Jaarverslag - Microsoft · 2019-07-01 · 7 A. Voorwoord Voor u ligt het jaarverslag van Stichting Algemeen Pensioenfonds Volo pensioen. In dit jaarverslag legt het bestuur van het

Jaarverslag 2018

Volo pensioen

2

Inhoudsopgave

A. Voorwoord ................................................................................................ 7

B. Bestuursverslag Volo pensioen ............................................................... 10

1. Stichting APF Volo pensioen ................................................................... 11

1.1 Over Volo pensioen .....................................................................................11

1.1.1 Oorsprong .................................................................................................11

1.1.2 Missie en visie ............................................................................................11

1.1.3 Doelstellingen ............................................................................................11

1.1.4 Juridische structuur.....................................................................................11

1.1.5 Governance ...............................................................................................12

1.1.6 Organisatorische opzet ................................................................................14

1.1.7 Beloningsbeleid ..........................................................................................15

1.1.8 Uitbestedingsbeleid .....................................................................................16

1.1.9 Pensioenuitvoering ......................................................................................16

1.1.10 Beleggingsbeleid .........................................................................................17

1.2 Verslag over 2018 en vooruitzichten 2019 .....................................................18

1.2.1 Marktontwikkeling.......................................................................................18

1.2.2 Financieel resultaat .....................................................................................19

1.2.3 Weerstandsvermogen ..................................................................................19

1.2.4 Vooruitzichten 2019 ....................................................................................20

1.3 Compliance en risicobeheersing ....................................................................20

1.3.1 Compliance ................................................................................................20

1.3.2 Naleving Code Pensioenfondsen ....................................................................21

1.3.3 Risicobeheersing en structuur.......................................................................21

1.3.4 Klachten, geschillen en onregelmatigheden ....................................................26

1.3.5 Dwangsom en boetes ..................................................................................26

1.4 Verslag raad van toezicht ............................................................................27

2. Volo pensioen kring Primo ...................................................................... 31

2.1 Over Volo pensioen kring Primo ....................................................................31

2.1.1 Kerngegevens ............................................................................................31

2.1.2 Algemene informatie ...................................................................................32


2.2.1 Pensioenen ................................................................................................33

2.2.2 Beleggingen ...............................................................................................35

2.2.3 Financiële positie ........................................................................................38

2.2.4 Uitvoeringskosten .......................................................................................41

2.2.5 Risicomanagement ......................................................................................43

2.2.6 Toekomstverwachtingen ..............................................................................47

2.3 Verslag van het belanghebbendenorgaan .......................................................48

3. Volo pensioen kring Secundo .................................................................. 52

3.1 Over Volo pensioen kring Secundo ................................................................52

3.1.1 Kerngegevens ............................................................................................52

3



3.2.1 Pensioenen ................................................................................................54

3.2.2 Beleggingen ...............................................................................................56






4. Volo pensioen kring Solo ........................................................................ 72

4.1 Over Volo pensioen kring Solo ......................................................................72

4.1.1 Kerngegevens ............................................................................................72



4.2.1 Pensioenen ................................................................................................73

4.2.2 Beleggingen ...............................................................................................75






5. Ondertekening bestuursverslag .............................................................. 88

5.1 Ondertekening bestuur ................................................................................88

5.2 Ondertekening raad van toezicht ..................................................................88

C. Jaarrekening Volo pensioen .................................................................... 89

Financiële verantwoording Stichting APF Volo pensioen................................... 90

5.3 Balans .......................................................................................................90

5.4 Staat van baten en lasten ............................................................................91

5.5 Kasstroomoverzicht ....................................................................................92

5.6 Algemene informatie en gehanteerde grondslagen ..........................................93

5.6.1 Informatie over de Stichting Algemeen Pensioenfonds Volo pensioen ................93

5.6.2 Grondslagen voor de financiële verslaggeving ................................................93

5.6.3 Grondslagen voor waardering van activa en passiva ........................................95

5.6.4 Grondslagen voor resultaatbepaling ..............................................................96

5.6.5 Grondslagen voor het kasstroomoverzicht ......................................................97

5.7 Toelichting financiële verantwoording Stichting APF Volo pensioen ....................97

5.7.1 Toelichting balansposten .............................................................................97

5.7.2 Niet uit de balans blijkende activa en verplichtingen .......................................99

5.7.3 Risicoparagraaf ..........................................................................................99

5.7.4 Toelichting posten Staat van baten en lasten ............................................... 100

5.8 Bestemming van saldo van baten en lasten .................................................. 102

5.9 Gebeurtenissen na balansdatum ................................................................. 102

6. Financiële verantwoording 2018 Volo pensioen kring Primo ................ 103

6.1 Balans per 31 december 2018 .................................................................... 103

6.2 Staat van baten en lasten over 2018 kring Primo .......................................... 104

6.3 Kasstroomoverzicht kring Primo ................................................................. 105

6.4 Algemene informatie en gehanteerde grondslagen ........................................ 106

4

6.4.1 Informatie over de kring ............................................................................ 106

6.4.2 Grondslagen voor de financiële verslaggeving .............................................. 106

6.4.3 Grondslagen voor waardering van activa en passiva ...................................... 108

6.4.4 Grondslagen voor de resultaatbepaling ........................................................ 110

6.4.5 Grondslagen kasstroomoverzicht ................................................................ 112

6.5 Toelichting Financiële verantwoording Volo pensioen kring Primo .................... 113

6.5.1 Toelichting balansposten ........................................................................... 113

6.5.2 Niet uit de balans blijkende activa en verplichtingen ..................................... 122

6.5.3 Risicoparagraaf ........................................................................................ 123

6.5.4 Toelichting posten staat van baten en lasten ................................................ 126

6.6 Bestemming saldo van baten en lasten ........................................................ 131


7. Financiële verantwoording 2018 Volo pensioen kring Secundo ........... 132


7.2 Staat van baten en lasten over 2018 kring Secundo ...................................... 133

7.3 Kasstroomoverzicht kring Secundo ............................................................. 134







7.5 Toelichting financiële verantwoording Volo pensioen kring Secundo ................ 143



7.5.3 Risicoparagraaf ........................................................................................ 153




8. Financiële verantwoording 2018 Volo pensioen kring Solo .................. 163


8.2 Staat van baten en lasten over 2018 kring Solo ............................................ 164

8.3 Kasstroomoverzicht kring Solo ................................................................... 165







8.5 Toelichting financiële verantwoording Volo pensioen kring Solo ...................... 171






9. Ondertekening jaarrekening ................................................................. 177

9.1 Ondertekening bestuur .............................................................................. 177

5

9.2 Ondertekening raad van toezicht ................................................................ 177

D. Overige gegevens ................................................................................. 178

10. Actuariële verklaring externe actuaris .................................................. 179

10.1 Actuariële verklaring voor Volo pensioen kring Primo .................................... 180

10.2 Actuariële verklaring voor Volo pensioen kring Secundo ................................. 182

10.3 Actuariële verklaring voor Volo pensioen kring Solo ...................................... 184

11. Controleverklaring van de onafhankelijke accountant .......................... 186

12. Nevenfuncties bestuur en raad van toezicht ......................................... 195

6

Postadres Stichting Algemeen Pensioenfonds Volo pensioen

Postbus 534

3700 AM ZEIST

Bezoekadres

Noordweg Noord 150

3704 JG ZEIST

Overig

Telefoon (030) 277 74 94

Email [email protected]

www.volopensioen.nl

Inschrijvingsnummer KvK Utrecht 65232321

7

A. Voorwoord

Voor u ligt het jaarverslag van Stichting Algemeen Pensioenfonds Volo pensioen. In dit

jaarverslag legt het bestuur van het pensioenfonds verantwoording af over het gevoerde

beleid in het boekjaar 2018 en de belangrijkste ontwikkelingen die in die periode hebben

plaatsgevonden. Daarnaast kijkt het bestuur vooruit naar 2019.

Over Volo pensioen

Stichting Algemeen Pensioenfonds Volo pensioen (hierna: Volo pensioen) is opgericht op

29 januari 2016 en statutair gevestigd en kantoorhoudend in Zeist. Volo pensioen is een

onafhankelijke stichting met onafhankelijke, fulltime bestuurders die verantwoordelijk

zijn voor de uitvoering van de pensioenregelingen voor de deelnemers in de aangesloten

collectiviteitkringen en de dagelijkse aansturing van Volo pensioen, inclusief het

monitoren en aansturen van de uitbestedingspartners. Het bestuur handelt daarbij

uitsluitend in het belang van haar deelnemers. Het bestuur wordt ondersteund door een

professioneel bestuursbureau, een beleggingscommissie en externe adviseurs.

Werknemers en werkgevers oefenen via belanghebbendenorganen invloed uit op het

beleid van hun collectiviteitkring. Een onafhankelijk raad van toezicht ziet toe op het

beheerst en integer functioneren van het bestuur. Hiermee hebben wij een stevige

organisatie staan waarmee wij slagvaardig kunnen opereren.

Het doel van Volo pensioen is het verzorgen van een goede pensioenvoorziening voor

haar deelnemers. Om dit te bereiken gaan we uit van de kwaliteit van de oprichtings- en

uitvoeringspartner PGGM N.V. (hierna: PGGM) en een moderne en flexibele

dienstverlening. Wij groeien mee met de ontwikkeling van pensioen en de behoeften van

onze deelnemers. Daarbij bieden we deelnemers inzicht en begeleiden we hen in het

maken van keuzes voor hun inkomen na pensionering. Volo pensioen biedt de voordelen

van een goede pensioenuitvoering en -communicatie, een gedegen en duurzaam

beleggingsbeleid, scherpe tarieven en een stabiele partner met een coöperatieve

achtergrond.

Terugblik

Per 1 januari 2018 verzorgen wij de uitvoering van de pensioenregelingen voor de

deelnemers van Stichting Jan Huysman Wz. Fonds en per 1 maart 2018 voor de

deelnemers van Stichting ORTEC Pensioenfonds.

Stichting Jan Huysman Wz. Fonds kent een gesloten middelloonregeling en heeft alle

verplichtingen ondergebracht bij Volo pensioen. Daarmee was Stichting Jan Huysman

Wz. Fonds de eerste toetreder tot onze gedeelde collectiviteitkring met een defensief

risicoprofiel.

8

Stichting ORTEC Pensioenfonds heeft begin 2018 de uitvoering van de middelloonregeling

inclusief de opgebouwde verplichtingen ondergebracht bij Volo pensioen. Zij zijn de

eerste toetreders tot onze gedeelde collectiviteitkring met een gemiddeld risicoprofiel.

Omdat met ieder van de werkgevers afzonderlijk een uitvoeringsovereenkomst is

afgesloten, is hiermee sprake van een gedeelde collectiviteitkring met meerdere

toetreders. Ook brengt Stichting ORTEC Pensioenfonds de uitvoering van de beschikbare

premieregelingen onder in een gedeelde collectiviteitkring.

In het eerste half jaar is hard gewerkt aan het werven van nieuwe pensioenfondsen en

werkgevers om hun pensioenregeling bij Volo pensioen onder te brengen. Hiertoe zijn

vele offertes uitgebracht en gesprekken gevoerd met potentiële klanten en andere

marktpartijen. We hadden een goede verwachting dat medio 2018 een of meer partijen

voor Volo pensioen zouden kiezen.

Afgelopen zomer heeft onze oprichtings- en uitvoeringspartner PGGM ons echter

geïnformeerd over haar nieuwe strategie. PGGM heeft aangegeven dat zij naar de

toekomst niet langer een rol wil spelen in de consolidatie in de pensioenmarkt. Dat

betekent dat Volo pensioen in de huidige vorm en doelmarkt niet langer past in de

langetermijnstrategie van PGGM. PGGM heeft besloten na afloop van het huidige contract

de samenwerking met Volo pensioen te beëindigen. PGGM respecteert uiteraard de

bestaande afspraken met Volo pensioen en onze klanten. Gedurende de zomerperiode

heeft het bestuur meerdere gesprekken gevoerd met PGGM over de gevolgen van het

besluit van PGGM. Ook zijn gedurende die periode meerdere gesprekken met de raad van

toezicht geweest over een door het bestuur uit te voeren strategische heroriëntatie.

Na de formele bevestiging van haar besluit door PGGM hebben wij DNB, stakeholders en

relaties geïnformeerd over het besluit en de gevolgen. Daaropvolgend heeft het bestuur

in overleg met de raad van toezicht en de belanghebbendenorganen een strategische

heroriëntatie uitgevoerd. De uitkomst daarvan is dat het zelfstandig continueren van Volo

pensioen niet haalbaar is en dat Volo pensioen niet doorgaat als zelfstandig Algemeen

Pensioenfonds. Ook is vastgesteld dat het uitdienen van het huidige contract door

deelnemers en klanten van Volo pensioen voor geen van de betrokken partijen

aantrekkelijk is. De voornaamste reden hiervoor is dat het participeren in een gedeelde

kring, met het toekomstperspectief wat erbij hoort, niet meer kan worden verwezenlijkt.

Daarnaast is er voor de langere termijn een verhoogd risico op discontinuïteit in de

organisatie van Volo pensioen en een verminderde kwaliteit van dienstverlening van

PGGM. Het bestuur heeft daarom in overleg met de belanghebbendenorganen en

betrokken werkgevers besloten een uitbestedingstraject in gang te zetten om een

eerdere overgang te realiseren. We zien daarbij als voordelen dat de markt momenteel

goed is en het een goed moment is om hierin stappen te nemen, dat het gezien de

hiervoor genoemde risico’s van belang is voortvarend te werk te gaan en dat er na

gesprekken met PGGM een goede financiële tegemoetkoming voor klanten en

deelnemers is gerealiseerd voor een eerdere overgang.

9

Verder zijn met PGGM nadere afspraken gemaakt over de continuïteit in dienstverlening,

administratieve ondersteuning en financiering alsmede de wijze van afwikkeling van Volo

pensioen nadat de deelnemers en klanten zijn ondergebracht bij een andere

pensioenuitvoerder.

Vooruitblik

In 2019 zal het bestuur in overleg met de belanghebbendenorganen en betrokken

werkgevers het uitbestedingstraject doorlopen om een overgang naar een andere

pensioenuitvoerder te realiseren. Tegelijkertijd zal het bestuur toezien op de gedegen

uitvoering van de pensioenregelingen voor onze deelnemers.

Tot slot betreuren we als bestuur het besluit van PGGM enorm, temeer nu we ook

potentiële nieuwe klanten hebben moeten teleurstellen. Samen met onze stakeholders

gaan we nu op zoek naar de beste oplossing voor onze deelnemers voor de lange

termijn.

Namens het Bestuur

Johan van der Tas (Voorzitter)

10

B. Bestuursverslag Volo pensioen

11

1. Stichting APF Volo pensioen

Dit verslag betreft het boekjaar 2018.

1.1 Over Volo pensioen

1.1.1 Oorsprong

Volo pensioen is op 29 januari 2016 door PGGM opgericht vanuit de ambitie om

deelnemers in een consoliderende pensioenmarkt een passende pensioenoplossing te

blijven bieden.

1.1.2 Missie en visie

De missie van Volo pensioen is onze klanten dé pensioenoplossing bieden door slim

samen te werken.

In onze visie is pensioen de belangrijkste oudedagvoorziening van mensen maar

tegelijkertijd een ‘low-interest’ product. Wij hebben daarom een bijzondere zorgplicht

naar deelnemers, zeker nu risico’s meer en meer bij de deelnemer komen te liggen. Onze

pensioenproducten gaan uit van het belang van de deelnemer en zijn transparant voor de

deelnemer, ook wat betreft de risico’s. Wij werken duurzaam, zonder winstoogmerk en

voor een maximaal deelnemersresultaat. Lage kosten zijn belangrijk voor het

pensioenresultaat voor de deelnemer en daarom focussen we op eenvoudige, efficiënte

maar effectieve oplossingen.

1.1.3 Doelstellingen

Volo pensioen heeft als algemeen pensioenfonds tot doel het uitvoeren van

pensioenregelingen die bij de aangesloten collectiviteitkringen zijn ondergebracht. Per

collectiviteitkring wordt een afgescheiden vermogen aangehouden. Volo pensioen biedt

door de gescheiden uitvoering van pensioenregelingen enerzijds het voordeel om

uitvoeringskosten en bestuurlijke lasten te kunnen beperken. Anderzijds wordt de eigen

identiteit en solidariteit van de collectiviteitkring in stand gehouden en blijft de

(mede)zeggenschap gewaarborgd.

1.1.4 Juridische structuur

Volo pensioen is een onafhankelijke stichting. Op 22 november 2016 heeft DNB het

besluit genomen Volo pensioen de vergunning te verlenen voor de uitoefening van het

bedrijf van een algemeen pensioenfonds. Volo pensioen is statutair gevestigd in de

gemeente Zeist en ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer 65232321.

12

1.1.5 Governance

De governance van Volo pensioen is ingericht op basis van het onafhankelijk

bestuursmodel met een onafhankelijk bestuur, belanghebbendenorganen per

collectiviteitkring, een raad van toezicht en een beleggingsadviescommissie. De

governance borgt een verantwoorde besturing en staat in dienst van het behartigen van

de belangen van deelnemers.

Figuur 1: Onafhankelijk bestuursmodel Volo pensioen

Bestuur

Het bestuur is eindverantwoordelijk voor de pensioenregelingen die Volo pensioen

uitvoert en voor de dagelijkse aansturing van Volo pensioen, inclusief het monitoren en

aansturen van de uitbestedingspartners.

Het bestuur van Volo pensioen bestond in 2018 uit drie fulltime, professionele en

onafhankelijke bestuursleden. Zij worden benoemd door het centraal

belanghebbendenorgaan (CBO), staan onder toezicht van de raad van toezicht en leggen

verantwoording af aan de belanghebbendenorganen (BO) van de kringen over het

gevoerde beleid. Het bestuur heeft een beleggingsadviescommissie ingesteld en wordt

ondersteund door een bestuursbureau.

De volgende personen maakten in 2018 deel uit van het bestuur:

Bestuurder Functie Einde 1e termijn

Dhr. J. van der Tas Voorzitter (vanaf 1-5-2019) 23-11-2020

Dhr. F.W. van der Horst Lid 23-11-2020

Dhr. E.J. Goris Lid (voorzitter tot 1-5-2019 en uit

dienst per 1-6-2019)

23-11-2020

Gezien de gelijklopende termijnen zal ruim op tijd gekeken worden naar de aftreeddatum, om de continuïteit

te waarborgen.

13

Raad van toezicht

De raad van toezicht heeft tot taak toezicht te houden op het beleid van het bestuur en

op de algemene gang van zaken binnen Volo pensioen. De raad van toezicht ziet tevens

toe op adequate risicobeheersing en evenwichtige belangenafweging door het bestuur.

De raad van toezicht van Volo pensioen bestaat uit de volgende personen:

Naam Functie Einde 1e termijn

Mevr. C.A.J. Aitton Voorzitter 24-11-2020

Dhr. A. Fraterman Lid 24-11-2020

Mevr. G.E.M. Hermens Lid 24-11-2020

Dhr. M.W. Thomassen Lid 24-11-2020

Gezien de gelijklopende termijnen zal ruim op tijd gekeken worden naar de aftreeddatum, om de continuïteit

te waarborgen.

Belanghebbendenorgaan (BO)

Iedere collectiviteitkring heeft een eigen belanghebbendenorgaan waarin werknemers,

pensioengerechtigden en werkgevers uit de kring zijn vertegenwoordigd. Het

belanghebbendenorgaan heeft advies- en goedkeuringsrecht. Er zijn momenteel drie

belanghebbendenorganen. Het belanghebbendenorgaan collectiviteitkring Primo bestaat

uit 3 leden en de belanghebbendenorganen collectiviteitkring Secundo en Solo bestaan

ieder uit vier leden. De leden van de belanghebbendenorganen zijn benoemd door het

bestuur voor de periode van één jaar. Bij uitvraag ten behoeve van de verkiezingen,

hebben zich geen kandidaten gemeld anders dan de huidige BO-leden. Er zijn daarom

geen verkiezingen nodig. De leden worden na instemming door DNB herbenoemd voor

vier jaar (of voor zolang de afwikkeling duurt).

De belanghebbendenorganen bestaan uit de volgende personen:

Primo: Naam Functie Einde 1e termijn

Dhr. R.J.P. Siebesma Voorzitter 20-02-2019

Dhr. H. van den Heuvel Lid 10-04-2019

Dhr. S. Kortekaas Lid 20-02-2019

Secundo: Naam Functie Einde 1e termijn

Mevr. C.M. de Groot Voorzitter 20-3-2019

Dhr. A.A. Hartog Lid 20-3-2019

Dhr. M.R. Langendoen Lid 20-3-2019

Dhr. G.T. Timmer Lid 20-3-2019

Solo: Naam Functie Einde 1e termijn

Mevr. C.M. de Groot Voorzitter 20-3-2019

Dhr. M.R. Langendoen Lid 20-3-2019

Mevr. J.E.M. Scholing Lid 20-3-2019

Dhr. G.T. Timmer Lid 20-3-2019

14

Centraal belanghebbendenorgaan (CBO)

Naast de belanghebbendenorganen is een centraal belanghebbendenorgaan ingesteld

met specifieke bevoegdheden ten aanzien van benoeming en ontslag van bestuursleden

en leden van de raad van toezicht en ten aanzien van beleid omtrent toetreding en

beloning. De voorzitters van de belanghebbendenorganen nemen zitting in het centraal

belanghebbendenorgaan.

Beleggingsadviescommissie

De beleggingsadviescommissie heeft tot taak het bestuur te adviseren over het

(strategisch) beleggingsbeleid van het pensioenfonds en de uitvoering daarvan.

De commissie bestaat uit één bestuurslid en twee externe leden, te weten:

Naam Functie Einde 1e termijn

Dhr. F.W. van der Horst Voorzitter (bestuurslid) 23-11-2020

Dhr. P. Bajema Lid (extern) 10-01-2021

Dhr. B.P.H. Puijn Lid (extern) 10-01-2021

Bestuursbureau

Het bestuursbureau van Volo pensioen bestond in 2018 uit 2 vaste medewerkers en 2

tijdelijke medewerkers en heeft als belangrijkste taken het onafhankelijk

risicomanagement, gegevensbescherming en de algehele ondersteuning van bestuur,

raad van toezicht, beleggingsadviescommissie en de belanghebbendenorganen.

Internal audit, compliance officer

Volo pensioen belegt de internal auditfunctie extern bij EY en de compliancefunctie op

het gebied van integriteit tot en met oktober 2018 bij het Nederlands Compliance

Instituut en vanaf november 2018 bij HVG Law.

Certificerend actuaris

R. van der Meer AAG, Milliman

Certificerend accountant

J.C. van Kleef RA, KPMG Accountants N.V.

1.1.6 Organisatorische opzet

Vergadering bestuur

In de periode tot aan 31 december 2018 heeft het bestuur grotendeels wekelijks

vergaderd. Naast reguliere bestuursvergaderingen zijn extra bijeenkomsten gewijd aan

de toekomst en strategie van Volo pensioen.

Het bestuur wijdde zich dit jaar vooral aan de transitie van inkomende klanten, het

optimaliseren van de dienstverlening en de toekomst van Volo pensioen, samen met de

raad van toezicht, de belanghebbendenorganen en de beleggingsadviescommissie.

15

In februari 2019 heeft het bestuur een zelfevaluatie uitgevoerd. Het bestuur heeft

daarvoor de Handreiking Geschikt Pensioenfondsbestuur van de Pensioenfederatie als

leidraad genomen. Bij de evaluatie is rekening gehouden met de bijzondere

omstandigheden waarin Volo pensioen vanaf medio 2018 verkeert. De algemene

conclusie uit de zelfevaluatie is dat de deskundigheid en dynamiek binnen het bestuur

ook in het afgelopen jaar goed is geweest. Zeker in de huidige omstandigheden werkt het

bestuursmodel met voltijds bestuurders goed en zorgt voor een betrokken en effectief

bestuur. Daarnaast is bijzondere aandacht geweest vanuit het bestuur voor het tijdig en

op juiste wijze betrekken van alle stakeholders van Volo pensioen bij de strategische

heroverweging die in de tweede helft van 2018 is uitgevoerd.

Vergadering raad van toezicht

In de periode van 1 januari tot aan 31 december 2018 heeft de raad van toezicht zeven

keer vergaderd. Daarnaast heeft de raad van toezicht een strategiedag met het bestuur

gehouden en eenmaal met de beleggingsadviescommissie vergaderd. In een bijeenkomst

met de belanghebbendenorganen is voorzien op 24 januari 2019.

Vergadering beleggingsadviescommissie

In de periode van 1 januari tot aan 31 december 2018 heeft de

beleggingsadviescommissie zes keer vergaderd, waarvan eenmaal met het bestuur,

eenmaal met de raad van toezicht en vier keer regulier.

1.1.7 Beloningsbeleid

Volo pensioen hanteert een zorgvuldig, beheerst en duurzaam beloningsbeleid dat past

bij de strategie, de risicobereidheid en de kernwaarden van Volo pensioen. In het

beloningsbeleid wordt het klantbelang centraal gesteld, wordt rekening gehouden met de

langetermijnbelangen van Volo pensioen en met weten regelgeving op dit gebied. Volo

pensioen voert een beleid inzake beloningen dat niet aanmoedigt tot het nemen van

meer risico’s dan voor pensioenuitvoerders aanvaardbaar is. Dit conform de Pensioenwet

en artikel 21 en 21a van het Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen.

Het pensioenfonds legt het beleid met betrekking tot beloning schriftelijk vast. Het

bestuur van Volo pensioen stelt het beloningsbeleid vast na goedkeuring door de raad

van toezicht en het centraal belanghebbendenorgaan en advies van de

belanghebbendenorganen.

De regels rondom het beloningsbeleid zijn van toepassing op leden van het bestuur, de

raad van toezicht, de belanghebbendenorganen, bestuurlijke commissies en

medewerkers. Volo pensioen zorgt er verder voor, dat het beloningsbeleid van partijen

aan wie taken zijn uitbesteed, niet aanmoedigt om meer risico’s te nemen dan voor Volo

pensioen aanvaardbaar is. Het beloningsbeleid is een vast onderdeel van de

contractafspraken bij het sluiten of verlengen van deze overeenkomsten.

16

De raad van toezicht van Volo pensioen zorgt voor jaarlijkse evaluatie van het

beloningsbeleid. De uitgangspunten zijn ook van toepassing op leden van de raad van

toezicht en van de belanghebbendenorganen. Ten aanzien van de leden van de raad van

toezicht en van de belanghebbendenorganen geldt bovendien dat de hoogte van de

beloning niet zodanig is, dat dit een kritische opstelling in de weg staat. De vergoeding

voor leden van de raad van toezicht en van de belanghebbendenorganen wordt gemeten

aan de referentiemarkt.

1.1.8 Uitbestedingsbeleid

Het bestuur van Volo pensioen heeft per 20 december 2016 de pensioenadministratie, de

beleggingsadministratie, de werkzaamheden inzake actuariële berekeningen en de

belegging van het vermogen uitbesteed.

De pensioenadministratie is uitbesteed aan PGGM Pensioenbeheer B.V.

De bestuursadvisering en bestuursondersteuning alsmede de bestuursadvisering

beleggingsbeleid en fiduciair advies is uitbesteed aan PGGM Strategic Advisory

Services B.V.

Het vermogensbeheer en de beleggingsadministratie van de middelloonregelingen

worden uitgevoerd door PGGM Vermogensbeheer B.V. en voor de IDC-regeling door

Robeco. Met de vermogensbeheerders is een overeenkomst afgesloten waarin onder

andere de beleggingsrichtlijnen en de overeengekomen rapportages zijn vastgelegd.

Daarnaast zijn de volgende functies uitbesteed:

Compliance Officer tot en met oktober 2018 bij NCI, vanaf november 2018 bij

HVG Law

Internal audit bij EY

Het bestuur is te allen tijde verantwoordelijk voor de naleving van weten regelgeving,

ook in geval van uitbesteding van werkzaamheden. De beheersing van de uitbesteding

omvat voor het bestuur daarom het hele traject van plannen, besturen, monitoren en

bijsturen van doelstellingen en processen.

1.1.9 Pensioenuitvoering

Deelnemersinformatie

Volo pensioen verstrekt actief informatie aan de deelnemers die is afgestemd op de

behoefte van deze deelnemers. Uiteraard in eenvoudige en begrijpelijke taal. Door

gebruik te maken van website, portals en servicedesk zijn wij optimaal bereikbaar.

Communicatie vindt zo veel mogelijk digitaal plaats. Waar dit wettelijk wordt

voorgeschreven, ontvangen deelnemers schriftelijke communicatie. Deelnemers krijgen

informatie per post wanneer zij aangeven geen prijs te stellen op digitale communicatie.

We hebben de communicatie aan deelnemers zo ingericht dat de verschillende kanalen

en middelen elkaar complementeren. De deelnemer kan kiezen op welke manier contact

met Volo pensioen wordt gelegd.

Voor de communicatie richting de deelnemer hanteert Volo pensioen, in lijn met de Wet

pensioencommunicatie, onder ander de volgende communicatiemiddelen:

17

Welkomstbrief met eerste informatie, waaronder de introductie van de persoonlijke

portal (MijnVolopensioen);

Relevante communicatie die gerelateerd is aan levensgebeurtenissen (denk aan

scheiden, overlijden, verandering werkgever, etc.);

Uniform Pensioen Overzicht;

MijnVolopensioen, deelnemersportal met daarop deelnemer specifieke informatie;

Pensioen 1-2-3;

Pensioenplanner waarin de effecten van bepaalde deelnemerskeuzes bekeken en

doorgegeven kunnen worden (bijvoorbeeld uitstel van de pensioeningangsdatum);

Uitvoering pensioenadministratie

Volo pensioen heeft de pensioenadministratie uitbesteed aan PGGM. Volo pensioen toetst

frequent of de manier waarop de uitbestede activiteiten worden uitgevoerd in

overeenstemming zijn met de gemaakte afspraken. Tussen Volo pensioen en PGGM zijn

de uitbestedingsafspraken vastgelegd in een service level agreement met daaraan

gerelateerde prestatiecriteria en verantwoordingsrapportages.

Daarnaast wordt door middel van de Standaard 3402 type II rapportages inzicht

gekregen in de effectieve werking van de interne beheersmaatregelen bij de

uitbestedingspartner. Een onafhankelijke auditor geeft hierbij aan of de

uitbestedingsorganisatie de in de rapportage genoemde processen op orde heeft en of de

beheersingsmaatregelen in de processen gedurende een bepaalde periode effectief

hebben gewerkt.

Herverzekering

Volo pensioen heeft het risico van overlijden en arbeidsongeschiktheid (her)verzekerd bij

Allianz.

1.1.10 Beleggingsbeleid

Bij het bepalen van het beleid houden wij nadrukkelijk rekening met de verplichtingen

van de collectiviteitkringen, de ambitie en risicohouding van de deelnemers en zijn wij

ons bewust van de verantwoordelijkheid die wij hebben ten opzichte van de deelnemers

om te zorgen voor een optimaal rendement tegen een aanvaardbaar risico.

Per kring wordt elke drie jaar een Asset Liability Management-studie uitgevoerd om

inzicht te krijgen in de risico’s van bepaald beleid en in de verwachte ontwikkeling van de

premie, de toeslagverlening, het pensioenresultaat en de dekkingsgraad. Daarnaast

wordt jaarlijks het beleid getoetst en wordt een beleggingsplan opgesteld. Voor de

operationele uitvoering worden jaarlijks beleggingsmandaten opgesteld.

De fiduciair manager ondersteunt ons in deze stappen, monitort de beleggingsstrategieën

en adviseert ons over beleggingscategorieën en vermogensbeheerders en hun producten.

De beleggingsadviescommissie, met onafhankelijke adviseurs met diepe wortels in

vermogensbeheer, helpt ons de adviezen nader te duiden.

18

De Verklaring inzake beleggingsbeginselen beschrijft de uitgangspunten van het

beleggingsbeleid van Volo pensioen. Dit document wordt als bijlage bij de ABTN

opgesteld en actueel gehouden en wordt aan de deelnemer verstrekt als deze erom

vraagt. De Verklaring beschrijft de beleggingsbeginselen en het ESG-beleggingsbeleid

van Volo pensioen en bestaat uit een beschrijving van de:

1. Organisatie van het beleggingsbeleid (Hoofdstuk 2), die opgezet is om de

beleggingsdoelstelling te kunnen behalen; en

2. Doelstelling van het beleggingsbeleid (Hoofdstuk 3), er wordt onder meer rekening

gehouden met milieu, klimaat, mensenrechten en sociale verhoudingen;

3. Uitvoering van het beleggingsbeleid (Hoofdstuk 4), waarmee de

beleggingsdoelstelling wordt nagestreefd;

4. Beschrijving van het risicomanagement (Hoofdstuk 5).

De Verklaring inzake beleggingsbeginselen wordt om de drie jaren en voorts onverwijld

na iedere belangrijke wijziging van het beleggingsbeleid herzien.

Ons beleid verantwoord beleggen (ESG-beleid) sluit aan bij onze beleggingsbeginselen,

vormt daar een integraal onderdeel van en is van toepassing op de beleggingsactiviteiten

die namens Volo pensioen worden uitgevoerd. Het beleggingsbeleid en de uitvoering

daarvan worden aan ons beleid duurzaam beleggen getoetst. De uitvoering van dit beleid

is uitbesteed aan onze uitbestedingspartners. Zij leggen hierover op kwartaalbasis

verantwoording af, zodat implementatie van het beleid kan worden getoetst. Wij spannen

ons in om in dialoog met onze stakeholders verenigd in de belanghebbendenorganen

blijvend draagvlak te creëren voor ons beleid duurzaam beleggen.

Wij onderschrijven de principes van het initiatief United Nations Principles for Responsible

Investment (www.unpri.org) en zijn medeondertekenaar van het convenant

Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Beleggen (IMVB). Door het IMVB-convenant

kiezen pensioenfondsen voor een aanpak waarbij de OESO-richtlijnen en de VN-

richtlijnen (UNGP’s) als basis worden genomen om dergelijke risico’s in kaart te brengen,

te prioriteren en te adresseren.

1.2 Verslag over 2018 en vooruitzichten 2019

1.2.1 Marktontwikkeling

Na een vanuit marktoptiek relatief rustig eerste kwartaal is het aantal offerteverzoeken in

het tweede kwartaal fors gestegen. Het algemeen pensioenfonds wordt als vast

alternatief door pensioenfondsen en werkgevers meegenomen in hun oriëntatie op de

toekomstige pensioenuitvoering voor pensioenfondsen en werkgevers.

In het eerste half jaar is hard gewerkt aan het werven van nieuwe pensioenfondsen en

werkgevers om hun pensioenregeling bij Volo pensioen onder te brengen. Hiertoe zijn

vele offertes uitgebracht en gesprekken gevoerd met potentiële klanten en andere

marktpartijen. We hadden een goede verwachting dat medio 2018 één of meer partijen

voor Volo pensioen zouden kiezen.

19

Door het besluit van onze oprichtings- en uitvoeringspartner PGGM om de samenwerking

met Volo pensioen te beëindigen, hebben we de lopende offertetrajecten stil moeten

leggen. Het toekomstperspectief van Volo pensioen was door dit besluit zodanig

gewijzigd dat wij als bestuur de door ons uitgebrachte offertes niet langer gestand

konden doen. Door de onzekerheid rondom de toekomst van Volo pensioen hebben wij

geen verdere offerteverzoeken ontvangen.

1.2.2 Financieel resultaat

Met ingang van 2018 is de dienstverlening aan een drietal kringen gestart. De baten over

het boekjaar 2018 voor deze dienstverlening zijn uitgekomen op € 123.000,-. Aanvullend

hebben de toetredende collectiviteitkringen een bijdrage gedaan ten gunste van het

weerstandsvermogen ter hoogte van 0,2% van het vermogen. De baten uit hoofde van

de bijdrages over het boekjaar 2018 bedragen € 608.000,-.

De bedrijfskosten bedroegen over de verslagperiode € 1.679.000,-. Het resultaat komt

uit op € 948.000,- negatief.

Het vermogen van Volo pensioen bedraagt ultimo 2018 € 4.167.000,- en bestaat uit:

het stichtingskapitaal van € 2.775.000,-

bestemming resultaat over boekjaar 2018 van - € 1.556.000,-

bestemde weerstandsreserve van € 608.000,-

en een achtergestelde lening van € 2.340.000,-.

Vermogen

(bedragen x € 1 duizend) 31 december 2018

Stichting kapitaal en reserves 1.827

Achtergestelde lening 2.340

___________________________________________________________________________________

Vermogen Volo pensioen 4.167

1.2.3 Weerstandsvermogen

Om de continuïteit te waarborgen dient Volo pensioen een weerstandsvermogen aan te

houden. Dit weerstandsvermogen moet te allen tijde aanwezig zijn en dient om de

bedrijfsrisico's in verband met de pensioenuitvoering door Volo pensioen te dekken. Het

wettelijk minimum bestaat uit de hoogste van € 500.000,- of 0,2% van het aanwezige

pensioenvermogen. Het benodigd weerstandsvermogen is verhoogd tot boven dit

wettelijk minimum op basis van een risicoanalyse. Hieruit volgt een minimaal benodigd

weerstandsvermogen voor Volo pensioen van € 1.100.000,-. Volo pensioen beschikte in

de verslagperiode over voldoende weerstandsvermogen.

20

Het weerstandsvermogen wordt door de kringen gefinancierd naar rato van het beheerd

vermogen van een collectiviteitkring ten opzichte van het door Volo pensioen geheel

beheerd vermogen. Wanneer het beheerd pensioenvermogen van een kring toeneemt,

wordt een bedrag aan de kring onttrokken en toegevoegd aan het weerstandsvermogen,

zodat de bijdrage van de kring 0,2% bedraagt en vice versa bij een afname van het

beheerd pensioenvermogen.

1.2.4 Vooruitzichten 2019

In 2019 zal het bestuur in overleg met de belanghebbendenorganen en betrokken

werkgevers het uitbestedingstraject doorlopen om een overgang naar een andere

pensioenuitvoerder te realiseren. Tegelijkertijd zal het bestuur toezien op de gedegen


Financiële vooruitzichten

Door het besluit van onze oprichtings- en uitvoeringspartner PGGM om de samenwerking

met Volo pensioen te beëindigen en het daaruit voortvloeiende besluit van het bestuur

niet langer als zelfstandig algemeen pensioenfonds te continueren, zal Volo pensioen in

commercieel en financieel opzicht niet langer groeien. Daarom is Volo pensioen met

PGGM een nadere vaststellingsovereenkomst overeengekomen waarbij de

financieringsbehoefte zoals beoogd door Volo pensioen (voor te maken governance

kosten, kosten voor afwikkeling en transitie en compensatiekosten kringen) middels een

aanvullende kapitaalgarantie financiële dekking krijgt.

Implementatie IORP II

Per 13 januari 2019 is de nieuwe pensioenrichtlijn IORP II geïmplementeerd in

Nederlandse weten regelgeving. IORP II stelt onder meer nieuwe regels over

risicobeheer, communicatie en governance. In de beleggingsbeginselen is opgenomen op

welke wijze in het beleggingsbeleid rekening wordt gehouden met ESG-factoren. Ten

aanzien van de governance voldoet Volo pensioen al vanaf de oprichting in belangrijke

mate aan de vereisten doordat de functies ERM en Interal Audit al waren ingevuld. Met

betrekking tot het benoemen van sleutelfunctionarissen heeft Volo pensioen de beoogde

invulling uitgewerkt en zal de formele invulling in de loop van 2019/2020 plaatsvinden.

1.3 Compliance en risicobeheersing

1.3.1 Compliance

Compliance richt zich op het voorkomen van aantasting van de reputatie en integriteit

van Volo pensioen. Het bestuur van het pensioenfonds is verantwoordelijk voor het

inrichten van een integere en beheerste bedrijfsvoering en alle faciliteiten die benodigd

zijn om deze te waarborgen. Het bestuur heeft daartoe een gedragscode vastgesteld.

De compliancefunctie houdt, in opdracht van het bestuur, toezicht op de beheersing van

compliance risico’s binnen het pensioenfonds. De compliance officer vervult een

zelfstandige en (voor zover mogelijk) onafhankelijke rol ten opzichte van het

pensioenfonds en monitort naleving in de eerste lijn.

21

Volo pensioen heeft HVG Law aangesteld als externe compliance officer. De compliance

officer borgt optimale naleving van weten regelgeving. Daarbij worden de interne regels

en de doelstellingen van Volo pensioen behartigd en wordt toezicht gehouden op de wijze

waarop en de mate waarin Volo pensioen zich conformeert aan de toepasselijke weten

regelgeving op het gebied van governance.

1.3.2 Naleving Code Pensioenfondsen

Pensioenfondsen leven de Code Pensioenfondsen (hierna: Code) na volgens het

zogenaamde ‘pas-toe-of-leg–uit’-beginsel. Dit houdt in dat de Code wordt gevolgd.

Indien hiervan wordt afgeweken wordt dit expliciet toegelicht.

In de samenstelling van het bestuur, de raad van toezicht en de belanghebbenden-

organen streeft Volo pensioen naar diversiteit, zoals bedoeld in de Code. De norm stelt

dat er zowel in het bestuur als in de belanghebbendenorganen ten minste één vrouw en

één man plaatsneemt en zowel mensen van boven als van onder de 40 jaar.

Gremiumsamenstelling 2018 man vrouw

Bestuur 3 0

Raad van Toezicht 2 2

Belanghebbendenorgaan Primo 3 0

Belanghebbendenorgaan Secundo 3 1

Belanghebbendenorgaan Solo 2 2

Op dit moment zijn alle leden ouder dan 40 jaar. Het aanbod aan geschikte kandidaten

en de samenstelling van de achterban van de kringen zijn van invloed op de invulling. Bij

de invulling van vacante zetels wordt rekening gehouden met de diversiteitsvereisten.

