Embed Size (px)
DESCRIPTION
Jaarverslag werking Bibnet 2010
Citation preview
Jaarverslag Bibnet
2010
4
Voorwoord
Digitale Bibliotheek Vlaanderen krijgt vorm
2010 was het tweede jaar waarin Bibnet kon werken aan de realisatie van de digitale bibliotheek. En het moet gezegd worden, de contouren van wat de digitale bibliotheek kan worden zijn duidelijker geworden. Ik wil het concreet maken door drie projecten aan te halen en de betekenis die ze hebben voor de toekomst.
In 2010 werd de eerste fase van het project Bibliotheekportalen afgerond, in samenwerking met de provinciale bibliotheeksystemen van West-Vlaanderen en Antwerpen. Vanaf 1 oktober 2010 wordt aan de gebruikers van meer dan tachtig bibliotheken een innovatieve zoekomgeving aangeboden waarin zowel de fysieke collectie van hun bibliotheek gepresenteerd wordt, als een groeiende digitale collectie. En men kan vlot kijken wat er beschikbaar is in andere bibliotheken in de provincie of op Vlaams niveau.
Belangrijk is dat in de zomer 2010 alle provincies en de Vlaamse Gemeenschapscommissie van Brussel besloten om in de komende jaren in te stappen in Bibliotheekportalen. Zowel de Vlaamse als de provinciale/VGC-besturen zien dit als de start van een meer omvangrijke samenwerking die de uitbouw moet mogelijk maken van een grootschalige infrastructuur voor de digitale bibliotheek in Vlaanderen.
Een project van een heel andere aard is Bib.fm. Samen met de bibliotheek van Lanaken en Aristo Music heeft Bibnet een digitale toegang tot de muziekcollectie van de bibliotheek van Lanaken gerealiseerd. Het publiek kan zowel binnen de bib als van thuis uit muziek beluisteren. Bib.fm in Lanaken is voor Bibnet een succesvol experiment. In de komende jaren willen we het stap voor stap uitbouwen als een oplossing voor digitale muziek in de Vlaamse en Brusselse openbare bibliotheken, volledig geïntegreerd in Bibliotheekportalen.
Bibnet lanceerde in 2010 samen met Playlane de Fundels, een hybride versie van prentenboeken. Kinderen kunnen prentenboekjes ontlenen, en krijgen via de chip in het boekje toegang tot een webtoepassing waarop ze spelletjes kunnen spelen en het verhaaltje kunnen beleven met bewegende beelden. Samen met Playlane ontwikkelde Bibnet een zakelijk model dat beantwoordt aan de specifieke maatschappelijke opdracht van de openbare bibliotheek: een uitleenmodel, thuis toegang tot online content, en binnen de muren van de bibliotheek vrije toegang tot de hele collectie zodat ouders en kinderen kunnen kiezen wat ze leuk vinden.
Het is met zulke concrete resultaten dat Bibnet stap na stap de digitale bibliotheek wil realiseren, steeds in samenwerking met de lokale bibliotheken en sterke partners. Dit maakt ook dat Bibnet zich verder ontwikkelt tot een organisatie die naast innovatie ook verantwoordelijkheid draagt voor de operationele werking van een goed deel van de digitale bibliotheek.
Rik Van de Walle Voorzitter Raad van Bestuur Bibnet Maart 2011
Inhoudsopgave
7
Inhoudsopgave
1. Inleiding ............................................................................................................................................. 10
1.1 De maatschappelijke context van Bibnet .................................................................................... 10
1.2 Visie en doelstellingen van Bibnet .............................................................................................. 11
1.2.1 De digitale kloof .................................................................................................................... 11
1.2.2 De digitale bibliotheek ......................................................................................................... 11
1.2.3 Dienstenkorven .................................................................................................................... 11
1.2.4 Lokale proeftuinen ............................................................................................................... 12
2. Collectiebeheer ................................................................................................................................. 13
2.1 Open Vlacc: draaischijf voor gegevens over de collecties ........................................................... 13
2.1.1 Open Vlacc operationeel ...................................................................................................... 13
2.1.2 Werkgroepen en documentatie .......................................................................................... 16
2.1.3 Studiedagen en opleidingen ................................................................................................. 18
2.1.4 Bibliografisch Centrum ......................................................................................................... 18
2.1.5 Luisterpuntbibliotheek ......................................................................................................... 18
2.2 De digitale collectie ..................................................................................................................... 19
2.2.1 Mediargus ............................................................................................................................. 19
2.2.2 Afbeeldingsserver ................................................................................................................. 19
2.2.3 Digileen ................................................................................................................................. 20
2.2.4 Bib.fm .................................................................................................................................. 20
2.2.5 Fundels ................................................................................................................................. 21
2.2.6 Vlaams E‐boekplatform (VEP) .............................................................................................. 23
2.2.7 Games ................................................................................................................................... 25
2.3 Collectiebeleid ............................................................................................................................. 26
3 Publiekstoepassingen ........................................................................................................................ 28
3.1 Bibliotheek.be .............................................................................................................................. 28
3.1.1 Algemeen ............................................................................................................................. 28
3.1.2 Widgets ................................................................................................................................. 28
3.1.3 Analyse gebruik .................................................................................................................... 29
3.2 Zoeken.bibliotheek.be ................................................................................................................. 30
3.2.1 DBNL .................................................................................................................................... 31
3.2.2 Bibliotheekbezit ................................................................................................................... 31
3.2.3 Verdere inhoudsverrijking ................................................................................................... 31
Inhoudsopgave
8
3.2.4 Helppagina ........................................................................................................................... 32
3.3 Bibliotheekportalen ..................................................................................................................... 32
4 Lokale praktijkontwikkeling ................................................................................................................ 34
4.1 23 Dingen ..................................................................................................................................... 34
4.2 Kenniskantoor ............................................................................................................................. 36
4.3 Roadshows .................................................................................................................................. 36
4.4 Bibliotheekfora ............................................................................................................................ 37
4.5 E‐inclusie ...................................................................................................................................... 38
4.5.1 Positioneren bibliotheken .................................................................................................... 38
4.5.2 Informatiegeletterdheid ....................................................................................................... 38
4.5.3 European Congress on E‐Inclusion (ECEI09) ......................................................................... 39
4.6 Lokale IT‐infrastructuur ............................................................................................................... 39
4.6.1 Telecommunicatie ................................................................................................................ 39
4.6.2 Samenaankoop licenties ....................................................................................................... 39
4.6.3 RFID ...................................................................................................................................... 40
4.6.4 Helpdesk ............................................................................................................................... 40
4.7 Publieke werken .......................................................................................................................... 41
4.8 Meetstrategieën .......................................................................................................................... 42
5 Onderzoek, samenwerkingsverbanden en verdere dienstverlening ................................................. 43
5.1 EPICS ............................................................................................................................................ 43
5.2 Online publieksbereik .................................................................................................................. 43
5.3 Auteursrechten ............................................................................................................................ 44
5.4 Nationale samenwerkingsverbanden .......................................................................................... 44
5.5 Internationale contacten ............................................................................................................. 45
6 Communicatie en PR .......................................................................................................................... 46
6.1 Denk‐ en discussiedag februari 2010 .......................................................................................... 46
6.2 Denk‐ en discussiedag september 2010 ...................................................................................... 46
6.2 Trefdag VVSG ............................................................................................................................... 47
6.4 Website ....................................................................................................................................... 47
6.3 FOCUS .......................................................................................................................................... 48
6.4 Web 2.0 ....................................................................................................................................... 48
6.5 Presentaties ................................................................................................................................. 49
7. Werking Bibnet .................................................................................................................................. 51
7.1 Personeel ..................................................................................................................................... 51
Inhoudsopgave
9
7.2 Raad van Bestuur en Algemene Vergadering .............................................................................. 51
7.2 Financieën ................................................................................................................................... 52
Bijlage – Afkortingen en verklaringen ................................................................................................... 54
Inleiding
10
1. Inleiding
Bibnet werd in 2009 opgericht voor de ondersteuning en uitvoering van het beleid van de Vlaamse overheid bij de uitbouw van een digitale bibliotheek. Dit gebeurde naar aanleiding van de wijziging van het decreet op het lokaal cultuurbeleid onder de vorige Vlaamse regering.
In 2010 werd Bibnet stevig verankerd in het Beleidsplan Cultuur van minister Schauvliege.
1.1 De maatschappelijke context van Bibnet
We gaan ervan uit dat een openbare bibliotheek ook in de digitale leefwereld een rol te spelen heeft om de toegang tot cultuur, informatie en kennis te verzekeren, Zij kan ook in een digitale omgeving mensen helpen hun interesses en cultuurbeleving te verdiepen en te verrijken. Daarnaast kan een bibliotheek ook inspiratie bieden die er toe leidt dat mensen connectie maken met andere groepen en personen in de samenleving. De bibliotheek wordt een van de plekken waar een symbolisch gedeelde ruimte wordt beleefd.
Mensen integreren het digitale steeds meer in hun alledaagse leven. Om de mensen daarbij te helpen zullen bibliotheken nieuwe strategieën moeten ontwikkelen. Om mensen te kunnen bereiken moeten bibliotheken sterk kunnen inspelen op het gedrag van mensen, en deel kunnen uitmaken van de sociale en digitale context waarbinnen mensen op zoek gaan naar cultuur, informatie, inspiratie.
De verdere ontwikkeling van onze informatiemaatschappij is een bijzondere uitdaging voor bibliotheken. Bibliotheken zijn een instrument om de informatiesamenleving democratisch en sociaal uit te bouwen. Bibliotheken hebben specifieke taken te vervullen in het bestrijden van de digitale kloof inzake toegang, kennis en vaardigheden.
Er is een toenemende diversiteit tussen bibliotheken. Onze samenleving wijzigt snel en op vele domeinen. De keuzes die bibliotheken maken om op deze wijzigingen in te spelen zullen steeds meer variëren. Bibliotheken moeten hun rol en maatschappelijke relevantie immers realiseren binnen hun lokale context. Daarbij komt dat in een geglobaliseerde wereld voor veel mensen het lokale, herkenbare, “eigene” belangrijker wordt.
Een belangrijke voorwaarde om te kunnen slagen in de vernieuwing van de sector is een helder concept van het belang van de bibliotheek voor de samenleving, én een duidelijke identiteit van de lokale bibliotheek.
Inleiding
11
1.2 Visie en doelstellingen van Bibnet
De bibliotheek speelt een belangrijke rol in het verzekeren van de toegang tot kennis en cultuur, en het gebruik van de nieuwe media voor een breed publiek.
1.2.1 De digitale kloof
Een bibliotheek is een van de weinige plekken waar mensen terecht kunnen als ze niet (meer) mee zijn met nieuwe mogelijkheden om zich te ontspannen en kennis en cultuur te verwerven. De technologie (o.a. van de digitale bibliotheek) zal blijvend de digitale kloof vergroten indien er geen aandacht gaat naar het dichten van die kloof. Een openbare bibliotheek heeft, weliswaar niet-exclusief, een rol te spelen met betrekking tot e-inclusie.
Bibnet zorgt (mee) voor kennisontwikkeling bij bibliotheekmedewerkers over nieuwe toepassingen, op een wijze die bibliotheken stimuleert om concreet aan de slag te gaan. Daarnaast wil Bibnet initiatieven opzetten om de rol van bibliotheken als belangrijke partner bij het bestrijden van de digitale kloof te verduidelijken.
De bezorgdheid om de digitale kloof staat in spanning met de missie ervoor te zorgen dat een bibliotheek haar functie ook vervult voor het publiek dat volop gebruik maakt van internet. Bibnet wil bibliotheken voorzien van ervaringen, modellen en instrumenten om hun gebruikers ook een bibliotheekbelevenis aan te bieden in de digitale wereld.
1.2.2 De digitale bibliotheek
Bibnet creëert mee de digitale bibliotheek als een breed aanbod van kwalitatief geselecteerde media en content. Ook de digitale bibliotheek is een betrouwbare plek waar mensen makkelijk terecht kunnen voor informatie, kennis en cultuurbeleving.
De Vlaamse Centrale Catalogus (Open Vlacc) is de plek om het aanbod van de bibliotheken publieksgericht te ontsluiten.
Bibnet ontwikkelt tevens instrumenten die bibliotheken helpen hun aanbod publieksgerichter en efficiënter te organiseren.
Bibnet bouwt ook een aanbod van digitale collecties uit waar bibliotheken kunnen op intekenen.
1.2.3 Dienstenkorven
Bij het ontwikkelen van diensten en digitale omgevingen ambieert Bibnet het principe van “dienstenkorven”: een consistent geheel van diensten en omgevingen vanuit de noden en interesses van gebruikers. De korven worden de gebruiker door de lokale bib aangereikt, maar de diensten die erin zitten kunnen van tal van actoren komen. Deze dienstenkorven moeten bibliotheken helpen een langdurige relatie te ontwikkelen met diverse publieksgroepen.
Bibnet ontwikkelt rijke zoekomgevingen waarin digitale inhoud, fysieke collecties en bibliotheekdiensten worden samengebracht. Deze zoekomgevingen worden in diverse digitale omgevingen aangeboden.
Bibnet ontwikkelt “Mijn bibliotheek”-toepassingen die gebruikers de mogelijkheid bieden om zelf hun persoonlijke bibliotheekdienstenkorf samen te stellen. Deze toepassingen helpen gebruikers bij hun participatie aan sociale netwerken, waarbinnen ze hun bibliotheek-, lees- en luisterervaring kunnen delen, organiseren en verrijken.
Inleiding
12
1.2.4 Lokale proeftuinen
Bibnet speelt een rol bij het inzetten van technologie door lokale bibliotheken. Bibnet ondersteunt daarvoor lokale proeftuinen. Proeftuinen zoeken uit welke dienstverlening wel of niet aanslaat bij het publiek en mobiliseren gebruikers rond een bibliotheek. De rol van Bibnet hierbij is mee onderzoeken van wat exploiteerbaar is, wat in de praktijk haalbaar kan zijn, de voorwaarden en kritische succesfactoren in kaart brengen. Daarnaast moet Bibnet mee de resultaten van de proeftuinen uitdragen. Proeftuinen starten met eenvoudige cases die tot stand komen in een dialoog tussen Bibnet en een of meer bibliotheken.
