Embed Size (px)
Citation preview
1 ,....., "J ~ I J -=.. : J
'(I
u.O.v.s. - SrSlrOTEEK*198314637401220000019*IIIII""I""I"I"II"I~"I""I"IIIII~"III""I"IIIII"I"I"""I"I11""I"lli"lli~III"f1I"I"I"11
IN DIE ORANJE-VRYSTAAT
REGISTRASIE EN LISENSIERING VANMOTORVOERTUIE
DEUR
ABRAHAMCORNELIUS VANWYK
Skripsie voorgelê om,te' voldoen, aan die vereistes vir die,I "J I' ~--:. -. t
Gevorderde -Diploma in"p.uhlieke.<~Administras,ie in die Fakul=.: ~ " ~~,Oj
teit Ekonomiese en Admin'is.'t::r'atiewe 'Wetenskappe (De'partement
S,taats- en Munisipale Admïnistrasie) aan die Universiteit
van die Oranje-Vrystaat
STUDIELEIER: PROF. P.C. FOURIE
BLOEMFONTEIN
NOVEMBER1982
9 - 2 - 1983
T354.
6850087834WYK
1 nIV rsiteit van die Or~n·e·Vrystaa'I 8tG ~;:O,T,.IN
my vrou ehrista vir die versorging van die tikwerk asook
die opofferings van die afgelope jare.
DANKBETUIGINGS
Graag betuig ek my innige dank en ho~ waardering teenoor
. my Hemelse Vader vir krag, gesondheid en die ve-rmoë om
hierdie studie te kon voltooi ~
my st udi.e-Le ier r- pro f.; P..e. Fourie', hoof van die Departement
Sta,ats- en Munisipale Administrasie aan die, Unive·rsiteit
van die oranje-Vrystaat vir sy onderskrag ing en bes ie lende
le·iding·~
dr . H.J.N. Kotzé, mede-professor van dieselfde departement,
wat as eksaminator vir die skrips ie opgetree he.t ~
kollegas, vriende en ander be langstellendes vir aanmoedi=
ging, be langste lling en wenke ~ en
RE.GISTRASIE VANMarORVOERTUIE... ..~..... ..'. .. .-.' .' .. . _. .. 6
(i)
INHOUDSOPGAWE
I PROBLEEMSTELLING............................ 1
II DOELSTELLINGEN METODEVANONDERSOEK•..••.•.. 3
III BEST'E'K •••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 4
HOOFSTUK 1
1..1 we:tgewende maa.treëls het vermenigvuldigen ing.e:wikkeel.de'r geword •••.••••••.•..•• ' .•.••....• 7
1.2 M0t·orvoertuigre:gis'ters •.•..••••.•••.•••......•.. 14
L3 Pa·.dwaardi.gheid van motorvoertuie .•••••...•.. 18
L4 Ve'rsame'ling van s.tat is·t ie:k ••..•..•.......••... 2.0
1..5 • • •• + .,.,. • - .'. .' •• - .~. .' .' • ._ .• '. • • •.•• ••.• ••22..
L6 Be langrike faktore be.t z oxke. by I nmotorvoertui.gregistras Les t el.se 1 .•••.•....•.• 25
1. 6.1 Ops;poring va.n die motorvoertuig=e:I,elfl:a'a-r' •••••••• ' ••.• , ••••• _••• '........... 2:6
1..6.2 Be,wys van e-Lerraa r s'k'ap. vanmetioxvoe.r't uig .....>..................... 3 8
1. 6.3 Invordering van lisensi.egeld ..•.••.•. 40
L 6.4 Versameling van st at Ls t.i.ek .•.•.•••..• 42
1. 6. 5 Bewys van padwaardigheid 43
1.6.6 Invordering en toewysing vanregistrasiegeld .•...•...... .........• 46
1.7 I n Ander moontlike metode van registrasieva.n mot orvoe rt u ie ..••.••.•.•...•........•... 49
1.8 voorgestelde metode van registrasievan motorvoertuie .•••...••••...••.........•. 51
1.8.1 Opspoor van motorvoertuigeienaar .•••• 52
1.8.2 Bewys van eienaarskap .•.............. 56
2.4.2 ElLe.ndomabelast ing . 92
(ii)
1.8.3 Beheer oor die koop en verkoopvan motorvoert uie. . 0 0 O' 0 0 • • • • • • • • • • • • • • 58
1.8.4 Invordering van motorvoertuig=registrasiegeld ........•..•.......... 59
1.8.5 versameling van inligting vir dieTak Sentrale Statistiekdiens van dieDepartement van StaatkundigeOntwikke.ling en Beplanning 60
1.8 ..6 Toetsing van motorvoertuie virpadwaardi.gheid .........•.•.....•........• 60
1. 8. 7 opspo.r ing van qes t ee ldemot.or voe-r.t;uie .•.. '.' '.................... 61
1.9 64,
HOOFSTUK2
LISENSIERINGVANMOTORVOERTUIE.' ..•. ,.................. 69
2',.1 Qntw,ikke...ring van die mot.ozvoe-rt;ui.g=,Li.ae.as .i!ërings:te lse 1 in die Oranje:-Vrys:taat 69
2..2 Huidi.g.e voor s.kr i f+e vir die invorde.ringvan m0t:.0.<rvoertui.glisens·ie.ge Ld in die'Or,an j e~.-vr,ys+aat. _ _ "........ 81
2.3 Bepalings' en pr-oae-du.re s 'be.t r e.f'fe.nde motor=voert'uiglisens·,ie:s in die ander provinsies 86
2.4 Ande-r moontlike wyses vir die invorderingvan m0torvoe~rtuigbela.sting. of lisensiegeld 87
2.4.1 T'o·ls·t·e,ls·els . 90
2.4.3 Brandstof- en motorbandbelasting .... 93
2.4.4 verkeersoorladingbe lasting . 96
2.4. 5 parkeerbe lasting . 97
2.5 Huidige en moontlike wyses van motor=voertuigbelastinginvordering inSuid-Afr ika 97
2. 5. 1 Lisensiëring van motorvoertuie . 98
2.5.2 Registrasiegeld van motorvoertuie ... 100
2.5.3 Belasting op die invoer en verkoopvan motorvoertuie . 101
2 •.6
2:. 7
2.5•.4
2.5.52.5.62.5.7
(iii)
Belasting op die invoer enve.rkoop van motoronderde le
Belasting op motorbande ••••.••••••..
Belast ing op brandstof ...•.••.•..••.
Heffingsinkomste deur middelvan tolstelsels •.•.•••.••.•••••••••..
In Voorstel vir In nuwe metode vanmot.or-voecrt.uLqbe.last ing invordering
S'~a:rne'.v~att'.t;±ng·. • .' • e,.' ' el • e·.1 e: .0 .' .. , .. ' .~ ,.' .. '. . . .. ' .
102
S.LOTBES·KOl:rI.ING· •••••••.••.••.••...•.•.•••.•.•.••.•.•.••.• ' ••.•••.••.•..• ' •• ' 1.1.6
- ........
103104
107
108
112:
INLEIDING
1. PROBLEEMSTELLING
Die ontwikkeling van die motorvoertuig asook die toenemende
gebruik daarvan in Suid-Afr ika, is· voortdurend besig om die
fis'ie:ke, ekonomiese en ma·atskaplike omgewings waarin die
publieke administra·sie behart:ig word, te· vez-ande.r, Dit
het me.t verloop van tyd t'ot vee.lvuldige behee-rmaat,reëls en
d.:i;e;f,ls,te.deur die s'errt.raLe, pr ovLns.LaLe en p.La.as.Li.keowerhede
aem.Led.d.i.nq.gege.e. In ddie lig h.i.emvan sou beweer kon word
dat· die, moto:rvoert.uig en die gebruik daarv:an, .. 'n. t.oonaee-Ld
is, van hoe teg,nolog':i:e:s:e ontwikkeling nuwe behoefte's a.an.
owe-che.Ldsmaac.reë'Ls. vir die. bevoz-de.ri.nqvvan die ge.luk en die
ge.e,s't:e~like en st:of;like welsyn van di.e, inwoners van S:ui.d~Afr-ika
g,e,s;k'e,phet ,
S'0:05 in die vo:lg.e?ndetwee. hoof·s·t.ukke verd.uidelik sal word',
wa's' d:ie regis·t.ras:ie· eon.lisensiëring: van mot.orvoertui.e van
dd.e vroe:gs.t·e maae.ne.ëLs wa,t die provinsiale owerheid van die
Ora,nje-Vrys,ta.a·t getre·f het, om die bes,it en gebruik daarvan t.e
orde-no Ve'rskeie: f'akt.oz e soos byvoorbeeld bevolkingsgroei,
verstedeliking, die oncwd.kke.Li.nqvan die motorvoertuig tot '11
gesofistikeerde ver voe-rm.idde 1 en die toename in die aantal
motorvoertuie, het die provinsiale Owerhe·id genoop om van tyd
tot tyd sy onderhawige beleid by die ve-rarider ende omstandighede
- 2 -
aan te pas. Daar sa 1 h i.er onde.r aangeveer werd dat hierdie
preses meegebring het dat die aantal maatreëls em die besit
en die gebruik van rnot.oxvoer'c uLe te orde n , nie slegs
toege.neem het nie, maar dat die teepass ing daarvan ook I n
Ghe t.ee;pass·ing van die, r.e~le:vant.e;be:pa:lings· van die
Ora,nj·e.-vr.ys.t.aat Ordonnans.i.eo ep Pad:verkee.r, 1.966
(Ord.. 21. van 1966), het 'n g.,ro0t werkdrag' vj:r die
he,trokke o.werhe;idsins,t:eTl.ings ti.ot; geve.Tg... Die,
w:erkme:tedes·en -pres'e:dure· wat·,by die, uit.v0ering van
die fiunlcs.Le.sgevelg·. moet werd, stel hoë ve.ne-Ls.t.e s wat
bet.r ef teepas like kennis en nouke urfqhe i.d., Die
bet.r okke pe-r s'oriee1 vind dit moe-i.Li.k em effektief aan
hiexdie vereistes te voldeen. Die teepassing van die
veerneemde bepalings bied eek talryke meentlikhede vir
pe·rs.enee 1, sewe1 as eienaars' van meterveertuie ef hul
verteenweerdigers, em foute te maak. Sulke feute
belemmer die deeltreffende teepassing van die betrekke
ewerheidsmaatreëls en is eek nadelig vir die verheudings
tussen die publiek en die ewerheidsekter.
..
omvangryke en ingewikkelde funksie gewerd het. veerts sal
ook daa r op gewys word dat verskeie funks ies waarmee ander
oegmerke ber.eLk wil werd, algaande aan die registrasie en
lisens.iëring van rnot.or-voertru.i,e geke,ppe·l is.
Voornoemde troe.dzraqvan sake. het II).e.eg,eblringdat. die bez zrokke
owerhe·ids,inste llings 'n preb leem' oride.nvi.rid wat samevattend
s'o.es' vo 19' ge:fermuleer: .kan word.:'
- 3 -
2. DOE'LSTELLINGEN METODEVANONDERSOEK
Die doe lste lling van die ondersoek is om -
(a) sove.r moontlik te bepaal aan watter behoeftes die
regis.trasie en lisensiëring van motorvoertuie in die
verlede moes een die huidige s.t eeds moet vo Ldoe.n-
(h) vas te stel of aL hi.err-dd.ebehoet'ce.s steeds be st.aan en
0:£' al die owe,rheidsmaatreë,ls' vir di.e- re.gis,tras:ie en
lis'e-ns;ië'ring van mon ocvoez.t;uie steeds noodsaaklik is 7
ern
(c) t.e beoordeel of daa-r nie op. e.e;nvoudiger w:yses, deur
midde I van arrde.r owe.rhei.dsmaatreë·ls be-te.r aan die
hu,id.i!g.e.be:hoe,ft'es vo Ldoe-n kan word n.i e-,
T:e,n e-i.nde die behoe:ft'e,s' wat t,ot. die. owe:.rhe,idsmaatre:ë'ls, vir
di.e: re:g:is·trasrie en. lise\ns,iëring, van mot·orvoe·rt·uie ±n di.e
Ora,n.je:-Vr.ys.ta·a:t qe.Lexihet; , t.e. be.paaL, ±s 'n s+udd.e van die
bet.rokke we:tt'e' eonoz-donnarrsd.e-s qemaak., Waar' n deeglike
begrip van die maatreë:ls nodig is om die noodsaaklikheid
daarvan. te, bepaaL is di.t nodi.g geag om se-Lf.s die vroeëre
we:tgewing te bestudeer.
Omstandighede in die vier provinsies is, wat betref die
géJ:Druik van motorvoertuie, in 'n groot mate eende-rs. Die
behoefte aan behee rmaat.neëLs vir die ordelike gebruik van
motorvoertuie behoort derhalwe ook ooreen te stem. Om
voornoemde rede is 'n studie van die onderhawige ordonnansies
- 4 -
van die ander provinsiale owerhede gemaak. Daar is veral
ge·let op verskille in maatreë Is, aangesien dit op verskille
in be.hoeftes kan dui, of moontlik be.ter maatreëls om die
behoe ft.e s te bevredig.
T:alryke bevindings wat, hieronder beskryf word, be-rus op die
pe-raoon.Like wa-arnemings van d~ie skrywer v-an hie'rdie· geskrif'>
wa.t ook I n be.ampte in diens van die provinsiale Adminis-tras ie
van die Ora.nje.-Vrystaa·t. is.
T:en e.irrrde.t.ot voor-stre.Lke vir mee-r doeIt.re,f fen de: maatreë:ls:
te~ ken kom', is ver.s:keáe·moontlike pros;e·dures, vir die
re:gis;trasie. e.n lise:ns iër-ing van motorvoert'uie beskryf.
Da'a'rna. is die mees ideale' s+e.Lse.Ls vir die registra·s·ie. van.
ffiete,rvoert'ui.e· en. di.e invorder.ing· va.n.ge.Id in di.e plek van
die lisens·iëiring.s;pros.es,. aanbe.vee-L;
3. BESTEK
Aangesien die reg.is·tras,ie· va-n motorvoert.ui.e reeds verske·ie
j ar.e in swang wa·svooedet; die reë lings vir die lisens ië'ring
van motorvoertu-ie ingeste-l is en omdat die doe Istellings van
die registrasie- en lisensiëringsfunksies weinig in gemeen
het, word dit afsonder lik behande 1.
Die registrasie van motorvoertuie word in hoofstuk een
bespreek.
- 5 -
Die regis,trasieproses behels hoofsaaklik die byhou van mo=
torvoe,rtuigregisters. Die prosedure en metode daaraan ver=
bonde, skep wee,ns die k'omp.Le ks.LtreLt; en omvattendheid daarvan
probleme en derhalwe· word afsonderlik daaraan aandag gegee.
As,pekte soos die padw:aard'i.gheid van motorvoertuie, die ver=. . ,
sameLi.nc van tersaaklike st·a,tis·t.iek e.n toe'kenning van regi.=
sc.r as.Lenomrnee-saan motorvoertuie, het, beLanqr i.ke be.s.t.andde.Le
van. di.e re.gistrasie.proses geword e.n gevo:I.g,l.ik is' daar ook
enk.e:le parag.rawe daaraan g.ewy.,
N'adat die vere,is,te:s waaraan die mot:or.r.e,g±s,tras:ie:p.r.oses moeit
vo'Ldoen , be'haride.L is, wor.d ander. moontlike, meeodes van reg:i.=
s,tras;ie. be:s:pree:k.. . Ten, sLotrtre- wer.d. die vo.or.ges,te.lde me.t.ode:
van re.g,'is,tras;±e van, motorvoe:rtuie' uitee·n:ge's~i:t.,
Hoo·fs.tuk t.wee- wor.d ge-wy aan die lise~ns;~ëir:ing: van motorvoer=
tuie .•
Nadat ander moontlike metodes van motorlisensiegelde-invor=
de·ring behandel is, word die. voorge·stelde me-code uiteengesit.
Te,n ee,rste word die ont.w±kkeling van die;· besctaa·nde prose:s
ve,rd:ui.de.lik em. daar-na ander moontlike; Wi~{Se:svan motorvoer=
tui.gbelas·ting of lisensie-invorde,ring' in oërrs.kou geneem.
orde,like: be:liH:l:tt~ing;vam met01:::vo.e'rtui.e.tre. ve~séke~r.
- 6 -
HOOFSTUK1
REGISTRASIEVANMOTORVOERTUIE
Met die koms van die metorveertuig wat as te.gnelegiese
orrt.wd.kke-Li.nq II •.•• ook ve.Le maatskaplike en ekenemiese gevelge
:t.;.. dill) ht' . d' h d' t...::l ...::I bl' dge~l'la...•. eo., mees ·le ower e··e·' veor uurenl:.l.nuwe; e' e·l. '.=
maatreë,ls tre,f' em 11 ••••. 'n he-Le aarrt-a-L diens,t'e ... ' sees
1is:e;nsiekant ere. ,.' verpligt:e versekering', verkeer sd i.e.nstre2.) . .
en t..eerpaaie II' daar te' s+el., nie, v:e~17mee!rde;ringin die
aa'n:tal.,. d'ie, toename in die, v:e'rs;ked:de'rrrre,id:en ges:o:f.it ikeerdhe'icl'.
m0t:ervoe~r.t.:ui.elaait o.ntslt:aan., Die' pr:ev-ins'ia'.le· owerhe.Ld van:
die, ~ra,n\j:e'-vr.y:s,ta'a't?) moes de-rfra.Iwe. maa·tr.e.ë:1s tr.e'f em dd.e.
motrorvoeert.u-i.e gen.Eu.ik is:, wa:s noed's'a'aklik omdat; die: wangehr,uik.
daacrvan , I n direRte LnvLoed ep die qernee-ns.k ap. uitgeoefen het .•
T.e'n e.i.nde I n be,gr ip te ve'rkr.y van dd.e f'akt:ore e,n/e f be.hoe-f.t.e.s'
wat die regis,tra·s·,ie van motorveertuie ge.needsaak het, is dit
nedig em die ewerheidsmaatreë Is, s oos dit deur die jare in
dd.e- we:tge,w,ing epgene.e:m .is., na. te vors,. te. ontr.Le'e.den teenoor
huidige beheeftes te tee~s.
1) Cloete, J.J.N., Inleiding tet die Publieke Administrasie,2de hersiene uitgawe, J.L. van Schaik, Bpk., Preteria,1972, p.59.
2) Ibid., p.60.
3) Die Republiek van die Oranje-vrystaat was enafhankliken uiteraard vir alle maatreëls wat tet erdelikheid meesbydra ve r arrtwoor de l i.k ,
- 7 -
L 1. wet.gewende maatreë·1s het vermenigvu.1di.g enLnqew.i.kke.Lde r geword
Di.e eerste owe·rheidsmaatreë1s in die Oranje-vrystaat wat
daarop dui dat daar I n behoefte was om die eLenaacak ap van
'n voert.ui.g te bepaa.1, is in Wet 19 van 1899 1) ve·rvat.
"In some; consipi cuous place on e.aoh s.cotrch cazrt , horse
or. ox; Wrag;en(r.e::fe~r.re;d.to. in. t:he pze.ce.dinq Art:iclef) ,
trhe. name and, pd.ace o·f: re:s;i.dem-ceof the: owneer t·here~o.f,
as. we:!.! as: t:]~'e,disitr.r±et in. whieh smch nesd.de.nee. is
ve:h<.ic~le:"f:adLling' te e:omp>l:yhe're:,wit·h,. s,hal1 be, liable
t.:.o'a,. ft'ne; not; e~x;e,eed'ing ·tr.e;n.s;l'ri.I.1,ings st,er'ling or in
e'xe,ee,ding. ed:,ght day's,..II.
Vr.ys:t'aat v-i.r: die be:he:e~roor ffiot·orvoe·r.t·uie:was Ordonnansie' 3
1913 2~} '. , ..::I' 1 t "t 1: 1 Lui hvan ,' " wa'arvan 1;:.I,'J::e·.anq .~' ',e' S:00S.ve» 19ge~U~ et :
"Omv00rz:ie:ning ,te: makem in he:t regi.s.t-reren van mot.or=
kar-r-em en heet uitreiking van ce:rtifikaten van dr i jve.r s
van motorkarren e.n tie-n opsigte van aride-re. zaken be=
tre,f.fe:n:cle, heit: gehruiken van ffio'Eorkarre:n op openbare
we,g,en in die provincie Oranje vrijstaat."
1) Stat ute Law of the Orange River colony, (Law No.19, 1899) I
Amending and Supplementing Law No. 9, 1892.
2) Oranje-Vrystaat: Motorkarren Ordonnantie, 1913(Ord. 3 van 1913), Lang titel.
- 8 _.
Ing,evolge die bepal.ings van s,ubart.ike,l 1 van art'ike,l 2 van
die voornoemde Ordonnansie moes die eLe.naax sy motorvoertuig
by die kantoor van die ·plaas1ike owerheid registreer indien
hy binne die regsgeb ied daarvan woonagt ig is •. Indie.n hy .
bui.te die regsgebie,d van die plaas:li:Re owe·rheid. gewoon het,
moee hy dit by ddie kantroor- van die- landdros (magis.traat)
trokke, re:gis:trasrie.-owe;rhe·id 'n nommee aan die, motorvoe·rtuig
mees toe:Ke~nem dat; dd.e e;ie:naa,r die. rrommec; da.azraari moes. vas=·
:G>:ielseol.f.denornme:rmoes· ook: ni.e; aa'n ,.n arrdeir
mot:.Olr.vee'rtul:.g'toege:Rie:nwOir'cl nie: •.
Daar is: ook ingeM:olge s;uba.];'t~ike,L3 van a'rt.Ïke I 2: berpaa-I dat;
g.e,v:o·l.ge'd<fe.be,paIings' van, art±ke,T 3: was~d,±:t: "n 00rt·.re!ding··om
'n I110t.orvoe'rt.uig. oop:"rr olpelnba-r.e:pad. t~e"g.eibr.uik as', dit nLe ge!=,
re.g;is:tre.e.r was n.iie., o.f: as: die kent.e·ke,n, re.g;is,tr:as,ie let.te·r.s eon.
nommerr I soos voor.geskryf, nie: op die voe'rt'ui.g aangebr ing is'
nie, •.
orrdorme-ns.Le .10 van 1920 1) here be.paa.l, dat die eienaar wat 'n
ffiot:.orvee:rtuig vearkoop; ver p'Li.q is om die, bet-rokke registrasie-
owe.r.he.Ld daarvan in kennis t.e ste 1 e.n terse'lfdertyd die vol=
gende inligt ing te verstrek:
1) Oranje-Vrystaat: Motorkar en Wielbelasting AanvullingsOrdonnansi.e, 1927 (Ord. 10 van 1927) ,subartikel 1 vanart.2.
om.beh:ee,r oor d~ie
- 9 -
(a) volle naam en adres van die kennisgewende persoon:
(b) datum van oorrnakLnq-
(c) volle 'naam en adres van die persoon aan wie die
eiendomsreg oorgemaak is:
(d) - naam, ma·aken bes;krywiing van mot.orvoertuig,
registrasienommer van motorvoertuig en sy masj .i.enriomme.rr
(.e.) sulke andere besionderhede as wat die Adminis,trateur by
re',g,u.las,ie mag vorde·r.
Elili.ed'0eJrste·1ling van hie:.Ed±,ema'a-ttreë::ts:was, kla·arblyklik om
re:g;is·tras·iei-owe'rhe.de· oor die ko·rr.e'kte dae.a be:skik here ein t.en
ed.ride. ook t.e kontr-o,lee:r dat; die nuwe: e.l:.e;naar.swe.Lhu.L
ni.e: v:e:rmeer-dering: in. mot:orv0e:rt1!llie:he't t,ot:: ge~volg' g,e'had dat
gebruik van hierdie voe;rt'.uie in die Oranj'e:-Vrys,taat te ve.rseke.r,
is by ozrdormanscie 7 van 19-2:8L) be:paa\l dat, I n e.Lenaax wat sy
motorvoertuig wat in 'n ander pno.vd.nsi.e geregis,treer of
lisens ieer het, dit nie vir 'n ononderbroke periode van langer
as drie maande in die 0ra.nje-Vryst·aat mag gebruik sonder om
s,y registrasiese:rti.fika'a,t ein Li.sens Le. by 'n regis-trasie-
owerhe-id te laat endosseer nie. 'n Verdere voorwaarde was
dat die gebruik ook nie die tydperk van die lisensie moes
1) oranje-Vrystaat: Motorkar Verdere Wysigings ordonnansie,1928 (Ord.7 van 1928) I wysig art-ikel 4 van Orde 7 van 1914.
- 10 -
o0r.s:kry nie, aondez dat dit in die oranje-Vrys·taa·t ge,regi=
s.t r ee.r word nie. Di.e e.ndos-semerit; het onde-r ande.re behe ls
dat; di.e dat.um van aankoms in die Oranje-Vrys,taat. op die
reg Lst.r as;ie'sert i fikaat aa·nge:teken moes word. Of hierdie
re.ëHings enigsins tot beheer oor die motorvoertuie bygedra
he,t een of dit. oodz werk.lik toegepas is of kon word, is eg:te~r
te: he,twyfeL
O d . . "8 1'9'3" 1.). d' tt' t ··tr onnanSol..e,...:.,van " '''':. was:, ·l.e eters, e. we:··gewt.l:ngwa UI '.=
knap'.'
ui.t~ge:s:l.u.i:t·::
heciie:, s,toom-· em e;lektrie·saange:drewe voe.r+u i.e-; mou.oc.r o.L>
leers', bra1ndsrpuitvoe·rtU'ie., voez+u.i.e vir ge's,tremde persone
e,n ambn.harree.
Reeds op daardie stadium het; die: provinsiale owerheid van die
Ora:nje·-:vrys·t:aa,t beg.in om s:e)]<e'remotorvoertuie van reg.is:trasie-
2)en lisensiegeld vry te stel.' Daar is bepaal dat voertuie
wat aan owerhe idsinstans ies behoort, sowe1as trekmotors van
oorspronklike produsente, wat nie gewoonlik op openbare paaie
1) Oranje-Vrystaat: Die Motorvoertuig Ordonnansie, 1931(Ord. 18 van 1931).
2) Ib id., DeelI I 1.
- 11. -
gebruik word nie, van re.gis'tras:ie· e.n jaarlikse Li.se.ns i.e=
ge Id vryges-teY>' is. Soos reeds hie'rbo ver du i.de lik, was
elke p.Laas-Li.ke owe.rheLd en landdros 'n re.gistras.ie-ower=
heid. Dit het daarop neergekom dat met die uitsondering
van enkele kleinere der.p.Les, eLke doz p o-f stad oor twee
re:gis,trascie-owerhe,idskantor.e· beskik. het;., Daar moes. der=
ha.lwe: in hierdi.e, dorpe' o,f sfre-de: in. d±e, Oran je'-v:r.ystaat ten
md:ns,te, twee, beampt.ee wees wat', oer vo-tdoende ke.nnEs van die
bepa.J,2.ings:van die' o:r.donna·ns;ies: oor motorvoe:rt.uie be.sk.Ik he.c.
em I némot'orvoe:rtu,i,g t.e- re:c~J;'is,tree:r. Indien:, in ag; gene,em
wor~ dat da:a:r op Cfaara\Ïe· s,t,adlh:un onge,v:ee,r 62' plaas;like, owerr=
he,de: in diie, Or.an:je'-v:r.ys;taa:t: was\ (me:t twee, re:g;Is;f::-ras:i,e'-owe,r.=
he~idsik1antO!l::e~in. e:Ike, dbrp:'): mees. da~a'r g:evo.IgTik +e.n mins-te
12:4·o.pge:1ecide' be:ampt'e!s we'es: om. d'ir,e re:g,'is,tra:s'ie,' van mot'or=
voe,r.t'.u;i.e~in die:' Oltanje:,-VI:'.ys,t:aat:t'e: K'0n he:har.ti.g: •.
A:Ei:::;±k.e,l9 varr laa's:ge:noemde: Or:donBanszieéhe·t I n.:nuwe, pros:e'a:are:
voorg.e~s'k1:r.yfwa,t demz- dl±e:mo.;t:o\L:'.v:oe1r.t:.u±.ge,i.enaalrsowe-L a's, d:ie,
re:gisctra:s:ie.-o.we·rhe'id ge·volg mee,s:word',. wannee'r die voe·rtuig
van eie.naa-r. ve.rwd.s-se1. Wannee:r In voe-r+u.i.q ve'rkoop. word,
moes. die ei.enaa'r d±e re:g:is,tra$ie'-owe:rhe,id' binne- s'ewe dae op
In voorg,eskrewe vozrn daarvan in ke.nni s s+e 1 en. die r.e.gistra=
sieserti.fikaat en qeLdd.qe lis'ens:ie inhandig. Die nuwe eie=
na'alr n.et na 'be;t,aling van vy'ft'.ig sent In nuwe voldaa'nsertifi.=
kaat, ontvang. Die nodi.qe e.rrdoserernerrte op die registrasie=
sertifikaat en lisensie is ook t.e r ee Lf.deort.yd aangebring.
Padverkeer, 1956 (Ord. 17 van 1956), vervang. Die bepalings
- 12 -
Die .voornoemde bepalings het klaarblyklik egter probleme_ ..l....
veroorsaak en gevolglik is dit deur artikel 7 van Ordonnansie
12 van 1933 1) in die geheel gewysig. Alhoewel die voor=
skrifte in detail in ses subartikels uiteengesit is, moes dit
weens tekortkominge weer in 1937 2) en in 1940 3) gewysig en
aangevul word. Hierdie deurlopende wysiging en aanvulling
van die voorskrifte oor s legs 'n enke le aspek van die
registras ie van motorvoert uie, dui op die aa.nhoude nde
vez-ande r Lnq in behoeftes en ook die kornpLeksi.t.e Lt; van die
.motorvoert uig-re.g.is.tras .Les.télse L
Ordonnansie 8 van 1941 4) he:rroe.p Ordonnansie 18 van 1931 5)
sowel as al die motorvoertuigwys'igingsordonnansies t.ot 1940.
Wa·t die be.pa Li.nqs in artikel 2 van. Ordonnansie 8 van 1941 6)
be·tref, is. die voorskrifte aang.aa·nde die regis,t'rasie, van
motorvoertuie grotendee.ls, behalwe taalve;rbe:teringe, onverande·rd
ge laat. Die be.pa Li.nq s. oor die prosedure wat gevolg moet word
met die verandering van eiendomsreg', is weens die verskeiden=
heid van moontlike wyses van e.i.endoms.ve-r ande.r Lnqa uitgebrei.7)
Die bestaande ordonnansies op motorvoertuie sowel as die
ordonnansies op padverkeer is deur die Ordonnansie op
oor die registrasie en lisensiëring van motorvoertuie het in
1) or an je=vry.st aac . Motorvoertuig Wysigings Ordonnansie, 1933(Ord. 12 van 1933), art. 7~
2) Oranje-Vrystaat: Motorvoertuig Wysigings Ordonnansie, 1937(Ord. 8 van 1937).
3) Oranje-vrystaat: Motorvoertuig Wysigings Ordonnansie, 1940(Ord. 15 van 1940).
4) Oranje-Vrystaat: Motorvoertuig Ordonnansie, 1941(Ord. 8 van 1941).
5) Oranje-Vrystaat: Die Motorvoertuig Ordonnansie, 1931(Ord. 18 van 1931).
6) Oranje-vrystaat: Motorvoertuig Ordonnansie, 1941(Ord . 8 van 1941).
7 ) rb id., art. 9.
13 -
hoo.Esaak diese Lf de. as in die vori.ge ordonnansies gehly •.
Die: prosedure wat vir die herregistrasie van 'n motor=
voe.rtuig voorgeskryf is en die onderlinge kenn Laqewdnqs
t.us.s en reg istras;ie-owerhe:de aa·ngaande die "verhuis ing"
van motorvoe·rtuie, is egt.e·r aariqe.pas en in detail voor=
geskryf. Die: be:pa.ling:s>van srub.ar t.Lke.L 1. van artikel 16
van hierdie. Ozdormarrsd.e neet. meet ve:rloop van tyd a I hoe mee.r
pnob.Leme ve~roors'a:ak daar dit tot die, duprlis.e,ring· van re.g;i.=
as; ee:n. mot:o!t'.voer.t.u:ig,toe nie:.,.... me·t·dien v:e:rs:t.af.1de.
voe-r i.nq daaraan te; kon gee. Ten s'pyt.e van hierdie om=
Hiie:!t'di.e:be!pa.J:.ing ±s; by siilanra;.rt.±ke,I..2, va-n. a;.r::t~ikeI, 12: van
O d- . 21' 1"966 I}d' d' 1::.1 'tr .onnansa.e, u; van.. . ': . ve,r:an er om, :lle:pr.oJ.:)··eem UI. .
te. ska:ke,l ..
Die vori.ge: ordonnans;ie:s op padve;rkee.r is by Ordonria'na.Le 21
van 1.9:66 veervanq., nie. v00Eskrifte oor re:g.is,t.ras;ie en lise:n=
siëring' wat in hier.die ordonnane.i;e ve·rvat is, was so omvat=
tre-n d dat dit 55 aztrLke.Lsibes:laan het en derhalwe, Lntre.ns.Lewe
studie van elke betrokke personeellid van die registrasie-
owe.rhe'Ldsïkantrone moes ve:re,is· hetr om doe.Lti.r-e-f.fie.nde uit=
vattende bepalings he-t, dit nog nie aan al die vereistes
1) Oranje-Vrystaat: Ordonnansie op Padverkeer , 1966(Ord. 21 van 1966), subartikel 2 van art. 12.
- 14 -
van die verskeidenheid aariqe Lee-ntrhe.de wat met die re.gi$trasie
en Li.se.nsLë.ri.nq van motorvoertuie moontlik was, voldoen nie.