Volo pensioen past de overige normen van de Code toe. De principes vinden hun

weerslag in diverse beleidsdocumenten en in de uitvoering. De principes zijn daarbij van

toepassing voor Volo pensioen inclusief de aangesloten collectiviteitskringen.

1.3.3 Risicobeheersing en structuur

Volo pensioen heeft haar organisatie zodanig ingericht dat een beheerste en integere

bedrijfsvoering is gewaarborgd. Onderdeel daarvan is een beschrijving van het

risicomanagement raamwerk. Een adequate riskmanagement organisatie is het

fundament voor risicobeheersing. Volo pensioen hanteert het 'Three lines of defence'

model. Er wordt onderscheid gemaakt in drie beheersingslijnen:

De eerste lijn: Bestuur, eigenaar van risico’s en verantwoordelijk voor

risicobeheersing;

De tweede lijn: Enterprise risk, Compliance en Finance & Control die de risico’s

overzien;

De derde lijn: onafhankelijke toetsing door Internal Audit.

In onderstaande afbeelding wordt het Three lines of defence model weergegeven.

22

Volo pensioen heeft een fulltime bestuur en wordt ondersteund door een bestuursbureau

met een bestuurssecretaris en een Enterprise Risk Manager (ERM). De rol van de ERM is

het faciliteren van het bestuur bij de identificatie, analyse, monitoring, waardering en

rapportage van en over Enterprise Risks. Deze bestaan uit de volgende risicocategorieën:

strategisch, business, governance en operationeel. Binnen deze categorieën zijn de

verschillende risico's benoemd in lijn met FIRM. De ERM vervult ook de rol van

Functionaris Gegevensbescherming (FG) in het kader van de Algemene verordening

gegevensbescherming (AVG).

De ERM monitort alle afgeleide risico’s voor Volo pensioen uit hoofde van activiteiten die

Volo pensioen voor haar klanten uitvoert. Dit zijn voor vermogensbeheer de

beleggingsrisico’s van klanten (uit hoofde van beleggen van hun vermogen), de

actuariële risico’s (financiële balans) en ALM-risico’s van klanten. Deze monitorfunctie

wordt uitgevoerd op basis van excepties. De ERM rapporteert deze excepties aan het

bestuur en de raad van toezicht.

Internal audit van Volo pensioen doet een onafhankelijke toetsing van opzet, bestaan en

werking van de eerste en tweede beheersingslijn.

Risicobereidheid

Integraal risicomanagement (IRM) begint bij de doelstellingen van het pensioenfonds.

Heldere doelstellingen dragen bij aan het eenvoudig uitwerken van beleid en het

uitvoeren van dit beleid. Om invulling te geven aan de strategie en om schaalvoordelen

te benutten wordt op instellingsniveau een kader geregeld:

De pensioenregeling van Volo pensioen

De beleggingsbeginselen van Volo pensioen

Door het bestuur wordt het beleid vastgesteld en zijn beheersmaatregelen benoemd op

basis waarvan het bestuur de risico’s beheerst.

Daarnaast wordt per collectiviteitkring de risicobereidheid vastgesteld op basis waarvan

onder meer het financiële beleid voor de collectiviteitkring wordt ingevuld. In de

23

financiële verantwoording van elke collectiviteitkring is een risicoparagraaf opgenomen

waarin dit verder wordt toegelicht.

Risico’s

Doordat de pensioenvermogens van Volo pensioen een of meer afgescheiden vermogens

vormen, ontstaat zowel een vermogensscheiding tussen de pensioenvermogens enerzijds

en het ‘werkkapitaal’ van Volo pensioen op instellingsniveau anderzijds (‘horizontale

scheiding’) en de verschillende collectiviteitkringen onderling (‘verticale scheiding’).

Om de bedrijfsrisico's in verband met de pensioenuitvoering door Volo pensioen te

dekken, beschikt Volo pensioen over het wettelijk vereist weerstandsvermogen. Indien

noodzakelijk kan Volo pensioen, ten behoeve van het opvangen van het resterende

operationele risico, een beroep doen op een door PGGM verstrekte garantie.

Belangrijkste risico’s in 2018

In de zomer van 2018 heeft onze oprichtings- en uitvoeringspartner PGGM ons

geïnformeerd over haar nieuwe strategie. PGGM heeft aangegeven dat zij naar de

toekomst niet langer een rol wil spelen in de consolidatie in de pensioenmarkt. Dat

betekent dat Volo pensioen in de huidige vorm en doelmarkt niet langer past in de

langetermijnstrategie van PGGM. PGGM heeft daarom aangegeven de samenwerking met

Volo pensioen op termijn te willen beëindigen.

PGGM respecteert uiteraard de bestaande afspraken met Volo pensioen en onze klanten.

Wij zetten de contracten met onze klanten dan ook ongewijzigd voort tot het einde van

de contractperiode. Onze stakeholders en relaties zijn geïnformeerd over het besluit en

de gevolgen.

De belangrijkste risico’s voor Volo pensioen zijn:

Ondernemingsrisico

Dit betreft het risico dat Volo pensioen loopt bij het uitoefenen van de bedrijfsvoering,

voor zover niet te verzekeren of voor zover niet verzekerd.

Voor Volo pensioen bestaat het grootste risico op instellingsniveau uit het niet halen van

de strategische doelstellingen doordat het beoogde marktaandeel niet wordt gehaald. Als

gevolg van de besluitvorming van PGGM heeft Volo pensioen haar strategische

doelstellingen bijgesteld. Gevolg is dat volumes laag zijn en Volo pensioen haar

exploitatiekosten niet volledig gedekt krijgt.

PGGM heeft bij de oprichting een initiële storting gedaan, zodat de kosten in de

aanloopfase niet geheel ten laste van de eerste toetreders komen. Om dit risico verder

beheersbaar te maken, is voor de eerste zeven jaar door PGGM een garantie afgegeven.

Over de invulling van de garantie in de nu ontstane situatie zijn met PGGM nadere

afspraken gemaakt.

24

Operationeel risico

Operationeel risico betreft het risico dat ontstaat als gevolg van het falen of

tekortschieten van interne processen, menselijke en technische tekortkomingen en

onverwachte gebeurtenissen.

Bij de overdracht van gegevens van latende partijen wordt door Volo pensioen scherp

gelet op de datakwaliteit. Door een gestructureerde aanpak en controles worden

mogelijke problemen in de toekomst zoveel mogelijk voorkomen.

Aangezien Volo pensioen een groot deel van de werkzaamheden heeft uitbesteed,

is beheersing van de uitbesteding essentieel om dit risico te beperken. Dit is verder

toegelicht onder uitbestedingsrisico.

Uitbestedingsrisico

Uitbesteding kan de continuïteit, integriteit en/of kwaliteit van de werkzaamheden scha-

den. Het risico bestaat dat een uitvoerder of vermogensbeheerder niet handelt volgens

de belangen van het pensioenfonds of dat de richtlijnen waarbinnen een beheerder

opereert verkeerd zijn gedefinieerd.

De operationele en financiële processen en de daarbij behorende IT-ondersteuning heeft

Volo pensioen grotendeels uitbesteed aan PGGM en Robeco. Met de vermogens-

beheerders zijn heldere beleggingsrichtlijnen afgesproken.

Het bestuur ontvangt periodiek rapportages van de uitvoerder waarin prestaties worden

gemeten en wordt gerapporteerd over interne controles. De rapportages worden

beoordeeld door het bestuur en besproken in de bestuursvergadering. Het bestuur maakt

gebruik van soft controls, blijkend uit transparantie, vertrouwen en dialoog over de

gewenste risicocultuur en awareness.

Voor vermogensbeheer beschikken PGGM en Robeco over een generieke Standaard

3402/3000. Voor pensioenbeheer is PGGM in 2018 gestart met een nieuw administratie-

systeem. Voor pensioenbeheer zijn de processen in de opstartfase in de eerste helft van

2018 beoordeeld door internal audit van PGGM en beschikt PGGM voor de tweede helft

van 2018 over een Standaard 3402-verklaring.

Volo pensioen kent een risicoanalyse uitbesteding die jaarlijks wordt geëvalueerd en

bijgewerkt.

IT-risico

Het IT-risico is het risico dat bedrijfsprocessen, IT-infrastructuur en

informatievoorziening onvoldoende integer, niet continu of onvoldoende beveiligd zijn. De

betrouwbaarheid van alle informatie in de jaarrekening is afhankelijk van de integriteit

van de onderliggende data. Complexiteit in regelingen en aanpasbaarheid zijn

gerelateerd aan de verwerkingscapaciteit van IT-systemen. Het ongestoord functioneren

van IT-systemen is cruciaal.

25

Naast het operationele aspect van het IT-risico kunnen de gevolgen van een cyberaanval

verstrekkend zijn. Cybersecurity is ingebed in de strategie en het risicobeleid van Volo

pensioen. Als basis geldt daarbij het informatiebeleid van Volo pensioen, waarin de

aanpak bij uitwijk is beschreven (business continuity). Omdat alle IT-activiteiten zijn

uitbesteed, zijn hierover afspraken gemaakt met de uitbestedingspartners.

Volo pensioen heeft de risicomanager benoemd als Functionaris Gegevensbescherming.

Volo pensioen is gebonden aan de meldplicht datalekken. In 2018 is geen sprake

geweest van datalekken.

Volo pensioen kent een IT-risicoanalyse die jaarlijks wordt geëvalueerd en bijgewerkt.

Juridische risico’s

Het juridisch risico is het risico samenhangend met (veranderingen in en naleving van)

weten regelgeving en de rechtspositie van Volo pensioen.

Volo pensioen heeft bijzondere aandacht voor veranderingen in weten regelgeving. Volo

pensioen maakt daarbij gebruik van informatie/kennisoverdracht van de

Pensioenfederatie. Naast de aanwezige juridische kennis binnen het bestuursbureau

wordt gebruik gemaakt van extern advies op juridisch gebied.

Ter afdekking van beroepsaansprakelijkheidsrisico en bestuursaansprakelijkheidsrisico

zijn verzekeringen afgesloten. Deze verzekering kent een eigen risico van € 100.000,-.

Kredietrisico

Kredietrisico is het risico dat een tegenpartij contractuele of andere overeengekomen

verplichtingen (waaronder verstrekte kredieten, leningen, vorderingen, ontvangen

garanties) niet nakomt.

Volo pensioen heeft een tegenpartijrisico ten opzichte van PGGM in verband met de door

PGGM afgegeven garantie. Twee keer per jaar vindt overleg plaats tussen partijen over

de ontwikkelingen. Daarnaast toetst Volo pensioen jaarlijks de kredietwaardigheid van

PGGM. Volo pensioen kent tot slot ook een tegenpartij risico ten opzichte van haar

collectiviteitkringen; deze is echter niet materieel.

Renterisico

Renterisico is het risico dat door veranderingen in de rentestanden de financiële

resultaten van de Volo pensioen veranderen. Volo pensioen heeft geen beleggingen voor

eigen risico. De activa en passiva van Volo pensioen staan daarmee beperkt bloot aan

het renterisico. Volo pensioen heeft in de verslagperiode tevens geen gebruik gemaakt

van financiële instrumenten.

Integriteitsrisico

Integriteitsrisico is het risico dat de integriteit van Volo pensioen dan wel het financiële

stelsel wordt beïnvloed als gevolg van niet integere, onethische gedragingen van de

organisatie, medewerkers dan wel van de leiding in het kader van weten regelgeving en

maatschappelijke en door de instelling opgestelde normen.

26

Volo pensioen kent een gedragscode. De externe compliance officer houdt toezicht op

naleving van de gedragscode en van de regels die voortvloeien uit het effectentypisch

gedragstoezicht. De verklaring van naleving van de gedragscode wordt jaarlijks door alle

verbonden personen getekend.

De externe compliance officer - die toeziet op de naleving van de Gedragscode van het

pensioenfonds – heeft geconstateerd dat de Gedragscode in 2018 vrijwel geheel is

nageleefd. De compliance officer heeft een aantal bevindingen geconstateerd inzake het

doorlopen van de processen, hetgeen inhoudelijk niet tot materiele bevindingen heeft

geleid.

Naar aanleiding van de bevindingen van de compliance officer is een aantal

aanbevelingen in de rapportage opgenomen. De aanbevelingen zien op de meldingsplicht

van uitnodigingen, nevenfuncties en persoonlijke transacties. Het proces rondom het

melden heeft niet in alle gevallen plaatsgevonden conform de beleidsdocumenten.

Hoewel dit niet heeft geleid tot materiele inhoudelijke bevindingen, is dit wel een

aandachtspunt. Het pensioenfonds heeft reeds de Gedragscode gewijzigd, zodat het

doorlopen van de processen weer gewaarborgd wordt en heeft de aanbevelingen van de

compliance officer overgenomen.

Volo pensioen kent een systematische integriteitsrisicoanalyse (SIRA) die jaarlijks wordt

geëvalueerd en bijgewerkt.

1.3.4 Klachten, geschillen en onregelmatigheden

De interne klachten-en geschillenprocedure is vastgelegd in het klachtenreglement en het

geschillenreglement van Volo pensioen. Beide reglementen zijn via de website van Volo

pensioen te raadplegen.

Een belanghebbende heeft het recht bij het bestuur een klacht in te dienen over de

uitvoering van de statuten en de pensioenreglementen. Een belanghebbende kan een

geschil over de individuele toepassing van de voor hem geldende reglementen aanhangig

maken bij de door Volo pensioen ingestelde onafhankelijke geschillencommissie. De

klachten- en geschillenprocedure laat onverlet de mogelijkheid zich tot de Ombudsman

Pensioenen of de rechter te wenden.

Onregelmatigheden die binnen Volo pensioen, haar organen of bij uitbestedingspartners

worden gesignaleerd, kunnen worden gerapporteerd bij de vertrouwenspersoon op grond

van de klokkenluidersregeling van Volo pensioen. De functie van vertrouwenspersoon is

extern belegd. Ook bij de uitbestedingspartners zijn klokkenluidersregelingen

geïmplementeerd. In 2018 is geen gebruik gemaakt van de klokkenluidersregeling.

1.3.5 Dwangsom en boetes

Aan Volo pensioen zijn in het afgelopen jaar geen dwangsommen en boetes opgelegd.

27

1.4 Verslag raad van toezicht

Onderstaand doet de raad van toezicht verslag over het jaar 2018. Het bestuur heeft de

jaarrekening en het daarbij horende jaarverslag ter bespreking voorgelegd aan de raad

van toezicht. De raad van toezicht heeft vastgesteld dat het bestuur van Stichting

Algemeen Pensioenfonds Volo pensioen (Volo pensioen) de jaarrekening op een correcte

wijze en binnen de in de statuten vermelde termijn heeft vastgesteld. Tevens heeft de

raad van toezicht kennisgenomen van het accountantsverslag en het controleplan van de

externe accountant KPMG.

In dit verslag licht de raad van toezicht toe hoe het afgelopen jaar vorm en inhoud is

gegeven aan de toezichthoudende rol. Ook worden de belangrijkste inhoudelijke zaken

besproken waarbij de raad van toezicht in 2018 betrokken is geweest.

Taken en bevoegdheden raad van toezicht Volo pensioen.

Het reglement Raad van Toezicht Volo pensioen beschrijft de samenstelling, de taken en

bevoegdheden alsmede bepalingen omtrent de werkwijze en de samenwerking met

andere organen van het pensioenfonds.

De raad van toezicht heeft tot taak toezicht te houden op het beleid van het bestuur en

op de algemene gang van zaken in Volo pensioen. De raad van toezicht ziet toe op

adequate risicobeheersing en evenwichtige belangenafweging door het bestuur. De raad

van toezicht staat het bestuur met raad terzijde.

Aan de goedkeuring van de raad van toezicht is onderworpen elk besluit van het

bestuur tot:

a) vaststelling van het jaarverslag en de financiële verantwoording;

b) vaststelling van de profielschets voor bestuurders;

c) vaststelling van het beleid inzake beloningen, met uitzondering van de beloningen

van de raad van toezicht;

d) gehele of gedeeltelijke overdracht van de verplichtingen van Volo pensioen of de

overname van verplichtingen door Volo pensioen;

e) liquidatie, fusie of splitsing van Volo pensioen;

f) het beleid inzake het aangaan en beëindigen van uitvoeringsovereenkomsten door

het pensioenfonds alsmede het beleid inzake toetreding tot Volo pensioen;

g) wijziging van de statuten;

h) wijzigingen van de gedragscode als bedoeld in artikel 15 van de statuten;

i) wijzigingen van het bestuursreglement.

Samenstelling raad van toezicht

De raad van toezicht bestaat uit vier leden:

Naam Voordracht

Mevr. C.A.J. Aitton (voorzitter) Onafhankelijk

Dhr. A. Fraterman Onafhankelijk

Mevr. G.E.M. Hermens Onafhankelijk

Dhr. M.W. Thomassen Onafhankelijk

28

Verantwoording

De raad van toezicht heeft in 2018 zeven keer vergaderd met het bestuur. Iedere

vergadering wordt vooraf besproken door de raad van toezicht zonder dat het bestuur

hierbij aanwezig is. Daarnaast heeft er een strategische sessie plaatsgevonden met het

bestuur en de raad van toezicht. Naast deze vergaderingen heeft de raad van toezicht

gesproken met de beleggingsadviescommissie, de externe accountant KPMG, internal

audit (uitbesteed aan EY) en de compliance officer (uitbesteed aan HVG). In het kader

van de strategische ontwikkelingen hebben enkele telefonische vergaderingen

plaatsgevonden met het bestuur en de raad van toezicht en heeft de raad van toezicht

vier keer vergaderd zonder bestuur. In datzelfde kader heeft vier keer overleg

plaatsgevonden tussen het bestuur, een lid van het Executive Committee PGGM en de

raad van toezicht.

De kalender van de vergaderingen van de raad van toezicht wordt in het najaar

voorafgaand aan het komende kalenderjaar vastgesteld.

De raad van toezicht kijkt terug op een jaar waarin gedurende de eerste helft veel

aandacht is uitgegaan naar het verkoopproces en de transities van Huysman en ORTEC.

In de tweede helft van 2018 is veel aandacht besteed aan de strategische heroriëntatie

en de dienstverlening aan de kringen.

Activiteiten 2018

Ten aanzien van de strategische heroriëntatie zijn verschillende mogelijke scenario’s

bekeken. Van zelfstandige voortzetting tot overdracht aan andere APF-en,

pensioenuitvoerders. De raad van toezicht is met het bestuur tot de conclusie gekomen

dat zelfstandige voortzetting geen realistisch en haalbaar scenario is en dat overdracht

aan een andere pensioenuitvoerder (APF) het meest realistische scenario is en voor

betrokkenen de beste oplossing is. De overdracht naar een ander APF is door bestuur en

raad van toezicht vastgesteld als het uitgangsscenario.

Het beloningsbeleid van het bestuur is besproken in het licht van de strategische

heroriëntatie. De beloning dient naar mening van de raad van toezicht reëel en

maatschappelijk aanvaardbaar te zijn. Passend bij de situatie van Volo pensioen, passend

bij een goede afwikkeling van Volo pensioen en passend bij de reeds bestaande

afspraken met betrekking tot de arbeidsvoorwaarden van de medewerkers.

Verder heeft de raad van toezicht regelmatig gesproken met het bestuur over de

uitbesteding aan PGGM, het verkoopproces en het risicomanagement. Op kwartaalbasis

zijn de kwartaalcijfers en het risicorapport van het afgelopen kwartaal besproken. De

begroting van 2019 – 2020 inclusief de afwikkeling van Volo pensioen is in het najaar

besproken. De rapportages van compliance en internal audit stonden eveneens op de

agenda van de raad van toezicht. De status van de implementatie van de AVG is

regelmatig aan de orde geweest. Als gevolg van de aandacht voor de strategische

heroriëntatie is de beoordeling van de voorzitter van het bestuur door de raad van

toezicht verschoven naar begin 2019.

29

Functioneren raad van toezicht

Medio 2018 heeft de raad van toezicht een zelfevaluatie uitgevoerd en is het

opleidingsplan voor 2019 vastgesteld. De zelfevaluatie en het opstellen van het

opleidingsplan van de raad van toezicht is een jaarlijks terugkerende activiteit waarvan

een verslag wordt gemaakt. Eén keer per drie jaar zal de evaluatie van de raad van

toezicht worden uitgevoerd met ondersteuning van een externe deskundige. De

opleidingen van de raad van toezicht als geheel en relevante individuele opleidingen van

leden van de raad van toezicht worden als activiteit gepland in de agenda van de raad

van toezicht van het komende kalenderjaar.

In het kader van het opleidingsplan 2018, heeft de raad van toezicht zich verdiept in:

vermogensbeheer, cyber security (gezamenlijk met het bestuur) en ‘Board Room

Dynamics’ (deels gezamenlijk met het bestuur).

De raad van toezicht is onafhankelijk: onafhankelijk ten aanzien van het bestuur, partijen

aan wie taken zijn uitbesteed en andere organisaties betrokken bij Volo pensioen. De

raad van toezicht stelt zich kritisch op ten aanzien van het bestuur. Door haar

onafhankelijkheid is de raad van toezicht in staat om toe te zien op een evenwichtige

besluitvorming door het bestuur. Iedere schijn van belangenverstrengeling wordt

tegengegaan. De nevenfuncties van de leden van de raad van toezicht zijn gemeld aan

de compliance officer. De raad van toezicht past de normen van de Code

Pensioenfondsen 2018 toe.

Conclusie

De raad van toezicht is tevreden over de bereikte resultaten van Volo pensioen in 2018.

Als gevolg van de strategische heroriëntatie is er veelvuldig en intensief overleg geweest

met het bestuur. Het overleg met het bestuur wordt door de raad van toezicht als

constructief en transparant ervaren.

In 2019 zal het eerste halfjaar in het teken staan van het uitbestedingstraject om de

overdracht naar een andere pensioenuitvoerder te realiseren. De raad van toezicht zal

erop toezien dat dit proces voor alle betrokkenen goed en transparant verloopt. In de

tweede helft van 2019 wordt de transitie verwacht. Ook hier zal de raad van toezicht

toezien op een goed en transparant transitieproces. De raad van toezicht zal er tevens

nauwlettend op toezien dat de bestaande dienstverlening aan de kringen goed wordt

uitgevoerd.

Voor 2019 heeft de raad van toezicht de volgende aandachtspunten benoemd:

Uitbestedingsproces en transitie:

o Transparantie en een effectief uitbestedingsproces ten aanzien van de

overdracht naar een andere pensioenuitvoerder. Waarbij binnen dit proces zo

snel als mogelijk is duidelijkheid moet worden gegeven aan de kringen

omtrent de verdere ontwikkeling en afwikkeling van Volo pensioen.

o Transparantie in het besluitvormingsproces voor alle betrokkenen.

o De uitvoering van het transitieproces.

30

Handhaving van het kwaliteitsniveau van de bestaande dienstverlening aan de

kringen.

De effectiviteit van het opgezette risicomanagement en het duidelijk benoemen en

classificeren van risico’s.

31

2. Volo pensioen kring Primo

2.1 Over Volo pensioen kring Primo

2.1.1 Kerngegevens 2018

Werkgevers en deelnemers (aantallen)

Werkgevers -

Deelnemers – actieven -

Deelnemers – gewezen 773

Deelnemers – pensioengerechtigd 585

Deelnemers – premie vrijgesteld 19

Deelnemers - totaal 1.377

Pensioenuitvoering (in duizenden euro’s)

Uitkeringen 6.607

Premiebijdragen -

Uitvoeringskosten

Kosten pensioenbeheer per deelnemer (in € per deelnemer)1 82,1

Totale kosten vermogensbeheer in % excl. transactiekosten2 0,19%

Vermogenssituatie en solvabiliteit

Pensioenvermogen (in duizenden euro’s)3 228.527

Technische voorzieningen (in duizenden euro’s) 213.841

Beleidsdekkingsgraad (in %) 110,8%

Reële dekkingsgraad (in %) 90,4%

Actuele dekkingsgraad (in %) 106,9%

Vereiste dekkingsgraad (in %) 112,0%

Minimaal vereiste dekkingsgraad (in %) 104,0%

Loongroei en indexering

Indexeringsambitie n.v.t.

Indexeringspercentage 0,26%

1 De kosten per deelnemer zijn berekend door de pensioenuitvoeringskosten te delen door het totaal aantal

deelnemers. 2 Totale kosten vermogensbeheer worden inzichtelijk gemaakt volgens de definitie van de Pensioenfederatie. 3 Het pensioenvermogen van Volo pensioen kring Primo van € 228.527 duizend wordt bepaald door de som te nemen

van de totale activa posten op de balans van € 232.993 duizend én de Schulden en overlopende passiva van - € 4.466

duizend. Voor de balans van Volo pensioen kring Primo wordt verwezen naar paragraaf 6.1.

32

Belegd vermogen (in duizenden euro’s)

Vastgoedbeleggingen 9.222

Aandelen 37.349

Vastrentende waarden 174.734

Geldmarktbeleggingen 2.212

Derivaten 3.745

Overige beleggingen 4.640

Totaal belegd vermogen (ultimo jaar) 231.902

Beleggingsperformance

Beleggingsrendement (in %) 2,68%

Benchmark (in %) 3,31%

2.1.2 Algemene informatie

Volo pensioen kring Primo is in het verslagjaar 2018 van start gegaan. In deze

collectiviteitkring zijn de opgebouwde pensioenaanspraken en -rechten van Stichting Jan

Huysman Wz. fonds ondergebracht. Volo pensioen kring Primo is een gesloten regeling.

Dit betekent dat er geen actieve (toekomstige) opbouw van aanspraken plaatsvindt als

gevolg van premie instroom door werkgever(s). In deze collectiviteitkring vindt wel

uitvoering plaats van het pensioenreglement voor gepensioneerde deelnemers, gewezen

deelnemers en arbeidsongeschikten met premievrije opbouw.

Samenstelling

Het belanghebbendenorgaan van Volo pensioen kring Primo bestaat uit de volgende

leden:

Naam Voordracht

Dhr. R.J.P. Siebesma (voorzitter) namens deelnemers

Dhr. S. Kortekaas namens deelnemers

Dhr. H. van den Heuvel namens pensioengerechtigden

Activiteiten 2018

In 2018 heeft het belanghebbendenorgaan gesproken over het verloop van de transitie,

de ontwikkeling van de dekkingsgraad, de ontwikkelingen in het algemeen en de

ontwikkelingen bij Volo pensioen in het bijzonder. Het belanghebbendenorgaan heeft het

bestuur over tal van zaken geadviseerd en goedkeuring verleend aan onder meer het

strategisch beleggingsbeleid zoals verwoord in de ABTN. Op kwartaalbasis zijn de

servicelevel rapportage, de beleggingsrapportage, het financiële rapport en het

risicorapport van het afgelopen kwartaal besproken. Naast deze reguliere rapporten

hebben ook themabesprekingen plaatsgevonden waaronder een governance-bijeenkomst

en een aantal strategiebijeenkomsten.

33


2.2.1 Pensioenen

Aantal deelnemers

In de onderstaande tabel is het aantal deelnemers opgenomen dat in het afgelopen

verslagjaar was aangesloten bij Volo pensioen kring Primo.

Deelnemers 2018

Gewezen 773

Pensioengerechtigd 585

Premie vrijgesteld 19

Totaal 1.377

Kenmerken pensioenregeling

De pensioenregeling kent over de verslagperiode de volgende kenmerken:

Kenmerk

Pensioensysteem Uitkeringsovereenkomst (Defined

Benefit)

Middelloonregeling

Voorwaardelijke toeslag

Pensioenleeftijd

Pensioenrekenleeftijd

AOW-gerechtigde leeftijd

68 jaar

Pensioenloon N.v.t

Pensioengrondslag N.v.t

Ouderdomspensioen N.v.t

Partnerpensioen N.v.t

Wezenpensioen N.v.t

Opbouwgrensbedrag N.v.t

Franchise N.v.t

Premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid N.v.t.

Voor de deelnemers die

arbeidsongeschikt of ziek zijn geworden

tijdens de periode van pensioenopbouw

bij Stichting Jan Huysman Wz. fonds,

loopt de premievrije voortzetting van de

pensioenopbouw door zoals bij de

overgang is overeengekomen.

34

Arbeidsongeschiktheidspensioen N.v.t.

Voor de deelnemers die

arbeidsongeschikt of ziek zijn geworden

tijdens de periode van pensioenopbouw

bij Stichting Jan Huysman Wz. fonds,

loopt het arbeidsongeschiktheids-

pensioen door zoals bij de overgang is

overeengekomen.

Toeslagbeleid

In het toeslagbeleid is vastgesteld onder welke condities (voorwaardelijke) indexering

kan plaatsvinden. Er is geen ambitie om elk jaar het pensioen mee te laten groeien met

de stijging van de prijzen (indexeren). Een toeslag wordt uitsluitend verleend indien de

financiële positie van de collectiviteitkring dat toelaat. De toeslag bedraagt maximaal de

procentuele verhoging van de door het Centraal Bureau voor de Statistiek gepubliceerde

CPI alle huishoudens. Hierbij wordt uitgegaan van de ontwikkeling van de CPI van 30

september van het voorafgaande jaar tot 30 september van het jaar waarover de

toeslagverlening wordt vastgesteld.

Op 30 september 2018 was de beleidsdekkingsgraad van kring Primo 111,5%. Conform

het beleid en de regelgeving voor toekomstbestendige indexatie heeft het bestuur op 11

december besloten om toeslag te verlenen, gebaseerd op de peildatum van de

beleidsdekkingsgraad per 30 september 2018. Per 1 januari 2019 zijn de pensioenen met

0,26% geïndexeerd.

Elders verzekerde rechten/aanspraken

Voor 61 uitkeringsgerechtigden geldt dat de eerder bij Delta Lloyd ondergebrachte

rechten/uitkeringen nu door Volo pensioen worden verzorgd. Indien van toepassing

verleent Volo pensioen hier ook indexatie over. Het betreft ingegane ouderdoms- en

partnerpensioenuitkeringen. Delta Lloyd treedt op als herverzekeraar. Met Delta Lloyd is

geen (technische) winstdelingsregeling en rentedelingsregeling overeengekomen.

Herstelplan

In april 2018 is voor Volo pensioen kring Primo een herstelplan ingediend bij DNB omdat

de beleidsdekkingsgraad onder het niveau van het Vereist Eigen Vermogen kwam. In het

herstelplan is aangegeven dat de dekkingsgraad eind 2018 uit zou komen op een stand

van 114,0%. De daadwerkelijke dekkingsgraad is uitgekomen op 106,9% mede als

gevolg van een scherpere daling van de rente en minder goede beleggingsrendementen

dan verwacht. De dekkingsgraad van 106,9% eind 2018 komt onder het Vereist Eigen

Vermogen uit van 112,0%. Voor 2019 is een geactualiseerde versie van het herstelplan

ingediend bij DNB waaruit blijkt dat het Vereist Eigen vermogen van kring Primo binnen

10 jaar bereikt kan worden.

Indien de beleidsdekkingsgraad (gemeten als het 12 maands gemiddelde van de

nominale dekkingsgraden) vijf opeenvolgende jaren onder het niveau van het Minimaal

35

Vereist Eigen Vermogen uitkomt, heeft dit tot gevolg dat de pensioenaanspraken gekort

dienen te worden. De beleidsdekkingsgraad komt eind 2018 uit op 110,8%. Dit is hoger

dan het Minimaal Vereist Eigen Vermogen van 104,0%.

Risicohouding en de haalbaarheidstoets

Volo pensioen definieert conform wetgeving een langetermijnrisicohouding. Deze

risicohouding is niet gebaseerd op eigen aannames, maar op de wettelijk voorgeschreven

methodiek van de haalbaarheidstoets. Deze toets geeft op basis van een stochastische

analyse inzicht in de samenhang tussen de financiële opzet, het verwachte

pensioenresultaat en de risico’s die daarbij gelden. Hiervoor geldt een horizon van 60

jaar. Het bestuur beoordeelt bij de jaarlijkse haalbaarheidstoets of de resultaten voldoen

aan deze grenzen. Indien dit niet het geval is treedt het bestuur in overleg met het

belanghebbendenorgaan om te bezien of maatregelen genomen moeten worden

Bij de aanvangshaalbaarheidstoets in 2018 heeft Volo pensioen het volgende

vastgesteld:

• De ondergrens is 80% voor het verwachte pensioenresultaat, bij een

startdekkingsgraad gelijk aan de huidige dekkingsgraad.

• De ondergrens is 80% voor het verwachte pensioenresultaat, bij een

startdekkingsgraad gelijk aan de vereiste dekkingsgraad (100%+Vereist Eigen

Vermogen).

• De maximale afwijking van het pensioenresultaat in een slechtweerscenario ten

opzichte van het verwachte pensioenresultaat is 30%.

Herverzekering

Volo pensioen heeft het risico van overlijden en arbeidsongeschiktheid herverzekerd bij

Allianz. Het overlijdensrisico kent een kapitaaldekking en het arbeidsongeschiktheids-

risico een rentedekking. Met de herverzekeraar is geen (technische) winstdelingsregeling

en rentedelingsregeling overeengekomen.

2.2.2 Beleggingen

Beleggingsbeleid

Volo pensioen kring Primo is een collectiviteitkring zonder een expliciete

indexatieambitie, met een defensief beleggingsbeleid: 70% vastrentende waarden, 30%

zakelijke waarden en een vaste renteafdekking van 70%. Het valuta-afdekkingsbeleid

houdt in dat de valuta’s USD, JPY en GBP voor 70% worden afgedekt. Overige valuta’s

van ontwikkelde markten worden niet afgedekt, vanwege de relatief beperkte

blootstelling naar deze valuta’s in de portefeuille. Er vindt geen afdekking van

inflatierisico plaats middels inflatieobligaties of inflatieswaps. Bij het bepalen van het

beleid is nadrukkelijk rekening gehouden met de verplichtingen van de collectiviteitkring,

de ambitie en risicohouding van de deelnemers en de verantwoordelijkheid ten opzichte

van de deelnemers om te zorgen voor een optimaal rendement tegen een aanvaardbaar

risico. Uitgangspunt voor het beleggingsbeleid is de Verklaring inzake

beleggingsbeginselen die het kader vormen waartegen de beleggingsbeslissingen worden

36

afgewogen, waarin de uitgangspunten van het duurzaam beleggingsbeleid van Volo

pensioen zijn vastgelegd en waarin het risicokader wordt omschreven. De Verklaring

inzake beleggingsbeginselen is een bijlage bij de ABTN van kring Primo en is beschikbaar

op de portal van kring Primo.

Behaald rendement

Beleggingen** Vermogen Allocatie Rendement 2018***

€ in mln in € in % port. SBM* relatief

Zakelijke waarden 65,0 28,5% -1,03% -0,34% -0,69%

Aandelen klassiek ontwikkelde markten 15,9 6,9% -1,01% -0,71% -0,30%

Aandelen klassiek opkomende markten 6,3 2,8% -8,77% -8,58% -0,21%

Alternatieve aandelenstrategieën 15,2 6,7% -0,30% 1,58% -1,85%

Beursgenoteerd vastgoed 9,2 4,0% 10,69% 11,09% -0,37%

Grondstoffen 4,6 2,0% -15,64% -15,58% -0,07%

Hoogrentende Obligaties 13,8 6,1% -2,17% -1,68% -0,50%

Vastrentende waarden 163,2 71,6% 3,26% 3,45% -0,18%

Bedrijfsobligaties ontwikkelde markten 45,5 19,9% -0,70% -0,47% -0,23%

Staatsobligaties 115,4 50,7% 4,77% 4,95% -0,17%

Kas 2,3 1,0% 0,00% -0,01% 0,01%

Totaal beleggingsportefeuille (exclusief overlays)

228,3 100,1% 1,83% 2,36% -0,52%

Rente Overlay 0,0 0,0% 1,79% 1,79% 0,00%

Valuta Overlay 0,0 0,0% -0,85% -0,85% 0,00%

Totaal bruto inclusief overlays 228,3 100,1% 2,77% 3,31% -0,52%

Fees - 0,2 -0,1% -0,09% 0,00% 0,00%

Fees - 0,2 -0,1% -0,07% 0,00% 0,00%

Totaal 228,1 100,0% 2,68% 3,31% -0,60%

* SBM staat voor strategische benchmark. Betreft een combinatie van beleggingscategorieën, de allocatie

ernaar en hun specifieke benchmarks. De strategische benchmark is de leidraad voor het portefeuillebeheer en

is tevens een maatstaf waartegen de prestaties hiervan kunnen worden bepaald.

** Bovenstaande tabel volgt de indeling van de strategische benchmark, waarbij door de bijbehorende

vorderingen, schulden en kasposities heen wordt gekeken. Hierdoor sluiten bedragen uit deze tabel niet aan

met de balans in de jaarrekening, waar een rubricering volgens de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving wordt

toegepast. Om te komen tot het totaal belegd vermogen zoals verantwoord in de balans van € 231,9 miljoen

dient het gerapporteerde bedrag aan belegd vermogen van € 228,1 miljoen te worden genomen vóór correctie

van de verplichtingen u.h.v. beleggingen van € 4,0 mln en vorderingen u.h.v. beleggingen van ca. € 0,2

miljoen.

*** Het performancecijfer voor Kas, Rente Overlay, Valuta Overlay en Fees vertegenwoordigt de contributie

van de categorie aan het rendement van de totale portefeuille (danwel SBM) en niet het rendement van de

categorie zelf. Voor de Rente Overlay en Valuta Overlay geldt daarbij dat de contributie van de portefeuille en

SBM gelijk zijn aan elkaar. Het cijfer in de kolom relatief geeft de contributie aan de relatieve performance van

de totale portefeuille.

Op basis van de uitgangspunten in het beleggingsbeleid is een strategische

beleggingsmix ingericht. Om de richtlijnen voor de beleggingen per categorie te bepalen

en om de performance per categorie te kunnen beoordelen, worden benchmarks

gehanteerd. Deze benchmarks worden zodanig gekozen of samengesteld, dat ze passen

37

bij het beleggings- en risicobeleid dat Volo pensioen kring Primo voor de betreffende

beleggingscategorie heeft vastgesteld. Voor de gangbare categorieën als aandelen en

vastrentende waarden worden bekende en algemeen geaccepteerde benchmarks van

gerenommeerde partijen gebruikt. Voor de vastrentende waarde portefeuille geldt daarbij

dat deze de mate van de rente afdekking bepaalt, waarbij het uitvoeringsrisico beperkt is

door middel van een tracking error. Voor minder gangbare categorieën, zoals

infrastructuur, zijn standaard benchmarks niet of nauwelijks voorhanden. Er is daar

gekozen voor een benchmark die bestaat uit het verwachte rendement op vastrentende

waarden plus een bepaalde opslag. Er geldt verder dat door de collectiviteitkring niet

wordt belegd in premiebijdragende ondernemingen. Er worden tevens geen beleggingen

uitgeleend.

Toelichting behaald rendement

Hierna wordt een toelichting gegeven op de behaalde rendementen:

Aandelen: de in 2018 sterker geworden euro heeft een grote (negatieve) impact

gehad op de rendementen. Beleggingen in aandelen worden passief beheerd,

desondanks bleef het rendement van de portefeuille iets achter bij dat van de

benchmark. Belangrijke oorzaak hiervan was een positie in Chinese aandelen die

afgebouwd wordt en onder reglementaire beperkingen staat. Deze positie die geen

onderdeel uitmaakt van de benchmark heeft in 2018 een negatief rendement

behaald.

Vastrentende waarden: in de Europese staatsobligatieportefeuille wordt sinds 2017

naast in Nederlandse, Duitse en Franse staatsobligaties, ook in Belgische, Finse en

Oostenrijkse staatsobligaties belegd. Op deze wijze is het landenrisico verkleind. De

rente vertoonde door de acties van vooral de Amerikaanse en Europese Centrale

banken een wisselend verloop. Per saldo liep de rente licht op. Dit resulteerde in een

negatief rendement voor staatsobligaties en gezien de positionering tot een

underperformance ten opzichte van de benchmark.

Binnen de vastrentende waarden wordt verder belegd in Europese en Amerikaanse

bedrijfsobligaties, Nederlandse hypotheken en staatsobligaties van opkomende

landen in lokale valuta. De zwakker geworden US dollar resulteerde voor

bedrijfsobligaties en high yield beleggingen, uitgedrukt in euro’s, uiteindelijk in een

negatief rendement. De sterkere euro zorgde voor staatsobligaties in opkomende

markten dat ondanks een daling van de rente toch een klein verlies op deze

beleggingen werd geleden.

Vastgoed: de lage rente en het positieve sentiment hebben ook binnen vastgoed

geleid tot positieve rendementen. Door de sterkere euro zijn de rendementen

uitgedrukt in euro beperkt.

Grondstoffen: grondstofbeleggingen wisten te profiteren van een stijging van de

grondstofprijzen en die van olie in het bijzonder. Het rendement bleef echter wel

achter bij de benchmark, vanwege de timing waarop posities werden vernieuwd. Uit

het oogpunt van risicobeperking en volatiliteit is gekozen om af te wijken van de

wijze waarop de benchmark dat doet.

38

2.2.3 Financiële positie

Dekkingsgraadpositie

De dekkingsgraad is een gangbare maatstaf om de financiële positie van Volo pensioen

te kunnen bepalen. De dekkingsgraad geeft hierbij de verhouding (op een bepaalde

peildatum) weer tussen het aanwezige pensioenvermogen en de waarde van de

pensioenverplichtingen. In de tabel hierna wordt de dekkingsgraadpositie van Volo

pensioen kring Primo weergegeven.