Bibnet begeleidt bibliotheken ook bij vernieuwende projecten die er toe bijdragen dat lokale bibliotheken voor het publiek een referentieplek worden om de digitale wereld te verkennen.
Bibnet initieert proefprojecten zodat de zoekomgevingen op termijn maximale zelfsturing door de gebruikers mogelijk maken, en aansluiten op de diverse leefstijlen en interesses van het publiek.
Collectiebeheer
13
2. Collectiebeheer
Bibnet organiseert de centrale catalografie in Vlaanderen: de ontsluiting van de openbare bibliotheekcollecties in een centrale databank. Openbare bibliotheken en hun partners kunnen voor eigen gebruik over deze catalografische data beschikken. Bibnet zet in op de voortdurende verrijking van de data. Rijke data en extra informatie over de collectie vormen de basis voor de ondersteuning van een rationeel collectiebeleid bij bibliotheken.
Daarnaast werkt Bibnet samen met de Vlaamse openbare bibliotheken aan de opbouw van digitale collecties.
2.1 Open Vlacc: draaischijf voor gegevens over de collecties
2.1.1 Open Vlacc operationeel
De Vlaamse Centrale Catalogus of Vlacc is al geruime tijd bekend in de bibliotheekwereld. De Vlaamse overheid heeft de Vlacc in 2006 een nieuwe impuls gegeven door de lancering van Open Vlacc. Open Vlacc geeft de openbare bibliotheek een open en rijk catalografisch instrument, dat gebruik maakt van geavanceerde hedendaagse technologie. VCOB (2000-2008) kreeg de opdracht Open Vlacc te realiseren. Bibnet nam de uitbating van Open Vlacc over in 2009.
Open Vlacc is een bibliografisch bestand dat de basis vormt voor de catalogus in de provinciale en lokale bibliotheeksystemen. Voor de realisatie van Open Vlacc werkt Bibnet samen met een aantal externe partners.
LIBIS staat in voor het hosten van de infrastructuur en de technische ondersteuning.
Voor de invoer kan Bibnet een beroep doen op de zes grootste bibliotheken in Vlaanderen, al meer dan 20 jaar vaste invoerpartners van hun eigen collecties.
Vlabin-VBC is een tweede pijler voor de Vlacc-invoer. Zij richten zich op een snelle invoer van boekaankondigingen en recente publicaties van hoofdzakelijk Nederlandstalige boeken. Ook de Daisy-collecties van de Luisterpuntbibliotheek worden door Vlabin-VBC ingevoerd.
Het Bibliografisch Centrum van Bibnet, de derde invoerpeiler van Open Vlacc, staat in voor de invoer van de Webwijzerbeschrijvingen en het catalogusonderhoud, en werd in 2010 versterkt door Klaar Leroy.
Ondersteunend aan de handmatige invoer zorgt Bibnet voor de import van metadatabestanden. Voor muziekbeschrijvingen blijven dit de beschrijvingen van de Centrale Discotheek Rotterdam, voor de Nederlandstalige boekenmarkt de records uit de Boekenbank van Boek.be.
Collectiebeheer
14
Tabel 1 ‐ Open Vlacc invoerstatistieken 2010 (volgens inhoud)
Collectiebeheer
15
Tabel 2 ‐ Open Vlacc invoerstatistieken 2010 (per doelgroep, literair type en al dan niet muziek)
Collectiebeheer
16
Open Vlacc ontsluit sinds 1988 een geselecteerd aanbod van tijdschriften op artikelniveau als aanvulling op het boekenaanbod in de bibliotheek. De selectie van tijdschriften werd in 2010 aangepast aan het evoluerende tijdschriftenaanbod. Een aantal titels worden niet langer geëxcerpeerd omdat binnen de rubriek waarin deze titels thuishoren, andere informatiebronnen sneller of relevanter zijn geworden. Toch blijft het excerperen van tijdschriften een uniek en waardevol project van Open Vlacc.
In 2010 werden de jeugdcollecties van Open Vlacc verder verrijkt met vertelplaten voor de Japanse Kamishibai verteltheaters. Tevens werden alle beschikbare Fundels door het Bibliografisch Centrum ingevoerd.
Ook werden er voor het eerst consolegames toegevoegd. Omdat de zes Open Vlacc invoerpartners in 2010 zelf geen consolegames in hun collectie hadden, deed het Bibliografisch Centrum van Bibnet hiervoor een beroep op andere openbare bibliotheken.
Het gebruik van de dagelijkse Open Vlacc updatebestanden is tegenover 2008 quasi gehalveerd. De afname is te wijten aan het feit dat steeds meer bibliotheken aansluiten bij een PBS en langs die weg updates krijgen. Andere bibliotheken schakelden gaandeweg over op een online overnemen van bibliografische informatie via Z39.50 of SRU. In 2010 werden nog 4 576 FTP-transfers gedaan door afzonderlijke bibliotheken. De provincies samen namen 9 900 transfers voor hun rekening.
Sinds dit jaar worden ook Open Vlacc bibliografische bestanden doorgegeven aan Boek.be en MedioEurope in het kader van een uitwisselingsovereenkomst.
Gemiddeld verwerkte de Open Vlacc server per maand 180 000 externe zoekvragen (2 200 000 over het gehele jaar). Op jaarbasis werden daarnaast ongeveer 500 000 zoekvragen via het protocol SRU behandeld. Dit laatste protocol wordt in Vlaanderen vooral door het Bidoc systeem gebruikt. Van alle externe zoekvragen kwam 11% van Librarything, en 4% vanuit scholen en universiteiten.
2.1.2 Werkgroepen en documentatie
Om al het werk rond Open Vlacc in goede banen te leiden, is er heel wat overleg nodig tussen alle betrokken partners. Dit wordt georganiseerd in verschillende werkgroepen.
Werkgroep
Aantal leden
Bijeenkomsten in 2010
Werking
Catalografie
16
2
De werkgroep bewaakt de eenvormigheid en kwaliteit van de beschrijvingen. In 2010 werd de regelgeving bladmuziek en games opgesteld.
Collectiebeheer
17
Muziekcatalografie
19
2
Naast kwaliteitsbewaking van de invoer, werd de regelgeving uitgebreid met afspraken rond verzamelwerken klassieke muziek.
Trefwoorden
11
4
De werkgroep bewaakt de consistentie en kwaliteit van de trefwoordenlijst. Bijzondere aandacht ging naar ZIZO release 2. De verder uitbouw en beheer van ZIZO volwassenen wordt door deze werkgroep waargenomen.
Fictie
11
3
De werkgroep bewaakt de consistentie en kwaliteit van de thema- en genrelijst. Bijzondere aandacht ging naar een uitbreiding van de filmgenres.
Jeugdontsluiting
11
2
De werkgroep heeft naast het beheer van de thema- en trefwoordenlijst ook aandacht gehad voor nieuwe genres, regelgeving muziekdragers jeugd, Fundels en vertelplaten.
Excerpten
8
1
De lijst van te excerperen tijdschriften werd geëvalueerd. In 2011 worden 117 tijdschriften ontsloten.
ZIZO volwassenen
6
10
De werkgroep heeft release 2 voorbereid en gedocumenteerd. Deze aangepaste versie van ZIZO werd in juni 2010 beschikbaar voor alle bibliotheken.
Tabel 3 ‐ Werkgroepen en documentatie
Vlaamse openbare bibliotheken hebben, in vergelijking met Nederland, geen ruime collecties gespecialiseerde bladmuziek. In Open Vlacc wordt bladmuziek in beperkte mate ingevoerd en waren invoerafspraken hierover onvoldoende gedocumenteerd. De invoerafspraken werden in de loop van 2010 doorgesproken in verschillende Open Vlacc werkgroepen samen met PBS-catalogusverantwoordelijken en gedocumenteerd in lijn met de algemene Open Vlacc regelgeving. De afspraken zijn gericht op een collectieontsluiting voor een algemeen publiek. Er wordt geen diepgaande ontsluiting beoogd voor professionele doelgroepen, zoals wel gebeurt in bibliotheken van de conservatoria aan de hogescholen.
De werkgroep ZIZO Volwassenen, die de ZIZO release 2 voorbereidde, hield eind 2010 op te bestaan. De coördinatie van ZIZO Volwassenen valt nu onder de verantwoordelijkheid van het Bibliografisch Centrum van Bibnet. Eventuele invoerproblemen zullen binnen de Vlacc-werkgroep trefwoorden worden besproken.
Collectiebeheer
18
2.1.3 Studiedagen en opleidingen
Op 23 september 2010 volgden 23 medewerkers van Vlabin-VBC en de openbare bibliotheken van Brugge, Gent, Leuven, Hasselt, Antwerpen en Brussel een opleiding ZIZO volwassenen. Hierdoor kunnen in de toekomst alle non-fictiewerken in Open Vlacc met een ZIZO-rubriek ontsloten worden.
Op 18 november 2010 vond de jaarlijkse ontmoetingsdag voor alle Open Vlacc werkgroepleden plaats in bibliotheek Tweebronnen (Leuven). In de voormiddag konden de 23 deelnemers kennis maken met de vernieuwde werking van de bibliotheek, in de namiddag werd Museum M bezocht.
2.1.4 Bibliografisch Centrum
Het Bibliografisch Centrum is het team binnen Bibnet dat werkt aan het optimaliseren van Open Vlacc invoerprocessen zodat het nut van Open Vlacc voor bibliotheken én publiek verhoogt. Het Bibliografisch Centrum is gevestigd in de Stedelijke Openbare Bibliotheek Gent. De nabijheid van een grote collectie, de catalografie-expertise van de Gentse bibliotheek en de investering van de Vlaamse Overheid in de nieuwe bibliotheek ‘De Waalse Krook’ hebben bijgedragen tot een overeenkomst van Bibnet met de Stad Gent.
Het Bibliografisch Centrum is ook een aanspreekpunt voor PBS-verantwoordelijken. Deze samenwerking moet ervoor zorgen dat de communicatie van, over en aan Open Vlacc voldoende doorstroomt.
In 2010 werd het Bibliografisch Centrum uitgebreid met Klaar Leroy. Onder de vleugels van WINOB (West-Vlaamse Informatienetwerk voor Openbare Bibliotheken) was Klaar als projectmanager drie jaar lang verantwoordelijk voor het West-Vlaamse Provinciale Bibliotheeksysteem. Onder haar leiding is het PBS uitgegroeid tot een performant bibliotheeksysteem dat gedragen wordt door een sterk PBS-team. Klaar helpt in haar nieuwe functie bij Bibnet mee om de Open Vlacc werkprocessen voor invoer, kwaliteitscontrole en export aan te sturen.
2.1.5 Luisterpuntbibliotheek
Open Vlacc is ook voor de Luisterpuntbibliotheek een bibliografisch achtergrondbestand. Daardoor is het mogelijk de publieke zoekomgeving voor blinden en slechtzienden af te stemmen op zoeken.bibliotheek.be. De Luisterpuntcollecties kunnen geconsulteerd worden op een eigen adres daisybraille.bibliotheek.be en worden samen geafficheerd op www.bibliotheek.be.
In 2010 werden er 1 793 nieuwe daisybeschrijvingen in Open Vlacc ingevoerd. Er werden tevens via de daisybraille-catalogus 19 633 aanvragen voor reserveringen doorgegeven en 5 556 aanvragen in functie van de wenslijsten. Dit is een stijging van meer dan 30 % ten opzichte van 2009.
Collectiebeheer
19
2.2 De digitale collectie
2.2.1 Mediargus
Mediargus is een digitale persdatabank die de artikels van alle Vlaamse kranten, enkele magazines en het persagentschap Belga online ter beschikking stelt. Het volledige archief is 24 uur op 24 toegankelijk en bevat alle nationale en regionale artikels zowel uit de kranten van de dag zelf, als uit de voorbije jaargangen (verschilt van krant tot krant, maar gaat voor de meeste publicaties minstens 10 jaar terug).
In 2010 hadden 191 bibliotheken een abonnement op Mediargus. Acht bibliotheken (waarvan 7 van de VGC) hebben tijdens dit werkjaar hun abonnement opgezegd. Een actuele lijst is te vinden op de Bibnet-website.
In 2010 gebeurden er vanuit de aangesloten bibliotheken 175 655 opzoekingen in Mediargus, wat overeenkomt met 783 216 geraadpleegde artikels. De persmappen, toegankelijk via zoeken.bibliotheek.be, werden 20 839 keer geraadpleegd.
Bibnet organiseerde in 2010 tevens zes opleidingen over Mediargus:
- Hamont-Achel (9 februari 2010): één sessie - Roeselare (31 maart 2010): één sessie - Melsele (20 april 2010): twee sessies - Melsele (22 april 2010): twee sessies
2.2.2 Afbeeldingsserver
De afbeeldingsserver van Bibnet maakt het voor bibliotheken sinds begin 2009 gemakkelijk om covers van boeken en cd's te tonen in hun eigen catalogus. Deze afbeeldingen staan op een centrale server bij Bibnet, en het is niet nodig ze eerst te downloaden naar een lokale server. Met een eenvoudige webservice worden de afbeeldingen online overgehaald bij elke zoekactie in de catalogus. Dankzij een bijzondere inhaaloperatie van Boek.be in de lente van 2010 werd het boekenmateriaal aanzienlijk uitgebreid. Voor de covers van Engelstalige werken wordt sinds begin 2010 een beroep gedaan op de ICE Syndetics service van Bowker. Hiervoor werd een speciale licentie afgesloten om toe te laten dat de coverserver van Bibnet kan fungeren als tussenschakel naar alle openbare bibliotheken. Voor covers van dvd’s werd na een rondvraag een eenmalige overeenkomst afgesloten met de bibliotheek van Boutersem voor de levering van 3 000 kwalitatieve coverbeelden. Het totaal aantal objecten (covers, achterflappen, flapteksten, etc..) dat de afbeeldingsserver aanbiedt is gestegen van 500 000 in de zomer van 2009 naar 1,3 miljoen op het einde van 2010.
Eind december maakten 55 verschillende webcatalogi (waaronder verschillende netwerken) van bibliotheken gebruik van deze dienst. In 2010 werden in totaal 51 000 000 bevragingen via de webservices van de afbeeldingsserver verwerkt.
