Jaarverslag PDV 2008

Jaarverslag

Jaarverslag 2008

PDV Jaarverslag 2008 2

Inhoudsopgave

Certificering en controle 21Internationale samenwerking 23Issue- en crisismanagement 24Databanken 24DOS 24DRV 25Databank Ladingen Transport en ICRT 27Analyseaangelegenheden 27KDLL 27SAD 28Publicaties 28CVB - activiteiten 29Relatiebeleid 29

Uniformering voederwaardering 29Vernieuwde website 30Communicatie 31Uitgebrachte producten 31Werkgroepen 32Verankering Arbeid 35Sociaal-economische kerngegevens 35

Arbeid en arbeidsom standigheden 35Communicatie en informatievoorziening 36Werkvloer 36

Voorwoord 7Missie, doel en taken 9

Organisatie 9Bestuur 10Commissies 10Secretariaat 11Uitbestede taken 13Code Goed Bestuur 13Communicatie 14Bedrijfsvoering 15Aanbesteding 15Samenloop van heffingen 15Rapport van bevindingen Interne Accountant 15Toezicht 16Intern toezicht 16Juridische zaken 17Gerechtelijke procedures 17Verordeningen en besluiten 17Geschillencommissie 18GMP+ 19

Aanpassingen certificatieschema 19

Diervoederveiligheid en –kwaliteit 19HACCP-handleiding 20

PDV Jaarverslag 2008 3 inhoud

Inhoudsopgave

Welzijnsmonitor 46Duurzaamheid 47Afstemmingsoverleg Duurzaamheid 47Carbon Footprint Diervoedersector 47Communicatiebeleid 49Informatievoorziening 49Diervoederwetgeving 49

Informatie voorziening en sectorcommunicatie 49Statistische gegevens 51Sectorcommunicatie 52Ondernemerspanels 52Publiekssite 52Feedback 52Bijeenkomsten 53Steunregeling mageremelkpoeder 55Afwikkeling steunaanvragen 55Steunregeling gedroogde voedergewassen 55Rechtmatigheidscontrole 55Aanpassen uitvoeringsverordening 55

Marktordening 55Beëindiging marktordening 56Financieel belang 56Balans per 31 december 2008 57

Levensfasebewust Personeelsbeleid 36Informatiebijeenkomst Personeelsfunctionarissen 36Opleiding en scholing 37Lesmateriaal Grondstoffen 37Cursus preventiemedewerker 37Ervaringscertificaat 37Cursusdatabase 38Arbeidsomstandigheden en veiligheid 38Werkinstructiekaarten 38Grondstoffendatabase 38Arbocatalogus 38Risico-Inventarisatie en -Evaluatie 39Project tillen 39Vervolg project Stof? Pak ’t aan! 39

Innovatie en ontwikkeling 41Afstemmingsoverleg LNV 42Budgettering 42Verdeling subsidies 2008 42Koper en zink 43Nutrigenomics 44Onderzoeksresultaten 2008 44Kennisoverdracht 45Voedingsonderzoek vleeskalveren 46Ruwvoer 46

PDV Jaarverslag 2008 4

Inhoudsopgave

Financiën 57Financiële resultaten over 2008 58Heffingen 61Financiële relaties 61Overige relevante aspecten 66Bezoldiging voorzitter 66Vergoedingen bestuursleden 66

Bijlage 1Samenstelling bestuur 67

Bijlage 2Commissies 70


Inhoudsopgave


Voorwoord

waar we als diervoedersector trots op mogen zijn.

Maar met betrouwbaar en kwalitatief goed voer alleen komen we er niet. Wil de Nederlandse diervoedersector haar sterke positie ook in de toekomst behouden, zal zij zich continu moeten afvragen welke bijdrage zij kan leveren aan een duurzame dierlijke productie. Een van de manieren waarop de diervoedersector kan bijdragen aan duurzaamheid is het reduceren van de uitstoot van kooldioxi-de. In november 2008 heeft het PDV-bestuur groen licht gegeven voor een onderzoek naar de ‘CO2-voetafdruk’ van de diervoeder-sector, van teelt tot aan vervoedering. Niet alleen biedt dit kansen voor de ontwikkeling van innovatieve voeders, het laat ook zien dat de diervoedersector proactief en transparant wil opereren. Dat vraagt de maatschappij van de diervoedersector en dat mag u zeker ook van ons verwachten.

Namens het bestuur,

Theo Meijer Johan den Hartogvoorzitter secretaris

Het Productschap Diervoeder heeft haar interne organisatiestructuur in 2008 op de schop genomen. Wij hebben gekozen voor een platte organisatie waarin onze expertise niet langer in bureaus is ingedeeld maar waarin de projecten waaraan wij werken leidend zijn. Daardoor kunnen wij gerichter aan onze opdracht werken en wordt het voor u eenvoudiger om te zien wat wij doen. De interne veranderingen zijn het sluitstuk van de invoering van de Code Goed Bestuur. Met deze richtlijnen, die we de afgelopen jaren met de SER en andere productschappen hebben opgesteld en verder uitgewerkt, maken wij duidelijk dat wij ons werk openbaar willen verant woorden en dat we staan voor de kwaliteit van onze dienstverlening.

Onze missie is niet veranderd. Wij proberen de diervoedersector zodanig te onder steunen dat zij optimaal kan functioneren, nu en in de toekomst. Dat doen wij door het bouwen van bruggen tussen de ketenpartijen en door op te treden als strategisch platform en kennis- en expertisecentrum voor de gehele diervoedersector. Een van de speerpunten is het borgen van de diervoederveiligheid, en daarmee de voedselveiligheid, via het GMP+-certificatieschema. Hiermee beschikt Nederland over een toonaangevend certificatie-schema, dat over de hele wereld navolging vindt. Het succes werd in 2008 onderstreept met het feit dat de 10.000ste GMP+-deelne-mer kon worden gecertificeerd. In 65 landen wereldwijd zijn GMP+ gecertificeerde bedrijven gevestigd. Dat is een resultaat


Organisatie

productie van veilige voeding voor mens en dier.’

Het productschap is ingesteld voor ondernemingen die:n voedergewassen telen;n (grondstoffen voor) diervoeder als bijproduct verkrijgen;n producten van welke aard dan ook verwerken tot diervoeder(grondstoffen), dan

wel diervoeder(grondstoffen) verwerken;n grondstoffen voor diervoeder verhandelen;n diervoeders vervoederen.

De hoofdfuncties van het PDV zijn:n strategisch platform voor de gehele diervoederkolom;n dienstverlening aan de sectoren binnen de diervoederkolom, in de vorm van

kennis en informatie, onderzoek, promotie en (administratieve) uitvoering van gewenste activiteiten;

n verordenende bevoegdheid (terughoudend gebruik; waar mogelijk wordt gekozen voor uniformering en standaardisering).

De activiteiten die uit deze hoofdfuncties voortvloeien, zijn ondergebracht bij de volgende programma’s: I Diervoederkwaliteit en –veiligheidII Uniformering van voederwaarderingIII Arbeid en arbeidsomstandighedenIV Innovatie en ontwikkelingV Informatievoorziening en gestructureerde sectorcommunicatie

Het Productschap Diervoeder (PDV) is een in 1957 opgerichte publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie voor de diervoederkolom. Hieronder vallen behalve bedrijven die (grondstoffen voor) diervoeders vervaardigen of verhandelen ook de veehouderij-bedrijven. Behalve het werken aan de gemeenschappelijke belangen van de ondernemers en werknemers in de diervoedersector, heeft het productschap als taak om het algemeen maatschappelijk belang te dienen. Het productschap wordt gefinancierd uit heffingen en retributies, afgedragen door het diervoederbedrijfsleven.

Missie, doel en taken

De missie van het productschap is vastgelegd in artikel 71 van de Wet op de bedrijfsorganisatie (1998): ‘een het algemeen belang dienende bedrijfsuitoefening door de ondernemingen, waarvoor het is ingesteld, te bevorderen, alsmede het gemeenschappelijk belang van die ondernemingen en van de daarbij betrokken personen te behartigen’.

Op grond hiervan heeft het PDV een eigen missie geformuleerd: ‘Onze missie is het creëren van toegevoegde waarde voor de diervoedersector. Dat willen wij bereiken door het bouwen van bruggen tussen de ketenpartijen. Daarom profileren wij ons als strategisch platform en kennis- en expertisecentrum voor de gehele diervoedersector. Wij bevorderen samenwerking en afstemming tussen opeenvolgende schakels in de keten van voer tot voeding. Speerpunten daarin zijn kennis, innovatie, uniforme voederwaardering, kwaliteitsborging en moderne arbeidsverhoudingen. Zo dragen we bij aan een vitale sector en aan een duurzame


1 Organisatie

Kroon en bekleedt een onafhankelijke positie. In 2008 is Theo Meijer als voorzitter herbenoemd.

De dagelijkse werkzaamheden van het productschap worden verricht door de secretaris en de verschillende onderdelen van het secretariaat, met ondersteuning van derden. De secretaris – geen bestuurslid – is benoemd door het bestuur.

Vertegenwoordigers van de SER en de ministeries van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, van Economische Zaken, van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en van Sociale Zaken en Werkgelegenheid adviseren het bestuur via een ministeriële vertegenwoordiger bij de vergaderingen. Deze vertegenwoordigers hebben, net als de voorzitter en de secretaris, geen stemrecht.

De samenstelling van het algemeen bestuur en het dagelijks bestuur is weergegeven in bijlage 1 van dit jaarverslag.

Commissies

Het algemeen bestuur bepaalt het beleid van het productschap. Het laat zich adviseren en, bij de uitvoering, ondersteunen door commissies die zijn ingesteld voor de verschillende beleidsterreinen. In 2008 kende het PDV de volgende adviescommissies (voor de samenstelling zie bijlage 2):n De Kalvermelkcommissie (KC). Dit is een overlegplatform voor de producenten

van kunstmelkvoeder voor vleeskalveren.

VI Medebewindstaken

Binnen de verschillende programma’s zijn meerdere projecten vastgesteld, die een looptijd hebben van maximaal vier jaar. In de volgende hoofdstukken wordt op de programma’s en projecten nader in gegaan.

Bestuur

Het algemeen bestuur is het hoogste besluitvormende orgaan van het PDV en is samengesteld uit vertegenwoordigers van ondernemersorganisaties en werknemers-organisaties in de diervoedersector. Welke organisaties recht hebben om bestuurs-leden te benoemen, wordt vastgesteld door de Sociaal-Economische Raad (SER). De bestuursleden en hun plaatsvervangers treden om de twee jaar tegelijk af. Zij kunnen meteen opnieuw worden benoemd.

Het dagelijks bestuur wordt voor elke zittingsperiode benoemd door en uit leden van het algemeen bestuur. Het dagelijks bestuur is vooral belast met het financieel beheer en organisatorische aangelegenheden.

Het Hoofdproductschap Akkerbouw (HPA) is de gezamenlijke werkorganisatie van het Productschap Diervoeder, het Productschap Akkerbouw en het Productschap Wijn. Bij het HPA zijn de administratieve, financiële, juridische en personele aangelegenheden ondergebracht. Ook ICT- en facilitaire zaken vallen onder het HPA.De voorzitter van de productschappen wordt elke twee jaar benoemd door de


1 Organisatie

te kunnen opereren. De belangrijkste wijzigingen zijn het opheffen van de bureau-structuur en het onderbrengen van een groot deel van de werkzaamheden in één pool met daarnaast één stafeenheid en een administratief secretariaat. Tevens is gekozen voor een flexibele inzet van medewerkers (naast externe ondersteuning door expertiseafdelingen van het HPA), vermindering van het aantal leidinggevenden en een heldere taakverdeling tussen de secretaris (extern gericht) en de manager (intern gericht). Een en ander staat schematisch weergegeven in het organogram:

Secretaris

ManagerPrimaire proces

Projectenpool. Pool van medewerkers die gezamelijkverantwoordelijk zijn voor het primaire proces

Administratiefsecretariaat

Stafeenheid informatie-voorziening en financiën

n De Adviescommissie Veevoedkundig Onderzoek (AVO). Deze adviseert over onderzoek naar voeding voor varkens, pluimvee en rundvee (behalve blanke vleeskalveren).

n De Adviescommissie CVB. Deze adviseert over kennisontwikkeling op het gebied van uniformering van veevoederwaardering.

n De Commissie Sociaal-Economische Aangelegenheden Diervoedersector (CSEAD). Deze adviseert over sociaal-economische aangelegenheden in de diervoedersector.

n De Commissie Kwaliteitsbeleid Diervoeders (CKD). Deze adviseert over de hoofdlijnen van het kwaliteitsbeleid.

n Het Centraal College van Deskundigen Diervoedersector (CCvDD). Dit adviseert over kwaliteits- en certificatieregelingen, in het bijzonder het GMP+-certificatie-schema diervoedersector 2006 en begeleidt het functioneren ervan.

n De Sectorcommissie Landbouwhuisdiervoeders (SLV). Deze adviseert over het kwaliteitsbeleid inzake landbouwhuisdiervoeders en bevordert de onderlinge afstemming tussen de diervoedersector en de dierhouderij.

n De Sectorcommissie Huisdiervoeder (SCH). Deze adviseert over het kwaliteits-beleid inzake huisdiervoeders en bevordert de onderlinge afstemming tussen de keten van productie en afzet van huisdiervoeders.

Secretariaat

Het PDV heeft haar interne structuur in maart 2008 gewijzigd, waardoor er een plattere organisatie is ontstaan. Hierdoor denkt het schap efficiënter en doelmatiger


1 Organisatie

inhoudelijke aansturing van de UR-afdeling met betrekking tot de uitvoering van de marktordeningsregelingen in de diervoedersector. Omdat deze activiteit op termijn afloopt, is de manager hier tijdelijk mee belast.

Administratief secretariaatHet administratief secretariaat verricht alle organisatorische zaken voor het (dage-lijks) bestuur en de commissies. Daarnaast biedt zij ondersteuning aan de secretaris en de beleidsmedewerkers, is verantwoordelijk voor het organiseren van interne vergaderingen en voert verder alle overige werkzaamheden uit die nodig zijn om het PDV soepel te laten draaien.

ManagerDe manager is verantwoordelijk voor de aansturing van het primaire proces. Hij draagt zorg voor een optimale samenwerking tussen de medewerkers en het bewaken van de projectplanningen. Waar nodig stuurt hij bij om ervoor te zorgen dat er gewerkt wordt vanuit dezelfde doelstelling en vanuit dezelfde uitgangspun-ten. De manager is dan ook niet per se inhoudelijk op de hoogte, maar zorgt er vooral voor dat ‘de neuzen dezelfde kant op staan’.

MedewerkerspoolDe keuze voor het opzetten van een medewerkerspool is om twee redenen ge-maakt:n Het flexibel kunnen inzetten van medewerkers op verschillende (deel)projecten.n Het bevorderen van samenwerking en integrale uitvoering van (deel)projecten.