Dekkingsgraadpositie 2018

Pensioenvermogen 228.527

Technische voorzieningen 213.841

Nominale rente 1,35%

Dekkingsgraad actueel 106,9%

Dekkingsgraad reëel 90,4%

Beleidsdekkingsgraad 110,8%

Vereist Eigen Vermogen 112,0%

Minimaal Vereist Eigen Vermogen 104,0%

Dekkingsgraadverloop

Onderstaande tabel geeft het verloop van de dekkingsgraad weer over 2018.

Ontwikkeling dekkingsgraad Dekkingsgraad

(in %)

Stand per 1 januari 2018 111,2%

Premiebijdragen 0,0%

Uitkeringen 0,4%

Toeslagverlening -0,3%

Wijziging marktrente -4,1%

Beleggingsresultaten/ rentetoevoeging 3,4%

Wijziging overlevingstafel 1,0%

Aanpassing kostenopslag -0,9%

Overige -3,8%

Stand per 31 december 2018 106,9%

In 2018 is de kostenopslag voor kring Primo aangepast in het grondslagenonderzoek

2019. Dit leidt tot een mutatie van de dekkingsgraad met ongeveer -0,9%-punt. Het

effect van de mutatie van het vermogen tussen de toetredingsdatum en de

daadwerkelijke overdracht van het vermogen bedraagt ongeveer -3,3%-punt. Daarnaast

zijn dit de overige lasten (grotendeel storting van het weerstandsvermogen) van

ongeveer -0,2%-punt en de mutatie voorziening herverzekering van ongeveer -0,2%-

punt.

39

Actuariële analyse van baten en lasten

Er wordt gebruik gemaakt van actuariële grondslagen om tot de Voorziening

pensioenverplichtingen van Volo pensioen kring Primo te komen. De actuariële

grondslagen zijn veronderstellingen over de verwachte ontwikkelingen van de diverse

bouwstenen van de Voorziening pensioenverplichtingen. De werkelijke realisatie over een

verslagperiode wordt achteraf bepaald en zal in de basis altijd leiden tot verschillen ten

opzichte van de vooraf gehanteerde grondslagen.

Via een actuariële analyse wordt gekeken waar de verschillen precies zitten en worden de

veronderstellingen voor de vaststelling van de Voorziening pensioenverplichtingen

geactualiseerd. In de onderstaande tabel zijn de actuariële verschillen weergegeven over

2018. Volledigheidshalve wordt vermeld dat de bedragen uit de actuariële analyse

afwijken van de bedragen in de financiële verantwoording die boekhoudkundig zijn

bepaald.

Actuariële analyse van baten en lasten 2018

Resultaat op beleggingen en verplichtingen -1.676

Resultaat op premiebijdragen 0

Resultaat op waardeoverdrachten 23.847

Resultaat op pensioenuitvoeringskosten -14

Resultaat op pensioenuitkeringen 17

Overige resultaten -7.488

Saldo van baten en lasten 14.686

Resultaat op beleggingen en verplichtingen 2018

Beleggingsresultaten 6.501

Rentetoevoeging technische voorzieningen 542

Wijziging marktrente technische voorzieningen -8.170

Indexering pensioenrechten -549

Totaal -1.676

Voor de bepaling van het interestresultaat zijn het beleggingsrendement en het effect

van de marktrente twee belangrijke factoren:

Het beleggingsrendement is het saldo van directe beleggingsopbrengsten,

indirecte beleggingsopbrengsten en kosten voor het vermogensbeheer.4

4 Zie paragraaf 7.5.4 voor een uiteenzetting van het beleggingsrendement.

40

Een stijging van de marktrente leidt tot een daling van de voorzieningen en

daarmee tot een positief resultaat. In 2018 was een stijging van de marktrente

voorzien (gebaseerd op de rentetermijnstructuur van DNB), in werkelijkheid is de

marktrente gedaald. Het effect van de gewijzigde marktrente is daarmee negatief.

Onder toeslagverlening worden de in 2018 toegekende toeslagen getoond die een

toevoeging aan de Verplichte Pensioen Voorziening tot gevolg hebben. Per 1 januari 2019

bedragen de toegekende toeslagen 0,26%.

Resultaat op waardeoverdrachten 2018

Resultaat waardeoverdrachten individueel

Vrijval voorziening uitgaande waardeoverdracht 25

Betaalde overdrachtswaarde (financieel) -26

Subtotaal -1

Resultaat waardeoverdrachten collectief

Voorziening waardeoverdracht -211.933

Overdrachtswaarde (financieel) 235.781

Subtotaal 23.848

Totaal 23.847

Het resultaat op collectieve waardeoverdrachten bestaat uit een dekkingsgraadopslag

bovenop de benodigde actuariële koopsom.

Resultaat op pensioenuitvoeringskosten 2018

Kostenopslag in feitelijke premie 0

Vrijval excassokosten 99

Werkelijke uitvoeringskosten -113

Totaal -14

41

Overige resultaten 2018

Actuariële resultaten op kanssystemen eigenrekening -129

Wijziging sterftegrondslagen 1.867

Wijziging opslag kostenvoorziening -1.876

Mutatie voorziening herverzekerd -340

Overige mutaties in de voorziening 0

Mutatie koopsom voor overgang vermogen -6.548

Overige baten en lasten, per saldo -462

Totaal -7.488

Ten aanzien van de wijziging van sterftegrondslagen geldt dat op 12 september 2018 het

Koninklijk Actuarieel Genootschap een nieuwe prognosetafel heeft gepubliceerd. Deze

prognose voorspelt een minder snelle stijging van de levensverwachting dan eerder

verwacht. Dit leidt tot een daling van de voorziening met € 1.867.000.

De wijziging in de kostenvoorziening heeft betrekking op de kostenopslag welke voor

Volo pensioen kring Primo is aangepast. De governancekosten die in 2018 ten laste van

de beleggingsopbrengsten werden gebracht komen vanaf 2019 ten laste van de

kostenvoorziening. Daarvoor is de kostenvoorziening verhoogd van 1,5% naar 2,4%. Dit

leidt tot een stijging van de voorziening met € 1.876.000.

Onder de overige resultaten is ook de post mutatie koopsom voor overgang vermogen

opgenomen. De collectieve overgang van SJHF heeft per 1 januari 2018 plaatsgevonden.

Het vermogen is echter pas in februari 2018 overgedragen aan Volo pensioen kring

Primo. De mutatie van het vermogen over deze periode is € 6.548.000 negatief.

2.2.4 Uitvoeringskosten

In de tabel hieronder zijn de uitvoeringskosten opgenomen voor Volo pensioen kring

Primo. De uitvoeringskosten bestaan uit kosten voor het pensioenbeheer, kosten voor

het vermogensbeheer en gemaakte transactiekosten. Deze posten wordt hierna nader

toegelicht.

Uitvoeringskosten Totaal * €1.000

Kosten pensioenbeheer 113

Kosten vermogensbeheer 443

Transactiekosten 456

Kosten totaal 1.012

42

Kosten pensioenbeheer

Onderstaande tabel geeft voor Volo pensioen kring Primo de kosten voor het

pensioenbeheer weer in zowel totaalbedragen als in kosten per deelnemer.

Kosten pensioenbeheer Totaal * €1.000 Kosten per deelnemer

Kosten belanghebbendenorgaan 12 8,71

Administratiekosten vergoeding 101 73,35

Overige kosten kring - -

Kosten totaal 113 82,06

De kosten zijn in lijn met de contractuele afspraken en bevatten geen bijzondere

kostencomponenten.

Kosten vermogensbeheer

Onderstaande tabel geeft voor Volo pensioen kring Primo de kosten voor het

vermogensbeheer weer in zowel totaalbedragen als in percentage van het gemiddeld

belegd vermogen over 2018. De kosten vermogensbeheer betreffen alle door Volo

pensioen kring Primo betaalde vermogensbeheerkosten uit hoofde van de uitvoering van

het integraal vermogensbeheer5 voor de betreffende kring.

Kosten vermogensbeheer Totaal * €1.000 Kosten als % van gemiddeld

belegd vermogen

Directe kosten 229 0,10

Indirecte kosten 214 0,09

Transactiekosten 456 0,20


De directe vermogensbeheerkosten betreffen de direct in rekening gebrachte

vermogensbeheervergoeding. De indirecte vermogensbeheerkosten betreffen

vermogensbeheerkosten die gemaakt zijn in de PGGM beleggingsfondsen. Beide

vermogensbeheerkosten zijn in lijn met de contractuele afspraken en bevatten geen

bijzondere kostencomponenten. De transactiekosten bestaan grotendeels uit eenmalige

toetredingskosten tot de PGGM beleggingsfondsen.

Transactiekosten

In de onderstaande tabel zijn de transactiekosten weergegeven in zowel totaalbedragen

als in percentage van het gemiddeld belegd vermogen over 2018. De transactiekosten

betreffen de in- en uitstapkosten bij beleggingsfondsen en transactiekosten gemaakt bij

derivatentransacties.

5 Integraal vermogensbeheer betreft o.m. de dienstcomponenten beleggen in de fondsen, uitvoeren van het ESG-

beleid, vaststellen en verwerken van herbalanceringsstromen, voeren van de administratie en kasbeheer en

rapporteren.

43

Transactiekosten Totaal * €1.000 Kosten als % van gemiddeld

belegd vermogen

Transactiekosten

beleggingsfondsen

416 0,18

Transactiekosten derivaten 40 0,02


2.2.5 Risicomanagement

Doel risicomanagement

Om de pensioenambitie te kunnen realiseren, identificeert het bestuur in het proces van

het formuleren van beleid en het nemen van bestuurlijke beslissingen de risico’s en

beoordeelt deze. Het verwachte rendement moet daarbij opwegen tegen het risico en de

kosten. De afweging van het nemen van risico’s om de pensioenambitie te realiseren,

vindt daarbij plaats op een evenwichtige, transparante en beheersbare manier waarbij de

risico’s integraal worden bekeken. Een belangrijke rol hierin speelt de risicobereidheid

van Volo pensioen en de risicobeheersing.

Risicobereidheid

Als uitgangspunt voor alle kringen gelden de beleggingsbeginselen van Volo pensioen. In

de standaardregelingen van Volo pensioen is geen sprake van een bijstortingsverplichting

door de werkgever. Uitgangspunt van het beleggingsbeleid van de kring is de ambitie en

risicohouding van de deelnemers. Dit wordt vastgesteld in overleg met het betreffende

belanghebbendenorgaan.

De financiële risico’s worden beheerst door het formuleren van beleid ten aanzien van

risico’s en monitoring van de uitkomsten van het beleid. Volo hanteert bijvoorbeeld een

minimale premiedekkingsgraad. Ten aanzien van de risicohouding wordt onderscheid

gemaakt in de risicohouding op de korte termijn (bandbreedte rondom het Vereist Eigen

Vermogen) en de risicohouding op de lange termijn (ondergrenzen pensioenresultaat).

De risicohouding op de lange termijn wordt getoetst met de jaarlijkse haalbaarheidstoets.

De hoogte van het Vereist Eigen Vermogen (VEV) is afhankelijk van het risicoprofiel van

de kring volgend uit het strategisch beleggingsbeleid van de kring. Het risicoprofiel van

de kring wordt gemeten aan de hand van dit VEV. Op kwartaalbasis wordt gerapporteerd

over de hoogte van het VEV. Door inzicht te geven in de oorzaken van de verandering

van de financiële positie wordt het mogelijk om gericht bij te sturen. Een verandering op

de aandelenmarkt vraagt om andere maatregelen dan een rentewijziging.

Onderscheid wordt gemaakt in wijziging door:

• Rendement

• Rentetermijnstructuur

• Operationele kasstromen (uitkering, premie, indexatie)

44

Risicobeheersing

De beschrijving van het Integraal Risicomanagement is opgenomen in 1.3.3

Risicobeheersing en structuur (zie blz. 20). Dit is van toepassing op alle kringen.

Daarnaast is op het niveau van collectiviteitkring de risicobereidheid vastgesteld

Bij het nemen van bestuurlijke besluiten en vaststelling van beleid door het

belanghebbendenorgaan vindt er een effectieve monitoring plaats op de risicobereidheid

in relatie tot de werkelijke risicopositie van de collectiviteitkring. De kring heeft voor haar

risico’s diverse beheersmaatregelen in werking gezet om de werkelijke risicopositie

zoveel mogelijk in lijn te brengen met de risicobereidheid.

Renterisico

Renterisico ontstaat doordat de looptijd van pensioenverplichtingen van nature langer is

dan de looptijd van pensioenbeleggingen. Een verandering van de rente levert daardoor

een resultaat op en heeft effect op de dekkingsgraad. Jaarlijks wordt door een (verkorte)

ALM-studie en de strategische scenario analyse bepaald in welke mate het bestuur bereid

is renterisico te nemen. Een hogere renteafdekking helpt de kans te beperken dat de

kring dusdanig diep of lang in tekort terecht komt, dat het een onvoorwaardelijke korting

toe moet passen. Daarentegen kan de kans op indexatie worden vergroot door de

renteafdekking te verlagen. Er vindt geen afdekking van inflatierisico plaats middels

inflatieobligaties of inflatieswaps (overlay).

De target renteafdekking is gebaseerd op de kasstromen van de verplichtingen die

contant worden gemaakt tegen de euro swapcurve, dus zonder aanpassing als gevolg

van de Ultimate Forward Rate (UFR). Maandelijks wordt per looptijdbucket berekend

hoeveel renterisico wordt afgedekt door de staats- en bedrijfsobligatie portefeuille. Het

restant tot het beoogde rente afdekkingspercentage wordt afgedekt middels swaps. In

kring Primo is in 2018 sprake van statische renteafdekking van 70%.

De mutatie van de rentecurve is meestal niet parallel, maar verschilt per looptijd. Om dit

curverisico te beperken zijn looptijdsegmenten vastgesteld. De kasstromen van de

verplichtingen en de renteafdekking worden ingedeeld in zes looptijdsegmenten: 5, 10,

20, 30, 40 en 50 jaar. Per looptijdsegment wordt een bandbreedte van -2 tot +2

procentpunt gehanteerd ten opzichte van het totale renterisico van de verplichtingen.

Bandbreedtes rondom de strategische hedgepercentages zijn bepaald en geëffectueerd

ter voorkoming van onnodige transactiekosten.

Marktrisico

Marktrisico is het risico dat een of meer categorieën van beleggingen minder waard

worden door ontwikkelingen in de algemene economische of politieke situatie. Volo

pensioen neemt bewust marktrisico op grond van het verwachte extra rendement dat

een belegging in bijvoorbeeld aandelen kan opleveren boven risicoloos beleggen. Het

beleggingsplan wordt opgesteld op basis van de beleggingsopdracht die is afgeleid uit de

ALM-studie en de beleggingsbeginselen die als uitgangspunt voor het beleggingsbeleid

gelden. Jaarlijks beoordeelt het bestuur op basis van de actuele ontwikkelingen en een

(verkorte) ALM-studie of bijstelling gewenst is.

45

De verwachte ontwikkeling wordt ingeschat door middel van de jaarlijkse Economische

Toekomst Verwachting (ETV). De ETV heeft als doel het bestuur te ondersteunen bij de

vaststelling van het beleggingsbeleid. Dit gebeurt door de economische omgeving in

kaart te brengen en op basis daarvan per beleggingscategorie en voor de portefeuille een

inschatting te maken van verwachte toekomstige rendementen.

Elk kwartaal worden stress-simulaties uitgevoerd door het uitwerken van diverse

scenario’s op basis van belangrijke risico’s op korte en middellange termijn.

Tabel: scenario dekkingsgraad voor markt en renterisico per eind 2018

Valutarisico

Valutarisico is het risico dat door verandering in valutakoersen de waarde van

beleggingen in vreemde valuta verslechtert. Op de lange termijn wordt de risico-

rendementsverhouding naar verwachting niet beter door in ontwikkelde markten

valutarisico te nemen. Daarom wordt het valutarisico in de grootste ontwikkelde-

marktenvaluta binnen de portefeuille grotendeels afgedekt. Het valuta-afdekkingsbeleid

houdt in dat de valuta’s USD, JPY en GBP voor 70% worden afgedekt. Toegestane

instrumenten zijn spot-transacties en forwardcontracten.

Overige valuta’s van ontwikkelde markten worden niet afgedekt, vanwege de relatief

beperkte blootstelling aan deze valuta’s in de portefeuille en de gewenste

overzichtelijkheid. Ook de valuta’s van opkomende markten worden niet afgedekt. Deze

valuta’s zijn namelijk een belangrijke rendementsbron in het geval van categorieën

waarbij specifiek in deze opkomende markten wordt belegd. Daarnaast zijn de kosten

voor het afdekken van valuta’s uit opkomende landen hoog en is dit in sommige gevallen

zelfs niet mogelijk.

Grondstoffenrisico

Voorbeelden van grondstoffen zijn onder andere de categorieën energie, industriële

metalen, kostbare metalen, landbouw en vee. Grondstoffenrisico is het risico dat de

waarde van beleggingen daalt als gevolg van waardeveranderingen van grondstoffen

(commodity’s). Beleggen in grondstoffen geschiedt veelal via indexfutures en –opties.

Aandelen

Rente

+10% +5% 0% -5% -10% -15% -20% -25%

1,00% 115,2% 113,4% 111,5% 109,6% 107,8% 105,9% 104,0% 102,2%

+0,8% 114,1% 112,3% 110,5% 108,7% 106,9% 105,1% 103,2% 101,4%

+0,6% 113,0% 111,3% 109,5% 107,8% 106,0% 104,2% 102,5% 100,7%

+0,4% 112,0% 110,3% 108,6% 106,9% 105,2% 103,5% 101,8% 100,1%

+0,2% 111,0% 109,4% 107,7% 106,1% 104,4% 102,8% 101,1% 99,5%

0,0% 110,1% 108,5% 106,9% 105,3% 103,7% 102,1% 100,5% 98,9%

-0,2% 109,2% 107,6% 106,1% 104,5% 103,0% 101,4% 99,9% 98,3%

-0,4% 108,3% 106,8% 105,3% 103,8% 102,3% 100,8% 99,3% 97,8%

-0,6% 107,5% 106,1% 104,6% 103,2% 101,7% 100,3% 98,8% 97,4%

-0,8% 106,8% 105,4% 104,0% 102,6% 101,2% 99,8% 98,4% 97,0%

-1,0% 106,1% 104,7% 103,4% 102,0% 100,7% 99,3% 97,9% 96,6%

46

Onderzoek toont aan dat grondstofprijzen over een langere termijn meebewegen met de

inflatie. De correlatie tussen grondstoffen en de inflatie is groter dan bij bijvoorbeeld

aandelen, maar verschilt per grondstof. Het beleggen in grondstoffen heeft daardoor een

risico reducerend effect in de context van de bredere portefeuille.

Er wordt een verband gelegd tussen het beleggen in grondstoffen en stijgende

voedselprijzen en voedselschaarste. Het sluitend bewijs hiervoor is niet algemeen

geaccepteerd, maar wij kiezen er veiligheidshalve voor om niet te beleggen in

grondstoffen die geschikt zijn voor consumptie. Deze categorie wordt daarom

uitgesloten.

Kredietrisico

Kredietrisico is het risico dat de onderneming of staat waarin wordt belegd niet aan zijn

betalingsverplichtingen kan voldoen. Daarnaast kan kredietrisico ontstaan bij

gestructureerde producten, vorderingen op een tegenpartij of onderhandse

derivatencontracten. De kredietwaardigheid van tegenpartijen komt tot uitdrukking in de

rentemarge van kredieten, de zogenoemde creditspread.

Tegenpartijrisico

Het tegenpartijrisico is inherent aan beleggen en daarvoor worden risicopremies

ontvangen. Bij een gediversifieerde portefeuille is dit risico beperkt, doordat de

beleggingen goed gespreid zijn naar looptijd, regio’s en sectoren. Dit uitgangspunt wordt

bewaakt (zie ook: Concentratierisico). Er worden limieten gesteld op

kredietwaardigheidsratings met betrekking tot tegenpartijen en beleggingen in landen

en/of sectoren. De limieten worden minimaal op het niveau van een onderliggend

beleggingsfonds vastgesteld en dagelijks bewaakt. Daarnaast is sprake van periodieke

beoordeling van de kredietwaardigheid van tegenpartijen. In het geval van blootstelling

aan tegenpartijen door derivaten is er onderpandbeheer (zie: Onderpandrisico).

Liquiditeitsrisico

Liquiditeitsrisico is het risico dat beleggingen niet of nauwelijks verhandeld kunnen

worden op de beurs. Met name het gebruik van derivaten voor het afdekken van

renterisico en valutarisico veroorzaakt een liquiditeitsrisico doordat marktbewegingen tot

grote hoeveelheden benodigd onderpand kunnen leiden.

Om het liquiditeitsrisico te beperken wordt een maandelijkse stresstest liquiditeiten

uitgevoerd. Deze stresstest geeft inzicht in de mate waarin de benodigde liquiditeiten bij

marktschokken voorhanden zijn.

Er zijn limieten gesteld voor de mate waarin leverage door derivaten in de portefeuille is

toegestaan. Als op maandeinde de waarde van de swaps voor renteafdekking groter

wordt (positief en negatief) dan 100 x DV01 van de swaps, dan wordt waarde

afgeroomd.

47

Verzekeringstechnische risico’s

Volo pensioen hanteert de meest recente AG-prognose (AG2018) grondslagen zoals

gepubliceerd op 12 september 2018 door het Koninklijk Actuarieel Genootschap. Hierbij

worden kring-afhankelijke correctiefactoren voor ervaringssterfte gebruikt. Deze

ervaringssterfte corrigeert voor het feit dat de deelnemerspopulatie van een kring

gemiddeld langer of korter leeft dan de gemiddelde Nederlander.

In verband met het premievrije karakter van het huidige deelnemersbestand van de

kring is er geen sprake van herverzekering van het overlijdens- of

arbeidsongeschiktheidsrisico.

Concentratierisico

Bij de invulling en uitvoering van het beleggingsbeleid op grond van het prudent person-

beginsel wordt rekening gehouden met het concentratierisico en voldoende diversificatie

toegepast.

Bij de uitvoering van de renteafdekking is sprake van een verantwoorde spreiding over

de verschillende banken. Randvoorwaarde daarbij zijn voldoende tegenpartijen waarmee

ISDA’s/CSA’s zijn afgesloten zodat een concentratie van blootstelling aan tegenpartijen

wordt voorkomen.

Onderpandrisico

Onderpandbeheer is erop gericht om het kredietrisico op tegenpartijen te reduceren. Het

onderpand dient als compensatie van het verlies op een tegenpartij. Onderpand voor

swaps inzake renteafdekking en afdekken valutarisico wordt overwegend gesteld in

kasgeld. Op renteswaps loopt Volo pensioen vrijwel geen kredietrisico door dagelijks

onderpandbeheer.

Binnen de onderliggende fondsen kan sprake zijn van securities lending. Daarbij wordt

alleen non cash collateral geaccepteerd (geen re-investment risk) en gelden er eisen ten

aanzien van concentratie-, tegenpartijen liquiditeitsrisico’s.

Niet-financiële risico’s

De niet-financiële risico’s, zoals uitbestedingsrisico en integriteitsrisico, zijn toegelicht op

het Volo stichtingsniveau onder 1.3.3 (Risicobeheersing en structuur).

2.2.6 Toekomstverwachtingen

In 2019 wordt een uitbestedingstraject doorlopen om de overgang naar een andere

pensioenuitvoerder te realiseren. Het uitbestedingstraject zal daarbij zorgvuldig

plaatsvinden met aandacht voor een transparante en effectieve uitbestedingsproces. Na

succesvolle afronding van het uitbestedingstraject zullen transitiewerkzaamheden worden

uitgevoerd ten behoeve van de overdracht naar de pensioenuitvoerder. Het

transitieproces dient daarbij op een integere en beheerste wijze plaats te vinden.

Gedurende het traject van uitbesteding en transitie zal toe worden gezien op de gedegen


48

2.3 Verslag van het belanghebbendenorgaan

In dit verslag licht het belanghebbendenorgaan van Volo pensioen kring Primo toe hoe zij

het afgelopen jaar vorm en inhoud heeft gegeven aan haar rol. Ook worden de

belangrijkste inhoudelijke zaken toegelicht waarbij het belanghebbendenorgaan in 2018

betrokken is geweest.

Taken en bevoegdheden belanghebbendenorgaan

Het belanghebbendenorgaan van Volo pensioen kring Primo heeft als primaire doel toe te

zien dat het bestuur het uitvoeringsreglement juist uitvoert en evenwichtige

belangenafweging hanteert. Het belanghebbendenorgaan kent daarbij – afhankelijk van

het onderwerp – goedkeuringsrecht dan wel adviesrecht. Aan goedkeuring is

onderworpen elk besluit van het bestuur tot:

a. gehele of gedeeltelijke overdracht van de verplichtingen van Volo

pensioen of de overname van verplichtingen door Volo pensioen;

b. liquidatie, fusie of splitsing van Volo pensioen;

c. wijziging van de collectiviteitkring waarvoor het belanghebbendenorgaan

is ingesteld;

d. het strategische beleggingsbeleid;

e. de premie, waaronder mede wordt begrepen de samenstelling van de

feitelijke premie en de hoogte van de premiecomponenten;

f. het vaststellen en wijzigen van het toeslagbeleid;

g. de vaststelling van een herstelplan als bedoeld in de Pensioenwet;

h. het terugstorten van premie of geven van premiekorting als bedoeld in de

Pensioenwet; en

i. vermindering van de verworven pensioenaanspraken en pensioenrechten

indien toepassing wordt gegeven aan het hieromtrent bepaalde in de

Pensioenwet;

voor zover dit besluit betrekking heeft op de collectiviteitkring.

Samenstelling belanghebbendenorgaan

Het belanghebbendenorgaan is gestart met drie leden, waarvan twee voorheen

bestuurder waren van Stichting Jan Huysman Wz. fonds. Op deze wijze is zoveel mogelijk

kennis en ervaring beschikbaar en kan worden toegezien op de ten tijde van de

overdracht gemaakte afspraken. Alle leden zijn door DNB geschikt bevonden om hun

taak als lid belanghebbendenorgaan uit te voeren. De leden zijn benoemd voor een

periode van één jaar.

Het belanghebbendenorgaan bestaat uit drie leden:

Naam Voordracht

Dhr. R.J.P. Siebesma (voorzitter) namens deelnemers

Dhr. S. Kortekaas namens deelnemers

Dhr. H. van den Heuvel namens pensioengerechtigden

De Verkiezingscommissie heeft met inachtneming van weten regelgeving en de

reglementen van Volo pensioen de procedure voor verkiezingen opgestart.

49

Eind 2018 zijn de brieven verstuurd aan deelnemers en pensioengerechtigden van kring

Primo waarin zij werden uitgenodigd zich verkiesbaar te stellen. De huidige leden van het

belanghebbendenorgaan kring Primo hebben zich binnen die termijn verkiesbaar gesteld.

Op 15 januari 2019 bleek dat zich geen nieuwe kandidaten hebben aangemeld. Dat

betekent dat de huidige leden van het belanghebbendenorgaan kring Primo de enige

kandidaten zijn en zij worden geacht te zijn gekozen, er vinden geen verkiezingen plaats.

Zij worden in 2019 door het bestuur, na instemming door DNB, herbenoemd voor een

periode van vier jaar.

Governance

De communicatie met het bestuur en met het bestuursbureau verliep goed. Het

belanghebbendenorgaan wordt tijdig en volledig geïnformeerd, zowel mondeling ter

voorbereiding als ook schriftelijk ten behoeve van de vergaderingen. Het bestuur heeft

op open en transparante wijze het belanghebbendenorgaan meegenomen in de

ontwikkelingen bij Volo pensioen als gevolg van het opzeggen door PGGM van de

uitbestedingsovereenkomsten met Volo pensioen.

Verantwoording

Het belanghebbendenorgaan heeft in 2018 vier keer vergaderd, aan deze vergaderingen

neemt het verantwoordelijk bestuurslid deel. Iedere vergadering wordt vooraf besproken

door het belanghebbendenorgaan zonder dat het bestuurslid daarbij aanwezig is.

Daarnaast heeft er een informatieve sessie plaatsgevonden bij het opstarten van het

belanghebbendenorgaan. Begin 2019 staat een strategische sessie op het programma

voor de belanghebbendenorganen, het bestuur en de raad van toezicht. De agenda van

de vergaderingen van het belanghebbendenorgaan wordt in het najaar voorafgaand aan

het komende kalenderjaar vastgesteld.

Het belanghebbendenorgaan kijkt terug op een jaar waarin twee ontwikkelingen een

hoofdrol speelden. Ten eerste de implementatie en uitvoering van de regeling bij Volo

pensioen per 1-1-2018. Deze is goed verlopen. Gedurende 2018 zijn de meeste hobbels

gladgestreken en momenteel zijn beide partijen hard op weg om de laatste

administratieve verschillen uit de weg te ruimen. De tweede ontwikkeling is de voor ons

onverwachte mededeling in de zomer van 2018, afkomstig van PGGM die de

uitbestedingsovereenkomsten met Volo pensioen heeft opgezegd. Het

belanghebbendenorgaan was met het bestuur onaangenaam verrast door deze

ontwikkeling en het belanghebbendenorgaan maakt zich zorgen over de gevolgen voor

de deelnemers. Het belanghebbendenorgaan heeft vooral zorg over de kosten en

gevolgen voor de uitvoering van de regeling voor de deelnemers. Het bestuur van Volo

pensioen heeft in haar recente toelichting aan het belanghebbendenorgaan toegelicht dat

de financiële gevolgen voor de deelnemers van een tweede transitie naar een nieuwe

uitvoerder door PGGM gedragen worden. Het belanghebbendenorgaan is positief over dit

resultaat van het bestuur van Volo pensioen. Het belanghebbendenorgaan zal de

komende periode toezien of de toezeggingen aan Volo pensioen gestand worden gedaan.

Activiteiten 2018

In 2018 heeft het belanghebbendenorgaan gesproken over onder meer de ABTN, het

herstelplan, restpunten uit de transitie, het dekkingsgraadverloop en grondslagen. Op

50

kwartaalbasis zijn de cijfers van het afgelopen kwartaal besproken. Ten aanzien van het

vermogensbeheer zijn de periodieke rapportages besproken.

Functioneren belanghebbendenorgaan

De zelf-evaluatie en het opstellen van het opleidingsplan van het

belanghebbendenorgaan is een jaarlijks terugkerende activiteit waarvan een verslag

wordt gemaakt. In 2018 heeft dit niet plaatsgevonden, omdat het

belanghebbendenorgaan nog geen jaar in functie is.

Communicatie

Het belanghebbendenorgaan is positief over de informatievoorziening van het bestuur

aan het belanghebbendenorgaan middels de digitale vergaderomgeving. Stukken en

rapportages zijn op tijd beschikbaar voor het belanghebbendenorgaan. Dat laat onverlet

dat bestuur en belanghebbendenorgaan naar verdere verbeteringen streven.

Conclusie

Het belanghebbendenorgaan is uiteindelijk positief over de bereikte resultaten van Volo

pensioen in 2018. Zij betreurt het besluit dat PGGM zich als strategische partner van Volo

pensioen terugtrekt. Het belanghebbendenorgaan zal toezien dat dit besluit geen

(dekkingsgraad/kosten) gevolgen heeft voor de deelnemers.

Voor 2019 heeft het belanghebbendenorgaan de volgende aandachtspunten benoemd:

Een toekomstbestendige oplossing vinden voor de deelnemers van kring Primo, die

de belangen van de deelnemers borgt;

Het realiseren van een zorgvuldige afwikkeling van kring Primo en Volo pensioen

waarbij het belang van de deelnemers voorop staat;

Dat financiële en operationele risico’s adequaat geborgd zijn en dat Volo pensioen

gevrijwaard wordt door PGGM van kosten en dekkingsgraad-effecten als gevolg van

de transitie naar een nieuwe uitvoerder.

Zeist, juni 2019

Dhr. R.J.P. Siebesma, voorzitter

Dhr. H. van den Heuvel

Dhr. S. Kortekaas

51

Reactie bestuur

Het bestuur is erkentelijk voor de inzet van het belanghebbendenorgaan van kring Primo

en heeft alle vertrouwen dat in 2019 de samenwerking met het belanghebbendenorgaan

tot een goede uitkomst zal leiden.

52

3. Volo pensioen kring Secundo

3.1 Over Volo pensioen kring Secundo

3.1.1 Kerngegevens

2018


Werkgevers 2

Deelnemers - actieven 736

Deelnemers - gewezen 707

Deelnemers - pensioengerechtigd 25

Deelnemers – Premie vrijgesteld 3

Deelnemers - totaal 1.471


Uitkeringen 171

Premiebijdragen 4.809

Uitvoeringskosten







Reële dekkingsgraad (in %) 82,4%




Loongroei en indexering

Indexeringsambitie 1,88%

Indexeringspercentage n.v.t.


deelnemers. 7 Totale kosten vermogensbeheer worden inzichtelijk gemaakt volgens de definitie van de Pensioenfederatie. 8 Het pensioenvermogen van Volo pensioen kring Secundo wordt bepaald door de som te nemen van de totale activa

posten op de balans van € 69.016 duizend én de Schulden en overlopende passiva van - € 2.040 duizend. Voor de

balans van Volo pensioen kring Secundo wordt verwezen naar paragraaf 7.1.

53


Vastgoedbeleggingen 4.500

Aandelen 17.638



Derivaten 1.082

Overige beleggingen 2.306



Beleggingsrendement (in %) -2,32%

Benchmark (in %) -2,09%


Volo pensioen kring Secundo is in het verslagjaar 2018 van start gegaan. In deze

collectiviteitkring zijn de opgebouwde (Defined Benefit) pensioenaanspraken en -rechten

van Stichting ORTEC Pensioenfonds ondergebracht. Volo pensioen kring Secundo betreft

een open regeling en gedeelde kring waar twee werkgevers actief premiestorting

verrichten. Dit betekent dat er in deze collectiviteitkring actieve (toekomstige) opbouw

van aanspraken plaatsvindt.

Samenstelling

Het belanghebbendenorgaan van Volo pensioen kring Secundo bestaat uit de volgende

leden:

Naam Voordracht

Mw. C.M. de Groot (voorzitter) namens werkgevers

Dhr. M.R. Langendoen namens werknemers

Dhr. G.T. Timmer namens werkgevers

Dhr. A.A. Hartog namens pensioengerechtigden

Activiteiten 2018

In 2018 heeft het belanghebbendenorgaan met het bestuur gesproken over het verloop

van de transitie, de ontwikkeling van de dekkingsgraad, de ontwikkelingen in het

algemeen en de ontwikkelingen bij Volo pensioen in het bijzonder. Het

belanghebbendenorgaan heeft het bestuur over tal van zaken geadviseerd en

goedkeuring verleend aan onder meer het strategisch beleggingsbeleid zoals verwoord in

de ABTN. Op kwartaalbasis zijn de servicelevel rapportage, de beleggingsrapportage, het

financiële rapport en het risicorapport van het afgelopen kwartaal besproken. Naast deze

reguliere rapporten hebben ook themabesprekingen plaatsgevonden waaronder een

governance-bijeenkomst en een aantal strategiebijeenkomsten.

54


3.2.1 Pensioenen

Aantal deelnemers

In de onderstaande tabel is het aantal deelnemers opgenomen dat in het afgelopen

verslagjaar was aangesloten bij Volo pensioen kring Secundo.

Deelnemers 2018

Actieven 736

Gewezen 707

Pensioengerechtigd 25


Totaal 1.471



Kenmerk

Pensioensysteem Uitkeringsovereenkomst (Defined

Benefit)

Middelloonregeling

Voorwaardelijke toeslag

Pensioenleeftijd



68 jaar

Pensioenloon Het vaste voltijd jaarsalaris (het

structurele salaris per kalenderjaar

inclusief vakantiegeld) met als maximum

€50.921

Pensioengrondslag Pensioengevend salaris minus franchise

Ouderdomspensioen 1,875% van de pensioengrondslag

Partnerpensioen 1,160% van de pensioengrondslag

Wezenpensioen 20% van het partnerpensioen

Franchise €13.791

Premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid Pensioenopbouw wordt geheel of

gedeeltelijk voortgezet

Arbeidsongeschiktheidspensioen • Tijdelijk Partnerpensioen

• WIA-Excedentpensioen

• Excedentregeling (ondergebracht in

collectiviteitkring Solo)

55

Toeslagbeleid

In het toeslagbeleid is vastgesteld onder welke condities (voorwaardelijke) indexering

kan plaatsvinden. Volo pensioen heeft de ambitie om de opgebouwde

pensioenaanspraken en -rechten jaarlijks te verhogen. De verhoging bedraagt maximaal

de procentuele verhoging van de door het Centraal Bureau voor de Statistiek

gepubliceerde CPI alle huishoudens. Hierbij wordt uitgegaan van de ontwikkeling van de

CPI van 30 september van het voorafgaande jaar tot 30 september van het jaar

waarover de toeslagverlening wordt vastgesteld.

In het toeslagbeleid is ook vastgesteld onder welke condities mogelijke verlaging van

rechten van toepassing is. Als de beleidsdekkingsgraad niet langer voldoet aan het

Vereist Eigen Vermogen (VEV) kan Volo pensioen in het uiterste geval de

pensioenaanspraken en -rechten verlagen.

Over de verslagperiode 2018 heeft er geen toeslagverlening of verlaging plaatsgevonden.


Voor een aantal premievrijgestelde deelnemers geldt dat de toekomstige premievrije

pensioenopbouw deels is ondergebracht bij Zwitserleven en Elips Life.

Door de vorige uitvoerder is met Zwitserleven de (technische) winstdelingsregeling

definitief afgerekend. Met Elips Life is geen (technische) winstdelingsregeling en

rentedelingsregeling overeengekomen.

Herstelplan

In april 2018 is voor Volo pensioen kring Secundo een herstelplan ingediend bij DNB

omdat de beleidsdekkingsgraad onder het niveau van het Vereist Eigen Vermogen kwam.

In het herstelplan is aangegeven dat de dekkingsgraad eind 2018 uit zou komen op een

stand van 107,9%.

De daadwerkelijke dekkingsgraad is uitgekomen op 98,6% mede als gevolg van een

daling van de rente en minder goede beleggingsrendementen dan verwacht. De

dekkingsgraad van 98,6% eind 2018 komt onder het Vereist Eigen Vermogen uit van

121,2%. Voor 2019 is een geactualiseerde versie van het herstelplan ingediend bij DNB

waaruit blijkt dat het Vereist Eigen vermogen van Volo pensioen kring Secundo binnen 10

jaar bereikt kan worden.

Indien de beleidsdekkingsgraad (gemeten als het 12 maands gemiddelde van de

nominale dekkingsgraden) vijf opeenvolgende jaren onder het niveau van het Minimaal

Vereist Eigen Vermogen uitkomt (uiterlijk 31 december 2021), heeft dit tot gevolg dat de

pensioenaanspraken gekort dienen te worden. De beleidsdekkingsgraad komt eind 2018

uit op 103,6%. Dit is lager dan het Minimaal Vereist Eigen Vermogen van 104,4%.

Risicohouding en de haalbaarheidstoets

Volo pensioen definieert conform wetgeving een langetermijnrisicohouding. Deze

risicohouding is niet gebaseerd op eigen aannames, maar op de wettelijk voorgeschreven

56

methodiek van de haalbaarheidstoets. Deze toets geeft op basis van een stochastische

analyse inzicht in de samenhang tussen de financiële opzet, het verwachte

pensioenresultaat en de risico’s die daarbij gelden. Hiervoor geldt een horizon van 60

jaar. Het bestuur beoordeelt bij de jaarlijkse haalbaarheidstoets of de resultaten voldoen

aan deze grenzen. Indien dit niet het geval is treedt het bestuur in overleg met het

belanghebbendenorgaan om te bezien of maatregelen genomen moeten worden.

Bij de aanvangshaalbaarheidstoets in 2018 heeft Volo pensioen het volgende

vastgesteld:

De ondergrens is 85% voor het verwachte pensioenresultaat, bij een

startdekkingsgraad gelijk aan de huidige dekkingsgraad.

De ondergrens is 85% voor het verwachte pensioenresultaat, bij een

startdekkingsgraad gelijk aan de vereiste dekkingsgraad (100%+Vereist Eigen

Vermogen).

De maximale afwijking van het pensioenresultaat in een slechtweerscenario ten

opzichte van het verwachte pensioenresultaat is 45%.

Herverzekering




en rentedelingsregeling overeengekomen

3.2.2 Beleggingen

Beleggingsbeleid

Volo pensioen kring Secundo is een collectiviteitkring met indexatieambitie, met een

gemiddeld beleggingsbeleid: 50% vastrentende waarden, 50% zakelijke waarden en een

vaste renteafdekking van 50%. Het valuta-afdekkingsbeleid houdt in dat de valuta’s

USD, JPY en GBP voor 70% worden afgedekt. Overige valuta’s van ontwikkelde markten

worden niet afgedekt, vanwege de relatief beperkte blootstelling naar deze valuta’s in de

portefeuille. Er vindt geen afdekking van inflatierisico plaats middels inflatieobligaties of

inflatieswaps. Bij het bepalen van het beleid is nadrukkelijk rekening gehouden met de

verplichtingen van de collectiviteitkring, de ambitie en risicohouding van de deelnemers

en de verantwoordelijkheid ten opzichte van de deelnemers om te zorgen voor een

optimaal rendement tegen een aanvaardbaar risico. Uitgangspunt voor het

beleggingsbeleid is de Verklaring inzake beleggingsbeginselen die het kader vormen

waartegen de beleggingsbeslissingen worden afgewogen, waarin de uitgangspunten van

het duurzaam beleggingsbeleid van Volo pensioen zijn vastgelegd en waarin het

risicokader wordt omschreven. De Verklaring inzake beleggingsbeginselen is een bijlage

bij de ABTN van kring Secundo en is beschikbaar op de portal van kring Secundo.