Ten einde die bepalings by die ve'reis,tes van d.i,e.tyd aan te
pas is artikels 11, 17, 2.1, 26, 31 en 41 deur artikel 2 van. . 1) .or donnaris.Le 8 van 1968 aa·ngevul of ge.wys1.g. Hierdie-
aarivu.Ll.Lnqs en wys.iging,s. was egter nog nie vo-ldoende nie
en g,evo·l.g:lik .is' a'rtike:ls. 1." 9, 11.,. 13,. 14~,.31" 3,3;, 34,. 38,
4'2" 4:4" 47, 4'8 e,n 4,9 deur ordonnensfe 7 2~}en 12 3) van
g,e:wor.d!he,"t··.
1.,2 Motorvoe,rtuig.reg"isite-rs
Daa-r kon ni.e vas,g.e's"te1 word o.p wat."te·rwys'e die ee.rs+e
motorvoertuig.re:gisters byge·hou is nie. Die registers van
die vyftiger e.n s.es.tiger jare het uit kaarte bestaan - 'n
kaa·rt vd.r e.Lke. gecre.gis.t-reerde mocozvoer+u i.q - wat as 'n
hands·telsel redelik ef'fektief aan die ve.ceLat.es voldoen het.
1) Oranje-Vrystaat: Padverkeer wysigingsordonnansie, 1968(Ord. 8 van 1968), art. 2.
2) Oranje-Vrystaat: Padverkeer Wysigingsordonnansie, 1971(Ord. 7 van 1971).
3) Oranje-Vrystaat: padverkeer Wysigingsordonnansie, 1971(Ord.12 van 1971).
stelse 1 (motorvoertuigregister) gekoppe 1. Die jaarlikse
_. 15 -
Op e-Lke kaart is onder andere voorsiening gemaak vir die
invul van d.i.e volgende besonde.rhe de .
(a) registrasieletters en -nommer aan motorvoertuig toegeken~
(b) jaar van eerste registrasie as nuut~
(c) fabrikaa.t;
(d) t.arra~
(.e) e.n.jinnommer~
(g,). van., v0orle:tte'r.s. en woonadres. van e'ienaar ..
Die g,eet.a.lgereg,istreerde· motorvoe'r.t·uie he·t' so a·ange.groe'i dat;
d'i.e re:g:i$te,rs. in die grot.e·r s'errtr ums, s'oos onder andeire
Blloem.fOnte,in, We,Ikomen Kroons,t.ad· in 19:68 res~pe:ktie;welik: uit
. +-ddie:vo-Lqerrde:g,e·t·a,lle kaarte: be.s.taaer he-t, -, 40 000, 2'5 000 en.
2:0 000.•.1.) Die ne:tjiese: een kor.relkt:e: byhou van ve.r.a.I.hie-rdie
grote,r re'gist'ers- heet vena'e.Lf.sipnekemd: die ve.rmeer.de-ri.nq in
op<§f,eleide per-sonee-L tot gevolg gehad.
Die lis:ens·ië:ring vain moto:rvoe·r.t·u:i.eis' vir doe-Le.Lrrde's van
kontrole en ten einde duplisering van adrni.ni.s't r-ac i.efv"
klerklike werk te voorkom, aan die bes-t.aande motorregistrasie=
hernuwing van mot.orvoertuigli~sensies gedurende die periode
Ja.nuarie t.ot.: 7 Maart, het 'n s'pits,tyd in die werksa.arnhede
van die reg'is·tra·sie·-owerhede tot gevolg. Veral in die
groter sentrums noodsaak die vermeerdering in werksaamhede
gedurende die spitstyd, dat personeel uit ander kantore
onttrek moet word.2)
1) O.V.S. Provinsiale Administrasie, lêer B3!2!1!1,Des. 1968.
2) Infra, p.l6.
die aard van die saak nie pas lik opge Lei, was nie. Hierdie
_ 16 _.
Indien personeel nie uit die ande-r kantore vrygestel kon
word nie, moes tydelike personeel aangestel word, wat uit
personeel, wanneer bekombaar, moes weens die drukte van
werksaamhede teert I n hoë tempo werk en het, gevolglik foute
begaan wat later deur die pe.rmanente personee 1.wee.r reggeste 1
moes word. Foute kon die be,tro'l!lba·arhe,id van die motor=
voe·rt uigregis,t·e.rs ben adee.L en nie s.Leq s vir die pe.rrnarre.rrt.e.
pe-r s.orree.Lprobleme' veroorsaak nie.". maar ook' die diens aan
di.e:·pro:v:ins·±.al:e·Adïn'inis·tras,ie. vir. hu.llp aang:e:klop. Vir
ve:rske,ie. jare w:a'sprovirrs:iale, rns,pekte,ur:s tY'cens" s;pi.ts:tye
Hierdie
reëling ne:t tot. g.evoTg'gehad: da,t· rroodaa'ak.Li.k'e wets'toepa·s's.ings;=
f'tlnks:ie:s nie hul. regma,ti.ge aan.dag ontvang he,t nie ..
Soos uit die boatraande afgelei kan word: het die korrekte
byhou van di.e mot.orvoe:rt.uigre.g:is:'E.e'rs I n verskeidenheid van
pr ob Lerne veroorsaak. Namate st.ee.ds meer mot·orvoe·rtuie
geregistreer word, sou hierdie pr obLeme dienooreenkomstig
g-rote:r word.... Daar moes. dus c'a'a~dwe:rkli:kes.t appe gedoen
word om die probleme te oorkom.
1) O.V.S. provin$áale Administrasie, lêer ow 3/5/9/2, 1976
registers met behulp daarvan by te hou.l) Die Vrystaatse
- 17 -
Na die ingebruikneming van rekenoutomate deur die
provinsiale administrasies van Natal, die Kaapprovinsie
en die Oranje-Vrystaat, is besluit om die motorvoertuig=
Provinsiale Administrasie het gedurende 1968 hierdie
besluit geneem en ter aanvang die Bloemfonteinse motor=
voertuigregister deur middel van In rekenoutomaat laat
byhou.2) Sedertdien word al die registers van registrasie-
owerhede in die Oranje-Vrystaat deur middel van die
Provinsiale Administrasie se rekenoutomaat bygehou. Die
registrasie-owerhede is nou hoofsaaklik vir die ontvangs
van kennisgewings van eienaarsveranderings, aansoeke om
registrasies en registrasie- en lisensiegelde verantwoordelik.
Die registrasie-owerhede stuur die dokumente betrokke by
die bogenoemde transaksies na die Rekenaarsentrum van die
Provinsiale Administrasie, waar dit saamgevat en vir
verwerking gereed gemaak word.
Die rekenoutomaat verwerk die inligting soos verkry uit
die gegewens vanaf die dokumente om die onderskeie motor=
voertuigregisters op datum te bring, statistiek vir die
Departement van Staatkundige Ontwikkeling en Beplanning
saam te vat en ander lyste van byvoorbeeld uitstaande
lisensiegelde en oop (vakante) registrasienommers uit te
druk. Aan elke registrasie-owerheid word maandeliks In
volledig op-datum-register gestuur.
1) O.V.S. Provinsiale Administrasie, lêer B.3/2/l/1,Augustus 1968.
2) O.V.S. Provinsiale Administrasie, lêer OW 3/4/6/1,1967/68.
- 18 -
weens die omvang van die' meeste motorvoe·rtuigregisters,
word dit op rnd.krofi Imkaar-t.e qe.pLa.aa en s Leq.s' enkele klein
deur die. rek,enoutomaa t op papier gedruk. Jaarliks,
re:giste,rs (registers met; md.nde-r as 2 000 voertuie) word
gedurende De'sembermaand, druk die rekenaar Li.sens ieher=
nuw·ings.kennisgewings in dupd.Lkaa.t;tren ops.Lqt.e. van elke
g~'reg'is.tree'r de' motorvoertuig'. Die. oO:l:.s!pronkl.i:kevan
hie'rdie kennisg,ew.ings word aan die motorvoe:rtuigeienaars.
ow:e~l?he;deve.rse-nd word v;ir ing,eval. die: mot.orvoe'rtuige:ienaa·.rs.
motorvoertuige;ie;naars wat. nie: lisens;±ee,r he·t nie, en
motorvoe:rt.u,ig:1ise:nsf.es. hernu he;t. ni.e.; vir ops,p0ri:ng: de.ur;
d:ie. pr-ov-i.ns.i.a.Ie. ins:pe.kt.eurs' •.
Mbt.0rvoe.rt'u,±ge:iena'a)rs. w:at:.oiElge,s'poorW:0r~:l,.moet hu.l.
. Die: m0torre.gis·,tras,i.e.s
van m0torvoertuige·ie.na~rs wat na. die e.inde van Junie van
die; be,trokke jaa'r nog. nie. lis:e'ns:ieer het ni e-, ve-rv aL, maar
desnieteens.taande. bly die motorvoertuige;ienaars steeds
aanspreeklik vir die Lisens.Leqe.Ld, 1)en boete.
1.3 pa·dwaardigheid va-n motorvoertuie
'n Aspek betreffende die registrasie van motorvoertuie wat
met die jare I n noodsaaklike deel van die stelsel geword het,
1) Oranje-Vrystaat: Ordonnansie op Padverkeer, 1966(Ord. 21 van 1966)" subartikel 1 en 2 van art. 51.
SUbart.ike·l.
_. 1.9
is die ver eLs.te dat s legs padwaardige voert uie ge'registreer
mag word. Die ee.rst e bepaling hieromt-rent word gevind in
1)Ordonnansie 18 van 1931. VO'lgens die bepaling moet die
aansoeker met sy aansoek om registrasie 'n sertifikaat oor
die geskiktheid van soymotiozvoe.r't.ui.q vir gebruik op 'n
openbare pad indien. Die se'rtifikaat sou vanaf die handelaar
of 'n ondesrs'oekbearnpt.e.ve,rkry moes, word: en dd.e kope-r sou die
kost.e ten opsi.qt;e daa.nvari moe's.dra. orrdonnerisi,e 15 van
1.940 2') gee' 'n duide~l±ke\r e.n.meec vol.le.di.ge. omskryw..ingvan
dd:e,v00:t:.s,krifte. Ord0'flna'ns·ie' 1.7 van 196:6 3) maak g.e.en.
"'N:±e:mand,i:nag 'n v;oe~rtu.j:.g:·op- "R" openb.a-r e, pad gebruik.
wa;t·nd.e in 'n padw:a'.a-rdigetoe!Stt.and~is nie; .."
M0t:.oa:::voertuiemoes. der:ha,lwe: deur 'n v0e;r_tui.g;0nders:oe'ke~r
onde~rS;0ekwerd. Dit. he,t. e'gtecr geen· we:s:en1ike verrbeend mere
die regis.tras.ieproses van die motorvoe·rt·uig geha·d nie.
or-donnans.fe 2'1 van 19·664,) be'paal soos volg:,
"'n Registrasie-owerheid mag nie 'n k1aringsbewys soos
in artikel 18(1) beoog, uitreik nie indien die betrokke
motorvoe,rtuig' -
1) Oranje-Vrystaat: Motorvoertuig Ordonnansie, 1931(Ord. 18 van 1931), art. 2.
2) Oranje-Vrystaat: Die Motorvoertuig Wysigings Ordonnansie,1940 (Ord. 15 van 1940), subartikel (c) van art. 2.
3) oranje-Vrystaat: Ordonnansie op padverkeer, 1956(Ord. 17 van 1956), subartikel 1 van art. 107.
4) Oranje-Vrystaat: Ordonnansie op Padverkeer , 1966(Ord. 21 van 19u6), subartikel 1 van art. 19.
wor.d.; maar die klaringsbewys' word: ni.e. ui.t·.gereik nie, ..
be'pal.inge here s'ede,rtdien onver-ande r-d: gebly'.
- 20 -
(a) In t.wee.dehandae voertuig is wat geregistreer
en gelisensieer moet word omdat die eiendomsreg
daarop verander het;
(b) In voertuig is wat uit onderdele van ander
motorvoertuie opgebou of gemonteer is; of
(c) In voert; uig is in a,rt ike I 22 genoem
(verander'de motorvoer.tui.g)
t.e.nsy en totdat daar aan sodanige. reg.istras·ie,-owerheid
In se·rti.fika.at voo.rqe.Lê.word dat s.odanige voe·rtuig
padwaardig is (wat as; In pa.dwa'ardighei.dse'rtifikaat
be'kend s.t.aan) ein wat ingevolge die be,pa·ling;s van hierdie,
art iRe.l gE3I.dig·is .. II
Die mot.ozvoe.r+u.i.q kari dus we.L geregis,treer of qe.Li.s.errsLee.r;
L4· ve'rsame ling van st·a,tis,t:.iek·
Weens die invloed wat die me't.or'voe-r't.u i.q as vervoermiddelop
die: sameLewdnq uitge.oe:fe:n het; e.n ten e.i.nde- tred t.e kan hou
met; onder andere die voors Le.ni.nq van doe lmat ige padnetwerke
e-n mot.o.rdd.ens st.asLea , was die bes.kikbaarste lling van volledige
statistiek aan die handel- en owerheidsektor noodsaaklik.
Aange,sie,n e.Lke mot-or-voe.r.t.u.i.q,sodra dit aanqe.sk af is, binne
In voorgeskrewe ty dpe-nk geregistreer moet word, is die
versameling van statistiek deur middel van die registrasie=
- 21 -
proses, as 'n LdeaLe e-n LoqLe.s.emetode qe sd.en; Die
eerste wet,gewende maatreëls in hierdie ve-rband in die
Oranje-Vrystaat word gevind in Ordonnansie 18 van 1931. 1)
Daarvolgens is bepaal dat die Adm.i n.i.s.tr-at.e u.r regulasies
kan maak wat onder andere -
" van die eienaars van rnonoxvoe-r-t u.i,e ed.s dat hulle
van tyd trot; tyd. a.Ll,e s'odan i.qe besonderhede moet ver=
s,tr:ek s'oos nodig mag;we'es, vir die,' re:gd.:s,tre,e,r.en
lis;ens,iee~r van rnonozvoeosnud.e. en. s.le,e,pwae:ns of vir
Se'dert'dri.en word alle: noodaaak.Li.ke s·t'at,is·.tie'k ra,kende mot,o,r"=
aan die Tak S'entra le' St:at is.t·.iekdie:m.s:van diet Dé:partement van
Sit,aatk.undi.ge: OntwiKkeling en, B'e.p,lanning·verstrek. Daar is
'b I' , d' '2 I 196'6' 2:) dige'en e,pa, .i.nqe lIT Or ormarisu,e ',van '"" oor ~e ver=
ska',ffing van s.t'atis.tie;k nie:" maar ing,evolge die, be-paLi.nq.s
van Wé:,t66 van 19-7'63) kan. dd.e.Ma,nis,ter. me:t di-e: pcovLnsLaLe-
Adm.i.n.i.s-tr at.enrrs ooxee.nkomsrce aa.ngaan ten einde, noodse-ak.Li.ke
S'.tatis,t iek te bekom. Die aansoekvorm vir die registrasie
van 'n motorvoe·rtui.g maak voors:iening vir die Lnsameling van
'n ve-rske,ide'IThe'id van s,ta.tistie:k., Meer as die: helfte van
die inligting wat op die aansoekvorm vir die registrasie
van I n motorvoertuig Lnqewu.L.rnoec word, is vir doe.Lei.ndes
van die. Tak Sentrale Statistiekdiens van die Departement
van Staa,tkundige Ontwikke ling en Beplanning.
1) oranje-Vrystaat: Motorvoertuig Ordonnansie, 1931(Ord. 18 van 1931), art. 53. -
2) Oranje-Vrystaat: Ordonnansie OP Padverkeer, 1966(Ord. '21 van 1966) •
3) Wet op Statistiek, 1976 (Wet 66 van 1976), art. 9.
- 22 -
Enkele van die belangriks.te inligting is die volgende:
(a) jaar van eerste re.gistrasie a.s nuut;
(b) beskrywing van voertuig, bv. motorkar, bus en
motorfiets;
(c) ontwerp vir goedere of persone;
(d) dryfkrag bv. pet.r oL of diesel;
(e:) fah:rikaat;
(f) land van herkoms;
(g') gebruik van voe,rtuig; en
(h) ras van koperje:ienaar ..
van die Tak S:entra.le· Stat is:t.iekdiens; van die. De.paz.trernerrt;van
S.taatkund:ige· Ont.wikkelin.g· en B'e:planning t.e. pretor'ia ge:stuur,.
maar s:e.dert die. rek:enaris:ering van. die mot.orv0e·rtuLg.re:gis,ter=
s+e-Lse-L, s,t"1.:1urdd,e o.V..S. Pr0v'ins:ia·le Reke,nsentrum maandeliks
'n mag;nee:tband met. d"ie ge:g,ewe:ns:in 'n. ve-rLanq de- g.esortee:rde
vorm aan die: Tak S'e:nt·rale. s:tatis,t:iekcliens van boqe.noemde
Departement.
1.5 Reg:ist:rasienomme,rsc
Verskeie mot.orvoer t.ui.qeLe-riaars heg waarskynlik groot waarde
aan die re:gistrasienomrner van hul motorvoertuig en salI
klaarhlykl.ik s'onder om te s'kroom van huLl.e motorvoertuie
onts lae raak en terse lfdertyd moeite doen om die. nommer te
behou. Die verknogtheid aan die motorregistrasienomrners
die betaling van een sjie-ling (10 sent) aanhoufooi. Daarna
- 23 --
het tot gevolg gehad dat reeds in Ordonnansie 10 van 1927 1)
bepaal is dat die eienaar wat 'n motorkar verkoop en indien
hy 5.0 verkies, hy sy motorregistrasienommer kan behou, deur
sou die registrasienommer vir 'n maksimum periode van twee
maande vir hom reservee'r wor d;
2')Ordonnans-ie 8 va-n 1,94~1 . het be.paa.L dat; 'n mot.ozvoe-rt;uig='I
e-Le.naa-rwat sy motorvoe:rt,uig ve-rkoop., sy reg'is,t-r.asie en
lisens-ie van. die: moconvoezctru.Lq kam behou v'ir oordra na 'n
ande-r voertuig wat hy ve~rkry hei:. of' van p.La-nis omrte. ve'rkry._
Hy kon die reg:is,trasiie' en 1is:e'ns;ie" indien verki,es ook a,f's.taan •.
Vir so 'n oordrag van die re.g~is>trasie en Li.s'ems.Le. van sy
vorige' motor 'na. 'n nuwe;motor, moee; hy 'n bedra.g v:an vyf
s'j'ie:lings (vy·ft·.ig sent.) be.t:aa:l" aowe.Las, dd.e.ve-rsïkdL in,
lis'e'nsiegeld, inËlie;n. daar' n verskil is'. Hie:rd:.ie:be.pa.Li.nq
hec vanse:lfs'pl!e'kend- a'dm±nis,trat:ief/kle~r.R:1±ke. werk. in- die
karrt.ore- van d.i.e re\g;is-t-r.a$i.e'-owe,rhe,de~tot ge,vo-lg'g,enad, maar
het die e Lerraar s in s,taat ges,te'l om hu.L ge:s'ogt.e re:gistras'ie:=
nommers te, behou.
Ten einde die ve.rs.oeke vir die behoud van regis,tra,sienommers
te ontmoedig, is die bedrag deur' midde 1 van bepa lings in
Ordonnansie 6 van 1944 3) na 10 sjie·lings (Rl,OO) ve.r'hooq •
1) Oranje-Vrystaat: Die Mot,orkar en W-ielbe1astinqAanvullings ordonnansie, 1927 (Ord. 10 van 1927), art. 5.
2) or an je=vxys t aax . MotoiLvoertuig ordonnansie, 1941(Ord. 8 van 1941), s~ubétEtikel 2 van art. 9.
3) Oranje-vrystaat: Motorvoertuiq Wysigings Ordonnansie, 1944(Ord. 6 van 1944).
- 24 _.
Ingevolge die bepalings van Ordonnansie 17 van 1.956,1) kan
die eienaar van In motorvoertuig sonder die betaling van In
bedra.g, sy registrasienommer en die voordeel van die betaalde
lisensiegeld behou, maar hy moes nogtans die verskil in
verskuldigde lisensiegeld Lnbe+aaL indien die lisensiegeld op
die nuwe voertuig hoë'r is as dié ten ops.Lqt.e van die ou
motor. Die verski.l in. Iis'e:ns:ie,ge:ld sou e.gter verminder moes
word. me.t; een t.waaLf'de-vir e IRe: volle kalendermaand' t.us-se.n die
a;a.nskaf:fingsda·t·um.van die mot'orvoertuig, waarop' die, voor.deel,
van d',fe:oe:taalde lise:ns;ieg,e,ld: oorg.edra. moe·t.word, en di.e.
ee'rs-t.e dag van Ja-nuarie~ V00'r s:od'a-nig.edatum ..
or donnansue 2'1 van 19·66 2) be.paaL s:oos volg:
" In Reglisit,:ras.ie:-owe'rhe,id moet;,. t.ensy deur di.e. li;·dmd.:nis:br:a'.=
motorvoe:rt.uig. toeken e'Ike: kee:r wanneer sodani.ge voecrt ui.q
deur hom ge~re:gis-t'ree:r wOlrd:.."
Hiie-r-ddiebe:pa~ling he,t tot ge:voIg géh.a-d·dat· In motorvoertuig=
eLenaac- skrifte-lik by' die .Administrateur, met; die nodige ver=
du.i.deLi.k.Lnq.,aansoek moet; doen vir di.e behou van sy registra=
sienommer. Na die inwerkingtreding van die laasgenoemde
Ordonnansie he.t die versoeke vir die. behou van re.gistrasie=
rromme.ra al mee,r e,n mee.r geword. Me:t die rekenar ise·ring van
die motorvoertuig-regis,te:rs het die prose-so vir die behoud van
die registrasienommers. aansienlike addisionele advisering tot
gevolg gehad en is be.s luit 3) dat In bedr aq van RI0,00 gehef
1) Oranje-Vrystaat: Ordonnansie op Padverkeer , 1956(Ord. 17 van 1956), art. 38.
2) Oranje-Vrystaat: Ordonnansie op Padverkeer, 1966(Ord. 21 van 1966), subartikel 4 van art. 12.
3) Ingevolge Uitvoerende Komitee Besluit Nr.748 van16 Oktober 1973.
- 25 -
moeS"word alvorens oorweging aan 'n versoek vir die behoud
van die regis,trasienommers gegee sou word. Niet'eenstaande
die heffing van RIO.OO per aansoek, word gereeld aansoeke
in hierdie verband ontvang en ook goedkeuring verleen.l)
1. 6 Belangrike faktore bec.r.okke by 'nrnotorvoertuigreg.istrasieste:lse"l
In die bespreking. 2) oor die ontw:ikke,ling va-n die motor=
voe,rtu.igregistrasiestelsel in. d.ie Orantj'e-Vrystaat, Ls ver ske Le
fak:tr0re ident.ifiseer wat byqe.drra het t~ot die ma:-atreë'ls soos in
wat ook, a's belhoe,fte be's:Rou.kan word:" was; die' voLqemde. _.
(h) om-die e;ienaa·r:s'k'a'p.van I n motorvoe'rtuig t·e,·be,wys,;'
(c) om belas,ting (Iise:ns:iege'ld:) op' motroxvoertru.Le in te
vorde-r;
st.ellig; en
(d.) om s,t'a.t.istie:K. meet,be:tre:kk.ing, t.ot motorvoertuie e-n hul
eienaars t.e ve'rkry;
(e.) om die padw:aardi.ghe.-id van motorvoe.·rtuie te bewerk=
(f) om registrasiege ld in te vorder en toe te wys.
Ten e.Lnde d'ie, be lang:r.ikhe:id va-n ddre behoe,fte:s uit te wys,
word die maatreëls wat in ander provinsies daarvoor getref
is en in hul motorvoertuigregistrasiestelsels opgeneem is,
ook uiteengesit.
1) Volgens mnr. J.C. du Preez, Beheer-Administratiewe Beampte,word tans in die Oranje-Vrystaat Provinsiale Administrasiegemiddeld tagtig aansoeke per maand ontvang.Meegedee 1 op 17 September 1980.
2) Supra, p.6.
- 26 -
1.6. LOpsporing van die motorvoertuigeienaa'r
Indi.en 'n motorvoertuig nie met oordeel en versigtigheid
bestuur word nie, kan verkeersreëlings oortree word wat selfs
groot skade en beserings tot gevolg kan hê .. Die motor=
voertuig kan deur nalatigheid of met voorbedagte rade as 'n
moord- o,f wr.aaktuig gebruik wozd; Die bestuurder van 'n
mot~orvoertuig wat onde-r die indruk. ve.r.kee-r dat hy nie maklik
vir sy wandaad , wa,t met behulp. van 'IT motrorrvoext.u.i.qge\pleeg
is'" opg:e.spoor kan word ni.e., sal moorrt.Li.k sy voertuig vir so
'n doe I gebruik.
Indi.e:n 'IT motorbes,t~uurde,r 'n oortre:d±ng me+ sy motrozvoerr t.u.Lq
begiaa,n het en hy nie, onmdidde.LLfk.daarvoor t.ot vez-ant.woo.r ddrrq
geroeip kan word nie,~ is dit. noodsaaklik dat daar een of. ander
s,t'e:IseI rnoet; be:staa-n s.odat; die ed.erraaz of. be-s t.uu.rde.r deur
midde 1 van s,y a'dr.es opqe.s.poo.r kan wozd'; Hierdie behoefte
aan I n ste Lse.I om die ed.eriae-r of bes.tuurder van I n motor=
.. mag niemand I n motorvoertuig wat nie ingevolge
voerct.uLq: op te .s'pooz het onde.r ande.re die ontwikke ling van
re.gis·tras:ie·ste lsels tot gevolg gehad.
volgens die motorvoertuigregistrasiestelsel in die Oranje-
vr.yst aat; -
die be.paLi.nqs van ·hierdie· H00fstuk gere,gistreer en
ge lisensieer is nie, op I n openbare pad gebruik nie ... I)
1) Oranje-Vrystaat: Ordonnansie op Padverkeer , 1966(Ord. 21 van 1966), subartikel 1 van art. 4.
- 27 -
Elke motorvoert uig wat op I n openbace pad gebruik word moet
in die naam van sy eienaar by 'n registra,s,ie-owerheid
geregistreer word. Die be.t r okke regis,trasie-owerheid word
in Ordonnansie 21 van 1966 1) beskryf as die registrasie-
owe.rheid in wie se gebied die eienaar van sodanige voertuig
permanent woonagtig is. E'Lke motorvoertuig wat ge,registreer
word ont.vanq ingevolge die, 'be-pa.Li.nqs van laasgenoemde
Ordonnansie 2,) die regis,trasiernerk, van die be.tr okke regi=
s,tras Le-owecbe id te'same met 'n uniéke: nommer, sowe-L as 'n
re:g:is,t,rasie:s:e'rtifikaat" waarop die registrasieme:rk en nommer
aa:nge:telken Ls, Die, registra's'ieme,rk, is die: reg:istras,ie='
owez.hed.dt.oegeke:n het; e.n wat ui.t twee, of drie, le;tte,rs kan
be'ati.aari., Die' unLeke. nommer is' 'n volg;nommer wat in dtie
groots.te: re'gist:ras:ieScie.-owerhe:idskantoor in diiie Oranje-
Vrys,taa,t" nl. dié van Bloe'mf'ont,ein, re.eds: in. die, omgewing
van vyf- syfers: beslaan. Ing.e·volge· die, be.paLi.nq.s v-an
suba'rt.ike I 1 van art,ike"l. 14, va.n bog.e:noe:mcJe·or denrransd.e
moet; d'i.e e.Le.naar van 'n motorvoe.rtuig die regis,tra·s:ieme.rk
en =nomme.r-op die voorqes'k.cewe wyse aan sy voertuig aanheg
of ski Ider.,· Elke registras:ie,-owerhe id moet ingevolge die
bepaling van a.r'tLke-L50 van bogenoemde or dorrnaris.Le -
" 'n register in geskikte vorm hou waarin ten opsigte
van e.Dce:motorvoertuig wat in. die gebie.d van s.od'anige
registrasie-owerheid geregistreer is, sodanige besonder=
hede aangegee word waaraan sodanige motorvoertuig
1) Ibid., art. 6.
2) Ibid., art.12.
-·28 -
- ..,j...
gere,delik geidentifisee:r kan werd en sedanige besender=
hede meet die velgende ins luit:
(a) die nommer aan die rnotiorvoer tu.Lq teegeken en die
naam en adres van sy eienaar; en
(b) besenderhede van enige meterveertuiglisensie ten
epsigte van die betrekke metorveertuig uitgereik.1I
l'tttikel 26 van boqenoemde oz-donnanei.e bepaal dat; dd.e eienaar
van "n meterveertuig wat' by "m reg;istras.ie.-owe'rheid ge.regi=
s.tre.er is,. sedanige re'g:is.tras Le--owe.rhe-Ld in kemn.i.s.moe.t: st;e 1
van e-Ike ve.'rande,ring, in: adres hïnne. een en t.wintig dat nad'at·
dit pTaas.ge,vind he.t., By die, entvangs'. van dd.e- kennis'g.ewing
e.r'ke.n die betrokke reg.istras.ie'-ewe:rhe·id orrtvanqs da.anvarr en
bring hy die veranderings in sy rekerds' aan ..
he,t· t.ot gevelg dat die eïenaar van, "ru motror.voerctrud.q met; die,
hulp. van die betrokke re'gÏs,tras;ie'-owerhe'id vanuit die mo+ore
sees Jehannesburg begaan word. Velgens 'n mo·tertydskr if
le.tt'e.rs' en =nomme.rvan di.e, motroxvoerr+u.Lq ve,rs·t.re,k kan word.
Da·t daar reeds in Suid-Afrika 'n wesenlike be:heefte bestaan
em motervee.rtuige ie.naars op te s.poor, word. bewys. de.ur die
greet aantal verkee-r s.oor.trre.di.nqe wat jaa·rliks in 'n stad
'het; die boe.t es vir ve.rkee.r s.cor-tr eddnqs in hierdie, stad
gedurende 1978 'n bedrag van R8 mdLjoe.n be.Loop eon s.ou dit na
verwagting vir 1979 ongeveer R8,1 miljoen wees. 1)
1) COTTER, (Skuilnaam) IIBythe wayII, Car, October 1979 i p. 7.
- 29.-
Indien die motorvoert.uige ienaars nie opqe-s'poo r kan word nie,
sal geen of weinig boetes as af s'k.r Lkm.i.ddeL vir oortredings
voLl.e.drtqhe-Ld. en waar- moontlik vir korre,kt:he·id· .. Die pers:onee 1
geë,is kan word nie. Die oortreding van verkeers.reëls skep
nie slegs ongerief vir ander padgebruikers nie, maar kan
selfs tot ernstige ongelukke lei.
Die e;·f:·fe,ktiewe ops.poring v'an I n m0t',orvoe~rtuige:ienaa-r word
be.paa 1 de-ur di.e doe.Lmat;ig,h:erid van die motorregistr ae.Le.st.else 1,
waarvan. die mot6rvoertuigreg;iste-r een van d:ie be langrikscte
komponente. ui.trmaak.; ~s die' rnot,orvoert\:1lgreg.is,ters nie. korrek
en op datrum bygehou word n'ie". s.a.l; motorvoe:rt.1:l.igeienaars nie
te aTle tye opgesipoor kan word' nie.
Die ve.rmeesrdez i.nq in. d;j::eget.al motorvoertuie in die Ora-nj;e--
Vrys.ta:at he:t· die: t:aak om dtie: rnot.orvoe:xrtu,ig,re'gj,ste'rs korr.ek
err op datum deur: 'md.dde.L'Wanhar:rdslteiIsels by: te~:hou, al
moe,ilik:e·r qernaak ; Me:t die. re,kenaris'e,ring van die motor=
voe·rtuig.reg·is,ters., is ge:trag: om die: bels;onde'rhe;de: van elke'
ni.otorvoertuigrekord so vol,le:d.ig ein kQilsrek moorrt.Li.k by te
hou. Die rekenoutomaat kont:roleer elke. transakg,ie vir
van die ver skLl.Le.nde,regis:t.rasiie-owerhede het na oorskakeling
na die elektroniese dat.averwe.rk i.nqst e lse Is ondervind dat die
re:ke:noutomaa·t elke leemte aanteken en dat dit de.ur' midde 1 van
addisionele: a.dvi.se.r i.nq reqg,e:S'tel, moet; word. Reke'naardis,s.ipline
he·t tot gevolg dat personee 1 trag omS'0 korrek moont lik te werk.
Die rekenoutomaat kontroleer onder andere ook dat daar vir elke
kennisgewing van eienaarsverandering In aansoek om registrasie
- 30 -
moet wees, dat alle inligting op die vorm ingevul is en
dat die inligting aan 'n verskeidenheid vereistes voldoen'.
Indien 'n eienaar nie s·y adresverandering aanmeld nie,
ontvang hy nie 'n lisensie-hernuwingskennisgewing nie, en
kan hy met sy aarrsoe'k vir 'n duplikaatkennisgewing verant=
woordelik gehou word vir die nalaat van kennisgewing van
aodre'sverandering. In die~ Oranje-vrys,t'aa,t word van die
rekenaaruitdrukmikrofilmproses ( R U M) g.ebruik gemaak om
op 'n maandelikse grondslag aan al. die: grot..er re.g.istrasie-
owe-r.he'de waarvan die' re.gisterso, rekor.ds van me.er as 2 000 ,
motorv0e.rtuie be'vat..; 'n vo'l.le,ëri.gem0to1:'voertui.gregis.ter
be:s,k.ikbaa'r te at.eL, Aa·nge:s,ie,nh.i.e·rd'ie mot·orvoe·rtu.ig:re:=
g.is,te,rs op mikro:i:ilmkaarte. t'een re:la:,tie,f' minima:le. ko stre
ge:duplis.e.e,r kan word:, is: dupylïka'a,tre;g:Ïs,t'ers ook aan die,
kant.oor- van die. Pr0vins:ia-Ie. Insipekte·,urs..verskaf en kan di.e...g.rot.er plaaslike. owerhede op aanvraag e.ri teen die, kostie v:an
die, dupliser ing van die mikroEi.lmR:aa,rt·e.ook maandeliks 'n
volledige motorvoert'uigre:g'ist'er van hul p'laa-s~like re:gistrasie:-
owez-hedd bekom. Die dup;lise,ring: van d'ie, mot.orvoertuigregisters
seweI as die poging om die regist.e.rs 5'0 vol.ledig en korrek
moontlik op datum te hou., vergemaklik die ops.poring van die
motorvoertuigeie·naar.