SecretarisDe secretaris legt verantwoording af aan het bestuur. Hij is vooral naar buiten gericht, als hét gezicht van het PDV en onder andere belast met het nationaal (en internationaal) vermarkten van de PDV-activiteiten en het voorbereiden van nieuwe projecten. De secretaris is primair verantwoordelijk voor de vertaalslag tussen de wensen van klanten en strategische ontwikkelingen binnen het PDV. Ideeën voor nieuwe projecten worden in overleg met de manager vertaald in operationele vraagstukken.

Stafeenheid Informatie en financiënIn deze stafeenheid zijn alle werkzaamheden aan databanken en databankbeheer ondergebracht. De eenheid is tevens verantwoordelijk voor het verzorgen van de statistische informatievoorziening (ondersteund door de afdeling Uitvoering Rege-lingen), het beheer (content en gebruikers) van de website en het technisch onderhoud van de applicaties. Daarnaast verzorgt de stafafdeling de front-office (helpdes-kfunctie) en is zij verantwoordelijk voor de sectorcommunicatie (in samenwerking met de afdeling Communicatie van het HPA)

Ook alle financiële handelingen binnen het PDV die niet aan het HPA zijn uitbesteed, vallen onder de stafeenheid. Tevens is zij belast met de afhandeling van de bestellingen via de webshop en het beheer van de contracten voor de levering van CVB-producten.

Daarnaast zijn er een aantal taken in medebewind ondergebracht, die betrekking hebben op de behandeling van bezwaarzaken en niet-routinematige dossiers en de


1 Organisatie

Code Goed Bestuur

Op 1 juli 2007 is de Code Goed Bestuur producten bedrijfschappen van kracht geworden. In de code zijn verschillende principes en uitwerkingen opgenomen ter bevordering van het transparant, democratisch en doelmatig functioneren van de schappen. De inhoud van de code beoogt een ieder die actief is in de bestuurs-wereld van de bedrijfslichamen te stimuleren zich op een maatschappelijk geaccep-teerde en verantwoorde wijze te gedragen en daar publiekelijk verantwoording over af te leggen.

Uitwerkingen die voortvloeien uit de code zijn onder meer:

n Model voor het interne toezicht op de Code Goed Bestuur.n Verordening PDV Reglement van orde 2008.n Verordening PDV Klachtenbehandeling 2008.n Integriteitsprotocol medewerkers (inclusief klokkenluidersregeling).n Protocol PDV Bestuurlijke integriteit.n Communicatieplan Code Goed bestuur.

De eerste vijf uitwerkingen zijn in maart en juni 2008 door het bestuur opnieuw vastgesteld. Het communicatieplan was al eerder vastgesteld. Dit plan bevat de activiteiten die vanaf 2008 worden ondernomen om de communicatie met de achterban op gestructureerde wijze te intensiveren.

Het Model voor het interne toezicht regelt dat het toezicht op de naleving van de

De pool wordt gevormd door de medewerkers die werken aan de activiteiten die niet zijn ondergebracht bij de stafeenheid, het administratief secretariaat of bij een HPA-afdeling. Het betreft de activiteiten die voorheen waren ondergebracht in aparte projectbureaus.Projectleiders geven functioneel leiding aan projectmedewerkers. In principe kan iedereen die heeft aangetoond over de vereiste kwaliteiten te beschikken, als projectleider fungeren. De projecten worden dusdanig bemenst, dat alle voor het project benodigde disciplines vertegenwoordigd zijn. Deze opzet moet bevorderen dat medewerkers meer samenwerken en zich breder ontplooien, maar vereist tegelijkertijd een betrokken en flexibele instelling.

De activiteiten in de medewerkerspool zijn geclusterd. De activiteiten die horen bij de GMP+-projecten zijn samengebracht met internationale samenwerking. Ook de taken op veevoedkundig gebied (voederwaardering, wetenschappelijk onderzoek) vormen een cluster. De overige activiteiten vormen het derde cluster. Er zijn situaties denkbaar waarbij medewerkers in meerdere clusters tegelijk werkzaam zijn.

Uitbestede takenHet PDV heeft een aantal taken uitbesteed aan het HPA:n De informatievoorziening m.b.t. de diervoederwetgeving en zaken betreffende

moderne biotechnologie (genetische modificatie) aan de afdeling Voedsel en Voeding.

n De statistische informatievoorziening aan de afdeling Uitvoering Regelingen.n De ondersteuning bij sectorcommunicatie aan de afdeling Communicatie.


1 Organisatie

productschap relevante nevenfuncties hij of zij bekleedt. Dit overzicht is openbaar gemaakt via de website van het productschap. Uit dit overzicht blijkt dat enkele bestuursleden ook een bestuursfunctie vervullen bij een benoemende organisatie waarmee in 2008 een bestuurlijke relatie bestond.

Het productschap heeft iedere benoemende organisatie verzocht slechts bestuursle-den te benoemen, van wie duidelijk is dat ze aan de gedrags- en incompatibili-teitscriteria voldoen, die in de code zijn opgenomen.

CommunicatieHet productschap heeft in 2008 de communicatie met het bedrijfsleven verder verbeterd om de transparantie te vergroten. Zo staan alle vergaderstukken, agenda’s en verslagen van het bestuur op de website. Sinds 2006 evalueert PDV haar activiteiten door middel van achterbanraadpleging bij de belanghebbenden. De uitkomsten van deze raadpleging zijn richtinggevend voor de vraag welke activiteiten voor de betreffende sector wel of niet worden voortgezet of aangepast.

Ontwerpverordeningen worden niet meer alleen in het publicatieblad van de SER gepubliceerd, maar worden ook via de via de website van het productschap onder de aandacht van belanghebbenden gebracht.

Beleidsvoornemens, resultaten en voor het bedrijfsleven relevante ontwikkelingen worden regelmatig via persberichten en weekberichten in de publiciteit gebracht. Verder organiseert het productschap regelmatig bijeenkomsten voor het bedrijfsleven. Tot slot geeft het productschap de elektronische nieuwsbrief Feedback uit, met

code wordt neergelegd bij de Interne Auditdienst van het HPA. Deze dienst is onafhankelijk en rapporteert aan een auditcomité. Dit comité bestaat uit de leden van het bestuur van het HPA, dat op zijn beurt weer is samengesteld uit vertegen-woordigers uit de kring van de productschappen Akkerbouw, Diervoeder en Wijn.

Het reglement van orde beschrijft de spelregels voor de werkwijze van het bestuur.

De verordening inzake klachtenbehandeling zorgt ervoor dat mondeling of schrifte-lijk ingediende klachten behoorlijk en zorgvuldig worden behandeld. De verorde-ning is de wettelijke vastlegging van het klachtenprotocol.

Het Integriteitsprotocol Medewerkers is in 2007 aan de ondernemingsraad voorge-legd en begin 2008 geïmplementeerd. In de code is eveneens een klokkenluidersre-geling opgenomen.

Het Protocol bestuurlijke integriteit is de uitwerking van onderdeel 2 van principe VI van de code. Het betreft nadere richtlijnen voor transparant handelen, verantwoor-ding en functiescheiding van leden van het bestuur, commissies en werkgroepen. Onder andere wordt aandacht besteed aan personele unies en het vraagstuk van ‘dubbele petten’. Zo is onder meer geregeld dat bestuursleden niet deelnemen aan beraadslagingen en/of besluitvorming die hun persoonlijke of andere rechtstreekse belangen raken.

In het overzicht bestuursleden met nevenfuncties is per bestuurslid aangegeven de datum van eerste benoeming, de functie binnen het productschap en welke voor het


1 Organisatie

Samenloop van heffingen In maart 2008 heeft het bestuur ingestemd met een notitie waar in staat dat de samenloop van heffingen zoveel mogelijk moet worden voorkómen. Mogelijkheden hiervoor zijn het hanteren van een gezamenlijke heffingsnota en het mogelijk maken van elektronische opgave door het bedrijfsleven. Het PDV gaat met de andere akkerbouwproductschappen uitzoeken hoe de bedrijfsopgaven vereen-voudigd kunnen worden.

Rapport van bevindingen Interne AccountantDe interne accountant heeft in het eerste kwartaal van 2008 een rapportage opgesteld over de voortgang van de implementatie van de Code Goed Bestuur. Hieruit blijkt dat de meeste principes van de Code voldoende zijn uitgewerkt in regelgeving, jaarrekeningen en -verslagen en publicaties op websites.Het rapport noemt een aantal zaken die nog aandacht vragen:n In het kader van de introductie van de Code dient een bijeenkomst voor de

bestuursleden te worden georganiseerd. Deze vindt begin 2009 plaats. n Op de website moet informatie te vinden zijn over de wijze waarop wordt

omgegaan met verzoeken tot wijziging van de werkingssfeer. Deze informatie staat inmiddels op de site.

n Bij samenloop van heffingen van meerdere productschappen moeten verzamel-nota’s gemaakt worden. In het kader van de reductie van administratieve lasten moet gezocht worden naar mogelijkheden voor elektronische opgave t.b.v. heffingen. Hierover heeft het bestuur een nota vastgesteld, waarover eerder in dit jaarverslag is gerapporteerd.

n Uitgebreide verantwoording van het naleven van de Code in jaarverslagen. Deze

informatie over de activiteiten van het schap voor de diervoedersector.

BedrijfsvoeringDe productschappen werken sinds 2007 aan het doorvoeren van principe XX: ‘Efficiency en effectiviteit’ van de ‘Code Goed Bestuur producten bedrijfschappen’. In een werkgroep vergelijken zij onderling hun prestaties, onder meer door het uitvoeren van benchmarking. De werkgroep bestaat uit vertegenwoordigers van het Productschap Tuinbouw, het Bedrijfschap Horeca, het Hoofdbedrijfschap Detailhandel, de Productschappen Vee, Vlees en Eieren, het Hoofdproductschap Akkerbouw (mede namens het Productschap Wijn, het Productschap Diervoeder en het Productschap Akkerbouw) en de Sociaal-Economische Raad.

Gestreefd werd om voor alle schappen de benchmarking van de personeelsfunctie, die zowel financiële als niet-financiële informatie omvat, in 2008 af te ronden. Dit is niet gelukt. Het overleg over dit onderwerp wordt in 2009 voortgezet.

AanbestedingHet productschap is als publiekrechtelijke instelling aanbestedingsplichtig volgens de van kracht zijnde Europese richtlijn (EG) 2004/18/EC, Verordening (EG) 2083/2005 en het ‘Nederlands Besluit aanbestedingsregels voor overheids-opdrachten’. Gezien de op de Europese richtlijn en verordening gebaseerde drempelbedragen is het in 2008 niet noodzakelijk gebleken om de aanbestedings-procedure te volgen.


1 Organisatie

Toezicht

Het toezicht op het PDV berust bij verschillende toezichthouders. Zo wordt dit jaarverslag toegezonden aan de SER en de rijksoverheid. Verder kan het toezicht als volgt worden onderverdeeld:n Van de SER is goedkeuring vereist voor de begroting, de jaarlijkse verordeningen

voor de vaststelling van heffingen en retributies en overige autonome verordeningen. Bovendien wijst de raad de werkgevers- en werknemersorganisaties aan die op basis van hun representativiteit binnen de diervoedersector het recht hebben bestuursleden te benoemen. De SER toetst om de vier jaar de representativiteit van deze organisaties.

n De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is politiek verantwoordelijk voor de productschappen. Het productschap legt aan de minister iedere vier jaar verantwoordelijkheid af over het eigen functioneren. Bovendien stuurt het PDV de minister vierjaarlijks een evaluatie van de eigen verordeningen.

n De minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit toetst de fondsheffingen van het PDV aan de EU-regeling, opdat ongeoorloofde steun aan het bedrijfs leven wordt voorkomen. Deze toets wordt zo nodig ook door de EU zelf uitgevoerd. Verordeningen die strafbepalingen bevatten hebben goedkeuring van de minister van LNV nodig. Dit geldt ook voor verordeningen die procedureel niet vooraf zijn aangekondigd in het Mededelingen- en Verordeningenblad Bedrijfsorganisatie.

Intern toezichtHet kabinet heeft aangegeven een nieuwe rol en taakopvatting na te streven voor het toezicht op de publieke taken. Het uitgangspunt hierbij is dat burgers, bedrijven

verantwoording is in dit jaarverslag opgenomen.

FinanciënVerderop in dit jaarverslag wordt op basis van de uitgebreide jaarrekening het financiële beleid verantwoord. Voor alle financiële stukken geldt, dat ze zijn opgesteld aan de hand van richtlijnen van de SER. De (herziene) begroting, de balans en de jaarrekening worden op de website geplaatst. Van het jaarverslag wordt jaarlijks ook een meer toegankelijke versie gemaakt. Deze brochure wordt aan alle heffingbetalende bedrijven gestuurd. Jaarlijks wordt op de website van het PDV een document geplaatst waaruit blijkt welke activiteiten met behulp van de heffingen worden gefinancierd.

De leden van het bestuur ontvangen een vacatievergoeding en een reis- en verblijf-kostenvergoeding voor hun deelname aan bestuursvergaderingen. Het bestuur heeft een verordening vastgesteld waarin vacatiegelden en overige vergoedingen, zoals reis- en verblijfkosten zijn geregeld. Basis voor deze verordening is de ‘Verordening regels en richtlijnen bedrijfslichamen van de Sociaal- Economische Raad 2005 – 2006’.

Meer gedetailleerde gegevens met betrekking tot de bezoldiging van de voorzitter en de vergoedingen van bestuursleden zijn opgenomen in de jaarrekening.


1 Organisatie

van Beroep voor het bedrijfsleven (CBB). De termijn voor beide procedures is zes weken.

Gerechtelijke proceduresProcedure PDV vs. Ten Oever Advies GroepHet PDV is in oktober 2005 met het consultancybureau Ten Oever Advies Groep (TAG) een overeenkomst aangegaan, waarmee het zich heeft verplicht om samen te werken in het toepassen van een softwarepakket voor beheer en distributie van het GMP+-certificatieschema. Het was de bedoeling dat PDV over dit softwarepakket kon beschikken en dat alle GMP+-certificaathouders in staat werden gesteld op commerciële basis gebruik te maken van de TAG Normenmanager. De overeen-komst is opgezegd, omdat naar het oordeel van het PDV de resultaten onvoldoende waren. TAG is hiertegen een gerechtelijke procedure gestart. De uitspraak wordt in 2009 verwacht.

Verordeningen en besluitenIn het verslagjaar heeft het bestuur van het Productschap Diervoeder de volgende verordeningen en besluiten vastgesteld:

Besluit rekening van baten en lasten Productschap Diervoeder over 2007 n Verordening PDV vermogensmutaties reserves 2007 n Wijziging I Verordening PDV financieringsheffing jaar 2008 n Wijziging I Verordening PDV bestemmingsheffingen jaar 2008 n Wijziging I Verordening PDV monitoring zoönosen en zoönose-verwekkers

diervoedersector 2005

en instellingen zelf verantwoordelijkheid dragen voor het handhaven van bepaalde regels, waardoor er sprake kan zijn van minder toezicht door de centrale overheid. Belangrijke begrippen zijn in dit kader intern toezicht, horizontale verantwoording en verticaal toezicht.

