İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HASTANELERİ YÖNETİM KURULU SAĞLIK YÖNETİMİ EĞİTİMİ

17 Nisan 2012

Yard.Doç. Dr. Haluk ÖZSARIİstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi

hozsari@istanbul.edu.tr

İstanbul Üniversitesi

İÇERİK

Ekonomi/Sağlık ekonomisi ve temel kavramlar,

Sağlıkta arz/talep/maliyet,

Sağlık hizmetlerinde ekonomik değerlendirme, ödeme yöntemleri,

Sağlık hizmetlerinin finansmanı,

Sosyal ve özel sağlık sigortacılığı,

Sağlık harcamaları ve “sürdürülebilirlik”,

İstanbul Üniversitesi

SAĞLIK HİZMETLERİNDEEKONOMİK DEĞERLENDİRME

Ekonomi’nin temel kuralı; Kaynaklar sınırlı, İhtiyaçlar sınırsız,

Ekonomik değerlendirmenin temeli; Kaynaklar en iyi şekilde kullanılmış mı? İhtiyaçların karşılığı en iyi şekilde alınmış mı?

Ekonomistler’in odağı; Ekonomik verimlilik, Fırsat maliyetleri…

“SAĞLIK HİZMETİ”NDEEKONOMİK DEĞERLENDİRME

EVRELERİ

Çalışma sorusunu belirleme;Bakış açısıAlternatiflerin değerlendirilmesi

Çalışma sorusunu belirleme;Bakış açısıAlternatiflerin değerlendirilmesi

Maliyetlerin ve faydaların araştırılmasıİlgili maliyet/faydaların belirlenmesiMaliyet ve faydaların ölçülmesiMaliyet ve faydaların değerlendirilmesi

Maliyetlerin ve faydaların araştırılmasıİlgili maliyet/faydaların belirlenmesiMaliyet ve faydaların ölçülmesiMaliyet ve faydaların değerlendirilmesi

Zamanlamanın ayarlanmasıZamanlamanın ayarlanması

Karar vermeKarar verme

Belirsizliklerin uyarlanmasıBelirsizliklerin uyarlanması

“SAĞLIK HİZMETİ”NDEEKONOMİK DEĞERLENDİRME

DRUMMOND KONTROL LİSTESİ-I

Cevaplanması mümkün güzel bir soru ortaya çıkarılmış mı?

Alternatiflerin tamamı kapsanabilmiş mi?

Etkililiğe ait kanıtlar gözetilmiş mi?

İlgili maliyet/alternatiflerin sonuçları iyice belirlenmiş mi?

Maliyet/sonuçlar kabul edilebilir ölçüt ile ölçülebilecek mi?

“SAĞLIK HİZMETİ”NDEEKONOMİK DEĞERLENDİRME

DRUMMOND KONTROL LİSTESİ-II

Maliyet/sonuçlar uygun değerlendirilmiş mi?

Maliyet/sonuçlar zaman değişimlerine göre uyarlanarak hesap edilmiş mi?

Topluca bir karşılaştırmaya yer verilmiş mi?

Belirsizliğe mahal bırakılmış mı?

Amacın tamamına uygun bir çalışma sonuçlandırılmış mı?

“SAĞLIK HİZMETİ”NDEEKONOMİK DEĞERLENDİRME

YÖNTEMLERİ

Maliyet Minimizasyon Analizi,

Maliyet Etkililik Analizi,

Maliyet Yararlanım Analizi,

Maliyet Fayda Analizi,

QALY ve DALY

QALY (Quality-Adjusted Life Years) Kaliteye Uyarlanmış Yaşam Yılları

DALY (Disability-Adjusted Life Years)Sakatlığa Uyarlanmış Yaşam Yılları

“Mükemmel” den daha alt düzeyde bir sağlık durumunu ölçer; Kalitenin ölçümü ise QALY,Sakatlığın ölçümü ise DALY

QALY Kaliteye Uyarlanmış Yaşam Yılları

QALY ve DALY skalaları 0 ile 1 arasında değerlere sahiptir,

QALY’de 1 mükemmel sağlık durumunu, 0 ölümü temsil eder,

DALY’de 1 ölümü, 0 mükemmel sağlık durumunu temsil eder,

Yaşamın tam sağlık ile geçirilen 1 yılı 1 QALY , ölüm ise 0 QALY değerine inme anlamına gelir

Yaşam kalitesi üzerinde ciddi olumsuz etki yapan bir kronik hastalık 0.8 sakatlık skoruna ulaştığında yaşam kalitesi skoru da 0.2 olacaktır,

QALY Kaliteye Uyarlanmış Yaşam Yılları

Sağlıkla ilgili kullanım araştırmalarının en yaygın ölçütü,

1960’lı yıllarda ekonomistler, yöneylem araştırmacıları ve psikologlar tarafından geliştirilmiş,

1976’da son şekli verilmiş,

Maliyet Etkililik oranları QALY hesaplanarak yapılırsa buna Maliyet-Yararlanım Araştırmaları (cost-utility analysis) denir,

Bunun yanı sıra, değişik müdahalelerin QALY olarak çıktısını sıralama yaparak “QALY Skor Tabloları” oluşturulmakta,

Bazı ilaçların kullanılıp kullanılmamasında ülkeler, QALY çıktılarına bakarak karar verme eğilimindedirler,

DALY Sakatlığa Uyarlanmış Yaşam Yılları

1990’lı yıllarda Dünya Sağlık Teşkilatı ve Dünya Bankası’nın işbirliğiyle geliştirilmiştir,

Esas amacı, hastalık ve yaralanmaların hastalık sınıflamalarına göre ülkelerin sağlığına olumsuz yüklerini açığa çıkarmaktır,

Hesaplanan bu yüklerden daha doğru sağlık politikasına yönelik kararlarının üretimi hedeflenmektedir,

DALY hesaplaması; sağlığa değil, hastalık, sakatlık ve ölüme bağlı olarak “International Classification of Impairments, Disabilities and Handicaps” sınıflamasına göre yapılır,

DALY Sakatlığa Uyarlanmış Yaşam Yılları

Küresel/Ulusal Hastalık Yükü (Global/National Burden of Disease) yaklaşımında tüm önemli hastalıklar için hastalık yükü hesaplanarak, sağlık durumuna ait 22 endikatör kullanımı yoluyla sınıflandırılır, gençken yaşanan sağlıklı ömür yaşlılıkta yaşanan sağlıklı ömürden daha fazla puana değer görülür.