In die provinsies Kaap en Na,tal. is die, bepalings in di.e
ordonnansies met; betr ekki.nq tot. die registras:ie van motor=
voertuie bykans woordeliks dieselfde as dié van die Oranje-
Vrystaat. Die doelwitte wat betref die opsporing van die
eienaar en bewys van eienaarskap is derhalwe, soos afgelei,
- 31
ook dieselfde. wat die prosedures en metodes vir die byhou
van die motorvoertuigregisters betre.f, is daar ook wesenlike
ooreenkomste. Die Provinsiale, Administrasie van die Kaap
maak ook gebruik van 'n rekenoutomaat e.n Lewer ook re.gisters
in die vorm van mikrofilmkaarte aan die registra,sie-owerhede
in die groter sentra .. Ge'drukte re.gisters word aan die
re,g:istrasie'-owerhede van die k.Ie.Lne.r s'e:ntra geg.ee,. Dd.e
provins,iale Admi niat.r-as.Le van Na·tal wyk e.gt·e:r in dié mate af ,
dat van 'n intyds-g,ekoppelde' data-ver.werking:s.te,lse:l vir di.e
gro,t',er kantore geilDru±kgemaak. wor.d, waa1rdeur dd.e- regis.ters
gpue,r en mooFltlik be:ter op datrum ge'hou ka-n word ..' By die.
gêrot.er sentra word ook van rekenoutomaatt'e'Eminale geb.r.uik
gemaak in plaas van ge,drukte re:gist.e:rs'. :nie k.le:ine:r re.g-i=
2 000 motroxvoe.r+ude en minder op hu.l; re.g;is.t:ers:), kry steeds:
Die registras i.enorrunering.s:proses: in d'i,e:provinsies van die.
Kaap en Natal is s'ooztrqeLyk as dié van die' Ora·nje-Vrys·taat.
In dti.e.Tr·ansvaal.,. anders' as: in die Or.anje:-vrys·taat, NatraL en
die Kaapprovinsie, tree die pl.aa s.Li.ke.owerhe.de as registrasie-
owerhede op. Subartikel 1 van artikel 2 van die Transvaa.lse
Ordonnans-ie 2.1 van 1.966 1) be.paad, _.
1) Transvaa 1: Ordenna·nsie op Padverkeer, 1966(Ord. 21 van 1966), subartikel 1 van artikel 2.
- 32 -
"Vir die toepassing van hierdie Ordonnansie stel die
Administrateur by kennisgewing in die Provinsiale
Koerant, die plaaslike besture of die Transvaalse
Raad vir die Ontwikkeling van Buitestedelike gebiede
aan as registrasie-owerhede vir die gebiede wat hy
dienstig ag en kan hy insgelyks enige sodanige kennis=
gewing wysig."
Waar die eersgenoemde provinsiale owerhede deur die destydse1)Departement van Binnelandse Inkomste en die Departement van
Justisie genader is om hulp te verleen met die registrasie-
en lisensiëringsprosesse van motorvoertuie en daar toe ook op
'n redelike vroeë stadium oorgegaan is na elektroniese data-
verwerkingstelsels om gesentraliseerde motorvoertuigregisters
in die onderskeie provinsiale hoofstede by te hou, het elke
plaaslike owerheid in die Transvaal getrag om sy probleme met
die steeds groterwordende motorvoertuigregisters op te los.
Volgens 'n inligtingspamflet van die'Transvaalse provinsiale
Administrasie word gestel -
"Alhoewel sommige groot registrasie-owerhede reeds na
gerekenariseerde stelsels vir die registrasie en lisen=
siëring van motorvoertuie oorgeskakel het en daar bewys
is dat dit voordelig is, was dit vir die oorgrote meer=
derheid van die 89 registrasie-owerhede nie moontlik omdit te doen nie. ,,2)
1) Republiek van Suid-Afrika: Kantoor van die Kommissie virAdministrasie, Omsendbrief Nr. 10/16/1 (Vol.3l), gedateerIl Februarie 1981. Omsendbrief het gehandeloor dierasionalisering van owerheidswerksaarnhede en daarvolgensis die kern-uitvoerende instellings van die SentraleOwerheid soos op 1 Januarie 1981 aangedui. Die Departe=ment van Binnelandse Inkomste is weggelaat en by dieDepartement van Finansies ingedeel.
2) Provinsie van Transvaal: Rekenarisering van Motorvoertuig=re isters Au ustus 1976 .1.
-33-
ter.minaa 1 me.t; die se-rrt ra.Ie rekenaar ve.rb-i.nd wees. Inligt'ing
Verder word in die pamfLet; gemeld dat motorvoertuie voort=
dur'end t.us se-n die verskillende registrasie-owerheidsgebiede
beweeg (verhuis) en dat die registrasie-owerhede onderling
van mekaar afhanklik is vir die spoedige voorsiening van
inligting aangaande voertuie en eienaars.l)
IIDie bestaande me.todes van kommunikas.ie om doe·ltreffende
we,ts·toe.passing o.p ong.eveer 1,7 mi.ljoen motorvoertuie in
Tra'flsvaal te' doe.n het: eg,t.e-r te lomp: qewoz d, Die uit=
voesceride Komitee van die' T:ransvaalse prov ins La.Le Admini.=·
s,t'ras::Ïe, heet. daarom oipdrag g,eg.ee·dat. I n gerekenariseerde
s.te.lseL ontwikke.l word: wa:a-rde,urdie re.gistra·s;ie en
l.i:s:e;rts,iër.ing van alle: motorvoertuie met; behulp van 'n.
s'entrale re,kenaa,r ge,d'oe,n.wor'd en wa'a,rby'a.L die. beistraande-
re.g'istras,ie,-owe1rhe,de: in. Tran's,vaa,l ing.e·s:kake1word,..II
..Volge,ns die inli.g,tings'dokume.nt. sal. daar s.Leq s ee.n motorvoer=
tuig:register vir die: he-le provins:ie wee:s en elke regist-rasie.-
owe.rhe-id seal deur middel van toeg,ewese: t.eIe.Foon Lyn en rekenaar='
sal direk na e.n vanaf die sentra.le zeke.nout.omaat; deur midde1
van die t.e-rmd.nus versend e.n ontvang kan word.2)
"In die gerekenariseerde stelsel word aan elke voertuig
in die Transvaal I n nuwe unieke re·gis.trasienomme.r toegeken
walt die ve.rwys.Lnq.s.rromme-r van die voertuig sa.l wees vir
solank as wat die voertuig in Transvaal geregistreer is.
1) Ibid., p. 1.2 ) Ib id., p. 3.
- 34 -
Die nas Lona.ï.e identiteitsnonuner sal as un i.eïke ve·r=
wysingsnonuner vir die eienaar gebruik word. Deur
middel van hierdie twee nommer s sal die voertuig en
die eienaar onderskeidelik in die rekenaar geidenti=
fiseer word. Indien net een nonuner bekend is kan die
ander een deur middel van die rekenaar opgespoor word.
Die beoogde st.else.l bring ook mee dat die oms'Laqt.Lqe
herregis.tr as.Le van voe·rtuie u.it.qe.sêcake 1 word wanneer
In pe-rsioon. van een registra's:ie'-owe:rhe,id na In ande-r
b'd" .. hu i III.).a.nne ;Le.PrOV.l:IliS,J:e:ve.r U~S:.
rng:e:volge· die be;F?al.ingS'van di.e T·ra'f.ls'va-a-:lse,OrElonna.nsie 21
. 196'6' 2:) t d kl' t' t .f" k tv'an .. '. moer. ae aaris oe- er n re'gIs, ra'S'Ie:nonunerser ~ ~ raa
in die. plek van. IIT' i.den:t.ite'i.tsdokume:nt bekom indien hy ni.e
oor In. i.de:nt.it·ed:tsnomme~rbe,s·kik nie.,
S:i.lba'rt±ke:I 1 van a-rtike:I la vain laas:g,e;noe:mEléOrdbnnans:i.e
'bepaa-L -
IITé:neinde In menozvoe.r+u.Lq te re'gis,tree:r s'oos in artikel
7 beoog, doen die e·ienaar .b.Lnne e·en e.n twint ig dae na
die datrum van aans'preeklikheid in artike.l 9 genoem, by
die toe.paslike reg'istrasie-owerheid. op die voorge·skrewe
vorm aansoek om die registras.ie van sodanige voertuig
e-n lê térse.lfdertyd sy identite·its'dokument e.n, waar van
t.oe pass-Lnq., ook dié van die verantwoordelike persoon
voor.,,3)
1) Ib id., p. 1.
2) Transvaa 1: Ordonnans ie op Padve:rkeer, 1966(Ord. 21 van 1966), art. 8.
3) Ibid., subartikel 1 van artikellO.
mee.rde.re ma-te van dié in Suid-A.frika ve-rs'k.iL. An.ders as met
- 35 -
Wat die toekenning van die registrasienommer betref verskil
die bepalings van die Transvaalse Ordonnansie 21 van 1966,
soos afgelei kan word uit die aanhaling van die inligtings=
dokument. 1) Artikel 12. bepaal soos volg -
IIDie Admi.ni.str at.e.ur keur I n ste lsel be·staande uit 'n
kombinasie van drie- Letrt.e.rs en drie sy fe-rs , tesame met
die letter T om die Provinsie' Transvaal aan te dui, wat
vir die; reg;is,tr:as'.i:e van. motorvoe:rtuie. gebruik word
(be;]~e,ndte s.taari as 'n registras.i.e:nommer) goed. en laa.t,
by wyse wat hy diens:tig' ag: aari e-Lke: motrocvoerr't.u Lq wat
ingevol.ge die- bepa.Li.nq.s.van hierdie hooEsc uk geregis,treer
moe.t;word, I n re:g!is;tras:ienomme'r to.eken. II' 2:')
Uit die voozqaa.nde. is dit duide.I.ik dat die Transvaa'lse Admini=
stras;±e met; sy meer g:es!o·fïstikeerde· mot'o'rvoe:rtu.igregis,t-ras:ie=·
stelse.l t.raq om qouer en makliker noods.a.aklike e.n mee.r betrou='"
bare .inLi.qtri.nq van m0torvoe.rtuigeienaa-rs' en voertuie besk Lkbaa-r
te kan s:te'l. Die- doe.Ls't.e.Lli.nq van di.e motorvoertuigregis.tra-=
s Le.s.te Lse1 in die T'ransvaa 1 kom gevo-lglik ooreen met dié in
die ander provinsies.
In die Verenig.de State van Amerika word van verskeie registra=
s ieste lse Is gebruik g.emaak wat klaarb lyklik in I n-mindere of
die registrasiestelsels in Suid-Afrika waar die registrasie=
geld r ede Li.k klein bedrae behels, skryf Joseph P. Grillo dat -
1) Provinsie van Transvaal: op.e·it. p.2.2) Transvaal: Ordonnansie op Padverkeer, 1966
(Ord. 21 van 1966), art. 12.
- 36 -
" the s.tat es cons Lder vehicle reg.ist.ration only as
a neces.sary recordkeeping function that provides a
good source of revenue to the state. To some extent
tpe present standard reflects the states' viewpoint-,
by its emphasis on e.rrt.eri.nq and retrieving vehicle
and owner dat a. "1)
o.f.f'Lce-s. Qr Licerrae.d pri.v.at:.e ag.e:nts.. State branch
ve.rder noem Gri Ll.o dat -
"ObS'ervat ions of state' planning activities shows that
the. stat'e's: cont ..imue to r.eg,a'r'd,trhe.ir mot:or ve.hi.c.Le
to, eis,t.aib'Iish a ne-corrd fbr the iSis.l::l:a-nce,of reg:is,trat ion2')'certificat'es and pla.tes: •." ..
Wat die: prosedures: met; die hy;hou va-n: m0t~0r.voer.tuigreg.is.ters.
be,t:re,f is daacr blykbaar ook vers,kille: soos: uit di.e vcLqemde.
"A,TI st:'.ate's have a'dminis,tTa·t:ive· org;ainizat'ions" sys+ems ,
procedure·s,. budgets, and peiopLe but s.e've.r'aL examples
can be cited to show' differenc.es in their effectiveness.
One e-xampl,e is. comparison of a s.tat.e' s abi.lity to rapidly
identify the. vehic:1e and owne-r - which depe.nds to some
extent on whether a s.t at.e has sta.te-operated branch
offices employ skilled people and can justify the in=
stallation of telecomunication equipment, such as video
terminals. These efficiency - producing advantages are
1) GRILLO, Joseph P., "Highway Safety Goals of Motor VehicleRegistration", Traffic Quarterley, July 1973, p.351.
2) Ib id., p. 351.
- 37 -
not normally available to private agents of the state ..
Another example is the difference between use of a·"
manual or an automated system for processing data.
with a high volume of forms and increased data on the
vehicle and owner, a manual system is not capable of
checking, sorting, and filing data in time for it to
be use ful.. II 1)
Dies'e:Ifde pr-ob.l.erne wat die kle'iner plaas like owerhe.de as
re.gistrasie-owe·rhede in d·re·T:t:a,nsvaa.l ondervind het I is in
stommd.qe s.t atie van Amlerika. oride.r vi.rid , 2')
uit· die s.tudti.e. w/at J. P. Gril.1o v:a'fLdie regist-ras'ie:s:te,ls'e IS'
gemaak he,t I' was.: s,y be,vind:i:.:ng:dat die reg.is:trasie. van motor=
v0e:rt.t:l:±é:vir pa:d:ve:ilighe~id:benut. beih:oort. te: wor-d., Die
be:la;ngriks:te; metrode hiervoor is· om dIe voesrt.ud.q s.o vinnig
moont.Li.k met. soye,ienaa'r te ide:nt·ifis'eer ... G:r:i 110 noem dat
die pa~d~e'il.i.ghe.idsvoorde,le van die motorre:gistra'siestelsel
ree-ds lank g,e.Ie:de in 'n ho.f: .in Michi.ga·flbewys is _.
II It is not difficult to s·ee that the registration and
numbering of aut.omcb Ll.e.s is. LntiLraatre Ly connected with
t'he:ir s.a.fe oper.ation in the streets. In a city like
De,troit many automobi les ar.e precise ly alike in external
a'p~:ar a·flce. They are siomet.Lrae s operat.ed by pe.rsons
wh os.e faces are partially con ce.a.Le d and whose identity
is uncertain. Those operat.o r s who are most reckless
1) Ib id. lP. 353.
2 ) Supr a ," p. 32 •
their automobiles may be identified. The provision in
_ 38 _
and Lndf ffer ent; _ and those are the one-s who endanger
the safety of others _: may violate this ordinance with
impunity unless some method is adopted by which they or
the ordinance for registration and numbering is such a
met.hod, It is reasonable to believe that, when he knows
tll'a.t the: numberr dis:played at, the rear Lde.rrt LfLea his
automobile, fear for dd s.cove.ry and punishment will lead
the: a.ut.omobi.ke' s: driver to obse.rve the' re'q~uirements of
the. or:cil.:ina'ITe:e:•.II lJ
S@os'uit. die. voorg:aa:nde: a,fg.e:le:i kan word is' die- doe Iwd.t; v.ari.
die re:g;is,tras'ie van moc.orvoer+uLe. in die Ame,rikaanse s-tat.e
klaarblyRlik ook die maklike identi.fise-ring van die mot.or=,
voe.rtuige.te'naar.
1..5 ..2 Be'w¥'$van e:ie:naa;rs;kap'van mot.o cvoe.r't.u.Lq
Dd.e. beh0e.ft.e· om die;e;jie~na;a'I?:ska\p'van "p motorvoe.rt.uig te bewys·
ontstaan gewoonlik wanneer 'n motorvoe·rtuig ges:tee,l word.
Indá.e~ndie motor teruggevind. word I kan deur midde1 van die
regis\tras Le.aerr t.Lfi.kaat; of die. motorvoert.uigregister bewys
word dat die motorvoert uig met die mas.j ien~ en onderste 1=
nommer soos op die registrasiesertifikaat aangedui, aan die
eienaar, ook daarop aanqe.dn i , behoort.
1) Ib i.d., p. 355.
-, 39 -
by the person de.scz ibed on the a-pp Li.c at;ion? To answer
Dit gebeur ook soms, dat I n motorvoertuig ver Latre gevind word
en sy eienaar dan opgespoor moet; word om dit op te e i.s,
Ordonnansie 21 van 1966 1) maak wel voorsiening vir die
verkoop van die motorvoertuig indien, die eienaar nie opge=
spoor kan word nie.
T'en einde dié bewys van eienaarsikap. te vergemaklik, is daar
op die vorm,' (Inkoms,te 1424.)2:) waar-op aanaoek vir motorvoer=
tui,greg&strasie, gedoe:n word, vooz-sd.en i'nq gemaak dat: die eienaar1
S;':l .ide~ntite'It'snornme'r moe-t; Lnv u.E; Die identiteits;nornme'r word
dexfra.Iwe- ook op die motorvoe,rt.uigre,giis:t'e·r en re;gistra's:i,ese'r=
die motorvoe,rtuige:ie.naar Sly' identit,e:iti:i'l1ornmer moet; vers,trek. 3)
t:itle, ve'hic:les:., ..
t "tl' ,,4',)'1,' Ing,. '
"While most atates have me.t; the present national st andar d
by Ln s.ta.Ll.Lnq sophisticated equipment, many problems
z ernad.n ..: For e.xamp l.e , is t.he vehic le, in fact, owned
1) Oranje-Vrystaat: Ordonnansie op Padverkeer, 1966(Ord. 21 van 1966) I art. 131.
2) Oranje-Vrystaat: Vorm vir aansoek om motorvoertuig=registrasie en/of kennisgewing van eienaarsverandering.
3 ) Su.pra , p. 34 .
4) GRILLO, Joseph P., Op. cit., p.355.
De.ur gebruik te maak
- 40 -
this question, ownership must be establishe·d on a legal
document such as a cer't Lf Lcatre of title - but if the
sys.tem is to be effective ot.her procedures are necessary.
These include checking of the vehicle identification
number, and return of the vehicle identification number,
and reg.istration plates, arid title documents to the state
when trhe veh.i cLe is jurrke-d; II 1)
Die Lde.a Le st.e.Lse L, wat de-ur die vooerrroernde s;krywer in voor=
uit.s\ig ge's,te 1 is I sial nooit prtakti Le's en ekonomies t.oepaab.aax
wee:s·nie weens· die kon,trolewe'rk daaraan ve-rbonde in vergelyking
mets. dit. wa·.tbereik gaan word.
L.6.~,3 r:n:vorde:r.ing van 1iscens;iegeld
A,lhoewe.l be"lasting op mot·orvoe·rtuie in h00:f$tuk 2 befrande.L
wozd., he,t die motorvoer.tuigr.eg.is:tra's·ie.stelsel as hulpmiddel
ge:dd.:e!nom te voldoen. aen die behoefte vir 'n invordering=
van die motorvoe:rtuigre.gis,te,rs wat vir die regist·.rasie van
motorvoe;rtuie· noods.eak Li.k was, lean. dd.e re.g.istrasie-owe.rhe.de
die provinsia.le administra:sies behulpsaam wees met die
jaar likse lisens iër Lnqspr oee.s. Deur noterings van lisensie=
he.r.nuwings op die registers te maak, kan later vasgestel word
wa·tte-r voe.r t.u.i.e nog nie lisens·ieer is nie en die betrokke
eienaars sodoende met behulp van die inligting op die regis=
ters aangemaan word. Die personeel in die kantore van die
1) rbid. lP. 356.
- 4·1 -
regis·trasie-owerhede wat belas is met die .motorvoertuig=
voe'rtuig wa,a'rvan d~ie\lis·ens.ie,··nog' nd:e hemnu is~ nie._ Om d±.e
re.gistrasiestelsel, beha'rtig ook die jaarlikse motorvoer=
tuiglisensiêringstaak.
In dd.e Oranje-vrystaat strek die lisensië.ringsjaar vanaf
I Januarie tot 31 Desember, maar motorvoe·rtui.ge.ienaars word
'n g,ras,ieperiode varra.f Januarie tot· 7 Maa·rt van e-Lke jaar
t'oe'g,e:laat om hul lisens'iegeld te betaal. Na vexs,tr:yking van
dd:e gra-s:ieperiode word boetie op die· uitslt.aande U:se:ns.iege Id
geche:f v:ana,E 1. Januarie ..1) Na. dd.e e.Lnde van Junie' van ddre
mot.er- wee:r op die' paid.toe.g.e_Iaa~tte kry,. moert; di.e. eie;naa·r weer
die heille: re:g:is.tra,s:ie:pr'Ose·s deurgaan, soos. bv' •. d'ie mot.oz vir
padwa,ard:j:ghe·id.te Laat; toets., Die~vo-Ll.e. reg'is,t-rá's:iege)ld,
IisensiÏeg.e Id: en boe+e is: dla(nook be,taalbaa.r. 2'')
Tn ddie. pir.ovins,·ies·van d'i.e,Ka/a,p"Na,t:a·.I.en. TransNaaI is die
ste IS'e1 gekoppe L Die l.isens:ie:--invorde:ringS'pros:es is egter
in hierdie pr-ov i.ras.i.e-soor die he-Le jaar ve:-rs'prei... Sodra 'n
motor alhier geregistree,r word moet; dit vir die voI.le jaar
lisens ieer word en strek die lisens ie j a~r van die motorvoer=
tuig vana f die eerste dag van die rnaand volgende op die maand
waarin die motorveert.uig vir die eerst:e keer ge:regis,tree·r is.
1) Oranje-Vrystaat: Ordonnans:ie op padverkeer « 1966(Ord. 21 van 1966), art. 52.
2) Ibid., art. 51.
- 42 -
van die rekenoutomaat op. 'n maqnee.cb.and saamgevat. Die mag=
1.6.4 Versameling van statistiek
Soos reeds genoem 1) is'dit nodig dat statistiek ingewin word
ten einde voorsiening te maak vir die lewering van 'n ver=
skeidenheid dienste, afhangende van die vermeerdering in dieverski.llende tipes voertuie. Aangesien 'n motorvoertuig
geregistreer moet word alvorens dit op 'n openbare pad gebruik
mag word, is die registrasieproses" n ideale aksiepunt om
rroo dsaak Li.kestatistiek te ve-r same L,
Die besonderhede wat deur die Departement van Statistiek
verlang word is derhalwe as vrae op die aansoekvorm virreg is,tras'ieaangebring. Maandeliks word die scat.Ls.tLesebesonderhede vanaf die aerisoekvozms na enkode.ring deur middel
rree.t.ba nd met· die geordende stat.ist.iekword op 'n maaride.Liikae
basi.s deur die Reke.nsentrum van die O.V.B. ProvinsialeAdrru.n i.s.t.raa.Le.a·andie T'ak S~e:nt-r.a·le.St.atistiekdie.nsvan die
De:pa·rtementvan Staatkundige Ontwikkeling e.nBeplanning
gestuur, waar dit verder ge's'orteeren saamgevat word. 2)
Met navrae is vasgestel dat die provinsiale administrasies
van die Kaap, Natal en Transvaal min of meer dieselfde prosedure
volg om statistiek oor motorvoertuie aan die Tak Sentrale Sta=tistie:kdi:ens·v an di.e.De,part:e'me,ntvan S:taat·kundi.geOntrwi.kke-Li nq
. 3)en Be-p.Lann Lrrqbeskikbaar te ste-I.
1) Supra, p.2O.2) Ooreenkoms aangegaan tussen die Tak Sentrale Statistiek=
diens van die Departement van Staatkundige Ontwikkelingen Beplanning en die O.V.S. Provinsiale Administrasie.Magneetband deur die Tak Sentrale Statistiekdiens van dieDepartement van Staatkundige ontwikkeling en Beplanningbeskikbaar gestel. Magneetband word maandeliks na ver=werking teruggestuur.
3) Bevestig in Augustus 1980 deur mnr.H.H.Jonker, Hooforgani=sasie- en werkstudiebeampte van die Tak Sentrale Statistiek=diens van die Departement van Staatkundige Ontwikkeling enBeplanning.
t.re;Efemd e.n in behoor:like' we'rkende t.oee t arad .' II1.S ••• '
- 43 _.
1. 6.5 Bewys van padwaar dëqheLd
Vir die bevordering van padveiligheid is dit wenslik dat
alle motorvoertuie wat op die openbare paaie toegelaat word
aan die vereistes vir veilige padgebruik moet voldoen.
Ingevolge die be-paLi.nqs van or-donnans-te 21 van 1966 1) is
die bevoegdhe.id aan di.e Admirristra·teur ve.rI e.e.n om re,gulas:ies
te maak. Die reg.ulas;ies kan gemaak word om. onder aride-re -
II ( j ) die qe.t.a.L, aar d van e'n soort lampe I mee inbegrip
ha're: pad gebruik word' moe,t·aanhê., die: pos.i s-i.e waacrLn
(k.) die, ge:t'a:l:e.n. aaz d va'n die, remme,en om. te ve.r-se.ke.r.
da·t die r emme-; krra-Edernpe-r.s eon st'uurinri,gt ing doe 1,=
Die' geree·l,de e.n behoorlike' nag;aan of. t,oe'tsing van motorvoert.aie
op I n re'gverdig~e wys:e is wens:lik. 'n Me'toee, om rnotor voe.rt u.iie
bes:kuldiging van be.voordeling of' onregverdige ve·rvolging, selfs
al word daar van meq.and.e-s'e hulpmiddels in die se Leks.i.e.p.r os es
gebruik gemaak. I n Verdere probleem wat waar s'ky n.Li.kmet die
moontlike metode van selektiewe aanwys.Lnq voorsien is, was dat
die motorvoertuig,eienaars nie op vers-oeke vir die toetsing van
hul motorvoert uie sou reageer nie. Deur midde 1 van die bepa=
lings van Ordonnansie 18 van 1931 2) is egter voorsiening gemaak
1) Oranje-vrystaat: Ordonnansie op Padverkeer, 1966(Ord. 21 van 1966), art. 165.
2) Oranje-vrystaat: Motorvoertuig Ordonnansie, 1931(Ord. 18 van 1931), art. 2.
..
44.-
dat die motorvoertuigeienaar met sy aansoek om registrasie,
'n sertifikaat oor die geskiktheid van sy motorvoertuig vir
gebruik op 'n openbare pad moet Lnd i.e.n, Die huidige voor=
skri.fte soos uiteengesit in Ordonnansie 21 van 1966,1) bepaal
dat 'n registrasie-owerheid nie 'n klaringsbewys vir 'n
cwee.dehandse motorvoertuig wat geregistreer en gelisensieer
word, mag uitreik tensy' 'n se'rtiiikaat voorgelê: word dat
sodanige voertui.g padwaardig is nie. Aamqes-Le.n 'n motor=
voertuig nie s'onde.r 'n qe.Ld-i.qe- kla-r.ingsbe,wys op "n opemb ar-e
paid. gebruik mag word"nie" word die: motrozvoe-r't.u.i.qe.Lerraaz; ve.rplig
om sy ID0torvoe-rt,uig -i,n 'ft padwaardige t.oe-strand te bring a Ivor:ens
uit· d'i.e voorgaande is
dit· duidelik dat d.i.e. troercs.i.nq van motorvoertuie. vir padwaar e
dighe'i.d nie, "n. doeLs't.eLl.Lnq van d.iie:re.g'istrasi:e:pros·es, is nie i
ma'ar: s-Leq-s dat die r.e.gis:tras;ie,pros:es as 'n me.tode vir a·i.=
dwing'ing van die ve'red:s,te van toe:t.s:ing· ge'bruik word;.
Ln die pnovLnsi.ee van Na·t·a.Le,n,die, Ka'a,pis die be:palings be=
treffe'nde pa,.dwaardigne.i,d van motorvoe:rtuie woorde-Li.ks die.selfde
as in die Oranje-Vrystaat en word die, registrasieproses derhalwe
op 'n soor tqe.Lyke w:yse be-nut; om motorvoertuie vir padwaardigheid
te Laat; ondersoek.
Die Transvaalse, Ordonnans,ie 21 van 196,6 2) 'be.pa.aL oride.r andere -
" 'n Registras·ie-owerheid reik nie 'nklaringsbewys soos in
artikel 19(2) beoog, uit nie indien die betrokke motor=
voertuig -
1) oranje-Vrystaat: Ordonnansie op Padverkeer, 1966ap. cit., s.ubar t Lke L 1 van art. 19.
2) Transvaal: Ordonnansie op Padverkeer, 1966(Ord. 21 van 1966), subartikel 1 van art. 29.
- 45 -
(b) In gebruikte voertuig is wat geregist.ree·r en
gelisensieer moet word omdat die eiendomsreg
daarop verander het;
tensy daar aan sodanige registrasie-owerheid In sertifi=
kaat voorgelê· word dat sodanige voertuig padwaardig is
(wat as In padwaardigheidsertifikaa,t bekend st.aan ) , II
Soos uit hierdie be.pa.Li.nq.sa,fgelei' kan word, word die registra=
s.i.e.pz'oaes., ne.t, S00S· in die ander pzrovi.rrsd.e.s, benut ten eLrrde
t'e, ver.seker dat alle gebruikt.e: voe.r+u.ie wat ve.rkoop word,
ge:t.oe;ts word vir padwaa:r.diigh.e,id:en. datr die voer.t·uie dan s:,leg;s'
op di.e: pad mag g.aa:n nadat· dit padwaa:rdiig' bevind. is.
In die Vé:r.e;n'igde·Sta,te. van Ame,rika word ook pnobLerne onderrv ind'
om toe: te s'ï.e,n dat s,le.g$ padwaar.dïg,e: mot:orvoer..tuie: op die~ open='
ba-re paa.i.e gebruik wor-d;
Gril.lo ge.e die volgende inli.gting _.
1I'A,tthe, pres:e:nt t.Lme., the ve)h.icle: reg,is"tration and
Lns.pect.Lon functions are pe.r f.o.rrne-d. seperately by most
o,f' t.he s.tat.e.s.; The pro'b-Iem is, compounded by the fact
that 19 st at.e.s do not have periodic ins·pection programs
and of +hese ten s.t at.e.s do not have any inspection
program. a,t a.ll. In these st.at es. lack of inspection
is' e,slpeciaTly acute because of corice-r.n with the. safe
condition of certain vehLcLe.s s:uch as a.ll terrain
vehicles, minibikes and reconstructe.d vehicles. After
- 46 -
these vehicles become regis·tered, they can be operated
on public highways and roads. • .. two per iodic motor I
vehicle Lna.pecti i.on states (state waar Lns pe'ksi.e.s
periodiek gedoen word) link. inspection with registration.
NewYork State stagge.rs and co.Lnc i.des registration and
i nape ct ion four time s a year .. The Lnape.ct.Lon s.t.atri.on
ce.nt; ifies an approved ins:pe:ction on t.he back of the
reg.is.t-rat ion app.Li.c.at; Lon , De,lawa1I:e: a.ls.o has a sLmd, lar
pro(~J:ramand is planning. to re:g;is;'te:r ve'h i.cLe.s aft.er they
have lDee.nLns.peot.ed' a,t. the staae=cwned Lnspeotri on
s,tat Lon.; II 1.)
soos hierbo af.ge·lei kan word s-i.e.nGri.ll0 dd,e-koppe ling van
padwa·ard'igheids,t:oetSt.ing met; die: re:g:±s,t.ras;ie:s:te-lse,l., soos dit
ta'ns' in die- Or.anje!-Vrys.t·aat die, g.e'vaI is en. srkryf' dezrheIwe.
S'00S.· vo.r.g;·::
"'Re:gis,tration, tit-le and ins\pe:ct.ion ·dat.a should be linked
toge:t'her as part of the s:tat·e· vehicle file structure ..
By doing this, a vehicle his.t·ory· is' established in one
f i.Le containing all relevant data about the vehicle.1I2)
1. 6. 6 Invorde.ring en toewysing van re.gis.trasiegeld
Re.gistrasiegeld op motorvoe·rtuie is' in die Oranje-Vrys·taat
reeds sedert 1913 3) R4,OO vir 'n motor en R2,OO vir 'n solo
1) GRILLO,Joseph P., op. cit., p.358.
2) Ib id. p. 353.
3) oranje-vrystaat: Motorkarren Ordonnantie, 1913(ord.·3 van 1913) I Bylae 2, deel!.
- 47 -
inkomstebron. Indie:ri die plaas like owe-rhede 'n direkte
motorfiets (silinderinhoud bo 50 cc) en ingevolge die
bepalings van Wysig'ingsordonnansie 6 van 1981 I) is dit
vanaf 1 Januarie 1982 respektiewelik R6,00 en R4,00.
Indien dit die bedoeling was dat registrasiegeld as 'n bron
va-n inkomste moes dien, is hie'rdie bron oor die jare nie
we·rk1ik doelmat.ig be-nut; nie" aanqe.s.Len die a'drninis,trasie=
koste vir 'n motorvoecrtuig tans in' alle waa-rsky nLi.khe-i.dmeer
as R6rOO sal beloop~
VbJ.gens d.Lebe,pa'lings, van a·rtikel. 163 vam ordonnans-ie 21
van 1966 2:) be.t.aa.Ldie, Adminis,t.:rateur· e.Lke. j'aa1::neg..enti.g
pe:rsent va-n die. motorvoe,rt u:igre.g:isctras,ie'ge:1d wat gedurende
"n f'LrransLëLe jaar vir motorvoe·rtu±e, waarvan die, eienaars·
permanent bi.nne- die reg,sgebied. van 'n p.Laëes-Li.ke:owe-r'he.Ld'
WOOR, inge·vorde'r, word aan s:oda,nige. p:laas;like owe'zhed.door.