Collectiebeheer
20
2.2.3 Digileen
Na een grondige evaluatie in 2009 van gebruiksstatistieken werd het DigiLeen-pilootproject in 2010 verlengd. De software en de deelnemende labels bleven status quo. Bibnet bleef ook instaan voor de auteursrechten en de licentiekosten van de DigiLeen software van de Centrale Discotheek van Rotterdam (CDR).
De statistieken tonen aan dat het gebruik van DigiLeen achteruit gaat. In totaal hebben in 2010 2 130 Vlamingen gebruik gemaakt van DigiLeen, waarvan een 350-tal regelmatig. In die periode werden wel meer dan 6 000 downloads van het programma geregistreerd. Dit bewijst nog maar eens dat, naast het beperkte aanbod, de installatie van de software echt wel de achilleshiel van dit muziekproject is.
Figuur 1: Aantal downloads per maand
2.2.4 Bib.fm
Het pilootproject Bib.fm werd in 2009 samen met Aristo Music en de openbare bibliotheek van Lanaken opgestart om een mogelijk alternatief voor Digileen te onderzoeken.
De contouren van dit alternatief waren:
streaming en beluisterbaar binnen een internetbrowser; onmiddellijk en maximaal geïntegreerd binnen de zoekomgeving van de bibliotheek; een uitgebreider aanbod met meerwaarde.
Aristo Music is een bedrijf dat nauw samenwerkt met de universiteiten van Leuven en Gent, en technologie ontwikkelt waarmee iedereen, op eender welk tijdstip en op eender welke locatie zijn of haar meest geschikte muzikale sfeer kan creëren. Aristo Music gebruikt hiervoor objectieve, subjectieve en op wetenschappelijk onderzoek gebaseerde muziekgegevens.
Bibliotheek Lanaken wou haar muziekcollectie (15 000 cd's) een nieuw elan geven. Een groot deel van de muziekcollectie wordt daarom gedigitaliseerd en verrijkt met de metadata van Aristo Music. Daarop wordt een muzikale ontdekomgeving gebouwd die als piloot kan dienen voor een nieuwe muziekdienst en eventuele opvolger van DigiLeen.
0
50000
100000
150000
200000
250000
300000
350000
Aantal downloads
Aantal downloads
Collectiebeheer
21
Bibnet, Bibliotheek Lanaken en Aristo Music bieden met http://lanaken.bib.fm een blik op de toekomst van de digitale muziekbibliotheek. Samen met Serials Solutions Medialab (Aquabrowser), Infor (lokaal bibliotheeksysteem Lanaken), Libis (authenticatiewebservices) en Wieni (webdesign) werd een gloednieuwe muziekdienst ontwikkeld waarmee cd's uit de catalogus van de bibliotheek streaming (en dus zonder installatie of downloadperikelen) beluisterd kunnen worden.
In de eerste helft van 2010 ging veel aandacht naar het digitaliserings- en metadataproces en de ontwikkeling van een authenticatieservice, waarmee gebruikers zich kunnen aanmelden. Tijdens de zomermaanden werd het design ontworpen en alles geïntegreerd.
Bib.fm werd in september 2010 gelanceerd in de bibliotheek van Lanaken. De muziek van de lokale collectie wordt streaming aangeboden in Aquabrowser, samen met de zeer uitgebreide metadata van Aristo Music. Zo kunnen muziekliefhebbers tracks doorzoeken op taal, land, sfeer, instrument, bekendheid, genre, ...
Bib.fm wordt op drie manieren aangeboden:
- iedereen kan via internet 30 seconden van een track beluisteren; - leden van de bibliotheek van Lanaken kunnen zich aanmelden met hun bibliotheeklogin
en via internet tien uur per maand naar volledige tracks luisteren; - aan de luisterpalen in de bibliotheek van Lanaken kan men alles onbeperkt beluisteren.
Van de lijst van 10 565 cd's aangeleverd door Lanaken, matchten 7 356 cd's met Open Vlacc, of in totaal 107 259 tracks. Eind 2010 werden hiervan 55 661 tracks digitaal aangeboden in Bib.fm. Ongeveer de helft van die tracks werd gedigitaliseerd door Aristo Music op basis van cd's uit de bibliotheek, de andere helft waren al digitaal beschikbaar in de databank van Aristo Music. Het gebruik van Bib.fm bleef in 2010 beperkt tot 6 000 streams, waarvan 2 000 met bibliotheeklogin. Begin 2011 wordt de Bib.fm Aquabrowser geïntegreerd met de volledige catalogus van de bibliotheek en als enige zoekomgeving aangeboden aan het publiek. Tevens worden onderhandelingen opgestart met de Centrale Discotheek van Rotterdam en Aristo Music om het aanbod uit te breiden en de uitrol van Bib.fm in andere bibliotheken mogelijk te maken.
2.2.5 Fundels
In het najaar 2009 ging Bibnet in zee met Playlane voor de lancering van Fundels. Fundels staat voor ‘bundels vol fun’. Het concept bestaat uit prentenboeken, aangevuld met een interactieve online variant, met als doel het taalgevoel van jonge kinderen te stimuleren. Het prentenboek zelf wordt gedigitaliseerd tot een soort e-boek voor kinderen, vergezeld van spelletjes, didactische hulpmiddelen en oefeningen. Via een RFID-sticker in het boek en een RFID-lezer, aangesloten op de computer, kunnen kinderen eenvoudig zelf aan de slag.
Bibliotheken krijgen dankzij de onderhandelingen van Bibnet de kans om Fundels aan te kopen aan gunstige voorwaarden. Kinderen zullen Fundels kunnen verkennen in de bib, of de boekjes meenemen naar huis samen met een RFID-lezer om makkelijk het internet op te gaan.
Collectiebeheer
22
Het initiële aanbod bevatte uitleenkits, bestaande uit een rugzakje, RFID-reader, bumper (beschermhoesje voor de reader) en een handleiding, en een reeks van 20 titels. Bij aankoop van een set kreeg een bibliotheek ook allerlei promotiemateriaal, waaronder een display en promotiefilmpjes), en een code om op een aantal pc’s in de bib gratis gebruik te maken van het volledige Fundelsplatform.
De Fundels werden begin 2010 gelanceerd. Geïnteresseerde bibliotheken bestelden bij Playlane, de facturatie gebeurde door Bibnet. In de loop van maart ontvingen 20 pilootbibliotheken hun eerste Fundelspakketten. Deze bibliotheken testten de Fundels gedurende enkele maanden uit, en gaven bemerkingen en eventuele problemen door.
Op basis van de ervaringen van deze eerste bibliotheken, werd de installatieprocedure vereenvoudigd en extra gedocumenteerd via handleidingen en instructiefilmpjes voor bibliotheekmedewerkers en –gebruikers. Een dertigtal bibliotheken stapten in een tweede fase in het Fundelsproject.
Op de Boekenbeurs 2010 werden tien nieuwe Fundeltitels voorgesteld. In deze tweede reeks werd vooral gekozen voor enkele boekjes over sociaal-emotionele thema’s. Om de RFID-lezers te beschermen kregen alle bibliotheken ook gratis beschermdoosjes.
In de loop van 2010 tekenden 43 bibliotheken in op het Fundelsaanbod. In totaal bestelden zij 305 RFID-lezers en 914 Fundelsboeken.
Uit de reacties van de deelnemende bibliotheken blijkt dat de Fundels een groot succes zijn. In de meeste gevallen zijn de rugzakjes steeds allemaal uitgeleend en/of gereserveerd. Heel wat scholen lenen Fundels ook uit voor gebruik in de klas.
Reeks 1 (vanaf begin 2010)
- Anna poetst haar tanden - De wiebelbilleboogie - Hekselien en elfje Fien - Ik woon in twee huizen - Karel gaat naar school - Karel in het ziekenhuis - Klein konijn en de wonderwortel - Klein wit visje is zo blij - Op de grote wc - Ridder Rikki - Rikki - Rikki durft - Rikki en Anni - Rikki en mia de kip - Rikki en zijn vriendjes - Rikki helpt sinterklaas - Rikki wil een kerstboom - Vos en haas op zoek naar koek - Wat als - Wat een reuzenknuffel - Zaza viert feest - Zoeperman
Collectiebeheer
23
Reeks 2 (vanaf november 2010)
- Rikki en de eekhoorn - Grote Boom is ziek - Eén eenzaam zeepaardje - Straaljagers en ballonnen - Boze draak - Benno heeft een goed hart - Sarah en haar spookjes - Vanwege de liefde - Kleine Aap's grote plascircus
Overzicht 1 ‐ Beschikbare Fundeltitels 2010
2.2.6 Vlaams E-boekplatform (VEP)
De opkomst van e-boeken en e-reading vragen bijzondere aandacht bij de realisatie van de digitale bibliotheek. E-boeken stellen de openbare bibliotheken voor 2 uitdagingen:
1. Hoe kunnen e-boeken uitgeleend worden, gegeven het feit dat het vandaag niet is voorzien door het leenrecht?
2. Welke meerwaarde kan een bibliotheek realiseren in het geheel van het e-boeken aanbod?
De uitdagingen maken dat er in overleg met de uitgevers moet getreden worden en dat de ontwikkelingen van diensten innovatief moet zijn. Beide uitdagingen hoopt Bibnet te kunnen aanpakken in het project voor de realisatie van een Vlaams e-boek platform.
Doelstelling van het VEP is de realisatie en uitbating van een in een publiek-private samenwerking gedeeld digitaal platform voor de blijvende en beveiligde opslag van digitale uitgaven in functie van de pluriforme exploitatie door de verschillende actoren in het boekenvak: auteurs, uitgevers, boekhandelaars, bibliotheken en content aggregatoren.
Bibnet stuurt het VEP-project inhoudelijk, begeleid door het Kenniscentrum Innovatief Aanbesteden van het IWT (agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie). Boek.be trad in de eerste fase op als gesprekspartner vanuit het boekenvak in het overleg met de Vlaamse overheid, het IWT en Bibnet.
Het Vlaams e-boekplatform wil de inhoud van Vlaamse boeken, zowel fictie als non-fictie, toegankelijk maken via nieuwe digitale media, waaronder e-readers. Het VEP wordt een platform om digitale boeken te doorzoeken, doorbladeren, kopen, bewaren en lenen.
Het VEP wil:
1. Vlaamse boeken een plaats verzekeren op het internet 2. Een sterke zoekomgeving zijn als gids door het ruime aanbod, met een digitale pendant
voor het grasduinen tussen de boeken of het doorbladeren van een boek 3. Een gemeenschappelijk platform zijn voor zowel bibliotheken, boekhandels, uitgevers als
eventuele andere aggregatoren of distributeurs van digitale content.
Collectiebeheer
24
Deze publiek/private samenwerking werkt schaalvergrotend en kostenbesparend en verrijkt de dienstverlening van de partners
4. Vertrouwen creëren in het uitlenen van digitale producten, dus in consensus met de auteurs en uitgevers over het gebruik van online e-boeken door een openbare bibliotheek
5. Een voorzet geven aan het digitaal bewaren van boeken
Op 23 maart kondigden de ministers Schauvliege en Lieten in een gezamenlijk persbericht aan dat zij in het kader van ‘Innovatief Aanbesteden’ zouden investeren in een Vlaamse e-boekplatform. De openingsvergadering van het VEP vond plaats in het gebouw van MediaNet Vlaanderen op 21 april 2010.
Op 6 mei 2010 werd een brede workshop georganiseerd om de gebruikersvereisten in kaart te brengen. Een hele reeks van essentiële meerwaarden werden hier voor het eerst geformuleerd. Op 21 mei, 17 juni, 13 juli en 24 augustus 2010 gingen workshops door over de business modellering. Dit spoor werd begeleid door senior researcher Olivier Braet van SMIT/IBBT met een actieve betrokkenheid van Boek.be, drie uitgevers, een vertegenwoordiging van de bibliotheeksector, universiteiten en VVBAD. Het eindrapport laat een sterk gestructureerd schema zien voor de meerwaarde keten voor e-boeken.
Op 14 juli 2010 vond een workshop plaats over de aard en afbakening van de content voor het VEP. Op 8 september waren er twee publieke werkvergaderingen om de resultaten van de voorgaande workshops (BM en content) te presenteren en te bespreken. Op 22 september werden de technologische mogelijkheden voor een VEP in kaart gebracht tijdens een brede workshop.
In het kader van het innovatieplatform werden verschillende verkenningssporen parallel opgestart. Het meest intensieve betrof het dienstenmodel voor het VEP. Dit onderzocht welk zakenmodel aanvaardbaar is zowel voor de financiële draagkracht van de bibliotheken als voor de inkomstenverwachtingen van de uitgevers en auteurs. Kan dit zakenmodel in verhouding gebracht worden met de democratische rol van de openbare bibliotheek en de meerwaarde van de boekhandel? Ter begeleiding van de uitwerking hiervan, werd senior researcher Olivier Braet van SMIT/IBBT betrokken.
Vijf workshops met vertegenwoordigers van de bibliotheek- en de uitgeverssector leidden tot een compromis wat betreft de bedrijfskenmerken waaraan een goed functionerend Vlaams E-boekplatform (VEP) zal moeten voldoen. Samengevat zal het platform een doorgeefluik vormen tussen uitgevers enerzijds en boekhandelaars/bibliotheken anderzijds.
Figuur 2 ‐ Kerntaken van het VEP
Collectiebeheer
25
Vier soorten boekencollecties worden onderscheiden: een verkoopcollectie waaruit koopboeken worden aangeboden aan boekhandelaars, een verhuurcollectie waaruit verhuurboeken worden aangeboden aan boekhandelaars, een uitleencollectie waaruit leenboeken worden aangeboden aan bibliotheken, en een grasduincollectie waaruit doorbladerbare boeken worden aangeboden aan zowel boekhandelaars als bibliotheken.
Figuur 3 ‐ schematisch overzicht VEP voor bibliotheken
Het contact met de eindgebruiker — de bibliotheekbezoeker of de bezoeker van een boekhandel — blijft in de handen van de bibliotheek of de boekhandelaar, die hiermee de vrijheid behouden om een eigen commercieel of collectiebeleid te voeren en een gidsfunctie te vervullen.
De eerste fase van het innovatieplatform werd afgesloten op 27 oktober 2010 met een slotevenement waarin alle resultaten voor een laatste maal werden voorgesteld in een eindverslag. De maand hierop werd het innovatierapport afgewerkt en als masterplan innovatie afgeleverd aan het IWT.