Wat betreft het intern toezicht – dat is de wijze waarop de verantwoording en controle binnen het productschap wordt vormgegeven – hebben de productschappen in 2007 een model ontwikkeld waarin het interne toezicht wordt uitgeoefend door de Interne Auditdienst van het HPA. Het bestuur van het HPA treedt daarbij op als auditcommissie. Dit model doet recht aan de verantwoordelijkheid van het bestuur, is doelmatig en maakt optimaal gebruik van de onafhankelijke positie en deskun-digheid van de Interne Auditdienst.

Juridische zaken

Het productschap is als publiekrechtelijk bedrijfsorgaan gerechtigd algemeen verbindende voorschriften (verordeningen en besluiten) voor de diervoedersector vast te stellen. Verordeningen moeten door de Sociaal-Economische Raad, de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (en eventueel andere ministers die het aangaan) of door beide worden goedgekeurd en daarna gepubliceerd. Besluiten behoeven alleen gepubliceerd te worden.

Voor de bedrijfsgenoten bestaat de mogelijkheid tegen beslissingen van het productschap bezwaar te maken en eventueel in beroep te gaan bij het College


1 Organisatie

De wijziging betreft de monitoring van Salmonella, die het PDV uitvoert op verzoek van het ministerie van LNV. Daarnaast zijn nieuwe eisen aan controle op de bereiding van (pluim)veevoeders vastgelegd, doe vooral betrekking hebben op de verplichting om bij een salmonella-positieve analyse de pluimveehouder te informeren.

n Verordening PDV financieringsheffing 2009 n Verordening PDV bestemmingsheffingen 2009 n Verordening PDV herziene begroting 2008 n Verordening PDV begroting 2009

GeschillencommissieBij het productschap berust het secretariaat van de Geschillencommissie Kwaliteits-garantie Vleeskalversector SKV 1991.


Diervoeder-veiligheid en –kwaliteit

Voedsel- en Warenautoriteit (VWA) heeft in 2007 besloten om het aantal reguliere inspecties aan GMP+-gecertificeerde bedrijven terug te schroeven van vier naar twee keer per jaar.

Aanpassingen certificatieschemaHet Productschap Diervoeder streeft ernaar om wijzigingen in het GMP+-certificatie-schema tot een minimum te beperken. Toch is het elk jaar nodig om een aantal aanpassingen door te voeren als gevolg van veranderende EU-wetgeving, ont-wikkelingen in internationaal verband, of als gevolg van wensen en opmerkingen van deelnemende bedrijven en van certificerende instellingen. Ook gewijzigde inzichten in de manier waarop kwaliteitsbeheersing moet worden uitgevoerd, leiden tot aanpassingen. Alleen op deze wijze kan het GMP+-certificatieschema up-to-date blijven en haar voortrekkersrol op het gebied van kwaliteitsbeheersing van dier-voeders behouden.

Hieronder volgt een korte omschrijving van de belangrijkste wijzigingen in 2008. Een compleet overzicht en een uitgebreide toelichting vindt u op de website www.pdv.nl.

Standaarden:n De definitie van toevoegingsmiddelen in het GMP+-certificatieschema (A2) komt

nu exact overeen met de EU-wetgeving. Bijzondere stikstofhoudende producten worden aangemerkt als voedermiddelen.

n Regeling m.b.t. het vermelden bij levering aan hun afnemer omtrent de GMP+-status.

De Nederlandse diervoedersector is wereldwijd koploper als betrouwbare leverancier van veilige producten. Alle schakels in de diervoederketen stellen strenge veiligheids-eisen aan hun grondstoffen en hun productieproces. Het Productschap Diervoeder bevordert dit door – in overleg met het bedrijfsleven in de dierlijke productieketen – sectorbreed kwaliteitsbeleid te ontwikkelen. De bedrijven zelf vertalen dit beleid vervolgens naar hun eigen situatie.

GMP+

Het Productschap Diervoeder speelt een vooraanstaande rol bij de regelgeving over de borging van de veiligheid van diervoeders voor mens, dier en milieu. Een belangrijke pijler onder de borging van voedselveiligheid is het GMP+-certificatie-schema diervoedersector 2006, kortweg GMP+. Opgezet in 1992 heeft het systeem een ontwikkeling doorgemaakt tot een wereldwijde, toonaangevende borgings-systematiek. Het omvat de hele diervoederketen, van grondstoffenproducent tot en met transporteur en veehouder.

Onafhankelijke auditors van certificerende instellingen controleren de naleving van de regeling. Ondernemers die in overtreding zijn kunnen hun GMP+-certificaat kwijtraken. Dit maakt het PDV bekend via publicatie. De beheerder van het schema is het Centraal College van Deskundigen Diervoedersector (CCvDD). Het college beslist over het certificatieschema en begeleidt het functioneren ervan.

Het GMP+-systeem is uitgegroeid tot dé standaard voor diervoederveiligheid. De

www.pdv.nl


2 Diervoederveiligheid en –kwaliteit

geaccepteerde certificaten zijn toegevoegd.n In Bijlage 14 ‘Minimumvoorwaarden wegtransport’ is de ladingscategorie-

indeling aangepast, waarbij enkele tientallen stoffen zijn toegevoegd. Deze wijzigingen zijn ook doorgevoerd in de Databank Ladingen Wegtransport. De eisen die gesteld worden aan het transport van dierlijke eiwitten zijn aangepast aan de EU-regelgeving.

n De ‘HACCP-handleiding’ (GMP-bijlage 15) is geheel vernieuwd.

HACCP-handleidingDiervoederbedrijven, met uitzondering van de primaire agrarische bedrijven, zijn wettelijk verplicht om voedselveiligheidsprocedures op te stellen volgens de principes van Hazard Analysis of Critical Control Points (HACCP). De HACCP-handleiding Diervoedersector (GMP+ Bijlage 15) ondersteunt de deelnemers aan het GMP+-certificatieschema bij het opstellen van procedures voor hun eigen bedrijf. In 2008 heeft het Productschap Diervoeder een nieuwe versie van deze handleiding uitgebracht.

Bij het opzetten van de handleiding heeft het productschap nauw samengewerkt met het Duitse QS Qualität und Sicherheit GmbH (verantwoordelijk voor het QS-keurmerk). In navolging van het op elkaar afstemmen van de certificatieschema’s GMP+ en QS, hebben zij getracht om zoveel mogelijk uniformiteit te krijgen in het toepassen van de HACCP-principes. QS heeft dan ook een vergelijkbare HACCP-handleiding gepubliceerd. Wel zijn er kleine verschillen tussen de beide handleidingen, vanwege de verschillen in historie en structuur van de schema’s. Maar de essentie van het toepassen van de HACCP- principes, en de diepgang waarmee dat moet gebeuren, is hetzelfde.

n De standaard voor petfood (B8) is geheel aangepast aan de vernieuwde Fediaf-code.

n Per 1 september 2008 zijn wijzigingen doorgevoerd in de voorwaarden voor deelname aan het GMP+-schema. Een van de wijzigingen is dat nieuw gecertifi-ceerde bedrijven een ‘tijdelijke acceptatie’ kunnen krijgen ter overbrugging van de tijd tussen de positieve documentencontrole en de daadwerkelijke certificering. In die periode, van doorgaans drie maanden, mogen zij nog niet het GMP+-beeldmerk voeren.

Bijlagen:n In bijlage 1 ‘Productnormen’ zijn de normen voor Na, K, Cl en Sulfaat (weer)

opgenomen. De normen voor mycotoxinen en residuen van toevoegingsmiddelen en diergeneestmiddelen zijn aangepast.

n De lijst van salmonellakritische voedermiddelen in bijlage 4 ‘Monitoring’ is aangepast. Alleen raapzaadschroot- en -schilfers worden nu nog als salmonella-kritisch aangemerkt. Er is een bonus-malusregeling opgenomen met betrekking tot Salmonella-analyses. Producenten die de productie van hun voedermiddelen goed beheersen, hoeven minder onderzoek te doen.

n In bijlage 8 ‘Minimumvoorwaarden traceerbaarheid’ is een appendix opgenomen die beschrijft hoe bedrijven die vloeibare diervoeders opslaan in het geval van een recall moeten handelen.

n De minimumeisen voor inkoop (bijlage 10) zijn op een aantal onderdelen aangepast. Bedrijven die toevoegingsmiddelen aankopen van een niet-GMP+-gecertificeerde leverancier, hebben te maken met aanvullende voorwaarden. Vergelijkbare buitenlandse schema’s zijn uitwisselbaar. De in het afgelopen jaar



GMP+-gecertificeerde bedrijven

GMP+- gecertificeerde bedrijven

Geaccepteerde CI’s Geaccepteerde auditoren

2006 2007 2008 2006 2007 2008 2006 2007 2008

Nederland 2.132 3.666 3.697 12 11 11 137 121 111

Duitsland 3.796 4.391 4.358 16 16 15 134 124 107

Europa overig 748 1.066 1.122 2 2 2 57 57 49

Noord- en Zuid-Amerika 359 365 348 1 1 1 22 19 17

Azië 184 201 231 0 1 1 18 18 19

Afrika 14 23 15 0 0 0 1 1 1

Oceanië 3 4 0 0 0 0 1 1 1

Totaal 7.236 9.716 9.771 31 31 30 370 341 305

De vernieuwde HACCP-handleiding is in zijn geheel te vinden op de PDV-website. Ook is de handleiding in print verkrijgbaar.

Certificering en controle

Onafhankelijke certificatie-instellingen (CI’s) verzorgen de certificering volgens GMP+ en voeren de controles uit. Het PDV stelt hiervoor de richtlijnen vast, op aangeven van het Centraal College van Deskundigen Diervoedersector (CCvDD). Het productschap controleert zelf het functioneren van de CI’s.

Aan het einde van het derde kwartaal van 2008 werd de certificering van de 10.000ste GMP+-deelnemer gevierd. Traditioneel gezien loopt het aantal gecertifi-ceerde bedrijven aan het eind van het kalenderjaar terug, wat te maken heeft met het verlopen of het intrekken van certificaten. In 2008 is bij 861 bedrijven het certificaat ingetrokken (in 2007 528 en in 2006 657). In de meeste gevallen gebeurde dit op eigen verzoek, omdat de bedrijven niet meer aan de GMP+-voor-waarden voldeden. Eind 2008 stond de teller op 9.771. In 2009 verwacht het PDV een verdere groei van het aantal deelnemers.



Het PDV toetst periodiek de auditoren op hun kennis van het GMP+-schema en van de wetgeving op het gebied van diervoederveiligheid. In 2008 zijn acht examens (inclusief twee herexamens) georganiseerd in Azië, Zuid-Amerika, Duitsland en Nederland. Tijdens de examens hebben de auditoren van certificatie-instellingen 775 examens afgelegd. Hiervan hadden 160 examens (circa 21%) een negatief resultaat, wat heeft geleid tot herexamens en/of het niet verlengen van de accepta-tie van de betreffende auditor.Sinds 2007 verleent het PDV vrijstellingen op de acceptatie van auditoren. De vrijstellingen worden verleend op basis van goede examenresultaten en op basis van standaarden die inhoudelijk uitwisselbaar zijn. De vrijstellingen hebben er toe geleid dat het aantal examens in een snel tempo afneemt. Werden er in 2006 nog 2.060 examens afgenomen, in 2007 daalde dit aantal al naar 1.569 examens en in 2008 waren dit er nog maar 775. Deze ontwikkeling heeft ertoe geleid dat het aantal examenmomenten in 2009 ten opzichte van 2008 zal afnemen van acht naar zes.

Één van de speerpunten van het PDV in 2007 was om een scherper toezicht uit te oefenen op de certificatie-instellingen en auditoren. Dit heeft effect gehad op de bevindingen in 2008.De auditoren van het PDV constateerden een duidelijke afname (circa 33%) van het aantal tekortkomingen bij het uitvoeren van CI-kantooraudits. Het PDV vindt dit een positieve ontwikkeling waarvan wordt verwacht dat deze trend zich in 2009 doorzet. Bij één certificatie-instelling heeft de CI-kantooraudit geleid tot het opstarten van een schorsingsprocedure.

Onderstaande tabel laat zien hoeveel audits de controle-instellingen wereldwijd hebben uitgevoerd en hoeveel tekortkomingen zij hebben geconstateerd. Bij een categorie 1-tekortkoming wordt het bedrijf onder verscherpte controle geplaatst of kan het certificaat onmiddellijk worden geschorst of ingetrokken. Bij een categorie 2-tekortkoming krijgt het bedrijf een aanwijzing om het geconstateerde onmiddellijk te herstellen. Bij een categorie 3-tekortkoming gaat het om een - vaak administra-tieve - onvolkomenheid die bij een volgende audit verholpen moet zijn.

Door CI’s uitgevoerde audits

2006 2007 2008*

Aantal bedrijven 6.063 5.787 5.499

Zonder tekort-komingen 3.142 3.572 3.688

Met tekort-komingen 6.085 5.434 4.721

Totaal aantal audits 9.227 9.006 8.406

Cat.1 47 27 36

Cat.2 2.411 2.150 1.618

Cat.3 18.966 15.482 12.103

Totaal 21.424 17.659 13.757

* peildatum 20 januari 2009



zes intrekkingen van het certifcaat. Verder hebben de certificatie-instellingen in totaal 50 verscherpte controles uitgevoerd.

Gedetailleerde informatie over de ontwikkeling van het GMP+-certificatieschema en de auditbevindingen vindt u in de jaarrapportage 2008, die te vinden is op de website van het productschap.

Internationale samenwerking

Voederveiligheid houdt niet op bij de eigen keten of de Nederlandse grens. Vandaar dat samenwerking – zowel nationaal als internationaal – voor het diervoe-derbedrijfsleven van groot belang is. Het PDV treedt namens de diervoedersector regelmatig op als gesprekspartner.

In 2008 ging de aandacht vooral uit naar het uitwisselbaar maken van GMP+: 2006 met het Duitse kwaliteitssysteem QS en het Britse AIC-systeem. De samenwer-king met QS is ver gevorderd maar van een complete uitwisselbaarheid op systeem-niveau was ook in 2008 nog geen sprake. Met de Britse Agrarische Industrie (AIC) is eind 2008 wel overeenstemming tot uitwisselbaarheid bereikt. Dit akkoord zal begin 2009 officieel worden vastgelegd.

In 2007 is fase 1 van het project ‘Technische hulpstoffen’ afgerond. Dit is een samenwerkingsproject van QS, Ovocom en het PDV. In fase 2 wordt voor een aantal groepen hulpstoffen in de vorm van factsheets nader ingegaan op de

Door PDV uitgevoerde audits

Bijwoningsaudit Parallelaudit Audit bij CI

2006 2007 2008 2006 2007 2008 2006 2007 2008

aantal audits 40 51 24 33 32 48 32 37 33

tekortkomingen 32 41 10 28 30 29 99 110 65

Ook tijdens de bijwonings- en parallelaudits heeft het PDV in 2008 minder tekort-komingen vastgesteld dan in 2007. Werd er in 2007 nog gemiddeld 1,6 tekort-koming per audit vastgesteld, in 2008 bedroeg dit aantal 1 tekortkoming per audit.Wat het PDV echter opvalt, is de terugkeer van een aantal structurele tekortkomingen:n Ingekochte producten en/of diensten voldoen niet aan de gespecificeerde

inkoopeisen. GMP+-gecertificeerde bedrijven nemen producten/diensten af van bedrijven die niet GMP+ zijn gecertificeerd.

n Bedrijven voldoen niet aan de GMP+-voorwaarden zoals gesteld in de GMP+ A-documenten.

n Reiniging vindt niet plaats volgens de voorschriften zoals vermeld in GMP+ Bijlage 14.