AangeS'ien d.i.e plaasTike owerhede qee.n rnoe.i.tiehe.t; en qe.en
kos.t.e aangaan om hi.ecrdzi.eg,e,ld in te vorde,r ni.e is hierdie
inkomste, wat qedure.nde die f'LnarasLë.Lej'aa·r 1978/79 in die
Oranje-Vrys,taat· onge:veear'R240 000 3) be.Loop-het, vir die
groter plaas-like. owerhe:de (die meest.e. motorvoertuie word
uit die aard van die s.aak aldaar geêre.gistreer) 'n welkome
segg,ens.ka·p oor die bepa.ling van die tarief geihad het, sou
die reg istras iege Id he.eLwaarskyn Li.k meer gewees het.
1) Oranje-Vrystaat: Wysigingsordonnansie op padverkeer, 1981(Ord. 6 van 1981), Bylae 2, deel I.
2) Oranje-Vrystaat: Ordonnansie op Padverkeer, 1966op cit., artikel 163.
3) oranje-vrystaat: Begroting van Inkomste en Uitgawevir die jaar wat op 31 Maart 1981 eindig, p.83.
- 48 -
Die registras.iegeld van motorvoertuie in die pr ovi.ns.Lee
Natal en Kaap verskil van dié in die Oranje-Vrystaat.
In Natal is dit R8, 00 en in die Kaapprovinsie RlO,OO. 1)
I.nagnemende dat hierdie· heffing, volgens die huidige waarde
van geld, hee Lwaarskyn Ldk ook slegs vir die invorderingskoste
voorsiening maak, word reg'is.trasiegeld klaarblyklik ook nie
a's In ontginbare Lnkoms+eb.rorr in hierdie provinsies benut
.nie ...
rng.evo!ge die be.pa.lings van or-donnans.Le 21 van 1966: 2.) van
die laas'ge:noemae pr ov-ins.i.a.Ie a:dminisit.ras;ie:s, moe.t; alle.
re:gis:tras.iege Id in die pcovLnada.Le. inkoms.te.fOndse gest.ort
word .. Geen ge:de.elte· daarvan wor d., SiOOS; dit. die geval: in
die: Oranje-Vrys.t·aat is, aan die plaas:like owerhe.de in Na,ta.l
en die: Kaapprovins:ie oor.bet.aa L nie.
Motorvoe·rtui.gregis:t.ra's:ie:geTd be,t:aa.lhaar in T'ransvaal is ook.
R4,.00 vir In mo:trorvoe,r.tu:i.g,.ma-ar die." vecrde.Li.nq- en toewysing
van die. qe-Ld. vers~ki1.3)
1966 bepaa.l onder andere dat al.le reg,istrasiegeld wat
ontvang word, in: die prov'ins:ia1e rnkoms\t'eEonds' ges:tort moet
word en 20 persent daa-rvan ten ops:i.gte van pe-rsone wat binne
die betrokke plaaslike owerheidsgebied woon en waarvan die
motorvoertuie binne. die, g.eb:ied gehou wor d.; aan die plaaslike
owe-rhe Ld terugli)'e,taal word, (hier is dit nodi.g om +e onthou
1) Natal: Ordonnansie op Padverkeer, 1966(Ord. 21 van 1966), Bylae 2.Kaapprovinsie: Ordonnansie op Padverkeer, 1966(Ord. 21 van 1966), Bylae 2.
2) Ibid., artikels 163 van beide Ordonnansies.
3) Transvaal: Ordonnansie op Padverkeer, 1966(Ord. 21 van 1966), art. 163.
- 4·9 -
dat die plaas like owerhede a's registrasie.-owerhede optree)
asook vyf persent van die registras'iegeld van ander motor=
voertuie.
wese.nlike inkomstebron beskou word nie. Die bepaling dat
weer eens wil dit voorkom aao.f reg'istrasiege Id nie as 'n
die. plaas:like owe.rhede s'o In k.lein. deel van die reeds
betre·klike minima.le bedrag mag t.erugkry, val moeilik om te
be.gryp.
Imlii.en d~ie:re.g,istras;iege:ld soos g,ehe'f en t.oege.wys in die
onde r.ake.fe provins·ies., ontLee.d word" wd.Ldit. voorkom asof
die, nodige. aarrpas'sLnqa. by dd.e veirarrde.r-de waarde van die- qeLd
ae.Lde ge.doen is. ve'r:de!r wi.l dit. ook voorkom as'of die
prov:i-ns;ia'le: a'dmdlnisiéras;ie:s·en p.laaslike· owezhe.de. die inkomste
wad::.meoritr.Li.k da·aru±t ve'rkry k'ain wordi,. nie as In wesenlike'
inkoffisit.eb,r:onges'i.en het ni.e.;
1.7 'n Ande'r moontr.Li.ke.me.tode van .re.g.istrasievain motor.voertuie:
Tydens die: 1:.970 kon.re-rerrs.i'e. vir behee:rbeam}?tes (we·rkstudie)
het; die Vrystaatse werkstudies.pan In geskrif voorge lê vir
bespreking. In die ges:kr i f is me·lding gemaak van die om=
vattende taak wat dit behels om 'n motorvoertuigregister
vol.Le.dd.q en kor r ek by te hou en dat; dit in 'n Land met; 'n
tekort aan geskoolde mannekrag, nie bekostig kan word nie.
o.f. voerrt·u~ie.aan tre, bring., Hi.e:r.d'ie·nommec;of. kode. word
- 50 -
I"n die geskrif is soos vol.g voorgestel -
IIMe·tdie instelling van die Sentrale Bevolkingsregister
(lewensboek) kan die ident ifikas ieproble:me wat motor=
voertuie betref, maklik uitgeskakel word deur slegs 'n
met.oz.reqLst r as.Lenomme.rof =kode- aan elke lid van die
bevolking toe: te kem., en die bevolking' de.uz wetgewing
te ve'rpli.g. om dit. as ide,nt'ifikasiekode aan s;y voertuig
d'an nie, s:a\ammet ddie voe~rt.ui:.gve.nkoop nie maa·r word na
StY n,lilwe.V0e~r,tui.g·oo~ge drra•.,'"
V'bort:s, is. voorg,e1s,te,I,dat die: ide,nt',ifikas'ie,kode: uit hoogstens
vy f. oof:s'e:s~karakters moet; be:st·,aa·nem. dat; ±ndtie~n.da,a·r.van a.Lf.a=
karakt'e,r.s gebruik g,emaak word,. daar met; 'n vyf a.lf'aka-rakte,r=
k0'de~aa'n b¥,kans. twa:a\lf md.Ljoen. :pe'r.sone' und.eke- re.gis:tras,ieko.de:s,
toegekein kan word.. Te'r in:ligt.i:ng. kan ge,noem word dat' die,
Tr;ansva'alse Adminis·tras;ie we-L+ans' van "rr. alf.akarakterkode.,
op- dfie'SeLf'de w;yse as. hi.e1r.bovoorg,e,s,t,e:l., gebruik: maak., maar die
re.gis,trasienornme:r aan die. voert.uig toeken •.
Vir doe.Le.Lndess van padwa,ar.dá,ghe,idst.oetse is in die geskrif ook
voorges.tel dat; regis.tras"iek.od€!s deur md.dde.Lvan 'n zeke.nout.o-e
maat gelykkans:ig ge·trek word en met behulp van 'die adresse in
die be:voIk'.ing's·regist'e·r, ke~Rnis·gewing:s·.aan d1e- e.ie:na'ars gestuur
word om hu,l. motors vir padwaaz-di.qhe.Ld te laat toets.. Hierdie
reëling sou voorkóm dat 'n motor wat nuut gekoop is en vir die
hele lewensduur van die motor, indien die eienaar dit nie sou
verkoop nie, moontlik nooit vir padwaardigheid getoets word
nie. Selfs al is die motor werklik in 'n onpadwaardige toe=
- 51 -
stand. Daar is ook voorgestel dat eienaars wat 'n motor
aanskaf, statistiese inligting aan die Tak Sentrale Statis=
tiekdiens van die Departement van Staatkundi.ge Ontwikkeling
en Beplanning moet stuur waarna die Departement 'n erken=
ning van ontvangs terugstuur wat op die voertuig as bewys
van e-rke.nnLnq aanqe'br ing moes word.
L.8 Voor:ges,te lde metode. van registras·ievan motroxvoeztiu i,e
tifikasie van. die. v.oe~t.uig met; sY' we,ttige e-i.eriaar of bestuur=
rde'frlti.fikas·ie is· nodig omdat die e.Lerraar of bestuurde,r
,.n oor.t:r:e:ding, met s,y motorvoert.ui.g kan be.gaan wat soms. ern=
st.ig.e. gevo.Ig,e kan. hê.; wannee,r 'n per.soon. 'n oortre:ding. met
byvoorbeeld "n. me's'of hamez be:gaan. sa.I.' die oogge.t.uies· ge.woon=
lik probe:er om die: oor+r.edez aan sy geTaat·s,tre.kke,klere.drag
of houding te e.Leri warme.errhy Lat.e.r gevang en. tot ve.rarrt.woo.r;e
ding ge.-roep word .. Die voornoemde: aoor-t II instrumente" is soms
te klein of een van duisende soor t'qe Lykes om as uitkenning's=
Lderrt,i.fikas ie te d.i.e.n, Wannee,r 'n per aoon met behulp van 'n
motorvoertuig "n oortreding be.gaan kan die motor as identifi=
kasie dien, aangesien dit 'n groot II instrument II is en die be=
stuurder nie te alle tye s.o goed binne die motor waargeneem
kan word nie. Die m0torvoert.uigbevolking het in die afge lope".aantal j are so toegeneem dat daar in een stad honderde voer=
tuie is wat· op die oog af identies voorkom en identifisering
sodoende bykans onmoontlik maak.
plaat (nomnierplaat) aan die voertuig te heg. Ongelukkig
_ 52 _.
I n Ideale metode om I n motorvoertuig te identif:iseer sou
wees om die naam van die e-Le-naar-of bestuurde·r op 'n naam=
kan daar honderde Koos van der Merwes wees en ook verskeie
per sone met; be sondexe lang name of vanne wat die idee nie
s.o prakt ies toepasbaar maak nie. 'n. Ve'rde're leemte van so
Koos van de.r Me,rwevol.le,dig:he,idshalwe: ook aan die motor geheg I
sa L moet; word., een a's dit we.L daaraan g~e'fueg.-word:,. nie .vinnig
g:e.ree's o-f maklik onthou sal kan word nie.
'n. Twee:de a,1t·e,r.natie:f s.ou we'e,s,oID'.dd.e. ident.it.eitstnomme~r van
van d'i.e voe'rtu~g; aan. te. hr:ing •.
ted:.t:sinomme,rkan die' naam e-n. adres. v:an. d~e; mo.t:orv:oe·r..t.u:ig.e:iénaar
Daar is: e!g:t:.e:rtwee· le:emt'e's' aam..h.±.e:rddi.e:a,l.t'e'r.na:t·ie,f:ve,rbonde·.. .
Te,n e:e;rs,t'e, be:s~t·.aa,ndie: i.de.nt::i:t·ed,:ts!fl'ornrnerui.t· der.t.ien syf.e.r:s:
wat moe,i.lik me:moris:ee,rhaar is. en. t'en:l't.wee:ae: be.vat· die identi.=·
teits:nornrner inli.gting wat as. ve-rt-roulik 'be.skou wozd, Die
i.deale' aLtre.r.rrat.Lef is. de·rhalwe om 5'0' I n kort moontlike unie·ke
kode eie aan die· e Lenaar of mot.orbestuurde:r (indien die motor
'n rnaat.ak appymot.or is) te ve·rkry en dit as registrasienommer
aan die motorvoe·rt uig t.e. he'g..
1.8. lOpspoor van motorvoertuige Le.naaz
Soos hierbo gemeld, sal dit ideaal wees indien elke motor=
voertuigeienaar 'n unieke verwysingskode kon hê wat hy/sy
aan sy/haar motor as registrasiekode (identifiseringskode)
kan heg en hy/sy sodoende deur hierdie kode met sy/haar
_ 53 _.
motor geidentifiseer kan word. Deur' s:leg;s vyf alfakodes
soos byvoorbeeld ABRAKOF BABASte gebruik kan aan bykans
12 miljoen 'persone unieke kodes toegeken word.. Deur die
byvoeging van 'n sesde syferkode kan die aantal unieke kodes
tri.errvoudi.q vermee.rder word en sodoende sal daar aan e.lke
inwone·r van die Larid, I n unieke regis.tras'iekode beskikbaar
ges;t·.e1kan word; Di.e kode ea.L me,t.t·e,rt¥d so eie aan eIke
persoon wees as sy' naam..
d:ie:se,lfde kode wee·s nie.
Daar salook nie, twee: pEnrs:olne''me:t
sa-L dit maklik memoil:',iseer 'kan wor;de-
gevolg hê' dat die. be:s,tuurde:r twee: keez sal dink aTvore:ns hy
'n oort:reding' beg.aan., veral. as; hy' w.ee't dat. Sly k'ode. aan. sy'
mot'.orvoe:rt.uiq gelneig:is: ..I)'
Net STOOS trans, s'asl mot.:olrvoe~r.t·ui.ge;ie:naars.of moti.ocbe.s.t.uurrdezcs
s,te.e:cl.s:va'.ls, re.gistras:ienomme'rs, (ke:de,): aan hu I motorvoertu.ie
kan he,g., maa-r waar d·le: kor:.t;.e:k:lr:he,i.d.van die re,g:is:tras.ie:normner
trans s le·g·s deur die polis.ie 0.£ pzovi rrs'de.Le Lnspekt.e.urs ge'kon='
trolee~r kan woerd'; de:ur dit met; re·gist·.r.a·sie:dokumente of beson=
derhede in die motorvoertuigreg.ister te ve.rge lyk, sal die
identiteitsdokument as volledige ve·rwysingsdokument benut
kan word. Ve:rde.r. sa 1 die korre'ktheid en e.gthe id van die
registra-s:iekode op e-Lke-motorvoertuig ook deur die nae sbe e
staandes en kennisse gekontroleer kan word. Met die huidige
stelsels waar elke voertuig 'n eie registrasienommer het
gebeur dit dat selfs voordat die eienaar sy motorregistrasie=
1) Supra, p. 38.
- 54 -
nomme-r memoriseer het, hy 'n ande-r motor met 'n ander
reg,is,tr as ienommer aariskaf waar van die re.gistras ie letters
en nommer soms tot uit agt karakte·rs kan bestaan.
Ne·t soos met die huidige stelsel sal dit kan gebeur dat 'n
persioon met 'n motorvoertuig ry wat nie op, sy naam geregi=
s,treer of sy e'iend'om is nie, ma'az; die e Leridomvan 'n
f:amilielid, 'n maat.sk'appy of' vermootrsïkap is. In hierdie
g,eovalle: kan dïe moti.ozvoe r t.uLq-; Lnd.iien dit: permanent, aan die
be:stuurdë·r t'oegewys, is, d.Le r.e,g;±s,tr.as-iekode vari die motor=
be,s,tiuur:de:r.dr a., rndie,n dit "n fir.ma.-' of s,taatsvoe,rtui,tg is"
behoort die re'<listrasie'Kode van. die vexantwoorde like be-ampte
aan d'Le-voertuig geheg te word en moeti hy homself t,evre<fie
s,te:l dae. die, per.soen aan wie die. motrozrvoertt.u.i.q oor.handig.
word, verantwoor;de,lik sal o.ptre.e>me.t;.. d~e' gebniik da·a-r.van..
Motorvoert'uie' s.a.I e.gte:r s,tee,ds; ges.tee'l e.n vir onwe·ttige
doe,Ie~indes' a'angewend kan wor.d; "n Pe'r.s:oon wa.t "n motor
bes.t·.l:lur.t'ecrw~rlhy' daarvan bewus is. dat sY' r.e.g±s,tras,iekode of
dié· van 'n naasbe'staa·nde of werkgewer daarop vers'kyn, mag
moont l.ik me+ meer oordee I opt-r.ee.
Alhoewe·l die dra van die Lde.nt;ite·itsboekie·s vir S'O 'n
verskeide.nheid doeleindes be-nut, kan word, wil. dit voorkom
of ve.r-s.ke-Lepetrs.one nog nie d.i.e goe:ie gewoonte. aange leer het
om dit gere.e Id by hulle te dra nie. Die Poskant'oor s'oweI
as banke en bougenootskappe vez eLs r ee ds dat die identiteits=
dokument voorgelê word· alvorens spaargeld uit 'n 'spaarrekening
maak, regverdig dit reeds so 'n kode. Die ander provinsies
- 55 -
onttrek mag word•. verdez is die mocozbe.s cuur der-s.Li senei,e
van elke persoon wat oor een beskik, daarin geplak en kan
hy tydens 'n navraag dit onmidde llik toon indien hy die
dokument byderhand het. Die kont.r.oLe.r ing van best uurders=
lisensies sowel as die voorgestelde re'gistrasiekodes op 'n
ge'ree lde basis, kan tot gevolg hê' dat motorbestuur.ders meer
g:e:neig sa.I wee,s omhul. identit.e:it·s;a'okumente by hulle t'e: dna.,
t.en e inde latere. moeite te voorkom.
'n Be~laln:g.r.ike'r ede waarom die i.de:nt.i.te,it·sboek tans' nie die
ander doe.L te toon.. Indien die. mot:orvoe,rt.uigreg.is·tra:s:ie:=
kode. ook in die ide:nt.it.e·itsdokument opgeneem kan word, sal.
dit· rne;e~d'ikwe.·ls;ge:t.oon moet; word. en sodeende kan di.t t·.ot...ge'VoIg hê: dat. ddre.be:vo,lkingsre.g.tster ook bet;e,r op datrum ge!hou
wezd., aang,e:s:ie:n die' korre:ktheá.d ..v:a'fldie wcorradxe.s meer dikwels
ge?k:ontro,leer s-a.Lword.
Die Vrys:t aat.se motorvoe.rtuigre.gis,tras·ie,nornrnerste Lse 1 wat
uit'gawe'S' vir die publiek een adtll-inis,trat.ie::Éjkle'rklike we-rk
vir d.i.e personee.l van die. provins'iale AdrnrnLs.t r asLe en
regis:tras·ie-owerhede tot gevolg het., te wet.e,. om 'n motor=
regis,tras:ie·nornmer" wat sentiment.e.le waarde mag hê., t.e behou,
Die voorstel van die unieke registrasiekode is uiteraard
ideaal vir nasionale benutting, maar selfs indien slegs die
Oranje-Vrystaatse Provinsiale Administrasie daarvan gebruik
_ 56 _.
sal mettertyd moontlik ook die waar.de daarvan insien en
daart oe oorskake 1.
L.8.2 Bewys, van _eie!laarskap
In Motorvoertuig is soms In waardevolle besitting wat dikwels
weens sy hoë nutswaarde, ges·te.e 1 word en de:rhalwe ve-reis dit
dat. die' polisie: 15a':ie tyd en mannekrag' bes,tee om ge.sltee lde
voesrtu.Le. terug t.e- vind. Aanqes.Leri die: motorvoe·rt.uig egt'er
In g,e'bruiks;item is" ve,r:loer- dit re,lat ie,£: vinnig sy' waar-de,.
s'o(ila,t se:lfs- In wee.Ldemctroz- na. ong:e,vee"r..tien j:aa·r ni.e. mee:r In
hoë' verkoopswaarde he,t nie. In verde'r.e aa.pe.k wat in ag
ge,ne,emmoet; word., is. dat motorvoe!rtuie ge:s:o<g.tehande.Ls.i.trerns
is en d.Lkwe.Ls. van e..ie,naar verander, e-n late,r selfi:r a,f:g.e,takeI
wor:d:s.odat; die, oride.r.de'Le. verkoop kan worrd.; Aange.s'i.en motor.=
voeertud,e soms- in swaïk pa:dtoe:Sit·ande.o·f' deuz; onve,r.ski.lli.ge
motorbe-s;t.uurde:rs; gelbru-ik wozd,. wor.d I·n groot perse:nt,a-s,ie·
wee:ns: oriqe.Lukke. of' se·lfs hoë- s.LytraeLe.; gesloop. Die. byhou
van In ge:s:o.fis.t.ikee:rde motor.voe!r.tui.gregis.ter. is derhalwe vir
die gem-idde·lde motroz vir In be:pe,rkte· tyd noodsaaklik terwyl
dit ook deur Loperrde re:g,s·te·llings- en aanpas's.Lnqs vere.is om
volledig en korrek in g·t,and t.e hou.
Indien die vordering van Li.se.ns Le.qe.Ld nie aan die motor=
voe..rtui.gre:g'is,ter ge.ko:ppe:l was n.i.e., is dit t·.e.be.t.w;yfe,Lof die
re.giste:r sonder In vyfjaarliks:e voLl.e.d.i.qehersiening betrou=
baar sal bly. Die a,lgemene publiek sal die registrasie-
owerhede s legs nader wanneer In motor geregistreer moet word
en daarna selde. Dit sal tot gevolg hê dat -
- 57 -
(a) I n groot persent.asie woonadresse verkeerd is~
(b) I n groot persentasie geregistreerde motors na ander
plekke verhuis het, terwyl dit nog in die register
Die uit sikake·=
voor-kom-
(c) verskeie motors reeds af.qe.skry f is, maar steeds in
die regis,ter ve.r sky n- en
(dl die lae benutt.ingswaarde van die re:gister die moe.Lt.e
a'an die noukeurige instandhouding daarvan nie reg=
ve:rdig nie ..
Dci!e·mercode. van lise!rlsd\e-· (be1as,t.in~') invo~'clerin~ wa,t V00r=
1)'g,eisit.e1 word,.' sal dj!e' mot:o~voer.t·uig<r.e:g,isite;roorbodig' maak.
aa·ntaI. manure' s'oweL a's' re:kenaartyd eon drukwerk. uitskakel,
wat d±e· pr-ovd ns-i.a.Ie. owe~rhe:id,van die'· or.a-nje·-vr.y'st·aat·, s:o=
wel as die; De'parte.ment van Fina'ns;ies en die De:parteme;nt van
ling van die~ huidige· motorvoe-rt:uïgre-g·is,tras:ie·ste Lse 1 sal.
die be'hee'r, oor die. o'rde.Lfke koop en verkoop van
mot:orvoertuie ~
(ii) di,e Lnvor.de.r Lnq van motorvoe'rtuigregis:trasiegels~
(iii) die ve.rsameling van statistiek vir die Tak Sentrale
Sitat·is'tieëk:die:ns van die. De;partement van Staatkundige
ontwikkeling e.n BepLarmLnqr en
(iv.) die toetsing van motorvoertuie vir padwaardigheid,
beinvloed of laat verval.
1) Infra, p.I08.
- 58 -
Aanqes i.en elk van die laasgenoemde aspe·kte belangrik is,
word dit in dieselfde volgorde in die eersvolgende paragrawe
behandel.
1.8.3 Beheer oor die koop en verkoop van moto:rvoe·rtuie
Die koop en verkoop van ge'stee Lde motorvoertuie moet ten alle
kost;e verhoed' word en derh.alwe is d:±t rroodsaek.Lfk dat 'n
s.te.Esie.L waar die be:w;ysvan eienaa'rskap moontlik moet we.e:;;.,
moet bestaan. "n St.elsel w:a:t.aan hierdie ve-r.eLs't.e sal vo-L=
Wia-nnee'r'n pe,rs'oon c·f ±ns:1:ans:&e'n motor: wi.l koop' moet; hy 0.£:
s,y v.e,rt.ee1nwoordiger en d'i.e.veerkope-r' of s,y ve·rtee:nwoordi.ger
rra, ,.n. owe\rhe:-ids1kant':00r'q.aa-nwaa-r die vol.ge:nde, prosedure
ge1vol.g word,:.
(a.) die ve-nkope-r.handig die registras,iesertifikaat en
kl.a-r:i:ngsbe:wys·van di.e mot.orv.oetrtui.g· in;
(h)
(c) die' beampte. in die kantoor vu.l, "n. nuwe. regis,trasieS'e:r=. .tifikaat' in drievoud sowel. as 'n klaring.sbewys in;
(d) na die be.ta.1ing van die vere.Lstie registras ie.ge Id, oor=
handig. d.i.e beampte een kopie van di.e re.gistrasieserti=
fikaat en die klaringsbewys aan die koper (nuwe eienaar);
(e) s+uur e.e;flKopie: vari d'ie· reg;isctr.a$iesertifikaat aan die
T'ak Sent-rale Statistiekdiens van die Departement van
Staatkundige ontwikkeling en Beplanning. (Die regi=
st r ae Leaer t Lfi.kaat; moet so ontwerp wees dat dit alle
noodsaaklike statistiese inligting bevat); en
- 59 -
kode inge·vu1: is:, op ddie' pad geneem word nLe-; Geen motor=
(f) die derde. kopie van die registrasieserti.fikaat word
saam met die ou registrasiese·rtifikaat en klarings=
bewys 'in tir ans aks-Le.dat.umvo Lqo.rde in die kantore van
die registrasie-owerheid bewaar, vir moontlike latere
uitre ±king van duplikaatdokume:nte.
Gee,n.motorvoe~rt,uig' mag s.errde.r I n k:laringsbewy s ,. waarop die
fabrikaa:t, mas-j-Lennommee-, onde.r stre.Lnomme-r- eon regis:t'ra·sie=·
voe·r.t.u,ig mag ook van, e.Lerraaz: ve,rw,is'se'l sonde-r: dat; die ou
re:g;j;sltr.-a-s:ie.se'rt·ifikiaa,t: en. klar.-ir:l:gsb.e:wys·ing,ehandd:.g. is n-te.,
I:nd!ien d:ie reg:is,t.ra's'i.eis'e~r.t,if'ik:aa::t:.e;n!ofi kla·r,-:ingsbewys·veer,=
lore. ge.gaan he.t,. kan dti.e e~ie~naar wel dup:T.ika·t.e'tee.n. be,t.a-ling
ontva'ng ,. maar. dan moet; di.e' inli.gt ing' variaf" drie' kopie in die·
oetrokke' r.eg'isftras:ie-owe,r.he&dsik'an:t:oor.-verkry' en. me.t die
be:t'.r:okke' mo:torvoe:rt·.uig kont·ro:le.e,r word ..
li.•.a,.4. Invorde'ring: van mo:t.or.voe~rtu;i,g:re:gi.s:tra's;iegeld
Wia:ard:i.e:a.Eska·ff'ing· van die. be·s:t.aa'nde:s,te'lse~l t·ot. gevolg sial
hê dat di.e huidige: reg'istrasie:g,e:ld nie' meer Lnqevoz de-r word
nie eri die negentig pez s.ent; daaxvan L) n.i.e meer aan die be.trokke
p.l.aa.s-Li.ke owe.che-de. in dd.e.Oranje.-Vrys,taa:t oosrbe.taa L kan word
nie, word voozqeet e 1 dat die pLaaa.Li.ke: owerhede in die
Oranje:-Vrys.ta.'a:t as. dd.e. re:g.istr.a'sd:e-owe'rhe'de vir die voor=
geste lde ste lse 1 opt-ree. vir doeLeLndes van e.envormigheid
van vorms (wat normaa.lweg die prosedure bepaal) moet die
skryfbehoeftes vir die voorgestelde stelsel steeds deur die
1) Supra, p. 46.
is nie sle,gs oneffektief nie, maar Ls ook onre.gverdig. Slegs
- 60 -
Provinsiale Administras,ie beheer en gedruk wor.d. Die
plaaslike owerhede moet dan die vorms vanaf die provin=
s i.aLe Adminis,trasie aanvra of koop.
1. 8.5 ve r s.ameLi.nq van inligting vir die Tak SentraleStatistiekdiens van die Departement vanS;taa.tkundige Ontwikke ling en Beplanning
Alhoewel s.tat.LstLek: vo.Lqeris die huidï,ge motorreg,istrasie-=
pE'os'es. r.ee.ds: in I n ve,r;,werkte~VOTm'aan d'ie', T,'ak Sentrale:
S;t_a\tist.iekd.iens~ van die Depa.r_t'eme:nt'van St.a,atklmdige Ont,=
dat, die data" op ma.gnee,tband vasg.e;lê" em deraz die: r-eke.noutro»
maat, s0rtee~r en op" I n ma~Jnee;tb-and:vir die~ g.enoemde, De:pa-rte:=
ment oo-rge,pTaas, wOEd:,.waar ddLt we'e:r e:ens derur: dd.e. rekenaar
v:an d'aar..'die: De:part'ement ve,rwe.'rk.moet word. Indie1n die' bron.=:
dokumente: aan die- Tak: SEm,t:ra:le.Stt.at:is,t'·ieikd-i,e.ns·van qemoernde
van die·· voornoemde, Tak S'entr:a:lei Sit..a,tis;t.i.ekd'iens, d'i.e te'r=
tee.r en tabuleer word..
1.8.6 Tbe,ts;ing van moti.oarvoe-r't.u i.e virpadwaardighe:id
Die huidige s.t e Lse.L van padwaar.digheids-toetsing, het soos in
vorige pazraqr awe uit'eengesit, 1,) groot leemtels • Die s+e-Lse-l,
gebruikte motors wat van eienaar verwisse L word deeglik vir
1) Supra, p.43.
- 61 -
padwaardigheid getee.ts, terwyl. voe-rt uie wat nie va·n eienaar
verw.isse 1 nie en heefsaaklik in stede like gebiede gebruik
word, selde ef eeit aan 'n teetsing enderwerp werd.
'n Meer effekt iewe en regverdige at.e.Lse 1 sou wees ern meters
op 'n ge lykkans ige basis vir padwaaz d.i.qhe.i.d te t.oetrs , Dit
kan. bewe:rkstellig werd- deur; ondez-aoekbeampt.es met; verskuif=
ba,re, teerus;t.ing langs, versk i l.le·nde . paa ie te Laat; opt-ree.
Die ondez-soekbe.amptree. kee-r: dan' "n. motroz elf. motors', afhangende·
van die ge,tal. ende':Es:eekbe'a,mptes, voor e:n.gaan. d:it· deur; vd r
padwaardigheid .. S:edra d'iie motor ge,t.ee,t.s is: wozd. 'n v:e,]:.gende,
Op hie,r.d:ie wys'e het; e-Lke motroe wat van 'n.
pad g.ebruïk maak., 'n kans: em ge:toe'ts; te: werd' en namate. dit
mee.r ge;re.e:1:.d'ep d~ie;.pa\d gebr.u.tk wer:d, w0r.·d's'Y'kanse. om getoe·t-.s:
t:e, woerd', gret~er •.
Ten e.i.nde te. vcoxkonr dat' 'n rnotror;nie: twee keer in
byve0rDee~1.d een week ge,t'O'e:t:s.were nie', kan van. gekle:urde'
t.oet s.p.Lakker s g,ebruik gemaak werd., wat s·Ie:gs vir 'n bepaalde
periede ge'ldig moeti wee.s-,
1.8. 7 Opspering van ge·s:t·eeLde.mecor voeert u.Le
Die be.wys van die e.ienaarska.p van 'n mot'ervee:rtuig is need=
saaklik met die opspo.r ing van 'n ges,tee"lde rnot.orvoer't uig en
derhalwe vereis dit meer toeligting. Sees reeds gestel,l)
is 'n meterveertuig 'n waardevelle'en gesegte artikel wat
weens sy beweegbaarheid, maklik gesteel kan werd.
1) Supra, p.56.
die naaste polisie.stasie en meld die d.i.efst.a L aan. Hy gee
- 62 -
Wanneer I n motorvoert ui.g ge·s.tee1 word, gaan sy eienaar na
vol.ledige be.sonde rhe de van die voertuig, soos byvoorbee Id
die fabrikaat, kleur, jaar van vervaardiging, die masjien=
nommer, onde.rste Inommer e-n'waar die motor gestaan het voordat
dit gesteel is, aS00k of dit ge'sluit of oop was.I
Indien die
e-ienaar nie 00r die- mas:jien- of onde'rs.te;lnommer besk Lk nie
omdat; hy die regis·tra·s:iedokumente verlê' het., kan hy 'n
dup1.ikaat reg,istr.asie~se·rtifikaat. by d'i.e be.trokke re-gistr.asie-
owerhe:id teen I n nomina-le be'dr.ag·bekom•.
Die} polis;ie, plaas. deur. md.dde.Lvan I IT te·rminaa-Ie.indpunt d i.e.
in.ligt in.g' op I n r.e,k.e,n'out'omaa\twat. dit met; die re:e:ds: g,e:s.toorde
be:sionde·rhe:de·van opqe.apoozrde,motorvoe,r.tuie. kont-roleer. In=
dd.em,d:i..e:ge's,te:e.Ide' motorvoe!rt.uig nog nie: opge:s~poor is nd.e.;
s.t.oox die, re,kenoutomaat die inligt.i.ng vir verge'l¥king me.t
.ge:g.e,wens'wat g.eree,ld· va:n veerlate: o.E moerrt.l.Lk ge:s,teelde motor=:
Republiek ontvang word. Vir die. O.p·siporing van I n motor=
voertuig is die unieke e.Lerrs'ka ppe , soos die r eq Ls-t r as i.e>
nommer, masj ien-· en ondezsrt e Lnomme-r be Iangr ik.
I n Gestee Ide motorvoertuig is s·legs vir sy nuwe bes itter van
waarde indien hy- di.t; kan. g.ebruik of verkoop. Die voorge=
sz.e.Lde s~te,ls'e1 soos hie,rbo I) beskryf', maak dit vir die
onz-eqrnatrLqe eienaar onmoontlik om die voertuig te verkoop,
sonder die korrekte registrasiesertifikaat en identiteits=
dokument van die regte eienaar of gemagtigde bestuurder.