Sakatlıkla geçen yaşam yılları veya Kaybedilen yaşam yıllarının hesaplanmasıyla elde edilir,

Kaybedilen yaşam yılları; cinsiyet ve yaşa özgü standart insan yaşamından yola çıkılarak “eğer ölüm olmasaydı daha ne kadar yıl hangi fonksiyonları görerek yaşam devam edecekti?” sorusuna cevap olarak hesaplanır,

Sakatlıkla geçen yaşam yılları; sakatlığın ağırlık derecesi ile bu sakatlıkla yaşanılan sürenin çarpımı olarak hesaplanır,

DİĞER ÖLÇÜTLER

Health-adjusted life-expectancy (HALE)Sağlığa Uyarlanmış Yaşam Beklentisi

Disability-adjusted life-expectancy (DALE)Sakatlığa Uyarlanmış Yaşam Beklentisi

Disability-free life-expectancy (DFLE)Sakatlıktan Arınmış Yaşam Beklentisi

Active life expectancy (ALE)Aktif Yaşam Beklentisi

Healthy year equivalent (HYE)Sağlıklı Yıl Eşdeğeri

Ödeme Yöntemleri Değerlendirme Ölçütleri

Sunulan hizmetin kalitesi,

Maliyeti azaltma etkisi (sağlık harcamalarını azaltma etkisi),

Yönetim giderleri ( idare, izleme, güçlendirme vb.),

Teknik verimliliğe ve tahsisat verimliliğine etkisi,

Hakkaniyete etkisi.

GERİ ÖDEME YÖNTEMLERİ VE SAĞLIĞA ETKİSİ

15

GERİ ÖDEME YÖNTEMLERİ VE SAĞLIĞA ETKİSİ

Hizmet Sunucu Ödemelerinin Tipleri

Geriye dönük bedellerin iadeten ödenmesi,

Hizmet veya vaka başına ileriye yönelik ödemeler;hizmet ücreti, günlük ücret, katılma ücreti, teşhise dayalı gruplara göre ödeme (DRG)

Bütçe yoluyla ödeme;kategorilere göre (maaş, malzeme, farmasötik, vb.), global bütçe,

Kişi bazında ödeme

Sağlık profesyonellerine ödeme mekanizmaları

Hizmet başına,

Maaş,

Kişi başına,

Hedef ödemeleri (bonus),

Karma ödeme sistemleri;Maaş + bonusMaaş + hizmet başına

GERİ ÖDEME YÖNTEMLERİ VESAĞLIĞA ETKİSİ

Ödememekanizması

Maliyet düşürme

Kalite Yönetim

Hizmet başına Zayıf Çok Güçlü Çok zor

Vaka bazlı Güçlü Orta Zor

Gün başına Orta Zayıf Çok kolay

Bonus Güçlü Güçlü Kolay

Kişi başına Çok Güçlü Orta Çok kolay

Maaş Orta Zayıf Kolay

Bütçe Çok Güçlü Orta Kolay

GERİ ÖDEME YÖNTEMLERİETKİ ANALİZİ

HİZMET SUNUCU GERİ ÖDEME İLİŞKİSİ

YüksekHizmet Sunucu

Riski

Hizmet Karşılığı

Ücret

Kafa Başı

Ödeme

Yüksek Müşteri Memnuniyeti

PaketFiyat

Maaş

Yüksek Kaynak

Kullanımı

DüşükHizmet SunucuRiski

Düşük Müşteri Memnuniyeti

Düşük Kaynak Kullanımı

GERİ ÖDEME YÖNTEMLERİNDE NEYE GÖRE SEÇİLMELİ?

Sonuç olarak;

Her ödeme sistemi; Hükümet, ödeme kuruluşu, hizmet sunucu, hekim ve diğer sağlık görevlileri ile hastalar açısından farklı etkisi olmaktadır.

Bir ülkede hangi ödeme sisteminin seçileceğine karar verilirken; Sağlık yönetim sisteminin hazırlıklı olması, Kurumsal destek durumu, Yönetim bilgi sistemlerinin bulunabilirliği, Diğer reform bileşenlerinin durumu, Ekonominin alanlarındaki reform hareketleri, Hükümetin, sağlık hizmetlerindeki kısa ve uzun dönem

hedefleri dikkate alınmalıdır.

20

GERİ ÖDEME YÖNTEMİ OLARAK DRGs

DRGs Kullanım Alanları

Sağlık bakım hizmetleri geri ödemeleri,

Sağlık bakım hizmetleri maliyet analizleri ve fiyatlandırılması,

Hasta bakımı ile ilgili kaynak kullanımının değerlendirilmesi,

Hasta bakım hizmetleri kalite değerlendirme ve geliştirilmesi,

Epidemiyolojik ve klinik araştırmalar,

Kaynak planlaması.

GERİ ÖDEME YÖNTEMİ OLARAK DRGs