57

Behaald rendement:

Beleggingen** Vermogen Allocatie Rendement 2018***

€ in mln in € in % port. SBM* relatief

Zakelijke waarden 30,9 46,6% -7,10% -6.90% -0,21%

Aandelen klassiek ontwikkelde markten 7,1 10,7% -7,40% -7,13% -0,29%

Aandelen klassiek opkomende markten 3,3 4,9% -8,53% -8,39% -0,15%

Alternatieve aandelenstrategieën 7,3 11,0% -5,61% -5,57% -0,04%

Beursgenoteerd vastgoed 4,5 6,8% -1,73% -1,88% 0,16%

Grondstoffen 2,3 3,5% -28,53% -28,45% -0,11%

Hoogrentende Obligaties – Emerging Markets Debt LC

4,9 7,4% -1,23% -0,66% -0,57%

Hoogrentende Obligaties – High Yield 1,5 2,3% -1,08% -0,44% -0,64%

Vastrentende waarden 35,5 53,5% 0,37% 0,49% -0,12%

Bedrijfsobligaties ontwikkelde markten 9,7 14,6% -0,82% -0,70% -0,12%

Staatsobligaties 23,4 35,4% 0,96% 1,06% -0,11%

Kas 2,4 3,5% -0,01% -0,00% -0,01%

Totaal beleggingsportefeuille (exclusief overlays)

66,4 100,0% -3,29% -3,13% -0,16%

Rente Overlay 0,0 0,0% 1,59% 1,59% 0,00%

Valuta Overlay 0,0 0,0% -0,51% -0,51% 0,00%

Totaal bruto inclusief overlays 66,4 100,0% -2,25% -2,09% -0,16%

Fees 0,0 -0,0% -0,07% % %

Fees 0,0 -0,0% -0,07% % %

Totaal 66,4 100,0% -2,32% -2,09% -0,23%

* SBM staat voor strategische benchmark. Betreft een combinatie van beleggingscategorieën, de allocatie



** Bovenstaande tabel volgt de indeling van de strategische benchmark, waarbij door de bijbehorende

vorderingen, schulden en kasposities heen wordt gekeken. Hierdoor sluiten bedragen uit deze tabel niet aan

met de balans in de jaarrekening, waar een rubricering volgens de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving wordt

toegepast. Om te komen tot het totaal belegd vermogen zoals verantwoord in de balans van € 67,4 miljoen

dient het gerapporteerde bedrag aan belegd vermogen van € 66,4 miljoen te worden genomen vóór correctie

van de verplichtingen u.h.v. beleggingen van ca. € 1,1 mln en vorderingen u.h.v. beleggingen van ca. € 0,1

miljoen.

*** Het performancecijfer voor Kas, Rente Overlay, Valuta Overlay en Fees vertegenwoordigt de contributie

van de categorie aan het rendement van de totale portefeuille (danwel SBM) en niet het rendement van de

categorie zelf. Voor de Rente Overlay en Valuta Overlay geldt daarbij dat de contributie van de portefeuille en

SBM gelijk zijn aan elkaar. Het cijfer in de kolom relatief geeft de contributie aan de relatieve performance van

de totale portefeuille.

Op basis van de uitgangspunten in het beleggingsbeleid is een strategische beleggings-

mix ingericht. Om de richtlijnen voor de beleggingen per categorie te bepalen en om de

performance per categorie te kunnen beoordelen, worden benchmarks gehanteerd. Deze

benchmarks worden zodanig gekozen of samengesteld, dat ze passen bij het beleggings-

en risicobeleid dat Volo pensioen kring Secundo voor de betreffende beleggingscategorie

heeft vastgesteld.

Voor de gangbare categorieën als aandelen en vastrentende waarden worden bekende en

algemeen geaccepteerde benchmarks van gerenommeerde partijen gebruikt. Er geldt

58

verder dat door de collectiviteitkring niet wordt belegd in premiebijdragende

ondernemingen. Er worden tevens geen beleggingen uitgeleend.


Hierna wordt een toelichting gegeven op de behaalde rendementen:

Aandelen: de in 2018 sterker geworden euro heeft een grote (negatieve) impact

gehad op de rendementen. Beleggingen in aandelen worden passief beheerd,

desondanks bleef het rendement van de portefeuille iets achter bij dat van de

benchmark. Belangrijke oorzaak hiervan was een positie in Chinese aandelen die

afgebouwd wordt en onder reglementaire beperkingen staat. Deze positie die geen

onderdeel uitmaakt van de benchmark heeft in 2018 een negatief rendement

behaald.

Vastrentende waarden: in de Europese staatsobligatieportefeuille wordt sinds 2017

naast in Nederlandse, Duitse en Franse staatsobligaties, ook in Belgische, Finse en

Oostenrijkse staatsobligaties belegd. Op deze wijze is het landenrisico verkleind. De

rente vertoonde door de acties van vooral de Amerikaanse en Europese Centrale

banken een wisselend verloop. Per saldo liep de rente licht op. Dit resulteerde in een

negatief rendement voor staatsobligaties.

Binnen de vastrentende waarden wordt verder belegd in Europese en Amerikaanse

bedrijfsobligaties, Nederlandse hypotheken en staatsobligaties van opkomende

landen in lokale valuta. De zwakker geworden US dollar resulteerde voor

bedrijfsobligaties en high yield beleggingen, uitgedrukt in euro’s, uiteindelijk in een

negatief rendement. De sterkere euro zorgde voor staatsobligaties in opkomende

markten dat ondanks een daling van de rente toch een klein verlies op deze

beleggingen werd geleden.

Vastgoed: de lage rente en het positieve sentiment hebben ook binnen vastgoed

geleid tot positieve rendementen. Door de sterkere euro zijn de rendementen

uitgedrukt in euro beperkt.

Grondstoffen: grondstofbeleggingen wisten te profiteren van een stijging van de

grondstofprijzen en die van olie in het bijzonder. Het rendement bleef echter wel

achter bij de benchmark, vanwege de timing waarop posities worden vernieuwd. Uit

het oogpunt van risicobeperking en volatiliteit is gekozen om af te wijken van de

wijze waarop de benchmark dat doet.






pensioenverplichtingen. In de tabel hieronder wordt de dekkingsgraadpositie van Volo

pensioen kring Secundo weergegeven.

59

Dekkingsgraadpositie 2018


Technische voorzieningen 68.065

Nominale rente 1,61%

Dekkingsgraad actueel 98,4%

Dekkingsgraad reëel 82,4%


Vereist Eigen Vermogen 121,2%


Dekkingsgraadverloop

Onderstaande tabel geeft het verloop van de dekkingsgraad weer over 2018.

Ontwikkeling dekkingsgraad Dekkingsgraad

(in %)

Stand per 1 januari 2018 105,6%

Premiebijdragen en pensioenopbouw -0,4%

Uitkeringen 0,0%

Toeslagverlening 0,0%

Wijziging marktrente -7,9%

Beleggingsresultaten/ rentetoevoeging -2,3%

Wijziging overlevingstafel 1,3%

Overige 2,1%

Stand per 31 december 2018 98,4%

De post overig zorgt voor een stijging van de dekkingsgraad met 2,1%-punt. Dit betreft

voornamelijk de mutatie van het vermogen tussen de toetredingsdatum en de

daadwerkelijke overdracht van het vermogen (ongeveer 2,8%-punt), de overige lasten

(ongeveer -0,2%-punt), de mutatie voorziening herverzekering (ongeveer - 0,9%-punt)

en nog een restpost van ongeveer 0,1 %-punt en kruiseffecten van 0,4%.

Actuariële analyse van baten en lasten

Er wordt gebruik gemaakt van actuariële grondslagen om tot de Voorziening

pensioenverplichtingen van Volo pensioen kring Secundo te komen. De actuariële

grondslagen zijn veronderstellingen over de verwachte ontwikkelingen van de diverse

bouwstenen van de Voorziening Pensioenverplichtingen. De werkelijke realisatie over een

verslagperiode wordt achteraf bepaald en zal in de basis altijd leiden tot verschillen ten

opzichte van de vooraf gehanteerde grondslagen. Via een actuariële analyse wordt

gekeken waar de verschillen precies zitten en worden de veronderstellingen voor de

vaststelling van de Voorziening pensioenverplichtingen geactualiseerd. In de

onderstaande tabel zijn de actuariële verschillen weergegeven over 2018.

Volledigheidshalve wordt vermeld dat de bedragen uit de actuariële analyse afwijken van

de bedragen in de financiële verantwoording die boekhoudkundig zijn bepaald.

60

Actuariële analyse van baten en lasten 2018

Resultaat op beleggingen en verplichtingen -6.210

Resultaat op premiebijdragen -12

Resultaat op waardeoverdrachten 3.372


Resultaat op pensioenuitkeringen 9

Overige resultaten 1.726

Saldo van baten en lasten -1.089

Resultaat op beleggingen en verplichtingen 2018

Beleggingsresultaten -1.550

Rentetoevoeging technische voorzieningen 161

Wijziging marktrente technische voorzieningen -4.821

Indexering pensioenrechten 0

Totaal -6.210

Voor de bepaling van het interestresultaat zijn het beleggingsrendement en het effect

van de marktrente twee belangrijke factoren:

Het beleggingsrendement is het saldo van directe beleggingsopbrengsten,

indirecte beleggingsopbrengsten en kosten voor het vermogensbeheer.

Een stijging van de marktrente leidt tot een daling van de voorzieningen en

daarmee tot een positief resultaat. In 2018 was een stijging van de marktrente

voorzien (gebaseerd op de rentetermijnstructuur van DNB), in werkelijkheid is de

marktrente gedaald. Het effect van de gewijzigde marktrente is daarmee negatief.

Onder toeslagverlening worden de in 2018 toegekende toeslagen getoond welke een

toevoeging aan de Verplichte Pensioen Voorziening tot gevolg hebben. Per 1 januari 2019

bedragen de toegekende toeslagen 0,0%.

61

Resultaat op waardeoverdrachten 2018

Resultaat waardeoverdrachten individueel

Vrijval voorziening uitgaande waardeoverdracht 206

Betaalde overdrachtswaarde (financieel) -185

Subtotaal 21

Resultaat aanwending kapitaal excedentregeling

Toevoeging voorziening inkomende waardeoverdracht -57

Ontvangen overdrachtswaarde (financieel) 58

Subtotaal 1

Resultaat waardeoverdrachten collectief

Voorziening waardeoverdracht -59.654

Overdrachtswaarde (financieel) 63.004

Subtotaal 3.350

Totaal 3.372

Het resultaat op collectieve waardeoverdrachten bestaat uit een dekkingsgraadopslag

bovenop de benodigde actuariële koopsom.


Kostenopslag in feitelijke premie 195

Vrijval excassokosten 6

Werkelijke uitvoeringskosten -175

Totaal 26

Overige resultaten 2018

Actuariële resultaten op kanssystemen eigenrekening -47

Resultaat herverzekering -521

Wijziging grondslagen 740

Mutatie koopsom voor overgang vermogen 1.687

Overige baten en lasten, per saldo -133

Totaal 1.726

62

Het overig resultaat wordt onder meer bepaald door meer technische factoren zoals

wijziging van de overlevingstafel en het resultaat op kanssystemen. Daarnaast wordt het

resultaat op de herverzekering hier opgenomen en de overige lasten (grotendeels

bijdrage weerstandsvermogen). Als laatste is de incidentele mutatie van het vermogen

tussen de toetredingsdatum en de daadwerkelijke overdracht van het vermogen

opgenomen.

Onder de overige resultaten is ook de post mutatie koopsom voor overgang vermogen

opgenomen. De collectieve overgang van SOP heeft per 1 januari 2018 plaatsgevonden.

Het vermogen is echter pas in juni 2018 overgedragen aan Volo pensioen kring Secundo.

De mutatie van het vermogen over deze periode is € 1.687.000 positief.



Secundo. De uitvoeringskosten bestaan uit kosten voor het pensioenbeheer, kosten voor

het vermogensbeheer en gemaakte transactiekosten. Deze posten wordt hierna nader

toegelicht.




Transactiekosten 161

Kosten totaal 446


Onderstaande tabel geeft voor Volo pensioen kring Secundo de kosten voor het



Kosten belanghebbendenorgaan 18 12

Administratiekosten vergoeding 157 107


Kosten totaal 175 119


kostencomponenten.


Onderstaande tabel geeft voor Volo pensioen kring Secundo de kosten voor het



63

pensioen kring Secundo betaalde vermogensbeheerkosten uit hoofde van de uitvoering

van het integraal vermogensbeheer9 voor de betreffende kring.


belegd vermogen

Directe kosten 58 0,09

Indirecte kosten 52 0,08

Transactiekosten 161 0,24




vermogensbeheerkosten die gemaakt zijn in de PGGM beleggingsfondsen. Beide


bijzondere kostencomponenten. De transactiekosten bestaan grotendeels uit eenmalige

toetredingskosten tot de PGGM beleggingsfondsen.

Transactiekosten

In de onderstaande tabel zijn de transactiekosten weergegeven in zowel totaalbedragen

als in percentage van het gemiddeld belegd vermogen over 2018. De transactiekosten

betreffen de in- en uitstapkosten bij beleggingsfondsen en transactiekosten gemaakt bij

derivatentransacties.

Transactiekosten Totaal * €1.000 Kosten als % van gemiddeld

belegd vermogen

Transactiekosten

beleggingsfondsen

149 0,22

Transactiekosten derivaten 12 0,02











Risicobereidheid

Als uitgangspunt voor alle kringen gelden de beleggingsbeginselen van Volo pensioen. In

de standaardregelingen van Volo pensioen is geen sprake van een bijstortingsverplichting

9 Integraal vermogensbeheer betreft o.m. de dienstcomponenten beleggen in de fondsen, uitvoeren van het ESG-

beleid, vaststellen en verwerken van herbalanceringsstromen, voeren van de administratie en kasbeheer en

rapporteren.

64

door de werkgever. Uitgangspunt van het beleggingsbeleid van de kring is de ambitie en

risicohouding van de deelnemers. Dit wordt vastgesteld in overleg met het betreffende

Belanghebbendenorgaan.


risico’s en monitoring van de uitkomsten van het beleid. Volo pensioen hanteert

bijvoorbeeld een minimale premiedekkingsgraad. Ten aanzien van de risicohouding wordt

onderscheid gemaakt in de risicohouding op de korte termijn (bandbreedte rondom het

Vereist Eigen Vermogen) en de risicohouding op de lange termijn (ondergrenzen

pensioenresultaat).

De risicohouding op de lange termijn wordt getoetst met de jaarlijkse haalbaarheidstoets.

De hoogte van het Vereist Eigen Vermogen (VEV) is afhankelijk van het risicoprofiel van

de kring volgend uit het strategisch beleggingsbeleid van de kring. Het risicoprofiel van

de kring wordt gemeten aan de hand van dit VEV. Op kwartaalbasis wordt gerapporteerd

over de hoogte van het VEV. Door inzicht te geven in de oorzaken van de verandering

van de financiële positie wordt het mogelijk om gericht bij te sturen. Een verandering op

de aandelenmarkt vraagt om andere maatregelen dan een rentewijziging.

Onderscheid wordt gemaakt in wijziging door:

• Rendement

• Rentetermijnstructuur

• Operationele kasstromen (uitkering, premie, indexatie

Risicobeheersing







risico’s diverse beheersingsmaatregelen in werking gezet om de werkelijke risicopositie

zo dicht mogelijk in lijn te brengen met de risicobereidheid.

Renterisico

Renterisico ontstaat doordat de looptijd van pensioenverplichtingen van nature langer is

dan de looptijd van pensioenbeleggingen. Een verandering van de rente levert daardoor

een resultaat op en heeft effect op de dekkingsgraad. Jaarlijks wordt door een (verkorte)

ALM-studie en de strategische scenario analyse bepaald in welke mate het bestuur bereid

is renterisico te nemen. Een hogere renteafdekking helpt de kans te beperken dat de

kring dusdanig diep of lang in tekort terecht komt, dat het een onvoorwaardelijke korting

toe moet passen. Daarentegen kan de kans op indexatie worden vergroot door de

renteafdekking te verlagen. Aandachtspunt bij het afdekken van renterisico is het

inflatierisico. Als de kring een reële indexatieambitie heeft, kan het volledig of

grotendeels afdekken van het renterisico problemen opleveren. In het geval dat de

inflatie onverwachts fors toeneemt, is het bijvoorbeeld aannemelijk dat ook de rente

65

stijgt. Er vindt geen afdekking van inflatierisico plaats middels inflatieobligaties of

inflatieswaps (overlay).

De target renteafdekking is gebaseerd op de kasstromen van de verplichtingen die

contant worden gemaakt tegen de euro swapcurve, dus zonder aanpassing als gevolg

van de Ultimate Forward Rate (UFR). Maandelijks wordt per looptijdbucket berekend

hoeveel renterisico wordt afgedekt door de staats- en bedrijfsobligatie portefeuille. Het

restant tot het beoogde rente afdekkingspercentage wordt afgedekt middels swaps. In

kring Secundo is in 2018 sprake van statische renteafdekking van 50%.


curverisico te beperken zijn looptijdsegmenten vastgesteld. De kasstromen van de

verplichtingen en de renteafdekking worden ingedeeld in zes looptijdsegmenten: 5, 10,

20, 30, 40 en 50 jaar. Per looptijdsegment wordt een bandbreedte van -2 tot +2

procentpunt gehanteerd ten opzichte van het totale renterisico van de verplichtingen.

Bandbreedtes rondom de strategische hedgepercentages zijn bepaald en geëffectueerd

ter voorkoming van onnodige transactiekosten.

Marktrisico




een belegging in bijvoorbeeld aandelen kan opleveren boven risicoloos beleggen. Het

beleggingsplan wordt opgesteld op basis van de beleggingsopdracht die is afgeleid uit de

ALM-studie en de beleggingsbeginselen die als uitgangspunt voor het beleggingsbeleid

gelden. Jaarlijks beoordeelt het bestuur op basis van de actuele ontwikkelingen en een

(verkorte) ALM-studie of bijstelling gewenst is.






Elk kwartaal worden stress-simulaties uitgevoerd door het uitwerken van diverse

scenario’s o.b.v. belangrijke risico’s op korte en middellange termijn.

66

Tabel: scenario dekkingsgraad voor markt en renterisico per eind 2018

Valutarisico






houdt in dat de valuta’s USD, JPY en GBP voor 70% worden afgedekt. Toegestane

instrumenten zijn spot-transacties en forwardcontracten.






van het afdekken van valuta’s uit opkomende landen hoog en is dit in sommige gevallen


Grondstoffenrisico





Onderzoek toont aan dat grondstofprijzen over een langere termijn meebewegen met de

inflatie. De correlatie tussen grondstoffen en de inflatie is groter dan bij bijvoorbeeld

aandelen, maar verschilt per grondstof. Het beleggen in grondstoffen heeft daardoor een

risico reducerend effect in de context van de bredere portefeuille.

Er wordt een verband gelegd tussen het beleggen in grondstoffen en stijgende

voedselprijzen en voedselschaarste. Het sluitend bewijs hiervoor is niet algemeen

geaccepteerd, maar wij kiezen er veiligheidshalve voor om niet te beleggen in

Aandelen

Rente

+10% +5% 0% -5% -10% -15% -20% -25%

1,00% 113,2% 110,0% 106,9% 103,8% 100,6% 97,5% 94,4% 91,3%

+0,8% 110,9% 107,9% 104,9% 101,9% 99,0% 96,0% 93,0% 90,0%

+0,6% 108,8% 105,9% 103,1% 100,3% 97,4% 94,6% 91,8% 88,9%

+0,4% 106,8% 104,1% 101,4% 98,7% 96,0% 93,4% 90,7% 88,0%

+0,2% 105,1% 102,5% 99,9% 97,4% 94,8% 92,2% 89,7% 87,1%

0,0% 103,5% 101,0% 98,6% 96,1% 93,7% 91,3% 88,8% 86,4%

-0,2% 102,0% 99,7% 97,4% 95,1% 92,7% 90,4% 88,1% 85,8%

-0,4% 100,7% 98,5% 96,3% 94,1% 91,9% 89,7% 87,5% 85,3%

-0,6% 99,6% 97,5% 95,4% 93,3% 91,2% 89,1% 87,0% 85,0%

-0,8% 98,7% 96,7% 94,7% 92,7% 90,7% 88,7% 86,7% 84,7%

-1,0% 97,8% 96,0% 94,1% 92,2% 90,3% 88,4% 86,5% 84,6%

67

grondstoffen die geschikt zijn voor consumptie. Deze categorie wordt daarom

uitgesloten.

Kredietrisico









bewaakt (zie ook: Concentratierisico). Er worden limieten gesteld op

kredietwaardigheidsratings met betrekking tot tegenpartijen en beleggingen in landen

en/of sectoren. De limieten worden minimaal op het niveau van een onderliggend

beleggingsfonds vastgesteld en dagelijks bewaakt. Daarnaast is sprake van periodieke

beoordeling van de kredietwaardigheid van tegenpartijen. In het geval van blootstelling

aan tegenpartijen door derivaten is er onderpandbeheer (zie: Onderpandrisico).

Liquiditeitsrisico





Liquiditeitsrisico wordt bewaakt met behulp van een maandelijkse stresstest liquiditeiten.

Deze stresstest geeft inzicht in de mate waarin de benodigde liquiditeiten bij

marktschokken voorhanden zijn.

Er zijn limieten gesteld voor de mate waarin leverage door derivaten in de portefeuille is

toegestaan. Als op maandeinde de waarde van de swaps voor renteafdekking groter

wordt (positief en negatief) dan 100 x DV01 van de swaps, dan wordt waarde

afgeroomd.


Volo pensioen hanteert de meest recente AG-prognose (AG2018) grondslagen zoals

gepubliceerd op 12 september 2018 door het Koninklijk Actuarieel Genootschap. Hierbij

worden kring-afhankelijke correctiefactoren voor ervaringssterfte gebruikt. Deze

ervaringssterfte corrigeert voor het feit dat de deelnemerspopulatie van een kring

gemiddeld langer of korter leeft dan de gemiddelde Nederlander.

In verband met het premievrije karakter van het huidige deelnemersbestand van de

kring is er geen sprake van herverzekering van het overlijdens- of

arbeidsongeschiktheidsrisico.

68

Concentratierisico



toegepast.




wordt voorkomen.

Onderpandrisico





onderpandbeheer.

Binnen de onderliggende fondsen kan sprake zijn van securities lending. Daarbij wordt

alleen non cash collateral geaccepteerd (geen re-investment risk) en gelden er eisen ten

aanzien van concentratie-, tegenpartijen liquiditeitsrisico’s.













69


In dit verslag licht het belanghebbendenorgaan van Volo pensioen kring Secundo toe hoe

zij het afgelopen jaar vorm en inhoud heeft gegeven aan haar rol. Ook worden de

belangrijkste inhoudelijke zaken toegelicht waarbij het belanghebbendenorgaan in 2018

betrokken is geweest.

Taken en bevoegdheden belanghebbendenorgaan

Het belanghebbendenorgaan van Volo pensioen kring Secundo heeft als primaire doel toe

te zien dat het bestuur het uitvoeringsreglement juist uitvoert en evenwichtige


het onderwerp – goedkeuringsrecht danwel adviesrecht. Aan goedkeuring is onderworpen

elk besluit van het bestuur tot:

a. gehele of gedeeltelijke overdracht van de verplichtingen van Volo pensioen

of de overname van verplichtingen door Volo pensioen;


c. wijziging van de collectiviteitkring waarvoor het belanghebbendenorgaan is

ingesteld;







Pensioenwet; en



Pensioenwet; voor zover dit besluit betrekking heeft op de

collectiviteitkring.


Het belanghebbendenorgaan is gestart met vier leden die allen voorheen als bestuurder

of lid van de Beleggingsadviescommissie betrokken waren bij Stichting ORTEC

Pensioenfonds. Op deze wijze is zoveel mogelijk kennis en ervaring beschikbaar en kan

worden toegezien op de ten tijde van de overdracht gemaakte afspraken. Alle leden zijn

door DNB geschikt bevonden om hun taak als lid belanghebbendenorgaan uit te voeren.

De leden zijn benoemd voor een periode van één jaar.

Het belanghebbendenorgaan bestaat uit vier leden:

Naam Voordracht




Dhr. A.A. Hartog namens pensioengerechtigden

70


reglementen van Volo pensioen de procedure voor verkiezingen opgestart. De

werkgevers hebben de zittende leden opnieuw voorgedragen als deelnemers namens de

werkgevers aan het belanghebbendenorgaan kring Secundo. De ondernemingsraad heeft

eveneens de zittende leden opnieuw voorgedragen als deelnemer namens de

werknemers. Aan de gepensioneerden van kring Secundo zijn brieven verzonden waarin

werd gevraagd zich te melden als kandidaat. De huidige leden van het

belanghebbendenorgaan kring Secundo hebben zich binnen die termijn verkiesbaar

gesteld. Op 15 januari 2019 bleek dat zich geen nieuwe kandidaten hebben aangemeld.

Dat betekent dat de huidige leden van het belanghebbendenorgaan kring Secundo de

enige kandidaten zijn en zij worden geacht te zijn gekozen, er vinden geen verkiezingen

plaats. Zij worden in 2019, na instemming door DNB, door het bestuur herbenoemd voor

een periode van vier jaar.

Governance

De communicatie met het Bestuur en met het Bestuursbureau verliep goed. Punt van

aandacht is de communicatie tussen het bestuursbureau en beide werkgevers, waar

zeker in de transitiefase veel zaken op elkaar moesten worden afgestemd. Deze lijken

inmiddels echter opgelost en het belanghebbendenorgaan voorziet hier dan ook geen

problemen voor de toekomst.

Verantwoording



door het belanghebbendenorgaan zonder het bestuurslid. Daarnaast heeft er een

informatieve sessie plaatsgevonden bij het opstarten van het belanghebbendenorgaan.

Begin 2019 staat een strategische sessie op het programma voor de

belanghebbendenorganen, het bestuur en de raad van toezicht. De agenda van de

vergaderingen van het belanghebbendenorgaan wordt in het najaar voorafgaand aan het

komende kalenderjaar vastgesteld.

Het belanghebbendenorgaan kijkt terug op een bewogen jaar. Enerzijds heeft de transitie

van Stichting Ortec Pensioenfonds naar Volo pensioen plaatsgevonden, wat de nodige

aandacht van zowel het bestuur als het belanghebbendenorgaan heeft gevraagd.

Anderzijds kwam in de afronding van deze transitie het bericht dat PGGM heeft besloten

zich terug te trekken als strategisch partner van Volo pensioen. Het

belanghebbendenorgaan heeft dit bericht met teleurstelling ontvangen en in alle

gesprekken tot nu toe benadrukt een gedegen proces te willen doorlopen om opnieuw

een nieuwe pensioenuitvoerder te vinden voor de pensioenen van de (ex-)werknemers

van ORTEC en Ortec Finance.

Activiteiten 2018

In 2018 heeft het belanghebbendenorgaan gesproken over onder meer de ABTN, het

hertelplan, restpunten uit de transitie, het dekkingsgraadverloop en grondslagen. Op

kwartaalbasis zijn de cijfers van het afgelopen kwartaal besproken. Ten aanzien van het

vermogensbeheer zijn de periodieke rapportages besproken.

71


De zelfevaluatie en het opstellen van het opleidingsplan van het belanghebbendenorgaan

is een jaarlijks terugkerende activiteit waarvan een verslag wordt gemaakt. In 2018

heeft dit niet plaatsgevonden, omdat het belanghebbendenorgaan nog geen jaar in

functie is.

Conclusie

Het belanghebbendenorgaan is tevreden over de bereikte resultaten van Volo pensioen in

2018. Zij betreurt het besluit dat PGGM zich als strategische partner van Volo pensioen

terugtrekt.


Een toekomstbestendige oplossing vinden voor de deelnemers van kring Secundo,

die de belangen van de deelnemers borgt;

Het realiseren van een zorgvuldige afwikkeling van kring Secundo en Volo pensioen


Dat financiële en operationele risico’s adequaat geborgd zijn.

Zeist, juni 2019

Mw. C.M. de Groot Dhr. G.T. Timmer

Dhr. M.R. Langendoen Dhr. A.A. Hartog

Reactie bestuur

Het bestuur is erkentelijk voor de inzet van het belanghebbendenorgaan van kring

Secundo en heeft alle vertrouwen dat in 2019 de samenwerking met het

belanghebbendenorgaan tot een goede uitkomst zal leiden.

72

4. Volo pensioen kring Solo

4.1 Over Volo pensioen kring Solo

4.1.1 Kerngegevens

2018


Werkgevers 2

Deelnemers - actieven 380

Deelnemers - gewezen 273

Deelnemers - pensioengerechtigd -

Deelnemers – premie vrijgesteld 1

Deelnemers - totaal 654


Uitkeringen N.v.t.

Premiebijdragen 993

Uitvoeringskosten











Vastgoedbeleggingen 11

Aandelen 6.799


Derivaten 0,0

Overige beleggingen 0,0




deelnemers. 11 Totale kosten vermogensbeheer worden inzichtelijk gemaakt volgens de definitie van de Pensioenfederatie. 12 Het pensioenvermogen van Volo pensioen kring Solo van € 9.889 duizend wordt bepaald door de som te nemen van

de totale activa posten op de balans van € 10.026 duizend én de Schulden en overlopende passiva van - € 137

duizend. Voor de balans van Volo pensioen kring Solo wordt verwezen naar paragraaf 8.1.

73

Beleggingsrendement rendementsportefeuille (in %) -9,2%

Benchmark rendementsportefeuille (in %) -7,0%

Beleggingsrendement matchingportefeuille (in %) 2,3%

Benchmark matchingportefeuille (in %) 2,9%


Volo pensioen biedt als algemeen pensioenfonds ook een DC-oplossing. Het doel van de

collectiviteitkring is deelnemers een pensioenkapitaal op te laten bouwen waarmee op

pensioendatum een levenslange annuïteit kan worden ingekocht. Volo pensioen kring

Solo is in het verslagjaar 2018 van start gegaan. In deze collectiviteitkring zijn de

opgebouwde kapitalen van de (iDC) excedentregeling van Stichting ORTEC Pensioenfonds

ondergebracht. Volo pensioen kring Solo betreft een gedeelde kring waarin twee

werkgevers deelnemen.

Samenstelling

Het belanghebbendenorgaan van Volo pensioen kring Solo bestaat uit de volgende leden:

Naam Voordracht




Mw. J.E.M. Scholing namens werknemers

Activiteiten 2018

In 2018 heeft het belanghebbendenorgaan gesproken over het verloop van de transitie,

de ontwikkeling van de dekkingsgraad, de ontwikkelingen in het algemeen en de

ontwikkelingen bij Volo pensioen in het bijzonder. Het belanghebbendenorgaan heeft het

bestuur over tal van zaken geadviseerd, waaronder de ABTN, en goedkeuring verleend

aan onder meer de financiële opzet en het beleggingsbeleid. Op kwartaalbasis zijn de

servicelevel rapportage, de beleggingsrapportage, het financiële rapport en het

compliance statement besproken.


4.2.1 Pensioenen

Aantal deelnemers

In de tabel hierna is het aantal deelnemers opgenomen dat in het afgelopen verslagjaar

was aangesloten bij Volo pensioen kring Solo.

Deelnemers 2018

Actieven 380

Gewezen 273


Totaal 654

74



Kenmerk

Pensioensysteem Premieovereenkomst (Defined

Contribution)

Pensioenleeftijd



68 jaar

Pensioengevend salaris De salarisbestanddelen die op grond van

de pensioenregeling

in aanmerking worden genomen.

Pensioengevend salaris excedentregeling Het vaste voltijd jaarsalaris (het

structurele salaris per kalenderjaar

inclusief vakantiegeld), met als

maximum €105.075

Pensioengrondslag Pensioengevend salaris excedentregeling

minus €50.921

Ouderdomspensioen Ja, conform staffel

Partnerpensioen Ja

Wezenpensioen Ja

Franchise N.v.t.

Premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid Ja, conform staffel

Arbeidsongeschiktheidspensioen Nee

Jaarlijks wordt premie gestort op een pensioenbeleggingsrekening bij Robeco. De premie

is leeftijdsafhankelijk en wordt vastgesteld volgens een staffel. De premies worden

belegd volgens een lifecycle en vormen op de pensioendatum een pensioenkapitaal

waarmee een ouderdoms- en/of partnerpensioen kan worden aangekocht.

De deelnemer kan een stabiele uitkering aankopen in de basisregeling (collectiviteitkring

Secundo) of een variabele uitkering bij een andere pensioenverzekeraar.

Risicohouding

Volo pensioen streeft ernaar dat het beleggingsrisico aan het einde van de opbouwfase

aansluit bij het beleggingsrisico bij aanvang van de uitkeringsfase. De risicohouding komt

tot uitdrukking in de maximaal aanvaardbare afwijking van het pensioen in een

pessimistisch scenario ten opzichte van het verwachte pensioen in een verwacht

scenario.

Volo stelt eens in de drie jaar de grenzen vast waarbinnen de uitkomsten moeten vallen

voor het default beleggingsprofiel voor deelnemers die de verantwoordelijkheid voor de

beleggingen niet over willen nemen. Dat gebeurt op basis van een scenario-analyse

waarin wordt gekeken naar de hoogte en variabiliteit van de pensioenen. De scenario-

analyse is medio 2017 uitgevoerd.

75

Voor een viertal ‘maatmensen’ is de afwijking in de replacement ratio (mediaan versus

slechtweer 5%) uitgerekend voor de DC-beleggingsmix (conform glijpad). Voor deze

maatmensen is de risicohouding gedefinieerd in termen van maximaal aanvaardbare

afwijking. Bij de driejaarlijkse evaluatie wordt door middel van hernieuwde scenario-

analyse getoetst op mogelijke overschrijding van de grens en of het beleid nog in lijn is

met de oorspronkelijke uitgangspunten.

Leeftijd: 21 45 55 65

Neerwaarts risico -55% -47% -33% -11%

Grens risicohouding -65% -55% -40% -20%

Tabel: Uitkomst analyse afwijking ‘mediaan versus slechtweer’-scenario en risicohouding

Er is een standaard lifecycle (adviesmix) vastgesteld waarin deelnemers die geen

beleggingskeuzes maken worden opgenomen. Deze is gericht op het aankopen van een

vaste uitkering in de basisregeling. Bij aanvang en daarna tweemaal per jaar worden

deelnemers gewezen op het belang de profielwijzer in te vullen en ook opgeroepen dit te

doen. Met een aantal toetsvragen wordt hier de risicobereidheid van een deelnemer in

kaart gebracht (risicoprofiel), alsmede zijn voorkeur voor een stabiele of variabele

uitkering. Op basis hiervan wordt de deelnemer dan in een daarop passende lifecycle

geplaatst. In totaal zijn er vijf lifecycles beschikbaar. Daarnaast bestaat er voor de

deelnemer de mogelijkheid om de verantwoordelijkheid voor de beleggingen over te

nemen conform artikel 52 Pensioenwet. Ten minste één keer per jaar informeert Volo

pensioen de (gewezen) deelnemer of zijn beleggingen in overeenstemming zijn met het

gegeven advies.


Voor Volo pensioen kring Solo geldt dat de lopende herverzekering bij Elips Life voor de

dekking van arbeidsongeschiktheid overgekomen is. Met Elips Life is geen (technische)

winstdelingsregeling en rentedelingsregeling overeengekomen.

Herverzekering




en rentedelingsregeling overeengekomen

4.2.2 Beleggingen

Beleggingsbeleid

Volo pensioen kring Solo is een iDC-kring voor excedentregelingen met een vijftal

lifecycles. Bij het bepalen van het beleid van kring Solo is nadrukkelijk rekening

gehouden met de beleggingsopdracht zoals die in overeenstemming met het prudent

person-beginsel is vastgelegd voor de DC-beleggingen en de beleggingsbeginselen die als

uitgangspunt voor het beleggingsbeleid gelden. Als uitgangspunt voor het

76

beleggingsbeleid is een zestal beleggingsbeginselen opgesteld, die het kader vormen

waartegen beleggingsbeslissingen worden afgewogen (zie paragraaf 1.1.10).

Behaald rendement

In de tabel hierna is het overzicht van beleggingen voor Volo pensioen kring Solo

opgenomen inclusief behaald rendement t.o.v. de benchmark.

Beleggingen Vermogen Allocatie Rendement 2018

€ in duizenden in € in % port. SBM** relatief

Return portefeuille - Robeco Pension Return Portfolio

6.327 66,4% -9,2% -7,0% -2,2%

Matching portefeuille - Robeco Pension Matching Portfolio

2.634 27,7% 2,3% 2,9% -0,6%

Totaal belegd in fondsen van lifecycle beleggingsmix

8.961 94,1%

Return portefeuille 492 5,2% * * *

Matching portefeuille 69 0,7% * * *

Totaal belegd in fondsen buiten lifecycle beleggingsmix

561 5,9%

Totaal belegd 9.522 100,0%

* Dit betreft beleggingen in eigen beheer van deelnemers. Deze gegevens zijn niet op totaal niveau

beschikbaar.

** SBM staat voor strategische benchmark. Betreft een combinatie van beleggingscategorieën, de allocatie



Voor de Robeco Pension Return en Matching Portfolio wordt gebruik gemaakt van een op

maat gemaakte referentie benchmark. Voor de Return Portfolio betekent dit een

benchmark bestaande uit verschillende aandelen categorieën (waarin verschillende

valuta’s (gedeeltelijk) afgedekt zijn) en er ook belegd wordt in high yield en EMD. De

opmaat gemaakte benchmark weerspiegelt de strategische allocatie van de Return

Portfolio.

Voor de Robeco Pension Matching Portfolio is dit een referentie benchmark op basis van

het verplichtingenprofiel van een deelnemer op pensioendatum. Daarnaast reflecteert

deze benchmark de strategische keuzes om deel van het inflatie risico af te dekken en

het gebruik van obligaties om het gewenste durationprofiel te realiseren.


Robeco Pension Return Portfolio

De Robeco Pension Return Portfolio is het deel van de portefeuille dat rendement beoogt

te genereren in de beschikbare premieregeling van kring Solo en belegt voornamelijk in

aandelen en obligaties met een hogere coupon. Het doel van het fonds is

aandelenrendement te genereren met een lager risicoprofiel. Gedurende 2018 behaalde

het fonds een negatief rendement, als gevolg van een flinke daling op de

aandelenmarkten gedurende het laatste kwartaal van het jaar. De portefeuille versloeg

wel de bijbehorende index, zij het met een kleine marge. De relatief grote blootstelling

aan de factoren waarde en momentum gedurende een periode waarin aandelen met een

relatief laag risico de markt outperformden, beïnvloedde de waardeontwikkeling van het

77

fonds in negatieve zin. We gaan ervan uit dat blootstelling in het fonds aan alle factoren

het risico-rendementsprofiel van het fonds op de lange termijn ten goede komen. Tot slot

waren de verliezen op lokale valuta van de hoogrenderende vaste waarden (Emerging

market debt en High yield) lager dan die voor aandelen. De Robeco Pension Return

Portfolio behaalde over 2018 een absoluut rendement van -9.2% en in relatieve termen

-2.2% (na kosten).

Robeco Pension Matching Portfolio

De Robeco Pensioen Matching Portfolio heeft tot doel het verwachte toekomstige

pensioeninkomen op twee manieren te beschermen. Het beoogt de verwachte duration

van de toekomstige pensioenannuïteit te repliceren met de duration van de beleggingen

en het inkomen deels te beschermen tegen een onverwachte toename van de inflatie. Dit

beleid beoogt het risico van lager pensioeninkomen te beperken, als gevolg van

schommelingen in de rente en inflatie in de periode voorafgaand aan pensionering.

Gedurende 2018 bestond de kern van de portefeuille uit staatsobligaties uitgegeven door

Nederland, Duitsland, Oostenrijk, Finland (74%) en inflatie-gerelateerde obligaties uit

Frankrijk en Duitsland (16%). Daarnaast belegt het fonds in investment grade

bedrijfsobligaties en in rente en inflatie swaps. Het fonds heeft een duration van 12 jaar

en een verwachte reële duration van 6 jaar. De rendementen op staatsobligaties en Euro

swap rates daalden, mede als gevolg van aanhoudende onzekerheid rond de US-China

handelsoorlog, de Brexit en zorgen rond mogelijk stagnerende economische groei. De

Robeco Pension Matching Portfolio behaalde over 2018 een absoluut rendement van

+2.3% en in relatieve termen -0.6%.

Lifecycles

In kring Solo is het mogelijk te beleggen in vijf lifecycles, de default lifecycle is ‘neutraal’.

In 2018 was de performance voor de neutrale lifecycle, onder invloed van het laatste

kwartaal, voor de meeste mixen negatief, variërend van -9,2% voor de jongste mix tot

0,0% voor de oudste mix. De relatieve performance (na kosten) varieerde van -2,2%

voor de jongste mix tot -0,9% voor de oudste mix.






pensioenverplichtingen.

Het Minimaal Vereist Eigen Vermogen is het vermogen waarover kring Solo minimaal

dient te beschikken. Artikel 11 uit het besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen

schrijft voor hoe het Minimaal Vereist Eigen Vermogen wordt bepaald.

Voor pensioenregelingen waarbij door Volo pensioen geen beleggingsrisico wordt gelopen

en de beheerlasten voor een periode van meer dan vijf jaar zijn vastgelegd, wordt één

procent van de technische voorzieningen aan het einde van het boekjaar gerekend. Voor

kring Solo dient daarnaast rekening te worden gehouden met de dekking bij overlijden

en premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid.