1) Supr a , p. 58 .
- 63 -
Ten e inde te verhoe d dat hy die motorvoert ui.g gebruik, is
dit nodig dat motorvoertuie so dikwels moontlik op die paaie
voorgekeer 'en alle tersaaklike inligting gekontroleer word.
Hierdi.e metode is nie s legs onbegonne nie, maar dit salook
wee'rstand by die algemene publiek laat ontstaan. periodieke
padb lokkades is derha lwe meer wens lik, maar dan moet di.e
kontrole· e'ffektie·f we.e·s s.orrder om die mot.o\I""Ïs.tete ent=:
rLe.f-, Dit wil. sê, al.le kontro.lemaa·treëIs· moe.t t'oegepas
word. sonder dat die. motorris vir "n. periode -,van Lanqe.r as
on.g.evee:r tien. minute ve.·rtraag word,. rn h±e,rdie· be,pe,rkte:
tY'dpecrk moet onder ande,re die vol.g,.enciieK:on:tr'olemaa:treë'ls t.oe.=:
g.e:pa's\word:
(a:) nagaan of die mot·o,rvoe:rtui.g· in 'n. re'de,l.ike padwa·ardige·
tee:s·tand:. Ls, waartydens:' die, ma:s,,jiennomme·r, oride.r's..teL=
nomme-r: e-n re:g'is·.tr:a-s.ie:nommera:f.ge:sikr.yf'wor:d,j'
(b) k'ontrxo'Lee-r; of die- motorbes,tuurder 'n J5e:s·tuurde'rsl.isensie
he,t. em of die.' Ee:g.is,tras,ieik.odes: op die. voe.rt;ui.g: me,t dié·
in di.e' i.dentj:t:e,its,cilokument ooree·nsite,m... (l1aas.g.e.noemcile
s,a'.l n i.e. altyd maont.lik wees n.i.e.; omce.de di.e bestruur-de-r
mi.e- a.Lt.y d die e.i.e.naar mag wee.s ni.e.) r e.n
(c) kontroleer of die mot.or nie 'n qe.st.ee-Lde motor is nie.
(Sien ve.r du Lde.Li.k.Lnq h.Le.r.onde.r as:sébl.ie;f')
Die onder soekbe.ampt.es kan oor lyste van eienaarskodes ,
masj ien- e-n onderste:lnommers van gestee Lde. motorvoert uie
beskik, maar die lyste sal sleg:s- be-sonderhede bevat van
gesteelde motorvoertuie waarvan die' inli.gting beskikbaar
was ten tye van die opstel daarvan en gevolglik sal so 'n
werkmetode slegs 'n beperkte waarde hê. 'n Verdere nadeel
vir die laas-genoemde prob Ieme. Deur 'n rekenoutomaatter=
- 64 -
van die nagaan van die lys is dat; dit 'n tydrowende proses
kan wees en daarby stel die vergelyking van syfers hoë eise~
aan die korisentras ieve·rmoë van die ondersoeker.
Die tegnologiese orrtwd.kkeling het egter reeds 'n oplossing
minaa.I. aan die onde·rsoe:kpeamptes be,skikbaar te s,te 1, kan die
mot·orvoertuigbesonderhe·de· inges Leutre.Lword en sal. die sentrale,
zekerioutromeat; binne enR.e'Ie sekondes e,ffektie'f' en s'ende-r om:
foute, t.e· maak, kontro:lee,r. o.f die besonderhe:de met dié van 'n
Alhoewe..l d:ie Shid:-Afrikaans:e Pblis:ie reeds van e'lekt:roniese
geb.ruik: maak. om- ge:s,tee'l.de, motorvoe,rt.uie op t·.e s;poor ,. ma:a,k,
hulle n;ie' van die' prose.dur"e soos: h.Le-rbo ui.teengesit qeb.ru.fk.. 1)m.e.,
Die po.Li.s.Le sowel. as, d'i.e provinsiale:· ins,pekte,urs keer
peri.odi.e:k motorvoe'rtuie. vir t.oe:ts:ing of be'heermaa·treë Is voor,
maar we,rk.lik effekt.iewe ops·porings'prosedure·s van ges,teelde
voertuie sal nie sonder gesofistikeerde toerusting soos 'n
re·kenoutoma·ate,indpuntterminaal gedoen kan word nie.
1.9 Samevatting
Sedert die .beqi.n van hierdie eeu het die motorvoert.uig begin. ,
om die lewensomstandighede van die Lnworie-r s van die Oranje-
Vrystaat te beinvloed. Eise is gevolglik aan die Provinsiale
Owerheid begin stelom maatreëls te tref om die ordelike
benutting van motorvoertuie te bewerkstellig.
1) Inligting verstrek deur Adjudant Offisier P. van Zylvan die S.A.P., September 1980.
sy motor:· te regist·ree·r.
-, 65 -
Die eerste owe·rheidsmaatreëls in die Oranje-Vrystaat is in
wet 19 van 1899 1) vervat •.' Laasgenoemde maatreëls was onder
andere daarop ingeste 1 om die eienaar met sy voert.uig te
identifiseer deur die eienaar te verpli.g om sy naam en
woonadres op sy voertui.g aan te bring.
owe.rheLd aangene:em wat. die mccor voez-t u i.qe Le.naar; verplig om
mot'orV0e:rt uie bykans jaar liks' aang.e:ne.emom d'i.e. beheer oor die
motor:V:0ertuig eon s¥, e.ienaa·r S'O g,oed. moont lik. uit~· t.e oe.fe.n..
Die: ordonnans ie'S. be'tre'ff.ende. mot'orvoertuie' en padverkeer he,t·
00k. me,t die jare: s,te.e:as meer omva+tend e.n ing,e,w,ikke.ld ge:raa:k
'n N:mi:>dsiaa'klikeint·e:g.rale dee-L van. die owe·rhe&ds:reëlings wa:s
die. aans,te,lling van re.gis·t.ra'sie-owerhede· wa,t motoEvoe'rtui,g.=
Hiie,r:dij:e,reg.i.sters het beisonde.rhe.de
van die· voez-tu i,e en hul" e:ie:.naars bevat, te'rwyl dit ook benut
is' om rekord t.e. hou van lisens:iegeld wat. op 'n jaa·rlikse.
gronds lag de.ur. die motorvoe·rtuigeienaar vir elke motorvoer=
tuig wa.t hy besit he-t, moes. betaal.
Me't d'Le ve.rmeerderLnq van di.e motorvoertuie in die Oranje-
Vrystaat he.t; die byhou van die: motorvoertuigregisters 'n al
moeiliker taak geword en is daar bes luit om dit me.t behulp
1) Statute Law of the Orange River colony, (Law No.19, 1899),Amending and Supplementing Law No. 9, 1892.
2) Oranje-Vrystaat: Motorkarren Ordonnantie, 1913(Ord. 3 van 1913), Lang titel.
'n p'a'dwaardig;heids'erti,fikaat, voor.ge:rê' woe-d, Son-deer die
_ 66 _.
van 'n rekenoutomaat op 'n gese-ntra,l.iseerde grondslag te
doen. Die s+ee ds groter wordende motorgetalle en daarmee
.gepaardgaande motoronge lukke, het 'n behoefte geskep om
motorvoertuie vir padwaardigheid te,laat toets. Die
motorregistrasieproses is de·rhalwe ook benut om die pad=
waardighe Lds coe-tse a f te dwing. A]hoewe 1 die motorvoertui.g
wel sonde-r bewys van padwaacrd'fqhed.d ge,regis.tre,er kan word,
word die, klaring,sbewys s'leg5 u:it:g,e'reik (oorhandi,g) Lnd'Len
k.la,ringisbe:wys mag' die, mot:orvoe:rt:ui.g, nie op- 'n o,pe,nbare pad
g:eb'ruik wozrd.nie.
Gegewe~nsvan di,e, ge:t.alle· en aooct;e mot'orvoe,rt:uie: as;ook van
die, g.eb.ruike.rs, daarevan. is: noEl±,gvir die· be'E?.lanning van paa.i.e.
S't.at:isti,ek: me:e,f:.de!rha.lwe, o.p, di,e: me:e:s~be:troooare',
Die. ve~rp;];,±.g,t:ere,g istras:ie
van mot:orvoe'l7.t:uie: he,t: drit' ook. moo:n:t,.Iik gemaak om t,erself.'dertyd:
s'ie:ste:Is'e;l van d'ie' Ora:nj·e,-Vr.ys,t:aat, dud, dá'a\ro;p;dat. heofs:aaklik
getrag word om aan die volgende oehoeftes te vo.Ldoen .
fa) 'n s.t.eLaeI om di.e' e,ie:naar van 'IT mot.orvoertuig te
bepaal vir moont like ops;p0ringi
(b) om di.e eienaarskap van 'n motorvoertuig te bewys;
(c) om motro.rvoe.r+ui.qbe-Las.t.Lnq (lise,nsiegeld) in te vorder;
(d) om s,tatistiek van motror voe-r't.u.i.e en hul eienaars te verkry;
(e) om padwaardigheid van mot.orvoer-t ui.e te bewer kst.e Iling; en
(f) om registrasiegeld in te vorder.
_. 67 _
Die ont leding van die motorvoertuig'- e.n padverkee.r oz-don».
nans.i.es van die ander provinsiale administrasies sowel as
publikasies oor motorvoertuigre.gistrasiebehoeftes in die
Verenigde State van Ame.rLka, dui duidelik daarop dat die
bogenoemde behoefte's algemeen is. Die bet.z okke owerhede
he-t, de:rha:lwe hul onde.rake.Le maatreëls' getref met die doel=
s,tell,ing om aan die g.e'noemdebehoe,fte:s te voldoen. Waar
die maa,treë'l~ we.l, ve.r-sk.LL, raak dit s legs die metodes wat
qeszoLq.moet; word. om die; behoe:ft'es: te bevre:dig. Die g,evolg=
trekking waartoe ge,korn.ka.n.word is dat' die behoe.rt.e na die
m0torv;oe:rt.uig,re,g!is.tra\s;.i:e:F?rose:skort, na d'Le ontwikke,Iing, van
die' rnot·or.v0e~rtuig ont'staan het .•, Die: doel daar-van. was om
In. rekord. vain die motrozvoeir.tui.e. en hul e'ie:naa'rs' by te hou
sodat. voe,rtuigeie:na'ars. wat oortredi.ng·s. be;g.aan,he,t I. opgespoo:r
kan. word' en/o'£' be,wys van e,iena:a'rska:p moont lik te maak. Die
ve,rmee,rde·r'ing van die, mot,orvoe~rtui.e het; die volledige en
korre·kt.e' b'Y'houvan hie·,r.die motorvoe.rtuigregist.ers In al
qrotreir eonmoe,i,l.ike'r t.aak gemaa~ks.odat; di,t tans. geso-f'ist ikeerde
axbed ds-Lrrt.e.nsLewe e.n duur ste Lse.Ls is wat moe·i.lik aan die
ve-re.Lsces. kan voldoen.
Waar die qenoemde be.hoe.Et.es s+eeds. wesenlik is I behoort daar
ernstige pogings aangewend t.e word om deur middel. van In
minde.r ingewikkelde e.n goedkof?e·r st.e.Lse.L beter; aan die ver=
e iste·s te voldoen.
Vir doeleindes van die ontwikkeling van In alternatiewe
stelsel is dit nodig om die genoemde behoeftes te ontleed
en alternatiewe prosedures te oorweeg wat die behoeftes sal
bevredig.
_. 68 -
Die voorgestelde registrasiestelsel kom in kort daarop
neer dat -
(i) elke persoon 'n motorvoertuigregis.trasiekode, be=
staande uit vyf alfakarakters , saam met sy identi=
teitsdokument ontvang wat hy aan al sy motorvoer=
t uie as registras.ie,nommer moet he:g;
(ii) motorvoert.uige.ienaars hul. meto,rvoert.ui.e vir bewys
van eLeriaa.r.sk ap by kantroce. van. die plaaslike ower=
hed'.d" in w,ie. se. geb:ie:cI Q';.iirete:ie,naar woon , moet;
reg;is,t-reer en reg is:t'ra·s ïeg.e·ld. be,taa.I .• (Hierdie
sa.L hoofsaaklik sle:g.s' ge,s'kie:d:wanneesr 'n per-soon
"n. motroe k00/p) ;
afs:kr.ift.e. van' re.g'is,tra.s&e:dokume:nte· vir. doe:.Ie.inde:s·
van ve.r.same.Li nq' van inTig.t:ing: deur die· r.eg·is,tTas,ie·-
owenhe.de' aan die: Tak Se:ntradie St::at.is.t iekd'ie:ns van,
die!. De'pa-rte.melntvan S.t.aa~t·kund±geont..wikkeling en
Be.p~lanning·vers:e.nd: moet; wordi;
(iv) motorvoertuie vir- pa·dwa.atrd'ighe·id:op 'n ge lykkans ig.e
(iii.)
..
bas'is, op die paaie v00rg ':eikee,r en. deur ondersoek=
be.ampt.e.s ge·toe,ts word.;'
(v) di.e- polisie ook deur mid'de:l van padb Lokkades en die
géb!r:u<.i:kvan mee-r ge:s:o'fis.t.ikee:rde t.oetr.ust.Lnq ges\teelde:
mot·orvoert.uie opspoor; .en
(vi) ffiot.orv0ert.uigbe:las·t.ing (-·lise'h,siegel.d) in die vorm
van 'n he.f.f.i.rrq op brandstof gevorder word. Laas=
genoemde voorste 1 behe Is 'n meer volledige ont leding
en word daarom afsonderlik in hoofstuk 2 behande 1.
_. 69 -
oweurheLd of I n private ondecmemd.nq gelewe:r word'.. Om V00·r=
HOOFSTUK 2
LISENSIERING VAN MarORVOERTUIE
Dit is algemene praktyk dat 'n pe.r.soon vir I n diens wat hy
ontvang moet betaal, ongeag' of die diens: deur I nopenbare
noemde ze-de is, dit log Le.s dat die padgehruike·r ook op een of
ande-r: wyse vir die g.eb.ruik van. 'n pad' of brug moet betaaL.
Tydelns· die vorig.e, e.n s·e:]fs··a'a:.ndie· be:gd:n van die- hui.eli.ge ee1u,
was, a's t.ans-, w:a's,die' be.hoe:f.t·e na. goeie: pa·a,ie en brue. k:laar.=
b Iyklik nie; g.root n.ie.,
ge:t·a.I,I,e.en die' ve~rmee·rde,r±ng·in die' ala,ntal mot:,orvoert'.u:ie,
s:owe:Las d~ie.verrbe;t',e:ring,van ddie:b&nne'Errandma-sjien, he,t die
mee-r e-n be,te·r paaie tre: bou is: uit,era,ard 'n duur prose:s ..
2. 1 ont.wikkerling van. di.e- mot·orv0e.r.t.u:i.g.lis'e;ns·iëring=s't e.Lse.l, in die Oranje·-Vrys,t~aa.t,
Die ee r st.e wetgewing in die Oranje-Vrys·taat in verband met
geld wat vir. die gebruik van paaie of brue, gevorder moes word,
word gev-ind in wet 12 van 189,2..I) Artikel 29 van genoemde
Wet het onder andere bepaa 1 dat -
" . .. van af den dag dat eene brug in dit hoofstuk bedoe Id
voor het pub liek verkeer is opengeste Id wordt tolge Id
gevorderd volgens tarief door den Volksraad vast te
stelten, van eenig persoon die binnen eenen afstand
1) Wetboek van den Oranje-Vrijstaat, 1892(Wet 12 van 1892), art. 29.
2 pennies (2. sent) vir ee-n IIs.t.ukll groot.vee was be.paa l.;
- 70 -
van s'e.s mij len aan weerskanten der brug de rivie:r
doorgaat en is niemand gerechtigd een pont of schuit
binnen gemelde.n afstand te be z.i.qen, II
Weerskante van die brug moes In bord opgerig word waarop die
tarie·f aangebring moes word. In Verskeidenheid van tariewe
- 2:0 ta'rie.we vanaf 10. sjie:Iing:s. (RL,OO') vir In vol. bokwa tot
skillende tariewe' het vir ve'rs:ki.llende hrue, gege·ld. Porrt.>
geilde is· min, o,f meer op dl.e,s·e:lfde, basis gehe;f" maar die ta=
riewe wa·s oor die: a~Igemee!nhoëz DV., '£1...0...0 (R2:,.OO;)vir In
voïl, bokwa e.n g.rootvee: 6 peirmi.eis. (5 sent.) szuk ,
a'rt,ikeI 1,. Hbo·f.s,tuk,LXiXXII. z:u,l]e'n nie\t. van t.oe:pa:ss·ing·
z.Lj n. op. peurs.orre'ndi,e naa'r: dei ke::r.kg:aan o'f' ge\dagvaard
z:ijn t'e,n' die:ns,te van neet. Gbu;v:e'lSnmentof ge,reepen tot
L)WapensichouWing.... II
Reeds op daardie stadium is daar vir sekere aange Le.entrhe.de
uLt s.orider Lnqa gemaak, s.oride.r- om die pr ob Leme wat dit vir
die administrasie daa.r.aan verbonde sou inhou, tre n volle in
ag te neem. .
Die eerste be last ing op voertuie wat· in die Provinsie van
die oranje-Vrystaat gehef is, is gedoen ·ingevolge die be=
palings van Ordonnansie 4 van 1916.2) Volgens die woord=
1) Wetboek van den Oranje-Vrystaat, 1892(Wet 12 van 1892), art. 29.
2) Orange Free State: The Whee1 Tax Ordinance, 1916(Ord. 4 of 1916).
_, 71 _,
bepaling van die voor-noemde ordonnansLe is 'n voer+u Lq sees
s'oos: denrr; 'n re.guTa,s.ie· veorge:skr.yf; s'ou, word •.
velg emskryf:
". .. shall mean arid include any moter car, meter bicyc.le,
sLde car er any ether c.entrivance running en whee Is ,
which is mechanically prepelled er adapted er fitted
to. be drawn byene' er mere, an rmaLs , and used fer the
cenveyance ef pe.r'aona , geeds er mecrcharid Lse, "
Ing,evelg~ artike 1 3 wan. voor-noemde or-dormans.Le s.ou, die. be'la:s,=
t,ing' v,ir die~ jaa·r e,indigende 3'1.Maa'rt 19'1.7 gehef werd. op a.Ll.e
veertui.e· be:halw.e "n, fie,t·s·, teen "n t'a>r.Ï:e:f:van. v:yf sjieling;g:
(5'0 s:e:nt·,) per wrie:l em. op "rr f:d:et,s: t:.e'e'Fl.'n t:aJd:e,f: van een
s,jie,ling' en. ses, pennfe:s (15 sent· ..)· pe-r.-wiie! •. Opibe:t''a·J:.ing:
van die wielbe:lasting, sou die: e~ie:naa'r' "n g,eifl'emme:rde'met.aa.l,
ke!nt:e:ken ontrvarrq, wat. hy aan. drie: v:oe,rt.u±,g,mees: heg op 'n 'W::l:se...
'n Bela-st,ing' op die.' aant'a'l wie:le' van 'n veer.tu'ig was derha 1we
'n 1eg'ies'e bes luit,.
Ingevelge ar t.Lke 1, 9 van die' Ordennansie s.ou die epbrengs van
die wie LbeLas-tLnq sewe 1 as die boesces wat ingevelge die be=
palings van d:i:.e'Orclonnans'ie e~(~re:lê\kon werd e.n entvang, is
binne 'n bec r okke magistraatsdistrik., ui.trs.Ludt Lfk' gebruik
werd vir die bou, enderheud en herste.l van die epenbare paaie
in die distrik, met die veerwaarde dat die Admi.n.iet.r ac eur we1
'n sem wat nie meer is as 'n derde van die bedrag gein nie,
kan laat aanwend vir werk aan ander paaie in die previnsie.
re·dige behoe!f.te na meer f'onds'e tot·' ge:vo'lg' g.eha:d•. Te:n eLn de
- 72 _.
Alle voertuie van owe.r'heLdsLns-t.e.LlLnqs soos die Unie Regering,
pr.ov LnsLa Le administras ies en plaas like owerhede sou vryges·te 1
wees van wielbelasting. So was voert.ui.e en fiet:se, wat uit=
sluitlik gebruik is vir die vervoer van kinders na en vanaf 'n
skool, ook vryge~te1.1)
Die prog:resisiewe be~hoe.f.t·ena meer en be,ter paa.i.e he:t 'n ewe=
mee-r fonds'e t.e bekom is die mot,orvoe:rtuig:lise:ns,ie:tar·iewe. op
Aa,n:v:a-nklik is, die Iïs:ens,ie,=
tal:"d:e:weop die· w,ie<lie.v:a.n d1!e,voer.tuie: ba:see:r, en vo'lg.e:ns, <il:'ie:
be\pa.Iings van Ordonna'JilStie\Si11. van 19'11',,2:) 8:. van 1.921.3') e'IT
4')9 van. 19-2,1 ' is die: t·ar.ie'f peer: w,±e·lv:e.rhoo.g!., Ing.e:vo,lg,e;·die
be:pa.l.ing:s. van Or-d0nna.ns>i.e:6 vari 193Q. 5') is< d'ie: t.a'rie.we· vir die·'
nie 1is'ens~ie·ta-r·iewe (be,Iais,ting:) o.p.rnetronvoecrtru.Le is derhalwe
aoos volg uit'ee:nge's,it6) _.'
1) Orange Free State: The Wh.ee1.Tax Ordinance, 1916( OEd. 4, o·f 1.9.1.6), art.. 5., .
2.) Oranje-vJ:'ys.ta·at: die, Wie'lbe'last':ing en. wage:nra·de,nOrdonan:t:ie, 19·17 ('Ord. l.I. van 19I.T).
3) or-anqe Fr.ee Stat.e: Whee.1.Tax and Road Board ConsolidationOrdinance, 1921 (Ord. 8 of 1921).
4) Orange Free St ate: Addit ion a 1 Whee1 Tax Ordinance, 1921(Ord . 9 0 f 1921) .
5) Oranje-Vrystaat:Ordonnans ie ,1930
Oranje-vrystaat:Ordonnansie ,1930
wie 1be lasting en Weëraad Wysigings(Ord.6 van 1930), art. 2.
Wielbe lasting en Weëraad Wysigings(Ord.6 van 1930), art. 2.
6)
" •.• 1. ,/
- 73 -
'n Motor me.t 'n gewig van 1500 lb •. 0.£ mi.nde-r £ 3..0 ..0(R 6.00)p.j.
II " " " " bei 1500 lb •.tot 2500. lb.£ 4.0.0(R 8.00)p.j.
" " ti " " " 2500 lb. " 4000 Th.£ 6.0.0(R 12.00)p.j.
" " " " " " 4000 lb. " 6000 Th.£ 10.0.0 (R 20.00)p.j.
II " " " " " 60.00 lb. " 8000. lb. £2.0.o.0 (R 40.00) p. j.
" " " " " " 8,000 lb.. II' 9000 Th•.£30. O.0 (R 60 •.00-)p, j.
II " " " " " 9000 :Cb•. £~S'o..0 •.C'(RIOO •.0.0;)p.•.j ..
Mé:t di.en ve r strarrde dat die, be~laS'ting van 'n m0t·.orvoertuig· wa,t
s;,:te.e;pw,aens·ander t·,ar'ie.we:v00~ge:s:R'.r.yEis: •.
t·.ar:ie,we,v0)lgens dd:e' rnaS,Sla'(g,ew..f.gr)em aaJ::',Gvan die voe·rtuig wa's:
we-L 'n. log,ie'se! lisens'ieheff:'ingme·t:.ode" maa-r: het Cl'ie stre Lse.ï, me.e'r-
ingew,ïkkel.d' ge.rna'a:kem de::r.ha:I:we,kanse: vir f'0ute grot·e,r.,
De'u<.rdii.e betpa:lin.gs van Or;aonnans,ie; 18· van 19,65 1) is die
rnot:orvoe!rtui.g;'lis:ens'ie:ta-rie.we, in. die'; ge'hee11 gewys.ig en vir
Ordonnansie 7
van 1972 2) Ea's die tariewe Ln d'ie g.ehee:l aan en verander
van ge.wig na rnas.sa. e.n va'n pond na kilogram. Dd.e tarief=
groe:pe. word ook na me.er as 50 ve.r.me.e.rder.. A·lhoewe1 die
lisensiebedrae betaalbaa-r hoofsaaklik deur die rekenoutomaat
bereken word, moet di.e pro-rat.a lisens,iebedrae van nuwe
regist-ras·ie·s Geur pe:rs:onee 1 in die kant.cze van die r.egistra=
sie-owerhede gedoen word, Die wysiging/aanpassing van
motorvoertuiglisensietariewe sal altyd gedoen moet word
weens die vermindering in die waarde van geld asook die
1) Oranje-Vrystaat: Ordonnansie op Motorbelasting, 1965(Ord. 18 van 1965).
2) Oranje -Vrystaat: Wysigingsordonnans ie op Padverkeer , 1972(Ord. 7 van 1972).
-·74 -
aanhoudende be.hoe.ftre na. meer en be:ter padste Ise Is • Hier=
die wys igings ste 1, om vanse Lf apr-eke-nde zedes , hoë eise aan
die personee 1 daarby bet r'okke ,
Ande.r s as die mot oz-ka.r en w.ielbe·las·ting o.r donriaris Les I) was
Ordonnansie 18 van 1931 2.) die e.ers·te omvattende ordonnansie
wat u.its'l.uitlik vir mot.Olrv0e:rtuie voor.s.Len.iinq gemaak het.
'n A.par::te or-donnansde, or-donrransd.e 17 van 19,31 3) maak voor =
siening vir ander voe'rt'uie, soos' byv00rbee~ld waens en fie,t'se
en he'e:t· ei.e W,ie:lbel.as,t.ing Kbns:olid'as:ie Or:donnans;ie.,. 1931.
I'ng.evo·lg.e die. be.paling.s' van Or'donnans;ie, 18. vari 193L moes -
e:ienaars j aa-r1iks; lis:ens.ies: vir moto:rvoex.t:uie: ein. s,lee,p.wae,ns
verkry _.
113 ..( 1.) r:e,de:r:ed:e:naar van, "n. mot.arvoe:r.tuig a·f silee:p'wa
meerE j a:ar-liks oop'die:. eers:te( dag' van Apri.l em nie: Ia:É:e,l:.
dan eie· ee~n-e:n-de;rti.(ls:t·e dag van A\UC§JiUS,tuS.in elke jaar
'n. lisens.ie. vir s'odan Lqe motorvoertuig of a.Le'e.pwa ver=
kry- van die: re:C§J:is,t.ras;i.e:-out·o;r:i,te~itbinne wie se regs=
geb Le-d soda-n i.qe- e~iena;ar woonagt.ig Ls., II
Deur midde 1 van Iaas,g,e!noemde be pa.Li.nq is. s·le.e~pwae:nsvan osse=
wae-ns en pe r-dekar r'e geskei en is dit s'aam me-t; motorvoertui.e
geklas sif Laeer • Tn die huidige woordoms:krywing word 'n
s lee.pwa ge:de.finie.e·r as
1) Oranje-vrysta:at: De.Mot.orkar Ordonna'nt.ie, 1914(or-d., 17 van 191.4.).Oranje-Vrystaat: Die Samegestelde WielbelastingOrdonnans:ie 1926.
2) Oranje-Vrystaat: .M.ot'orvoertuig··Ordonnansie, 1931 (Ord. 18 van 1931).
3) Oranje-Vrystaat: Wielbelasting KonsolidasieOrdonnansie, 1931 (Or. 17 van 1931).
- 75 -
II I n voertuig wat nie se Lfqe.drewe is nie. en wat ontwe·rp
of Lnqe-r Lq is om deur I n motorvoertuig getrek te word,
maar nie ook 'n syspan wat aan' 'n motcr t.Lec s vasgeheg
. .' Ill)~s n i.e •.
2')Ordonnans ie 18 van 1931 bepaaL ook dat -
"'<D,p. ontvangs. van 'n aaneoek om I n lisensie vir "n mot'or=
voe,'rt.ui.g en van. die daa;rvoor voorg~-s;krewe ge Id, (indien
e:nige·) en in g,e:va1 van "n. aams'oe.k om 'n Li sens.Le a.Ll.ee.n
vd:r' 'n mot'orvoe:rtuig: 'lDyve,rs,tre'kking van die re.gist-ra.=
s:jie,se,rt·if'.ikaa·t van d~±émot·<:n::voeJZ'.tui.g',.ze.Lk. die reg.is·tra.=
1.6,(1.) van die Mot.ort'ra,ns'p0r.twe,t" 1.930,. 'n Li serrs-Le uit in
d±e, V00:lr.ge·skrewe·vorm tem aarrsd.eri van siodanig.e· motorvoer='
t.ui.g 0'£: Sile:e,pwa~,a.I ria: die: geNal mag wees, en I n vo l?da.:an='
s·e:rt·i.f:ikaa,t . II
Orrdonrrarrs.Le, 18' van 1.98:1.3:) be,paa\L da,t· 'n e:ie:naa·r wat sy mot'or=
voe:rt:u:i.g qe-r ee.Ld b-i.rme. die Provinsi.e' gebruik, maaer sy motor by
I n re:g,istras.ie +owe.r.he-Ld in I n ander pz-ovd.ns.Le gere.gistreer een
lisensieer het omdat; 'n. Lae-r, tarie·f aldaar van tioepas.s Lnq is,
deur die Adminis,trate:ur aangesê: kan word om sy motorvoertuig
binne die Provinsie te reg.istreer e.n daarvoor I n. lisensie uit
te neem. wee:fls die veir:skille, in 1isens,ie.ge:1.de tussen die ver=.
s:ki11ende pr-ovi.naLaë he·t veral dd.e pr ov-i.ne.Le.a wat, dit die minste
1) Oranje-Vrystaat: Ordonnansie op Padverkeer , 1966(Ord. 21 van 1966) art. 1.
2) Oranje -Vrystaat: Motorvoertuig Ordonnans ie, 1931(Ord. 18 'van 1931).
3-) Oranje-vrystaat: Motorvoertuig Ordonnansie, 1931(Ord. 18 van 1931) art. Il.
uitmaak van die Lnkomsfre van. die· p-l-aasLi.ke owe-r'heLd,
is, bepaal 3J dat 90' pe'rs.e,nt van die geld trem ops'igt.e
ve.r der
-·76 -
kon bekostig, Li.aeris.i.eqelde ve-rloor omrede hul lisensie=
tar iewe hoër was. Toe. motorvoertuie ve.ra.L op platte landse
gebiede nog min in getal. was sou so 'n maacr eë.L waarskynlik
toe.ge.pas kon word. Dit is e,g,ter te betwyfe 1 of die koste
van die toepassing daarvan, die bestaan van so I n maatreël
seal re,gverdig.
Ingevo,I.ge. die· be,paling.s. van or-donnansde. 18 van 1.931 1) moe.s
a.Ll.e:ge1d: ontvang, behalwe dié~ qe.noern in, sUBartikel (2:) van.
a>rtj:K:e·l,52 ten ops;igte wan. regiistrasiesertiEikat,e' en lise;ns>ie.$
asoek. allle- arrderr geld' ing.e;s:ame~ieon'alJe. Doe,t·es. ingevorder vir
ing:e:v0~rge:daarvan gemaak" in. die, Ero.vinsii.a:.le inkoms·t·efonds·
ge!s,tort. word. Da'a·r·is,' ook. be;paa:l. 2:) dat; aLl'e. 1ise,ns,ie-' en
bar:e, dd,.e!n:s:wa,t u:it:sr:E:ui.t·.Iikb·inne: d±.e rnunLsd.pa.Ie gebie·ct gebruik
owerne-Ld krag.te'ns: hi.er'die Ord0nnans'ie gemaak he.t , dee-L sal
van
r.e:gistrasiesertifikat.e vir motorvoe'rt.uie en bestruur der Lise ne
sLes van persone wat permanent binne die sodanige plaas like
oWEl;rhe·idsgeb·ie.dwoonag.t.ig Ls, aan die. plaas-like owe-nhe-Lduit
die pr-ovLnsi.a Le Lrrkoms.t.eforrda oorbe·taal word. Gee.n lisensie=
geld of deel van Li.sens i.eqeLd op motorvoertuie behalwe dié
in subartikel (2) van artikel 52 genoem, is aan pl.aas Li.ke
owerhede oorbetaal nie.
1) Ibid. , art. 52.2) Ibid. , subartike 1.2 van art. 52.3 ) Ibid. , subartikel 4 van art. 52.
- 77 -
Ordonnans-ie 18 van 1931 1) het be-paa.l, dat 'n eienaar van 'n
motorvoertuïg wat in 'n buite.gebied geregistreer en lisensieer
is en permanent na die Oranje-Vrystaat verhuis, binne sewe dae
nadat hy verhuis het sy re.gistrasiesertifikaat en lisensie by
die betrokke registrasie-owerheid moet inhandig vir endossering.
Hie'rteenoor het Ordonnansie 15 van 1940 2,) be.paa 1 dat die
e.Ie.naair s;legs' nodig hez. om sy mot.oz-voe.r+uiig: binne veertien dae.
na die ver st.nyk.i.nq van di.e- Li.se-nsd.e te Laar; re.gistre.er en
lisens;iee,r •.
wan De:s:embe'rvezva.L moet; die edie:naa-r e,gter sy mot.orvoert.ui,g
voor,' .die sewende dag va-n Maart Laat; regis,tree·r en lis:ens·iee'r.