In sommige gevallen hebben deze tekortkomingen geleid tot een daadwerkelijk gevaar van de diervoederveiligheid en hebben certificatie-instellingen maatregelen richting de GMP+-deelnemers moeten nemen. Dit heeft geleid tot tien schorsingen en



Databanken

De databanken van het PDV vervullen een belangrijke rol bij het verstrekken van informatie en kennis aan het diervoederbedrijfsleven omtrent kwaliteitsborging en voederveiligheid. Deelnemers aan het GMP+-schema hebben online toegang tot de Databank Ongewenste Stoffen en producten (DOS), de Databank Risicobeoordelingen Voedermiddelen (DRV) en de Databank Ladingen Transport (DLT).Besloten is om de DRV, de DOS, de databank met facsheets en de GMP+ Bijlage 1 (productnormen) interactief te maken. Voor dit project zijn in 2008 verkennende besprekingen gevoerd, die in 2009 verder worden uitgewerkt.

DOSIn de Databank Ongewenste Stoffen en producten (DOS) worden resultaten van analyses naar ongewenste stoffen en producten opgeslagen. Het betreft enerzijds analyses die door de diervoedersector, graanhandel en maalindustrie vrijwillig worden aangeleverd. Anderzijds zijn GMP+-gecertificeerde bedrijven verplicht om voor enkele parameters (waaronder salmonella, diermeel, aflatoxine B1) de resultaten van de bedrijfseigen monitoring aan de DOS te leveren. Daarnaast bevat de databank de resultaten van de door het PDV uitgevoerde sectorale monitoring en survey en de analyseresultaten van de salmonellamonito-ring. Het ministerie van LNV heeft de salmonellamonitoring in medebewind opge-dragen aan het PDV, ter uitvoering van de EG-zoönoseverordening.

Van de in de DOS opgeslagen analyses maakt het PDV twee gedetailleerde jaarrapportages:

potentiële risico’s en gevaren die aan deze producten kleven. Voor de uitvoering van fase 2 is in het najaar van 2008 opdracht gegeven aan Ten Kate Consultancy. Afronding ervan is gepland voor het tweede kwartaal van 2009.

Issue- en crisismanagement

De voortdurende inspanning van de diervoedersector om de veiligheid van voeders te waarborgen, kan calamiteiten in diervoederketen niet uitsluiten. In geval van een incident of crisis treedt het PDV op als coördinator voor de diervoedersector, de dierlijke sector en de overheid. In 2008 hebben zich geen incidenten voorgedaan waarbij dit nodig was.

Behalve het draaiboek voor calimiteiten beheert het PDV het Early Warning System (EWS), dat als doel heeft bedrijven vroegtijdig te informeren over mogelijke risico’s. Ook de GMP+-deelnemers zelf hebben hierin een verantwoordelijkheid. Zij moeten hun proces dusdanig controleren dat zij in een vroeg stadium afwijkende partijen signaleren. Wanneer een product tot schade kan leiden voor afnemers in de keten, is de ondernemer verplicht het PDV te informeren.Op het besloten deel van de website publiceert het PDV de EWS-meldingen, met de genomen of te nemen maatregelen. In 2008 heeft het PDV herhaaldelijk gewaar-schuwd voor de aanwezigheid van melamine in grondstoffen uit China. Besmette partijen zijn onderschept en in beslag genomen.



DRVGMP+-gecertificeerde bedrijven mogen uitsluitend voedermiddelen gebruiken waarvan een generieke risicobeoordeling is opgenomen in de Databank Risico-beoordelingen Voedermiddelen van het PDV. Een risicobeoordeling bestaat uit een overzicht van het productieproces, en beschrijft per stap en per (bij)product het gevaar voor verontreinigingen. Daarnaast worden er handvatten gegeven voor de beheersing van risico’s.

In 2008 is een nieuw projectplan (voor de periode 2008 – 2011) van kracht geworden. Daarin beschrijft het PDV wat zij met de DRV beoogt:a. het verhogen van de transparantie betreffende de productieprocessen en de

risicobeoordeling naar belanghebbenden in de dierlijke productieketen en naar de overheid;

b. het voorkomen van het gebruik van (incidentele) partijen van producten zonder een voorafgaande zorgvuldige risico- en leveranciersbeoordeling;

c. een handreiking voor bedrijven voor het uitvoeren van een adequate lever-anciersbeoordeling;

d. een handreiking voor bedrijven om een bedrijfsspecifieke risicobeoordeling c.q. gevarenanalyse te maken;

e. een referentie voor auditoren bij de GMP+-certificatie.

De verantwoordelijkheid voor het opstellen en indienen van generieke risicobeoor-delingen berust bij de belanghebbende bedrijven. Na toetsing van de concept-beoordelingen door de werkgroep DOS-DRV, beslist het PDV over het opnemen van nieuwe of geactualiseerde risicobeoordelingen in de DRV. Pas na opname van het

n Rapportage Databank Ongewenste Stoffen en producten.n Evaluatie aanpak Salmonellabeheersing in de diervoedersector.In 2008 verschenen deze beide jaarrapportages over het verslagjaar 2007 als publicaties in de Kwaliteitsreeks (resp. nr. 124 en 127).Verder wordt jaarlijks een rapportage over de Salmonellamonitoring opgesteld ten behoeve van de ministers van VWS en LNV.

De DOS is er ook digitaal. Daartoe geautoriseerde organisaties of personen kunnen hiervoor terecht op het besloten gedeelte van de PDV-site. Alle informatie wordt verstrekt op basis van vertrouwelijkheid en dient uitsluitend om de eigen kwaliteits-borging te verbeteren.

Van het budget dat beschikbaar is voor de sectorale monitoring, reserveert het PDV een deel voor ‘fact finding’. In 2008 betrof dit een project waarin voedermiddelen werden onderzocht waarvan weinig bekend is over de aanwezigheid van myco-toxinen (Aflatoxine, DON, Ochratoxine). Geen van de onderzochte voedermidde-len bevatte gehalten die in de buurt kwamen van de meest strenge norm voor mengvoeders.Verder kwam in 2008 een cofinanieringsproject tot stand met TNO Kwaliteit voor Leven, op het gebied van contaminanten. In het project worden 60 voermonsters op een zeer breed scala contaminanten doorgemeten. Het ministerie van Economische Zaken neemt 75 procent van de kosten voor haar rekening. Door de cofinanciering kan een veel groter aantal monsters worden onderzocht en is er ruimte voor methodiekontwikkeling. TNO zal de resultaten van het onderzoek in een vertrouwe-lijk rapport aan het PDV meedelen.



opgenomen in de DRV-lijst.

Op 12 december 2008 heeft het PDV een actueel overzicht gepubliceerd van de 537 voedermiddelen die in de databank zijn opgenomen. Dit overzicht, de ‘DRV-lijst’, is als pdf-document te vinden op het openbare deel van de website.

Door het vertrek van een medewerker konden niet alle voor 2008 geplande DRV werkzaamheden worden uitgevoerd.

In nauwe samenhang met de DRV zijn in 2008 twee projecten gestart, met als doel de documentatie rond potentiële gevaren te actualiseren en uit te breiden. In het eerste project wordt gewerkt aan factsheets voor technische hulpstoffen (zie ‘internationale samenwerking’). In het tweede project worden bestaande factsheets voor ongewenste stoffen en producten geactualiseerd en aangevuld voor contaminanten waarvoor dergelijke informatie nog niet beschikbaar was. Dit laatste project loopt tot 2010 door. Beide projecten moeten leiden tot een betere afweging en onderbouwing van de ernst van potentiële gevaren.

De door de Europese Commissie opgestelde definitie van een ‘voedermiddel’ is erg breed. Binnen de DRV-lijst wordt sinds eind 2008 onderscheid gemaakt tussen voedermiddelen die (primair) bijdragen aan de nutriëntenvoorziening van een dier en ‘overige oraal opgenomen producten’. De vraag of een bepaald product een voedermiddel is, blijft soms lastig te beantwoorden. Het Ministerie van LNV, dat hier ook mee wordt geconfronteerd, heeft besloten tot het laten opstellen van een beslisboom. Hierbij is ook het PDV betrokken.

product in de DRV-lijst kan het product door een GMP+-gecertificeerd bedrijf worden aangekocht dan wel worden ontvangen.

De DRV is opgenomen in het besloten gedeelte van de PDV-site en is alleen toe-gankelijk voor GMP+-gecertificeerde bedrijven. Het aantal raadplegingen van de DRV neemt jaarlijks toe: in 2008 werd de DRV door 1.134 unieke bezoekers geraadpleegd, die gemiddeld 1,5 keer inlogden en daarbij gemiddeld 4,7 risicobeoordelingen bekeken.

In 2007 en 2008 zijn alle in de DRV-lijst opgenomen voedermiddelen voorzien van een omschrijving. Ook werd een vertaling van de lijst, inclusief de omschrijvingen in het Engels en Duits in concept afgerond. Naar aanleiding van de nieuwe HACCP-handleiding en door het van kracht worden van het basisvoorwaardenprogramma zijn eveneens aanpassingen nodig. De inventarisatie hiervan werd voor een belangrijk deel in 2008 gedaan; de uitvoering vindt plaats in 2009.

Het PDV heeft in 2008 veel energie gestoken in het actualiseren en verbreden van de risicobeoordelingen voor de zuivelindustrie en voor de tarwe- en maïszetmeel-industrie. Ook heeft het PDV een algemene risicobeoordeling voor de teelt, oogst en verwerking van kruiden opgesteld, die volgens de Europese Commissie als een voedermiddel kunnen worden beschouwd. Voor het daadwerkelijk plaatsen van specifieke kruiden op de DRV is echter vereist dat er aanvullend een factsheet wordt ingevuld, waarin de potentiële specifieke gevaren van het betreffende kruid aan de hand van de literatuur worden geëvalueerd. In 2008 zijn er nog geen kruiden



maart 2008 besloten beide projecten samen te voegen tot één nieuw projectplan I-7: ‘Analyseaangelegenheden diervoedersector’.

KDLLDe Kwaliteitsdienst Landbouwkundige Laboratoria (KDLL) van het PDV wil bereiken dat landbouwkundige laboratoria zich onafhankelijk en betrouwbaar laten toetsen hoe zij kwalitatief presteren ten opzichte van hun vakgenoten. De KDLL organiseert hiervoor ringonderzoeken volgens de beginselen van zogeheten “proficiency testing”. Dat wil zeggen, dat van een deelnemend laboratorium de prestaties in vergelijking met collega-laboratoria worden gemeten door middel van ringonder-zoeken, waarbij de in de Bundel Onderzoekmethoden van het PDV vastgelegde methoden als referentiekader worden gehanteerd.

Het uitvoerende werk van de KDLL is sinds eind 2007 uitbesteed aan Ducares BV, een aan TNO Kwaliteit van Leven gelieerde onderneming. In april 2008 heeft de Raad voor Accreditatie bij Ducares BV een (herbeoordelings)audit uitgevoerd, die succesvol is verlopen. De ringonderzoeken zijn aan de nieuwe ILAC G13:2007 norm getoetst en op basis hiervan geaccrediteerd.

Het PDV en Ducares BV hebben verder onderzocht hoe de doorlooptijd van de ringtesten kan worden in gekort, zodat laboratoria de ringtest kunnen gebruiken voor het doorvoeren van verbetermaatregelen. Door de deelnemers de analyse-gegevens digitaal te laten invoeren, het stellen van een limiet aan de inzendtermijn en het efficiënter verwerken van de data kan de uitslag met enkele weken worden vervroegd.

Databank Ladingen Transport en ICRTEind 2007 zijn de organisaties Qualimat, OVOCOM en PDV overeengekomen hun individuele schema’s voor het wegtransport op elkaar af te stemmen. Onder de naam Internationale Comité Wegtransport (ICRT) beheren zij sindsdien een geza-menlijke databank, waarin per product het reinigings- en ontsmettingsregime voor vrachtwagenlaadruimten staat omschreven en waarin de aanvullende voorschriften te vinden zijn. De overeenkomst moet de veiligheid en de kwaliteit van het weg-transport van diervoeders verhogen en het werk van internationaal opererende ondernemingen vergemakkelijken.

Sinds 2008 neemt ook QS deel aan het ICRT waardoor ook Duitsland exact dezelfde ladingindeling hanteert als Nederland, Belgie en Frankrijk. Verder heeft het ICRT besloten om een eigen webpagina te ontwikkelen. Behalve de ICRT-database, is hier uitleg te vinden over het ontstaan en de werkwijze van het ICRT en de procedures van productclassificatie. Deze website wordt in 2009 gebouwd. De toegang via de site van de afzonderlijke leden (in Nederland de Databank Ladingen Transport) blijft bestaan.

Analyseaangelegenheden

In de tweede helft van 2007 zijn de Projecten I-7 (Kwaliteitsdienst Landbouwkundige Laboratoria, KDLL) en I-10 (Uniformering analysemethoden diervoedersector) geëvalueerd. Hieruit bleek dat de belanghebbende bedrijven de activiteiten in het kader van deze projecten nuttig en belangrijk vinden. Het bestuur heeft op 26



PublicatiesHet PDV gaf in 2008 twee rapporten uit in de Kwaliteitsreeks:

Nr. 124 Rapportage Databank Ongewenste Stoffen en producten 2007.Nr. 127 Evaluatie aanpak Salmonellabeheersing in de diervoedersector 2007

Deze, en eerdere rapporten, zijn toegankelijk via de PDV-website.

Een overzicht van de ringonderzoeken en gedetailleerdere informatie is te vinden in het Jaarverslag KDLL 2008.

SADOm de uitslagen van laboratoria te kunnen vergelijken, is het van belang dat zij gebruikmaken van vergelijkbare analysemethoden. De Stuurgroep Analyseaangele-genheden Diervoedersector (SAD) van het PDV heeft als taak om uniforme, gestan-daardiseerde en actuele analysemethoden aan te bieden en te ontwikkelen. Dat doet zij door:1. het opstellen en vastleggen van nieuwe analysemethoden voor de (boven)

wettelijke productnormeringen, voor zover niet beschikbaar;2. het bijhouden van de nieuwe ontwikkelingen op het gebied van bestaande

analysemethoden en het verschaffen van actuele en feitelijke informatie over de opgenomen richtlijnen voor de analysemethoden door middel van de Bundel Onderzoekmethoden Diervoeders;

3. het afstemmen van de richtlijnen voor de analysemethoden met normalisatie-instituten in binnen- en buitenland;

4. het actief participeren in de NEN- en ISO-werkgroepen voor het opstellen van de analysevoorschriften;

5. het beïnvloeden/stimuleren van de nationale overheid en de EU om in CEN-verband voorschriften voor analysemethoden op te stellen, waar de diervoeder-sector belang bij heeft.