78

Voor pensioenregelingen met risicokapitaal bij overlijden, wordt 0,3 procent van het

aanwezige risicokapitaal vermenigvuldigd met de verhouding tussen het risicokapitaal dat

ten laste van Volo pensioen blijft na aftrek van de overdrachten uit hoofde van

verzekering en het risicokapitaal in het afgelopen boekjaar.

Voor zover Volo pensioen arbeidsongeschiktheidspensioen uitvoert, wordt de hoogste

uitkomst van berekeningen conform financieel toetsingskader gerekend. De uitkomst is in

de praktijk verwaarloosbaar.

Onderdeel 2018

1% Technische voorziening 1,0%

Afhankelijk van het risicokapitaal partnerpensioen 1,0%

Afhankelijk van aanvullende regeling arbeidsongeschiktheid 0,0%


Tabel: Minimaal Vereist Eigen Vermogen uitgedrukt als % pensioenvoorziening

Op de lange termijn zal het MVEV als percentage van de voorziening dalen. Het spaardeel

blijft hierbij 1% maar het risicodeel wordt relatief lager. Bij een tweemaal zo hoge

voorziening komt bij een gelijk risicokapitaal het MVEV uit op 1,45% (1% spaardeel en

0,45% risicodeel).

In de tabel hieronder wordt de dekkingsgraadpositie van Volo pensioen kring Solo

weergegeven.

Dekkingsgraadpositie (bedragen * €1.000) 2018


Technische voorzieningen risico deelnemers 9.594

Herverzekeringsdeel technische voorzieningen 42

Overige technische voorzieningen 46

Totaal voorzieningen 9.682





Solo. De uitvoeringskosten bestaan uit kosten voor het pensioenbeheer, kosten voor het

vermogensbeheer en gemaakte transactiekosten. Deze posten wordt hierna nader

toegelicht.

79




Transactiekosten 4

Kosten totaal 118


Onderstaande tabel geeft voor Volo pensioen kring Solo de kosten voor het



Kosten belanghebbendenorgaan - -

Administratiekosten vergoeding 46 69,68




kostencomponenten.


Onderstaande tabel geeft voor Volo pensioen kring Solo de kosten voor het



pensioen kring Solo betaalde vermogensbeheerkosten uit hoofde van de uitvoering van

het integraal vermogensbeheer voor de betreffende kring.


belegd vermogen

Directe kosten 21 0,22%

Indirecte kosten 47 0,49%

Transactiekosten 4 0,04%

Kosten totaal 72 0,75%



vermogensbeheerkosten die gemaakt zijn in de Robeco beleggingsfondsen. Beide


bijzondere kostencomponenten.






80





Risicobereidheid

Als uitgangspunt voor alle kringen gelden de Beleggingsbeginselen van Volo pensioen.

Het doel van de collectiviteitkring Solo is deelnemers een pensioenkapitaal op te laten

bouwen waarmee op pensioendatum een levenslange annuïteit kan worden ingekocht.

De ambitie en de risicobereidheid van de deelnemer zijn leidend bij de vaststelling van de

lifecycle waarin de deelnemer participeert. Daarnaast wordt informatie van de deelnemer

ingewonnen over de financiële positie, doelstellingen en risicobereidheid in de opbouw-

en uitkeringsfase. Op basis hiervan kan de deelnemer afwijken van de default lifecycle

(neutraal) en toetreden tot een van de vier lifecycles met een afwijkend profiel (zeer

behoudend, behoudend, ambitieus, zeer ambitieus). In het kader van de Wet verbeterde

premieregeling is het belangrijk dat deelnemers hun beleggingsprofiel zodanig aanpassen

dat het beleggingsrisico in de opbouwfase en uitkeringsfase op elkaar aansluiten.

Een optimale beleggingsmix voor een deelnemer bestaat uit een combinatie van twee

beleggingsportefeuilles: een portefeuille met een zo laag mogelijk risico versus de

verplichtingen (‘matchingportefeuille’) en een portefeuille met een optimale

rendement-/risico verhouding (‘returnportefeuille’). De gewenste risicoprofielen voor de

deelnemers worden verkregen door de mix van de matching- en de returnportefeuille te

wijzigen. Dit gebeurt dus niet door de samenstelling binnen de matching- of de

returnportefeuille te veranderen, bijvoorbeeld door de allocatie naar aandelen in de

returnportefeuille te vergroten of te verlagen. Wanneer de deelnemer een hoger

risicoprofiel wenst, dan wordt minder in de matchingportefeuille belegd en meer in de

returnportefeuille.

Het bestuur is verantwoordelijk voor alle aspecten ten aanzien van de uitvoering van het

vastgestelde beleggingsbeleid, zoals besluitvorming binnen vastgestelde beleidskaders,

uitbesteding (aansturing en monitoring) van werkzaamheden aan derden en beheren van

de risico’s.


risico’s en monitoring van de uitkomsten van het beleid.

Risicobeheersing







risico’s diverse beheersingsmaatregelen in werking gezet om de werkelijke risicopositie

zo dicht mogelijk in lijn te brengen met de risicobereidheid.

81

Rente- en inflatierisico

Veronderstelling is een 50%/50% aankoop van een reële en een nominale annuïteit

waardoor op pensioendatum binnen het matchinggedeelte het rente- en inflatierisico

zoveel mogelijk is afgedekt.

De volgende beleggingen maken deel uit van de renteafdekking:

• Staatsobligaties;

• Bedrijfsobligaties;

• Nominale renteswaps.

In de iDC matchingportefeuille wordt gestreefd naar koopkrachtbescherming. Daartoe

worden inflation linked bonds toegevoegd.


curverisico te beperken zijn looptijdsegmenten vastgesteld. De renteafdekking wordt

ingedeeld in looptijdsegmenten.

Marktrisico




een belegging in bijvoorbeeld aandelen zou kunnen opleveren boven risicoloos beleggen.






Valutarisico






houdt in dat de valuta’s USD en JPY voor 75% en GBP voor 100% worden afgedekt.

Toegestane instrumenten zijn spot-transacties en forwardcontracten.






van het afdekken van valuta’s uit opkomende landen hoog en is dit in sommige gevallen


82

Grondstoffenrisico





Binnen de kring Solo wordt niet in grondstoffen belegd.

Kredietrisico









bewaakt (zie ook: Concentratierisico).

Er worden limieten gesteld op kredietwaardigheidsratings met betrekking tot

tegenpartijen en beleggingen in landen en/of sectoren. De limieten worden minimaal op

het niveau van een onderliggend beleggingsfonds vastgesteld en dagelijks bewaakt.

Daarnaast is sprake van periodieke beoordeling van de kredietwaardigheid van

tegenpartijen. In het geval van blootstelling aan tegenpartijen door derivaten is er

onderpandbeheer (zie: Onderpandrisico).

Liquiditeitsrisico





Liquiditeitsrisico wordt periodiek bewaakt. Hierbij wordt zowel de liquiditeit van de activa

beoordeeld als de mogelijkheid (onder diverse scenario’s) dat Volo pensioen aandelen

moet terugkopen. Deze analyses geven inzicht in de mate waarin de benodigde

liquiditeiten bij marktschokken voorhanden zijn.


Het overlijdens- en arbeidsongeschiktheidsrisico wordt herverzekerd.

Concentratierisico



toegepast.



83


wordt voorkomen.

Onderpandrisico





onderpandbeheer.

Binnen de onderliggende fondsen kan sprake zijn van securities lending. Er gelden eisen

ten aanzien van concentratie-, tegenpartijen liquiditeitsrisico’s.













84


Inleiding

Het belanghebbendenorgaan van Volo pensioen kring Solo is per 1 maart 2018 ingesteld.

Op deze datum is Volo pensioen kring Solo gestart, door doorvoeren van de collectieve

waardeoverdracht.

Het belanghebbendenorgaan van Volo pensioen kring Solo heeft als primaire doel toe te

zien dat het bestuur het uitvoeringsreglement juist uitvoert en evenwichtige


het onderwerp – goedkeuringsrecht dan wel adviesrecht. Aan goedkeuring is

onderworpen elk besluit van het bestuur tot:

a. gehele of gedeeltelijke overdracht van de verplichtingen van Volo

pensioen of de overname van verplichtingen door Volo pensioen;


c. wijziging van de collectiviteitkring waarvoor het belanghebbendenorgaan

is ingesteld;







Pensioenwet; en



Pensioenwet;

voor zover dit besluit betrekking heeft op de collectiviteitkring.


Het belanghebbendenorgaan is gestart met vier leden die allen voorheen als bestuurder

of lid van de Beleggingsadviescommissie betrokken waren bij Stichting ORTEC

Pensioenfonds. Op deze wijze is zoveel mogelijk kennis en ervaring beschikbaar en kan

worden toegezien op de ten tijde van de overdracht gemaakte afspraken. Alle leden zijn

door DNB geschikt bevonden om hun taak als lid belanghebbendenorgaan uit te voeren.

De leden zijn benoemd voor de periode van één jaar.

Naam Voordracht




Mw. J.E.M. Scholing namens werknemers


reglementen van Volo pensioen de verkiezingen opgestart eind 2018. De werkgevers

hebben de zittende leden opnieuw voorgedragen als deelnemers namens de werkgevers

aan het belanghebbendenorgaan kring Solo.

85

De ondernemingsraad heeft eveneens de zittende leden opnieuw voorgedragen als

deelnemer namens de werknemers. Kring Solo kent geen gepensioneerden. De huidige

leden van het belanghebbendenorgaan kring Solo hebben zich binnen die termijn

verkiesbaar gesteld. De huidige leden van het belanghebbendenorgaan kring Solo zijn de

enige kandidaten en zij worden geacht te zijn gekozen, er vinden geen verkiezingen

plaats. De leden van het belanghebbendenorgaan worden, na instemming door DNB,

door het bestuur in 2019 herbenoemd, voor een periode van vier jaar.

Governance

De communicatie met het Bestuur en met het Bestuursbureau verliep goed. Punt van

aandacht is de communicatie tussen het bestuursbureau en beide werkgevers, waar

zeker in de transitiefase veel zaken op elkaar moesten worden afgestemd. Deze lijken

inmiddels echter opgelost en het belanghebbendenorgaan voorziet hier dan ook geen

problemen voor de toekomst.

De governance structuur van Volo pensioen is al vanaf vergunningsverlening ingericht

conform het model van ‘three lines of defence’. Volo pensioen beschikte hiermee vanaf

aanvang over een onafhankelijk risicomanager en internal auditfunctie; in lijn met de

IORP II wetgeving die formeel vanaf 2019 geldt.

Verantwoording



door het belanghebbendenorgaan zonder het bestuurslid. Daarnaast heeft er een

informatieve sessie plaatsgevonden bij het opstarten van het belanghebbendenorgaan.

Begin 2019 staat een strategische sessie op het programma voor de

belanghebbendenorganen, het bestuur en de raad van toezicht. De agenda van de

vergaderingen van het belanghebbendenorgaan wordt in het najaar voorafgaand aan het

komende kalenderjaar vastgesteld.

Het belanghebbendenorgaan kijkt terug op een bewogen jaar. Enerzijds heeft de transitie

van Stichting Ortec Pensioenfonds naar Volo pensioen plaatsgevonden, wat de nodige

aandacht van zowel het bestuur als het belanghebbendenorgaan heeft gevraagd.

Anderzijds kwam in de afronding van deze transitie het bericht dat PGGM heeft besloten

zich terug te trekken als strategisch partner van Volo pensioen. Het

belanghebbendenorgaan heeft dit bericht met teleurstelling ontvangen en in alle

gesprekken tot nu toe benadrukt een gedegen proces te willen doorlopen om opnieuw

een nieuwe pensioenuitvoerder te vinden voor de pensioenen van de (ex-)werknemers

van ORTEC en Ortec Finance.

Activiteiten 2018

In 2018 heeft het belanghebbendenorgaan gesproken over onder meer de volgende

onderwerpen:

ABTN van de kring;

De maand- en kwartaalrapportages van de kring;

Wijziging beleggingsbeleid (met betrekking tot de spoedprocedure en high yield);

Vereist Eigen Vermogen;

Premiebeleid;

86

Communicatie over excedentregeling via de portal van Volo pensioen;

Beloningsbeleid Volo pensioen;

het productaanbod van PGGM/Volo pensioen in vergelijking met concurrerende

APF-en.


De zelfevaluatie en het opstellen van het opleidingsplan van het belanghebbendenorgaan

is een jaarlijks terugkerende activiteit waarvan een verslag wordt gemaakt. In 2018

heeft dit niet plaatsgevonden, omdat het belanghebbendenorgaan nog geen jaar in

functie is.

Communicatie

Het belanghebbendenorgaan is positief over de informatievoorziening van het bestuur

aan het belanghebbendenorgaan middels de digitale vergaderomgeving. Stukken en

rapportages zijn op tijd beschikbaar voor het belanghebbendenorgaan. Dat laat onverlet

dat bestuur en belanghebbendenorgaan naar verdere verbeteringen streven.

Conclusie

Het belanghebbendenorgaan is tevreden over de bereikte resultaten van Volo pensioen in

2018. Zij betreurt het besluit dat PGGM zich als strategische partner van Volo pensioen

terugtrekt.


Een toekomstbestendige oplossing vinden voor de deelnemers van kring Solo, die de

belangen van de deelnemers borgt;

Het realiseren van een zorgvuldige afwikkeling van kring Solo en Volo pensioen


Dat financiële en operationele risico’s adequaat geborgd zijn.

Zeist, juni 2019

Mw. C.M. de Groot Dhr. G.T. Timmer

Dhr. M.R. Langendoen Mw. J.E.M. Scholing

87

Reactie bestuur

Het bestuur is erkentelijk voor de inzet van het belanghebbendenorgaan van kring Solo

en heeft alle vertrouwen dat in 2019 de samenwerking met het belanghebbendenorgaan

tot een goede uitkomst zal leiden.

88

5. Ondertekening bestuursverslag

5.1 Ondertekening bestuur

Zeist, juni 2019

Het bestuur van Stichting Volo pensioen Algemeen pensioenfonds handelend onder de

naam Volo pensioen.

J. van der Tas (voorzitter) F.W. van der Horst

5.2 Ondertekening raad van toezicht

Zeist, juni 2019

De raad van toezicht van Stichting Volo pensioen Algemeen pensioenfonds handelend

onder de naam Volo pensioen.

C.A.J. Aitton (voorzitter) A. Fraterman

G.E.M. Hermens M.W. Thomassen

89

C. Jaarrekening Volo pensioen

90

Financiële verantwoording Stichting APF Volo

pensioen

5.3 Balans (na bestemming saldo van baten en lasten)

(bedragen in duizenden euro’s)

Toelichting13 31 december 2018 31december 2017

Activa

Vlottende activa

Vorderingen en overlopende activa 1 952 21

Overige activa 2 4.671 3.715

__________________________________________________________________________

Totaal activa 5.623 3.736

Passiva

Stichtingskapitaal en reserves

Stichtingskapitaal 3 2.775 2.940

Overige reserves 3 -948 -1.735

___________________________________________________________________________________

Totaal stichtingskapitaal en reserves 1.827 1.205

Achtergestelde lening

Langlopende lening 4 2.340 2.340

Schulden en overlopende passiva

Overige schulden en overlopende passiva 5 1.456 191

__________________________________________________________________________

Totaal passiva 5.623 3.736

13 De hieronder vermelde nummers verwijzen naar de toelichting van de jaarrekening opgenomen in paragraaf 5.5

91

5.4 Staat van baten en lasten (bedragen in duizenden euro’s)

Toelichting14 2018 2016/2017

Baten

Baten 6 731 -

_________________________________________________________________________

Totaal baten 731 -

Lasten

Uitvoeringskosten 7 -1.659 -1.707

Overige lasten 8 -20 -28

_________________________________________________________________________

Totaal lasten -1.679 -1.735

_________________________________________________________________________

Saldo van baten en lasten -948 -1.735

Bestemming van het saldo van baten en lasten

Het saldo van baten en lasten kent de volgende resultaatsbestemming:

Het door de kringen gestorte bedrag in het kader van de bijdrage aan het

weerstandsvermogen van € 608.000 wordt toegevoegd aan de bestemde

weerstandsreserve

Het operationeel resultaat over het boekjaar 2018 - € 1.556.000 wordt geheel

onttrokken aan de overige reserves.


92

5.5 Kasstroomoverzicht


Kasstroom uit

pensioenuitvoeringsactiviteiten

Betaalde pensioenuitvoeringskosten -1.325

Betaalde overige kosten -20

Bijzondere ontvangsten: Kapitaalstorting 1.570

Bijzondere ontvangsten: Achtergestelde lening -

Ontvangen baten 731

Overige mutaties -

__________________________________________________________________________

Totaal kasstroom uit pensioenuitvoeringsactiviteiten 956

Kasstroom uit beleggingsactiviteiten

Verkopen van beleggingen -

Ontvangen directe beleggingsopbrengsten -

Aankopen beleggingen -

Betaalde kosten van vermogensbeheer -

__________________________________________________________________________

Totaal kasstroom uit beleggingsactiviteiten -

__________________________________________________________________________

Mutatie liquide middelen 956

De mutatie van de liquide middelen kan als volgt worden aangesloten op de balans.

Totaal liquide middelen begin periode 3.715

Totaal liquide middelen einde jaar 4.671

___________________________________________________________________________________


Bijzondere ontvangsten

In het verslagjaar is de ontvangst van de kapitaalstorting aan te merken als bijzondere

ontvangst.

93

5.6 Algemene informatie en gehanteerde grondslagen

5.6.1 Informatie over de Stichting Algemeen Pensioenfonds Volo pensioen

Stichting Algemeen Pensioenfonds Volo pensioen (hierna: Volo pensioen) is opgericht op

29 januari 2016 en statutair gevestigd en kantoorhoudend in Zeist. Conform de

richtlijnen voor de jaarverslaggeving worden de balans, staat van baten en lasten, het

kasstroomoverzicht en de toelichting opgenomen in separate financiële verantwoordingen

van Volo pensioen en de afzonderlijke kringen.

Volo pensioen heeft als Algemeen Pensioenfonds tot doel het uitvoeren van

pensioenregelingen die bij de aangesloten collectiviteitkringen zijn ondergebracht.

Hiervoor wordt een afgescheiden vermogen per collectiviteitkring aangehouden.

5.6.2 Grondslagen voor de financiële verslaggeving

De financiële verantwoording is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke

bepalingen zoals deze zijn opgenomen in Titel 9, Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek en

met inachtneming van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving. De functionele valuta

van Volo pensioen is de euro. Alle bedragen zijn in duizenden euro’s weergegeven tenzij

anders vermeld. Het boekjaar is gelijk aan het kalenderjaar. Vanwege het ontbreken van

actief aangesloten collectiviteitkringen over de verslagperiode, zijn de vereisten van het

FTK voor de collectiviteitkringen (onder meer dekkingsgraad, vermogenspositie, premies

en uitkeringen) niet van toepassing en derhalve niet meegenomen in de grondslagen

voor de financiële verslaggeving.

Continuïteit

Deze financiële verantwoording is opgesteld uitgaande van de

continuïteitsveronderstelling. De toepassing van deze grondslag is het gevolg van de

nadere vaststellingsovereenkomst die Volo pensioen met PGGM is overeengekomen

waarbij de financieringsbehoefte zoals beoogd door Volo pensioen (voor te maken

governance kosten, kosten voor afwikkeling en transitie en compensatiekosten kringen)

middels een aanvullende kapitaalgarantie financiële dekking krijgt. Dit heeft tot gevolg

dat Volo waardering o.b.v. continuïteit mag toepassen.

Verwerking

Een actief wordt in de balans verwerkt wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige

economische voordelen aan Volo pensioen zullen toevloeien en de waarde daarvan

betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een verplichting wordt in de balans opgenomen

wanneer het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal gaan met een

uitstroom van middelen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kan worden

vastgesteld.

Indien een transactie ertoe leidt dat alle of nagenoeg alle toekomstige economische

voordelen en risico’s met betrekking tot een actief of een verplichting aan een derde zijn

overgedragen, wordt het actief of de verplichting niet langer in de balans opgenomen.

Verder worden activa niet meer in de balans opgenomen vanaf het tijdstip waarop niet

meer wordt voldaan aan de voorwaarden van waarschijnlijkheid van de toekomstige

economische voordelen en betrouwbaarheid van de bepaling van de waarde.

94

Een verplichting wordt niet meer in de balans opgenomen vanaf het tijdstip waarop niet

meer wordt voldaan aan de voorwaarden van waarschijnlijkheid van de verwachtte

uitstroom van middelen en betrouwbaarheid van de bepaling van de waarde.

Baten worden in de ‘Staat van baten en lasten’ opgenomen wanneer een vermeerdering

van het economisch potentieel, samenhangend met een vermeerdering van een actief of

een vermindering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang

betrouwbaar kan worden vastgesteld. Lasten worden verwerkt wanneer een

vermindering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermindering van

een actief of een vermeerdering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de

omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld.

Saldering

Een financieel actief en een financieel passief worden gesaldeerd en als nettobedrag in de

balans opgenomen indien sprake is van een wettelijke of contractuele bevoegdheid om

het actief en de verplichting gesaldeerd en gelijktijdig af te wikkelen en bovendien de

intentie bestaat om de posten op deze wijze af te wikkelen. De met gesaldeerd

opgenomen financiële activa en passiva samenhangende rentebaten en rentelasten

worden eveneens gesaldeerd opgenomen.

Waardeveranderingen

Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen gerealiseerde en ongerealiseerde

waardeveranderingen van financiële instrumenten. Alle waardeveranderingen van

financiële instrumenten, worden als overige baten in de ‘Staat van baten en lasten’

opgenomen.

Gebruik van schattingen

De opstelling van de financiële verantwoording vereist dat het bestuur oordelen vormt en

schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van

grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van

opbrengsten en kosten. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze

schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend

beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de

schatting wordt herzien en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen

heeft. Een eventuele herziening in de schattingen wordt toegelicht onder de

desbetreffende waarderingsgrondslag. Het financieel effect wordt gekwantificeerd

vermeld in de toelichting op de financiële verantwoording.

Verbonden partijen

Als verbonden partij worden aangemerkt alle rechtspersonen waarover overheersende

zeggenschap, gezamenlijke zeggenschap of invloed van betekenis kan worden

uitgeoefend. Ook rechtspersonen die overwegende zeggenschap kunnen uitoefenen,

statutaire directieleden, andere sleutelfunctionarissen van Volo pensioen en nauwe

verwanten worden aangemerkt als verbonden partij. Transacties van betekenis met

verbonden partijen worden toegelicht voor zover deze niet onder normale

marktvoorwaarden zijn aangegaan. Hiervan worden toegelicht de aard en omvang van de

transactie en andere informatie die nodig is voor het verschaffen van het inzicht.

95

5.6.3 Grondslagen voor waardering van activa en passiva

Vorderingen en overlopende activa

Vorderingen en overlopende activa worden bij de eerste verwerking gewaardeerd op

reële waarde van de tegenprestatie, gewoonlijk de nominale waarde. Na de eerste

verwerking worden vorderingen gewaardeerd op geamortiseerde kostprijs (gelijk aan de

nominale waarde indien geen sprake is van transactiekosten) onder aftrek van eventuele

bijzondere waardeverminderingen, indien sprake is van oninbaarheid.

Bij de waardering van vorderingen wordt rekening gehouden met het risico van

oninbaarheid door hiervoor een voorziening in aftrek te brengen op het saldo van de

uitstaande vorderingen. De hoogte van de voorziening wordt bepaald door een

percentage van de lopende incasso’s en verwachte faillissementen. Voor gelijksoortige

posten met gelijksoortige risico's wordt gezamenlijk een schatting gemaakt van verliezen

en risico's op balansdatum. Deze systematiek om de voorziening vast te stellen wordt

gerekend tot de statische methode.

Overige activa

De liquide middelen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. Onder liquide

middelen worden verstaan bij banken aangehouden rekening-courantsaldi en bij banken

aangehouden activa die zonder beperkingen en zonder materieel risico van

waardevermindering onmiddellijk kunnen worden omgezet in liquide middelen, en een

oorspronkelijke looptijd van niet langer dan één jaar hebben. Andere activa worden

gewaardeerd tegen reële waarde. De andere activa hebben uitsluitend betrekking op de

niet ter belegging aangehouden participaties in het ICS Institutional Euro Liquidity Fund

van Blackrock. Voor de reële waarde wordt de nettovermogenswaarde gehanteerd die de

fondsbeheerder heeft gepubliceerd. De nettovermogenswaarde is de waarde die het

desbetreffende beleggingsfonds hanteert bij toe- of uittreding.


Stichtingskapitaal en reserves worden bepaald door het bedrag dat resteert nadat alle

actiefposten en posten van het vreemd vermogen, volgens de van toepassing zijnde

waarderingsgrondslagen in de balans zijn opgenomen. Tevens is er een

bestemmingsreserve gevormd ter hoogte van de door de collectiviteitskringen ontvangen

dotaties weerstandsvermogen.

Achtergestelde lening

De achtergestelde lening wordt bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële

waarde. In een zakelijke transactie zal de reële waarde op het moment van de transactie

gelijk zijn aan de kostprijs. Na de eerste verwerking wordt de achtergestelde lening

gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Indien er geen sprake is van agio of

disagio of transactiekosten is de geamortiseerde kostprijs gelijk aan de nominale waarde

van de schuld. Eventuele verschillen tussen de nominale waarde en de aflossingswaarde,

zowel positieve als negatieve, worden naar rato van de resterende looptijd geamortiseerd

en verantwoord in de staat van baten en lasten.

96

Overige schulden en overlopende passiva

Overige schulden en overlopende passiva worden opgenomen tegen de reële waarde van

de tegenprestatie, gewoonlijk de nominale waarde.

Weerstandsvermogen

Het weerstandsvermogen dient voor het opvangen van bedrijfsrisico's van Volo pensioen.

Dit zijn de risico's waarvan de eventuele financiële gevolgen niet ten laste kunnen

worden gebracht bij de aangesloten collectiviteitkring. Uitgangspunt is dat er bij aanvang

van Volo pensioen voldoende weerstandsvermogen beschikbaar is. De omvang van het

weerstandsvermogen is vastgesteld in artikel 112a lid 8 Pensioenwet en artikel 40e

Besluit uitvoering Pensioenwet en Wet verplichte beroepspensioenregeling.

Het weerstandsvermogen bedraagt ten minste 0,2 procent van de waarde van het

beheerde pensioenvermogen met een minimum van € 500.000,- en een maximum van

€ 20.000.000,-. Volo pensioen heeft voor dekking van aansprakelijkheidsrisico's een

beroepsaansprakelijkheidsverzekering (BAV) en bestuurdersaansprakelijkheids-

verzekering afgesloten.

5.6.4 Grondslagen voor resultaatbepaling

Baten en lasten worden toegerekend aan het boekjaar waarop deze betrekking hebben.

De in de ‘Staat van baten en lasten’ opgenomen posten zijn in belangrijke mate

gerelateerd aan de in de balans gehanteerde waarderingsgrondslagen voor beleggingen

en de voorzieningen pensioenverplichtingen. Zowel gerealiseerde als ongerealiseerde

resultaten worden rechtstreeks verantwoord in het resultaat.

Overige baten

De governance vergoeding en de stortingsbijdrage van de collectiviteitkringen aan het

weerstandsvermogen worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben.

De resultaten op participaties in liquiditeitsfondsen worden ten gunste of ten laste van

het resultaat gebracht in de periode waarop zij betrekking hebben. Rentebaten en

–lasten worden verantwoord in de periode waartoe zij behoren, rekening houdende met

de effectieve rentevoet van de betreffende balanspost.

Personeelsbeloningen

De beloningen van het personeel worden als last in de staat van baten en lasten

verantwoord in de periode waarin de arbeidsprestatie wordt verricht en, voor zover nog

niet uitbetaald, als verplichting op de balans opgenomen. Als de reeds betaalde bedragen

de verschuldigde beloningen overtreffen, wordt het meerdere opgenomen als een

overlopend actief voor zover er sprake zal zijn van terugbetaling door het personeel of

van verrekening met toekomstige betalingen door Volo pensioen.

Pensioenlasten

Uitgangspunt is dat de in de verslagperiode te verwerken pensioenlast gelijk is aan de

over die periode aan de pensioenuitvoerder verschuldigde pensioenpremies. Voor zover

de verschuldigde premies op balansdatum nog niet zijn voldaan, wordt hiervoor een

verplichting opgenomen.

97

Als de op balansdatum reeds betaalde premies de verschuldigde premies overtreffen,

wordt een overlopende actiefpost opgenomen voor zover sprake zal zijn van

terugbetaling door Volo pensioen of van verrekening met in de toekomst verschuldigde

premies.

5.6.5 Grondslagen voor het kasstroomoverzicht

Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de directe methode. Dit houdt in dat

alle ontvangsten en uitgaven ook als zodanig worden gepresenteerd. Onderscheid wordt

gemaakt tussen kasstromen uit pensioenactiviteiten en beleggingsactiviteiten.

5.7 Toelichting financiële verantwoording Stichting APF Volo

pensioen

5.7.1 Toelichting balansposten

1 Vorderingen en overlopende activa

(bedragen x € 1 duizend) 31 december 2018 31 december 2017

Overige vorderingen 952 21

___________________________________________________________________________________

Totaal 952 21

De vorderingen betreffen de nog te ontvangen transitiekosten, pensioenbeheer- en

vermogensbeheervergoedingen van de kringen. Alle vorderingen en overlopende activa

hebben een verwachte resterende looptijd van korter dan één jaar.

2 Overige activa


Liquide middelen 430 332

Andere activa 4.241 3.383

___________________________________________________________________________________

Totaal 4.671 3.715

De liquide middelen betreffen tegoeden die worden aangehouden bij Nederlandse

kredietinstellingen. Alle tegoeden zijn direct invorderbaar en staan geheel ter vrije

beschikking.

Onder Andere activa worden de niet ter belegging aangehouden participaties in het

ICS Institutional Euro Liquidity Fund (AAA rating) verantwoord ad € 4.241.000,-.

98

3 Stichtingskapitaal en reserves

(bedragen x € 1 duizend) Stichtings- Overige Bestemde Totaal

kapitaal reserves weerstands-

reserve

_________________________________________________________________________________________

Stand per 31 december 2017 1.205 - - 1.205

Kapitaalstorting 1.570 - - 1.570

Storting weerstandsreserve Primo - - 456 456

Storting weerstandsreserve Secundo - - 133 133

Storting weerstandsreserve Solo - - 19 19

Operationeel resultaat 2018 - -1.556 - -1.556

_________________________________________________________________________________________

Stand 31 december 2018 2.775 -1.556 608 1.827

De door de kringen gestorte weerstandsreserve van € 608 zal bij uittreding van de

kringen weer terugvloeien naar de betreffende kring. Het garantiekapitaal van €

1.570.000,- is op 20 september 2018 ingeroepen bij PGGM N.V. waarna de

kapitaalstorting heeft plaatsgevonden. Eind 2018 bedraagt het stichtingskapitaal en

reserves € 1.827.000,-.

4 Achtergestelde lening


Stand begin van verslagperiode 2.340 -

Storting lening 16 juni 2016 - 2.340

___________________________________________________________________________________

Stand eind van het jaar 2.340 2.340

De achtergestelde lening verstrekt per 16 juni 2016 door PGGM N.V. met een hoofdsom

van € 2.340.000,- kent een onbepaalde looptijd. Over deze lening is Volo pensioen een

rentebedrag verschuldigd gelijk aan de 1 maands EURIBOR rente met een opslag van

50 basispunten. Een eventuele aflossing van de achtergestelde lening is gedurende de

verslagperiode niet aan de orde geweest. Indien aflossing van de achtergestelde lening

aan de orde is, gebeurt dit uitsluitend na goedkeuring van DNB.

5 Overige schulden en overlopende passiva


Nog te betalen loonheffing 168 61

Overige schulden en overlopende passiva 1.288 130

___________________________________________________________________________________

Totaal 1.456 191

99

De overige schulden hebben betrekking op de aan PGGM verschuldigde transitiekosten (€

0,6 mln), de aan PGGM verschuldigde beheervergoeding (€ 0,5 mln) en overige

overlopende passiva (€ 0,2 mln). De overige schulden hebben een looptijd korter dan

een jaar.

5.7.2 Niet uit de balans blijkende activa en verplichtingen

Garanties

Naast het stichtingskapitaal, overige reserves en de achtergestelde lening als

vermogenscomponenten is Volo pensioen een additionele kapitaalsgarantie

overeengekomen met haar oprichter PGGM N.V. Deze kapitaalsgarantie is beoogd als een

extra financiële buffer ten behoeve van het opvangen van resterende operationele

risico’s.

Operationele collectiviteitkringen

Stichting Jan Huysman Wz. Fonds heeft per 1 januari 2018 door middel van een

collectieve waardeoverdracht de opgebouwde rechten ondergebracht in Volo pensioen

kring Primo. Stichting ORTEC Pensioenfonds heeft per 1 maart 2018, met terugwerkende

kracht tot 1 januari 2018, door middel van collectieve waardeoverdracht de opgebouwde

rechten ondergebracht bij Volo pensioen. ORTEC International B.V. en Ortec Finance B.V.

hebben met ingang van 2018 de toekomstige opbouw van pensioenaanspraken

ondergebracht in de Volo pensioen kringen Secundo en Solo. Tussen Volo pensioen en

haar operationele collectiviteitkringen geldt een contractuele overeenkomst in de vorm

van een uitvoeringsovereenkomst danwel een uitvoeringsreglement met een

ingangsdatum van 1 januari 2018. De overeenkomst heeft een looptijd van vijf jaar.

5.7.3 Risicoparagraaf

Marktrisico:

Volo pensioen heeft geen beleggingen voor eigen risico. De activa en passiva van Volo

pensioen staan daarmee beperkt bloot aan marktrisico. Volo pensioen staat per

31 december 2018 beperkt bloot aan een debiteurenrisico.

Renterisico:

Volo pensioen heeft geen beleggingen voor eigen risico. De activa en passiva van Volo

pensioen staan daarmee beperkt bloot aan het renterisico.

Kredietrisico:

Liquide middelen zijn vrij beschikbaar aangehouden en zijn ondergebracht bij de

Rabobank (rating: A+) en bij het ICS Institutional Euro Liquidity Fund van Blackrock als

niet ter belegging aangehouden gelden (rating: AAA). Eventuele aflossing van de

achtergestelde lening vindt plaats onder goedkeuring van DNB. Volo pensioen staat bloot

aan een beperkt kredietrisico.

100

Liquiditeitsrisico:

Het eigen vermogen is ultimo 2018 in cash aangehouden. De liquiditeit van Volo

pensioen is per 31 december 2018 ruim voldoende in verhouding tot de operationele

kosten. Het liquiditeitsrisico is daarmee beperkt.

De liquide middelen zijn voor € 430.000 ondergebracht bij de Rabobank en voor €

4.241.000 bij het ICS Institutional Euro Liquidity Fund van Blackrock.

Debiteurenrisico:

Volo pensioen heeft vorderingen openstaan ter hoogte van € 949.000,- per 31 december

2018. De kans dat deze vorderingen niet worden voldaan, is gering. Volo pensioen staat

daarmee bloot aan een beperkt debiteurenrisico.

Valutarisico:

Volo pensioen heeft geen beleggingen voor eigen risico. De liquide middelen die

ondergebracht zijn in het ICS Institutional Euro Liquidity Fund van Blackrock zijn

gedenomineerd in EUR. De activa en passiva van Volo pensioen staan daarmee niet bloot

aan het valutarisico.

5.7.4 Toelichting posten Staat van baten en lasten

6 Baten (bedragen x € 1 duizend) 2018 29 januari 2016

tot en met

31 december 2017

Bijdrage weerstandsvermogen kringen 608 -

Governance vergoeding 123 -

___________________________________________________________________________________

Totaal 731 -

De governance vergoeding betreft de beheervergoeding voor Volo pensioen over de

verslagperiode 2018 op basis van de met de collectiviteitkringen contractueel

overeengekomen voorwaarden voor de dienstverlening. De overige baten hebben

betrekking op de stortingsbijdrage van de collectiviteitkringen aan het

weerstandsvermogen van Volo pensioen. De grondslag voor de dotatie is gebaseerd op

0,2% van het beheerd vermogen van de collectiviteitkringen per 31 december 2018 en in

lijn met de Pensioenwet. Het beschikken over een minimaal aan te houden

weerstandsvermogen is een doorlopende wettelijke verplichting voor een APF. Het

weerstandsvermogen dient voor het opvangen van bedrijfsrisico’s van Volo pensioen.

101

7 Uitvoeringskosten (bedragen x € 1 duizend) 2018 29 januari 2016

tot en met

31 december 2017

Bestuurs- en stafkosten -993 -1.233

Honorarium en vacatiegelden RvT en BAC -118 -163

Inhuur extern -166 -81

Adviseurskosten -133 -20

Controlekosten -101 -25

IT-kosten -42 -62

Verzekeringen -62 -77

Overige kosten -44 -46

___________________________________________________________________________________

Totaal -1.659 -1.707

Bestuurs- en stafkosten

Het aantal werkzame personeelsleden bij Volo pensioen bestond in 2018 uit 3 fulltime

bestuursleden,, 2 vaste medewerkers en 2 tijdelijke medewerkers van het

bestuursbureau. De kosten van de leden van het bestuur en bestuursbureau bedragen €

993.000,- over de verslagperiode 2018.

(bedragen x € 1 duizend) 2018

Salarisvergoeding inclusief loonheffing -773

Sociale lasten en pensioenpremies -119

Overig -101

__________________________________________________________________________

Totaal -993

Honorarium en vacatiegelden raad van toezicht en beleggingsadviescommissie

De bezoldiging van de leden van de raad van toezicht bedraagt € 82.000,- over de

verslagperiode 2018. De bezoldiging van de leden van de beleggingsadviescommissie

bedraagt € 36.000,- over de verslagperiode 2018.

Honorarium accountant

Het honorarium van de externe accountant bedraagt € 71.000,- inclusief BTW over de

verslagperiode en is over de verslagperiode 2018 gemaakt in het kader van certificering

van de collectieve waardeoverdrachten, het jaarverslag en de jaarstaten. Het honorarium

van Milliman gemaakt in het kader van de actuariële certificering bedraagt over de

verslagperiode € 30.000,- inclusief BTW.

102

8 Overige lasten

(bedragen x € 1 duizend) 2018 29 januari 2016

tot en met

31 december 2017

Rentelasten u.h.v. niet ter belegging aangehouden gelden15 -14 -16

Rentelasten u.h.v. gelden bij Rabobank -3 -9

Rentelasten u.h.v. achtergestelde lening -3 -3

___________________________________________________________________________________

Totaal -20 -28

Dwangsommen/boetes

Er zijn aan Volo pensioen tot en met 31 december 2018 geen dwangsommen of boetes

opgelegd.

9 Belastingen

De activiteiten van Volo pensioen zijn vrijgesteld van belastingheffing in het kader van de

vennootschapsbelasting.

5.8 Bestemming van saldo van baten en lasten

In de statuten is geen bepaling opgenomen over de wijze waarop het saldo van baten en

lasten moet worden verdeeld. Het voorstel voor het resultaat over de verslagperiode

2018 is als volgt:

Het door de kringen gestorte bedrag in het kader van de bijdrage aan het

weerstandsvermogen van € 608.000 wordt toegevoegd aan de bestemde

weerstandsreserve

Het operationeel resultaat over het boekjaar 2018 - € 1.556.000 wordt geheel

onttrokken aan de overige reserves.

Dit voorstel is al als zodanig verwerkt in de verantwoording.

5.9 Gebeurtenissen na balansdatum

Er hebben zich geen relevante gebeurtenissen na balansdatum voorgedaan die van

materiële invloed zijn op de cijfers en toelichtingen in de onderhavige financiële

verantwoording.

15 Betreft niet ter belegging aangehouden gelden bij het ICS Euro Liquidity Fund. Dit is een geldmarktfonds van

Blackrock waar gelden dagelijks kunnen worden onttrokken.

103

6. Financiële verantwoording 2018 Volo pensioen kring

Primo

6.1 Balans per 31 december 2018

(na bestemming saldo van baten en lasten)


Toelichting16 31 december 2018

Activa

Beleggingen

Beleggingen voor risico pensioenfonds 1 231.902

Vlottende activa

Vorderingen en overlopende activa 2 733

Overige activa 3 358

_________________________________________________________________________

Totaal activa 232.993

Passiva

Eigen vermogen 4

Algemene reserve 14.686

Overige reserves -

__________________________________________________________________________________

Totaal Eigen vermogen 14.686

Technische voorzieningen voor risico fonds 5 213.841


Overige schulden en overlopende passiva 6 4.466

_________________________________________________________________________

Totaal passiva 232.993

16De hieronder vermelde nummers verwijzen naar de toelichting van de jaarrekening opgenomen in paragraaf 6.4

104

6.2 Staat van baten en lasten over 2018 kring Primo (bedragen in duizenden euro’s)

Toelichting17 2018

Baten

Premiebijdragen (werkgevers en werknemers) 7 -

Beleggingsresultaten risico pensioenfonds 8 6.501

Overige baten 9 -

_________________________________________________________________________

Totaal baten 6.501

Lasten

Pensioenuitkeringen 10 -6.607

Pensioenuitvoeringskosten 11 -113

Mutatie voorziening pensioenverplichtingen voor

risico van het pensioenfonds 12

Pensioenopbouw 13 -

Toeslagverlening 14 -549

Rentetoevoeging 15 542

Onttrekking voor pensioenuitkeringen 16 6.624

Onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten 17 99

Wijziging marktrente 18 -8.170

Wijziging uit hoofde van overdracht van rechten 19 25

Collectieve waardeoverdracht 20 -211.933

Aanpassing (overlevings)tafels 21 1.867

Wijziging opslag kostenvoorziening 22 -1.876

Overige mutatie voorziening pensioenverplichtingen 23 -130

Mutatie herverzekeringsdeel technische voorzieningen 24 -340

Saldo overdracht van rechten 25 229.208

Overige lasten 26 -462

_________________________________________________________________________

Totaal lasten 8.185

_________________________________________________________________________

Saldo van baten en lasten 14.686


Het saldo van baten en lasten wordt geheel toegevoegd aan de algemene reserve.