Daa'r is kla-aE.blyklik tot·. die, gevo,lgtrekking. gekom. dat die. be:=
pa.ling,s. van Oz'doranarrs.Le.18 va:n 1931. 3) moei Lzk a;f:dwingbaar is
e:n da.t· die endos.s'erin.g van die, betrokke, dokumente. geen doe-L
s.ou d::i!ennie, behalwe om.ad'dis'ione71e, adminis·tratiewe werksa:amhede
t.e: ve,roor.s·aa·k.. Ten o]ps,i.g.te:van die vezdeLi.rrq van 1isensie'-' en
registrasiiegeld en boe.tres bepaal. or-dormarrs-i.e 8 va-n 1.941 4.) dat
a Lhe ge,ld vir E.e:gis,tras,ie:se'rt.i.f'ikate en 1isens'ies· ontvang,
asook a:ll.e ande-r ge:ld inge,same1 e,n. a.LLeboetes ingevorde-r vir
enige: oortre·ding onde-r: hLe-r'd.ie.Ordonnansie of 'n regulasie
ingevol.ge daarvan gemaak, in die provinsiale inkomstefonds
ge:st ort moet; wezd.
1.) Oranje-Vrys.taat: Motorvoertuig or.donnans.Le., 1931(O:r'd. 18 van 193l.), a'rt. 25.
2) or an je=vrys t aat e Motorvoertuig Wysiginqs Ordonnansie,1940 (Ord. 15 van 1940) I art. 9.
3) oranje-Vrystaat:·' Motorvoertuiq Ordonnansie I 1931(Ord. 18 van 1931).
4) Oranje-Vrystaat: Motorvoertuig Ordonnansie I 1941(Ord. 8 van 1941) I art. 52.
- 78 -
IIAan elke plaas like outorite it word na die inwerking=,treding van hierdie Ordonnansie by die einde van elke
inw.erking:t.re.ciHng vanaf 1 Januarie 1957. In diese Ifde jaar
f'ina:nsië1e jaar uit die Provinsiale Inkoms·tefonds be=
taal I n bedrag ge l;yksta:ande me.t die totale inkomste
wat gedurende daardie jaar verkry is vir die uitreiking
van regis,trasiese·rt·.i.fikate vir metronvoez-tui.e en bestuur=
de·rs:lis'ens,ies aan pe.r.sione wat pe.rmane.nt; woonagt.ig is
binne s.odan.Iqe munis;ipa'-lit·.e,it~ min tien pe.naerrt; van s'o=
OpSdl.glt.e:van rnot0:r:v0e':t'tu.ie:g;ewys:ig' deur. I n J1?E!~rs·e,ntas.ie,verh'ogd::ng
o:f' ve~r1a.gd~ngop. ddie ta'riewe~ voor t'e, sikry-f, t'e,rwy·1.Ordofina\ns'ie2:)10 va·n:.1.9'4~5 nuwe, Iise'nsd.:e·t.:a·riewe·vir aLl.e. t:ipe mot.orvoe'r=
moets g.emaak he,t ..
Deur die: bepa-Lf.nq.s. van. Ordtmna\fi's'ie. 1.1 van 1.956 3) is die
ta·rie,we· vir l.is:ens ie:geTd: op a-LLe motorvoertuie gewyscig vir
is daar eg.ter 'n ande-r; or;donna-ns·ie', te wete die Ordonnansie.
op pa.d:ver.kee·r, 1.956 (Ord. 1.7 van 1956), deuz-qe.voe-r wat. gedu=
rende 1957 in werking sou tree. Die basis vir die heffing
1) Oranje-Vrystaat: Motorvoertuig Wysigings Ordonnansie,1944 (Ord. 6 van 1944) .
2) Oranje-Vrystaat: Motorvoertuig Wysigings Ordonnansie,1945 (Ord.10 van 1945) .
3) Oranje-vrystaat: Wysigingsordonnansie oE Motorvoertuie,1956 (Ord.11 van 1956) .
van Iisensiege Id het; egter di.ese:lfde, g.ebly. Laas'cge'noemde
- 79 -
ordonnansie is in sy geheel nuut opqe.s+e L, maar alhoewel
die meere ndee 1 bepalings die'se Ifde was as dié in di.e vorige
ordonnansie, is die prosedurevoorskrifte op so 'n W:lse her=
saamgevat dat die beampte:s daarmee gemoeid 'n detail studie
daarvan sou moes maak om I n korrekte' uitvoe·ring aan die be=
uitg,e'red:R:. is; nie em.v.e~rde~rhet. S~uba·rtd:keT 1, v.an a>rtike,l. 21'
v00:r..srie;n'ing:g,emaak v.'ir. d:ie. ui!t.l::ed!kinglvan" ko:r.t.te'rrny'nl.iis:e,ns:iesi.
Hier.ddi.e:Ordennansiie 1)' he,t l<ee:d's;ao, "n, v:é.r.s;ke&denhe,i,doe.pa=:
O d' '13' 1.9'6'02~)" 1 dd I" 't" t ' t17 'onnans·l..e . van. vu.' 'ille, .1senSl..e: az a.ewe. en OpS:1.g'e
van solee;pwae:ns;wat de.uz d;ie, e~ienaar uitsluitlik. vir e~ie ooer=
derybe:dryw.ighede. gebruik word, aan. Hierdie 'NYsi.gings e-n
ae.nvuIlings he-t; voort. durend v00Tgekom.
Ordonnans·fe .10 van 1.9·62. 3) bring I rr nuwe' be.pa ling, te wete dat;
die re:gis,t'.l7'as:ie. van I n voertuig. wa,t op die; ee,rs.te dag van Julie
1) Oranje-Vrystaat: Ordonnans,ie op Padverkeer , 1956(Ord. 17 van 1956).
2) oranje-vrystaat: Wysigingsordonnansie op Padverkeer, 1960(Ord. 13 van 1.960).
3) Oranje-Vrystaat: Wysigingsordonnansie op Padverkeer, 1962(Ord. 10 van 1962), art. 2.
- 80 -
van e.Lke j aar nog nie ge Li.seris.Lee-r is nie, ver.va.L em dat die- ~,.
voert.ui.g weer geregistreer moet word teen die betaling van
die re'g ast.ras.Leqe ld. Die re·gistras·ieletters en -nommers
sou ook van die motorvoertuig ontneem kon word, te·rwyl die
lisens;iege Id plus boe.tes scee.ds ten volle verskuldig bly.
Laa.5'genoemdebepaling was uit.druklik om di.e voe·rt.uigeiena'ars
te verp.lig· om hul Iise\nsie.geld. te betraa L al he.t, hulle nie die
veertrud.e dem:rrlopend benut. ndie., La>as,genoemde:0r'donna'ns;ie' he,t..
. d . t k 1)' .. k d' d t . tv'~r .ne.ee,rs· e eer. v00r:s',J;e,nInggernaa' ·aarvo'Or· a . mo 'or=
Ordonnansie 4 van 19:6'4,2:) maak. v: ir die, oordrag van lis'ens:ies
van. vO.e'r.tuie. wat. ing,e·vo.lge ekse'kus'ie: of. ins,oT:ve!n$ie.ve'rko0.p
w.ord,. voors:ie:ning.
verder word die byLae oor
voe-r.t.u.iie. wa.t. van re:gist-ras;i.e en liáenSliëiring. asook van regi=
stra·s,ie-· en lis:ens:ieg.e Id vryge'ste:l is, ook de-u.r laasgenoemde
stre.e,r e.n Li.sems.Lee.r; ma.az:s.onde.r dat. regisctras'ie- of lis:en=
siege Id bet aa1moesword.
'n Aanqe leentheid wat ook probleme met die invordering van
Lise-ns-Le.qe Id: ve.roor s-aak heet, was die. dattum waarop lisensie=
geld betaalbaar was. Hierdie prob Ieme het tot gevolg gehad
1) Ibid., art. Il.
2) oranje-vrystaat: Wysigingsordonnansie op Padverkeer,1964 (Ord. 4 van 1964), art. 4.
-·81. _.
dat die be last ingj are deur die volgende oz-donrransLe.s gewys ig
is. Ordonnans ie 4 van 1.916 1) van 1 April tot 31 Maart 7
Ordonnansie Il van 1917 2.) van 1 Augustus tot 31 Ju1ie7
Ordonnansie 8 van 1921 3) van 1 Januarie tot 31 Desembe·r7
or-donnans.Le 10 van 1927 4·) van 30 Apri.1 tot 29 Apri17
Ordonnansie 18 van 1.931. 5·) van 1 lllpri.1 t.ot 31 Maart7
or-donnarrsre 12: van 193'46.)
van 1. Jamua>rie tot 31 De.s-e:mbe·r•.
2...2. ,H.uidi.g.e voorskr.i.fte: vir. die Lnvor de.r.Lnq vanrno.to>.rV'0e:rt.ui.g.lis:ens:ieg.e~Id in cld':'eOranje,-Vry s.t a-a·;t
'l'en e..inde: te ve'r.seke'r dat. 'n mo:t·.orvoe:rtuig waarvoor daar nie
lisens~;ieg.e~l.d be,t·a-a·l.Ls rrfe., ni.e· Oip' 'n ope!nb.a·re pad gebruik7')'word: nie, be,paa1 Or.donnans;ie 2.1 vari .1,966 dat.
" (1.) Be'houclens' amdez.s.Iu.Lderrde. be:pa.ling·s., in hierdie·
H00Jfs,t,uk v:e,r.vat.,. mag; ndiernarrd:"n mot·.or.voertuig'
wat:. n,±e~in~,evol.g.e. d;ie~lDelpalings van hierdie Hoof=
(Z) re,ciier.een wat die, be,pa'Iin~,;s: van sub.axt; ike 1 (1.)
oor.in,:ee. of. ve!I:.s·uimom da.;a:r;a-ant.e voLdoe-n , is
sku.1dig aan 'n mis:clryf. II'
1) Orange Free state: T.he Whe.e1.T.a,xOrdinance., 1916(Ord .. 4· of 1916).
2) oranje -VryS\taat.:· nie: w,i.e:].:pe;];a:s,tinqeIn Waqenra.de:nor:d'on-ant.ie., 1917 (Ord. IT v:an 191.7').
3) orange Free St.ate: Whee.1 T.ax and Road Board eons·olida·tionOrdinance, 1921 (Ord .. 8 of 192.1) .
4) Oranje-Vrystaat: Motorkar en wielbelasting AanvullingsOrdonnansie, 1927 (Ord. 10 van 1927).
5) Oranje-Vrystaat: Motorvoertuig Ordonnansie, 1931(Ord. 18 van 1931) .
6) Oranje-Vrystaat: Die Motorvoertuig Wysigings Ordonnansie,1934 (Ord. 12 van 1934).
7) Oranje-vrystaat: Ordonnansie op Padverkeer, 1966(Ord. 21 van 1966), art. 4.
_·82.
Die afdwinging van hie,rdie be.pa.ling· is egte,r wee'ns die, groot
aantal motorvoertuie op die Vrys·taatse paaie' n groot taak.
Ten einde die provins:iale inspekteurs. en polisie in s.t aat; te
ste 1 ommet; 'n oogops lag vas te ste 1of 'n motorvoertuig
lisensieer is, word 'n klaringsbewys aan. 'n mot·orvoe·rtuig=
k.laringsbe,wys aan die m0:torv.oe:rtui.g vas.s it •.
] .~ 8" n.); 1;.. ·t··.as'Jle' .: we,p8!a, .
eienaar oorhandig sodra. hy die lisens:iegeld van 'n gereg:i.=
s.tree:rde mot:orvoe-rt.uig bet.aa.L he·t, en dan moetr die ed.enaaz die
u'i.t·.ge:re:ikWOI:c:l" moet _
iemand: wa,t v.:oor.of links- voor van sodanige voe:rt.uig.
(b) Lndd.eri d~ie mot0rvoe.rt.ti.i.g ni.e me.t, 'n deursiqtige
aan die linkerkant van dd.e voe'r.tuig aanqeheq word
s-odaf; d.i.e LriskrLpsi.e daarop vari daardie kant af dui=
de lik leesbaar is."
Aangesie.n die druk of vervalsing van 'n klaringsbe.wys met ae Lfs
'n klein private drukmasjien gedoen kan word, was die ontduiking
van lisensiegeld sonder die kanse vir opsporing redelik goed
1) Ibid., art. 165. (Ingevolge hierdie art ike 1 kan dieAdministrateur regulasies maak).
- 83 -
en de.rh aLwe was dit nodig om die motorvoertuigregister as
'n debiteure register te benut. wa·ar die motior voer't.u Lq=
regist'er in die ee.r st;e pLek ingestel was om die be sonde rhe.de
van die e.Lenaar en voertuig te bevat, het dit nou ook nodig
g,eword om daarop aan te dui of 'n mot.ozvoer+u Lq vir 'n be=
trokke jaar gelisensieer is of nie. Om j aar Li.ka die regis=
telrrekords deur te gaan, t'en e.Ln.de e.I'lse betaling van Li.serrsd.e.e
g,e:ld. t'e. not'ee~r e.n na die: lisens:iëiring;sproses wee:r te be'paaL
0~f a,l).,e' mot.onvoer+u.i,e ge lisens ..ilee:-r is:" is; vans:e lfspreke~nd 'n
t:yÉI~0we:nde taak.. Me:t die. r.e'kena'ris e,r,ing, va'n die rnouocvoex=
t~ui!g-reg;ist,ers is, die. e,ffekt'iewe; byhou van die: vers:k:i.llenae:
mo,torvoe,rt,ui,g:re\koEds;,. a!Si0o'k'dili,e,K't0'Fl;Ë,1i':0dle,',OO!lZ" .d'!ÏLe,'l:Se:t:a:ring.van
lE,.llSte!lil,s;"iIe:g;e&d'Jt ma,]d:,.:i{)~e::l?'t:aa<~;., 'E'e~ne:.i:nde;-die motorvoe:rtui,g:=
edienaars aan d'iie. he.rnuwiing' van hul. mot'orvoe:rtui,glise:ns;ies: te
h:e~r:±nne:r,.,word: e~IRe, j'a:ar ge:dure,nde DeS'e:mbe'r 'n lis:e,flsd::e:he·r=
I,ndien di,e motorvoer.t ui,g:=
edi,einaar: nalaat· om dl,e' lise:ns,ie, te, hernu, word 'n aanmaning
ge:Elhrende. Mé·i van die be,trokke: lise'I1s,i,eja:ar aan hom ge.pos~.
As; hy egt'e:r st'ee:ds na Laat; om sy motrocLi.sens.Leqe-Ld te be:taal,
verval sy motor.re.gistr.asie vanaf. 1 Junie van die betrrokke
jaar en word sy naam en adre-s de-ur' die rekenoutomaat van die
O.V.S. Provins;ia:.le Adin'in.llstrasie op 'n lys van onbea.aa.Lde
lisensiegeld uit.gedruk. Laa.s'qe.noernde lys word deur die
pnov i.ns.La.Le ins,pe:kte'urs gebruik em di.e u:its:t.aande Li.seris.Le.e
ge Id en boet.es in tre vorder. Na.Lat;ighe'id van motorvoertuig=
eienaars om die registrasie-owerhede van hul adresveranderings
in kennis te s t.e.L, veroorsaak probleme met die opsporing van
ongelisensiëerde motorvoertuie en derhalwe word tyd, mannekrag
- 84 _.
en brands·tof bestee om die uits.taande Li.s'ens.i.eqe Id in te
voz de.r , Met die verbetering in salarisse van Swart werk=
nerne.rs , groei die Swart motorei,enaarbevolking jaarliks teen
In vinnige t.ernpo , Ongelukkig kan In groot persentasie van
die Swart motorvoe:rtuigeienaars nie altyd die motors, waar=
van sommige reed's in In swak t0e:s,tand Ls, in Iil. lopende toe:=
m0torvoe'rtuig.' werklik gebruik: word'.. Die Swart mot.orvoeer=
t.ui'3'elie:naairs is, ook re:de,l,ik ncmad+es. eri ske'p prohl~me. met, ddie-
o,!!,s;p>0r'ing·$proses:,.waonnee:r lis:e:nsd,es: n,ie: he.r.nu is nie:.,
wee,f!.s:ddie. ge,wconte: van c:l.ie;p>ulbllie:kem Iil: f:inansd:,ëTe v:erp1.i,g:=:
tim:.g~t:ot dï.e lala's,t'e rncorrt.Lfke dadrurn.U!j:t te· stre-L, ve.noons.aak.
d.i.t. dat daar. j aa;rliks.,,, ve.rra.I; ih dd.e. g;rot:e,r: s.errtr.ums., g,roct:
weens', hierdie: Sip'its,ty'd
in We?rksiaaimne:dë;is; dit·" rl'o:d~ig;di3:,t:d\te, p.ub-Lirekm0e:t,wag om
reg.:is:trapie-owerhe:ids,kant.ore is ve.ra.I. in die groter sentra nie
vo'ld0ende om die s'e;is0en~gebonde v:e'rmeerdering in we.r'ksaamhede
te', hanteer nie een derhalwe moe.t. personeel van elders onttrek
word 1) wat wee.r kne lpunte op ander plekke ve-rooz s.a.ak., Nadat
die N'ata.lse e,n Tr:a'flsvaa'];se: Pr:ovins,i',ale· Adininis·tras:ies bes luit
het om na Iil. ve:rs'pre:i.de· datum van lise:nsiëring oor te skake L,
het die Vrystaatse Provinsiale Administrasie ook oorweging
daaraan geskenk. Na deeglike oorweg ing is egter bes luit dat
1) Supra, p.16.
vinnig,e.r te he.Lp en daarde:ur wagtye te ve-rkort ..,
- 85 -
die probleme ver oor s aak deur die. j'aarlikse spitstyd nie
opweeg teen die addisionele uitgawe en ander probleme wat
'n verspreide stelsel van hernuwing tot gevolg sal hê nie.l)
Drukkoste aan addisionele skryfbehoeftes, addisionele reke=
naarure maandeliks, sowel as druk en ver s.preLd.inq van ken=
nisg,ewings en aanmanings op 'n maande Li.kse basis, sal e·tlike
dudis'ende rande beloop wat nie, ge're,g.ve:rdig kan word nie.
A,lhoe,we·l di.e j:aarliks-e: s;pits,tyd aens.Len.Li.kkleiner g:aan
Die invorde~=
se,li:de: aa.ntra.L opspo:rings' t'e doen .. DaaT.·word ook ve'rwag dat;
l,is:ens:ie·so be,tyds;' te he.zria., omre-de onderling:e he:rrinne:ring
de:ur me:devoe:rt.u°i.ge'iena·ars.nie: meer s'o maklik moorrtLiik is: nie-
t.e:rW¥l die me.dd.a ook nie mee,r so e&fek"t:ie:f' gebruik sa-L kan
word' nd.e-,
Daar word derhalwe, g.e·trag om deur m.idde.L van die gebruikmaking
van meer effekt.ie,we ele,ktronie.s·e toerusting in die kantore van
die registra-sie-owerhe·de die. publiek tydens die hernuwingstyd
daar ook 'n be.r oep op die motorvoert·uig.pub liek gemaak om tydens
die voorgestelde datums soos gedruk op die he.rnuwingskennis=
gewings, hul motorlisensies te hernu sodat 'n egalige hanteer=
bare getal aansoekers, sonder vertragings gehelp kan word.
1) Vers lag deur die Afde ling Rekensentrum (RS 2/1 van12 Junie 1978) van die O.V.S. Provinsiale Administrasie.
- 86 -
ski.I.lende provinsies s.tem in. "n. gr;oot. mate ooreen.
Alhoewe 1 s.Le.qs in 'n bepe,rkt'e mate aan die versoek voldoen
is, was daar reeds sedert 1979 by die Bloemfonte·inse regi=
stras Le=owe.rhei.d in die Oranje-Vrystaat minder wagprobleme. 1)
2.3 Bepalings en pr ose duzee betr.effende motor=voe·rt.uiglisensies in die ander provinsies
Die· be:pa,Iingis' in die' or donnaris-Lee op pa·dve·r.kee·rvan die ver=
in di.e provinsies van Trans·vaaT,. Na·tal. ein die Kaap reeds. oor=
ges laan. na vetr'apr.ed.de datnams van Iisens;iehelrnuwings. Die
re;de vir hie:rd:ie oorsikake:Iing. kan begry'p word. as in ag ge'Fleem
word. da,t da·ar in e-Ik; van Ytieór:ciI.ieprovins,fes, groot. st'e,me,Iike,
gehie:de bestaan" waar ddie jaarlikse.' he-r.nuw i rrq van motorvoer=c
tuig:lisens:i.e:s· we-r.k.Liik kne.Lpuntre, tot ge:vol_g g,e:had he,t'.. Te:n
s·pyte· daarvan da·t d,ie onde:rsrke,ie ord'onna·ns:ie:s: op padvemkeerr
groot.likS'> oo:r.eens.t:e:m.: dat. diiie l.a-ais.ge·r:loe:mde·pr-ov-imsd a.l'e ad=
minislt.'ras.ie'$ mekaar g:e:v0!I,g.het na die: veirs'pr.e,iding,s.te·lse Is'
van mo.t:orvoe-rtuig1.isens'ie'he;:lZ'.nuwing em dat e.Lkee-n van e lek='
t-ron±eésie da·t'a:ve.rwe:rkings\prose:s's'e g.ehruik maak, he-t, eIke.eri sy
eie sceLseL orrtwi.kke-L. Die· onde.r-ske Le- ste-Lse.Ls verskilook
in so I n groot. mate van mekaa·r, dat nie ee.n van die ste lse Is
in I n ander provinsie· gebruik sa L kan word s-oride r groot aan=
passings nie.
In e.Lk van die onder.s:ke'lle o,r.donnans ies op pad:verkeer van die
vier pz-ov i.nsLa Le admd.ni s't.zaeLe-s- is voorsiening gemaak vir
motorvoertuie wat vr yqe.ste 1 is van I.isensiëring of die be=
taling van lisensiegeld.
1) Inligting verstrek op 21 Oktober 1.980,deur mnr.J.J.SmithAssistent-direkteur van die Afdeling wetsadministrasie,O.v.S. Provinsiale Administrasie.
-- 87 -
I n Ander aspek wat ve.rwaz rLnq s'ke.p , ve-r-a-L wanneer motorvoer=
2'75'1, 3·000. 60 5:9.
tuige ienaars van een provins ie na I n ander verhu i.s , is die
feit dat die motorvoertuiglis.ensieta'rie.we van dieselfde voer=
tui.e in die provinsies verskil. So kan dit gebeur dat per=
sone of ondernemings me.t I n groot aantra L voertuie en met
s.t andpl.as'e in die ve·rskillende pz-ov i.nsLee , oorweging daaraan
s'kerik' om hu.L motrocvoe-r+ud.e te re:gis,tTee:r in dié, prov'Lns.fe
me.t; die laag,s,t.e Liserrsiiertaz newe.•. Te/TI.e.Lrrde, die verski.lle
in die. ondeirs!ke~ie: lis errs.Let; ariewe. aan te; du.L; wexd erike.Le
v;e~r.g~,I¥.kendet.a·riewe: hieronde'r g:e,t·.abulee:r•.
L)'~aa\p;
R
2:)Na:ta:l,
R
1.001. 1250 2:4.
2.00'1 60: 53' 4',1
...
2 •.4- Ande~r moontr.Li.ke wyS'e:s:vi>r die invordering vanm0.'t:orv0e:rtu:ig:}i>e;~as:t·.ingof: LiS'e:ns;i,;.ege11d.
Die motorvoertuig. he-c ont·.eens,eg.lik 'n be:langrike invloe·d op
die hedendaags:e lewe·ns,wys:e e.n 'n s,t.elling S00S "e.en van die
moderne mens s'e waardevolste be'sitt'.ings waaz va n hy nie s.omme.r
seal a'fs,tand doem n i.e., is sy e.ie mot.orvoe:rt·uig" 5), is seker waar.
1) ~~:i'a~PF?!l?oviFl:s,ie:,0,l,';d'o.:fl'):'l;a!gsiie·op pa·dvecr.kee:r, 1966(G.rê... 2'1 van 1.9'6.6}, Bylae 2'. .
2) Natal:· Ordonnans'ie op Padverkee,r, 1.966(Ord.. 2.1 van 1966), By lae 2.
3) Transvaal: Ordonnansie op Padverkeer, 1966(Ord. 21 van 1966), Bylae 2.
4) Oranje-Vrystaat: Ordonnansie op Padverkeer, 1966(Ord. 21 van 1966), Bylae 2.
5) CAPSTICKDALE,Lyone 1., "Paaie van Voorspoed",Suid-Afr ikaanse Panorama, September 1979, p. 1.
- 88 _.
Die belangrikheid van die· motorvoertuig word s·tee:ds meer
be'k Lemt.oon as die dramatiese vermeerdering daarvan in ag
geneem word.
"In 1978 het Suid-Afr ikaners van alle bevolkingsgroepe
3 150 000 mot.ozvoe.zt;uie bes it. Daa·r word ve·rwag dat
da.a.r teen die jaar 2 000 s.owat; 10 miljoen motorvoertuie
in Su.id-Afrika sal I)wees." .
Alhoe.we,l die motor.v:oe,rt.uig vir dd.e ge:mi.dae:'lde'S.ui.d:-,A:'frik:anea::
o,p siigisre\If ree'ds ,.n g.e:5'og.t·e:.a'rt.ike,l Ls; sial, dï.t van g,e.en
wa,a;rde.wees as dit. nd.e. be.nirt. kan wox::dnie en daarvoor Ls. 'n
re,de;like' pa<:lne,t.we·rknoods'aak.Lfk.,
g.eivorde,r.de-s,te!Ise,l in. sY' sroort·, in, ddie. s,u\ide,Iik:e'.ha.Lf=
""".0' 'n:o' .".2\).. ,.,. '.,
n.ie N:a's&onaIe.Ve·rvoe·rkommis;s:±e:is verantwoorde lik vir die
be:pla·nning va-n S:uid:-A·fr±ka s'e oe~langrikste: paaie- te'rW¥l die
pzovd.rrs-LaLe administras:ies Ls., B:o- e·n be'ha-Lwe.die g.eId wat
bou van die t.errsiëire· padne·twerk dd.e taak van di.e ve-r-skLl.Lende
nodig is vir die bou van die netrjLe.se en veilige padnetwerke
wosrd. ge:ld ook benodi.g vir verkee,roe:hee:r en a.Lqerne-newetstoe=
pass.Lnq vir die ve ilige gebruik van motorvoertuie. Die
paaie buite die stede en groter dorpe waarvan sowat 42 000
kilometer ge.teer is. 3) volge·ns die begrot ing van uitgawe
1)2)
3)
Ibid. , p. 2.
Ibid. , p.1.
Ibid. , p.4.
- 89 -
vir die jaar wat op 31 Maart 1980 eindig seal die uit.gawe
aan die bou en instandhouding van paaie en br fie binne die
provins:ie van die Oranje-Vrystaat ongeveer R57 523 000 be=
loop. I) volgens die begroting van inkomste vir dieselfde
periode sal 'n bedrag van ongeveer R9 150 0002) geïn word
ingevol,ge. die bepa Ld.nqs van Ordonnansie 21 van 1.9663') waar=
van ongeveer R250 000 aan pLaae.Liike owerhede oorbetaal sal4~)word.' Ve:rde-r word 'n be drag: van onqe.vee-r R103 000 bestee
aan o,p'le&ding.,. t',oe,tsapparaat e.n. t,oe:rus,ting in v:e.rha'nd met;
. ,', 5}pad:ve~rkee:r., uit· die ge:gewe:I'l:S'hie'rbo is dit. du i.de lik dat'
d . b d . 1 d . d' . cl- 1:' 61)'i.e: . e:.;ra.g wat Inge:vo 'g,e a.i.e. Or onriamsu.e o:P' Pa, :ver~ee:r
brue in ddie- prov'ins:±e te bou. en in s.t.and' t'e, hou.
IIP'l.aas::Eike, Qwe:rhe,de·is ve,rantw,oo~'detl£k vir alle. paaie.
w.ail:in g·te,de' e,n dorpe· g,ebou wo~'d'., HuTle ontvang
g,e,l.E1e,l,ike,·s.t.eun. van di.e ve·r.skil,lende. pr:ovins'iale
ow,e~rhe:Qle,eon van di.e: Nas;ior:ra:le:Ve:rvoer'kornrnis:sie .,7)
B'o- en behalwe die ongeveer R250 000 hie.rbo genoem, beoog die
Provinsiale A,dministrasie van die Oranje'-Vrystaat om vir die
fina'fl'sië:'le, jaar 1979/80 onqe.vee-r R471 000 as: IIhu,1:pt.oe,laes aan
1) Oran.je,-Vrystaat: Beg.;r-ot,ing van InkomEl,te en Uit.gawe vircl~ie:j'a:a'r wat op 31, M~l'art 1.98'0 e:ind:ig •., p. 73.
2 ) Ib id., p. 16.3) Oranje-Vrystaat: Ordonnansie op Padve r keer , 1966
(Ord. 21 van 1.966).
4) oranje-Vrystaat: Begroting van Inkomste en Uitgawe.!op. c it. lP. 79.
5) Ibid.
6) Oranje-Vrystaat: Ordonnansie op padverkeer I 1966'(Ord. 21 van 1966).
7) CAPSTICKDALE,Lyonel., op. cit., p.2.
- 90 -
plaas like be:s;t.uEe,. k.Le inhoewe komitees en plaas like: rade" 1)
oor te betaal waarvan R71 000 vir die uitskakeling van onge=
lukskolle in stedelike gebiede aange.wend behoort te word.
2.4.1 Tols·telse'ls
Van die oudste sceLse.Ls vir die Lnvoz-deeriinq van ge ld vir die
ins,t·.a'ndhouding en bou van paa.Le en 'Orue is: die Lrrsce lling
van to,lhekke., Die· s.t·.e,ls:e,l.kom in kort. daarop neer dat; 'n
reis'iger by 'n beheerpunt 'n be:dr.ag.moet; be,taal. alvore:ns hy
T'oIhekke he,t ongeveer in d'i.e- mdddeL van die ag:t:ien<ile
u. ••.•. when cer t ad,n inte-re'sted per-sons. s:uDscr'ibe'd. among
t:hems:e..lves fbr' t.he- r.e::pa·i-r01f' vari.ous roads',. and exacte.d
a: t.G'I.L. T.n.e:se,. b:lrfl';pike~ roads, a..Eel·now ext.inc:::t .....2')
vroe.g in. die, nege,nt.ie,nde, ee;u,wa's daar in E.ng.e·land.nie md.nder
a's 32. 000 k:i,leme,t'e\r paa'ie, met; 8'00·t'O,,lhe'kkee.n, 2.0 000 hekwag.=·
A.lh0e;we,1daar waarskynlik nie meer t.oIhelcke of
-paaie in Eng.e:1a'nélis' nd.e., woz'd.daar. we:I van tols,t.elsels in
die Amerikaanse s.t·ate gebruik g,emaak, waar dit deuz groot4·)
openbare maa·ts'kappye bedryf word.
Die voe r de-Le van tols;telsle,ls is. dat s:1e.g;sdie pe-r.s cne wat die
betrokke di.ens.te (pad of brug) gebruik, daarvoor betaal en dat
1) 01?anje·-Vrystaat: BegJ:"oting van Inkomste en Uitgawe,op.cit., p.25.
2) Everyman's Encyclopaedia, J .M. Dent & Sons Ltd., London,third edition 1949/50, Volume 12, p.321.Afrikaanse Kinderensik1opedie, Nasionale OpvoedkundigeUitgewery Beperk, Elsiesrivier, Kaap, derde uitgawe 1976,volume 7, p. 136.MCKELVEY,George, UWep:r;'E;ferToll Revenue Bonds, Because _II,Traffic Quarterley, July' 1971.
3 )
4)
- 91 -
die dienste in verhouding tot die gebruik daarvan in stand
ge:hou sal word. Dit wi.l sê, dat Lnd'Len die pad of brug
gebruik word, word geld ingevorder en kan dit gebruik word
om di.e pad of brug in stand te hou.. 'n Belangr ike nadee 1
van die stelsel kan wees dat geen paaie of swak paaie in
die a.fge·leë de le van die Larid:gebou sal. word nie, aanqe.s-Le n
di.e t.ols,telse.l onlonend mag. maak" of' dat· die t.oLqeLde." S'O
hoog' sa.L w.ees. dat rriemand Ln. e.Lk g,evatI. van dd.e. t.o·Ipad gebruik
kan o,f wti.l maak n'ie... . :r;)iebe:.r:eke:ning,van 'n rea.lis,t ie:s'e
toT:tar.i:eóf· kan ook pzrob.Eerne- ve·.r:oors:aak.inagnemende' die ve-r=
kap::tt.aal wat in ag. g,e'ne'e;n1'moet wezrd, Alhoewel daar tans·
gee;ri toJlste:ls:e·ls: in S·u±.d.-A:,:fr'.ikain we:rking is" nd.e., he:t· 'n
v0r:i.g~!Md:nis:te~rvan. Vé,rv;Oe!.t:',mnr; S:..L., M'Ii:Iler op 2'.6A'pr.i.l
1.979·in. di.e Vo:lks~raad g.eS'ê~dat die: N:a'sionale Ve,rvoe:rkonuniss.Le
opdrag g:aa'n kry om b.r:ee:dvoe~rig ve.rs.Laq- +e doen en metr aanbe:ve;='
lin<EJs,t.e kom oor. 'n moont.like to,lsil:.e'ls:e:l op Suid:-A·fr·ikaans·e
I)houd daarvan bet.aaL Vo'lge'f.l$Gabrie,l J. Roth word tolge Id
paa.ke-,
beswaar he·t· teen to,lstelsels nie· en dat dd.e voordee·l van 'n
t oLsne.Lse.L daarin lê. dat die padg.e;bruiker self vir die onder=
op nuwe paaie in die Verenigde State van Amerika e.n ander
Larade g.e:he'f era dtit is 'n g0e'ie: mee.ode. om die re:nt.e en de.lging
op lenings aange.gaan vir die bou. van die paaie, af te los,
wat ter aanvang nie de'ur belasting op brandstof gedelg kan
d . 2)wor nae , Hy gaan voort -
1) DIE VOLKSBLAD,27 April 1979, p.2.