Uniformering voederwaarde-ring

CVB - activiteiten

Optimaal voeren van landbouwhuisdieren betekent dat de voeding is afgestemd op de behoefte van het dier. Voederwaarderingssystemen vergemakkelijken dit, doordat zij het aanbod van energie en nutriënten via het voer en de benutting ervan door de dieren in dezelfde eenheden definiëren.

Omdat het Productschap Diervoeder het bevorderen van een optimale voeding van landbouwhuisdieren tot haar taak rekent, investeert zij tijd en geld in de uniforme-ring van de voederwaardering en in kennisontwikkeling op dit gebied. Daarbij kan het PDV rekenen op brede steun en inbreng vanuit zowel de diervoedersector als de (diervoedings)wetenschap. Deze brede samenwerking is uniek en leidt tot praktisch toepasbare kennis die wetenschappelijk goed onderbouwd is.

Het PDV stelt de nutritionele kennis beschikbaar in producten onder de merknaam CVB, onder het motto ‘voor waardevolle voederwaarden’. Al jarenlang bewijst CVB zijn deskundigheid in het hebben, onderhouden en steeds verbeteren van de kennis over de nutritionele aspecten van diervoeding. De CVB-kennisproducten, en dan vooral de CVB Veevoedertabel, zijn niet voor niets al vele jaren een begrip in Nederland én ver daarbuiten.

RelatiebeleidIn 2006 heeft het bestuur vastgesteld dat het programma ‘Uniformering voeder-waardering’ de komende jaren een taak blijft van het PDV, omdat dit de beste waarborg biedt voor onafhankelijkheid, objectiviteit, transparantie, sectorbrede

De veehouderij staat voor de uitdagende taak om economisch rendabel te produce-ren en tegelijkertijd rekening te houden met maatschappelijke randvoorwaarden ten aanzien van welzijn, diergezondheid, milieu en voedselveiligheid. Hoogwaardige voeding is hiervoor een belangrijke vereiste. Het Productschap Diervoeder draagt hier aan bij met de CVB-kennisproducten en het beheer van uniforme voederwaar-deringssystemen voor landbouwhuisdieren. Hiermee is een groot algemeen en gemeenschappelijk belang gemoeid, omdat het de basis is voor een concurrerende diervoeder- en veehouderijsector in Nederland.

Omslag brochure CVB


3 Uniformering voeder waardering

van de CVB-kernactiviteiten, is ook besloten tot het toepassen van het profijtbeginsel. Alle belanghebbenden moeten een contract afsluiten en betalen om van de CVB-producten gebruik te kunnen maken. Iedere contractnemer is verplicht een jaarlijkse contractbijdrage te betalen. Bij de (in Nederland gevestigde) heffingsplichtige bedrijven wordt hierop de heffingsbijdrage in mindering gebracht, tot de contract-bijdrage tot nul is teruggelopen. In de praktijk betekent dit dat er nauwelijks heffingsplichtige bedrijven zijn die nog een (gedeelte van de) jaarlijkse bijdrage moeten betalen.

Met vier in Nederland gevestigde internationaal opererende bedrijven is overeen-stemming bereikt voor concerncontracten, zodat ook de in het buitenland gevestigde bedrijfsonderdelen van de CVB-kennisproducten gebruik kunnen maken. De netto baten van het op deze manier beschikbaar stellen van de CVB-producten worden geïnvesteerd in continue verbetering van deze producten.

Vernieuwde websiteIn het vernieuwde relatiebeleid vervult de (Nederlandstalige en Engelstalige) PDV-website een belangrijke functie. Hier is uitgebreide informatie te vinden over de CVB-kennisproducten en over het relatiebeleid. Aanvragen voor een contract kunnen online worden ingediend. Via een webshop en een content management systeem worden bestellingen van CVB-producten snel en efficiënt afgehandeld. Daarnaast zijn via de website de digitale CVB-producten (de Online voederwaardecalculator en de Mineralencalculator voor de biologische melkveehouderij) te gebruiken. Van de in 2008 beschikbaar gekomen online voederwaardecalcuator kunnen alleen contractnemers gebruik maken, door in te loggen met een gebruikersnaam en een

betrokkenheid en het dienen van een collectief belang. Om te kunnen beschikken over actuele voederwaardetabellen tegen een voor de sector betaalbare prijs, is besloten dat de CVB-kennisproducten meer marktgericht beschikbaar moeten worden gesteld. In 2008 is verder invulling gegeven aan het hiervoor in 2007 geformuleerde relatiebeleid. Bedrijven wie willen beschikken over CVB-tabellen met gedetailleerde informatie over de voederwaarden van individuele voedermiddelen moeten hiervoor een contract afsluiten met het PDV. Verder zoekt het PDV nationaal en internationaal samenwerking met relevante deskundigen en kennisinstellingen. Het oogmerk daarbij is meer synergie en een grotere efficiency, om de kosten laag te houden en de toepasbaarheid te verbre-den. In november 2008 heeft het bestuur zijn goedkeuring gegeven aan een samen-werkingovereenkomst tussen het PDV en het Centrum Diervoeding, bestaande uit de leerstoelgroep Diervoeding van Wageningen Universiteit, de Animal Sciences Group te Lelystad en de Afdeling Voeding van de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht.Bij de CVB-activiteiten wordt onderscheid gemaakt tussen ‘alle processen tot aan de absorptie van nutriënten door de darmwand’ en ‘de benutting van geabsorbeerde nutriënten’. Het eerste behoort tot de kernactiviteiten: het actueel houden van de chemische samenstelling van voedermiddelen en van de gegevens over verteerbaar-heid voor de verschillende diersoorten binnen de bestaande voederwaarderings-systemen. Deze activiteiten worden financieel gedekt vanuit een bestemmingsheffing. Het tweede valt onder de variabele activiteiten; hiervoor moet aanvullende financie-ring gevonden worden.

Hoewel er een breed draagvlak bestaat voor een substantiële collectieve financiering



onstonden enkele (moeilijk vervulbare) vacatures. Hierdoor konden minder werk-zaamheden worden uitgevoerd dan beoogd.

In 2007 werd vastgesteld dat de datasets aan in situ gegevens voor graskuil en snijmaïskuil gedateerd zijn, en geen goede voorspelling geven van de eiwitwaarde. Om nieuwe gegevens te verzamelen, is in 2008 een groot project opgezet, waarin van 100 graskuilen en 100 snijmaïskuilen – representatief voor wat in de praktijk wordt vervoederd – de in situ afbraakkarakteristieken in de pens worden bepaald. Van elk voedermiddel wordt ook van 20 objecten de darmverteerbaarheid onder-zocht. Het project is medio 2008 van start gegaan, en wordt gefinancierd door Productschap Zuivel, Productschap Diervoeder en het Blgg. Het dierexperimentele onderzoek gebeurt hoofdzakelijk bij ASG in Lelystad, de chemische analyses bij het Blgg en het PDV is verantwoordelijk voor de dataverwerking.

Het PDV is verder betrokken bij het project ‘Klavertje vier’, waarin de hamelverteer-baarheid en in situ afbraakkarakteristieken van elf gras/klaverkuilen is onderzocht. De uitkomsten worden gebruikt voor het opstellen van rekenregels voor het schatten van de energie- en eiwitwaarden van deze mengsels, ten behoeve van de CVB-tabellen. Het project wordt begin 2009 afgerond.

Medio 2008 zijn de resultaten opgeleverd van een omvangrijk fecaal verterings-onderzoek bij vleesvarkens, waarmee de voedermiddel-specifieke rekenregels worden geactualiseerd. Het PDV heeft de resultaten geëvalueerd en zal deze in 2009 verwerken in de CVB-tabellen. Voor de berekening van de netto-energiewaarden

password. Een mineralencalculator voor de reguliere rundvee-, schapen en geiten-houderij kon in het verslagjaar niet worden voltooid; dit zal begin 2009 gebeuren. Op de website staan van de genoemde modellen ook demoversies.

CommunicatieNaast de website wordt de CVB-activiteit gepromoot via een informatiefolder. In 2008 werd een geheel vernieuwde folder uitgebracht in het Nederlands, Engels, Duits en ook in het Chinees.

Uitgebrachte productenIn 2008 zijn de volgende producten uitgebracht:n CVB Tabel Pluimvee 2007 (en de CVB Table Poultry 2007)*;n CVB Tabel Konijnen 2007 (en de CVB Table Rabbits 2007)*;n CVB Veevoedertabel 2007 (en de CVB Feed Table 2007)*;n CVB Tabellenboek Veevoeding 2008;n CVB Table Booklet Feeding of ruminants, CVB Table booklet Feeding of pigs, CVB

Table booklet Feeding of Poultry;n Online Voederwaardecalculator (drietalig: Nederlands, Engels en Duits);n Mineralencalculator voor de biologische melkveehouderij.* hoewel in 2008 verschenen dragen deze tabellen het jaartal 2007, omdat ze zijn gebaseerd op de in 2007 vastgestelde gemiddelde chemische samenstellingen.

Diverse in 2008 ontplooide activiteitenHet voor de CVB-activiteit verantwoordelijke Veevoederbureau is in december 2007 verhuisd van Lelystad naar Den Haag. Door het vertrek van enkele medewerkers



fokzeugen. Daarbij zal ook een aantal bijproducten uit de bio-ethanolproductie worden onderzocht (DDGS);

n Fecaal verteringsonderzoek bij vleeskuikens ten behoeve van de OE-waardering. In dit project wordt een aantal van de voeders ook bij leghennen onderzocht. Voor het laatste werd een CVB-protocol opgesteld;

n In situ onderzoek van droge (mengvoeder)grondstoffen en vochtrijke voeder-middelen ten behoeve van de eiwitwaardering bij herkauwers.

Voor deze projecten zijn de beschikbare budgetten van 2007, 2008 en 2009 gecombineerd zodat een omvangrijk project kon worden gestart. Ook financieel geeft dit schaalvoordeel.n Fecaal verteringsonderzoek bij paarden. In dit meerjarige project, dat voorname-

lijk door studenten van Wageningen Universiteit en de Universiteit Utrecht zal worden uitgevoerd, wordt fecaal verteringsonderzoek van ruwvoeders gecombi-neerd met andere wetenschappelijke vraagstellingen. Ook voor dit onderzoek is een (voorlopig) CVB- protocol opgesteld.

van voedermiddelen is het wenselijk om meer grondstoffen te onderzoeken. Een vervolgproject is inmiddels aanbesteed.

WerkgroepenIn 2008 zijn, ter vervanging van de vroegere CVB-werkgroepen, drie nieuwe werkgroepen van start gegaan:n De werkgroep Chemische samenstellingen en analyse van voedermiddelen (CSAV)n De werkgroep Voeding en voederwaardering herkauwers en paarden (VVHP)n De werkgroep Voeding en voederwaardering varkens en pluimvee (VVVP)

De eerste werkgroep is verantwoordelijk voor het actueel houden van de chemische samenstellingen van de voedermiddelen in de CVB-tabellen. Ook vragen rond chemische analyse worden door deze groep behandeld. Zo werd in 2008 besloten tot het starten van het project ‘Sluitende massabalans’ waarin ruim 200 monsters uitgebreid worden geanalyseerd, met als doel goed inzicht te krijgen in de omvang en de samenstelling van de zogenaamde RNSP-fractie (restant niet-zetmeel poly-sacchariden), die nodig is voor de eiwitwaardering in het DVE/OEB-systeem 2007.

De twee andere werkgroepen houden zich vooral bezig met de waardering van voedermiddelen voor de genoemde diersoorten, en ook met meer algemene voedingsvragen die vanuit de sector worden aangereikt of uit de andere werkzaam-heden voortvloeien. Eind 2008 werden voor verschillende diersoorten, in het kader van onderhoud van tabellen, nieuwe onderzoeksprojecten gestart: n Fecaal verteringsonderzoek bij vleesvarkens ten behoeve van de netto energie-

waardering. Voor een aantal testgrondstoffen gebeurt dit ook bij dragende




Arbeid en arbeidsom-standigheden

Nieuwsbrief ArbeidIn het kader van Verankering Arbeid geven de productschappen in samenwerking met vertegenwoordigers van FNV Bondgenoten en CNV BedrijvenBond de Nieuws-brief Arbeid uit. Deze brief is bedoeld voor kader- en bestuursleden van de betrokken vakbonden. Vijf edities vonden dit jaar hun weg naar de lezers. De nieuwsbrieven bevatten korte, toegespitste artikelen over de arbeidsmarkt, arbeidsomstandigheden, scholing, (beroeps)onderwijs en sociale zekerheid.Uit een in 2008 gehouden enquête blijkt dat de lezers positief zijn over deze nieuwsbrief: zij vinden de nieuwsbrief informatief, begrijpelijk geschreven en zinvol om de factor arbeid breed bespreekbaar te maken. Vooral de onderwerpen arbeidsomstandigheden, CAO’s en ontwikkelingen op de arbeidsmarkt scoorden hoog. Enkele respondenten deden suggesties om de nieuwsbrief nog beter te laten functioneren. De redactie gaat met deze ideeën aan de slag. Alle edities van de Nieuwsbrief Arbeid zijn ook te downloaden via de website van het PDV.

Sociaal-economische kerngegevensSinds 2007 werken de productschappen samen aan het verzamelen en publiceren van sociaal-economische kerngegevens in het project Sectoranalyses. Om deze informatie breed toegankelijk te maken, is in 2008 de website www.agroarbeidskompas.nl in het leven geroepen.Op de website zijn van bijna alle CAO’s in de agrofoodsector gegevens te vinden over de arbeidsmarkt. Er is voor gekozen om de informatie beschikbaar te stellen per CAO-sector, en in veel gevallen is de informatie binnen een CAO verder opgesplitst. Naast factsheets en rapporten die door de deelnemende productschappen zelf zijn

Een sterke, kwalitatief hoogwaardige diervoedersector begint op de werkvloer. Het Productschap Diervoeder zet zich in voor projecten die specifiek zijn gericht op de werknemers. Deze projecten betreffen voorlichting, scholing en verbetering van arbeidsomstandigheden. De vakbonden spelen samen met de werkgeversorganisa-ties een belangrijke rol bij de opzet van deze activiteiten. Het PDV wordt onder-steund door de afdeling Arbeid van het Hoofdproductschap Akkerbouw.

Verankering Arbeid

Het Productschap Akkerbouw, het Productschap Diervoeder en het Productschap Wijn hechten belang aan het voeren actief beleid op het gebied van arbeid. Via het project Verankering Arbeid geven zij, samen met de productschappen Zuivel, Tuinbouw, Vee en Vlees en Pluimvee en Eieren, hier invulling aan. Naast de onderlinge samenwerking stimuleert het project, en de activiteiten die eruit voort-vloeien, de betrokkenheid van de vakbonden bij de productschappen.