2.2.7 Games
In binnen- en buitenland incorporeren openbare bibliotheken games in hun dienstverlening, via het uitlenen van games en/of het organiseren van activiteiten in een zogenaamde gaming corner.
Tussen Bibnet, VVBAD en de openbare bibliotheek Kortrijk, die samen optreden om de openbare bibliotheken te vertegenwoordigen, enerzijds en Belgian Entertainment Association (BEA), de belangenorganisatie van de entertainment industrie, samen met SEGA en Ubisoft anderzijds, loopt een dispuut over de uitleenbaarheid van games. Het dispuut is gebaseerd op een verschillende lezing van de wet. Alle betrokken partijen willen hierover uitklaring en zijn akkoord om die samen te zoeken bij een bevoegde rechtbank.
Collectiebeheer
26
BEA en de producenten van games oordelen dat het uitlenen van games onder hun exclusief recht valt en dat toestemming vereist is vooraleer bibliotheken games mogen uitlenen. Vanuit de bibliotheeksector wordt gesteld dat games mee onder het leenrecht vallen en dat het uitlenen ervan door bibliotheken niet verboden kan worden. Ook het gamen in de bibliotheek zelf wordt door de gaming-sector beschouwd als een vorm van uitlening en zou dus niet mogelijk zijn zonder expliciete toestemming.
Het proces liep vertraging op nadat BEA op zoek moest gaan naar een nieuwe advocaat, maar werd eind 2010 ingeleid. De uitspraak wordt tegen de zomer van 2011 verwacht. Het is de intentie van beide partijen om, wat ook de uitspraak van de rechter is, verdere vormen van samenwerking te bekijken die games helpen promoten in de bibliotheken en bij het publiek.
In afwachting van een uitspraak kwamen alle partijen overeen dat uitgevers bibliotheken in Vlaanderen de toestemming geven bepaalde games uit te lenen. Het gaat om alle niet-PC games (Nintendo Wii, Nintendo DS, Playstation2, Playstation3, PSP en Xbox360) van volgende uitgevers: Activision, Atari, Disney, Mindscape, Sega en Take Two. Games van andere uitgevers, alsook pc-games, mogen volgens de huidige afspraken niet uitgeleend worden. Naar aanleiding van deze lijst, startte Bibnet in 2010 met het opmaken van een aangepaste Open Vlacc regelgeving voor games. Op basis hiervan werden eind 2010 een vijftigtal consolegames uit de lijst van uitleenbare games in Open Vlacc opgenomen. Omdat geen enkele van de invoerende bibliotheken consolegames in hun bezit hebben, en het invoeren van deze games niet kan via gegevens op websites, maakte Bibnet hiervoor gebruik van de collectie games van enkele andere openbare bibliotheken. 2.3 Collectiebeleid
Bibnet wil op basis van bestaande praktijkvoorbeelden en in samenwerking met het commerciële boekenvak een cyclus van vijf collectiediensten ontwikkelen, welke modulair of als gehele cyclus geautomatiseerd inzetbaar is voor de openbare bibliotheek. De rijke bibliografische data van Open Vlacc en het Bibliografisch centrum worden maximaal ingezet. Het gaat om diensten die bibliotheken op langere termijn toelaten om:
- begeleiding en advies te krijgen bij het opmaken van een collectieplan en collectieprofielen;
- de selectie van de (basis)collectie over te laten aan een externe (commerciële) organisatie;
- collecties te bestellen bij voorkeur via een centrale bestelmodule; - die na bestelling automatisch kastklaar geleverd worden in de bibliotheek.
Om de sector een stem te geven bij het uitwerken van dit collectieproject, werd er in februari 2010 een Denk- en discussiedag over dit thema georganiseerd, met meer dan 120 deelnemers. Daarnaast werd het project verder toegelicht en bediscussieerd tijdens regionale en provinciale roadshows, tijdens thematische verkenningsgesprekken en reflectiemomenten.
Collectiebeheer
27
Als eerste centrale dienst voor collectievorming werd gekozen voor de veelgevraagde collectie. Bibnet trad op als opdrachtencentrale voor alle Vlaamse bibliotheken en gunde op 17 november 2010 aan MedioEurope een opdracht voor het selecteren en snel kastklaar leveren van veelgevraagde collectie. Ondertussen werden er ook voorbereidingen getroffen voor een structurele aanpak van het centraal selecteren, bestellen en kastklaar maken van collecties. Bibnet bleef ook betrokken bij de ontwikkelingen van projecten rond Integraal Collectiebeheer van de provincies Antwerpen en Oost-Vlaanderen, bood begeleiding en advies aan de Brusselse bibliotheken bij de opstart van een centrale collectieplanning. Met betrekking tot het netwerkmagazijn, kwam de stuurgroep op 23 maart 2010 samen. De visie rond het netwerkmagazijn werd herzien: in plaats van een buffer bij het wieden, heeft het netwerkmagazijn het potentieel van een sectorale netwerkcollectie, naast de lokale basiscollectie. Het contract met Infor voor V-spaces als zoekrobot werd stopgezet omwille van de inefficiëntie en de hieraan verbonden kosten. Bibnet wil vanwege de focus op de ‘digitale bibliotheek’ inzetten op het leveren van digitale documenten, eerder dan het bevorderen van stromen van fysieke collecties. Bibnet blijft sectorale partner om IBL-aanvragen technisch mogelijk te maken via zoeken.bibliotheek.be maar heeft, buiten het bijwonen van de landelijke IBL-werkgroep op 23 maart 2010, geen stappen ondernomen op dit vlak.
Publiekstoepassingen
28
3 Publiekstoepassingen
Bibnet ontwikkelt rijke zoekomgevingen voor het publiek, die integraal deel uitmaken van de lokale en provinciale bibliotheekvoorzieningen. Zo worden technologie en expertise, op Vlaams niveau opgebouwd, gedeeld met de volledige bibliotheeksector.
Bibnet neemt ook initiatieven om de aanwezigheid van bibliotheken te versterken op de digitale platformen waar het publiek zich steeds meer bevindt.
3.1 Bibliotheek.be
3.1.1 Algemeen
De aangepaste versie van de portaalsite Bibliotheek.be bestaat ondertussen een jaar. De nieuwe look kreeg heel wat enthousiaste reacties uit Vlaanderen en zelfs Nederland:
Bibliotheek.be is niet enkel een startpagina (wat ze reeds voortreffelijk deed) maar is nu eerder een verleidingspagina geworden! Van een 'statische' verwijspagina naar een 'dynamische' doe-pagina: meer dan een facelift dus, eerder een paradigmashift. [...] Nu zie je Digileen muziek, de persmappen, de webwijzer, en. klaar voor gebruik. Enfin, een pagina die je graag wil verkennen en opnieuw gebruiken. (Koen Temmerman)
Bibnet bleef in 2010 verder werken aan de mogelijkheden van de site en breidde de inhoud nog verder uit. De online boeken uit de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren werden via een eigen opvallende module extra in de kijker gezet. Ook de websites die door bibliotheek-medewerkers geselecteerd worden voor Webwijzer, kregen een eigen module, waarin de laatste nieuwe sites verschijnen.
Bibnet organiseerde in 2010 ook vijf opleidingen over bibliotheek.be:
- 1 opleiding van een halve dag te Ranst (2 september 2010) - 2 opleidingen van een halve dag te Oostende (7 oktober 2010) - 2 opleidingen van een halve dag te Houthalen (12 en 14 oktober 2010)
Tijdens de eerste Vlaamse Bib Web Awards in het najaar 2010 kaapte Bibliotheek.be de gouden medaille weg in de categorie ‘Sites van vakorganisaties’.
3.1.2 Widgets
In de loop van 2010 werd een groot deel van de modules op Bibliotheek.be ook beschikbaar als widget, die hergebruikt kunnen worden door bibliotheken op hun eigen webstek.
Een widget is een kleine applicatie die eenvoudig in een webomgeving (website, blog, …) kan ingepast worden, en die (eventueel wisselende) inhoud van elders toont. Op die manier kan men op de eigen bibliotheekblog een zoekmodule plaatsen die verwijst naar zoeken.bibliotheek.be, of een module die de laatste nieuwe aanwinsten in Digileen of Webwijzer toont.
Publiekstoepassingen
29
De modules die ook als widget beschikbaar zijn, zijn te herkennen aan het download-icoontje in de rechterbovenhoek. Wanneer je hierop klikt, verschijnt de widgetpagina, en de code om de gekozen module als widget te gebruiken.
Deze widgets worden ondertussen gebruikt door verschillende bibliotheken. De zoekwidget van Bibliotheek.be werd ook geïntegreerd in Klascement, het kennisplatform voor meer dan 60 000 leerkrachten in Vlaanderen.
3.1.3 Analyse gebruik
Bibliotheek.be had in 2010 per dag ongeveer 2 200 bezoeken, of 794 000 voor het volledige jaar. In totaal werden meer dan 1,5 miljoen paginaweergaves geteld. Dit is een stijging t.o.v. 2009, bijna volledig te verklaren door de populariteit van de widgets en het linken naar Bibliotheek.be-pagina’s, zoals de bibliotheekinfo, vanuit andere bibliotheekcatalogi.
Figuur 4 ‐ Aantal bezoeken in 2010
Net als bij de start van de nieuwe site blijft het verkeer vanuit bibliotheken de belangrijkste bron. Omdat bibliotheken echter doorverwijzen naar Bibliotheek.be-pagina’s via links en widgets vanuit hun website, blog of catalogus, verandert dit wel stilaan. De integratie van de widget op Klascement.be, en het daaraan verbonden feit dat Klascement de belangrijkste verwijzende site is geworden, toont aan dat een widget-strategie met een aantal belangrijke partners wel degelijk vruchten kan afwerpen.
Figuur 5 ‐ top 15 van verwijzende sites met widgets
Publiekstoepassingen
30
Doordat Bibliotheek.be vooral een doorverwijsfunctie heeft, is de duur en diepte van een bezoek laag. Een aparte meting in de zoeken.bibliotheek.be-logs toont dat bij meer dan 30% van de bezoeken aan Bibliotheek.be een zoekopdracht naar zoeken.bibliotheek.be wordt ingegeven.
Naast de hoofdpagina en de widgets scoren vooral de pagina’s met automatische gegevens uit de BIOS2-databank zeer goed. Ook pagina’s die regelmatig op de hoofdpagina worden gepromoot, krijgen relatief veel verkeer.
Er is in 2010 meer dan 80 000 keer doorgeklikt naar andere websites. Het gebruik van de uitgaande links komt grotendeels overeen met de layout van site. Het aantal toont aan dat de portaalfunctie van Bibliotheek.be belangrijk is. Dat is zeker zo voor de bibliotheekblogs waarvan de berichten automatisch geaggregeerd getoond worden op Bibliotheek.be, en waarvoor deze portaalsite in de meeste gevallen in de top 10 van de verwijzende sites voorkomt.
Via zoekmachines (vooral Google) wordt de site regelmatig gevonden. De belangrijkste zoektermen houden verband met bibliotheken in het algemeen. Bibliotheek.be is voor alle zoekmachines de belangrijkste site over bibliotheken. Zoekverkeer genereert relatief gezien het hoogst aantal nieuwe bezoekers die ook het meest naar andere pagina’s surfen.
3.2 Zoeken.bibliotheek.be
Zoeken.bibliotheek.be heeft Open Vlacc als belangrijkste gegevensbron. Via de Open Vlacc collectiebeschrijvingen wordt o.a. het bezit van 6 grote openbare bibliotheek getoond: Antwerpen Brugge, Brussel, Gent, Hasselt, Leuven. Deze zoekomgeving biedt tevens een venster op de digitale muziekcollectie die in kader van het DigiLeen-project deel uitmaakt van de Vlaamse openbare bibliotheekcollecties. De website maakt hiervoor gebruik van de Aquabrowser, een revolutionaire meergelaagde zoekmachine.
Gemiddeld werden er per dag meer dan 2 000 queries uitgevoerd, dus meer dan 730 000 per jaar. T.o.v. 2009 is dit een stijging van 18%. De belangrijkste gebruikers zijn bibliotheken en bibliotheeknetwerken. Opvallend is dat ook internationaal zoeken.bibliotheek.be regelmatig gebruikt wordt.
Publiekstoepassingen
31
3.2.1 DBNL
Dankzij een samenwerking tussen Bibnet en DBNL (Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren werden vanaf april 2010 duizenden werken uit deze digitale bibliotheek gekoppeld aan de overeenkomstige beschrijvingen in Open Vlacc. Titels die niet ontsloten zijn in Open Vlacc werden toegevoegd aan de collectie op zoeken.bibliotheek.be. Liefdesverklaringen van Leonard Nolens, Bezette stad van Paul van Ostaijen, Het achterhuis van Anne Frank, Een verlangen naar ontroostbaarheid van Patricia de Martelaere, Kaas van Willem Elsschot en Kruistocht in spijkerbroek van Thea Beckman, het zijn maar een paar voorbeelden uit de rijke collectie van DBNL. Van de collectie van DBNL was reeds 40% fysiek beschikbaar in de zes grootste openbare bibliotheken van Vlaanderen. De titelbeschrijvingen van deze 1 800 werken werden verrijkt met een link naar de volledige tekst in DBNL. Men kan dus nu via zoeken.bibliotheek.be niet enkel zien in welke bibliotheek het werk zich bevindt, men kan het ook direct online lezen, via de ‘dbnl Full text’-link. DBNL bevat daarnaast ook 2 700 publicaties die niet (meer) in de openbare bibliotheek te vinden zijn, maar die via zoeken.bibliotheek.be nu toch ontdekt en gelezen kunnen worden. De brieven van Multatuli zijn daar een voorbeeld van. Met de toevoeging van deze digitale boeken, groeit zoeken.bibliotheek.be stilaan uit tot een meer digitale bibliotheek. Links naar nuttige websites (Webwijzer), digitale muziek (Digileen), online persartikels (Mediargus) en digitale boeken (DBNL) kan men in zoeken.bibliotheek.be nu ook snel terugvinden via de extra verfijning ‘Online’ in de verfijningskolom. 3.2.2 Bibliotheekbezit
De lancering van het project Bibliotheekportalen in de provincies Antwerpen en West-Vlaanderen begin oktober 2010, zorgde ervoor dat het bibliotheekbezit op zoeken.bibliotheek.be sterk uitgebreid kon worden. Wie zoekt via zoeken.bibliotheek.be krijgt nu naast de bezitsinformatie van de zes Open Vlacc bibliotheken, ook het bezit te zien van de bibliotheken die deel uitmaken van de Provinciale Bibliotheek Systemen van Antwerpen en West-Vlaanderen. Het uitleenadres van het werk wordt visueel weergegeven op een interactieve kaart die doorlinkt naar de lokale zoekomgeving. Wie snel een exemplaar in de buurt wil zoeken, kan dat via de optie 'Toon dichtstbijzijnde'. Het aantal bibliotheken dat op het kaartje getoond wordt, zal de volgende jaren stijgen, naarmate het project Bibliotheekportalen wordt uitgebreid over heel Vlaanderen en er meer bibliotheken aansluiten op de Provinciale Bibliotheek Systemen. In de toekomst worden ook de volledige collecties van de bibliotheken in het project doorzoekbaar op zoeken.bibliotheek.be, en niet enkel de werken die al in Open Vlacc zitten. 3.2.3 Verdere inhoudsverrijking
Zoeken.bibliotheek.be had reeds 40 000 titels die verrijkt waren met een recensie uit de tijdschriften Leeswolf of Leeswelp van Vlabin-VBC. Deze werden in 2010 nog verder uitgebreid, en konden sneller worden teruggevonden via de verfijning ‘Recensie’ in de verfijningskolom. Bladeren in alle door Vlabin-VBC gerecenseerde boeken kan via de link ‘besproken boeken’ op het startscherm van zoeken.bibliotheek.be. Eind 2010 werd zoeken.bibliotheek.be verrijkt met een vijftigtal consolegames. Er werd voor gekozen om naast de titelbeschrijvingen ook de PEGI-pictogrammen weer te geven. Bij de speelfilms werden tegelijk ook de Kijkwijzer-pictogrammen opgenomen. PEGI en Kijkwijzer zijn aanduidingen die waarschuwen tot welke leeftijd een game of film schadelijk kan zijn. Naast de leeftijden geven de pictogrammen ook de reden van het advies aan.