2) ROTH, Gabriel J., "Traffic congestion as a Source ofRevenue", Traffic Quarter1ey, April 1970, p.184.
"Howeve.r, tolls on uncongeste:d. roads have the disadvantage
that, unless accompanied by tolls on the alternative
cong.ested routes they can lead to an Lne-ff Lc Lerrt; use of
the road neewor-k because tra,ffic may be discouraged by
th t II f· 'th f" I' t ,. "I).ne 0, s rom us anq .ne new .acu.La: ~es.
Dit wdL s'ê., t:olste:ls,els' kan tot gevo'lg hê dat alterna·tie:we
rroe.tres gebruik word, wa,t onnod'i.qe- ve-rbruik van brands,tof mag
bevorder •.
2:.4·.2.. Eie:ndomsbe'las:tdng.
In die mees,t·e·van die s.te'de en dorpe van S:u.:i.d-Afrika word 'n
deeT van die, be:Ias·t.il'l'C§Jop edierrdemme aange.wend' vir d'i.e bou van, 2:)
paaue,
t'.e:n op$ig;te' van m0:t·.orvoe'rt.uj:g~lis:e:ns:ie.ge'ldnie en die. hy;dr.ae van
d ,. "l~;"" " , ' 3') . " d ' b' , ,.'.]le,PrOVl.ns·~a:e A)l:.UuInJ;:st·ras:~.e. v'J:r 'J.;:.e..ou van. paa~e· IS so
v an die strat:e: in dd.e dorpe s.aL vcor sd.en ni.e. Die gehruik om
k.Lerirn. dat; dit· waarskynlik nie naa's,t.eby vir die instand1'louding.
die' gronde Le-naazrs te. be.Las vir doe.Le.imde.a van padbou is ge:en
vreemde gebruik in Suid-A.fr ika nie.
"Die eerste 40 km pad met. I n harde oppervlak is in 1845
op die: Kaapse vLakt.e teen I n koste van R80 000 gebou.
Die ge'ld is: onder ande-re ve·rkry uit. grondbe last ing, wat,
baie ongewild was by die boere omdat; hulle nie be,gryp
1) Ibid.
2) Die Stad Bloemfontein, 1979/80 Kapitaalbegrotinq, begrootvir Paaie en Brugge en Stormwater Rl 618 805 teenoortotale begrote bedrag van Rl7 471 455.
3 ) Supr a , p. 89 ·
Rotrh s'kr.yf hieromt're:nt -
- 93 -
het dat 'n g.oe-ie pad hul pnoduktre gouer na die' Kaap_ ...l.I'
sa 1 bring nie. Die ander geld het; uit tolgelde gekom,
t.e.rwyL die destydse Kaa·pse regering ook ge:ld voorsien1)he.t.,
Gabrie·l J. Roth s+el, die he,ff'ing van eiendomsbelasting vir
doe·le·inde:s van padbou. soos vo'lg. -
"~s roads be1ne·f:it· nonmot.ozLs't.s ; hy' pr.oviding facilities
f:or pe!de:s.tr:ians arid cy.cl.±s.ts; arrd ace.e:s·s·to pr0pe~rt.ies'
c.-f diiffe'rent k.imds., and: as' pe~de:s,tri.ans: and. c¥c:lists
impose. conges;t:ion cos.t.s on tra:f.'f£c·, the're, is a logical.
case. f:01:' cnar.g:ing n0run~tor:is;t:s: f'or the '\:l's:e'of road's' ..".2:)
2:...4:·.,J B'rands,t'o,f- en mot..orban.dOelas:t,ing
in S:u±di-A.fr.ika en s'e!l.f's arrde.r; lande' van die: wê;reTd ni.e; Di.t
is: selker ook e:e:n va,n: die~ e,e'n:voudigst.e. wyse,s: van be Last; ing=
he,f~f:ing.·wat ..tans- bestaan,. aange:sien ..dit dee.l, uitmaak van 'n
belastinghe·ffing.ste,lse'l wat· op bykans alle ve'rbruike.rsitems
"These t'a~e:s ar.e easy to co Ll.ecz , and as the r-evenue.s. from
them are closely correlated to road use they are obvious
candidate's for me,e,t'ing the road use costs .•._.,,3)
1) CAPSTICKDALE,Lyonel., op ..cit., p.4.
2) ROTH, Gabri.el J., op.cit., p.184.
3) Ibid., p.182.
brands,t.o.f en beta-a:l de-rrraïwe meer be·las,t·.in:g.
- 94 -
Wat brandstof-· en motorbandbelasting so In ideale wyse van
be lastinghe.ffing maak is omdat die verbruiker die be Laat;ing
betaal in ve-r'houd.Lnqme.t; die reëlmaat wat hy van die pad=
die nsz e gebruik maak, In Groot en swaar motorvoertuig kan
die pad meer beskadig as In klein en ligte voertuig, maar
daarteenoor ve.r'brufk. die groter voertuig aansienlik meer
gegoe:de. persoon wat; soy'mO.torvoe·rtuig 5'leg5: vir noodsaaklike:
rit.te; g,ebr.uik. e;Rbowe.nddieri ook v:e'rSci.gtig·be.s.t.uur ; be.c.aaL
sowe.l; as d'i.e bande: vinnig;efr laat ve;rwee,r eon.s.edoen de: di.e
aan,*:oop.van nuwe:hande; e,n de:·rhalwe·be±.:a':l.ingv:an.be:la·st.ing
daa.nop. t.ot ge,yol:g he:t.•.
}'\·ksynsibe:las,ting op brar:rds,t0'f. is: re.e:ds. in 1935' de-ur di.e
Sent'ra~le Rege~'ing a's, In Ldea.l.e. wyse. vir: die: Lnvoe-de-rLnq van
fonds:e: vir die' bou e.n Lns.t.aridhoudLnq van paa.i.e en brfle ges.ien.
Tyde·ns die: twee.de les ing van die Nas·iona Le Paaie we,tsontwe:rp
he.t die destydse minis'te:r van Binne·landse· Sake gesê -
"Hierdie we t.s.orrtwe-rp ve.rteenwoordig die verwesenliking
van In, droom wat: baie van ons. g,ekoes;t',e:r he.t. o:f as
adm i.n.Ls'tr atrenrrs van weg.st.e·lse·ls óf as gebruikers van
paaie. Dit verte.enwoordig ook die arrt.wooz d op een van
die uitstaande behoeftes op die gebied van nasionale
ontwikkeling. ,,1)
1) Die Volksraad: "Tweede Les ing van Wetsontwerp opNasionale Paaie" Debatte van die Volksraad, Volume 25,23 April 1935., kolom 5556.
ge:·I.ling. pe,troil wat in. di.e: unie inge.voer word. In 1934
- 95 -
Die Minister het voortgegaan en genoem dat dLe provinsiale
administrasies verantwoordelik is vir die bou en instand=. .
houding van paaie, maar dat die verkryging van fondse die
stremmende faktor was en ve·rduide lik -
..Die Vrys·taat en Natal het in dd.e laaste j are probeer
om blul paaie te ve.rbe.t.ez , ve r.aL met. gebruik van lenings=
fonds:e:. Dit. is· hie,rdie leen van geld wat die Vrystaat·
'Waa$s:kynlik die" be's,te: paa.ke in die Un i.e ge.g,ee hez., maar
d'.i::t.he,t ook byg,e:dr:a tot die vr.ys·taat se qe.Lde.Lfke moe'i=··
l..i:~'fue:c:1'e~... I.)
o::ie~doe-L van die N'a;s;±ona<J:ePa>a~iewe,ts:ontwerp was om 'n rras.Lo».
wee:s:om paaie: mee' te·· bou en in s,t~a'ndte' hou., s·te:e:ds·de-ur; die'
.pro:vins,iale: a.dminrs:tra:s:ie:s·•.2:} D.±e~M'±nis·te:r.het. dd.e wyse
wa'a'rop d\ie. fonds' s.y inkoms,·t·.e.sou ve,r']~r,ysoes vol.g ve·rduidelik
uDi:t. werd ge·s':pe,s·,i.fiseer in onde:r -art Lke.1. (I) van art LkeI, 5.
:En· aie: e:e'rs,t'e' plaas, sa-L die f:on;ds 3d. ontvang van die
be:drag van Lnvoerrbe last ing wat· ingevorder- word op elke
sou daaar £997 500 (Rl 995 000),' of sowat 'n mi.l.joen pond
op hierdie bas is aan dIe fond's toege'kom hec ; Op die
oomblik neem hierdie syfer snel toe. Die invoer van
motorb-randst·o·f het, in 19·33met 13 pe.rae.nt; op die vor ige
jaar vermeerder. In 1934 het dit ve rrneer de.r met 23 per=
sent op die vorige jaar en dit is wel te verwag dat hierdie
'n toenemende bedrag gaan wees ... 3)bedrag
1) Ibid. ,
2) Idem. ,
3 ) Ibid. ,
kolom 5557.
kolom 5558.
- 9'6 -
Ten s'pyt.e daarvan dat daar 'n lang' debat oor hierdie
wetsontwerp gevoer is, was daa r geen kritiek teen die belas=
ting van 3 pennies wat op elke gelling petrol gehe.f sou word,
uitgespreek nie. I) Teenoor die destydse brandstofpryse moet
3 pennies (2~ serit) 'n aansienlike heffing gewees he-t , maar
b lykbaar het die, e.rnst ige behoefte aan g.el.d vir padbou en
-instandhouding sw:aarder geweeg. as: <i:ldze' w:ee~:r"s\'ltaB'<i(t;'.ee-fl
br andst: o.fpry s.ve.r.hoqi.nqs.,
2~.4·.4: Ve,rke.e.rsoorladingbe:las.ting·
Ln ~er±ka en Europa. onderrvdrrd: d:ie owe-rnede., wee:ns dd.e hoë
be;volkin.gs;dig,the.id. groot ..ve~r.keer,s;opee:nho:pd.;ngs:wa.t. :pr.odu;ktiw.i.=
om die oozbe.LadLnq va.n s:e:ke,r.epaaie.' t·.e ve::r:Tig.•.
"'A·.nUmOe?roE cheap and; sdimp.·le·me,tho:ds o',f:t.ax:ing veh Lcles
uniderr conditions: of cong,es·t.ion we~re~de:sicr:ibe,d in the
Smee:d Re:port on road pric·ing: •. One me+hod require d
mou.Rt.ing;·on ea'ch vehic:le: a me,t.er tha,:t. wo.uI.d be a.ct;uatred
by s:ignals from the road at; dif·fe'rent. 'pricing points',
anc+he-r: was baaed on cont:inuous pr:ic'ing while veïhi.cLes
are travelling in der Lne.d 'pric.ing zone.s ", payment being
made by the purchase of 'throw-away' electrolytic timers
(s.uch a.s s.pe c i.aL b:at.t.e.rie.s) that would be actr.i.vat.e.d in
the. pricing. z'orre.s a-nd dd.scaz-de.d whe.n exhausted. yet
ariet.he.r metod was ba.se.d on the idea of a daily licence
or 'sticker' that would have to be used in congested
areas.,,2)
1) Ibid., kolomme 5556 tot 5576.
2) ROTH, Gabriel J., op.cit., p.182.
dag:tet van pa-rkeerli>e,la's,t..i:ng g;ladn&e, ve~rge-s;ogndie.,
he-Ld word daar r ee.ds pa:rkeerrg,e.li.dde-ur; midde 1 van parkee'rmet'ers
In. werrk,l±k=
- 97 _.
Indien die probleem van oorbelading van paa:ie werklik aktueel
sou raak, mag hi.erdie voorstelle moontlik oorwee.g word. Met
die uitsondering van die metropolitaanse gebiede het Suid-
A·frika in die gedeel en veral die Oranje-Vrystaat egter nog
nie I n behoefte vir hierdie gesofis.tikeerde stelsels nie.
Waa'r. daar veral in die Si'Ee,Gie:g'r.oot. ge:dee,lte,s· van dd.e padopper=
vlakte vir parkeerdoe.le:inde:s. afge·s,t.aan moet wo'rd., is' drie, ge:=
ing.e:vorder, a.Ihoewed, dit nie a's I,n be:lasiÉ:ing' gesie:n wo:rd n.iie.,
Hiie,r.die vozm. van he:f'f'ing sal e:gte;r nd.e. vo.Ldoemde: Lnkomstre vir
d:±.e:bou en. instandhou van se-Lfis. d'i.e paaie: in. dd.e. midde!dee.l. van.
2. 5 Huidi.ge e-n moont; like wyses' v an mot.orvoe'rtuig=be,Ia\s:ting;invordering' in S:ui.d:-Afrika
In die. Re'publ.iek van S>u.i::d::-~f·rikamaak die owe,rhe'cle van die
vo·l.ge.nde belas,tingwys.es, be:tre,f:f.e·nde motorvoe,rtuie, 'gebruik
om Lnkomst;e t.e verkry-::
(a) Li.aensLeqe.Ld op motroxvoe.r-t.u.i.e-
(b) re.g istras iege Id op rnotio.rvoe-r t.u i.e r
(c) bela\st::ing. op die Lnvoez err vecrkoo'f?van motorvoertuie ~
(d) belas.ting op die Lnvoe-r en vezckoop van mot.o.ronder-de Lee
(e) be last ing op motorbande ~
(f) belasting op brandstof; en
(g) parkeerheffing op motorvoertuie.
Li.ks onge:veer 360 0.00 he:rnuw-ings,keonnisge,w.ings. te: druk. .. Elke
""':98 -
Die st.e Lse.l, vir die he~ffing van Lhsensiegeld op motorvo~rtuie
word deur die onderskeie provinsiale owerhede administreer en
die inkomste aldus verkry, word direk in die betrokke inkom=
stere:kenings van die ondeir.s.ke.Le pr-ovLrrsdaLe administras·ies
Die. ja:a'rlikse invordex.·ing.s'prose:s behels egter 'n
groot debiteure:s,tels.e·l wat· die: gebruik van honderde manure en
r:n e:lk van di.e. ka,n=:
pub:l.iek te: he.Lp te,rwy 1. die: wer:ksaamhe~cle.in die g:rote'r k'arrt.ozte.
0fl'.cle'rne.em·om t.e: ve:rse·Rie\r da,t. e:lke, re:g:isitra'sie.-owe :x;:he,iddie
be:paJ';.±ng,s:van die or'derrnansd:.e ly en V:0.ors<k.rd.ft.evir die: ge,=
br;u:ik. va-n d±.e r.eke,naar uit:voe$.· en. s:od0ernde: 'n e'f£.e,Kt.ie,w.e,di.ens·
j.aa.r moe-t; provins.iale ins;pe.~t:e;urs hondeerde. k.i Lome't.etr s a.f.Lê' e-n
ure siparrdeer; om die motorvoe.rtuige,iena'a·rs op te spoor wat na=
gelaat het om hul mqtorlisensie,s, te hernu. Alhoe.we1 daar
stoma boerre.s .ge:he.f word, dek Eli.t be.swaa.r.Lik die brandstofkoste
e.n. we.e.r.hou dit. die be.amptree van hu.L mee.r be Iangrike we't'stoe =
pas-s ings fiurrkei.ee, Elke jaar word duisende rande aan skryfbe=
hoeftes bestee, S00S bv. drukkoste aan lisensieboeke, kla,rings=
bewyse, hernuwingskennisgewings en aanmanings. Daar moet ook
1) oranje-vrystaat: Ordonnansie op Padverkeer, 1966(Ord. 21 van 1966).
- 99 -
Mot0~v0elrtu.i.ge.ienaars
toerusting soos kwitans.iemasjiene aangekoop en in st and behou
word. Data-tiksters enkodeer maandeliks ure aanmekaar op
van die mees gesofistikeerde toerusting om inlig.ting by die
rekenoutomaat in te voer te.n einde te verseker dat die motor=
voertuigregister te alle tye so vol.ledig en korrek moontlik
bygehou word. Indien al hierdie manure, waar ceverrrd.nder-Lnq
op t·.oerusting en koste van skr.yfbehoe:f.tes in -ge-ld. omgesit. word,
sa.ï, dit waa.r.s.kynLi.k I n groot deel van die motorlisensie-inkom=
s.te abs·orbee'r. Die lDe'langrikste: negati.e.we as.pek van di.e
mot.orvoe'rtu,iglisensies.te'Ise:l is e,g:t'.e,rdie be:s,lornrne-rniswa~t
d;it vir die mot.orvOertufgeie'n'aar tot gervolg, he't , te,rwyl dit
ongeag hoevee-l, e Ike.e'fl van sy motroz gebruik maak of nie.
Verde~r is dit. ook n.te I n probleem om lisens.iege.ld te ontduik
Roth se. si.en i.nq. van lise·nsieg,e:ld. op mot.orvoe.r+u.Le is
s:oos ve: 19 _.
,"The/se, are t'a:xes: on veifl.ic'le: own;e,rship,. rather than on
use, and serve Li.t.trLe economic purpose except in the
case OI heavy ve.hi.c.Le-s in r e.s.pe.ct;of which fue.l and
tire t.aeee.smight not cove-r road use costs." 1)
Die jaar likse inkomste aan lisens iege lde in die Oran je·-
Vrystaat dek t'e:n s'pyt,e van d'ie: g,r00:t invorderings;koste,
s legs ongeveer 17 pe·rse.nt van die bedrag wat jaarliks aan
die bou en instandhouding van paaie en brue bestee wo~d.
1) ROTH, Gabriel J., 0p. cit., p. 182.
re'CBris;h:r.as;ie-owe'Enede.hyg.e~hou..word •. V'ir h±e-r.d:ie diens rnoet,
_. lOO -
Vir die fLnans LëLe jaar ed.ndd.qe.nde 31. Maart .198i2·is ber aam
dat R12 900000 aan motorvoertuiglisensiege Id gein sal word,
t.e.rwyL R"8'22:00 000 aan die bou en instandhouding van paaie_ . 1)
en brue spandeer gaan word. Ina~"nemende die koste van
die motorvoertuiglisensiërings,te Lse I., dd.e moeite vir die
motorvoert.uig.eie.naar om j'aarliks te. J:fsensieer en 'n rede=
l,ike g,ro0t beidr.aq jaarliks te bet·aal,. ongeag of die mot:or.=
voer.tuig. benut gaan wonde- Lnaqnemeride ook: die. be.perkte to=
t·.a.le bedrag w:a·twe-Lin~.ev0:rcle.·.rword, is' dit. dud.delik dat; die
in~ordering van Be.,]jas,t'.inCEf'·detur md.dde.L van mot:o:rvoe'r.t'uig'lisen=
s.ie'hef:fings. nie doe:]mat:.:1gis: ai.e •.
2:.5.2, Reg'is,tras;iege:ld, van. mot.orvoe:rt.,u·ie
V'ir d0e:lerinde!s. van. }:)e~hee,r00:1:': m0t.·,or.V0e'r.t·,uie·en. hu-I, e.ienaar,s:,
i-s, .dit. wens:]:ik da·t:. 'n m0.tor.v0.er.t.ud:.g;r:eg;is,te-r.deur die. betrokke
voe~r"t.uig 'n be:0.r.a-gaan. re:g::ist.r:as\ieg,el.d,be,t'aal,., Vir I n mott.oz.>
kar be,loop dit t.ans. R.6,.OOpe-r re.gistrasie.2,) Inagfle:me'nde die
pz-ose-s.wat hiexdie die'ns· behe·ls .ts. d·it te be·twyfel of die be=
drag van R6,OO.r.egist·rasiege·ld die administrasiekoste, wat
salarisse, skryfbehoe'fte·s, masj ienhuur. en -onderhoud ins luit,
dek. Inge:v91g~ die be:palings van Or.donnansie 21 van 1966, 3)
moet; 90 persent· van die- invorde,rings· ten opsigte van reg'istra=
siese'rtifikate uitgereik vir moc.orvoe.r+uLe waarvan die eienaars
permanent binne die regsgebied van sodanige plaaslike owerheid
woon, jaarliks aan die betrokke plaaslike owerheid oorbetaal
~) oranje-Vrystaat: Begroting van Inkomste en Uitgawe,vir die jaar wat op 31 Maart 1982 eindig., p.16 en 73.
2') Supra, p. 47.
3) Oranje-Vrystaat: Ordonnansie op Padverkeer, 1966(Ord. 21 van 1966), art. 163.
_. lOL _.
vo]';.ge~nsseke.~eêbe,pa:ling,s~, ontmo.ed:i.g.iSI..
word. Inagneme:nde dat daar vir die fLnaris.Lë-Le jaar eindi=
gende 31 Maart 1980 slegs 'n bedrag van R250 000 1) begroot
is vir oorbet.aling aan a.l die plaas.like owerhede in die
oranje-Vrystaat, is dit dui.de lik da.t die inkomste aan regi=
strasiegeld. 'n beperkte bedrag beloop. S·legs 'n drastiese
ve,rhog'ing va·n motorreg:istras iege:l.d., sal die inkomste tot 'n
re·de.l.ike be drag: Laat, styg .•.
2.. 5•.3 Be'la'siting op d:.i:e,Lnvoeir ein ve;r:k;ooptvanmotorv:oertuie
Doeane- o\f invoe,rbe:la,s.t.in:g. o,p mot:.o~vóert.ud!e:het; voor>- en
rrade.Le.,
inkomste uit di.e· .inViOe!Ere:g:t:eop: mot'ors' wat in 1970 R4.0 99'5 000
en in 1977 R18: 4,64 '000 b.e.loop he.t , 2:,) he:t: hierdie: invoe:ro:eper=
kings;prog:.r am.op m0t·.orvoe~.b:l.±e'n cl'iá:J:.±Hg in doerane:-inkoms·,te
tot g.evolg g.ehad.. Die; velrli:es aa:n inkoms,te . .i:s e:gt'e:r deur
die koopreg (ve·rko0;pbe1Ia·sting) op- motorvoe,rt'uie' verva·ng.
Wat die be Last i.nq op die verkoop' van mot.ozvoe-r't.u.Le betref,
moet; da.a-r te, a-Ll.e tye 'n e'kol1omies'e·ewewig gehandhaad§ word
sodat die motorhandel, wat 'n besonder belangrike deel van
die S:ui.d-A.f:trikaans'e.hanee,lsektor ve.-rt.ee!nwoordig., nie onnodig
benadeel word nie. 'n Redelike verhoging in die ve,rkoopbe=
lasting op motorvoert'uie kan die belastinginkomste aanmerklik
1) Supra., p. 89.
2) Republiek van Suid-Afrika, Departement van StaatkundigeOntwikkeling en Beplanning, Tak Sentrale Statistiekdiens:Suid-Afr ikaanse Stat istiek, 1978, Staats drukker, Pretoria,p.19.9.
tuie 'n handi.ge Lnscr ume.nt., Indien die inkomste uit ver=
- 102 -
verho.og, maar die motorhande !bedrywighede skade ber.okke.n..
Vir doe le indes van die st imuler ing van die ekonomie is die
verhoging of verlaging van die koopbelasting op motorvoer=
koopbelasting op motorvoe·rtuie vir die bou en instandhouding
van paaie· en brue gehruik moet word, kan probleme ondervind
wozd., aanqe.s.i.eri :.vex.ks·ooflpbelasting op motors tog verb and moet
hou met; di.e ver.koo;pbe:las,ting, op ander pr-oduktie en derhalwe
:k'an di.t nie. na, w.illekeur ve,rhoog' of ve-r.Laaq word nie. .Di.e
ma.lige heffIng wa,t we·ini.g verba·neLhou. met; die, mate wat die
be:trokk:e motorvoertuig van. paaie" en or.ue; g,ebruik gaan. maak.
S:ornrni,g.e~mocorvoer t.ud,e word s,]eg:s vir enke:Ie', ]Q.f,lome,te'r:sbenut
em. darr wee'ns 'n onqe-Luk of: gro.ot, breek afges;kryf, te:rwyl ander
vir.: ve~rs:ke,ie: j'a:re en. vd;r honderd duisend, ki.lome:te,rs' benut wor.d.;
Ais de.e-L van d;±e bes.caande be'lasting~invorde,ringstelse,l kan laas'=
genoemde. be last inghe.f:£·ings.t.eLse.L 'n be lang,rike bydrae lewe.r,
maar weens d&e,be'pe-r.k.Lriqe. van di,e st.e.Lae.L, sowel as die beperkte
verband wat dit met; die: benutt.ing van die padste lse Is het, kan
dit geensins as 'n ideale belas,ting,invorderingstelsel vir die
verkryging van geld vir die bou van paaie e.n brue beskou word
nie.
2.5.4 B:elas,t'ing' op die. invoe·r en ve.nkoop vanmot.occnder de le
Waar belastinginvordering op die invoer en verkoop van motor=
voertuie te. beperk is om voldoende voorsiening te maak vir die
uitgawe aan die bou en instandhouding van paaie en brue, is die
belasting op motoronderdele eweneens en tot 'n groter mate te
- 103 -
As aanvullende Lnkomsceb con kan dit egter In meer
regverdige bydrae lewer, aanges ien die motoronde·rde le nor=
maalweg. aanq ekoop word vir die vervang.ing van orrde.rde le wat
weens gebruik tot so In mate vers lete geraak het; dat dit
ve,rvanging regverdig en nuwes derhalwe vir In verde·re diens=
tydpe·rk benodig word.
2:.5 ..5 Be,las,ting op motorbande·
Ne:t. S:00S in die:· g,e:va:I v;a'n motoronderde:le, wo'rd. motorbande
hoo,fsaaklfk aarrg.e!koo,pom ve,rs'le;te' hande. te, ve'rvarig .•, Da'ar
die· s Iytas ie van motronbande. in: In g,root mate direk in ver:=
houdiing me,t. die' gebruik da'a·rvaIR.op die: Opeil'l.l::>ar.e:pad:-· en
brug.s:t·.e:1se;I sal ge:5'k\ie:dwiT cl~it voorkom' a:st),f ddie.becl:a·s,t.ing.
In, Groot en swaar
baln-d:WOIrd.Opi In, g·r:·oot.en sJVJ,a,a'rv:oe·r.tuigc g.ei}:):ru,±k:e'fl. cle,rha]we·
is. dd..e:be:laos:ting waar.s1kyn.l.ik in ve:rhouding met die: prys vain
die, Band hoëz, net; soos die. moontlike; s.ka\de wa,t dit aan die
pa:d_kan aanr.t.g.. In M0t.0Evoe:rt.uig.e:.iena'ar: wa,t. onve,rskilli.g
ry kan groter skade aan di.e pad aarrr ig', maar hY. sal hoogs=
waa'Esk;ynlik g.ouer. nuwe, bzende-moet; koop e'.n wee,r 'be.Laet.Lnq
saarn met die koopprys moet opdok.. Wee,ns die duur s.aarnheid
van die moderne motorband het dit In rede'like lang lewensduur
en gevolglik vind die ve.r.vanq Lnq van baride van die gemiddelde
me+oe n.Le. dikweJ.:s pla·as: ni.e.. Die. belasting.inkomste is der.=
halwe ook nie besonder indrukwekkend of voldoende vir die bou
en instandhouding van paaie en brue nie. As aanvullende be=
lastinginkomste . voldoen dit waarskynlik aan die vereistes van
redelikheid en billikheid. Weens die huidige koopbelasting=
stelsel wat op bykans alle produkte van toepassing is, vereis
die belastingheffing op bande geen eiesoortige stelsel nie.
_. 104 -
2. 5. 6 Belast ing op brandscof
Belasting op br.andatrof is se.Lfs in Suid-Afrika nie t n nuwe
be lastinginvorderingsmetode nie. In 1931 waa die belasting
reeds drie penn Les (2~ sent) op t n gelling petrol en vanaf
1.935 is dit verhoog na ses pennies (5 s.ent) per ge.lling.
Op daardie stadium was die invoerkoste van pet.ro L 4~ pennies
(4 serre) wat daarop dui dat; di.e be.Lasc ing bykans 150 per se.nt,
va,n die: kosprys: op pe:t.ro\l. be-Loop: he,t .•1.) Se!de:rt.diien.he.t. die,
daiaxop dile:no0ree~nk:·oms·t.ig:.
a.arr doe'ane. em. aks¥I1's,inkoms,t'e deiur; md.dde-Lvan he:f'fing.s·, op
wee!m'Stadie, huidii.g.e· re:1lat::ie·f hoë
r.ndie:n
bruik maak nie, en daarby' e,ff.e:kt i.ef en ekonomies is, ontwikke 1
word, sa.l, die .inkomst.e: ui.t· bra'nCls.t·o.fbe'las·ting uit.e:r.a·ard. ve-r.va L
en soa1 die nuwe energiebron Lrrd'i.e.nmoont;lik be las moet word.
E'en van die mee·s waar skyn Li.ke a.lternatiewe aandrywingsmetodes
is die e.l'e'ktr.ie:se rnot.oz, maar- te'n sipyte vari jarelange navor=
sing blyk dit nogtans nie as e-ffe.kti.Le f genoeg nie. Die
1) Republiek van Suid-Afrika: Debatte van die Volksraad,Volume 24, 1935, kolom 2280.
2) Republiek van Suid-Afr ika, Departement van Staatkundigeontwikkeling en Beplanning, Tak Sentrale Statistiekdiens:S.A. Statistiek, op.cit., p.19.
- 105 -
binnebrandenj in is de.uz jare lange ve.r Eyn i.nq tot 'n besondere
'effektiewe en spaarsame aandJ:ywing.srneganisme ontwikkel e'n
soos Laurie crane (algemene bestuurder van Lucas Suid-Afrika)
dit stel -
"I see a very conside.rable future for the internal
combustion eng:ine ve.hLc-Le fOr a variety of reasons.
Not the. Le.as.c of: trheae, is that t:ner.e is a t-reme,nd'ous
inv:e:sitme:Eltworldwide in t.his: ind\:ls,try •. It is' probably
.' •.•.~d: if one adds up this, menuraentra-L deg:ree: off invest.=
merrt., it is: ve,ry dif:f:icult t·o imagine trhat; it is going
tro d,isis,±pate: in. +he. sno'rt, t.eirm and be ze.pLaceid by s'ome:=
... T wo:u;1:.d~s,ay' that. it. wi.ll. t:ake· as, long
f:or the: e~Ie:ct-r:ic car tro achieve, p:1re:dominance:over the
petsno-Lvehicle· as it· ha'si t:a:k.e~rr,t'fue·:pe:t'r:o'l or.- diese,t
e:rrgd:neto attain to the,ir pr.e:sent st.atre. •." 1)
Alhoewe 1 die: met.ode van be!.las,t.inghe:f:f£ng; 0]>' b;rands~t.of in dd.e
a.l.qemee.n as 'n re.gve:r.di.ge be·t'a-lingsme:t:o:de vir die, gebruik van
die ope.nba.re- weë· gesien wor.d, wor'd br-andsc of ook in groot hoe=
vee Lhede op plase en in nywe:rhe:de ve,rbruik, terwyl die toerus=
t ing se lde of ooit op 'n opembar-e pad kom. Daar be:s,taan
egter reeds prosedures waarvolgens ve.r a-L die boeregemeenskap
d.i.ese.I be las~t ingvry kan aankoop. S;005 de'ur die Ministe,r van
Ekonomiese Sake gestel -
1) CRANE,Laurie., "Tremendous future for electric trans=port", To the Point, 1980 Special Motoring Supplement,October 1979., p.32.
- 106 -
"wat die landbou, die bosbou. en die openbare busdienste
bet ref , bestaan daar I n korting van 9 550 (9 550 serrt.) ,
Die nywerhe idsverbruikers , met ander woorde, die pro=
duksiesektore, geniet 'n korting van 8 550. Met ander
woorde, ons het t.en ops igte van die terre ine waarop die
verbruik hiervan ing.es-te·l is, op die produksiedee 1 daar=1.)
van, hu.Lfe ont.he.f ein vo.1.le korting' g.e.gee.. "
De.urr: voornoemde kort.ing toe:pas.:.I.iRuit te, b.re-i, en dd e nod'i.qe
kontrolemaatreëls· vir ddt.e,v00,rkorning varr misbruik in te s.tre.L,
A.lleis· in=
n.i.e., mae-r: ook die. má:ns,t.e.a·.dminis,tra,tie.w.e. re.ë:l.ings. vir die:
sa,l hê'.
dit ve r aka.f werd, kan I n kLe.i.n be'las,tingheffing op die een.=
'heddamaat; 'n. be.s.ondeir-groet. be la·s,t ingink0mste tot gevolg hê.
Die vervanging van die metorlisens Les-t e LseL met brandstof=·
belasting. is ook deur die Britse Owerheid ingesien -
"Wi:n 19'8'3 a-f sal die Britse' mot.oee.i.emaa.rs geen jaa-rlikse
belas.ting op hul motors betaal nie, berig die Britse
ve-ren Lqi nq van mot.or ver vaa r ddqe.rs e.n hande laars in sy
1) Republiek van Suid ...A.frika: Debatte van die Volksraad,"Derde les ing van die wetsontwerp op die Staatsoliefonds " ,weeklikse uitgawe Nr.7, 7 Maart 1977, kolom 2853.
_. lOT _.
by die pe·trolprys getel word. Die B'ritse regering
j onq.sfre. nuusbz Le-f', V'00rta'an sal die padbe las,ting
het op dié stap bes luit om die veirkwdst.e.nde gebruik
van motors veral in stede te ontmoedig en om te ver=
seker dat die mot.oris sy beLas-t Lnq in ver houd Lnq moet
be.taa.L met; die mate waa-ro.p hy die pad gebruik.. Na
ve'rwagt.ing sal dïe be.las,t·ing .'n ve"rhog'ing in d'i.e
pe,tro:]prys van s:owa\t. 12" pe:r.se:f.lt,t'ot g.e.volg hê. •.".1)
2.•.5 •.7 He:f:f'ing:sj;n~0msit'e;cle\ur m>idGiéI.v:ain t;,orIsiteJ:s'e\]'s,
Wrak vérde·r ook. in. ag
vans'e.Lf'srpr-ekemd van dd.e g:ebruike,r ge,vorde,r moes wozd•.