In 2008 heeft de werkgroep Verankering Arbeid gewerkt aan het organiseren van een conferentie voor de diverse agrarische- en foodsectoren met als doel een beeld van de huidige arbeidsmarkt te schetsen en nieuwe tools te ontwikkelen om de arbeidsproblemen in de toekomst te lijf te gaan. Het thema van deze conferentie zal zijn: ‘Boeien en binden’. De dag vond plaats op 4 februari 2009.

Daarnaast zijn vanuit Verankering Arbeid de volgende projecten uitgevoerd:

www.agroarbeidskompas.nl


4 Arbeid en arbeidsom standigheden

niet altijd volgens de gewenste opzet. Om hier verandering in te brengen zijn een aantal organisatorische maatregelen genomen. Zo heeft de afdeling Communicatie van de productschappen inmiddels een deel van de taken overgenomen.Het doel van de krant is om de medewerkers te informeren over ontwikkelingen binnen hun sector. De krant omvat acht pagina’s en is ook te downloaden via de website van het PDV.

Levensfasebewust PersoneelsbeleidHet project Levensfasebewust Personeelsbeleid (LPB) is in 2008 afgerond met een presentatie voor personeelsfunctionarissen uit de diervoedersector. LPB richt zich op het optimaal inzetten van mensen door rekening te houden met hun leeftijd en de daarbij behorende specifieke kenmerken en behoeften. Het project is deels uitgevoerd door IVA (een beleidsonderzoek- en adviesbureau) en deels door het Productschap Diervoeder en sociale partners.De vier deelnemende bedrijven hebben een advies op maat gekregen. Vanuit die ervaringen is een advies voor de diervoedersector opgesteld. Een projectgroep, met vertegenwoordiging vanuit het Productschap Diervoeder en sociale partners, is inmiddels gestart met de verdere implementatie in de sector.

Informatiebijeenkomst PersoneelsfunctionarissenHet PDV heeft op 27 november 2008 een bijeenkomst georganiseerd voor personeels-functionarissen uit de diervoedersector. Samen met vertegenwoordigers van de pilotbedrijven uit het project Levensfasebewust Personeelsbeleid hebben zij gedis-cussieerd over het verder vormgeven van het beleidsadvies. De bijeenkomst werd positief beoordeeld. Er blijkt onder personeelsfunctionarissen duidelijk behoefte aan

ontwikkeld is er op de site informatie te vinden van andere organisaties die relevante arbeidsmarktinformatie beschikbaar stellen.

Eind oktober heeft het PDV een werknemersenquête verzonden. Het doel hiervan is tweeledig. Enerzijds zullen de gegevens worden gebruikt voor het algemeen verbindend verklaren van de in 2008 afgesloten nieuwe CAO Graanbe- en ver-werkende bedrijven. Anderzijds worden de resultaten gebruikt om een goed beeld te krijgen van de arbeidsmarkt en arbeidsmarktproblematiek. Ook wordt in de enquête gevraagd naar de bekendheid met een aantal door het PDV georganiseerde activiteiten, en de behoefte hieraan. De resultaten zullen naar verwachting begin 2009 (onder andere op de website www.agroarbeidskompas.nl) gepubliceerd worden.

Communicatie en informatievoorziening

Om werknemers en werkgevers te informeren over ontwikkelingen op het gebied van arbeid, organiseert het PDV bijeenkomsten en geeft zij het blad ‘Werkvloer’ uit.

WerkvloerIn 2008 verscheen voor het zesde achtereenvolgende jaar de werknemerskrant Werkvloer, een gezamenlijke uitgave van Productschap Diervoeder, CNV Bedrijven-Bond en FNV Bondgenoten. Het blad wordt onder circa 4.500 werknemers en werkgevers in de diervoedersector verspreid en verschijnt vier keer per jaar.Door wijzigingen in de samenstelling van de redactie, verscheen het blad in 2008

http://www.agroarbeidskompas.nl



Cursus preventiemedewerkerSinds 1 januari 2007 moeten diervoederbedrijven met personeel (meer dan één fte) een preventiemedewerker in dienst hebben. Deze verplichting volgt uit de Arbeids-omstandighedenwet. Naar aanleiding van deze verplichting heeft het Productschap Diervoeder een branchespecifieke training preventiemedewerker ontwikkeld voor preventiemedewerkers en andere betrokkenen bij preventietaken in de diervoeder-sector. De training gaat onder andere in op de taken, de rol en de positie van de preventiemedewerker. Daarnaast is er aandacht voor het prioriteren van geconsta-teerde risico’s en hoe deze op te nemen in een plan van aanpak om zo te kunnen zorgen voor een gezonde werkplek. In 2008 zijn twee trainingen geweest met in totaal 30 deelnemers. Na afloop ontvingen de deelnemers het Certificaat Preventie-medewerker. In februari en maart 2009 volgen de derde en vierde bijeenkomst.

ErvaringscertificaatDe afgelopen jaren heeft het PDV twee pilotprojecten uitgevoerd op het gebied van Eerder Verworven Competenties (EVC). Volgens deze methodiek kunnen medewer-kers hun opgedane kennis en ervaring verzilveren in certificaten en diploma’s. De overheid heeft de naam EVC in 2008 gewijzigd in Ervaringscertificaat en heeft daaraan ruime aandacht besteed in de media. De CAO-partijen zijn het eens over de noodzaak van het Ervaringscertificaat en hebben dit vastgelegd in de CAO Graanbe- en verwerkende Bedrijven 2008 – 2010. Het PDV neemt de voorlichting op zich en biedt ondersteuning aan bedrijven die met het Ervaringscertificaat aan de slag willen.

informatie over verschillende arbeidsthema’s en de mogelijkheid tot uitwisseling hiervan. De projectgroep werkt aan een plan van aanpak om de communicatie via vakbladen en studieclubs, organisatie van meer themadagen en symposia verder op te pakken en uit te werken.

Opleiding en scholing

Gedegen scholing en bijscholing van medewerkers is noodzakelijk om tijdig te kunnen inspelen op ontwikkelingen binnen de sector. Daarnaast draagt scholing van medewerkers bij aan het verbeteren van prestaties en een hoger rendement op de werkvloer. Ook in het kader van GMP+ moeten de bedrijven inzicht hebben in welke kennis aanwezig is in het bedrijf en welke kennis en vaardigheden nog ontwikkeld moeten worden bij medewerkers. Het Productschap Diervoeder draagt hieraan bij met informatievoorziening, ondersteuning en advies.

Lesmateriaal GrondstoffenIn samenwerking met PTC+ in Barneveld werkt het PDV aan het ontwikkelen van lesmateriaal over grondstoffen. Dit lesmateriaal wordt aangeboden via een website waar werknemers uit de mengvoederindustrie enerzijds informatie kunnen vinden over de verschillende grondstoffen en anderzijds zichzelf kunnen toetsen op hun kennis van deze grondstoffen. Aan de projectgroep, die is samengesteld uit vertegenwoordigers vanuit de sector, het PDV en PTC+ is in 2008 een eerste concept voorgelegd. De oplevering van het eindmateriaal wordt medio 2009 verwacht.



GrondstoffendatabaseHet Productschap Diervoeder heeft in 2008 een database opgezet waarin gebruikers de explosie-eigenschappen van grondstoffen kunnen raadplegen. Hiermee voldoet de diervoedersector aan de Europese ATEX-richtlijnen.De grondstoffendatabank biedt ook hulp bij het inventariseren van fysische eigen-schappen van de betrokken grondstoffen, bijproducten, tussenproducten, eind-producten en reststromen. Deze inventarisatie was tot voorkort niet goed uitvoerbaar. Toeleveranciers waren onvoldoende in staat om de benodigde gegevens aan te leveren. De grondstoffendatabank levert bedrijven dus een fikse tijd- en kosten-besparing op. Ook is er een methodiek ontwikkeld om de explosieklasse van een mengsel te berekenen. Over de opzet van de databank heeft het Productschap Diervoeder overlegd met het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, zodat ook de arbeidsinspectie op de hoogte is. De databank is te raadplegen via http://atex.pdv.nl/.

ArbocatalogusPer 1 januari 2007 is de vernieuwde Arbeidsomstandighedenwet in werking getreden. Werkgevers en werknemers zijn vanaf deze datum samen verantwoorde-lijk voor het invullen van het arbobeleid. De bedoeling is dat zij de gemaakte afspraken vastleggen in een Arbocatalogus. De sociale partners hebben in de CAO voor de Graanbe- en verwerkende Bedrijven 2008-2010 vastgelegd dat zij zo’n arbocatalogus willen opstellen. Het Product-schap Diervoeder ondersteunt hen hierbij door het inbrengen van kennis en ervaring. Het projectplan hiervoor is inmiddels goedgekeurd. In 2009 wordt gestart met de

CursusdatabaseHet Productschap Diervoeder onderhoudt sinds 2005 een database met uiteenlo-pende cursussen van verschillende aanbieders. In de database zijn zowel sectorspe-cifieke cursussen als algemene cursussen te vinden. Aanbieders en potentiële deelnemers kunnen terecht op www.pdv.nl/cursussen.

Arbeidsomstandigheden en veiligheid

Een veilige werkomgeving moet de prioriteit zijn van iedere werkgever en werk-nemer. Het PDV probeert bedrijven zoveel mogelijk te helpen bij het in kaart brengen en beheersen van risico’s.

WerkinstructiekaartenWerkgevers zijn verplicht om hun werknemers goed voor te lichten over de risico’s van het werken met (gevaarlijke) stoffen en het beperken van deze risico’s. Als hulpmiddel hiervoor zijn werkinstructiekaarten ontwikkeld. In 2008 is besloten dat een softwareontwikkelaar een webapplicatie bouwt waarbij de stoffen op basis van hun gevaren (giftig, irriterend, bijtend en sensibiliserend) worden ingedeeld in groepen. Met de webapplicatie kan elk bedrijf zijn eigen stoffenregister samenstellen en per stof een veiligheidsinstructieblad opvragen en printen. Om deze webappli-catie te realiseren leverde de projectgroep een kleine 400 veiligheidsinstructiebladen aan. De webapplicatie wordt in 2009 opgeleverd.

http://atex.pdv.nl/



slag zijn gegaan. In 2009 worden de eerste voorlichtingsmaterialen verstuurd.

Vervolg project Stof? Pak ’t aan!De productschappen Akkerbouw, Diervoeder, Tuinbouw en Vee, Vlees en Eieren hebben in 2008 besloten om een vervolg te geven aan het project ‘Stof? Pak’t aan!’, dat in 2007 werd afgerond. Het plan van aanpak voor het project is gepresenteerd aan de stuurgroep, waarbij de volgende doelstellingen zijn geformuleerd:n Het vergroten van de bekendheid met de risico’s van het werken met stof.n Het realiseren van een gedragsverandering door betere kennis van de risico’s

van stofblootstelling en kennis van beheersmaatregelen.n Het verminderen van de blootstelling aan stof binnen de agro- en foodsectoren.

(Bij de keus voor beheersmaatregelen wordt de arbeidshygiënische strategie gevolgd).

Om deze doelen te kunnen bereiken is de actieve inzet van meerdere partijen noodzakelijk. Er wordt daarom veel aandacht besteed aan relatiebeheer met onder andere werkgevers en werknemers, met onderwijsinstellingen, wetenschappelijke instituten, overheid en uitzendbureaus.Inhoudelijke informatie zal gegeven worden door middel van informatievoorziening op de website www.pakstofaan.nl, beursbezoeken, deelname in studiegroepen, voorlichting tijdens bedrijfsbezoeken, voorlichting via onderwijsinstellingen, radio en tv, bekende Nederlanders als ‘gezondheidsambassadeur’, verspreiding van folders, een cursus en een workshop gezondheid.

uitvoering.

Risico-Inventarisatie en -EvaluatieDe RI&E is in 2006 door de sociale partners erkend. Door deze branche-erkenning hoeven bedrijven met minder dan 25 medewerkers na het opstellen van een RI&E niet meer door een arbodienst getoetst te worden. De branche-erkenning is twee jaar geldig en moet derhalve iedere twee jaar opnieuw erkend worden door sociale partners.Op verzoek van de CAO-partijen heeft het PDV in 2008 de digitale Risico-Inventa-risatie en -Evaluatie (RI&E) geëvalueerd. Hieruit blijkt dat zo’n 50 procent van de bedrijven, ongeacht de bedrijfsgrootte, de digitale RI&E voor de diervoedersector gebruikt. Aan de hand van de wensen van de gebruikers wordt de inhoud en het gebruiksgemak van de RI&E verder verbeterd. Deze update zal medio 2009 worden afgerond.

Project tillenIn 2007 deed de Hoge Raad der Nederlanden een uitspraak waarbij het maximum tilgewicht ter sprake kwam. Naar aanleiding van deze uitspraak hebben de brancheorganisaties de Productschappen Diervoeder en Akkerbouw gevraagd om informatie te verstrekken over de wetgeving rond dit onderwerp.De Productschappen Diervoeder en Akkerbouw hebben dit in 2008 vertaald in een projectplan. In het Project Tillen worden verschillende praktische voorlichtingmaterialen ontwikkeld, vooral op het gebied van wetgeving en veiligheid. De commissie die het project begeleidt, heeft de eerste voorlichtingsmaterialen besproken. Hun opmerkingen zijn teruggekoppeld aan de grafische bureaus, die daarmee aan de

www.pakstofaan.nl


Innovatie en ontwikkeling

n voeding in relatie tot vitaliteit (van vooral jonge dieren) n voeding in relatie tot ethologisch welzijn;n voeding en kwaliteit; n voeding en milieu; n voeropname en nutriëntenbenutting.

Het hoofddoel is in de onderzoeksvisie als volgt geformuleerd:

‘kennisontwikkeling ten dienste van een hoogwaardige diervoederbereiding en efficiënte voeding van landbouwhuisdieren, met inachtneming van wettelijke en maatschappelijke eisen voor milieu, diergezondheid, dierwelzijn, productkwaliteit en de economie’.

Vanuit deze doelstelling wordt (vraaggestuurd) onderzoek ondersteund dat bij-draagt aan een internationaal concurrerende diervoeder- en veehouderijsector in Nederland, waardoor de sector proactief kan inspelen op maatschappelijke wensen en ontwikkelingen.Het PDV draagt in principe bij aan onderzoek in de vorm van medefinanciering, waarbij nog ten minste één andere financier betrokken is. Geprobeerd wordt om aan te sluiten bij onderzoek dat door de overheid wordt geïnitieerd of binnen EU programma’s door Nederlandse instellingen wordt uitgevoerd. Verder zoekt het PDV samenwerking met andere productschappen.

Voor het subsidiëren van onderzoeksprojecten laat het bestuur zich adviseren door de Adviescommissie Veevoedkundig Onderzoek (AVO). In deze commissie zijn

De Nederlandse veehouderij is een dynamische bedrijfstak, waarin de diervoeder-sector een belangrijke plek heeft. Naast de economische noodzaak tot efficiëntie-verbetering, spelen er maatschappelijke vraagstukken op het gebied van milieu en dierenwelzijn, waarbij ‘voeding’ een van de mogelijke oplossingsrichtingen is. Om hierop te kunnen inspelen is innovatie en ontwikkeling nodig. In het belang van de gehele sector initieert en financiert het Productschap Diervoeder niet alleen toegepast veevoedingsonderzoek, maar ook - en sinds een aantal jaren overwegend - strategisch en verklarend onderzoek.