Publiekstoepassingen
32
De games, de nieuwe collectie vertelplaten voor de Japanse Kamishibai verteltheaters, en de Fundels, allemaal nieuwe collecties in Open Vlacc, kregen in zoeken.bibliotheek.be een herkenbare aanduiding met een eigen pictogram. 3.2.4 Helppagina
Zoeken.bibliotheek.be had reeds van bij het begin een helppagina met uitleg over eenvoudige en meer geavanceerde zoekmogelijkheden. Omdat de zoekomgeving niet stilstaat, was deze helppagina lang en onoverzichtelijk geworden. Daarom werd in 2010 gewerkt aan een nieuwe vorm om uitleg te geven over de inhoud en de vele zoekmogelijkheden op zoeken.bibliotheek.be. De nieuwe helppagina is zoals voorheen bereikbaar via een link naar de Help op het startscherm van zoeken.bibliotheek.be, die doorlinkt naar www.bibliotheek.be/uitleg. Op deze pagina worden regelmatig nieuwe berichten toegevoegd, zodat dit kan uitgroeien tot een extra communicatiekanaal naast de Focus-nieuwsbrief, om ook het bibliotheekpubliek op de hoogte te houden van vernieuwingen op zoeken.bibliotheek.be. Alle vernieuwingen in zoeken.bibliotheek.be zijn ook op de voet te volgen via de Facebook-pagina ‘zoeken.bibliotheek.be’.
3.3 Bibliotheekportalen
Bibliotheekportalen is een samenwerkingsproject van het Agentschap voor Sociaal-Cultureel Werk van de Vlaamse overheid, de provincies en de Vlaamse Gemeenschapscommissie van Brussel. Bibliotheekportalen wil een gemeenschappelijke, gebruiksvriendelijke en herkenbare zoekomgeving ontwikkelen, die toegang biedt tot de verzamelde bibliotheekcollecties in Vlaanderen. Het is de ambitie om voor bibliotheekgebruikers, om het even waar, op een gelijkaardige intuïtieve manier de fysieke en digitale bibliotheekcollecties doorzoekbaar te maken én te tonen in welke bibliotheek het werk aanwezig is.
Bibnet kreeg de opdracht van de Vlaamse overheid om het project uit te voeren. De Raad van Bestuur van Bibnet gaf een mandaat aan een projectgroep om het project te sturen.
Deze projectgroep bestaat uit Geert Roelandts (Vlaamse overheid en toezichthouder op Bibnet), Mia Desmedt (Vlaamse overheid), Bart Beuten (provincies), Marnix Paesbrugghe (provincies), Patrick Vanhoucke (Vlaamse Gemeenschapscommissie), Jan Braeckman (Bibnet) en Rosemie Callewaert (Bibnet, projectleider Bibliotheekportalen).
Het project ging van start met een pilootjaar met de Provincies Antwerpen en West-Vlaanderen. In de eerste helft van 2010 werd een centrale infrastructuur ontwikkeld die het mogelijk maakt om data tussen zoeken.bibliotheek.be en andere Aquabrowser systemen, die binnen het project gekoppeld zijn, met elkaar te delen. Deze ontwikkelingen hebben geleid tot verschillende op elkaar geënte zoekomgevingen van PBS-bibliotheken, provinciale netwerken en zoeken.bibliotheek.be.
Op 29 april 2010 werd een studiedag georganiseerd voor een zestigtal SBB- en PBS-medewerkers over de stand van zaken van het project Bibliotheekportalen.
Publiekstoepassingen
33
Tijdens de pilootfase hebben de Provincies Antwerpen en West-Vlaanderen samen met acht bibliotheken het concept getest en geëvalueerd: de openbare bibliotheken van Westerlo, Bornem, Mechelen, Zwijndrecht, Oostkamp, Ieper, Knokke-Heist en Meulebeke.
Op 30 september 2010 werd de lancering van de nieuwe websites aangekondigd op de Bibnet Denk- en discussiedag. Eén dag later werden de vernieuwde zoekomgevingen voor het publiek gelanceerd:
Lokaal zoekniveau: gemeente.bibliotheek.be (86 bibliotheken met 200 uitleenadressen), bv. westerlo.bibliotheek, knokke-heist.bibliotheek.be, …
Provinciaal zoekniveau: provant.bibliotheek.be, west-vlaanderen.bibliotheek.be Vlaams zoekniveau: zoeken.bibliotheek.be
De publiekscatalogi van de openbare bibliotheken Gent en Brugge waren pioniers in het koppelen van de lokale zoekomgeving aan de gegevens van zoeken.bibliotheek.be Nieuwe ontwikkelingen in het pilootproject Bibliotheekportalen zullen door de specifieke expertise en in overleg met deze bibliotheken ook verder overgedragen worden.
Lokale praktijkontwikkeling
34
4 Lokale praktijkontwikkeling
Bibnet wil openbare bibliotheken helpen om zich te profileren als lokale plek waar het publiek kennis kan maken met en gebruik kan maken van de mogelijkheden van een digitale omgeving. Via diverse projecten wordt deze lokale praktijkontwikkeling ondersteund, zodat bibliotheek-medewerkers kennis rond digitale media kunnen verwerven, verzamelen en delen.
4.1 23 Dingen
In januari 2009 lanceerde Bibnet de zelfstudiecursus 23 Dingen (www.23dingen.be). Deze cursus om bibliotheekmedewerkers de kans te geven zelfstandig hun internetvaardigheden te vergroten, bereikte in 2010 meer dan honderd bibliotheekmedewerkers.
23 Dingen is een online leertraject, waarmee iedereen op een zelfstandige manier de meest courante web 2.0 toepassingen kan leren kennen en gebruiken. Het 23 Dingen-programma bevat (23) oefeningen waardoor men vertrouwd raakt met bloggen, RSS, tagging, wiki’s, podcasts, online applicaties, foto- en videowebsites en nog veel meer. Gemiddeld zijn er negen tot twaalf weken nodig om de 23 Dingen te doorlopen.
23 Dingen werd ontwikkeld door een Amerikaanse openbare bibliotheek. Bibnet ontwikkelde en lanceerde in 2009 een eigen Vlaamse 23 Dingen, in samenwerking met de maker van de Nederlandse versie 23dingen.nl, Rob Coers.
Geïnteresseerden kunnen het 23dingen-programma zelfstandig volgen, via de website www.23dingen.be.
Sinds de opstart van de Vlaamse 23dingen-cursus, organiseerde de bibliotheekschool Gent reeds diverse cursusreeksen ‘Start to web 2.0 in 23 dingen’. De cursisten doorlopen 23 Dingen in 40 lesuren, grotendeels in afstandsonderwijs, maar met de ervaring van een docent en de inspiratie van medestudenten. Wie slaagt voor de permanente evaluatie, ontvangt een attest. In 2010 namen 107 cursisten deel aan de cursus, waarvan er 81 hun attest behaalden. Het cursustraject werd driemaal te Gent, driemaal te Leuven, één keer in Antwerpen en één keer in Limburg georganiseerd.
Bibnet werkte mee aan twee workshopdagen ’23 Dingen in de muziekafdeling’, op 19 en 21 januari te Kortrijk, en aan de studiedag ’23 Dingen goes back to the future’, georganiseerd door de bibliotheekschool. Verschillende provincies en regiogroepen namen in de loop van het jaar diverse initiatieven om het 23 Dingen-programma kenbaar te maken en verder te ondersteunen, via speciale cursustrajecten, lezingreeksen, workshops en intervisiebijeenkomsten van cursisten. Bibnet stelde 23 Dingen ook voor op het E-dinges festival voor medewerkers uit bibliotheken, onderwijs en het sociaal-cultureel werk.
Lokale praktijkontwikkeling
35
Tijdens de zomer werd de inhoud van de 23dingen-website door Bibnet en de Gentse bibliotheekschool geëvalueerd. Op basis hiervan, werd in het najaar gestart met de herwerking van de diverse ‘dingen’. Om de leesbaarheid te verhogen, werden de pagina’s in een nieuwe layout gestoken, met subtitels en een menu. Daarnaast werd er getracht om, waar dat kon, de inhoud uit te breiden met concrete voorbeelden van hoe men in de bibliotheek zelf met de betreffende tools aan de slag kon gaan, zowel uit de Vlaamse als uit de internationale bibliotheeksector. Tenslotte werd het onderwerp ‘mediawijsheid’ aangebracht in de vorm van aandachtspunten bij specifieke dingen. Op die manier konden thema’s zoals ‘veilige wachtwoorden’, ‘privacy op het web’ en ‘copyright’ geïntegreerd worden bij de diverse web 2.0 tools.
In het kader van 23 Dingen volgt Bibnet ook hoe bibliotheken met deze sociale softwaretools aan de slag gaan. Er werden in 2010 diverse overzichten gemaakt, die beschikbaar zijn voor iedere geïnteresseerde:
blogberichten van Vlaamse Openbare bibliotheken worden geaggreerd en getoond op Bibliotheek.be. Diezelfde berichten en blogs zijn ook terug te vinden op Netvibes, op de openbare pagina van Bibnet (www.netvibes.com/bibnet);
accounts en berichten van Vlaamse ‘twitterende’ openbare bibliotheken kan men opvragen via twitter.com/bibnet/openbare-bibliotheken;
een overzicht van Vlaamse openbare bibliotheken op Facebook is beschikbaar op het tabblad ‘Mijn bib’ binnen de Facebookpagina van De Bibliotheekweek (facebook.com/bibweek).
Bibnet stelde in de zomer 2010 een inspiratiegids samen die wil aantonen dat Facebook ook voor bibliotheken een krachtig modern communicatiemedium kan vormen. De gids geeft een inzicht in 's werelds grootste sociale netwerk, bevat praktische tips, toont talrijke praktijkvoorbeelden van Vlaamse openbare bibliotheken en ging ook dieper in op de facebookwedstrijd tijdens de Bibliotheekweek in het najaar.
Een dertigtal bibliotheken maakten van de Bibliotheekweek en de inspiratiegids gebruik om hun aanwezigheid op Facebook uit te bouwen. De Bibliotheekweekpagina kreeg op enkele weken tijd meer dan 2000 fans, waarvan ongeveer de helft deelnamen aan de eigenlijke wedstrijd via het plaatsen van een citaat op het prikbord van de facebookpagina. Bibnet verleende ook technische ondersteuning bij de bibliotheekweekactie op Facebook.
Op 13 december reikte de Gentse Bibliotheekschool de eerste Vlaamse Bib Web Awards uit. Tientallen bibliotheken werden genomineerd en bekroond voor de vele interessante initiatieven die zij namen op het vlak van sociale media. Inspirerende facebookpagina's, interactieve webcatalogi, boeiende bibliotheekblogs en andere web 2.0 tools stonden in de kijker. Ook Bibnet viel vijfmaal in de prijzen. De 'good practices' die door dit initiatief onder de aandacht werden gebracht, werden opgenomen in 23 Dingen, bij het overeenkomstige 'ding' waar ze gebruik van maken.
Lokale praktijkontwikkeling
36
4.2 Kenniskantoor
In 2010 werd er achter de schermen gewerkt aan een nieuwe website “Kenniskantoor” waarop bibliotheken informatie aan elkaar kunnen vragen, en met elkaar kunnen delen.
Kenniskantoor wil een antwoord zijn op de behoefte aan een hedendaagse en gebruiksvriendelijk werkinstrument om kennis en ervaringen van bibliotheekprofessionals uit te wisselen.
De informatie op Kenniskantoor moet open en vlot toegankelijk zijn, bruikbaar voor iedereen die hier behoefte aan heeft. Participatie en interactie primeren hier boven het gestructureerd aanbieden van duurzame en volledige informatie.