105

6.3 Kasstroomoverzicht kring Primo (bedragen in duizenden euro’s)

2018

Kasstroom uit pensioenactiviteiten

Ontvangen in verband met overdracht van rechten 538

Betaalde pensioenuitkeringen -6.607

Betaald in verband met overdracht van rechten -26

Betaalde pensioenuitvoeringskosten -697

Overboekingen vanuit beleggingskas naar pensioenkas 7.150 _________________________________________________________________________

Totaal kasstroom uit pensioenactiviteiten 358


Verkopen van beleggingen 6.427

Ontvangen directe beleggingsopbrengsten 14

Aankopen beleggingen -229.400

Betaalde kosten van vermogensbeheer -229

Overige mutaties 225.401

_________________________________________________________________________

Totaal kasstroom uit beleggingsactiviteiten 2.212

_________________________________________________________________________

Mutatie liquide middelen 2.570


Totale geldmarktbeleggingen (zie noot 1) 2.212

Liquide middelen pensioenactiviteiten (zie noot 3) 358


Totaal liquide middelen begin periode -

___________________________________________________________________________________


106


6.4.1 Informatie over de kring

Algemeen

De opstelling van de financiële verantwoording is in overeenstemming met Titel 9, Boek

2 van het Burgerlijk Wetboek. Conform de richtlijnen voor de jaarverslaggeving worden

de balans, staat van baten en lasten en het kasstroomoverzicht opgenomen in een

separate financiële verantwoording per collectiviteitkring. In deze financiële

verantwoording wordt de terminologie gehanteerd zoals voorgeschreven door RJ610.

Waar in de financiële verantwoording van de kring de term ‘fonds’ is gebruikt, wordt de

desbetreffende collectiviteitkring bedoeld.

Continuïteit

Deze financiële verantwoording is opgesteld uitgaande van de continuïteits-

veronderstelling.


Opname van een actief of een verplichting

Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de

toekomstige economische voordelen naar de kring zullen toevloeien en de waarde

daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een verplichting wordt in de balans

opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal gaan

met een uitstroom van middelen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kan

worden vastgesteld.

Verantwoording van baten en lasten

Baten worden in de staat van baten en lasten opgenomen wanneer een vermeerdering


een vermindering van een verplichting heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang





Indien een transactie ertoe leidt dat nagenoeg alle of alle toekomstige economische

voordelen en alle of nagenoeg alle risico's met betrekking tot een actief of een

verplichting aan een derde zijn overgedragen, wordt het actief of de verplichting niet

langer in de balans opgenomen. Verder worden activa en verplichtingen niet meer in de

balans opgenomen vanaf het tijdstip waarop niet meer wordt voldaan aan de

voorwaarden van waarschijnlijkheid van de toekomstige economische voordelen en

betrouwbaarheid van de bepaling van de waarde. Dit betekent dat transacties worden

verwerkt op handelsdatum en niet op afwikkelingsdatum. Als gevolg hiervan kan sprake

zijn van een post ‘nog af te wikkelen transacties’. Deze post kan zowel een actief als een

passief zijn.

.

107

Saldering van een actief en een verplichting

Een financieel actief en een financiële verplichting worden gesaldeerd als nettobedrag in

de balans opgenomen indien sprake is van een wettelijke of contractuele bevoegdheid

om het actief en de verplichting gesaldeerd en gelijktijdig af te wikkelen en bovendien de

intentie bestaat om de posten op deze wijze af te wikkelen. De met de gesaldeerd

opgenomen financiële activa en financiële verplichtingen samenhangende rentebaten en

rentelasten worden eveneens gesaldeerd opgenomen.

Schattingen en veronderstellingen

De opstelling van de financiële verantwoording in overeenstemming met Titel 9, Boek 2

van het Burgerlijk Wetboek vereist dat het bestuur oordelen vormt en schattingen en

veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de

gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten.

De schattingen en hiermee verbonden veronderstellingen zijn gebaseerd op ervaringen

uit het verleden en verschillende andere factoren die gegeven de omstandigheden als

redelijk worden beschouwd. De uitkomsten hiervan vormen de basis voor het oordeel

over de boekwaarde van activa en verplichtingen die niet op eenvoudige wijze uit andere

bronnen blijkt. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen.

De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld.

Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting

wordt herzien, indien de herziening alleen voor die periode gevolgen heeft, of in de

periode van herziening en toekomstige perioden, indien de herziening gevolgen heeft

voor zowel de verslagperiode als toekomstige perioden.

Verwerking van waardeveranderingen van beleggingen

Alle waardeveranderingen van beleggingen, inclusief transactiekosten, provisies,

valutakoersverschillen e.d., worden als beleggingsopbrengsten in de staat van baten en

lasten opgenomen.

Vreemde valuta

Activa en verplichtingen in vreemde valuta worden omgerekend naar euro's tegen de

koers per balansdatum. Deze waardering is onderdeel van de waardering tegen reële

waarde. Baten en lasten voortvloeiende uit transacties in vreemde valuta's worden

omgerekend tegen de koers per transactiedatum. Alle valutakoersverschillen zijn

verwerkt in de staat van baten en lasten.

De vijf vreemde valuta met het grootste aandeel in de beleggingsportefeuille zijn:

31 december 2018

Amerikaanse Dollar 1,1432

Britse Pond 0,8976

Japanse Yen 125,4207

Canadese dollar 1,5613

Braziliaanse Reaal 4,4306

108


Beleggingen algemeen

De beleggingen worden gewaardeerd tegen reële waarde, slechts indien de reële waarde

van een belegging niet betrouwbaar kan worden vastgesteld, vindt waardering plaats op

basis van geamortiseerde kostprijs. Overlopende activa en passiva alsmede liquiditeiten

vermogensbeheer worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Het verschil tussen reële

waarde en nominale waarde is bij deze activa en passiva in het algemeen gering.

Participaties in beleggingsfondsen die gespecialiseerd zijn in een bepaald soort

beleggingen worden gerubriceerd en gewaardeerd volgens de grondslagen voor die

onderliggende beleggingen. Bij gemengde beleggingsfondsen wordt aangesloten bij de

hoofdcategorie, bepaald op basis van reële waarde. Financiële instrumenten worden

gebruikt ter afdekking van beleggingsrisico's en het realiseren van het vastgelegde

beleggingsbeleid. De derivatenposities zijn opgenomen als een afzonderlijke

beleggingscategorie. Derivaten die deel uitmaken van een beleggingsfonds zijn

opgenomen in de beleggingscategorie waarin dit beleggingsfonds is gerubriceerd.

Reële waarde

De beleggingen van Volo pensioen worden gewaardeerd tegen de reële waarde per

balansdatum. Voor de meerderheid van de financiële instrumenten van Volo pensioen

kan gebruik worden gemaakt van genoteerde marktprijzen. Derivaten worden

gewaardeerd door gebruik te maken van netto contante waarde berekeningen. Bepaalde

instrumenten, zoals participaties in beleggingsfondsen worden gewaardeerd door gebruik

te maken van de intrinsieke waarde. Het is gebruikelijk en mogelijk om de reële waarde

binnen een aanvaardbare bandbreedte van schattingen vast te stellen. Slechts indien de

reële waarde van een belegging niet betrouwbaar kan worden vastgesteld, vindt

waardering plaats op basis van geamortiseerde kostprijs. Voor financiële instrumenten

zoals beleggingsvorderingen en -schulden geldt dat de nominale waarde de reële waarde

benadert als gevolg van het kortetermijnkarakter van de vorderingen en schulden. De

boekwaarde van alle activa en de financiële verplichtingen op balansdatum benadert de

reële waarde. In de hiernavolgende paragrafen wordt de algemene

waarderingsgrondslag, zoals uiteengezet in de voorgaande paragraaf, nader toegelicht

per beleggingscategorie.

Vastgoedbeleggingen

Beursgenoteerde vastgoedfondsen worden gewaardeerd tegen de reële waarde, zijnde de

beurskoers per balansdatum. Voor niet ter beurze genoteerde participaties in

beleggingsfondsen is dit de intrinsieke waarde, die de reële waarde van de onderliggende

beleggingen representeert.

Aandelen

Aandelen, waaronder tevens converteerbare obligaties zijn begrepen, worden

gewaardeerd tegen reële waarde. Van ter beurze genoteerde aandelen is dit de




109

Vastrentende waarden

Vastrentende waarden worden gewaardeerd tegen reële waarde inclusief opgelopen

rente. Van ter beurze genoteerde vastrentende waarden is dit de beurskoers per

balansdatum. Voor niet ter beurze genoteerde participaties in beleggingsfondsen is dit de

intrinsieke waarde, die de reële waarde van de onderliggende beleggingen representeert.

Derivaten

Derivaten worden gewaardeerd tegen reële waarde, te weten de relevante marktnotering

of, als die er niet is, de waarde die wordt bepaald met behulp van marktconforme en

toetsbare waarderingsmodellen. Derivaatcontracten met een negatieve waarde worden in

de balans onder de overige schulden en overlopende passiva verantwoord.

Overige beleggingen

Overige beleggingen worden gewaardeerd tegen reële waarde. Voor niet ter beurze

genoteerde participaties in beleggingsfondsen is dit de intrinsieke waarde, die de reële

waarde van de onderliggende beleggingen representeert.



reële waarde. Na de eerste verwerking worden vorderingen gewaardeerd op

geamortiseerde kostprijs (gelijk aan de nominale waarde indien geen sprake is van

transactiekosten) onder aftrek van eventuele bijzondere waardeverminderingen, indien

sprake is van oninbaarheid.



uitstaande vorderingen. Voor gelijksoortige posten met gelijksoortige risico's wordt

gezamenlijk een schatting gemaakt van verliezen en risico's op balansdatum. Deze

systematiek om de voorziening vast te stellen wordt gerekend tot de statische methode.

Overige activa

Onder meer worden hieronder de liquide middelen opgenomen voor zover dit

banktegoeden betreft welke onmiddellijk opeisbaar zijn. Liquide middelen worden

gewaardeerd tegen nominale waarde. Zij worden onderscheiden van tegoeden in verband

met beleggingstransacties. Liquide middelen uit hoofde van beleggingstransacties worden

gepresenteerd onder de beleggingen.

Eigen vermogen

De algemene reserve wordt bepaald door het bedrag dat resteert nadat alle actiefposten

en posten van het vreemd vermogen, volgens de van toepassing zijnde

waarderingsgrondslagen, in de balans zijn opgenomen. Het saldo van baten en lasten zal

toegevoegd of onttrokken worden aan de algemene reserve.

110

Technische voorzieningen

De Voorziening pensioenverplichtingen wordt gewaardeerd op actuele waarde

(marktwaarde). De actuele waarde wordt bepaald op basis van de contante waarde van

de onvoorwaardelijke pensioenverplichtingen. De contante waarde wordt bepaald met

gebruikmaking van prudente actuariële grondslagen en de marktrente. Bij de berekening

van de Voorziening pensioenverplichtingen is uitgegaan van het op de balansdatum

geldende pensioenreglement en van de over de verstreken deelnemersjaren verworven

aanspraken en rechten. Jaarlijks wordt door het bestuur besloten of de opgebouwde

pensioenaanspraken en -rechten worden verhoogd. Alle per balansdatum bestaande

toeslagbesluiten (ook voor toeslagbesluiten na balansdatum voor zover sprake is van ex

ante condities) zijn in de berekening begrepen. Bij de berekening van de Voorziening

pensioenverplichtingen wordt rekening gehouden met premievrije pensioenopbouw in

verband met invaliditeit op basis van de te bereiken aanspraken. Bij de berekening van

de voorziening voor arbeidsongeschiktheidspensioen wordt rekening gehouden met

ingegane arbeidsongeschiktheidspensioenen. Bij de bepaling van de actuariële

uitgangspunten wordt uitgegaan van, voor de toezichthouder acceptabele grondslagen,

waarbij rekening wordt gehouden met de voorzienbare trend in levensverwachting.

De berekeningen zijn uitgevoerd op basis van de volgende actuariële grondslagen en

veronderstellingen:

• Marktrente: gebaseerd op de nominale zero coupon rentetermijnstructuur ultimo

berekeningsjaar zoals gepubliceerd door DNB.

• Overlevingstafel AG-prognosetafel 2018 met een fondsspecifieke correctie van de

sterftekansen o.b.v. Mercer-model 2016 voor inkomensklasse ‘Hoog’.

• Tarief onbepaalde partnersysteem voor actieve en gewezen deelnemers met

partner.

• Voor nog niet ingegaan partnerpensioen is aangenomen dat de vrouwelijke

partner drie jaar jonger is dan de verzekerde man en de mannelijke partner drie

jaar ouder dan de verzekerde vrouw.

• Het partnerpensioen is gebaseerd op opbouw.

Overige technische voorzieningen


Overige schulden en overlopende passiva worden bij de eerste verwerking gewaardeerd

op reële waarde. Na de eerste verwerking worden schulden gewaardeerd op


transactiekosten).

6.4.4 Grondslagen voor de resultaatbepaling

Algemeen


De in de staat van baten en lasten opgenomen posten zijn in belangrijke mate




111

Premiebijdragen

De premiebijdragen worden ten gunste van het resultaat gebracht in de periode waarin

de daarmee samenhangende pensioenrechten worden opgebouwd.

Beleggingsresultaten

De beleggingsresultaten worden ten gunste of ten laste van het resultaat gebracht in de

periode waarop zij betrekking hebben. Hierop worden de kosten van vermogensbeheer

die direct aan Volo pensioen gefactureerd of nog te factureren zijn in mindering gebracht.

Onder de directe beleggingsresultaten zijn vooral dividend en rente opgenomen. Dividend

wordt verantwoord op het moment van betaalbaarstelling, waarbij rekening wordt

gehouden met niet terugvorderbare dividendbelasting. Resultaten uit beleggingen in

beleggingsfondsen worden verantwoord als indirecte beleggingsresultaten. De kosten van

vermogensbeheer van indirecte beleggingen (kosten die ten laste van beleggingsfondsen

worden gebracht) en de transactiekosten zijn al in mindering gebracht op de indirecte

beleggingsresultaten. Voor zover de transactiekosten niet zijn gefactureerd wordt gebruik

gemaakt van inschattingen op basis van de aanbevelingen van de Pensioenfederatie.

Pensioenuitkeringen

De pensioenuitkeringen worden in de ‘Staat van baten en lasten’ opgenomen in de

periode waarop zij betrekking hebben.

Pensioenuitvoeringskosten

De pensioenuitvoeringskosten zijn toegerekend aan de periode waarop ze betrekking

hebben.

Mutaties in de voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds

Pensioenopbouw

De pensioenopbouw met betrekking tot ouderdomspensioen en partnerpensioen wordt

toegerekend aan de periode waarin de opbouw van pensioenaanspraken plaatsvindt. De

verplichtingen met betrekking tot nabestaandenpensioen,

arbeidsongeschiktheidspensioen en premieovername bij arbeidsongeschiktheid

worden opgenomen in de periode waarin zij ontstaan.

Toeslagverlening

De verhoging van de technische voorzieningen uit hoofde van indexering wordt in de

‘Staat van baten en lasten’ opgenomen op het moment waarop de toezegging wordt

gedaan.

Rentetoevoeging

De pensioenverplichtingen worden contant gemaakt tegen de nominale marktrente op

basis van de door DNB gepubliceerde rentetermijnstructuur van interbancaire swaps op

balansdatum (met een UFR voor de langere looptijden). Aan de technische voorziening

wordt rente van -0,260% toegevoegd op basis van de éénjaarsrente op de interbancaire

swapmarkt Primo verslaggevingsperiode.

112

Onttrekking voor pensioenuitkeringen en pensioenuitvoeringskosten

De vrijval wordt ten gunste van de ‘Staat van baten en lasten’ gebracht in de periode

waarin de lasten bij de berekening van de voorziening waren voorzien.

Wijziging marktrente

De wijziging marktrente op balansdatum als gevolg van wijzigingen in de door DNB

gepubliceerde rentetermijnstructuur wordt in de ‘Staat van baten en lasten’ opgenomen.

Wijziging uit hoofde van overdracht van rechten

Het saldo van de actuariële inkomende en uitgaande waardeoverdrachten wordt

toegerekend aan de periode waarop zij betrekking heeft.

Aanpassing actuariële grondslagenpensioenregeling

De mutatie van de voorziening als gevolg van aanpassing van actuariële grondslagen in

het verslagjaar wordt in de ‘Staat van baten en lasten’ opgenomen.

Overige mutaties

De overige mutaties worden toegekend aan de periode waarop ze betrekking hebben.

Mutatie technische voorzieningen

Mutatie in de voorziening heeft betrekking op indexering, rentetoevoeging, onttrekking

voor pensioenuitkeringen en pensioenuitvoeringskosten, wijziging marktrente en overige

mutaties.

Premies herverzekering

Herverzekeringskosten worden toegerekend aan de periode waarop de herverzekering

betrekking heeft.

6.4.5 Grondslagen kasstroomoverzicht

Het kasstroomoverzicht is opgesteld overeenkomstig de directe methode. Alle

ontvangsten en uitgaven worden hierbij als zodanig gepresenteerd. Er wordt onderscheid


113

6.5 Toelichting Financiële verantwoording Volo pensioen kring Primo


1 Beleggingen voor risico pensioenfonds

Het verloop van de post beleggingen, gesplitst naar beleggingscategorie, is als volgt:

Verloop beleggingen naar beleggingscategorie

(bedragen x € 1 duizend) 1 januari Aankopen/ Verkopen/ Waarde- 31 december

2018 verstrekkingen aflossingen verande- 2018

ringen

Vastgoedbeleggingen - 9.200 -1.000 1.022 9.222

Aandelenbeleggingen - 38.900 -800 -751 37.349

Vastrentende waarden - 174.401 -4.500 4.833 174.734

Derivaten - - 1.673 2.072 3.745

Overige beleggingen - 6.899 -1.800 -459 4.640

_________________________________________________________________________________________

Totaal - 229.400 -6.427 6.717 229.690

Geldmarktbeleggingen - 2.212

_________________________________________________________________________________________

Totaal - 229.400 -6.427 6.717 231.902

De aankopen van € 229.400.000 zijn volledig gerelateerd aan de collectieve

waardeoverdracht waarbij een volledig in ‘cash’ betaalde koopsom enerzijds en een

verplichtingenbestand met opgebouwde aanspraken en rechten anderzijds per 1 januari

2018 door Stichting Jan Huysman Fonds overgedragen zijn aan de collectiviteitskring

Volo pensioen kring Primo.

Bij derivaten kan in geval van het voortijdig sluiten van het contract een positief of

negatief resultaat op de verkoop worden behaald. Afhankelijk van de wijze waarop de

derivatenpositie is aangegaan (actief of passief) en de gelden spotkoers kan onder de

post verkopen / aflossingen een positief of negatief bedrag worden gepresenteerd.

Wijze van waardebepaling

Voor het bepalen van de reële waarde wordt het volgende hiërarchische onderscheid in

waarderingsmethoden gemaakt afhankelijk van de beschikbaarheid van objectieve

gegevens.

• Directe marktnoteringen − Beleggingen waarvan de waarde is gebaseerd op

genoteerde, niet aangepaste prijzen voor identieke beleggingen die op actieve

markten, waartoe op het waarderingsmoment toegang is, tot stand zijn gekomen.

• Afgeleide marktnoteringen − Beleggingen waarvan de waarde is gebaseerd op

marktgegevens, anders dan directe marktnoteringen, die direct of indirect

waarneembaar zijn en waarop eventueel aanpassingen worden verricht. Onder

deze categorie zijn ook begrepen fondsbeleggingen waarvan minder frequent een

netto vermogenswaarde wordt ontvangen maar waarop wel kan worden

gehandeld.

114

• Waarderingsmodellen en technieken − Beleggingen waarvan de reële waarde is

gebaseerd op waarderingsmodellen en -technieken waarbij inschattingen zijn

gemaakt en veronderstellingen zijn gehanteerd door de vermogensbeheerder

vanwege het ontbreken van volledig waarneembare marktgegevens. Onder deze

categorie zijn ook begrepen beleggingen in closed end beleggingsfondsen.

In onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de boekwaarde onderscheiden

naar de verschillende waarderingsmethoden afhankelijk van de beschikbaarheid van

objectieve gegevens.

Voor zover het PGGM beleggingsfondsen betreft, is het beginsel ‘look through’ niet

toegepast; beleggingen in de open end PGGM beleggingsfondsen zijn onder Afgeleide

marktnoteringen verantwoord. Het beginsel ‘look through’ is wel toegepast in het geval

van de geldmarktbeleggingen c.q. de bankrekeningen en geldmarktinstrumenten op

naam van PGGM Treasury B.V. PGGM Vermogensbeheer B.V. voert in opdracht van Volo

pensioen, andere pensioenfondsen en de PGGM beleggingsfondsen het treasury

management in gezamenlijkheid uit. Dit houdt in dat PGGM Vermogensbeheer B.V. voor

de uitvoering van dit gezamenlijke beheer op naam van PGGM Treasury B.V.

bankrekeningen en geldmarktinstrumenten voor rekening en risico van genoemde

opdrachtgevers aanhoudt. Als gevolg hiervan ligt van bedoelde geldmarktbeleggingen het

juridisch eigendom bij PGGM Treasury B.V. en het economisch eigendom bij Volo

Pensioen. Op basis van dit laatste is het beginsel ‘look through’ op de

geldmarktbeleggingen op naam van PGGM Treasury B.V. toegepast.

(bedragen x € 1 duizend) Directe Afgeleide Waarderings-

markt- markt- modellen en

Toelichting noteringen noteringen technieken Totaal

Per 31 december 2018

Vastgoedbeleggingen x - 9.222 - 9.222

Aandelenbeleggingen x - 37.349 - 37.349

Vastrentende waarden x - 174.734 - 174.734

Derivaten x - 3.745 - 3.745

Overige beleggingen x - 4.640 - 4.640

Geldmarktbeleggingen 1.628 584 2.212

_________________________________________________________________________________________

Totaal 1.628 230.274 - 231.902

115

Vastgoedbeleggingen

Vastgoed naar regio

(bedragen x € 1 duizend) 2018 %

Europa 1.568 17

Noord-Amerika en overig dollarzone 5072 55

Verre Oosten 2.398 26

Opkomende markten 184 2

_________________________________________________________________________________________

Totaal 9.222 100

Vastgoed beursgenoteerd/niet-beursgenoteerd


Vastgoed beursgenoteerd 9.222 100

Vastgoed niet-beursgenoteerd - -

_________________________________________________________________________________________

Totaal 9.222 100

Beursgenoteerd vastgoed naar sector


Kantoren 1.542 17

Winkels 1.641 18

Woningen 1.613 17

Bedrijfsruimten 900 10

Gemengd 3.526 38

_________________________________________________________________________________________

Totaal 9.222 100

Beleggingen in vastgoed worden aangehouden via PGGM Beleggingsfondsen.

Aandelenbeleggingen

Aandelen naar regio


Europa 7.399 20

Noord-Amerika en overig dollarzone 18.380 49


Opkomende markten 7.125 19

_________________________________________________________________________________________

Totaal 37.349 100

116

Aandelen naar bedrijfstak


Consumptiegoederen 7.685 21

Energie 1.808 5

Financiële dienstverlening 8.503 22

Gezondheid 4.046 11

Industrie 3.604 10

Informatietechnologie 4.799 13

Grondstoffen 2.024 5

Telecommunicatie 3.649 10

Nutsbedrijven 1.231 3

_________________________________________________________________________________________

Totaal 37.349 100

Beleggingen in aandelen worden aangehouden via PGGM Beleggingsfondsen.




Obligaties 174.734


_________________________________________________________________________________________

Totaal 176.946

Obligaties


Staatsobligaties 129.256 74

Bedrijfsobligaties 45.478 26

_________________________________________________________________________________________

Totaal 174.734 100

Obligaties naar regio


Europa 150.625 86




_________________________________________________________________________________________

Totaal 174.734 100

Beleggingen in obligaties worden aangehouden via PGGM Beleggingsfondsen.

117

Geldmarktbeleggingen


Bankrekeningen en geldmarktinstrumenten op naam van PGGM Treasury B.V. 2.212

_________________________________________________________________________________________

Totaal 2.212

PGGM Vermogensbeheer B.V. is de door Volo pensioen aangestelde

vermogensbeheerder, die ook voor andere pensioenfondsen en de beleggingsfondsen van

PGGM de vermogensbeheerder is. Voor Volo pensioen en de overige pensioenfondsen en

beleggingsfondsen, die een daartoe strekkend mandaat hebben afgegeven, voert PGGM

Vermogensbeheer B.V. het treasury management in gezamenlijkheid uit. Voor de

uitvoering van dit gezamenlijke beheer houdt PGGM Vermogensbeheer B.V. op naam van

PGGM Treasury B.V. bankrekeningen en geldmarktinstrumenten aan voor rekening en

risico van haar opdrachtgevers. Als gevolg hiervan ligt het economisch eigendom van

bedoelde bankrekeningen en geldmarktinstrumenten bij de opdrachtgevers van PGGM

Vermogensbeheer B.V. en ligt het juridisch eigendom bij PGGM Treasury B.V.

De belangrijkste reden voor de oprichting van PGGM Treasury B.V. is het voordeel van

gecentraliseerde treasury-activiteiten. Om meerdere pensioenfondsen als klant te kunnen

bedienen, heeft PGGM verschillende beleggingsfondsen opgericht, waarvan Volo pensioen

gebruik maakt. Hierdoor zijn de beleggingen juridisch van elkaar gescheiden en is het

noodzakelijk om ten behoeve van effectief liquiditeitsmanagement de treasury-

activiteiten via een aparte juridische entiteit te centraliseren. De belangrijkste voordelen

van de gecentraliseerde treasury-activiteiten zijn het liquiditeitsmanagement, de

risicoreductie en lagere kosten.

Ultimo boekjaar gaat het om een vordering van € 2.212 duizend waarvan Volo pensioen

kring Primo alleen het economisch eigendom houdt. Dit bedrag is gepresenteerd onder

Bankrekeningen en geldmarktinstrumenten op naam van PGGM Treasury B.V. De

voordelen, zoals netting en rentecompensatie, die met dit gezamenlijke beheer worden

behaald, worden naar rato van het absolute belang in de gezamenlijkheid over de

deelnemers verdeeld.

De samenstelling van het hiervoor genoemde saldo van de bankrekeningen en

geldmarktinstrumenten die PGGM Treasury B.V. ultimo boekjaar aanhoudt, is als volgt:


Obligaties 1.305 59

Deposito’s bij banken 310 14

Liquiditeitsfondsen 332 15

Vorderingen uit hoofde van reverse repo’s 287 13

Totaal bezittingen 2.234 101

Schulden uit hoofde van beleggingsactiviteiten -22 -1

Totaal schulden -22 -1

_________________________________________________________________________________________

Totaal 2.212 100

118

Derivaten

Derivatenposities per 31 december 2018

(bedragen x € 1 duizend)

Contract Marktwaarde Marktwaarde Totale

omvang derivaten activa derivaten passiva marktwaarde

Valutaderivaten 20.073 130 -73 57

Rentederivaten 7.900 5.288 -1.600 3.688

_________________________________________________________________________________________

Stand per 31 december 2018 5.418 -1.673 3.745

Overige beleggingen

Overige beleggingen


Grondstoffen 4.640

_________________________________________________________________________________________

Totaal 4.640

Beleggingen in grondstoffen worden aangehouden via PGGM Beleggingsfondsen.




Vorderingen op deelnemers -

Vorderingen uit hoofde van beleggingen 146

Vordering op herverzekeraar 340

Overige vorderingen 247

_________________________________________________________________________________________

Totaal 733

Alle vorderingen en overlopende activa hebben een verwachte resterende looptijd van

korter dan één jaar.

Vorderingen uit hoofde van beleggingen


Af te wikkelen beleggingstransacties 145

Overige vorderingen en overlopende activa 1

_________________________________________________________________________________________

Totaal 146

119

3 Overige activa

Overige activa


Liquide middelen 358

_________________________________________________________________________________________

Totaal 358

Onder de liquide middelen worden opgenomen die kasmiddelen en tegoeden op

bankrekeningen, die onmiddellijk dan wel op korte termijn opeisbaar zijn.

4 Eigen vermogen


Algemene reserve 14.686

Overige reserves -

_________________________________________________________________________________________

Totaal 14.686

Algemene reserve


Stand begin van het jaar -

Saldo baten en lasten 14.686

_________________________________________________________________________________________

Stand eind van het jaar 14.686

Solvabiliteit


Minimaal Vereist Eigen Vermogen 8.555

Vereist vermogen 25.686

Aanwezig vermogen 14.686

120

5 Technische voorzieningen voor risico fonds

Naar hun aard hebben de technische voorzieningen in het algemeen een langlopend

karakter.

Mutatieoverzicht Voorziening pensioenverplichtingen voor risico van Volo pensioen


Collectieve waardeoverdracht 211.933

Pensioenopbouw -

Toeslagverlening 549

Rentetoevoeging -542

Onttrekking voor pensioenuitkeringen -6.624

Onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten -99

Wijziging marktrente 8.170

Saldo van inkomende en uitgaande waardeoverdrachten -25

Aanpassing (overlevings)tafels -1.867

Wijziging opslag kostenvoorziening 1.876

Overige wijzigingen 130

Mutaties overige technische voorzieningen 340

_________________________________________________________________________________________


Pensioenopbouw

Volo pensioen kring Primo is een slapende kring. Er is geen sprake van premiebetaling en

pensioenopbouw voor actieve deelnemers.

Toeslagverlening

Over het jaar 2018 is een toeslag toegekend van 0,26%.

Rentetoevoeging Voorziening pensioenverplichtingen

De éénjaarsrente waarmee de voorziening wordt opgerent was in 2018 negatief en

bedroeg -/- 0,260%. Als gevolg hiervan daalde de voorziening.

Onttrekking voor pensioenuitkeringen

Uit de voorziening vallen middelen vrij voor het doen van de uitkeringen aan de

pensioentrekkenden.

Onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten

Bij het vrijvallen van de uitkeringen valt ook de dekking vrij van de kostenvoorziening

waarmee de kosten van het lopende jaar worden gefinancierd.


Aan het eind van het jaar is de voorziening bepaald op basis van de door de DNB

vastgestelde rentetermijnstructuur. Door de wijziging van deze rentetermijnstructuur is

de voorziening gestegen.

121

Saldo van inkomende en uitgaande waardeoverdrachten

Dit betreft het saldo van de individuele waardeoverdrachten.

Aanpassing overlevingsgrondslagen

Op 12 september 2018 publiceerde het Koninklijk Actuarieel Genootschap een nieuwe

prognosetafel, AG2018. Deze prognose voorspelt een minder snelle stijging van de

levensverwachting dan eerder verwacht. Dit leidt tot een daling van de voorziening van

€ 1.867.000.

Wijziging opslag kostenvoorziening

In 2018 is de kostenopslag voor kring Primo aangepast. De governancekosten die in

2018 ten laste van de beleggingsopbrengsten werden gebracht komen vanaf 2019 ten

laste van de kostenvoorziening. Daarvoor is de kostenvoorziening verhoogd van 1,5%

naar 2,4%. Dit leidt tot een stijging van de voorziening van € 1.876.000.

Overige wijzigingen

Onder de overige wijzigingen zijn de volgende resultaten opgenomen:

- Het actuariële resultaat van de verwachte en gerealiseerde sterftemutaties (€

163.000).

- De mutatie pensionering met de resultaten van flexibilisering (- € 33.000).

Mutatie overige technische voorzieningen

De mutatie overige technische voorzieningen hebben betrekking op de herverzekering

van het ouderdomspensioen en het (bijzonder)partnerpensioen bij Delta Lloyd.

Technische voorziening naar categorie deelnemers


Actieve deelnemers 6.092

Gewezen deelnemers 108.947

Pensioengerechtigden 98.802

_________________________________________________________________________________________

Totaal 213.841

122


Overige schulden


Verplichtingen uit hoofde van beleggingen 4.001

Overige schulden 465

_________________________________________________________________________________________

Totaal 4.466

De overige schulden hebben een looptijd van korter dan 1 jaar.

Verplichtingen uit hoofde van beleggingen


Af te wikkelen beleggingstransacties -

Schulden uit hoofde van collateral management 3.771

Overige schulden en overlopende passiva 230

_________________________________________________________________________________________

Totaal 4.001


De collectiviteitkring heeft over de verslagperiode een stortingsbijdrage geleverd aan het

weerstandsvermogen van Volo pensioen ter hoogte van 0,2% van het vermogen. Het

weerstandsvermogen valt vrij aan dit uittredende collectief bij een collectieve uitgaande

waardeoverdracht, mits het weerstandsvermogen van Volo pensioen hierdoor niet tot

onder het minimale vereiste weerstandsvermogen daalt.

123


11 Risicobeheer

Dekkingsgraadrisico


S1 Renterisico 3.294

S2 Risico zakelijke waarden 15.209

S3 Valutarisico 7.409

S4 Grondstoffenrisico 3.952

S5 Kredietrisico 9.659

S6 Verzekeringstechnisch risico 6.350

S10 Actief beheer risico 999

Af: diversificatie-effect -21.186

Totaal S (vereiste buffers) = Vereist Eigen Vermogen 25.686


Aanwezig vermogen 14.686

_________________________________________________________________________________________

Surplus/tekort -11.000

Renterisico (S1)

Rente- en inflatierisico is de mogelijke impact op de waarde van de beleggingen en de

verplichtingen als gevolg van onzekerheid in het niveau van de rente en de inflatie. In lijn

met het strategisch beleggingsbeleid 2019 wordt 70% van het nominale renterisico

afgedekt door middel van een rentehedge.

Risico zakelijke waarden (S2)

Zakelijke waardenrisico is het aandelen- en vastgoedrisico. Zakelijke waardenrisico is de

mogelijke impact op de waarde van de beleggingen als gevolg van onzekerheid in de

marktprijzen van posities in aandelen en vastgoed. Omdat de beleggingsportefeuille voor

een deel uit zakelijke waarden bestaat, is de dekkingsgraad gevoelig voor veranderingen

in aandelenkoersen. Dit uit zich in een relatief hoge S2 ten opzichte van de andere

risicofactoren.

Valutarisico (S3)

Valutarisico is de mogelijke impact op de waarde van de beleggingen als gevolg van

onzekerheid in de valutakoersen. Het valutarisico in ontwikkelde markten wordt door

Volo pensioen (zowel kring Primo als kring Secundo) gedeeltelijk afgedekt. De exposures

naar Amerikaanse dollars (USD), Japanse yens (JPY) en Britse ponden (GBP) worden

voor 70% afgedekt. Valutarisico vanuit overige ontwikkelde landen en opkomende

markten wordt niet afgedekt.

124

Voor de inschatting van het valutarisico ten behoeve van de bepaling van het VEV

voldoet het standaardmodel. Omdat het valutarisico conform beleid niet volledig is

afgedekt, is de dekkingsgraad gevoelig voor veranderingen in valutakoersen.

Grondstoffenrisico (S4)

Grondstoffenrisico is de mogelijke impact op de waarde van de beleggingen als gevolg

van onzekerheid over de marktprijzen van de grondstoffen. Het risicoprofiel van

Grondstoffen bij Volo pensioen komt niet meer overeen met het profiel in de huidige

standaardmethode. De benchmark zoals vastgelegd in de SBM bestaat namelijk alleen uit

olie-gerelateerde grondstoffen. Een benchmark die alleen belegt in de oliesector is

risicovoller dan een benchmark waarin gespreid belegd wordt over meerdere sectoren.

Volo pensioen hanteert daarom een partieel intern model voor Grondstoffen. Voor het

grondstoffenrisico wordt uitgegaan van een schok van 55%, dit is hoger dan de schok

van 35% in het standaardmodel.

Kredietrisico (S5)

Kredietrisico is de mogelijke impact op de waarde van de beleggingen wanneer

tegenpartijen niet aan de contractuele verplichtingen kunnen voldoen. Daarbij worden

tegenpartijen gedefinieerd als partijen die direct geld lenen aan andere partijen in

financiële markten.

Bij het bepalen van het kredietrisico op de beleggingen waarvoor dit van toepassing is,

worden de door DNB voorgeschreven schokken op de credit spread gehanteerd. De schok

op de credit spread is afhankelijk van de rating van de onderliggende beleggingen:

a. Instrumenten met een AAA of equivalente rating: +60 basispunten;

b. Instrumenten met een AA of equivalente rating: +80 basispunten;

c. Instrumenten met een A of equivalente rating: +130 basispunten;

d. Instrumenten met een BBB of equivalente rating: +180 basispunten;

e. Instrumenten met een lagere rating of instrumenten zonder rating: +530

basispunten;

f. Het kredietrisico van Europese staatsobligaties met een AAA-rating stelt Volo

pensioen gelijk aan 0 conform het standaardmodel. In het Vereist Eigen Vermogen

per eind van het vierde kwartaal van 2018 zijn dit Nederlandse en Duitse

staatsobligaties.

Verzekeringstechnisch risico (S6)

Verzekeringstechnisch risico is de mogelijke impact op de waarde van de

pensioenverplichtingen als gevolg van onzekerheid in de actuariële grondslagen.

De Pensioenwet schrijft geen parameters voor in het standaardmodel voor de bepaling

van het verzekeringstechnisch risico. Volo pensioen maakt gebruik van de handreiking

die DNB heeft opgesteld voor de berekening van S6, waarbij onderscheid gemaakt wordt

in procesrisico, negatieve stochastische afwijking (NSA) en trendsterfteonzekerheid

(TSO). Aangezien kring Primo van Volo pensioen een beperkt aantal deelnemers per

pensioenvorm heeft is er gekozen voor model A uit de handreiking.

125

Liquiditeitsrisico (S7)

De richtlijnen van DNB geven aan dat een vermogensbuffer voor het liquiditeitsrisico bij

een adequate beheersing niet voor de hand ligt. PGGM Vermogensbeheer geeft op

periodieke basis inzicht in liquiditeitsrisico en gebruikt stress-scenario´s om na te gaan of

dit risico het totale risicoprofiel van de kringen van Volo pensioen beïnvloedt. Hiervan is

tot nog toe geen sprake geweest. Daarom is verondersteld dat de impact van

liquiditeitsrisico´s op het Vereist Eigen Vermogen gelijk gesteld kan worden aan 0.

Concentratierisico (S8)

Concentratierisico is het risico dat ontstaat als een adequate spreiding van activa of

passiva ontbreekt. In het standaardmodel mag een pensioenfonds de gevoeligheid van

het eigen vermogen voor concentratierisico gelijkstellen aan 0%, als het betreffende

pensioenfonds een gediversifieerde beleggingsportefeuille aanhoudt.

Volo pensioen heeft een beleggingsstrategie met een weloverwogen spreiding van de

beleggingen over categorieën, regio’s, sectoren en bedrijven. Daarom wordt in de

bepaling van het Vereist Eigen Vermogen geen buffer voor dit risico aangehouden.

Operationeel risico (S9)



onverwachte externe gebeurtenissen. Onder meer door de verstrekking van Standaard

3402-verklaringen met betrekking tot de beheersing van interne processen bij

Vermogensbeheer en Pensioenbeheer wordt het operationeel risico beheerst. Het lopen

van operationeel risico is onontkoombaar voor een instelling in tegenstelling tot

bijvoorbeeld concentratierisico wat grotendeels te mitigeren is. Dit leidt ertoe dat de

beheersing van operationeel risico belangrijker is dan de modellering ervan in termen

van het opleggen van een kapitaalseis. Daarnaast is operationeel risico moeilijk te

modelleren door het gebrek aan fonds-specifieke data. In de bepaling van het Vereist

Eigen Vermogen wordt daarom geen buffer voor dit risico aangehouden.

Risico actief beheer (S10)

Actief beheer betreft het maximale verlies dat door actief beheer zal optreden met een

waarschijnlijkheid van 2,5%. Conform de richtlijnen van DNB wordt actief risico

meegenomen voor beleggingen in aandelen en vastgoed die een tracking error hebben

groter dan 1%. De categorie Alternatieve aandelenstrategieën heeft een tracking error

groter dan 1%. Op basis van deze tracking error wordt de S10 bepaald.

126

6.5.4 Toelichting posten staat van baten en lasten

7 Premiebijdragen

Premiebijdrage werkgevers en werknemers (bedragen x € 1 duizend) 2018

Feitelijke premie -

_________________________________________________________________________________________

Totaal 0,0

Volo pensioen kring Primo is een collectiviteitkring met een gesloten regeling. Er vindt

geen actieve premie inleg meer plaats ten behoeve van actief pensioenopbouw.

8 Beleggingsresultaten voor risico pensioenfonds


Directe Indirecte Kosten van Totaal

beleggings- beleggings- vermogens-

opbrengsten opbrengsten beheer

Vastgoed - 1.022 -10 1.012

Aandelen - -751 -39 -790

Vastrentende waarden 14 4.832 -171 4.675

Derivaten - 2.072 - 2.072

Overige beleggingen - -459 -9 -468

_________________________________________________________________________________________

Totaal 14 6.716 -229 6.501

9 Overige baten


Overige baten -

Baten uit herverzekering (uitkeringen, ontvangen resultatendeling) -

_________________________________________________________________________________________

Totaal -

Volo pensioen kring Primo kent geen overige baten over het boekjaar 2018.