Binnen het Productschap Diervoeder (PDV) zijn de innovatieve activiteiten onder-gebracht in het programma ‘Innovatie en ontwikkeling’, met daarbinnen de drie volgende projecten:n Project IV.1: Veevoedkundig onderzoek Varkens, pluim- en rundveen Project IV.2: Voedingsonderzoek Vleeskalverenn Project IV.3: Energie en CO2 in de diervoedersector

Veevoedkundig onderzoek Varkens, pluim- en rundvee

Voor het veevoedkundig onderzoek dat het PDV subsidieert, is de ‘Onderzoeksvisie en -prioriteiten PDV 2007 - 2010’ leidend. In deze visie zijn de onderzoeksvragen geclusterd volgens de thema’s: n voeding – dier – gezondheid Met als subthema’s: n voeding in relatie tot darmgezondheid n voedingsgerelateerde productieziekten, mede in relatie tot levensduur


5 Innovatie en ontwikkeling

onderzoek: succesvolle projecten in de negentiger jaren op gebied van de milieu-problematiek, en onderzoek m.b.t. voedingsgerelateerde welzijnsproblemen bij fokzeugen waar het verstekken van fermentatief afbreekbare koolhydraten succesvol bleek. Net als in de negentiger jaren bij het milieugerelateerde onder-zoek het geval was, is ook nu op verschillende fronten weer sprake van een defensieve situatie (opnieuw milieu, maar ook dierenwelzijn).

n Voeding en darmgezondheid blijft een voor de sector zeer relevant thema, o.a. door het wegvallen van de AMGB’s sinds 2006 en de toenemende druk op vermindering van het gebruik van antibiotica als geneesmiddel.

n Het streven naar efficiëntieverbetering in de dierlijke productie sluit zeer goed aan bij een duurzaam gebruik van hulpbronnen en daarmee bij het kabinets-beleid ‘schoner en zuiniger’. Verder is een efficiënte benutting voor de sector van belang omdat grondstoffen ook duurder worden. Ook dit vraagt onderzoek.

n Het vinden van cofinanciering, in aanvulling op de door het PDV beschikbaar gestelde bijdrage, blijkt lastig. Dit geldt zeker voor de meer klassieke onderzoeks-vragen.

Verdeling subsidies 2008

RundveeVoor rundvee werd besloten tot subsidiëring van twee grote, meerjarige en ook kost-bare onderzoeksprojecten.n Project ‘Onderzoek naar de passage van nutriënten / voerdeeltjes in grassilage

en snijmaïssilage door de pens van melkvee (lsg Diervoeding, Wageningen UR)n Project ‘Verklaring van de variatie in melkureum t.b.v. het gebruik als monitorings-

vertegenwoordigd Nevedi (4 leden), het Comité van Graanhandelaren (2 leden), de OPNV (2 leden) en LTO (1 lid).Alle door het PDV gesubsidieerde projecten worden tijdens de uitvoeringsfase (en soms al in de voorbereidende fase) begeleid door één van de door de AVO ingestelde werkgroepen.

Afstemmingsoverleg LNVDe ‘Onderzoeksvisie en –prioriteiten PDV 2007 – 2010’ is begin 2008 aangeboden aan de minister van LNV, met het aanbod mede aan de hand van deze visie te onderzoeken of er gemeenschappelijke informatiebehoefte bestaat. Op deze suggestie tot samenwerking is door het Ministerie positief gereageerd. Inmiddels is besloten tot een halfjaarlijks overleg, en tot uitwisseling van de voor elkaar relevante documenten. Verder neemt het PDV deel aan enkele door het ministerie ingestelde begeleidingscommissies voor programma’s binnen het beleidsonder-steunend onderzoek.

BudgetteringIn november 2007 heeft het bestuur het voorstel van de AVO overgenomen om het onderzoeksbudget te laten afhangen van de onderzoeksbehoefte. Dit budget wordt echter niet ieder jaar vastgesteld, omdat dit onder andere zou kunnen leiden tot ongewenste schommelingen in de hoogte van de bestemmingsheffing. Voor de periode 2008 - 2011 is het budget vastgesteld op € 1.100.000,- per jaar. Dat is 400.000 euro per jaar meer dan in de jaren ervoor. Hieraan liggen de volgende overwegingen ten grondslag:n Er is in het verleden veel goed werk gedaan met het budget voor veevoedkundig



PaardenVanuit het budget is ook in 2008 een bedrag van € 10.000 beschikbaar gesteld voor verteringsonderzoek bij paarden. Dit wordt uitgevoerd in het kader van het programma Voederwaardering (onderhoud CVB tabellen).

Diersoortoverstijgendn Project: Literatuuronderzoek naar de (voedings)waarden van voedermiddelen uit

de biofuel industrie voor rundvee, varkens en pluimvee (F2Care)n Project: Literatuurstudie ‘De rol van virussen bij verteringsstoornissen van pluimvee

en varkens’ (GD, Deventer)

De verdeling van het voor 2008 beschikbare budget over de verschillende diersoorten was als volgt: rundvee : varkens : pluimvee : paarden = 30,7 : 50,0 : 18,4 : 0,9.

Koper en zinkOp verzoek van de Ministeries VROM en LNV brengt het PDV in kaart in hoeverre de veehouderijsector de hoeveelheid koper en zink in het voer kan verminderen. De veehouderij is een van de bedrijfstakken die de uitstoot van zware metalen omlaag moet brengen, wil Nederland kunnen voldoen aan de toekomstige eisen van de EU Kaderrichtlijn Water.In een door het ministerie van LNV en het PDCV gesubsidieerd onderzoek inventari-seert ASG Lelystad welke wetenschappelijke gegevens beschikbaar zijn, en evalueert op basis daarvan de mogelijkheden om te komen tot lagere koper- en zinkgehalten. Uitgangspunt daarbij is dat de verlaging niet leidt tot lagere productieresultaten. Het project heeft, door ziekte van een van de uitvoerders, helaas vertraging opgelopen.

instrument bij de voeding van melkvee’ (ASG, Lelystad, in samenwerking met lsg. Diervoeding, Wageningen UR)

Varkensn Project: ‘Bedrijfsspecifieke voeding voor varkens met een verschillende gezond-

heidsstatus’ (ASG, Lelystad)n Project ‘Vermindering van de binnen-toomvariatie in geboortegewicht bij biggen’

(lsg. Adaptatiefysiologie, Wageningen UR)n Project: Vervolgonderzoek naar bedrijfsfactoren die leiden tot uitval van fokzeugen

(IPG, Beuningen)n Project: ‘Verbetering van de darmgezondheid van biggen’ (ASG, Lelystad)n Onderzoeksidee: Interactie tussen darmflora en darmfunctionaliteit in pasgeboren

en gespeende biggen – innovatieve voedingsstrategieën ter bevordering van een duurzame productie van varkens (ASG, Lelystad)

Pluimveen Project: Literatuurstudie ‘Relatie tussen voeding en conditie van verenkleed/huid

van (leg)hennen’ (ASG, Lelystad)n Project: Vaststellen energiebehoefte voor thermoregulatie en activiteit bij leghennen

(ASG, Lelystad)n Project: pilotstudie naar het effect van vezelrijk verdund opfokvoer op verenpik-

gedrag bij opfokhennen in een gestandaardiseerd onderzoeksmodel (ASG, Lelystad)n Project: Coarse diets and reflux of digesta in poultry: its quantitative importance

in broiler gut health and performance (lsg. Diervoeding, Wageningen UR)



Naast oriëntatie op de mogelijkheden te komen tot een Technologisch Topinstituut (TTi) op het gebied van nutrigenomics (naar analogie van het TTi TIFFIN en het TTi Groene Genetica) heeft het bestuur in 2008 ook besloten enkele projecten te subsidiëren waarin van deze technieken gebruik wordt gemaakt.

Onderzoeksresultaten 2008In 2008 zijn uit gesubsidieerd onderzoek de volgende rapporten verschenen:

Thema Voeding en Kwaliteit:n Verwerking van diergeneesmiddelen zonder versleping tijdens de mengvoeder-

productie en -distributie. (A.F.B. van der Poel; Rapportage Fase 1);n Verbetering van de Salmonella-status van pluimveebedrijven door voedingsmaat-

regelen, een literatuurstudie (dr. H.A. Vahl, juni 2008);n Recente literatuur met betrekking tot effecten van ZEA en andere mycotoxinen bij

landbouwhuisdieren.

Thema Voeding – dier – gezondheidVoeding in relatie tot darmgezondheidn Nutritional effects on development and function of the mucosal immune system

- with a focus on pigs and poultry;n Mode of action of anticoccidial products and the influence of feed on the course

of a coccidiosis infection: a review;n Effect van systemische infecties op de immuunrespons, darmgezondheid en

productieprestaties bij vleeskuikens (SFR proefverslag 868).

Het PDV heeft in het kader van dit project een enquête gehouden onder de Nederlandse voerproducenten, en voor 4 jaren (2001, 2003, 2005 en 2007) de toegevoegde hoeveelheden aan koper en zink via de premix en de omgezette volumes van een brede range aan mengvoeders opgevraagd. Hetzelfde geldt voor de gehalten en de omzet aan diverse mineralenmengsels. De resultaten hiervan zijn in 2009 bekend.

NutrigenomicsNutrigenomics is een set moleculaire technieken waarmee de effecten van voedings-stoffen (nutriënten) op het tot expressie komen van genen in weefsels en celtypen kan worden bestudeerd. Hierdoor zijn de mechanismen in kaart te brengen die schuilgaan achter allerlei fysiologische processen.Aan het onderwerp is in 2008 veel aandacht besteed. Als vervolg op een in 2007 opgeleverde strategische deskstudie, uitgevoerd in opdracht van PDV door WUR/ASG, is op 25 januari 2008 een workshop gehouden voor de AVO-leden en de leden van de AVO-werkgroepen. Verder heeft het PDV samen met de andere dierlijke productschappen (Productschap Zuivel, Productschappen Vee, Vlees en Eieren) en met WUR/ASG (leerstoelgroep Diervoeding en de Animal Sciences Group) de mogelijkheden onderzocht voor onderzoek met behulp van FES-gelden (Fonds Economische Structuurversterking). Vooral op het gebied van nutriënt-gen interacties in relatie tot omgevingsfactoren (o.a. voeding, maar ook huisvestings-factoren, ziektekiemen etc.) liggen er mogelijkheden.

Er is in 2008 over dit onderwerp twee keer via een voortgangsnotitie naar het bestuur gerapporteerd: OB-08-22 en OB-09-39 (zie deze stukken voor meer informatie).



op verschillende manieren:

Rapporten van gesubsidieerd onderzoek achter LOGINHet PDV hecht er belang aan dat de door onderzoek gegenereerde kennis maximaal in de praktijk wordt toegepast. Bedrijven die via een bestemmingsheffing bijdragen aan de bekostiging van onderzoek, hebben toegang tot de eindrapporten van dit onderzoek via de website (achter de Login Onderzoek).

ThemabijeenkomstDaarnaast organiseert het PDV periodiek themabijeenkomsten. Zo werd op 26 juni 2008 de themadag ‘Voeding van hoogproductief melkvee, een nutritionele uitdaging’ gehouden. De circa 100 deelnemers kregen de resultaten van (recent) afgesloten onderzoeksprojecten gepresenteerd.

Uit>VOERHet PDV heeft geconstateerd dat de resultaten van het door haar gesubsidieerde onderzoek, ondanks publicatie op de website, onvoldoende onder de aandacht komen van de belanghebbende diervoederbedrijven. Daarom is besloten om periodiek ‘meer populaire’ samenvattingen te maken van recent verschenen onderzoeks rapporten en die gebundeld naar deze bedrijven te sturen. Hiermee is in 2008 een begin gemaakt, allereerst met de onderzoeksrapporten uit 2007. De samenvattingen worden gepubliceerd onder de naam ‘Uit>VOER’.

Voeding in relatie tot vitaliteit (van vooral jonge dieren) n Effects of maternal intake of fish oil (rich in DHA) on behavioral performance,

cognition, and immune reactivity of pigs (Report 145);n Invloed van voedingsfactoren op de kwaliteit van het verenkleed bij leghennen.

Voeding in relatie tot ethologisch welzijnn Effects of dietary energy concentration, NSP concentration and particle sizes of

NSP on digesta passage rate and gut development in laying hens (Report 146);n Effect of nutrient dilution and Nonstarch Polysaccharide concentration in rearing

and laying diets on eating behavior and feather damage of rearing and laying hens.

Voeropname en nutriëntenbenuttingn Europese weistromen en procestechnologische ontwikkelingen;n Literatuurstudie diervoedergrondstoffen uit de biofuel industrie;n Effect of dietary starch concentration on starch and cell wall digestion in the dairy

cow (ASG Rapport 117).

Voor een samenvatting van het in deze rapporten beschreven onderzoek wordt verwezen naar de PDV publicatie Uit>VOER 2008 (april 2009).

KennisoverdrachtEen van de randvoorwaarden bij het honoreren van (mede)financiering van onderzoeksprojecten, is dat duidelijk moet zijn wanneer en hoe de onderzoeks-resultaten worden overgedragen aan belanghebbenden binnen de sector. Dit kan



heidsproblemen bij vleeskalveren is dat de oorzaken van de problemen zeer divers zijn, variërend van verschillende pathogenen (zowel virussen als bacteriën) tot specifieke voedings- en/of managementfactoren. Daarnaast bestaat variatie in de ernst van de aandoening en in de leeftijd waarop darmgezondheidsproblemen zich voordoen. Het doel is door middel van een veldstudie de meest relevante vormen van darmgezondheidsproblemen in kaart te brengen en op basis hiervan kalveren met darmgezondheidsproblemen systematisch te groeperen, en deze categorieën kalveren te vergelijken, zowel onderling als met gezonde dieren. Dit moet leiden tot ‘diermodellen’ die een goede afspiegeling vormen van de praktijk-situatie. Deze zijn essentieel voor experimentele studies met als doel preventieve maatregelen te ontwikkelen en te evalueren.

WelzijnsmonitorHet PDV financiert samen met het Ministerie van LNV en PVE de ontwikkeling van een welzijnsmonitor voor vleeskalveren. De welzijnsmonitor is een instrument waarmee objectief een beoordeling gemaakt wordt van het welzijn van vleeskalveren. Het gaat om objectieve parameters die aan het kalf te meten zijn, zoals afwijkingen in organen, klauw- en beenproblemen, het hemoglobinegehalte in het bloed en abnormaal gedrag. Met een betrouwbaar meetinstrument kunnen vleeskalverhouders het welzijn op hun bedrijf verbeteren. Daarnaast is de monitor bruikbaar voor een algemene kwaliteitsborging en de communicatie richting consumenten.Nadat in 2007 de protocollen en een dataverwerkingssysteem waren ontwikkeld, stond 2008 geheel in het teken van de uitgebreide monitoring van een groot aantal vleeskalveren rosékalverbedrijven. De protocollen zijn internationaal en op grote schaal getest, bij 200 kalverhouders in Nederland, Frankrijk en Italië. De monitorings-

Voedingsonderzoek vleeskalveren

Het voedingsonderzoek voor vleeskalveren is ondergebracht in een afzonderlijk project. Voor het onderzoek is jaarlijks € 250.000,- beschikbaar, uit een aparte bestemmingsheffing.