Op basis van een analyse van de noden en gewenste functionaliteiten van een dergelijk platform, werd in het najaar 2009, samen met het Gentse mediabedrijf The Reference, een bèta-versie van ‘Kenniskantoor’ ontwikkeld en getest via kenniskantoor.bibliotheek.be. Deze tool werd in de eerste helft van 2010 voorgesteld aan een pilootgroep, die de functionaliteiten enkele maanden verkenden. Op basis van hun ervaringen, werd besloten dat er nog enkele belangrijke functionaliteiten ontbraken om Kenniskantoor als volwaardig instrument in gebruik te nemen. Ook de achterliggende doelstellingen die moesten leiden tot een actief gebruik van Kenniskantoor werden bijgestuurd
Omdat de gewenste werking van Kenniskantoor sterk vergelijkbaar was met deze van een ander (geprofessionaliseerd) sociaal platform, Ning, werden de extra ontwikkelkosten van een uitbreiding van de bèta-versie van Kenniskantoor afgewogen tegen het gebruik van Ning. Ning zou met haar professionalisering ook voldoende garanties kunnen bieden op voortbestaan en verdere ontwikkeling. Bovendien zou de aansluiting bij Ning bibliotheekprofessionals leren omgaan met een bestaand internetplatform, dat ook voor andere (eigen) toepassingen kan ingezet worden. Eerder dan te kiezen voor de verdere ontwikkeling van een nieuwe, unieke en volledig op maat aanpasbare omgeving, werd eind 2010 beslist om te investeren in een professionele licentie van Ning en Kenniskantoor hier volledig in op te bouwen.
Kenniskantoor werd in het voorjaar 2011 gelanceerd, en zal vanaf 31 maart 2011 de bibliotheekfora vervangen.
4.3 Roadshows
Bibnet werkte dit jaar aan een nieuw communicatiekanaal om met bibliotheken in gesprek te gaan over verschillende Bibnetprojecten en -onderwerpen. Dit werd gerealiseerd in de vorm van roadshows: interactieve presentaties rond diverse thema’s, projecten of producten, met tijd voor uitwisseling van ideeën of opinies. Deze roadshows zijn bedoeld voor bibliothacarissen en bibliotheekmedewerkers, en kunnen ingepast worden in regiovergaderingen of personeelsevenementen voor grotere of meerdere bibliotheken.
Lokale praktijkontwikkeling
37
In 2010 werden elf onderwerpen als roadshow aangeboden:
23 Dingen De dingen naar keuze in detail
Bib.fm De digitale muziekcollectie van de bib
Bibliotheek.be en zoeken.bibliotheek.be Ontdek welke informatie zoeken.bibliotheek.be je kan geven over bibliotheekcollecties
Bibliotheekportalen Het belang van een gemeenschappelijke, gebruiksvriendelijke en herkenbare zoekomgeving voor bibliotheekcollecties
Collectiecyclus Samen naar een efficiënte cyclus van collectieplanning tot kastklaar leveren?
Digitale collectie Waarom een digitale collectie?
E-reading (vanaf november 2010) Meer over e-boeken, e-readers en de rol van de bib
Fundels Digitale prentenboeken in de bib
Kenniskantoor Een instrument voor kennisuitwisseling door bibliotheekprofessionals
Online publieksbereik Hoe vinden je bibliotheekgebruikers jouw bibliotheek terug op het internet
Widgets Bibliotheek.be Ontdek de relevantie van deze widgets voor je bib
De roadshows werden in het voorjaar 2010 gelanceerd, en kenden meteen een groot succes. Vooral de thema’s Fundels, collectiecyclus, digitale collectie, Bib.fm en e-reading vielen in de smaak.
In 2010 vonden in totaal 18 roadshows plaats, meestal op regiovergaderingen over heel Vlaanderen, en doorgaans voor leidinggevenden in de bib. De gevraagde onderwerpen waren Bib.fm (3), bibliotheekportalen (2), collectiecyclus (8), digitale collectie (1), e-reading (2) en Fundels (3).
In het najaar werden de eerste stappen genomen om dit nieuwe communicatie-instrument verder te ontwikkelen en actief uit te dragen naar de hele sector. Concreet wil Bibnet het bereik van de huidige roadshow in kaart brengen en zelf actief roadshows organiseren in bepaalde regio’s en rond specifieke onderwerpen.
4.4 Bibliotheekfora
Bibnet beheert de discussiefora voor openbare bibliotheken, een geavanceerde listserver met tientallen fora en meer dan vierduizend (niet-unieke) leden. Er zijn fora die voor iedereen toegankelijk zijn en er zijn gesloten discussiegroepen (bvb. voor werkgroepen van Bibnet). De berichten van de publieke fora op de listserver zijn te bekijken op fora.bibliotheek.be. In de loop van 2011 worden de publieke fora stopgezet en vervangen door Kenniskantoor.
Lokale praktijkontwikkeling
38
4.5 E-inclusie
Bibnet wil actief inzetten op het ondersteunen van concrete lokale digitale praktijken die de digitale kloof als maatschappelijk probleem mee aanpakken. In 2010 werden daarvoor de eerste stappen genomen.
4.5.1 Positioneren bibliotheken
Bibnet wil samen met openbare bibliotheken de rol verkennen die ze kunnen spelen op het vlak van e-inclusie. Op basis van literatuurstudies en good practices werden enkele mogelijke scenario’s uitgewerkt, wat in 2010 resulteerde in een eerste pilootproject rond ‘Digital Storytelling’ (zie hieronder).
Daarnaast vertegenwoordigde Bibnet de openbare bibliotheeksector in diverse overleggroepen, waaronder de Adviesraad ‘Digitaal onder dak’, verschillende workshops over de evaluatie en de aanpassingen van het ‘Nationaal actieplan digitale kloof’, een workshop in het kader van het IST-onderzoek rond ‘E-inclusie’ en de Digitale Week. Bibnet wil op deze manier de mogelijke rol van bibliotheken op het vlak van e-inclusie benadrukken bij overheden en mogelijke partners.
4.5.2 Informatiegeletterdheid
Bibnet participeert aan een project van LOCUS over informatie-geletterdheid, dat kadert in het Vlaams Plan Geletterdheid van de departementen Cultuur en Onderwijs.
Naast de begeleiding op maat van drie projecten van lokale bibliotheken, vonden er in het kader van dit project in 2010 op regelmatige tijdstippen reflectiebijeenkomsten plaats met beleidsmedewerkers van de departementen Cultuur en Onderwijs, Bibnet en mensen uit de praktijk.
Deze projecten werden in 2010 uitgebreid met twee extra piloten rond ‘Digital Storytelling’. De bibliotheken van Maaseik en Genk werden bereid gevonden om samen met Bibnet en Kif Kif een multimediaal project vorm te geven. Digital Storytelling is verhalen vertellen door gebruik te maken van de nieuwste multimediale technieken. Via dit project wordt de informatie- en mediageletterdheid van jongeren aangescherpt op een speelse en voor hen aantrekkelijke wijze. Het centrale thema waarrond gewerkt wordt is ‘migratie’, wat ruimte biedt voor interculturele en intergenerationele dialoog, en wil bijdragen tot een positieve identiteitsvorming. Beide piloten werden in 2010 uitgewerkt op basis van brainstormsessies met de betrokken bibliotheken, Bibnet en Kif Kif. In het voorjaar 2011 worden de eigenlijke workshops gepland.
Daarnaast blijven LOCUS en Bibnet, samen met lokale bibliotheken, nuttige informatie over het thema ‘Informatiegeletterdheid’ verzamelen. Achtergrondinformatie, praktijkvoorbeelden uit binnen- en buitenland, mogelijke partners voor het opzetten van lokale projecten, info over subsidies en links naar interessant onderzoek over informatiegeletterdheid en de digitale kloof, al deze gegevens werden bijgehouden in de wiki ‘Informatiegeletterd’. In januari 2010 werd deze
Lokale praktijkontwikkeling
39
wiki openbaar gemaakt. In de loop van 2010 werden er meer dan 100 verschillende pagina’s aan de wiki toegevoegd en werd de inhoud meer dan 1 000 keer bewerkt. De meest populaire pagina’s, met uitzondering van de startpagina, zijn deze met info over mogelijke partners, achtergrondinformatie en praktijkvoorbeelden.
4.5.3 European Congress on E-Inclusion (ECEI09)
Op 20 en 21 september 2010 was Bibnet voor de tweede maal betrokken bij de organisatie van een Europees congres over e-inclusie en de rol die openbare bibliotheken hierin kunnen spelen. In 2010 stond deze conferentie in het kader van het Europese voorzitterschap van België.
Dit tweedaagse congres in het Vlaams Parlement daagde de aanwezigen uit na te denken over de kansen voor bibliotheken in een digitale omgeving, en de investeringen op het vlak van technologie en dienstverlening die nodig zijn om deze uitdaging te beantwoorden.
Volgende onderwerpen kwamen aan bod:
“Een Europees beleid voor openbare bibliotheken” “Nieuwe benaderingen van e-inclusie, technologie en digitale inhoud” “Openbare bibliotheken en nieuwe partners voor de toekomst” “Openbare bibliotheken in een steeds competitievere markt” “Werken met communicatie: sociale netwerken, doelgroepen en crowdsourcing”
Het deelnemerspubliek bestond uit meer dan 240 medewerkers van openbare bibliotheken, maar ook beleidsafgevaardigden, technologische experts, NGO’s en academici uit 27 EU-lidstaten.
De presentaties en diverse verslagen zijn online te vinden op de website van de conferentie: www.ecei10.eu.
4.6 Lokale IT-infrastructuur
4.6.1 Telecommunicatie
In 2009 werd het telecommunicatienetwerk afgebouwd. Er werd daarbij geopteerd om de centrale maildienst (@bibliotheek.be) nog te behouden. Eind 2009 werd een offertevraag gelanceerd. Begin 2010 ging de vernieuwde dienst, nu met een webtoegang, van start. In januari 2010 werden 1 577 @bibliotheek.be mailadressen verhuisd naar een nieuwe server bij Cegeka, met nieuwe accountgegevens en webmailfunctionaliteit.
4.6.2 Samenaankoop licenties
Ook in 2010 konden bibliotheken via Bibnet gebruik maken van goedkope gebruikslicenties voor antivirussoftware, Microsoft- en Adobe-producten. In 2010 waren er voldoende bestellingen vanuit de bibliotheken om de gebruikslicenties aan een goedkope prijs te behouden en dit voor de applicaties. Voor de server- en systemtoepassingen werd de overeenkomst aangepast naar de Open Licensing. De prijs hiervan ligt iets hoger dan de gebruikerslicenties. 2011 start een nieuwe onderhandeling op voor een 3-jarige overeenkomst.
Lokale praktijkontwikkeling
40
4.6.3 RFID
In de wereld van bibliotheekautomatiseringspakketten en selfservice-apparatuur is er nood aan een nieuwe standaard voor data-uitwisseling. Het SIP2-protocol vormt de huidige standaard in Vlaanderen maar is onvoldoende voorzien om de actueel gevraagde functies standaard te ondersteunen. Het SIP2-protocol zou significant uitgebreid moeten worden. Naast het SIP2-protocol bestaat er ook het NCIP-protocol, dat wereldwijd meer en meer ondersteund wordt door leveranciers. NCIP lijkt een vollediger protocol dan SIP2 maar er zijn nog openstaande vragen. Om hierop antwoorden te krijgen, lieten de betrokken overheden (De Vereniging van Vlaamse Provincies in naam van de vijf provincies, de Vlaamse Gemeenschapscommissie en Bibnet in naam van de Vlaamse Overheid) een studie uitvoeren. De opdracht werd gegeven aan de Provinciale Hogeschool Limburg, waar consultant Rob Doumen een reeks van afhankelijkheden en onverenigbaarheden in kaart bracht. Het rapport toont dat er op korte termijn geen zaligmakende oplossing bestaat. Er wordt aangeraden te wachten op een betere standaard.
4.6.4 Helpdesk
De helpdesk beantwoordde 4 296 vragen in 2010.
Onderwerp Aantal vragen
Aleph 58
Aquabrowser 17
Bibliotheek technisch 94
Bibliotheek abonnement 7
Bibliotheek.be 17
Boekenbankdata 13
Covers 148
Digileen 13
Eigen werking 318
Export lijsten 23
FOCUS 102
FTP 31
Luisterpunt 17
Mailbeheer 525
Fundels 27
Open Vlacc export 8
Lokale praktijkontwikkeling
41
Open Vlacc invoer 2181
RFID 17
Vragen van publiek 506
ZIZO 130
Zoeken.bibliotheek.be 120
TOTAAL 4 372
Tabel 4 ‐ Overzicht helpdeskvragen per onderwerp
Onderwerp Aantal vragen
PBS Antwerpen 447
BRUNO 136
PBS Limburg 233
PBS OVINOB 397
PBS Vlaams-Brabant 76
PBS WINOB 316
Vlacc-catalografen 447
Lokale catalografen 112
Externen 17
TOTAAL 2 181
Tabel 5: Overzicht helpdeskvragen Open Vlacc invoer
4.7 Publieke werken
In nauwe samenwerking met Bibnet, ondersteunt LOCUS bibliotheken om de kwaliteit van hun dienstverlening en werking te verbeteren. Het project ‘Organisatie-ontwikkeling’, in 2009 opgestart, werd in 2010 herdoopt tot ‘Publieke werken’.
Het ontwikkelde instrumentarium, dat in 2009 vorm kreeg, werd in een eerste fase aan de hand van een opleidingstraject in de sector geïmplementeerd. Deze pilootfase startte in oktober 2009 en duurde tot juni 2010. Dit eerste traject omvatte opleidingen, begeleiding en coaching, waarbij plenaire studiedagen, individuele consulting en intervisie in kleine groepjes elkaar afwisselden. De organisatie van het opleidingstraject gebeurde door LOCUS in overleg met Bibnet en de verschillende SBB’s.
Lokale praktijkontwikkeling
42
In het najaar 2010 werd het project verder uitgerold naar de hele sector. Bibliotheken konden instappen in een opleidingstraject om zelf de bibliotheekwerking te analyseren, verbeterpunten aan te pakken en managementvaardigheden verder te ontwikkelen.
Bibnet denkt mee na over de toekomst van dit project en de integratie van de ‘digitale’ publieke werken.
4.8 Meetstrategieën
Om de digitale evolutie van bibliotheken in kaart te brengen en hier te kunnen op inspelen, werd in 2010 het concept uitgewerkt van een project ‘meetstrategieën’. Dit project bestaat uit:
1. Een sectorale digiscan, die een digitale stand van zaken met opleveren over de bibliotheeksector als geheel, en op termijn evoluties ter zake moet kunnen volgen. Dit deelproject wordt afgestemd op een onderzoek binnen ASCW, in aanloop naar de publicatie van hun cijferboek.