127

10 Pensioenuitkeringen


Ouderdomspensioen -5.175

Nabestaandenpensioen -1.357

Wezenpensioen -22

Invaliditeitspensioen -96

Andere uitkeringen (o.a. afkopen) 43

_________________________________________________________________________________________

Totaal -6.607

Het bedrag bij ‘Andere uitkeringen’ betreft € 53.000 ontvangen herverzekerde

uitkeringen van Delta Lloyd en € 10.000 afkopen.

11 Pensioenuitvoeringskosten


Kosten belanghebbendenorgaan -11

Administratiekostenvergoeding Volo pensioen -102

Adviseurskosten -

Overige -

Waarvan kosten t.b.v. vermogensbeheer -

_________________________________________________________________________________________

Totaal -113

12 Mutatie voorziening pensioenverplichting voor risico van Volo pensioen


Pensioenopbouw -

Toeslagverlening -549

Rentetoevoeging 542

Onttrekking voor pensioenuitkeringen 6.624

Onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten 99

Wijziging marktrente -8.170

Wijziging uit hoofde van overdracht van rechten 25

Inkoop collectieve waardeoverdracht -211.933

Aanpassing (overlevings)tafels 1.867

Wijziging opslag kostenvoorziening -1.876

Overige wijzigingen Voorziening pensioenverplichtingen -130

_________________________________________________________________________________________

Totaal -213.501

128

13 Pensioenopbouw

Onder pensioenopbouw is opgenomen de actuarieel berekende waarde van de diensttijd-

opbouw. Dit is het effect op de Voorziening pensioenverplichtingen van de in het

verslagjaar opgebouwde nominale rechten ouderdomspensioen en nabestaanden-

pensioen. Volo pensioen kring Primo is een slapende kring. Er is geen sprake van

premiebetaling en pensioenopbouw voor actieve deelnemers.

14 Toeslagverlening

Het bestuur heeft op 11 december 2018 besloten de nominale rechten te indexeren per

1 januari 2019. Per balansdatum hoeven de opgebouwde rechten niet verlaagd te

worden.

15 Rentetoevoeging

De technisch benodigde rente die in 2018 is toegevoegd aan de Technische Voorziening

is gelijk aan de éénjaarsrente uit de nominale rentetermijnstructuur ultimo 2017, zoals

gepubliceerd door DNB. Deze éénjaarsrente bedroeg -0,260%.

16 Onttrekking voor pensioenuitkeringen


Ouderdomspensioen 5.167

Arbeidsongeschiktheidspensioen 100

Nabestaandenpensioen (partnerpensioen) 1.331

Wezenpensioen 17

Totaal pensioenuitkeringen 6.615


_________________________________________________________________________________________

Totaal 6.624

Verwachte toekomstige pensioenuitkeringen worden vooraf actuarieel berekend en

opgenomen in de Voorziening pensioenverplichtingen. De onder deze kop opgenomen

afname van de voorziening betreft het bedrag dat vrijkomt ten behoeve van de

financiering van de pensioenen van de verslagperiode.

17 Onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten

Toekomstige pensioenuitvoeringskosten worden vooraf actuarieel berekend en


afname van de Voorziening pensioenverplichtingen betreft het bedrag dat vrijkomt ten

behoeve van de financiering van de kosten van de verslagperiode. Dit betreft een totale

vrijval van € 99.000.

18 Wijziging marktrente

Jaarlijks wordt per 31 december de marktwaarde van de technische voorzieningen

herrekend door toepassing van de actuele rentetermijnstructuur. De technische

voorzieningen kunnen worden herleid naar één vast rentepercentage. Per 31 december

129

2017 bedroeg de gemiddelde interne rekenrente 1,48%. Per 31 december 2018 was de

gemiddelde interne rekenrente 1,35%, bij de per die datum gepubliceerde

rentetermijnstructuur. De wijziging van de rentetermijnstructuur in 2018 heeft tot een

toename van de technische voorzieningen geleid.

19 Wijziging uit hoofde van overdracht van rechten


Inkomende waardeoverdrachten 0

Uitgaande waardeoverdrachten 25

_________________________________________________________________________________________

Totaal 25

Waardeoverdracht betreft de ontvangst van of overdracht aan pensioenfonds of

pensioenverzekeraar van respectievelijk de vorige of nieuwe werkgever van de contante

waarde van premievrije pensioenaanspraken van deelnemers, die tot de ontslagdatum

zijn opgebouwd.

20 Wijziging uit hoofde van overdracht van rechten collectief


Inkomende waardeoverdrachten -211.933


_________________________________________________________________________________________

Totaal -211.933


pensioenverzekeraar van respectievelijk de vorige of nieuwe uitvoerder van de contante


zijn opgebouwd.

21 Aanpassing (overlevings)tafels



levensverwachting dan eerder verwacht. Dit leidt tot een daling van de Voorziening

pensioenverplichtingen met € 1.867.000. Dit is vergelijkbaar met de inschatting zoals die

tijdens het grondslagenonderzoek is gedaan. Uit onderzoek naar de ervaringssterfte

bleek dat het niet nodig was om deze aan te passen.

22 Wijziging opslag kostenvoorziening

In 2018 is de kostenopslag voor kring Primo aangepast. De governancekosten die in

2018 ten laste van de beleggingsopbrengsten werden gebracht komen vanaf 2019 ten

laste van de kostenvoorziening. Daarvoor is de kostenvoorziening verhoogd van 1,5%

naar 2,4%.

130

23 Overige mutatie voorziening pensioenverplichtingen


Actuariële bestandsresultaten -163

Bestandsmutaties 33

_________________________________________________________________________________________

Totaal -130

Dit betreft de vergelijking van veronderstellingen ten aanzien van overlijden, langleven

en arbeidsongeschiktheid met de werkelijke waarnemingen voor de populatie van Volo

pensioen.

De vaststelling van de toereikendheid van de technische voorzieningen is een inherent

onzeker proces, waarbij gebruik wordt gemaakt van schattingen en oordelen door het

bestuur van Volo pensioen. Het effect van deze wijzigingen wordt verantwoord in het

resultaat op het moment dat de actuariële uitgangspunten worden herzien.

24 Mutatie herverzekeringsdeel technische voorzieningen


Onttrekking uit Voorziening pensioenverplichtingen voor pensioenuitkering 51

Rentetoevoeging 1

Wijziging marktrente -5

Collectieve overdrachten -396

Overige wijzigingen 9

_________________________________________________________________________________________

Totaal -340

Bij de overgang van Stichting Jan Huysman Wz. fonds naar Volo pensioen kring Primo is

ook de vordering op de herverzekeraar Delta Lloyd overdragen aan Volo pensioen kring

Primo. Het betreft de herverzekering van een oude portefeuille waarin het

ouderdomspensioen en het (bijzonder)partnerpensioen is herverzekerd.

25 Saldo overdracht van rechten


Inkomende waardeoverdrachten 229.234

Uitgaande waardeoverdrachten -26

_________________________________________________________________________________________

Totaal 229.208

De inkomende waardeoverdrachten komt hoofdzakelijk voort uit de collectieve

waardeoverdracht uitgevoerd per 1 januari 2018 waarbij Stichting Jan Huysman Wz.

Fonds al zijn pensioenverplichtingen heeft overgedragen aan Volo pensioen kring Primo

en daarbij een koopsom heeft voldaan.

26 Overige lasten

131


Stortingsbijdrage weerstandsreserve -456

Overige lasten -6

_________________________________________________________________________________________

Totaal -462

6.6 Bestemming saldo van baten en lasten



2018 is om dit geheel ten gunste dan wel ten laste van de reserves te brengen.




verantwoording.

132

7. Financiële verantwoording 2018

Volo pensioen kring Secundo

7.1 Balans per 31 december 2018 (na bestemming saldo van baten en lasten)



Activa

Beleggingen

Beleggingen voor risico pensioenfonds 1 67.431

Vlottende activa



_________________________________________________________________________


Passiva

Eigen vermogen 4

Algemene reserve -1.089

Overige reserves -

__________________________________________________________________________________

Totaal Eigen vermogen -1.089

Technische voorzieningen voor risico fonds 5 68.065


Overige schulden en overlopende passiva 6 2.040

_________________________________________________________________________



133

7.2 Staat van baten en lasten over 2018 kring Secundo (bedragen in duizenden euro’s)

Toelichting19 2018

Baten

Premiebijdragen (werkgevers en werknemers) 7 4.809

Beleggingsresultaten risico pensioenfonds 8 -1.550

Overige baten 9 0

_________________________________________________________________________

Totaal baten 3.259

Lasten

Pensioenuitkeringen 10 -171


Mutatie voorziening pensioenverplichtingen voor

risico van Volo pensioen 12

Pensioenopbouw 13 -4.259

Toeslagverlening 14 -

Rentetoevoeging 15 161

Onttrekking voor pensioenuitkeringen 16 180

Onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten 17 6

Wijziging marktrente 18 -4.821

Wijziging uit hoofde van overdracht van rechten 19 150

Collectieve waardeoverdracht 20 -59.654

Aanpassing (overlevings)tafels 21 740

Overige mutatie voorziening pensioenverplichtingen 22 -47

Mutatie herverzekeringsdeel technische voorzieningen 23 -521



_________________________________________________________________________

Totaal lasten -4.348

_________________________________________________________________________

Saldo van baten en lasten -1.089


Het saldo van baten en lasten wordt geheel toegevoegd/onttrokken aan de algemene reserve.


134

7.3 Kasstroomoverzicht kring Secundo (bedragen in duizenden euro’s)

2018


Ontvangen premiebijdragen 4.451

Ontvangen in verband met overdracht van rechten 2.074

Ontvangen uitkeringen voor rekening en risico van derden -

Betaalde pensioenuitkeringen -171



Overboekingen vanuit pensioenkas naar beleggingskas -4.892

_________________________________________________________________________



Verkopen van beleggingen -364

Ontvangen directe beleggingsopbrengsten -4

Aankopen beleggingen -66.300

Betaalde kosten van vermogensbeheer -58

Overige mutaties 68.982

_________________________________________________________________________

Totaal kasstroom uit beleggingsactiviteiten 2.256

_________________________________________________________________________



Totale geldmarktbeleggingen (zie noot 1) 2.256

Liquide middelen pensioenactiviteiten (zie noot 3) 600



___________________________________________________________________________________


135



Algemeen

Conform de richtlijnen voor de jaarverslaggeving worden de balans, de staat van baten

en lasten en het kasstroomoverzicht opgenomen in een separate financiële

verantwoording per kring. In deze financiële verantwoording wordt de terminologie

gehanteerd zoals voorgeschreven door RJ610. Waar in de financiële verantwoording van

de kring de term ‘fonds’ is gebruikt, wordt de desbetreffende kring bedoeld.




toekomstige economische voordelen naar de kring zullen toevloeien en de waarde




worden vastgesteld.

















zijn van een post ‘nog af te wikkelen transacties’. Deze post kan zowel een actief als een

passief zijn.





intentie bestaat om de posten op deze wijze af te wikkelen.

136

De met de gesaldeerd opgenomen financiële activa en financiële verplichtingen

samenhangende rentebaten en rentelasten worden eveneens gesaldeerd opgenomen.



















lasten opgenomen.

Vreemde valuta






De vijf vreemde valuta met het grootste aandeel in de beleggingsportefeuille zijn:

31 december 2018

Amerikaanse Dollar 1,1432

Britse Pond 0,8976

Japanse Yen 125,4207

Canadese dollar 1,5613

Braziliaanse Reaal 4,4306

137






vermogensbeheer worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Het verschil tussen reële

waarde en nominale waarde is bij deze activa en passiva in het algemeen gering.

Participaties in beleggingspools en -instellingen die gespecialiseerd zijn in een bepaald

soort beleggingen worden gerubriceerd en gewaardeerd volgens de grondslagen voor die

onderliggende beleggingen. Bij gemengde beleggingsfondsen wordt aangesloten bij de

hoofdcategorie, bepaald op basis van reële waarde. Vorderingen en schulden uit

beleggingen welke samenhangen met een specifieke beleggingscategorie worden onder

beleggingsdebiteuren dan wel -crediteuren opgenomen in de betreffende

beleggingscategorie. Financiële instrumenten worden gebruikt ter afdekking van

beleggingsrisico's en het realiseren van het vastgelegde beleggingsbeleid. De

derivatenposities zijn opgenomen als een afzonderlijke beleggingscategorie. Derivaten

die deel uitmaken van een beleggingsfonds zijn opgenomen in de beleggingscategorie

waarin dit beleggingsfonds is gerubriceerd.

Reële waarde










zoals beleggingsvorderingen en -schulden geldt dat de nominale waarde de reële waarde

benadert als gevolg van het korte termijn karakter van de vorderingen en schulden. De





Vastgoedbeleggingen





138

Aandelen



beurswaarde. Voor niet ter beurze genoteerde participaties in beleggingsfondsen is dit de







Derivaten





Overige beleggingen

Overige beleggingen worden gewaardeerd tegen reële waarde. De waardering hiervan

geschiedt tegen de intrinsieke waarde, die de reële waarde van de onderliggende

beleggingen representeert. Voor niet ter beurze genoteerde participaties in














Overige activa






139

Eigen vermogen





Technische voorzieningen

De Voorziening Pensioenverplichtingen wordt gewaardeerd op actuele waarde

(marktwaarde). De actuele waarde wordt bepaald op basis van de contante waarde van

de onvoorwaardelijke pensioenverplichtingen. De contante waarde wordt bepaald met

gebruikmaking van prudente actuariële grondslagen en de marktrente. Bij de berekening

van de Voorziening pensioenverplichtingen is uitgegaan van het op de balansdatum

geldende pensioenreglement en van de over de verstreken deelnemersjaren verworven

aanspraken en rechten. Jaarlijks wordt door het bestuur besloten of de opgebouwde

pensioenaanspraken en -rechten worden verhoogd. Alle per balansdatum bestaande

toeslagbesluiten (ook voor toeslagbesluiten na balansdatum voor zover sprake is van ex

ante condities) zijn in de berekening begrepen. Bij de berekening van de Voorziening

pensioenverplichtingen wordt rekening gehouden met premievrije pensioenopbouw in

verband met invaliditeit op basis van de contante waarde van de te bereiken aanspraken

waarvoor vrijstelling is verleend wegens arbeidsongeschiktheid. Deze wordt vermeerderd

met de in het boekjaar ontvangen premie ter dekking van de in het boekjaar ontstane,

maar nog niet gemelde schaden. Bij de berekening van de voorziening voor

arbeidsongeschiktheidspensioen wordt rekening gehouden met ingegane

arbeidsongeschiktheidspensioenen vermeerderd met de in het boekjaar en vorig boekjaar

ontvangen premies ter dekking van de ontstane, maar nog niet gemelde schaden.

Bij de bepaling van de actuariële uitgangspunten wordt uitgegaan van, voor de

toezichthouder acceptabele grondslagen, waarbij rekening wordt gehouden met de

voorzienbare trend in levensverwachting.

De berekeningen zijn uitgevoerd op basis van de volgende actuariële grondslagen en

veronderstellingen:

• Marktrente: gebaseerd op de nominale zero coupon rentetermijnstructuur ultimo

berekeningsjaar zoals gepubliceerd door DNB.

• Overlevingstafel AG-prognosetafel 2018 met een fondsspecifieke correctie van de

sterftekansen o.b.v. ervaringssterftetabel ‘Ortec 2017’.

• Tarief bepaalde partnersysteem voor actieve en gewezen deelnemers.

• Voor nog niet ingegaan partnerpensioen is aangenomen dat de vrouwelijke

partner drie jaar jonger is dan de verzekerde man en de mannelijke partner drie

jaar ouder dan de verzekerde vrouw.

• Het partnerpensioen is gebaseerd op risico.

140


IBNR-voorziening

Onder de technische voorzieningen is de IBNR-voorziening opgenomen. Deze voorziening

is bedoeld om de schade die in de toekomst ontstaat door voor de balansdatum ingegane

arbeidsongeschiktheid te kunnen financieren, ook indien de uitvoeringsovereenkomst met

de toegetreden onderneming is beëindigd. De IBNR-voorziening is gelijk aan de som van

de opslag voor premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid over het huidige en het

voorgaande boekjaar en de herverzekeringspremie voor arbeidsongeschiktheidspensioen

over het huidige en het voorgaande boekjaar. Voor de IBNR-voorziening is voor hetzelfde

bedrag een vordering op de herverzekeraar opgenomen op de debetzijde van de balans.





transactiekosten).


Algemeen






Premiebijdragen

De premiebijdragen worden ten gunste van het resultaat gebracht in de periode waarin

de daarmee samenhangende pensioenrechten worden opgebouwd.

Premiebijdrage risico deelnemer

De feitelijke samenstelling van de beschikbare premie in enig boekjaar bestaat uit:

Beschikbare premies die op de pensioenbeleggingsrekening van de deelnemer

gestort worden. De beschikbare premiestaffel is uitgedrukt in een percentage van

de pensioengrondslag;

De aan de herverzekeraar verschuldigde risicopremies voor dekking van risico's

van overlijden in actieve dienst en arbeidsongeschiktheid;

Een opslag ter dekking van de (lopende) administratie- en uitvoeringskosten;

Een opslag ter dekking van algemene kosten (o.a. oninbaarheid).

Beleggingsresultaten




Onder de directe beleggingsresultaten zijn vooral dividend en rente opgenomen.

141

Dividend wordt verantwoord op het moment van betaalbaarstelling, waarbij rekening

wordt gehouden met niet terugvorderbare dividendbelasting. Resultaten uit beleggingen

in beleggingsfondsen worden verantwoord als indirecte beleggingsresultaten. De kosten

van vermogensbeheer van indirecte beleggingen (kosten die ten laste van

beleggingsfondsen worden gebracht) en de transactiekosten zijn al in mindering gebracht

op de indirecte beleggingsresultaten. Voor zover de transactiekosten niet zijn

gefactureerd wordt gebruik gemaakt van inschattingen op basis van de aanbevelingen

van de Pensioenfederatie.

Pensioenuitkeringen

De pensioenuitkeringen worden in de ‘Staat van baten en lasten’ opgenomen in de

periode waarop zij betrekking hebben.



hebben.

Mutaties in de voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds

Pensioenopbouw

De pensioenopbouw met betrekking tot ouderdomspensioen en partnerpensioen wordt

toegerekend aan de periode waarin de opbouw van pensioenaanspraken plaatsvindt. De

verplichtingen met betrekking tot nabestaandenpensioen,

arbeidsongeschiktheidspensioen en premieovername bij arbeidsongeschiktheid

worden opgenomen in de periode waarin zij ontstaan.

Toeslagverlening

De verhoging van de technische voorzieningen uit hoofde van indexering wordt in de

‘Staat van baten en lasten’ opgenomen op het moment waarop de toezegging wordt

gedaan.

Rentetoevoeging

De pensioenverplichtingen worden contant gemaakt tegen de nominale marktrente op

basis van de door DNB gepubliceerde rentetermijnstructuur van interbancaire swaps op

balansdatum (met een UFR voor de langere looptijden). Aan de technische voorziening

wordt een rente van -0,260% toegevoegd op basis van de éénjaarsrente op de

interbancaire swapmarkt Secundo verslaggevingsperiode.

Onttrekking voor pensioenuitkeringen en pensioenuitvoeringskosten

De vrijval wordt ten gunste van de ‘Staat van baten en lasten’ gebracht in de periode

waarin de lasten bij de berekening van de voorziening waren voorzien.


De wijziging marktrente op balansdatum als gevolg van wijzigingen in de door DNB

gepubliceerde rentetermijnstructuur wordt in de ‘Staat van baten en lasten’ opgenomen.

142

Wijziging uit hoofde van overdracht van rechten

Het saldo van de actuariële inkomende en uitgaande waardeoverdrachten wordt

toegerekend aan de periode waarop zij betrekking heeft.

Aanpassing actuariële grondslagenpensioenregeling

De mutatie van de voorziening als gevolg van aanpassing van actuariële grondslagen in

het verslagjaar wordt in de ‘Staat van baten en lasten’ opgenomen.

Overige mutaties


Mutatie technische voorzieningen



mutaties.

Premies herverzekering

Herverzekeringskosten worden toegerekend aan de periode waarop de herverzekering

betrekking heeft.





143

7.5 Toelichting financiële verantwoording Volo pensioen kring Secundo


1 Beleggingen voor risico pensioenfonds



(bedragen x € 1 duizend) 1 januari Aankopen/ Verkopen/ Waarde- 31 december


ringen

Vastgoedbeleggingen - 4.580 - 80- 4.500

Aandelenbeleggingen - 18.910 - 1.272- 17.638

Vastrentende waarden - 39.579 - 70 39.649

Derivaten - - 364 718 1.082

Overige beleggingen - 3.230 - 924- 2.306

_________________________________________________________________________________________

Sub Totaal - 66.299 364 1.488- 65.175

Geldmarktbeleggingen - 2.256

_________________________________________________________________________________________

Totaal - 66.299 364 1.488- 67.431

De aankopen van € 66.299.000 zijn volledig gerelateerd aan de collectieve

waardeoverdracht waarbij een volledig in ‘cash’ betaalde koopsom enerzijds en een

verplichtingenbestand met opgebouwde aanspraken en rechten anderzijds per 1 januari

2018 door Stichting Ortec Pensioenfonds overgedragen zijn aan de collectiviteitskring

Volo pensioen kring Secundo.

Bij derivaten kan in geval van het voortijdig sluiten van het contract een positief of

negatief resultaat op de verkoop worden behaald. Afhankelijk van de wijze waarop de

derivatenpositie is aangegaan (actief of passief) en de gelden spotkoers kan onder de

post verkopen / aflossingen een positief of negatief bedrag worden gepresenteerd.

Wijze van waardebepaling

In onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de boekwaarde onderscheiden

naar de verschillende waarderingsmethoden afhankelijk van de beschikbaarheid van

objectieve gegevens.

144

(bedragen x € 1 duizend) Directe Afgeleide Waarderings-

markt- markt- modellen en

Toelichting noteringen noteringen technieken Totaal

Per 31 december 2018

Vastgoedbeleggingen x - 4.500 - 4.500

Aandelenbeleggingen x - 17.638 - 17.638

Vastrentende waarden x - 39.649 - 39.649

Derivaten x - 1.082 - 1.082

Overige beleggingen x - 2.306 - 2.306

Geldmarktbeleggingen 1.660 596 - 2.256

Totaal beleggingen activa 1.660 65.771 - 67.431

Derivaten passiva x - - - -

_________________________________________________________________________________________

Totaal 1.660 65.771 - 67.431

145

Vastgoedbeleggingen

Vastgoed naar regio


Europa 720 16



Opkomende markten 90 2

_________________________________________________________________________________________

Totaal 4.500 100

Vastgoed beursgenoteerd/niet-beursgenoteerd


Vastgoed beursgenoteerd 4.500 100

Vastgoed niet-beursgenoteerd - -

_________________________________________________________________________________________

Totaal 4.500 100

Beursgenoteerd vastgoed naar sector


Kantoren 753 17

Winkels 801 18

Woningen 787 17

Bedrijfsruimten 439 10

Gemengd 1.720 38

_________________________________________________________________________________________

Totaal 4.500 100

Beleggingen in vastgoed worden aangehouden via PGGM Beleggingsfondsen.

Aandelenbeleggingen

Aandelenbeleggingen


Aandelen 17.638

Private equity -

_________________________________________________________________________________________

Totaal 17.638

146

Aandelen naar regio


Europa 3.432 19




_________________________________________________________________________________________

Totaal 17.638 100

Aandelen naar bedrijfstak


Consumptiegoederen 3.624 21

Energie 860 5

Financiële dienstverlening 4.048 23

Gezondheid 1.878 11

Industrie 1.689 9

Informatietechnologie 2.248 13

Grondstoffen 966 5

Telecommunicatie 1.743 10

Nutsbedrijven 582 3

_________________________________________________________________________________________

Totaal 17.638 100

Beleggingen in aandelen worden aangehouden via PGGM Beleggingsfondsen.




Obligaties 39.650


_________________________________________________________________________________________

Totaal 41.906

Obligaties


Staatsobligaties 28.406 72

Bedrijfsobligaties 11.244 28

_________________________________________________________________________________________

Totaal 39.650 100

147

Obligaties naar regio


Europa 31.430 79


Verre Oosten 226 1


_________________________________________________________________________________________

Totaal 39.650 100

Beleggingen in obligaties worden aangehouden via PGGM Beleggingsfondsen.

Geldmarktbeleggingen


bankrekeningen en geldmarktinstrumenten op naam van PGGM Treasury B.V. 2.256

_________________________________________________________________________________________

Totaal 2.256

PGGM Vermogensbeheer B.V. is de door Volo pensioen aangestelde

vermogensbeheerder, die ook voor andere pensioenfondsen en de beleggingsinstellingen

van PGGM de vermogensbeheerder is. Voor Volo pensioen en de overige pensioenfondsen

en beleggingsinstellingen, die een daartoe strekkend mandaat hebben afgegeven, voert

PGGM Vermogensbeheer B.V. het treasury management in gezamenlijkheid uit. Voor de

uitvoering van dit gezamenlijke beheer houdt PGGM Vermogensbeheer B.V. op naam van

PGGM Treasury B.V. bankrekeningen en geldmarktinstrumenten aan voor rekening en

risico van haar opdrachtgevers. Als gevolg hiervan ligt het economisch eigendom van

bedoelde bankrekeningen en geldmarktinstrumenten bij de opdrachtgevers van PGGM

Vermogensbeheer B.V. en ligt het juridisch eigendom bij PGGM Treasury B.V.

De belangrijkste reden voor de oprichting van PGGM Treasury B.V. is het voordeel van

gecentraliseerde treasury-activiteiten. Om meerdere pensioenfondsen als klant te kunnen

bedienen, heeft PGGM verschillende beleggingsfondsen opgericht, waarvan Volo pensioen

gebruik maakt. Hierdoor zijn de beleggingen juridisch van elkaar gescheiden en is het

noodzakelijk om ten behoeve van effectief liquiditeitsmanagement de treasury-

activiteiten via een aparte juridische entiteit te centraliseren. De belangrijkste voordelen

van de gecentraliseerde treasury-activiteiten zijn het liquiditeitsmanagement, de

risicoreductie en lagere kosten.

Ultimo boekjaar gaat het om een vordering van € 2.256 duizend waarvan Volo pensioen

kring Secundo alleen het economisch eigendom houdt. Dit bedrag is gepresenteerd onder

Bankrekeningen en geldmarktinstrumenten op naam van PGGM Treasury B.V. De

voordelen, zoals netting en rentecompensatie, die met dit gezamenlijke beheer worden

behaald, worden naar rato van het absolute belang in de gezamenlijkheid over de

deelnemers verdeeld.

148

De samenstelling van het hiervoor genoemde saldo van de bankrekeningen en

geldmarktinstrumenten die PGGM Treasury B.V. ultimo boekjaar aanhoudt, is als volgt:


Obligaties 1.331 59

Deposito’s bij banken 317 14

Liquiditeitsfondsen 338 15

Vorderingen uit hoofde van reverse repo’s 293 13

Totaal bezittingen 2.279 101

Schulden uit hoofde van beleggingsactiviteiten -23 -1

Totaal schulden -23 -1

_________________________________________________________________________________________

Totaal 2.256 100

Derivaten

Derivatenposities per 31 december

2016 (bedragen x € 1 duizend)

Contract Marktwaarde Marktwaarde Totale

omvang derivaten activa derivaten passiva marktwaarde

Valutaderivaten 10.268 67 -34 33

Rentederivaten 11.400 1.479 -430 1.049

_________________________________________________________________________________________

Stand per 31 december 2018 1.546 -464 1.082

Overige beleggingen

Overige beleggingen


Grondstoffen 2.306

_________________________________________________________________________________________

Totaal 2.306

Beleggingen in grondstoffen worden aangehouden via PGGM Beleggingsfondsen.

149








_________________________________________________________________________________________

Totaal 985



Vorderingen uit hoofde van beleggingen


Af te wikkelen beleggingstransacties 105

Overige vorderingen en overlopende activa 1

_________________________________________________________________________________________

Totaal 106

3 Overige activa

Overige activa



_________________________________________________________________________________________

Totaal 600



4 Eigen vermogen


Algemene reserve -1.089

Overige reserves -

_________________________________________________________________________________________

Totaal -1.089

Algemene reserve

150



Saldo baten en lasten -1.089

_________________________________________________________________________________________

Stand eind van het jaar -1.089

Solvabiliteit


Minimaal Vereist Eigen Vermogen 2.974


Aanwezig vermogen -1.089

5 Technische voorzieningen voor risico fonds

Naar hun aard hebben de technische voorzieningen in het algemeen een langlopend

karakter.

Mutatieoverzicht Voorziening pensioenverplichtingen voor risico van Volo pensioen


Collectieve waardeoverdracht 59.654

Pensioenopbouw 4.259

Toeslagverlening 0

Rentetoevoeging -161

Onttrekking voor pensioenuitkeringen -180

Onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten -6

Wijziging marktrente 4.821

Saldo van inkomende en uitgaande waardeoverdrachten -150

Aanpassing (overlevings)tafels -740

Overige mutaties voorziening pensioenverplichtingen 47

Mutaties overige technische voorzieningen 521

_________________________________________________________________________________________


Pensioenopbouw

Hier is de stijging van de voorziening als gevolg van de pensioenopbouw verantwoord.

Toeslagverlening

Er is over 2018 geen toeslag verleend.

151

Rentetoevoeging voorziening pensioenverplichtingen

De éénjaarsrente waarmee de voorziening wordt opgerent was in 2018 negatief en

bedroeg -/- 0,260%. Als gevolg hiervan daalde de voorziening.

Onttrekking voor pensioenuitkeringen

Uit de voorziening vallen middelen vrij voor het doen van de uitkeringen aan de

pensioentrekkenden.

Onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten

Bij het vrijvallen van de uitkeringen valt ook de dekking vrij van de kostenvoorziening

waarmee de kosten van het lopende jaar worden gefinancierd.


Aan het eind van het jaar is de voorziening bepaald op basis van de door de DNB

vastgestelde rentetermijnstructuur. Door de wijziging van deze rentetermijnstructuur is

de voorziening gestegen.

Saldo van inkomende en uitgaande waardeoverdrachten

Dit betreft het saldo van de individuele waardeoverdrachten.

Aanpassing overlevingsgrondslagen



levensverwachting dan eerder verwacht. Dit leidt tot een daling van de voorziening van €

740.000.

Overige wijzigingen

Onder de overige wijzigingen zijn de volgende resultaten opgenomen:

- Het actuariële resultaat van de verwachte en gerealiseerde sterftemutaties (47).

-

Mutatie overige technische voorzieningen

Bij de overgang van SOP naar Volo pensioen kring Secundo is ook de vordering op de

risicoherverzekeraars Zwitserleven en Elips overgedragen aan Volo pensioen kring

Secundo. Het betreft de lopende risicoherverzekering voor premievrijstelling

arbeidsongeschikt en arbeidsongeschiktheidspensioen en de IBNR reservering.

Technische voorziening naar categorie deelnemers


Actieve deelnemers 41.246

Gewezen deelnemers 23.189

Pensioengerechtigden -3.630

_________________________________________________________________________________________

Totaal 68.065

152


Overige schulden


Verplichtingen uit hoofde van beleggingen 1.151

Te verrekenen herverzekeringspremies 367

Overige Schulden 522

_________________________________________________________________________________________

Totaal 2.040


Verplichtingen uit hoofde van beleggingen


Af te wikkelen beleggingstransacties -

Schulden uit hoofde van collateral management 1.093

Overige schulden en overlopende passiva 58

_________________________________________________________________________________________

Totaal 1.151







153


11 Risicobeheer

Dekkingsgraadrisico


S1 Renterisico 3.988

S2 Risico zakelijke waarden 8.726

S3 Valutarisico 3.767

S4 Grondstoffenrisico 2.267

S5 Kredietrisico 3.105

S6 Verzekeringstechnisch risico 4.686

S10 Actief beheer risico 565

Af: diversificatie-effect -12.677

Totaal s (vereiste buffers) = Vereist Eigen Vermogen 14.427


Aanwezig vermogen -1.089

_________________________________________________________________________________________

Surplus/tekort 15.516

Renterisico (S1)

Rente- en inflatierisico is de mogelijke impact op de waarde van de beleggingen en de

verplichtingen als gevolg van onzekerheid in het niveau van de rente en de inflatie. In lijn

met het strategisch beleggingsbeleid 2019 wordt 50% van het nominale renterisico

afgedekt door middel van een rentehedge.

Risico zakelijke waarden (S2)

Zakelijke waardenrisico is het aandelen- en vastgoedrisico. Zakelijke waarden risico is de

mogelijke impact op de waarde van de beleggingen als gevolg van onzekerheid in de

marktprijzen van posities in aandelen en vastgoed. Omdat de beleggingsportefeuille voor

een deel uit zakelijke waarden bestaat, is de dekkingsgraad gevoelig voor veranderingen

in aandelenkoersen. Dit uit zich in een relatief hoge risico zakelijke waarden ten opzichte

van de andere risicofactoren.

Valutarisico (S3)

Valutarisico is de mogelijke impact op de waarde van de beleggingen als gevolg van

onzekerheid in de valutakoersen. Het valutarisico in ontwikkelde markten wordt door

kring Secundo gedeeltelijk afgedekt. De exposures naar Amerikaanse dollars (USD),

Japanse yens (JPY) en Britse ponden (GBP) worden voor 70% afgedekt. Valutarisico

vanuit overige ontwikkelde landen en opkomende markten wordt niet afgedekt.

154

Voor de inschatting van het valutarisico ten behoeve van de bepaling van het VEV

voldoet het standaardmodel. Omdat het valutarisico conform beleid niet volledig is

afgedekt, is de dekkingsgraad gevoelig voor veranderingen in valutakoersen.

Grondstoffenrisico (S4)

Grondstoffenrisico is de mogelijke impact op de waarde van de beleggingen als gevolg

van onzekerheid over de marktprijzen van de grondstoffen. Het risicoprofiel van

Grondstoffen bij Volo pensioen komt niet meer overeen met het profiel in de huidige

standaardmethode. De benchmark zoals vastgelegd in de SBM bestaat namelijk alleen uit

olie-gerelateerde grondstoffen. Een benchmark die alleen belegt in de oliesector is

risicovoller dan een benchmark waarin gespreid belegd wordt over meerdere sectoren.

Volo pensioen hanteert daarom een partieel intern model voor Grondstoffen. Voor het

grondstoffenrisico wordt uitgegaan van een schok van 55%, dit is hoger dan de schok

van 35% in het standaardmodel.

Kredietrisico (S5)

Kredietrisico is de mogelijke impact op de waarde van de beleggingen wanneer

tegenpartijen niet aan de contractuele verplichtingen kunnen voldoen. Daarbij worden

tegenpartijen gedefinieerd als partijen die direct geld lenen aan andere partijen in

financiële markten.

Bij het bepalen van het kredietrisico op de beleggingen waarvoor dit van toepassing is,

worden de door DNB voorgeschreven schokken op de credit spread gehanteerd. De

schok op de credit spread is afhankelijk van de rating van de onderliggende beleggingen:

a. Instrumenten met een AAA of equivalente rating: +60 basispunten;

b. Instrumenten met een AA of equivalente rating: +80 basispunten;

c. Instrumenten met een A of equivalente rating: +130 basispunten;

d. Instrumenten met een BBB of equivalente rating: +180 basispunten;

e. Instrumenten met een lagere rating of instrumenten zonder rating: +530

basispunten;

f. Het kredietrisico van Europese staatsobligaties met een AAA-rating stelt Volo

pensioen gelijk aan 0 conform het standaardmodel. In het Vereist Eigen Vermogen

per eind van het vierde kwartaal van 2018 zijn dit Nederlandse en Duitse

staatsobligaties.

Verzekeringstechnisch risico (S6)

Verzekeringstechnisch risico is de mogelijke impact op de waarde van de

pensioenverplichtingen als gevolg van onzekerheid in de actuariële grondslagen.

De Pensioenwet schrijft geen parameters voor in het standaardmodel voor de bepaling

van het verzekeringstechnisch risico. Volo pensioen maakt gebruik van de handreiking

die DNB heeft opgesteld voor de berekening van S6, waarbij onderscheid gemaakt wordt

in procesrisico, negatieve stochastische afwijking (NSA) en trendsterfteonzekerheid

(TSO). Aangezien kring Secundo van Volo pensioen een beperkt aantal deelnemers per

pensioenvorm heeft is er gekozen voor model A uit de handreiking.

155

Liquiditeitsrisico (S7)

De richtlijnen van DNB geven aan dat een vermogensbuffer voor het liquiditeitsrisico bij

een adequate beheersing niet voor de hand ligt. PGGM Vermogensbeheer geeft op

periodieke basis inzicht in liquiditeitsrisico en gebruikt stressscenario´s om na te gaan of

dit risico het totale risicoprofiel van de kringen van Volo pensioen beïnvloedt. Hiervan is

tot nog toe geen sprake geweest. Daarom is verondersteld dat de impact van

liquiditeitsrisico´s op het Vereist Eigen Vermogen gelijk gesteld kan worden aan 0.

Concentratierisico (S8)

Concentratierisico is het risico dat ontstaat als een adequate spreiding van activa of

passiva ontbreekt. In het standaardmodel mag een pensioenfonds de gevoeligheid van

het eigen vermogen voor concentratierisico gelijkstellen aan 0%, als het betreffende

pensioenfonds een gediversifieerde beleggingsportefeuille aanhoudt.

Volo pensioen heeft een beleggingsstrategie met een weloverwogen spreiding van de

beleggingen over categorieën, regio’s, sectoren en bedrijven. Daarom wordt in de

bepaling van het Vereist Eigen Vermogen geen buffer voor dit risico aangehouden.

Operationeel risico (S9)



onverwachte externe gebeurtenissen. Onder meer door de verstrekking van Standaard

3402-verklaringen met betrekking tot de beheersing van interne processen bij

Vermogensbeheer en Pensioenbeheer wordt het operationeel risico beheerst. Het lopen

van operationeel risico is onontkoombaar voor een instelling in tegenstelling tot

bijvoorbeeld concentratierisico wat grotendeels te mitigeren is. Dit leidt ertoe dat de

beheersing van operationeel risico belangrijker is dan de modellering ervan in termen

van het opleggen van een kapitaalseis. Daarnaast is operationeel risico moeilijk te

modelleren door het gebrek aan fondsspecifieke data. In de bepaling van het Vereist

Eigen Vermogen wordt daarom geen buffer voor dit risico aangehouden.

Risico actief beheer (S10)

Actief beheer betreft het maximale verlies dat door actief beheer zal optreden met een

waarschijnlijkheid van 2,5%. Conform de richtlijnen van DNB wordt actief risico

meegenomen voor beleggingen in aandelen en vastgoed die een tracking error hebben

groter dan 1%. De categorie Alternatieve aandelenstrategieën heeft een tracking error

groter dan 1%. Op basis van deze tracking error wordt de S10 bepaald.

156


7 Premiebijdragen

Premiebijdrage werkgevers en werknemers (bedragen x € 1 duizend) 2018

Feitelijke premie 4.809

_________________________________________________________________________________________

Totaal 4.809

Premiebijdrage risico fonds (bedragen x € 1 duizend) 2018

Feitelijke premie 4.809

Herverzekeringspremie overlijden -121

Herverzekeringspremie invaliditeit -246

Totaal 4.442

Kostendekkende nominale premie


Actuarieel benodigde premie 4.259

Opslag kosten 169

Opslag solvabiliteit 902

_________________________________________________________________________________________

Totaal 5.330

Gedempte kostendekkende premie


Actuarieel benodigde premie 1.536

Opslag kosten 169

Opslag solvabiliteit 326

Toevoeging indexatie 1.338

_________________________________________________________________________________________

Totaal 3.368

De gedempte kostendekkende premie is bepaald op basis van de curve die is gebaseerd

op het verwacht rendement rekening houdend met inflatie. De totale toevoeging voor

inflatie is hoger dan de solvabiliteitsbuffer. Dit blijkt uit een positieve toevoeging

indexatie in de premie.

De gedempte premie bedraagt € 3.368.000. Aangezien de feitelijke premiebijdrage risico

fonds van € 4.442.000 boven de gedempte premie ligt, is de premie wettelijk

kostendekkend.

157

8 Beleggingsresultaten voor risico pensioenfonds





Vastgoed - -80 -4 -84

Aandelen - -1.272 -16 -1.288

Vastrentende waarden -4 70 -34 32

Derivaten - 718 - 718

Overige beleggingen - -924 -4 -928

_________________________________________________________________________________________

Totaal -4 -1.488 -58 -1.550

9 Overige baten


Andere baten -

Baten uit herverzekering (uitkeringen, ontvangen resultatendeling) -

_________________________________________________________________________________________

Totaal -

10 Pensioenuitkeringen


Ouderdomspensioen -89

Nabestaandenpensioen -96

Wezenpensioen 3

Invaliditeitspensioen -21


_________________________________________________________________________________________

Totaal -171

Het bedrag bij ‘Andere uitkeringen’ betreft € 41.000 ontvangen herverzekerde

uitkeringen van Zwitserleven en - € 3.000 afkopen.

158



Kosten belanghebbendenorgaan -18


Adviseurskosten -

Overige -

Waarvan kosten t.b.v. vermogensbeheer -

_________________________________________________________________________________________

Totaal -175

12 Mutatie voorziening pensioenverplichting voor risico van Volo pensioen


Pensioenopbouw -4.259

Toeslagverlening 0

Rentetoevoeging 161

Onttrekking voor pensioenuitkeringen 180

Onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten 6

Wijziging marktrente -4.821

Saldo van inkomende en uitgaande waardeoverdrachten 150

Collectieve waardeoverdracht -59.654

Aanpassing (overlevings)tafels 740

Overige mutaties Voorziening pensioenverplichtingen -47

Mutaties overige technische voorzieningen -521

_________________________________________________________________________________________

Totaal - 68.065

13 Pensioenopbouw

Onder pensioenopbouw is opgenomen de actuarieel berekende waarde van de diensttijd-

opbouw. Dit is het effect op de Voorziening pensioenverplichtingen van de in het

verslagjaar opgebouwde nominale rechten ouderdomspensioen en nabestaanden-

pensioen.