Da·.ar.:wa,s' ook we 1. t:olhe:f'f:ings: of>' I n 4~Oki lome:ter pad., wat
met I n harde oppe.r.vLaktre in 1845 op, d·ie. Kaapse Vlakte vir
besonder swaar verkeer gebou is en di.e destydse Kaapse
re.ge'r ing nd.e ve.Ldeemde. fioridae :k:0n. vooers.Leri nie.
1) Die Volksblad, 14 Desember 1978, p.6.
2) Supra, p. 69.
3) CAPSTICKDALE,Lyonel. , op.cit., p.4.
- 108 _.
Die begins;el van tols,t:eIsels he,t nie in S:uid:-Afrika oorleef
nie. Soos r-ee-ds aangehaali) het die tols;telsel klaarblyk=
lik ook nie in die Britse Eilande oorleef nie, +en sipyte van
die fe'it dat daar op een. stadi.um 800 tolhekke wa s, Tblhef=
fingste lse Is sa.l vanse·lfsiprekend tro-l amptse-naz-e of gesofisti=
keerde toerus.ting asook onderhouds.pers:oneel ve.reLs., wa~t ad=
dis;ione le uit.gawe's: t.ot ge:vo.lg· s'a.L hê',
ty.·d g,e:'le:ed~:'w0rd.,. be'flo0rt' hie,r.'die~ krreiLpuntre. s;c:v:ermoont; lik v:er='
my te. word •. 0·f: di±e in:s,t.e\1.ling van I n toJme·f:fings.t·e~lse 1 in
as diie~n00dsiaaik.likhed;.d: daa:rvan moe~±.Iik:ve'rde:d'igbaar Ls',
2:.,6f. "n. Vbor:srt.e,·Lvir: "n IT'tlWE!: me,t.o:ae,van. motor='v,oemt.u;ii.~lDe~ra\s;t:£·ng:i.Av.OiI:·de,ring.
beLas.t.Lnq op hrands,tof moont.lik kan inhou,. ïndie,n dit die
e,n±g:s'te. mot.OfI::~belas\tinginvo:rde:rings!te:ls:e;l. is",. is: dat die ont=
w.±kkeling van 'n a'I:te:rnatiéwe· aa'ndrywing:s>me.ganisme, .s.onde.r 'n
ee.nvoud i.q be Lasb ar e ene.rq iebron moorrt,lik' itrkomstevorderings =
proID'Ieme tot· g.e;vol.g kan hê., Om e.grtrer. in a·.fw:agting van die
la'asgenoemde. moontlike knelpunte voort te gaan rnet; die huidi.ge
motorvoert uig Li.aensde.st e lse Is of ondersoeke' na to Lhe f,f ingste 1=
seIs, wat onnodige verkwisting van mannekrag en duur toerusting
1) Supra, p.90.
tot gevolg het, moet ernstig bevraagteken word. I n Stelsel
- 109 -
_ ..I.... of s.t e Lse Ls waar die gebruiker van dd.enst.e soos s;nelweë,
strate en net j iese ingenieursprestasies soos tonne Is en brfïe.,
in ve,rhouding tot die mate wat hy daarvan gebruik maak, daar=
voor betaal, is uiteraard die mees regverdige en billike stel=
se·l/s.
Waar hLe.rdd.e s,te~lsel/s· daarbyook inpas' by die huid'ige s·telsel
wata'r be"la·s:ting re.e:ds: op bra-nds,to,f e-n die: aride.r items gehe·f
wo:r::d",behoo·rt dit a's d~ie' ee:n:voud'igst.e e-n mee,s, re·gve.rdi.g.e, ste'l.=
se-l, a~a\nYaar te word'.. Be,!a:s.t·.±ng,'invordeiringrs, op. mot.orvoe;rt.u:ieó,.
mot·oronde.ide~le en motolL"Dande:en, hrand's\t·.o,f behoo'rt. derhaLwe di.e
e;nig$te hoo·f:invor.de'rings,te.ls'e·l van g.e:ld vir die, bou eri ins.t·.and:;:·
houding'van paaie' e.n brué te;' wees,_
D±t~is' SiO' da-.t·die~ s!te·:de~I.iFrc~:lo.f F>,)la'ase:ienaa.rooK. g;ra·ag padver=:
bin.<ii:inc~:J.svoor o-f ve-rby 'hu.I, woning:s: wiL hê' en. dat; die pad ein
d±e t.ipe o~ppe,rvlakte· da.ar.vari; die. wa'arde, van sy: e:ie,ndoffi'kan
veirh'o0g.. VerrdelI.'"is: dIrt 00k SiOda\t· 's:ommd:ge:van 1ï.&e:rdie paaie
nie ge,re:gve·rdig is' nie., maar daa·rtee:noor is daar weer s.e.ke-r
paaii e. wa·t oorbe/nut is; of wa,t qLadn.Le aan die. ve~re,istes van die
ve·rkee'r voldoen nie. Die huidige metode van' die Vrystaatse
plaas.like owerhe.de om die ge Id vir d.i.e- bou en instandhouding
va-n die stra:te hoof s'a.ak.Li.k ui.t e Lendomabe-Las.t.i.nq t.e verkry, is
derhalwe nie regverdig nie. Die serrt.ra.Le Re:g.e:ring behoort 'n
gedee lte van die inkomste uit die be lasting op brandstof, bande,
motorvoert uie e.n -onderde le, deur bernidde ling van die Provin=
siale Administrasie aan die onderske ie plaas like owerhede oor
te betaal. Die aard asook die lengte strate moet as maatstaf
geneem word vir die bepaling van die bedrag wat oorbetaal moet
4)RIJ8 9·80 000 in d.i.e Nas~ionale Padfonds ge'stort word. Indien
- 110 -
word. Weens die bepe.r'k Lnqe op hierdie inkomste sal die by=
drae. waarskynlik s·teeds· nie voldoende wees nie, maaz dit sal
die be Las.t Lnqdr uk op die sc.ede Li.ke en dorpshuiseienaars lig=
ter maak.
Die huidige st.e.l.se 1 van lisensiëring van motorvoertuie, wat,
soos reeds qe.stel , hee.Lt ema.l, onregve·rdig en onnodig omslagtig
e:n ook duur Ls, berrooct; g.es:taa'k, t.e- word. Die, t·ota.le. inkomste
uit m0t.o~voe:r:tuigIise:nsliegeTd be-Loop voLqena die· onde'rs'ke:ie in=
koms,tebegrot.ings: vir d::Lefï na'Bs;ië:le' j:aa<r 1.978/79 R'13'1 TOG000
(K:a,;a~J:'i>'R4'4:9'00·OOO'r T.r:aFls:vaa'lR59: 5.00 000'; Nia,t·.a.lRIS 4.00' 0007'
O' •.V._S.. RB 900" 0'(0)., LJ Aan:ge's'ien die: Natailse. en Vrys:taatse': in=
ge,ld n.Le.; is, di.e' re:gj!s,trasii.e:g,e~Id:te:n' O,psi:Ï!g:te·van hie,rd1f.e. pzov nn=
s'ieis: by die' t.ot.a.Ie. be:drag, inge,s~lu.it ..\
om. hie;r:d'ie· motorvoer.=
tu'i.g:I.ise~ns;ie'-in~omslt.e de'ur be:1a,s.t.ingc.op' branG]'s,t·o·ft.e in". sa,l
'n he:f:'fing vaIn onqe.vee-r. 2:~ s'e'nt~ pE!,r- lite'r mee.r as voLdoeride
In<;g.e~voI.ge.we,t 54 van .1.9'71 2:.) 810'0$g.e,wysig deur We;t 38 van 1.9783)
wor d 2,579 s'e:nt per Li.tre.r op b.r'andsrt.o f in die Na's'ionale :Pad=
Na ve'rwag,ting sou daar vir die ja:re. 1978/79
die ui.tqawe wat aangegaan moet word om motorvoe.rtuiglisens iege Id
in te: vO~'de:r ock in ag g,e,ne.e:ffi'word, behoort I TI he,f.fing van selfs
mi.nde.r a's'. 2 se,nt pe.r l.ite·r voLdoeride te. we.es om die motorvcer=
1) Provins,ies van die Kaap die Goeie Hoop, Transvaal, Natalen Oranje-vrys·t·aat: Begrotings· van I'Bkomst'e en Uitgawevir die Jaar wa·t op 31 Ma·art 1980 Eindig, respektiewe lik1)Ladaye 2, Il, 16 en 16.
2) Republiek van Suid-Afrika: Wet op Nasionale Paaie, 1971(Wet 54 van 1971), art. 2.
3) Republiek van Suid-Afrika: Wysigingswet op NasionalePaaie, 1978 (Wet 38 van 1978).
4) Republiek van Suid-Afrika: Staatskoerant, 6423 van4 Mei 1979, p.145.
L__ ., "
- 111 -
tuiglise,nsie-inkomste te vervang. Die ande-r 'be.Las-t Lnq=
bronne soos die heffings op motors, motoronde·rde le en -bande
kan ook bydra tot die vervanging van die lisens.ie-inkomste.
Met die vermee.r-de rLnq in die aantal. e-n gebruik van motor=
voer t.u i.e , sal die be la's,tinginkomste ve.rhoud i.nqaqewyae styg.
Die, motorvoe,rtuige.i:enaa-r sa'! ook s¥ volle be las,t,ing' op die
padgebruik be,taal vo-Lqe.na die. be:n.utt.ing van s¥ voe,rtuig e'n
n.i.e: jaarliks; wonde.r wat s,y' met'erTise~ns ie,ge~ld gaan beloop
nie' en watte;r be.dz aq hy' de~rha'lwe>sa 1 moet; beg,rooi!; nie ..
Alhoewe'l d'i.e hui:.di.ge' motorv:oe:rt'.u:i.g;Iis'e'ns'itêiirings,te:lsel. in
di.e or:anje:-vr.ys\ta:at· e.n: ook. in d'ie:, arrdeir pro.vins;ie:s: aan. di.e
moto!I:'.voe~r:t.ui.g.r:eg'is,tra'sál.e~s:t'els:e;I.geko:ppe:l is:, beho'ort d:ie',
a:fs:k:a;,ff'ing'van die, Iis'e:ITsd:ë"rir:rgs:te!lse,Tnie, d'iie reg;is,tras:i.e:=·
s,te~lls'e:l te, be·ih·:vloe:di,.soos: wat. met; d\ie~omg,e!ke:e:r:dedie~ g,e,v:a'l
Nogtans;. is; dit·., SlO' dalt die: j a-ar; Li.kse hern u=
w,ing:$pxzos:e!smeeihe-Lp: t'ot d:±e,meeir e:f fë:k:biewe. byhou van die
In0'Ëo'ir.vo.eiL"tu:i.g;re'gjis,te,rs,.Die. af's:kaf'f:ing van die, motror voer=
t.uig;lisens~Hfring;st.e Lse 1 sal derhalwe, I n invloed op die motor=
voe:rtui:g.regis:trasie·s:te'lseI. u.i.troe.fe.n wa"t in aanmerking g,eneem
sal moet; word.
2 • 7 S'a'meva:tting'
Omdie motorvoe:rt uig, wat 'n noodsaaklike dee 1 van die moderne
lewenswyse is. te benut, is pads.t e lse Is nodig. Om die padste 1=
se Ls daar tre stel vereis groot bedrae geld en die logiese ge=
volgtrekking is dat die padgebruikers die geld moet voorsien.
voeart ute ook meerendeel oor yste'rwiele be.sk i.k.,' Alhoewel
_. 112 -
In die Oranje-Vrystaat het die behoefte aan meer en be t.e.r- ......
paaLe met die jare ook grote-r geword. Aanvanklik was daar
hoo,fsaak1ik voertuie wat de-ur die:re getre'k is e,n he.t; die
die paaie aanvanklik min was, moes dit tog gemaak en in
s.t and gehou word en derhalwe was fondse daarvoor nodig.
ornne.de die paaie hoo fs'aak1ik gerond' en gruispaaie: was en
die ys:t'e'l?wie,le van die voer-cu Le. d'ire- g,rootsite skade daarop
aancge:rig het, is' die, wie·le, van die: voe!rt.\:l1e'be las'. vir
Dit .wa-s ook. genoem
wie,lbe,Las,t,ing.
die, voor.ge:skre.W€:wieLDe;las,t'±n(~r'be:,taa,r het nie". is' In Rein=·
tre.ke.n aan hom-uit·.g.e,red:kwannee·r hy d{i!e,be:Ias·ting bet·aal.
he,t.
Eers vanaf die j'aar 193,0 is' die: be.Lasrcingt arie.we vo 1gens
d±e In'a!Sis;a.van die· voe:·rt.ui.e:be:paa'-l_omszede daar k.1aarbl:yk=.
lik toe besef is dat die massa van die voert'uig die be.pa>
lende fakt.or is wat; die skade aan die padoppervlaktes ver=
oor-saak,
op motorvoertuie qe-hef , Alhoewe 1 die Li.aens ietar iewe in die
- 113 -
Die behoefte na beter en mee.r pa'ds.t.e-Ls e.Ls het; me.t; die meer=
wordende getalle. en soorte motorvoertuie st.eeds groter ge=
word e.n daarmee gepaard ook die behoe.fte na die nodige fondse.
Geordende beheer oor die invordering van die motorvoertuig=
Li.se.ns.Le qeLd het weens die grote'r aantal voertuie steeds meer
ge'kompl.iseerd ge:raak. So ook he:t dd.,eve.r.huLsdnq van die
voe:rtuige.ienaa'rs en verw.is,se·Ting van voeortui.e truss'e.n e-ie~na'a'rs
grot'er' e:ise: a:an. dire, aciirminisltra·t·ie.we.re,ëJiings g;e,g,te,l... BYk;a'Iil-s'
j-aa:r.1iks: is: dTe: be:trokke: ordOnnans;ies. a·a~nge'vuTof g,e:W¥;sig.
Ra:nge:s'ien daar re.eds- "n re:g·irs,t.er b,yg.ehou moe-s word om rekord
te: hou van aTle·, ge're!g.is;tree:rde motorv:oe:rt,uie in elke, re.g.is,tra.=
s'ie-owe·rhe·idsgeb·ie:d:., kan hierdie: re.g;is.te:r as de:bit'eurereg;ister
berrut; woe.d te:n- eri.ride- t·.e'kontroleetr dat'. die' Iise!ns:ie'ge11.d van
e~:llke'ge:reg'is\tree:r.de· mot.orvoe~rtuig: j'aar:liks: be:taa'I word ..
wee:fls d.iie-omv-a,:t.t·e:n:cii1i:e.id:varr die motorvoe:rtuigre:g:is,te"rs as.ook
dïiie:gefk:ompLise:e:rdhe,i.dvan- dd.e lise:ns;ië'rin:gs,te·lse:l., word die:
re,gdls,t:.e:r.ss'e;de~rt die sést.ige:rj a'lSe,melt'.beifuul.p van. e:lektronies:e
dac.averwe.rk.i.nq op 'n ges.entra-lis:eerde. basd.s in die Provinsie
van die. Oranje.-Vrys:taat bygehou.
In a.l, v i.e-r die provins·.ie:s van dae' Re.pub.Liiek: word Li.sensi.eqe.Ld
vie:r pnov i.nsLe.s, ve:rski 1 e-n ook. bykaas j'a:arliks na bahoe fte
aanqe pas word, bly die grondslag waar-op dit ge.hef word min
of meer d.i.es'e.Lf de . Die .invo.rde.rLn qs-prosedur e verskil egter
in 'n rede like mate. In die Oranje-Vrystaat is die lisensie=
jaar vir alle geregistreerde motorvoertuie vanaf Januarie tot
Desember. Die lisens iege Id word alhier ook deur die kantore
,.114 -
van die ontvangers van Lnkomsz.e een Larrddr.os'howe ingevorder.
In die ander provinsies word daar van ve-rs.pr-eLde Li.aena Lë=
ringstelsels gebruik qernaak, Elke motorvoertuig het I n eie
lisensiejaar wat strek vanaf die datum waarop die voertuig
vir die eer st;e keer ge:re.gis·treer word en die daaropvolgende
t.wa.a.Lf maande. In die Transvaal word die Li.seris ie,ge Id deur
die kantore van die' p.l.aa.slike owe-rfie.de:ingevorder.
Kaoapprovins,ie' vor-de-r dd.e pos'karrt.or.e-, as.ook: die ont.vanqe-rs van
in:koms,te lise:ns'ie.g.e~lde' in.. Die: Na:t'a~lse Provins~iale Admini=·
s;!;:ras):i.:ehet sly eie. karrt.oze, terwyT. landclroskantor.e ook op. sekere
sentra, die t.aa'k ve,r.ri,g.
Die: we}rk ve.r'borrde- a'a·n die, invorde:r:ing v:a'r.llis'ens;iegeld word.
mee. Elfe s:t'ee'ds mee'rde~rwo,rdende' ge,taI:te: motorvoe:rtuie '.n. a.l,
g;E'O;t.e~r·taaik.. Groot:. dl:tt'..ave·rwerr.king's,t:e,Is,eLs: sowe.L as hon.de-r-de.
ampÉe,na're,wor.d. vrr hie,rd&e; t'aa'k. jmg.e:s'pan. Ont,dhiking: vind:
ook s;t'eeds; me.e,r p'la'as. e-n.a,l g!rote:r: pog:ings mees, aange.wend word.
ora di,t +e verhoed.
A:a'nvul.l.e:natot die a,s;pe1kte hierbo qe.noem is die onregverdighe:id
van die motorvoe:rtuiglis.ens:i~ring,stelsel. Die lisensiegeld
moet; ten voLl,e be:taal. word s'on.de.r.om die: mate wat die voertuig
benut word in aanme.rki.nq te neem.
Dit is derhalwe wem.sLi.kom onders:oe.ke na. meer zeqve.rd i.qe en
billike belastingste.lsels in te steL wat indien moontlik, ook
meer doeltreffend toepasbaar kan wees.
- 115 -
Ander ste.LseLs wat oorwee.g kan word, is
(a) tolstelsels7
(b) eiendomsbe lasting i
(c) brandstof- en motorbe las.ting i
(d) verkeersoorladingbelasting7 en
(e:) parkeerbe Last; ing.
Bykans al die voornoemde s,te'lseIs is ree,ds· of word ste.eds as
I n inkomst:e-invorderringme:tode benut.
Na. ontleding va:n ddre. genoemde' s:tells'e,ls, is tot d'jJe·s:lots:om.
g,e~raak dat die heff.ing van 'n be.la's,ting op bra'nds~to·f nie
s,1e'g's die· regve:rdi.gste· W¥se van be~last.ing,he'f'f'ing' sal wees
nie" maar ook byka'n:s>, in ve-rhouddinq. me.t: d'i.e hu,idige Lirae.n=
s,;iëiring;st:e:l.set., ge.en in:vor:de:ring;sik0s,tes: en. a-rbeid' tot g.eivolg,
s,a,l hê: nie ..
tions' tl'i:e,y could s'Iide into' empire-building. The un=
_ 116 _,
S,LOTBESKOUIN(G'
Die huidige, mecodes van registrasie en 'Liae.nsLëz-Lnq van
motorvoertuie het die ontwikkeling van omvangryke stelsels
me-t groot organisatoriese komponente in elk van die onder=
ske:ie provinsies meegebring. Die, onde.r ske ie inste Ilings
v:e,rskaf werk aan horrde-r.de- ampte-nare Ln elke pr-ovdnsd.e , te'rwyl
van die me,es mode.rne en ge:s:o;fis;tikee,rde ti.oe-rua't.Lrrq ter waarde
V0órs.teI le: wat., I n we:se:n='
vant :~
ethe1r word'sr do not con.fiwse t:he what, of public s'e.ct.o.r
alGt: ..hlit~±e's' wiit~hthe: nnDw,:! .• '.'. A;,]1t:r.rougih poLi.tLcal, office,-,
be:a'rers as we.ll a's of'fic'ia,ls cou.Ld.have the best inten=
fO!I:'t·una·teres·ult is that the, well Lntre-nde.d empire could
become an anachronism which is counter-productive. Yet
every anachronism t.e.nds to become sacrosanct and surrounded
b~1've.st.e.d Ln+e.rescs. which will de-fe-nd it' with blind fero=
city against one and all." 1).
1) CLOETE, J.J.N., "public Sector Expectations in theEighties" Die Staatsampte,naar, vol. LX, No. 9,September 1980, p.13.
L- ~_________________________________________ '
_. 117 -
Weens die tekort aan ge:skoolde pez soneeL behoort die pe.rs one
be·trokke, egter met groot voo~dee 1 vir meer noodse.akLi.ke
d.i.e.nst,e gebru.ik te kan word. Ne·t so sal die arbeidsbespa=
rende toerusting ook elders sonder probleme. aangewend kan
word. Die. toecrusting Ls tot I n groot mate van die moderne
elektronie·se tipes wat weens hul ges·of'is,tikee·rdheid en aan=
pa,sibaarheid vir I n ve-r.sked.denhe-Ld g.eD·ruike aanwemdb.aa-r Ls,
Die, voorge,s,teTde: site.lsel van met·orvoe:rt·.ui.gre.gis:tra:s,ie is nie
net; ee.nvoud'i.qerr en me:er pr.akt·ie,s~ nie, maar s:kake:L a.Ll.e. leem=
en t.en s;P.2'te~daarvan is: die r.e:g:is;t.e,'rs·se:1cle volkome be·,trou.=
b.a'.a·.r·.1.). t Id tIl 1...::1 ...::I ...::I 'DJ:.e:v00'!rg.~:sce, 'e Sij .e~se: . s'a, . orraerr anl.:le:re e.i,e voor=
gis-te·r nie me.e.r riodd.q sal wees nie. Die' s,te·lsel maak voor=
s.ie:ning vir aI.le' ge:i'dent,iEis;ee~r.de beinoe·ftes· op 'n mee.r effek=
tiewe maar ook goedkope·r wyse.
Behee-r oor motorvoertuigeienaars of -bestuurders sal volgens
I n g.e:se:nt.ra.l·isee.rde stre.Lsel, dlie: me.es:e,ffekt: iewe maa.t.re.ë.Ls be =
vat wat op 'n ee.nvormige basis landwyd kontrole:erbaar is.
Die ste lse 1 beskik ook oor die inherente eienskappe dat dit
spontane'kontrole-eienskappe bevat wat onverantwoordelike op=
tredes kan verminder.
1) DU PREEZ, J.C., op.cit., inligting verstrek.
- L18 -
Die qede.ee rrt r-a Li.ee e.rde beheer oor die e i.e.naar s'kap van motor=
voertuie, wat in wese 'n diens aan die gemeenskap is, sal
meehelp dat 'n bet.er di.e.ns ge lewer kan word. Vir hierdie
beter diens kan plaas like owerhede bo-en-behalwe administra=
s i.ekos t es , ook "n addisionele.,. maax heel moontlik noodsaak=
like e.n regverdigbare inkomstebron ontgin.
Daar die huidige motorvoe:rtuigl.ise'ns'iëringstels·el egter ge=
hee.l, a'fhank lik is' van d)ie, b.es,t.a>a'ndemo.t·orvoe:rt.ui.gre:g.is·tra,s:ie.=
s,te.lse:L, sal die: v:ervanging van. di±.e:lise,ns;;iëfrings,te'lse 1 met;
"n b,rands,t'ofbe!Ias,ting:s,t'e Lse-L, hoë; pr io:rite:it moet; genie:t ..
soes reeds. ge:s,te.ll'l) is: die· s,t·e::lse·ls van re:gi SItras:ie' e-n l:hs'en=
s;ië;ring van motorvoertuie: in s'o 'n mate; intera:fhanklik,. dat
die: verrvanqi.nq: of wys:ig'ing: van e~ni.ge:van die. ste:lse:ls nie,
sioude:r inag,ne.mi'ng'van cl±e·a'nde,r g,e:dt>e:nk.ari word nie'.
Die voorge:ste:lde, s+e.Lse-Ls hou e:gt'e.-r s.oveeI voorde le, wat be=
t.r-e.f f~inans:ië;le; be-5'-pa,rings:, mee,r e::ffektie,we diens Lewer i.nq e.n
re'gve,r.dighe·id teenoor d.ie: a,l.ge:me:E:e'publie:k. in, dat dit ver de.r.e
Lnt e.nsi.ewe be-oo.rde ling deur die be.sLu.i.t.nemers regverdig.
1) Supra, p. 56 en Ill.
- 119 -
BRONNELYS
A.. BOE.KE
A.frikaanse Kinderensiklopedie, Nasionale Opvoedkundige
uit.gewe'ry Bepe rk , Kaap 1976.
C'loe,te, J ..J .R., Inle.iding t:ot die, Pub'li.eke Administr as ie ,
2de he.r s.i.ene uitgawe" J ..L. va.n S·cha·ik Beperk, pre:toria, 1972.
Ev;e~r'tmanI s E.ncyclope:d(ia~,. J.M•. De:nt & Sons Ltd.,~., London 1.94.9/50.
B'. STA-T:UTE·EN ORD0NN~NS:EE:S.
R'~!F?ubli.e\kvan deon onan je:-Vrys,taa1t· :: we,tboek. van den Ora;nje:-:
Vry·s,ta,a;.t,. 18·9·2:(We·t.9 van. 18\92) .'
Re'p1:lbliek van de-n Oran.jec-vrys,t'aat':, we,tB0,e:k,'\la·n,den or:anje,-· ,
Vrys,t'a,a:t! 18,9,2;(We:t 12 van 18·9;2:.)."
Repub 1iek van. S:u;id:-l£.f:rik:'á:; wet, op Na'sd:.ona:le: P.a·a,ie". 1,9-71
(we;t' 4 van 1971.).
Republiek van S:1:lid-Afrika·: W;ys.iq,ingslwet. op Nasi.onale paai.e:,
1978 (Weet 38 vam 19·78).
Re.publiek van S:uid.-Afrika: Wet op Statist,iek, 1976
(We·t 66 van 1976).
Kaappz ov Lrrs.Le.e Ordonn.ansie op Padverkeer, 1966 (Ord.21 van 1966).
Natal: Ordonnansie op Pa>.d:ve,rkeer, 1966 (Ord.2l van 1966).
Oranje-Vrysta·a,t: Motorkarre-n or donnant.Le, 1913 (Ord.3 van 1913).
Orange Free State: The Wheel Tax Ordinance, 1916 (Ord.4 of 1916).
Oranje-vrystaat: Die Wie Ibe lasting en Wegenraden Ordonantie,
1917 (Ord. Il van 1917).
_ 120 _,
orange Free State: T.he Whee1 Tax and R'ea.d.Hoard. Ame'ndrnent
Ordinance, 1918 (Ord. 3 of 1918).
Orange Free State: Whee1 Ta'x and Read Beard Consro1i.da.tion
Ordinance, 19-21 (Ord. 8 ef 1921.).
orange Free State: Addit,ienal Whee.l Tax ordinance, 1921
(Ord. 9 ef 1921).
oranje-vrys.taat: M0to~ka'r en W:ie,lbei1as.t.inq Wys:iqings
Ord0nnans:ie, 19·2:6 (or-d.. II van, 192'6').
Oranje'-v:rys.taa.t:: M0to:r:ka,r e~n.Wd:e,lbe'-las>ti:nqAanvaI.l.ings;
Or·d0.'lilna\n$ie, 1902'7 (Ord... 10' v'a'R 1927).
Ora·nj:e:-.v:rys:taa:t:: M01toWka.r.'$~;rc:]le:re;Wys,iqinqs 0rdemnans:i:e, 19,Z8'
(<Drdf., T van. 1.9,2,8).
Or:a:nje,-,vryslta~a;t:, WieJJij>eJi-as,t:±ng;ein,W~:ë,ra'a;.dw,ys:'i.g.ings.
Or:::de1'lfl\am;s·i.e,.,1.9,3:0(Or:d:.. 6. va\D' 1.93.Q1) .'
or:a;nje:-vr.yst·a:at: Mort:,o;rv;.0.e,£t:u,i.g:,Q'l:;;;d0nna·ns'±.e":t93I
(OI:ë'd:.,18 van 19'31) •.
Oranje.-Vrys,t·aat: Di.e Mot:orv0e:rt:uiq Wys;'iqings Ozdonnarrs.iie. 19'34
(Ord. 12 van 19:3'4,)
Oranje-Vrystaat: Mot.orvoe:rtuig Wysig.ing,s Ordennansie, 1940
(Ord~ 15 van 1940).
ora,nje;"vryst.aat: Mo;t,orv.oe.r,tuig Ordonnans.ie., 1941
(or-d. 8 van 1.94T).
Oranje-vrystaat: Motervoertuig Wysigings ordonnansie, 1944
(Ord. 6 van 1944).
Oranje-vrystaat: Motorveertuig Wysigings Ordonnansie, 1945
(Ord. 10 van 1945).
Oranje-Vrystaat: Metervoertuig Wysigings Ordonnansie, 1952
(Ord. 15 van 1952).
- 121 -
Oranje-Vrystaat: Wysigingscrdcnnansie cp Mctcrvce'rtuie, 1956
(or-d, Il van 1956).
Oranje'-Vrystaat: ordcnnans ie cp Padverkeer , 1.956
(Ord. 17 van 1956).
or-anje=vzyst aat . wys.igingscrdcnnansie cp Padverkeer , 1958
(Ord:.. 7 van 19-58).
Oran.je:-Vrystaa·t:· Wys;i.g,ings:0rdcnnansie op Padve:.ëkeer, 1.960
(0rd:.. 13 van 19;60';)'..
Ora'nj'e,-Vrys\taa,t: wys,iging,si0r"dbnnans·ie cp Padv.e;rkee,r, 1.962
< Or:d.. ]J.o van 1.9:62.),..
Or.anje -v~ys;t aa:t :: W;ys;j!g:ings~0rdbr.mans~ie:'op. Ra,Qve!r.ke:e'l!",19:64·
(Ord.. 4· varr 1964:).,
Or..anj·e'-Vrys.t'aat:' Ord0nna;ns'ie: op M0tc;r1:z>e,Ias:t~ingr- 1965
(Ord. 18' van 19165.)..
Oranj'e'-Vrysitaa:Ë:: Ordonnansie cp p.a..dve~rke.eT.,1966
(Ord.. 2,1.va·n 1.9166·).
Ora'Bje:-Vryst aM" :. PadiVe,rke.e:rW;ys~ig,±rigs'0r:donnans~ie , 1968
(or-d. 8 van 1968:).
Oranje-Vrystaat: pa·d:ve·r.kee:rWysigingscrd0nnansie, 1971
(or-d , 7 en 12' van 19,71).
Provinsies' van die Kaap die Goeie· Hoo'p, Transvaal, Natal
e.n oranje:-Vrys:taa.t: Be:grot.ings va·n Inkcms·te e~nUitgawe
vir die Ja ar wat cp 31 Maart 1980 Eindig.
Oranje-Vrystaat: Be.grcting van Inkcmste en Uitgawe' vir die
Jaar wat cp 31 Maart 1983 Eindig.
Transvaal: Ordcnnansie cp padverkeer, 1966 (Ord.21 van 1966)
Provinsie van Transvaal: Rekenarisering van Mctorvoertuig=
registers, Augustus 1976.
_. 122. _.
C.. DEBATTEVANDIE VOLKSRAAD
Republiek van Suid-Afrika: Dehatte van die Volks:ra.ad,
Weeklikse uitgawe Nr. 7 van 7 Maart 1977.
Republiek van Suid-Afrika: Debatte van die Volksraad,
Volume 25, 23 April 19-35•.
R'e,publiek van Suid-Afrika:. Debatte' vain die VolksTaad"
v» 1urne 2.4-, 1903'5.
Re:pubTiek van S:uiëb-Afr.ik<a':: S:t·aa\tsik"oe:r.ant·".64~2'3van
4 Me,i 1979 •.
Re,puhlie:k van S;u±d:~A',frika~:: De,pa:rtement van. S'a-mecwerk.ingen.
On:t:w:ikkeJ:ing;,. T'a'k S'e~n\t'J?'a:::lie'.Sitat is,t.ie!kd'ie;ns", S:ui.cl:-Nf:rr±'Ra~ans.e
Sit.at.isit,ie"k:" 1.978, Staats'dr:ukker,. pre·toria.
E.. TYDSKRIFTE
caps t.Lckda.Le-, Lyonel, IIpaaie van vooz-s poed" ,
Sui.d.':"Afrikaanse Panorama, Se.ptrembe.r 1979.
Cloete, J.J.N., IIpublic Sector Expecta·tions in the Eightie·sll
Die S.taatsa'mptenaar, Volume LX No. 9, September 1980.
cot t e-r (Skuilnaam), IIBy t.he- wa¥,lI, Car., Octobe·r 1979.
Crane, La1urie., IITremendous future for electric t.r ans por t ",
To the point, 1980, Special motoring supplement, October 1979.
Fugate, Douglas B., IIChanging Highway oonoe pt.s v ,
Traffic Quarterley, April 1970.
Mc Kelvey, George., "We Prefer Toll Revenue Bonds, Because II- ,
- 123 -
Grillo, Joseph P., IIHighway Safety Goals of Motor Vehicle
Registration", Traffic Quarterley, July 1973.
Traffic Quarterley, July 1971
Roth Gabriel J., "Traffic congestion as a Source of RevenuelI ,
Traffi.c Quarterley, April 1970.
F. KOERANTE
Die Volksblad, 14 Desember 1978 en 27 April 1979.
![I I ! i i I j - mediaserver.dnrc.mt.govmediaserver.dnrc.mt.gov/archive/fieldnotes/choteau/... · I i , am j «s \ j B i -j 4 j ] a I | 2 1 j- 1 | H ZJ j 1 1 1 j zizpzzi 1 ] 1 1 11](https://img.pdfslide.tips/doc/110x75/5ecbba1bc67e880be24ef3b2/i-i-i-i-i-j-i-i-am-j-s-j-b-i-j-4-j-a-i-2-1-j-1-h-zj-j-1-1-1-j.jpg)