2. Een lokale digiscan, die bibliotheken moet toestaan zichzelf te positioneren op digitaal vlak, en hier ook veranderingstrajecten te initiëren Dit traject zal volledig geïntegreerd worden in een het project ‘Publieke werken’.
In 2011 zal dit project geïnitieerd worden.
Onderzoek, samenwerkingsverbanden en verdere dienstverlening
43
5 Onderzoek, samenwerkingsverbanden en verdere dienstverlening Bibnet participeert aan of initieert onderzoek en experimenten die de maatschappelijke rol van de bibliotheek in de digitale wereld helpen definiëren. De klemtoon ligt hierbij op onderzoek naar het gedrag van mensen in een digitale omgeving en het gebruik van (bibliotheek)toepassingen. Via experiment en pilootontwikkelingen wil Bibnet nieuwe technologie inzetten voor bibliotheek-innovatie.
Bibnet bemiddelt ook op het gebied van auteursrecht, en bouwt in deze materie expertise op.
Door deel te nemen aan diverse bijeenkomsten en fora in de internationale bibliotheekwereld, vertegenwoordigt Bibnet mee de Vlaamse openbare bibliotheken in het buitenland.
5.1 EPICS
In het najaar 2009 startte EPICS, een nieuw onderzoeksproject van IBBT, waarin Bibnet samen met FARO en 13 andere organisaties onderzoek verricht naar de creatie van een educatief platform voor digitaal cultureel erfgoed.
De laatste jaren is er, dankzij initiatieven zoals Europeana, een stijgend aanbod van digitale erfgoedobjecten. In de onderwijswereld geraken elektronische leeromgevingen meer en meer ingeburgerd, wat kansen biedt voor het inzetten van multimediaal en interactief cursusmateriaal. EPICS wil inspelen op beide ontwikkelingen, en digitale erfgoedobjecten aanbieden in een interactief platform, met mogelijkheden tot zoeken, bewerken, metadatering en distributie via diverse kanalen.
Bibnet zal binnen het project o.a. de rol onderzoeken die bibliotheken kunnen spelen in het ontsluiten en distribueren van digitaal erfgoed voor het onderwijs, alsook als ontmoetingsplek en didactische ruimte voor onderwijsprojecten over digitaal erfgoed. Samen met de andere partners, en in het bijzonder met de openbare bibliotheek van Ieper, het Ieperse archief, de erfgoedcel CO7 en het In Flanders Fields museum, wordt gewerkt aan een pilootproject rond digitaal erfgoed i.v.m. de Eerste Wereldoorlog in Ieper.
In een eerste fase werd begin 2010 samengezeten om een concrete case-study op touw te zetten. Verder werden mogelijke rollen van bibliotheken op het vlak van erfgoed-verspreiding en educatie onderzocht. Het EPICS-project sluit af in 2011 met een ‘Demonstrator-dag’ in Ieper, waarbij de bevindingen en onderzoeksresultaten aan de overheid, pers en andere geïnteresseerden zullen worden voorgesteld.
5.2 Online publieksbereik
In onze hedendaagse digitale maatschappij, waarin jongeren maar ook meer en meer volwassenen, een groot deel van de dag online doorbrengen, is een online publiekswerking voor bibliotheken onontbeerlijk. Bibnet wil dan ook bibliotheken sensibiliseren om aandacht te besteden aan hun zogenaamde ‘webpresence’.
Onderzoek, samenwerkingsverbanden en verdere dienstverlening
44
Samen met LOCUS startte Bibnet een pilootproject om de online diensten van de gemeenten Halle en Dilbeek in kaart te brengen. Rond de bevindingen van dit onderzoek werd een workshop georganiseerd tijdens de Denk- en discussiedag in september 2010, waar niet enkel uitleg werd gegeven over de noodzaak van online publiekswerking, maar de deelnemers ook ervaringen konden uitwisselen. Bibnet biedt deze presentatie en workshop ook aan als roadshow.
5.3 Auteursrechten
Auteursrechten staan steeds hoger op de politieke agenda, ook op Europees niveau. Zeker op het vlak van het waarborgen van toegang tot digitale informatie is er nog een hele weg af te leggen. Om in die debatten en dossiers sterker te staan wil Bibnet meer expertise verwerven en aan slagkracht winnen. Ook bij andere organisaties zoals FARO en VVBAD staat dit op de agenda. Daarom nam Bibnet samen met hen het initiatief om op zoek te gaan naar nog andere medestanders, om zo in staat te zijn het belang van het publiek en de instellingen die staan voor het publieksgebruik sterker te maken.
Eind 2010 werd een akkoord getekend tussen Bibnet, FARO en UGent en besloten ze in zee te gaan met Joris Deene, advocaat te Gent en specialist auteursrechten. VVBAD en Luisterpuntbibliotheek zegden onmiddellijk hun steun toe. Het samenwerkingsverband staat open voor nieuwe partners en wil een open dialoog voeren met alle betrokken inzake auteursrecht binnen cultuur, onderwijs, wetenschap en erfgoed.
Ondertussen werken Bibnet en de VVBAD samen met Belgian Entertainment Association (BEA) een praktische regeling uit om de uitlening van games in bibliotheken mogelijk te maken (zie 2.2.7).
5.4 Nationale samenwerkingsverbanden
Omdat zowel Bibnet als LOCUS voor een deel dezelfde doelgroep hebben, nl. de Vlaamse openbare bibliotheken, werken zij intensief samen rond diverse projecten voor bibliotheken, waaronder gemeenschappelijke instru-menten zoals Bibliotheek.be, Kenniskantoor en FOCUS, en de projecten “Publieke werken” en “Informatiegeletterdheid”.
Bibnet stemt regelmatig af met FARO m.b.t. digitaliseringsprojecten en onderzoek, zoals EPICS. Boek.be en Bibnet werkten ook in 2010 samen aan deelprojecten met een duidelijke meerwaarde voor beide partners.
Bibnet werd op gezette tijden betrokken bij initiatieven van het departement cultuur, jeugd,sport en media inzake digitalisering en verwante onderwerpen.
Rond thema’s zoals mediawijsheid, informatiegeletterdheid en de Digitale Week, werd ook regelmatig samengezeten met Linc/VSNG.
Met de Luisterpuntbibliotheek werd regelmatig overleg gepleegd in functie van de nodige aanpassingen van de daisy- en braillecatalogus.
Bibnet is passief lid van VOWB. De actieve samenwerking gebeurt vooral op het vlak van auteursrecht.
Onderzoek, samenwerkingsverbanden en verdere dienstverlening
45
Er is regelmatig overleg tussen Bibnet en VVBAD, vaak naar aanleiding van concrete samenwerking en overleg: auteursrechten, bibliotheekopleidingen, workshops, enzovoort.
5.5 Internationale contacten
Nederland heeft jarenlang gewerkt aan schaalvergroting van de bibliotheken door de vorming van basisbibliotheken. De meest recente hervorming is die van de organisaties op rijksniveau. In 2009 werd besloten een sectorinstituut (www.siob.nl) op te richten dat het beleid moet uitvoeren van de Nederlandse overheid. De facto betekent dit een forse afslanking van de Vereniging van Openbare Bibliotheken (www.debibliotheken.nl) die tot voor kort dergelijke taken kreeg toegewezen. Naast een sectorinstituut richtte de overheid ook de organisatie Bibliotheek.nl (www.bibliotheek.nl) op die, zoals Bibnet, de opdracht krijgt om de digitale bibliotheek te realiseren in Nederland. Bibnet onderhield in 2010 regelmatig contact met het projectteam van Bibliotheek.nl.
Bibnet zetelt in het bestuur van NAPLE Forum. Formele en informele gesprekken vormden input voor de ECEI10 conferentie in Brussel.
Bibnet is tevens lid van EGDO, de expertengroep inzake digitale bibliotheken van EBLIDA.
Medewerkers van Bibnet namen ook deel aan internationale conferenties, zoals ELAG 2010 (juni 2010), de IFLA-conferentie (augustus 2010) en de Bibliotheektweedaagse (december 2010).
Communicatie en PR
46
6 Communicatie en PR 6.1 Denk- en discussiedag februari 2010
Op 12 februari 2010 organiseerde Bibnet een tweede Denk- en discussiedag, ditmaal rond het thema collectiemanagement.
Dr. Caroline Pauwels (VUB, IBBT/SMIT) opende met een keynote over de taak en uitdagingen van kennisinstellingen voor het brede publiek. Vervolgens gingen dr. Hein Leemans (Bureau Leemans, Hogeschool Rotterdam), Michiel Laan (voormalig directeur CDR) en Johan Mijs (Bibnet) elk vanuit hun eigen invalshoek dieper in op het thema collectiebeleid.
De lunch werd interactief opgevat onder de vorm van een informatiemarkt. Naast hapjes en drankjes, bood Bibnet ook een buffet aan van standjes, waarbij diverse nieuwe en/of minder bekende thema's uit de (digitale) collectie, zoals Fundels, games en graphic novels, gepresenteerd werden.
De namiddag stond in het teken van het huidige en toekomstige collectiemanagement van de Vlaamse openbare bibliotheken. Jan Collet (Kalmthout), Paul Wouters (Turnhout) en Davy Van den Heede (Brugse poort) gaven concrete case studies uit hun eigen bibliotheek. Wim Verhulst (Bibnet) schetste een beeld van de collectiecyclus die Bibnet mee wil helpen uitbouwen.
Na een korte koffiepauze vormden drie stellingen de aanzet tot een diepgaande discussie met de sprekers en andere panelleden over de thema's die doorheen de dag aan bod kwamen en werd er vooruitgeblikt op de uitdagingen voor de toekomst.
Op de Bibnet-website vindt men de links naar de presentaties op Slideshare en de sfeerfoto’s op Flickr.
6.2 Denk- en discussiedag september 2010
Hoe past een bibliotheek in de (digitale) leefwereld van het publiek? Wat verstaan we onder “de digitale bibliotheek”? Welke plek is er voor mijn lokale bibliotheek? Wordt mijn publiek daar beter van? Dit waren de centrale thema’s van de derde Denk- en discussiedag, op 30 september 2010.
Het eerste deel van deze studiedag stond in het teken van het project Bibliotheekportalen. Sprekers van zowel Bibnet, de betrokken PBS’en en pilootbibliotheken stelden dit interbestuurlijke project voor aan meer dan 200 toehoorders.
Na een korte pauze kon men een keuze maken tussen drie workshops: de digitale collectie, publieksbereik 2.0 en een blik achter de schermen van bibliotheekportalen.
De namiddag werden de aangereikte thema’s verder uitgediept in twee panelgesprekken: een eerste groep, bestaande uit onderzoekers, kregen enkele vragen voorgeschoteld over publieksonderzoek in een digitale context. Daarna mochten bibliothecarissen en gemeentemandatarissen discussiëren over de unieke rol van de lokale digitale bibliotheek.
Ook van deze dag zijn er presentaties en sfeerfoto’s terug te vinden via de Bibnet-website.
Communicatie en PR
47
6.2 Trefdag VVSG
Op 6 mei 2010 organiseerde VVSG zijn tweejaarlijkse Trefdag voor lokale besturen, boordevol inspiratie voor en contacten tussen mensen die hun schouders zetten onder het lokale bestuur.
Bibnet en LOCUS organiseerden samen met het agentschap de Trefwinkel “Uitdagingen voor de bibliotheek in de 21ste eeuw”. In twaalf rondetafelgesprekken werd hier ingegaan op een aantal thema’s waar bibliotheken nu en in de toekomst mee te maken krijgen: de bib als beleidsinstrument, (inhoudelijke) samenwerking en schaalvergroting, de digitale kloof, een draadloos netwerk in de bib, digitale interactie met bibliotheekgebruikers, de bib als lokale wegwijzer doorheen informatie binnen en buiten de bibliotheekmuren, … In de namiddag stond er een inspirerende werkbezoek naar de Waalse Krook op het programma, waar Gent zijn ‘Bibliotheek voor de toekomst’ zal neerzetten.
Bibnet, Cultuurnet en LOCUS presenteerden elk hun boodschap voor het gemeentebeleid ook op een gezamenlijke stand. Ook daar konden beleidsmakers heel wat inspiratie meenemen. Zo presenteerde Bibnet een flyer met als sprekende titel “Waarom gaat uw bibliotheek digitaal?”. Op die manier werd kort uitgelegd waarom het relevant is te investeren in de digitale ontwikkeling van de lokale bibliotheek.
6.4 Website
Bibnet documenteert zijn projecten op de website www.bibnet.be. Deze site blijkt een belangrijk communicatie- en informatiekanaal te zijn voor de bibliotheeksector en won op de Vlaamse Bib Web Awards de zilveren medaille in de categorie ‘Sites van vakorganisaties’.
De website werd in de zomer van 2010 gereorganiseerd. Oudere pagina’s kregen een opkuis, de structuur werd aangepast aan de veranderende projecten binnen Bibnet, en alle inhoud werd up-to-date gebracht.
In 2010 werden er 62 129 bezoeken geregistreerd, met een gemiddelde van 170 bezoeken per dag. Dit is een stijging van ongeveer 30% ten opzichte van 2009. Ook het aantal gedownloade documenten stijgt. Opvallende nieuwkomer was de Facebook-inspiratiegids. Daarnaast blijft de Open Vlacc regelgeving en de ZIZO-documentatie zeer belangrijk voor de gebruikers.
Communicatie en PR
48
De site heeft twee belangrijke functies voor de (brede) sector:
Leveren van documentatie i.v.m. Open Vlacc en catalografie, met als belangrijkste bron de Open Vlacc Regelgeving en ZIZO raadpleegmodule. Deze documentatie wordt dagelijks geraadpleegd.
Leveren van informatie over nieuwe projecten/diensten of belangrijke wijzigingen ervan. Deze pagina’s worden vooral bereikt via verschillende andere communicatiekanalen: FOCUS, nieuwsitems op de hoofdpagina en www.locusnet.be, RSS, Facebook en Twitter.
De Bibnet-site krijgt veel bezoekers via Google en andere zoekmachines. Het gebruik van Google is de opvallendste stijger in de verkeersbronnen. Ook voor veel bibliotheekprofessionals is Google de kortste weg naar informatie. Zo heeft de herpositionering van de pagina’s over Open Vlacc tijdens de herorganisatie van de site in de zomer een sterke stijging veroorzaakt door de betere ranking in Google.