14 Toeslagverlening

Het bestuur heeft op 11 december 2018 besloten de nominale rechten niet te indexeren

per 1 januari 2019. Per balansdatum hoeven de opgebouwde rechten niet verlaagd te

worden.

15 Rentetoevoeging

De technisch benodigde rente die in 2018 is toegevoegd aan de Technische Voorziening

is gelijk aan de éénjaarsrente uit de nominale rentetermijnstructuur ultimo 2017, zoals

gepubliceerd door DNB. Deze éénjaarsrente bedroeg -0,260%.

159

16 Onttrekking voor pensioenuitkeringen


Ouderdomspensioen 92

Arbeidsongeschiktheidspensioen 21

Nabestaandenpensioen (partnerpensioen) 96

Wezenpensioen 3

Totaal pensioenuitkeringen 212

Overgenomen premies bij arbeidsongeschiktheid -

Andere uitkeringen (o.a. afkopen) -32

_________________________________________________________________________________________

Totaal 180

Verwachte toekomstige pensioenuitkeringen worden vooraf actuarieel berekend en

opgenomen in de voorziening pensioenverplichtingen. De onder deze kop opgenomen


financiering van de pensioenen van de verslagperiode.

17 Onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten

Toekomstige pensioenuitvoeringskosten worden vooraf actuarieel berekend en



financiering van de kosten van de verslagperiode. Dit betreft een totale vrijval van

€ 6.000.

160

18 Wijziging marktrente

Jaarlijks wordt per 31 december de marktwaarde van de technische voorzieningen

herrekend door toepassing van de actuele rentetermijnstructuur. De technische

voorzieningen kunnen worden herleid naar één vast rentepercentage. Per 31 december

2017 bedroeg de gemiddelde interne rekenrente 1,77%. Per 31 december 2018 was de

gemiddelde interne rekenrente 1,61%, bij de per die datum gepubliceerde

rentetermijnstructuur. De wijziging van de rentetermijnstructuur in 2018 heeft tot een

afname/toename van de technische voorzieningen geleid.

19 Wijziging uit hoofde van overdracht van rechten


Inkomende waardeoverdrachten 0

Aanwending storting excedentregeling -57


_________________________________________________________________________________________

Totaal 150


pensioenverzekeraar van respectievelijk de vorige of nieuwe werkgever van de contante


zijn opgebouwd.

20 Wijziging uit hoofde van overdracht van rechten collectief


Inkomende waardeoverdrachten -59.654


_________________________________________________________________________________________

Totaal -59.654


pensioenverzekeraar van respectievelijk de vorige of nieuwe uitvoerder van de contante


zijn opgebouwd.

21 Aanpassing (overlevings)tafels



levensverwachting dan eerder verwacht. Dit leidt tot een daling van de voorziening met

€ 740.000. Dit is vergelijkbaar met de inschatting zoals die tijdens het

grondslagenonderzoek is gedaan. Uit onderzoek naar de ervaringssterfte bleek dat het

niet nodig was om deze aan te passen.

161

22 Overige mutatie voorziening pensioenverplichtingen

Dit betreft de vergelijking van veronderstellingen ten aanzien van overlijden, langleven

en arbeidsongeschiktheid met de werkelijke waarnemingen voor de populatie van Volo

pensioen. De actuariële bestandsresultaten bedragen € 47.000.

De vaststelling van de toereikendheid van de technische voorzieningen is een inherent

onzeker proces, waarbij gebruik wordt gemaakt van schattingen en oordelen door het

bestuur van Volo pensioen. Het effect van deze wijzigingen wordt verantwoord in het

resultaat op het moment dat de actuariële uitgangspunten worden herzien.

23 Mutatie herverzekeringsdeel technische voorzieningen


Onttrekking uit voorziening pensioenverplichtingen voor pensioenuitkering 0

Collectieve overdrachten -453

Wijziging marktrente -1

Overige wijzigingen -67

_________________________________________________________________________________________

Totaal -521





_________________________________________________________________________________________

Totaal 64.564

25 Overige lasten



Premies herverzekeraar -367

Overige lasten -2

_________________________________________________________________________________________

Totaal -502





162




verantwoording.

163

8. Financiële verantwoording 2018

Volo pensioen kring Solo

8.1 Balans per 31 december 2018

(na bestemming saldo van baten en lasten)



Activa

Beleggingen

Beleggingen voor risico deelnemers 1 9.522

Vlottende activa



_________________________________________________________________________


Passiva

Eigen vermogen 4

Algemene reserve -

Overige reserves 207

__________________________________________________________________________________

Totaal Eigen vermogen 207

Voorziening pensioenverplichtingen voor

risico deelnemers 5 9.594

Voorziening pensioenverplichtingen herverzekeringen 5 42

Overige technische voorzieningen 5 46


Overige schulden en overlopende passiva 6 137

_________________________________________________________________________



164

8.2 Staat van baten en lasten over 2018 kring Solo (bedragen in duizenden euro’s)

Toelichting21 2018

Baten

Premiebijdragen risico deelnemers 7 993

Beleggingsresultaten risico deelnemers 8 -737

Overige baten 9 99

_________________________________________________________________________

Totaal baten 355

Lasten


Mutatie pensioenverplichtingen voor risico deelnemers 11 -9.594


Mutatie herverzekeringsdeel technische voorziening 13 -42

Mutatie overige technische voorzieningen 13 -46


_________________________________________________________________________

Totaal lasten -148

_________________________________________________________________________

Saldo van baten en lasten 207


Het saldo van baten en lasten wordt geheel toegevoegd aan de algemene reserve.


165

8.3 Kasstroomoverzicht kring Solo (bedragen in duizenden euro’s)

2018


Ontvangen premiebijdragen 1.026

Ontvangen in verband met overdracht van rechten 354



Overboekingen vanuit pensioenkas naar beleggingskas -873

_________________________________________________________________________



Aankopen van beleggingen -1.325

Verkopen van beleggingen 452

Overboekingen vanuit pensioenkas naar beleggingskas 873

_________________________________________________________________________

Totaal kasstroom uit beleggingsactiviteiten 0

_________________________________________________________________________



Totaal liquide middelen einde jaar (zie noot 3) 346


___________________________________________________________________________________


166



Algemeen

Conform de richtlijnen voor de jaarverslaggeving worden de balans, staat van baten en

lasten en het kasstroomoverzicht opgenomen in een separate financiële verantwoording

per kring. In deze financiële verantwoording wordt de terminologie gehanteerd zoals

voorgeschreven door RJ610. Waar in de financiële verantwoording van de kring de term

‘fonds’ is gebruikt, wordt de desbetreffende kring bedoeld.




toekomstige economische voordelen naar Volo pensioen zullen toevloeien en de waarde




worden vastgesteld.

















zijn van een post "nog af te wikkelen transacties". Deze post kan zowel een actief als een

passief zijn.





intentie bestaat om de posten op deze wijze af te wikkelen.

167

De met de gesaldeerd opgenomen financiële activa en financiële verplichtingen

samenhangende rentebaten en rentelasten worden eveneens gesaldeerd opgenomen.



















lasten opgenomen.

Vreemde valuta








Beleggingen voor rekening en risico deelnemers zijn middelen die aangehouden worden

op rekeningen ten behoeve van deelnemers die zelf het beleggingsrisico dragen in het

kader van de beschikbare premieregeling.




vermogensbeheer worden gewaardeerd tegen nominale waarde.

168

Het verschil tussen reële waarde en nominale waarde is bij deze activa en passiva in het

algemeen gering. Participaties in beleggingsfondsen die gespecialiseerd zijn in een

bepaald soort beleggingen worden gerubriceerd en gewaardeerd volgens de grondslagen

voor die onderliggende beleggingen. Bij gemengde beleggingsfondsen wordt aangesloten

bij de hoofdcategorie, bepaald op basis van reële waarde. Financiële instrumenten

worden gebruikt ter afdekking van beleggingsrisico's en het realiseren van het

vastgelegde beleggingsbeleid. De derivatenposities zijn opgenomen als een afzonderlijke

beleggingscategorie. Derivaten die deel uitmaken van een beleggingsfonds zijn

opgenomen in de beleggingscategorie waarin dit beleggingsfonds is gerubriceerd.

Reële waarde










zoals beleggingsvorderingen en -schulden geldt dat de boekwaarde de reële waarde

benadert als gevolg van het korte termijn karakter van de vorderingen en schulden. De





Vastgoedbeleggingen





Aandelen











169

Derivaten





Overige beleggingen

Overige beleggingen worden gewaardeerd tegen reële waarde. Voor niet ter beurze

genoteerde participaties in beleggingsfondsen is dit de intrinsieke waarde, die de reële

waarde van de onderliggende beleggingen representeert.












Overige activa











Voorziening voor risico deelnemers

De waardering van de voorzieningen voor risico van deelnemers wordt bepaald door de

waardering van de tegenover deze voorzieningen aangehouden beleggingen.





transactiekosten).

170


Algemeen






Premiebijdrage risico deelnemer

De feitelijke samenstelling van de beschikbare premie in enig boekjaar bestaat uit:

Beschikbare premies die op de pensioenbeleggingsrekening van de deelnemer

gestort worden. De beschikbare premiestaffel is uitgedrukt in een percentage van

de pensioengrondslag;

De aan de herverzekeraar verschuldigde risicopremies voor dekking van risico's

van overlijden in actieve dienst en arbeidsongeschiktheid;

Een opslag ter dekking van de (lopende) administratie- en uitvoeringskosten;

Een opslag ter dekking van algemene kosten (o.a. oninbaarheid).

Beleggingsresultaten voor risico deelnemer




Onder de directe beleggingsresultaten zijn vooral dividend en rente opgenomen. Dividend

wordt verantwoord op het moment van betaalbaarstelling, waarbij rekening wordt

gehouden met niet terugvorderbare dividendbelasting. Resultaten uit beleggingen in

beleggingsfondsen worden verantwoord als indirecte beleggingsresultaten. De kosten van

vermogensbeheer van indirecte beleggingen (kosten die ten laste van beleggingsfondsen

worden gebracht) en de transactiekosten zijn al in mindering gebracht op de indirecte

beleggingsresultaten. Voor zover de transactiekosten niet zijn gefactureerd wordt gebruik

gemaakt van inschattingen op basis van de aanbevelingen van de Pensioenfederatie.



hebben.

Overige mutaties


Mutatie technische voorzieningen voor risico deelnemer



mutaties.

171





8.5 Toelichting financiële verantwoording Volo pensioen kring Solo


1 Beleggingen voor risico deelnemers



(bedragen x € 1 duizend) 1 januari *Aankopen/ *Verkopen/ Waarde- 31 december


ringen

Vastgoedbeleggingen 8 3 - - 11

Aandelenbeleggingen 7.002 889 -297 -795 6.799

Vastrentende waarden 2.376 433 -155 58 2.712

_________________________________________________________________________________________

Totaal 9.386 1.325 -452 -737 9.522

*= in de aankopen en verkopen zijn de transacties volgend uit switches mede inbegrepen.

De beleggingen per 1 januari 2018 zijn volledig gerelateerd aan de collectieve waardeoverdracht waarbij een

volledig in ‘kind’ betaalde koopsom is enerzijds en een verplichtingenbestand met opgebouwde iDC aanspraken

anderzijds per 1 januari 2018 door Stichting Ortec Pensioenfonds overgedragen zijn aan de collectiviteitskring

Volo pensioen kring Solo.

(bedragen x € 1 duizend) Afgeleide markt Directe markt-

notering notering Totaal

Vastgoedbeleggingen 0 11 11

Aandelenbeleggingen 0 6.799 6.799

Vastrentende waarden 0 2.712 2.712

_________________________________________________________________________________________

Totaal 0 9.522 9.522

172








_________________________________________________________________________________________

Totaal 158



3 Overige activa

Overige activa



_________________________________________________________________________________________

Totaal 346



4 Eigen vermogen


Algemene reserve -

Overige reserves 207

_________________________________________________________________________________________

Totaal 207

Overige reserves



Saldo baten en lasten 207

_________________________________________________________________________________________

Stand eind van het jaar 207

173

Solvabiliteit


Minimaal Vereist Eigen Vermogen 192

Aanwezig vermogen 207

5 Voorziening pensioenverplichtingen voor risico deelnemers

Voorziening pensioenverplichtingen voor risico deelnemers


Voorziening pensioenverplichtingen voor risico deelnemers begin -

Actuarieel benodigd voor nieuwe onvoorwaardelijke aanspraken 9.594

_________________________________________________________________________________________

Voorziening pensioenverplichtingen voor risico deelnemers eind 9.594

Voorziening pensioenverplichtingen herverzekeringen


Voorziening pensioenverplichtingen herverzekeringen begin -

Actuarieel benodigd voor nieuwe onvoorwaardelijke aanspraken 42

_________________________________________________________________________________________

Voorziening pensioenverplichtingen herverzekeringen eind 42



Overige technische voorzieningen begin -

Actuarieel benodigd voor nieuwe onvoorwaardelijke aanspraken 46

_________________________________________________________________________________________

Overige technische voorzieningen eind 46


Overige schulden


Te verrekenen herverzekeringspremies 70

Rekening courant Volo pensioen 56

Overige Schulden 11

_________________________________________________________________________________________

Totaal 137


174








7 Premiebijdragen risico deelnemers


Premiebijdragen excedentregeling 922

Herverzekeraar koopsom 71

_________________________________________________________________________________________

Totaal 993

8 Beleggingsresultaten voor risico deelnemers





Aandelen - -735 -60 -795

Vastrentende waarden - 70 -12 58

Vastgoedbeleggingen - - - -

_________________________________________________________________________________________

Totaal - -665 -72 -737

9 Overige baten


Bijdrage werkgever uitvoeringskosten 57

Baten uit herverzekering (uitkeringen, ontvangen resultatendeling) 42

_________________________________________________________________________________________

Totaal 99

175




_________________________________________________________________________________________

Totaal -46

11 Mutatie pensioenverplichtingen voor risico deelnemers

bedragen x € 1 duizend) 2018

Collectieve waarde overdracht -9.386

Aankopen -932

Verkopen 59

Premies december 2018 nog te beleggen -72

Gerealiseerde waardemutatie 737

_________________________________________________________________________________________

Totaal -9.594





_________________________________________________________________________________________

Totaal 9.681

13 Mutatie herverzekeringsdeel technische voorziening


Overige wijzigingen technische voorzieningen -42

_________________________________________________________________________________________

Totaal -42

13 Mutatie overige technische voorzieningen


Overige wijzigingen technische voorzieningen -46

_________________________________________________________________________________________

Totaal -46

14 Overige lasten



Overige lasten -82

_________________________________________________________________________________________

Totaal -101

176








verantwoording.

177

9. Ondertekening jaarrekening

9.1 Ondertekening bestuur

Zeist, juni 2019

Het bestuur van Stichting Volo pensioen Algemeen pensioenfonds handelend onder de

naam Volo pensioen.

J. van der Tas (voorzitter) F.W. van der Horst

9.2 Ondertekening raad van toezicht

Zeist, juni 2019

De raad van toezicht van Stichting Volo pensioen Algemeen pensioenfonds handelend

onder de naam Volo pensioen.

C.A.J. Aitton (voorzitter) A. Fraterman

G.E.M. Hermens M.W. Thomassen

178

D. Overige gegevens

179

10. Actuariële verklaring externe actuaris

180

10.1 Actuariële verklaring voor Volo pensioen kring Primo

Opdracht

Door Stichting Algemeen Pensioenfonds Volo pensioen te Zeist is voor collectiviteitskring

Primo aan Milliman Pensioenen v.o.f. de opdracht verleend tot het afgeven van een

actuariële verklaring als bedoeld in de Pensioenwet over het boekjaar 2018.

Onafhankelijkheid

Als waarmerkend actuaris ben ik onafhankelijk van Stichting Algemeen Pensioenfonds

Volo pensioen zoals vereist conform artikel 148 van de Pensioenwet. Ik verricht geen

andere werkzaamheden voor het pensioenfonds. Omdat Milliman Pensioenen v.o.f.

beschikt over een door de toezichthouder goedgekeurde gedragscode, is het toegestaan

dat andere actuarissen en deskundigen aangesloten bij Milliman Pensioenen v.o.f. wel

andere werkzaamheden verrichten voor het pensioenfonds.

Gegevens

De gegevens waarop mijn onderzoek is gebaseerd, zijn verstrekt door en tot stand

gekomen onder de verantwoordelijkheid van het bestuur van het pensioenfonds. Voor de

toetsing van de technische voorzieningen en voor de beoordeling van de

vermogenspositie heb ik mij gebaseerd op de financiële gegevens die ten grondslag

liggen aan de jaarrekening.

Afstemming accountant

Op basis van de door mij en de accountant gehanteerde Handreiking heeft afstemming

plaatsgevonden over de werkzaamheden en de verwachtingen bij de controle van het

boekjaar. Voor de toetsing van de technische voorzieningen en voor de beoordeling van

de vermogenspositie als geheel heb ik de materialiteit bepaald op 2.300 duizend euro.

Met de accountant ben ik overeengekomen om geconstateerde afwijkingen boven 115

duizend euro te rapporteren. Deze afspraken zijn vastgelegd en de uitkomsten van mijn

bevindingen zijn met de accountant besproken.

Ik heb voorts gebruik gemaakt van de door de accountant in het kader van de

jaarrekeningcontrole onderzochte basisgegevens. De accountant van het pensioenfonds

heeft mij geïnformeerd over zijn bevindingen ten aanzien van de betrouwbaarheid

(materiële juistheid en volledigheid) van de basisgegevens en de overige uitgangspunten

die voor mijn oordeel van belang zijn.

Werkzaamheden

Ter uitvoering van de opdracht heb ik, conform mijn wettelijke verantwoordelijkheid

zoals beschreven in artikel 147 van de Pensioenwet, onderzocht of is voldaan aan de

artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet.

De door het pensioenfonds verstrekte basisgegevens zijn zodanig dat ik die gegevens als

uitgangspunt van de door mij beoordeelde berekeningen heb aanvaard.

Als onderdeel van de werkzaamheden voor de opdracht heb ik onder meer onderzocht of:

de technische voorzieningen, het minimaal vereist eigen vermogen en het vereist

eigen vermogen toereikend zijn vastgesteld;

181

de kostendekkende premie voldoet aan de gestelde wettelijke vereisten;

het beleggingsbeleid in overeenstemming is met de prudent-person regel.

Voorts heb ik mij een oordeel gevormd over de vermogenspositie van het pensioenfonds.

Daarbij heb ik mij gebaseerd op de tot en met balansdatum aangegane verplichtingen en

de op dat moment aanwezige middelen en is mede het financieel beleid van het

pensioenfonds in aanmerking genomen.

Mijn onderzoek heb ik zodanig uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt

verkregen dat de resultaten geen onjuistheden van materieel belang bevatten.

De beschreven werkzaamheden en de uitvoering daarvan zijn in overeenstemming met

de binnen het Koninklijk Actuarieel Genootschap geldende normen en gebruiken, en

vormen naar mijn mening een deugdelijke grondslag voor mijn oordeel.

Oordeel Kring Primo

De technische voorzieningen zijn, overeenkomstig de beschreven berekeningsregels en

uitgangspunten, als geheel bezien, toereikend vastgesteld.

Het eigen vermogen van het pensioenfonds is op de balansdatum lager dan het wettelijk

vereist eigen vermogen, maar niet lager dan het wettelijk minimaal vereist eigen

vermogen.

Met inachtneming van het voorafgaande heb ik mij ervan overtuigd dat is voldaan aan de

artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet met uitzondering van artikel 132. Het

pensioenfonds beschikt niet over het vereist eigen vermogen.

De beleidsdekkingsgraad van het pensioenfonds op balansdatum is lager dan de

dekkingsgraad bij het vereist eigen vermogen, doch hoger dan de dekkingsgraad bij het

minimaal vereist eigen vermogen.

Mijn oordeel over de vermogenspositie van collectiviteitskring Primo van Stichting

Algemeen Pensioenfonds Volo pensioen is gebaseerd op de tot en met balansdatum

aangegane verplichtingen en de op dat moment aanwezige middelen. De

vermogenspositie is naar mijn mening niet voldoende omdat het aanwezig eigen

vermogen lager is dan het vereist eigen vermogen.

Amsterdam, 5 juni 2019

drs. R. van der Meer AAG

verbonden aan Milliman Pensioenen v.o.f.

182

10.2 Actuariële verklaring voor Volo pensioen kring Secundo

Opdracht

Door Stichting Algemeen Pensioenfonds Volo pensioen te Zeist is voor collectiviteitskring

Secundo aan Milliman Pensioenen v.o.f. de opdracht verleend tot het afgeven van een

actuariële verklaring als bedoeld in de Pensioenwet over het boekjaar 2018.

Onafhankelijkheid







Gegevens










de vermogenspositie als geheel heb ik de materialiteit bepaald op 674 duizend euro. Met

de accountant ben ik overeengekomen om geconstateerde afwijkingen boven 34 duizend

euro te rapporteren. Deze afspraken zijn vastgelegd en de uitkomsten van mijn







Werkzaamheden









183












Oordeel Kring Secundo



Het eigen vermogen van het pensioenfonds is op de balansdatum zowel lager dan het

wettelijk vereist eigen vermogen als lager dan het wettelijk minimaal vereist eigen

vermogen.


artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet met uitzondering van artikelen 131,

132, en 133. Het pensioenfonds beschikt niet over het (minimaal) vereist eigen

vermogen en is niet volledig door waarden gedekt.

De beleidsdekkingsgraad van het pensioenfonds op balansdatum is lager dan de

dekkingsgraad bij het minimaal vereist eigen vermogen. Deze situatie bestaat voor de

derde achtereenvolgende jaareinden.

Mijn oordeel over de vermogenspositie van collectiviteitskring Secundo van Stichting



vermogenspositie is naar mijn mening slecht omdat het aanwezig eigen vermogen lager

is dan het minimaal vereist eigen vermogen.



verbonden aan Milliman Pensioenen v.o.f

184

10.3 Actuariële verklaring voor Volo pensioen kring Solo

Opdracht

Door Stichting Algemeen Pensioenfonds Volo pensioen is voor collectiviteitskring Solo aan

Milliman Pensioenen v.o.f. de opdracht verleend tot het afgeven van een actuariële

verklaring als bedoeld in de Pensioenwet over het boekjaar 2018.

Onafhankelijkheid







Gegevens










de vermogenspositie als geheel heb ik de materialiteit bepaald op 97 duizend euro. Met

de accountant ben ik overeengekomen om geconstateerde afwijkingen boven 5 duizend

euro te rapporteren. Deze afspraken zijn vastgelegd en de uitkomsten van mijn







Werkzaamheden






185















Oordeel Kring Solo



Het eigen vermogen van het pensioenfonds is op de balansdatum ten minste gelijk aan

het wettelijk vereist eigen vermogen.



De beleidsdekkingsgraad van het pensioenfonds op balansdatum is ten minste gelijk aan

de dekkingsgraad bij het vereist eigen vermogen.

Mijn oordeel over de vermogenspositie van collectiviteitskring Solo van Stichting



vermogenspositie van collectiviteitskring Solo is naar mijn mening voldoende. Daarbij is

in aanmerking genomen dat enigerlei intentie tot het verlenen van toeslagen ontbreekt.



verbonden aan Milliman Pensioenen v.o.f

186

11. Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Aan: het Bestuur en de Raad van Toezicht van Stichting Algemeen Pensioenfonds Volo pensioen

Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2018

Ons oordeel

Naar ons oordeel geeft de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Stichting Algemeen Pensioenfonds Volo pensioen per 31 december 2018 en van het resultaat en de kasstromen over 2018, in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW).

Wat we gecontroleerd hebben

Wij hebben de jaarrekening 2018 van Stichting Algemeen Pensioenfonds Volo pensioen (‘de Stichting’) te Zeist gecontroleerd.

De jaarrekening omvat:

1 de balans per 31 december 2018;

2 de staat van baten en lasten over 2018;

3 het kasstroomoverzicht over 2018; en

4 de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen waaronder de financiële verantwoordingen van Volo pensioenkring Primo, Secundo en Solo.

De basis voor ons oordeel

Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie ‘Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening’.

Wij zijn onafhankelijk van de Stichting zoals vereist in de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta),de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante

KPMG Accountants N.V., ingeschreven bij het handelsregister in Nederland onder nummer 33263683, is lid van het KPMG-netwerk van zelfstandige ondernemingen die verbonden zijn aan KPMG International Cooperative (‘KPMG International’), een Zwitserse entiteit.

onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA).

Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

Controleaanpak

Samenvatting

Materialiteit

Op basis van onze professionele oordeelsvorming hebben wij voor de Bedrijfsomgeving en voor de collectiviteitskringen de materialiteit bepaald zoals is weergegeven in onderstaande tabel.

Onderdeel Benchmark Materialiteit % Materialiteit EUR

Rapportagegrens afwijkingen EUR

Bedrijfsomgeving Totale kosten circa 1% 16.000 800

Collectiviteitkring Primo Pensioenvermogen circa 1% 2.290.000 114.500

Collectiviteitkring Seundo Pensioenvermogen circa 1% 674.400 33.720

MATERIALITEIT

- materialiteit voor de Bedrijfsomgeving bedraagt EUR 16.000, voor Collectiviteitkring Primo is dit EUR 2.290.000, voor Collectiviteitkring Secundo is dit EUR 674.400 en voor Collectiviteitkring Solo is dit EUR 97.000

- voor de Bedrijfsomgeving betreft dit circa 1% van de totale kosten en voor Collectiviteitkringen Primo, Secundo en Solo is dit circa 1% van het pensioenvermogen

KERNPUNTEN

- Waardering van beleggingen van Collectiviteitskring Primo, Secundo en Solo

- Waardering van de technische voorzieningen van Collectiviteitskring Primo en Secundo, inclusief de verwerking van de collecitieve waardeoverdrachten

GOEDKEUREND OORDEEL


Collectiviteitkring Solo Pensioenvermogen circa 1% 97.000 4.850

Voor de bepaling van de materialiteit wordt voor de Bedrijfsomgeving uitgegaan van de totale kosten over 2018. Wij beschouwen dit als de meest geschikte benchmark omdat de kosten één van de belangrijkste pijlers betreft voor het Algemeen Pensioenfonds voor het beheren van de Collectiviteitkringen.

Voor de bepaling van de materialiteit voor de Collectiviteitkringen wordt uitgegaan van het pensioenvermogen per 31 december 2018. Het pensioenvermogen omvat het eigen vermogen en de technische voorzieningen. Wij beschouwen het pensioenvermogen als de meest geschikte benchmark, omdat het pensioenvermogen een bepalende factor is in de berekening van de beleidsdekkingsgraad die de financiële positie van de Collectiviteitkring weergeeft.

Wij houden ook rekening met afwijkingen en/of mogelijke afwijkingen die naar onze mening voor de gebruikers van de jaarrekening om kwalitatieve redenen materieel zijn.

Wij hebben met het bestuur en de raad van toezicht afgesproken dat wij tijdens onze controle geconstateerde afwijkingen boven de vastgestelde grenzen, zoals weergegeven in bovenstaande tabel, rapporteren aan het bestuur en de raad van toezicht alsmede kleinere afwijkingen die naar onze mening om kwalitatieve redenen relevant zijn.

Reikwijdte van de controle

Uitbesteding van bedrijfsprocessen aan dienstverleners

De Stichting heeft het beheer van de beleggingen uitbesteed aan PGGM Vermogensbeheer B.V. en Robeco Institutional Asset Management B.V. De pensioenadministratie is uitbesteed aan PGGM Pensioenbeheer B.V. De jaarrekening wordt opgesteld op basis van informatie over de beleggingen en beleggingsopbrengsten die is verstrekt door PGGM Vermogensbeheer B.V. en Robeco Institutional Asset Management B.V. en informatie over de technische voorzieningen, premiebijdragen en pensioenuitkeringen en overige financiële posten die is verstrekt door PGGM Pensioenbeheer B.V.

Gegeven onze eindverantwoordelijkheid voor het oordeel zijn wij verantwoordelijk voor het verwerven van inzicht in de aard en de significantie van de door de dienstverleners verleende diensten en in het effect ervan op de voor de controle relevante interne beheersing van de Stichting. Op basis hiervan identificeren wij de risico’s op een afwijking van materieel belang en zetten wij controlewerkzaamheden op en voeren wij deze uit om op deze risico’s in te spelen.

Bij de uitvoering van onze controle maken wij gebruik van de werkzaamheden en bevindingen van andere onafhankelijke accountants inzake de voor de Stichting relevante interne beheersingsmaatregelen van PGGM Vermogensbeheer B.V., Robeco Institutional Asset Management B.V. en PGGM Pensioenbeheer B.V., zoals weergegeven in de specifiek daarvoor opgestelde (ISAE 3402 type II-)rapportages.

Onze controlewerkzaamheden bestaan uit het bepalen van de minimaal verwachte interne beheersingsmaatregelen en het bespreken van de beheersomgeving bij de dienstverlener met vertegenwoordigers van de dienstverlener. Op basis daarvan evalueren wij, en bespreken wij waar nodig geacht met de andere onafhankelijke accountant, de in de ISAE


3402-rapportage beschreven interne beheersingsmaatregelen, de verrichte werkzaamheden ter toetsing van de effectieve werking gedurende 2018 en de uitkomsten daarvan. Ook beoordelen wij de evaluatie door het bestuur van de kwaliteit van de uitbesteding aan PGGM Vermogensbeheer B.V., Robeco Institutional Asset Management B.V. en PGGM Pensioenbeheer B.V.

Wij hebben eigen gegevensgerichte analyses uitgevoerd waarbij wij de uitkomsten van directe beleggingsopbrengsten, premiebijdragen en uitkeringen hebben getoetst op basis van verwachtingen die wij zelf hiervoor hebben ontwikkeld. Wij hebben door middel van deelwaarnemingen beleggingen, beleggingsstromen, mutaties in de pensioenadministratie, premiebijdragen en uitkeringen aan de hand van brondocumentatie bij de dienstverlener onderzocht.

Door bovengenoemde werkzaamheden op de uitbestede bedrijfsprocessen en aanvullende eigen werkzaamheden hebben wij voldoende en geschikte controle-informatie met betrekking tot de beleggingen, beleggingsstromen en -opbrengsten, (mutaties in) deelnemergevens en aanspraken die resulteren in (wijzigingen in) de technische voorzieningen, premiebijdragen en uitkeringen verkregen.

De kernpunten van onze controle

In de kernpunten van onze controle beschrijven wij zaken die naar ons professionele oordeel het belangrijkst waren tijdens onze controle van de jaarrekening. De kernpunten van onze controle hebben wij met het bestuur en de raad van toezicht gecommuniceerd, maar vormen geen volledige weergave van alles wat is besproken.

Wij hebben onze controlewerkzaamheden met betrekking tot deze kernpunten bepaald in het kader van de jaarrekeningcontrole als geheel. Onze bevindingen ten aanzien van de individuele kernpunten moeten in dat kader worden bezien en niet als afzonderlijke oordelen over deze kernpunten.

Waardering van beleggingen van Collectiviteitskring Primo, Secundo en Solo

Omschrijving De beleggingen vormen een significante post op de balans van de Collectiviteitskringen. Alle beleggingen dienen conform de Pensioenwet te worden gewaardeerd op marktwaarde. Uit noot 1 bij de toelichting op de financiële verantwoording per Collectiviteitskring blijkt dat dat de waardering van de beleggingen hoofdzakelijk gebaseerd is op afgeleide marktnoteringen. Vanwege de omvang van de beleggingen in relatie tot de jaarrekening als geheel, beschouwen wij de waardering van de beleggingen als een kernpunt van onze controle. In de toelichting ‘Algemene informatie en gehanteerde grondslagen’ geeft de Stichting per Collectiviteitskring de gehanteerde waarderingsgrondslagen weer. In noot 1 bij de toelichting op de financiële verantwoording per Collectiviteitskring zijn de gehanteerde waarderingsmethoden en belangrijke veronderstellingen voor waardering van de beleggingen uiteengezet. Het evalueren van de waarderingsgrondslagen en het vaststellen van de juistheid en toereikendheid van de toelichtingen vormden onderdeel van onze werkzaamheden.

Onze aanpak

Wij maken gebruik van de beheersmaatregelen die zijn ingericht bij de vermogensbeheerder(s) en die onderdeel zijn van de ISAE 3402 type II-rapportage (waarbij een goedkeurend assurancerapport van de accountant is afgegeven). Deze relevante beheersmaatregelen zijn gericht op de aanstelling van betrouwbare fondsmanagers enerzijds en de betrouwbare aanlevering van, en toereikende evaluatie op, periodieke performancecijfers anderzijds. Daarnaast hebben wij de aansluiting vastgesteld tussen de financiële administratie en actuele financiële rapportages van fondsmanagers, indien nodig gecorrigeerd voor kasstromen tot aan balansdatum. Vervolgens hebben wij de waardering van beleggingen gebaseerd op directe- en afgeleide marktnoteringen onderzocht.


De waardering van beleggingen gebaseerd op directe marktnoteringen hebben wij getoetst aan de hand van de beschikbare (openbare) marktdata.

De waardering van beleggingen gebaseerd op afgeleide marktnoteringen hebben wij getoetst aan de hand van recente, door een andere onafhankelijke accountant gecontroleerde jaarrekeningen. Wij hebben hierbij onder meer aandacht besteed aan consistentie met de waarderingsgrondslagen van de Stichting ten opzichte van die van het beleggingsfonds alsmede de strekking van de verklaring van de andere onafhankelijke accountant. Bovendien hebben wij ook de monitoring van de Stichting op recente financiële informatie van de beleggingen na balansdatum in onze werkzaamheden betrokken.

Onze observatie

Wij hebben geconstateerd dat de gehanteerde waarderingsgrondslagen en gehanteerde waarderingsmethodieken voor de beleggingen in overeenstemming zijn met de geldende verslaggevingsregels en geschikt zijn om te kunnen komen tot een marktwaarde van deze beleggingen. Wij hebben eveneens geconstateerd dat de toelichtingen op de beleggingen adequaat zijn.

Wij vinden de waardering van de beleggingen evenwichtig bepaald.

Waardering van de technische voorzieningen van Collectiviteitskring Primo en Secundo, inclusief de verwerking van de collecitieve waardeoverdrachten

Omschrijving

De technische voorzieningen vormen een significante post op de balans van de Collectiviteitkringen en worden gewaardeerd op actuele waarde (marktwaarde). De waardering van de technische voorzieningen komt tot stand door middel van een berekening waarin aanspraakgegevens van deelnemers met behulp van belangrijke schattingen over levensverwachtingen en kostenniveaus worden vertaald naar verwachte toekomstige kasstromen (uitkeringen). De kasstromen worden contant gemaakt tegen de marktrente (rentetermijnstructuur zoals gepubliceerd door De Nederlandsche Bank). In de stand van de technische voorzieningen per 31 december 2018 zijn opgebouwde aanspraken en rechten opgenomen, die voortkomen uit de collectieve waardeoverdrachten per 1 januari 2018 voor Collectiviteitkringen Primo en Secundo.

Het maken van de schattingen vergt een hoge mate van oordeelsvorming van het bestuur, waarbij gebruik wordt gemaakt van actuariële modellen en het bestuur zich laat adviseren door actuarieel deskundigen. Gezien de complexiteit van de schattingen, alsmede de verwerking van de collectieve waardeoverdracht en de invloed hiervan op de hoogte van de technische voorzieningen, het saldo van baten en lasten, het eigen vermogen en de beleidsdekkingsgraad, vormde de waardering van de technische voorzieningen, inclusief de verwerking van de collectieve waarderoverdrachten een kernpunt in onze controle.

Het bestuur heeft in de toelichting ‘Algemene informatie en gehanteerde grondslagen’ per Collectiviteitskring de waarderingsgrondslagen en veronderstellingen voor de technische voorzieningen opgenomen. In noot 6.5.3 (Kring Primo) en 7.5.3 (Kring Secundo) (risicoparagraaf) is de gevoeligheid van de berekening van de technische voorzieningen voor schattingen uiteengezet.

Het evalueren van de waarderingsgrondslagen, het vaststellen van de juiste en volledige verwerking van de opgebouwde aanspraken en rechten die voortkomen uit de collectieve waardeoverdracht in de pensioenadministratie en de verwerking hiervan in de financiele administratie, en het vaststellen van de juistheid en toereikendheid van de toelichtingen vormden onderdeel van onze werkzaamheden.

Onze aanpak

Bij onze controle maken wij gebruik van de werkzaamheden van de certificerend actuaris die door de Stichting is aangesteld. Wij hebben bij aanvang van de controle en bij afronding ervan afstemming gehad met de certificerend actuaris over de te volgen aanpak, de attentiepunten en de uitkomsten.

Wij hebben de door het bestuur gehanteerde schattingsmethoden en veronderstellingen geëvalueerd. Hierbij hebben wij de consistentie, prudentie en actualiteit van de schattingsmethode en veronderstellingen betrokken. Wij hebben de onderbouwing van de veronderstellingen door het bestuur geëvalueerd aan de hand van een toetsing van de historische betrouwbaarheid daarvan en algemeen geactualiseerde uitgangspunten zoals overlevingskansen. De gehanteerde schattingsmethoden en veronderstellingen hebben wij besproken met de certificerend actuaris. Wij hebben de actuariële verklaringen van Kring Primo, Secundo en Solo zoals opgenomen in de overige gegevens en de werkzaamheden van de certificerend actuaris geëvalueerd.

Wij hebben in onze werkzaamheden rondom de collectieve waardeoverdrachten ons gericht op het overdrachtsbestand met aanspraken en rechten enerzijds en de berekening van de waarde van de overgenomen pensioenverplichtingen en de daarbij behorende koopsom anderzijds. Bij de uitvoering van deze controle maken wij gebruik van de werkzaamheden en bevindingen van de onafhankelijke accountant van het


overdragend pensioenfonds, die zijn werkzaamheden en bevindingen op het overdrachtsbestand heeft uitgevoerd en gerapporteerd. Wij hebben de rapportage geëvalueerd.

Onze werkzaamheden omvatten verder het evalueren van de uitkomst van de actuariële analyse van het resultaat in relatie tot eerder gemaakte schattingen en kasstroomprojecties. Bij de uitvoering van deze werkzaamheden hebben wij gebruikgemaakt van een eigen actuaris.

Onze observatie

Wij vinden de waardering van de technische voorzieningen evenwichtig bepaald en de toelichting toereikend.

Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie

Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit:

— Voorwoord;

— Bestuursverslag Volo pensioen

— Overige gegevens;

Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie:

— met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat;

— alle informatie bevat die op grond van Titel 9 Boek 2 BW is vereist.

Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat.

Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in Titel 9 Boek 2 BW en de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening.

Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder de informatie zoals vereist door Titel 9 Boek 2 BW.

Beschrijving van verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening

Verantwoordelijkheden van het bestuur en de raad van toezicht voor de jaarrekening

Het bestuur is verantwoordelijk voor het opmaken en het getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. In dit kader is het bestuur verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing die het bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude.

Bij het opmaken van de jaarrekening moet het bestuur afwegen of de Stichting in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemd verslaggevingsstelsels moet het bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij het bestuur het voornemen heeft om de Stichting te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. Het bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel


zou kunnen bestaan of de Stichting haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening.

De raad van toezicht is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de Stichting.

Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening

Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel.

Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle materiële fouten en fraude ontdekken.

Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel.

Wij hebben deze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze controle bestond onder andere uit:

— het identificeren en inschatten van de risico’s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing;

— het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de Stichting;

— het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door het bestuur en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan;

— het vaststellen dat de door het bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens het op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de Stichting haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum


van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een Stichting haar continuïteit niet langer kan handhaven;

— het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen; en

— het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen.

Wij communiceren met het bestuur en de raad van toezicht onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing.

Wij bepalen de kernpunten van onze controle van de jaarrekening op basis van alle zaken die wij met het bestuur en de raad van toezicht hebben besproken. Wij beschrijven deze kernpunten in onze controleverklaring, tenzij dit is verboden door wet- of regelgeving of in buitengewoon zeldzame omstandigheden wanneer het niet vermelden in het belang van het maatschappelijk verkeer is.

Utrecht, 5 juni 2019

KPMG Accountants N.V.

J.C. van Kleef RA

195

12. Nevenfuncties bestuur en raad van toezicht

Bestuur:

Naam Hoofdfunctie Nevenfuncties

J. van der Tas Voorzitter bestuur Volo pensioen

F.W. van der Horst

Bestuurslid Volo pensioen

Dhr. E.J. Goris Bestuurslid Volo pensioen Bestuurslid Stichting

Pensioenfonds Trespa

Raad van Toezicht:

Naam Hoofdfunctie Nevenfuncties

Mevr. C.A.J. Aitton Director IT Coordination,

Information Security & Program

Management van Ageas SA/NV

Dhr. A. Fraterman Gepensioneerd Lid commissie public

affairs VITP

Mevr. G.E.M. Hermens HR Director FNG Group Nederland Lid Raad van toezicht

BNNVARA

Dhr. M.W. Thomassen Lid Directie Aon Hewitt Risk &

Financial Management BV

Documents

Jaarverslag - Microsoft · 2019-07-01 · 7 A. Voorwoord Voor u ligt het jaarverslag van Stichting Algemeen Pensioenfonds Volo pensioen. In dit jaarverslag legt het bestuur van het