Het aantal bezoekers via www.locusnet.be daalt , maar het blijft wel de belangrijkste verwijzende site. Vooral via de startpagina en de zoekpagina vinden veel bezoekers de Bibnet-website. Het belang van de site van VVBAD en Mediargus is sterk gestegen.
Het belang van Focus voor de aankondiging van wijzigingen en nieuwe informatie blijft groot. Het gebruik van andere communicatiekanalen, zoals Facebook en Twitter, steeg sterk in 2010, maar blijft relatief laag.
6.3 FOCUS
De Bibnet-projecten komen regelmatig aan bod in FOCUS, de gemeenschappelijke nieuwsbrief met LOCUS. FOCUS is een e-zine met informatie van LOCUS en Bibnet, bedoeld voor bibliotheekmedewerkers, cultuurfunctionarissen, cultuurbeleidscoördinatoren, schepenen voor cultuur en al wie geïnteresseerd is in het lokale cultuurbeleid.
In 2010 verschenen er 29 FOCUS-nieuwsbrieven met daarin 76 berichten vanuit Bibnet, verstuurd naar 4 868 personen en 310 bibliotheken.
Het effect van FOCUS is duidelijk zichtbaar in de statistieken van de Bibnet-site. Na het verschijnen van een bepaald bericht, krijgen de daaraan verbonden webpagina’s op de website een grote piek aan bezoeken.
6.4 Web 2.0
Bibnet verspreidt en verzamelt ook interessante info via sociale netwerksites, zoals Facebook, Twitter, Slideshare, Delicious, Flickr, Youtube en Netvibes. Het is uiteraard niet de bedoeling dat elke bibliotheekmedewerker al deze kanalen volgt, de belangrijkste info verschijnt steeds op de website en in FOCUS. Wie echter reeds aanwezig is op sociale platformen zoals Facebook en Twitter, kan er voordeel aan hebben om Bibnet ook daar te volgen en zo steeds op de hoogte te zijn van de laatste Bibnet-weetjes.
Op de Facebook Bibnet-pagina (zoek op 'Bibnet') verschijnen niet enkel de berichten uit FOCUS, maar ook tips uit het 23 Dingen-programma en andere nieuwtjes. Meer specifieke info over zoeken.bibliotheek.be, zoals aankondigingen van nieuwe functionaliteiten, vindt men dan weer terug op een andere Facebook-pagina: 'zoeken.bibliotheek.be'.
Communicatie en PR
49
Twitter-gebruikers kunnen Bibnet ook op deze netwerksite terugvinden en volgen. De 'Bibnet'-account wordt door onze medewerkers gebruikt om weetjes kenbaar te maken, maar ook om vanop (inter)nationale studiedagen over nieuwe bevindingen of interessante initiatieven te berichten.
Diverse presentaties door Bibnet zijn terug te vinden op Slideshare. Daarnaast kan men ook interessant materiaal vinden onder de accounts van de medewerkers zelf.
Interessante sites over bibliotheken, web 2.0, de digitale kloof en informatiebemiddeling, zijn verzameld via de Bibnet-account op Delicious.
Op Flickr vindt men de foto's van de Denk- en discussiedagen, samen met sfeerbeelden uit talrijke bibliotheken.
Het Bibnet-kanaal op YouTube verzamelt video's over nieuwe functionaliteiten en interessante gerelateerde filmpjes.
De Netvibes-pagina van Bibnet aggregeert berichten van bibliotheekorganisaties, Vlaamse en internationale bibliotheekblogs en de deelnemers aan het 23 Dingen-programma.
Diverse medewerkers van Bibnet verzamelen en verspreiden heel wat nuttige informatie via hun eigen accounts op sociale netwerken en blogs. Het overzicht 'Wie is wie' op de website geeft een overzicht van deze persoonlijke accounts en sites.
In 2010 bleef het gebruik van deze web 2.0 communicatiekanalen verder stijging. Het aantal ‘fans’ van de Bibnetpagina op Facebook verdubbelde, en ook op Twitter volgen nu al meer dan 250 gebruikers uit Vlaanderen en Nederland de berichten die Bibnet de wereld in stuurt.
6.5 Presentaties
Bibnet stelt zijn projecten op allerlei fora voor. Een greep uit de presentaties:
- Studiedag ’23 dingen in de muziekafdeling’ (19 en 21 januari 2010: RSS en Netvibes / Streaming muziek en widgets
- Lessenreeks 'Kinder(boeken)hoeken' Bibliotheekschool Gent (25 januari 2010): Digitale bibliotheektoepassingen voor kinderen en jongeren
- Denk- en discussiedag Bibnet (12 februari 2010) - diverse presentaties - Terugkomdag 23dingen (4 maart 2010): Kenniskantoor - DB Update Congres in Rotterdam (25 maart): Trends, ervaringen en infrastructuur bij de
uitbouw van zoek- en ontdekomgevingen - Lessenreeks 'Als muziek in (of tussen) je oren zit' Bibliotheekschool Gent (29 maart
2010): digitale muziek in de bibliotheek - Roadshow Bibliotheekweek LOCUS (4 en 6 mei): Facebookcampagne Bibliotheekweek
2010 - ICT-praktijkdag (25 mei 2010): Je digitale bibliotheek zet je op weg: in de bib, thuis, in de
klas - Gastcollege Bibliotheekschool Gent (1 juni 2010): Online zoeken in collecties van
openbare bibliotheken - ELAG conferentie (9 juni 2010): Discovering the library collections - E-reading Event Brussel (10 juni 2010): Het Vlaams E-boek Platform - EBF/IBF Annual Conference (18 juni 2010): Flemish public-private e-book platform - Denk- en discussiedag Bibnet (30 september 2010) – diverse presentaties - Studiedag FOBID 2010 (21 oktober 2010): Bibliotheekcatalogus: voorbereid op de
toekomst?
Communicatie en PR
50
- Conferentie V Congreso Nacional de Bibliotecas Públicas (4 november 2010): Flemish public libraries on the web
- Workshopdag E-dinges (18 november 2010): 23 Dingen - Gastcollege Cultuurmanagement KHBO Brugge (23 november 2010): Bibnet en de
digitale bibliotheek - Gastcollege Culturele Studies K.U.Leuven (23 december 2010): Libraries in times of
Google - Ovinob jaarvergadering (14 december 2010): Bibliotheekportalen
Projecten van Bibnet kwamen ook aan bod in volgende publicaties:
- Johan Delauré, ‘The Flemish Initiative for an E-book Platform’, Ebooks in Public Libraries (Newsletter NAPLE), 23 december 2010
- Rosemie Callewaert, 'Vlaams denkwerk : trends op Bibliotheek.be', Digitale Bibliotheek, 2010/5, p. 10-15
- Bart Janssen, 'LOCUS en Bibnet positief over harmonieuze reorganisatie', Bibliotheekblad, 2010/15, p. 25-27
- Bart Janssen, 'Vlaamse bibliotheken en boekenbranche werken samen aan een e-boekplatform', Bibliotheekblad - Special e-books: revolutie met gevolgen, 2010/5-6, p. 32-33
- Johan Delauré, 'E-boek rukt op: andere focus op lezen', Digitale bibliotheek, 2010/3, p. 16-20
- Hein Leemans, Jan Collect en Wim Verhulst, 'Integraal Collectiebeheer in opmars: van marktonderzoek tot collectieplan', Bibliotheek- & Archiefgids, 2010/1, p. 19-25
Bijlage ‐ Afkortingen en verklaringen
51
7. Werking Bibnet
7.1 Personeel
Jan Braeckman – Directeur Rosemie Callewaert – Metadataontwikkeling en –presentatie Peter De Keyser – Webtoepassingen Johan Delauré – Planning en coördinatie / Centrale oplossingen Ilse Depré – Lokale praktijkontwikkeling / Communicatie Malika Elherbouti – Organisatie en administratie Theo Gielen – Ondersteuning lokale bibliotheken Klaar Leroy – Bibliografisch Centrum (nieuw aangeworven in 2010) Rosa Matthys – Coördinator Bibliografisch Centrum Johan Mijs – Publiekstoepassingen Machteld Sohier – Bibliografisch Centrum Elly Van Acoleyen – Lokale praktijkontwikkeling Wim Verhulst – Collectiemanagement
7.2 Raad van Bestuur en Algemene Vergadering
In 2010 kwam de Raad van Bestuur van Bibnet 6 maal en de Algemene Vergadering 2 maal samen.
Rik Van de Walle (Vakgroep Elektronica en Informatiesystemen van de Universiteit Gent en bestuurder van het IBBT) is de voorzitter van de Raad van Bestuur.
Andere leden van de Raad van Bestuur zijn:
Luc Bauwens (hoofdbibliothecaris Gent) Koen Calis (bibliothecaris Brugge) Christine Descamps (bibliothecaris Beersel) Patrick N’Siala Kiese (medewerker journalistiek en cultuur van Kif Kif) Caroline Pauwels (SMIT onderzoeksgroep van de Vrije Universiteit Brussel en bestuurder
van de VRT) Erna Van Den Abeele (bibliothecaris Puurs) Nathalie Verstrynge (bibliothecaris Elsene en bestuurslid sectie Openbare Bibliotheken
van de VVBAD) Rita Van de Wiele (bibliothecaris Mechelen) maakt samen met bovenvermelde leden deel uit van de Algemene Vergadering.
Vanuit de Vlaamse overheid neemt Geert Roelandts, Afdelingshoofd Volksontwikkeling en Lokaal Cultuurbeleid van het Agentschap Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen, deel aan de vergaderingen van de Raad van Bestuur. In de loop van het jaar werd hij vervangen door Mia De Smedt, teamverantwoordelijke lokaal cultuurbeleid CJSM.
Bijlage – Afkortingen en verklaringen
52
7.2 Financieën
Omschrijving Inkomsten Uitgaven
Werkingsmiddelen
Structureel Bibnet werkingsbudget 2 781 000,00
Maribel, VIA, … 68 384,54
Eigen inkomsten uit projecten 520 775,41
Totaal eigen middelen incl. diversen 3 370 195,95
Totaal met interesten 3 372 030,55
Open Vlacc meerjarenkapitaalsubsidie
Saldo einde 2008 7 822 930,79
Saldo einde 2009 6 505 884,05
Interesten 2010 65 527,92
Investeringen in 2010 537 224,70
Kapitaal gebruikt voor recurrente kosten 445 225,64
Saldo einde 2010 (incl. interest) 5 588 961,63
Afschrijvingen
Open Vlacc investeringen 1 623 656,95
Computerhardware en meubels 10 054,10
Organisatiekosten
Organisatiekosten (huisvesting, boekhouding, verzekeringen…)
144 201,11
Brutopersoneelskost 962 277,09
Di verse bedrijfskosten 21 046,80
Bijlage ‐ Afkortingen en verklaringen
53
Projectkosten
Totaal projectkosten (zonder investeringen)
2 700 237,48
Resultaat
Resultaat van het boekjaar 2010 -20 560,39
Over te dragen winst 30 333,73
Netto uitgaven per resultaatsgebied
Omvat de som van de operationele kosten en de eventuele gemaakte investeringen verminderd met de eventuele exploitatie opbrengsten.
Organisatiebrede kosten zoals de eigen huisvesting en personeel zijn niet verrekend.
RG1: lokale bibliotheek 128 566,36
RG2: publiekstoepassingen 497 812,97
RG3: collectieontwikkeling 1 948 919,50
RG4: beleid 141 387,94
Totaal netto projectuitgaven (incl. investeringen)
3 240 381,74
Exploitatie inkomsten
Bij verschillende projecten worden diensten aan kostprijs of met een kostenbijdrage verrekend aan afnemende bibliotheken
RG1: communicatie Website (LOCUS) 12 252,40
RG3: collectieontwikkeling Open Vlacc 23 095,00
RG3: collectieontwikkeling Mediargus 403 573,97
RG3: collectieontwikkeling Fundels 55 182,32
RG3: IWT innovatief aanbesteden IWT subsidie 28 644,00
RG4: beleid bijdragen 894,77
Totaal netto projectuitgaven (incl. investeringen)
520 775,41
Bijlage – Afkortingen en verklaringen
54
Bijlage – Afkortingen en verklaringen Aleph Bibliotheeksysteem van ExLibris
ASCW Agentschap Sociaal-Cultureel werk voor Jeugd en Volwassenen
BEA Belgian Entertainment Association
BRUNO Brussels Netwerk Openbare bibliotheken
CDR Centrale Discotheek Rotterdam
Daisy Digital Accessible Information System
DBNL Digitale Bibliotheek der Nederlandse Letteren
EBLIDA EU Library and Information Society Issues
ECEI European Congress on E-Inclusion
EGDO Expert Group on Digitization and Online access
ELAG European Library Automation Group
EPICS E-learning Platform in the Cultural heritage Sector
FARO Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed
FTP File Transfer Protocol
IBBT Interdisciplinair Instituut voor Breedband Technologie
IBL Interbibliothecair leenverkeer
IWT Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie
NAPLE National Authorities on Public Libraries in Europe
NCIP NISO Circulation Interchange Protocol
OVINOB Oost-Vlaams InformatieNetwerk van Openbare Bibliotheken
PBS Provinciaal Bibliotheeksysteem
PEGI Pan European Game Information
RFID Radio Frequency Identification
RSS Really Simple Syndication
SBB Streekgericht bibliotheekbeleid
SIP2 Standard Interchange Protocol versie 2
SMIT Studies on Media, Information and Telecommunication
Bijlage ‐ Afkortingen en verklaringen
55
SRU Search/Retrieval via URL
VCOB Vlaams Centrum voor Openbare Bibliotheken
VEP Vlaams e-boekplatform
VGC Vlaamse Gemeenschapscommissie
Vlabin-VBC Vlaams Bibliografisch, Documentair en Dienstverlenend Centrum
VLACC Vlaamse Centrale Catalogus
VOWB Vlaams Overlegorgaan Wetenschappelijk Bibliotheekwerk
VSNG Vlaams Steunpunt Nieuwe Geletterdheid
VVBAD Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek-, Archief- en Documentatiewezen
VVSG Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten
WINOB West-Vlaams InformatieNetwerk van Openbare Bibliotheken
ZBB Zoeken.bibliotheek.be
ZIZO Zonder Inspanning Zoeken
Z39.50 Client-server protocol voor zoeken en vinden van informatie