RuwvoerUit een in 2007 afgesloten onderzoeksproject naar de optimale ruwvoerverstrekking bij vleeskalveren, kwam een aantal nieuwe vragen voort die aanleiding gaven tot vervolgonderzoek. De sector wil dit onderzoek samen met een tweede financier bekostigen. In 2008 is het niet gelukt om deze tweede financier te vinden. De pogingen daartoe worden in 2009 voortgezet, in het kader van het LNV/NWO programma ‘Waardering van dierenwelzijn’.

Daarnaast is met WUR-ASG overlegd over het opstarten van twee andere projecten:n Een door de leerstoelgroep Diervoeding van Wageningen UR bij de Stichting

Technische Wetenschappen (STW) in te dienen projectvoorstel: ‘Improving glucose homeostasis and health in milk-fed calves: Optimizing the combination of dietary glucose and fatty acid sources’. Het PDV heeft besloten het project financieel te steunen, op voorwaarde dat STW het project honoreert. Ook is een aantal kalvermelkbedrijven bereid gevonden om rechtstreeks een beperkte bijdrage te geven.

n Een projectvoorstel van ASG, Lelystad, getiteld ‘Veldstudie naar darmgezondheids-problemen bij vleeskalveren als eerste stap op weg naar verbeterde diagnostiek, behandeling en preventie.’ Een moeilijkheid bij het aanpakken van darmgezond-



en samenwerking tussen verschillende schakels.

Carbon Footprint DiervoedersectorEen schakeloverstijgend thema is het verkrijgen van een goed inzicht in de CO2-balans van diervoedergrondstoffen, vanaf teelt tot en met de benutting door landbouwhuisdieren. Het PDV heeft in 2008 een projectgroep in het leven geroepen die ‘carbon footprints’ zal opstellen, gebaseerd op Life Cycle Analyses (LCA’s). Deze geven inzicht in de hoeveelheid broeikasgassen (kooldioxide, methaan, lachgas) die verbonden is aan het voortbrengen, verwerken en vervoederen van een product. Het doel is te komen tot een dynamisch, transparant en stapsgewijs te verfijnen rekenmodel waarmee de carbonlast kan worden berekend. Uitgangspunt zal zijn zoveel mogelijk aan te sluiten bij wat internationaal al gehanteerd wordt, mede vanwege de mogelijke grensoverschrijdende gevolgen van een carbon footrpint. Een eenduidige en transparante benadering is ook gewenst van mogelijke verschillen tussen sectoren.

gegevens vormen de input voor een prototype van de welzijnsmonitor, die gereed moet zijn in 2009. Na validatie van dit prototype wordt definitief besloten welke parameters opgenomen worden in de welzijnsmonitor.

Duurzaamheid

Afstemmingsoverleg DuurzaamheidHet PDV kent een Afstemmingsoverleg Duurzaamheid, waarin verschillende aspecten van het brede terrein ‘Duurzaamheid’ worden besproken. Hoewel broeikasgassen en energieverbruik hoge prioriteit hebben, kunnen ook andere duurzaamheidaspecten aan de orde komen (bijv. de uitstoot van mineralen). Het is een thema met zowel een algemeen maatschappelijk belang als een gemeenschappelijk sectorbelang.Aan het overleg nemen deel:a. producenten van en handelaren in droge en vochtrijke voedermiddelen, pre-

mixen en voederconcentraten en mengvoeders voor landbouwhuisdieren en huisdieren;

b. transporteurs van diervoeder(producten);c. veehouders;d. verwerkende sectoren in de dierlijke productieketen (zuivel, vlees en eieren);e. overheid (LNV en VROM).Uitgangspunt is dat de verschillende schakels (bedrijven en brancheorganisaties) in de diervoederketen hun eigen verantwoordelijkheid nemen en zelf plannen ontwikkelen om uitstoot van broeikasgassen en het energiegebruik te verminderen. Het productschap vervult een coördinerende en faciliterende rol bij de afstemming


Informatie-voorziening en sector communicatie

Informatievoorziening

In de communicatie speelt de website van het Productschap Diervoeder (www.pdv.nl) een centrale rol. De site heeft in januari 2008 een nieuw gezicht gekregen met het doorvoeren van de nieuwe huisstijl en het nieuwe logo. Het aantal bezoekers is onverminderd hoog (600 tot 800 per dag). Ten tijde van het melamineschandaal in China was er een sterke piek te zien.

De frontdesk van het PDV vervult een belangrijke taak als helpdeskfunctie in de informatievoorziening aan de sector. Wekelijks wordt een groot aantal vragen beantwoord. Deze bereiken het PDV per telefoon en vooral ook per e-mail.

DiervoederwetgevingAls kenniscentrum en overlegplatform vervult het PDV een schakelrol tussen overheid en bedrijfsleven. Het PDV overlegt, informeert en adviseert over nationale en Europese diervoederwetgeving en speelt een bemiddelende rol bij interpretatievragen. Voor de afstemming met de sector wordt – naast overleg met de reguliere advies-commissies – ook gebruik gemaakt van het interactieve ‘prikbord’. Via deze route kunnen alle betrokkenen hun mening geven over de verschillende onderwerpen.

Onder het kopje ‘Diervoederwetgeving’ op de website van het PDV wordt het bedrijfsleven periodiek geïnformeerd over de laatste stand van zaken van nationale en internationale wetgeving over diervoeders. Daarnaast bestaat de mogelijkheid om tegen betaling een papieren versie van alle weten regelgeving te bestellen. Abonnementhouders ontvangen dan meerdere keren per jaar een losbladige update.

De communicatie van het Productschap Diervoeder richt zich zowel op de eigen sector als op de samenleving. Het PDV heeft een taak om zowel het bedrijfsleven als burgers, consumenten, politiek, overheden en maatschappelijke organisaties adequaat van informatie te voorzien over diervoeders. Centraal in het beleid staat de aandacht voor voederkwaliteit en –veiligheid; het bevorderen van bewustzijn hierover in de sector zelf en van een juiste beeldvorming bij buitenstaanders.

Communicatiebeleid

Om de publiekrechtelijke en dienstverlenende taken zo goed mogelijk uit te voeren is het communicatiebeleid van het Productschap Diervoeder er op gericht om transparant en proactief te zijn. Het doel van de communicatie is tweeledig. Het gaat enerzijds om het verkrijgen, verwerken en beschikbaar stellen van gegevens en informatie van en voor de bedrijven in de diervoedersector. Een belangrijk onderdeel hiervan is het vergroten van het bewustzijn dat de diervoedersector aan het begin staat van de dierlijke productieketen. De ruime aandacht voor voederveiligheid en kwaliteit staat in dienst van veilig voedsel voor de consument. Anderzijds richt de communicatie zich op de omgeving, om uitleg te geven over de aard en werkwijze van diervoedersector. De communicatie valt in vier onderdelen uiteen: algemene informatievoorziening, informatievoorziening over de diervoederwetgeving, gestructureerde sectorcommuni-catie (over en voor de sector) en statistische informatievoorziening.

www.pdv.nl


6 Informatievoorziening en sectorcommunicatie

verordeningen, vervangen door twee nieuwe verordeningen: een raadsverordening met de uitgangspunten en een toepassingsverordening met alle voorschriften. Deze voorschriften moeten gebaseerd zijn op reële risico’s en het kennisniveau van de betrokken bedrijven en leiden tot een vereenvoudiging van de wetgeving. Daarin zou ook ruimte zijn om het gebruik van dierlijke eiwitten in diervoeders toe te laten.De eerste tekenen zijn helaas niet bemoedigend. Van een ruimer gebruik van dierlijke eiwitten in diervoeding en een vermindering van de administratieve lasten komt naar de mening van het PDV nog te weinig terecht.Het PDV ondersteunt een ruimer gebruik van risicoarme dierlijke eiwitten voor niet-herkauwers, omdat de voedselveiligheid prima kan worden gewaarborgd. Het gebruik van dierlijke eiwitten is bovendien gewenst nu de beschikbaarheid van plantaardige eiwitten onder druk staat. Steeds meer landbouwgewassen worden gebruikt als grondstof voor biobrandstoffen en de import is lastiger geworden door het moeizame Europese toelatingsbeleid op het gebied van ggo’s.

Toelating Genetisch gemodificeerde organismen (ggo’s)In september 2008 heeft het PDV samen met organisaties uit de Nederlandse levens middelenindustrie, diervoedersector, ketenpartners en VNO-NCW het kabinet nogmaals dringend verzocht om in Europees verband te pleiten voor een snelle en adequate oplossing voor de ernstige handelsbelemmeringen die voortvloeien uit de trage Europese besluitvorming rond de toelating van genetisch gemodificeerde organismen (ggo’s). Deze brief was het vervolg op de brief die eind 2007 over dit onderwerp is verstuurd.

Het Europese toelatingsproces voor nieuwe gg-gewassen verloopt vele malen

Hieronder volgt een korte uiteenzetting van de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van wetgeving in 2008:

Eén verordening voor het in verkeer brengen van diervoedersDe herziening van diverse Europese richtlijnen die te maken hebben met het in verkeer brengen van diervoeders, nadert zijn voltooiing. Zeven bestaande richtlijnen komen te vervallen, waarna er één nieuwe verordening voor in de plaats komt.De harmonisatie van wetgeving is een grote vooruitgang voor de gebruikers. In de nieuwe verordening wordt het accent nadrukkelijker gelegd op een ondubbelzinnige informatievoorziening richting consument. De veelbesproken positieve lijst van voedermiddelen is in een aangepaste vorm in de nieuwe verordening opgenomen. Deze ‘Community Catalogue on Feed Materials’ is een niet uitputtende lijst, die in eerste instantie zal worden gevuld met de lijst van voedermiddelen uit de bestaande richtlijnen 96/25 EG en 82/471/EEG. Voedermiddelen die voor het eerst in het verkeer worden gebracht, moeten aangemeld worden bij vertegenwoordigers van de Europese diervoederindustrie. Deze vertegenwoordigers publiceren en onder-houden een openbaar register van alle aanmeldingen. Het gebruik van de Community Catalogue is vrijwillig, maar wie gebruik maakt van de namen van voedermiddelen in deze lijst moet voldoen aan de voorschriften die erin genoemd worden. Het PDV zal erop toezien dat de Catalogue in de toekomst niet alsnog verandert in een positieve lijst.

TSE-beleidDe Europese Commissie wil de verordening voor dierlijke bijproducten (Verordening (EG) nr. 1774/2002), en de bijbehorende uitvoerings-, overgangs- en wijzigings-



wetgeving wat betreft gemedicineerde voeders.

Naast de controle op het naleven van de voorschriften door de vergunninghouders besteedt het PDV zeer veel aandacht aan het ongewenst verslepen van diergenees-middelen op de diervoederproductielijn. In Europa wordt sectorbreed gestreefd naar het beëindigen van het toedienen van medicijnen via het mengvoerkanaal. Diergeneesmiddelen zullen op termijn alleen op het veehouderijbedrijf worden toegepast door middel van zogeheten ‘topdressings’ en door dosering via drink-watersystemen.

Daarnaast is een discussie op gang gekomen over de vraag hoe moet worden omgegaan met ‘spoelvoeders’. Dit zijn voeders die direct na de bereiding van het gemedicineerde voer zijn geproduceerd en nog kleine hoeveelheden diergenees-middelen bevatten. Deze lage gehaltes kunnen aanleiding zijn voor het ontstaan van microbiële resistentie. In het kader van deze problematiek heeft de Europese Commissie eind 2008 residunormen vastgesteld voor bepaalde kritische toevoe-gingsmiddelen in niet-doelvoeders. In Nederland is in december het Convenant Antibioticaresistentie Dierhouderij ondertekend. Dit convenant moet bijdragen aan het verder verminderen van het gebruik van antibiotica en een beter inzicht in het gebruik van antibiotica in de diverse dierhouderijsectoren, met als doel resistentie-vorming te voorkomen.

Statistische gegevensHet Productschap Diervoeder (PDV) heeft in 2008 de mengvoederenquête in ere hersteld. In 2005 stopte het PDV uit kostenoverwegingen met de jaarlijkse enquête,

langzamer dan in de voor de EU belangrijke exporterende landen zoals de Verenigde Staten, Argentinië en Brazilië. Hierdoor komt het voor dat deze landen ggo’s telen die in de EU nog in het toelatingsproces zitten. Onder die omstandigheden is het nooit 100 procent uit te sluiten dat er sporen van deze ggo’s in geëxporteerde diervoedergrondstoffen terecht komen. In de Europese Unie geldt echter een nultolerantie voor niet-toegelaten ggo’s, waardoor het onmogelijk wordt om bepaalde grondstoffen uit deze landen te importeren. Zo is het al enkele jaren niet meer mogelijk om maïs en maïsbijproducten uit de Verenigde Staten en raapzaad uit Canada te importeren.

Door de beperktere beschikbaarheid stijgt de prijs van grondstoffen. Dit verzwakt de concurrentiepositie van de Europese voeder- en levensmiddelenindustrie en ten opzichte van andere landen, en brengt de productie in gevaar. Uiteindelijk raakt dit de hele (dierlijke productie)keten en dus ook de consument. Ondanks eerdere toezeggingen van de Europese Commissie is er nog steeds geen oplossing gevonden voor de praktische gevolgen van de nultolerantie voor in de EU niet-toegelaten ggo’s.In 2009 blijft het PDV zich inspannen voor een oplossing.

Gemedicineerde voedersIn het kader van zijn medebewindstaken voert het PDV mede de EU-regeling voor gemedicineerde voeders uit. Deze regelgeving is ontstaan als een afgeleide van de regelgeving rondom de ‘gewone’ diervoeders en de regelgeving rondom de diergeneesmiddelen. Het is dan ook een synthese tussen (Europese) zoötechnische diervoederwetgeving en (nationale) veterinaire wetgeving. Het PDV geeft op zijn website overzichtelijke informatie voor betrokken doelgroepen over de geldende



Met name producenten van veevoedermiddelen, de mengvoederindustrie, de handel en de veehouderij (rundveehouders, varkenshouders en pluimveehouders) zullen benaderd worden. In 2009 zal de uitvoering van de ondernemerspanels opgepakt worden.

PubliekssiteSinds 2007 beschikt het PDV over een aparte publiekswebsite: www.diervoeder.info. Hier geeft het PDV overzichtelijk en in begrijpelijke taal antwoord op talloze vragen over diervoeders en de productie ervan. De site schetst een beeld van de waarde van diervoeders voor de gezondheid van dieren, van de samenstelling van diervoeders, de herkomst van grondstoffen, de wijze van produceren van voeders en van de kwaliteitsborging– en bewaking. Voor meer achtergrondinformatie worden bezoekers doorgelinkt naar de website van het PDV. Voor kinderen is op deze site een aparte ‘Voerhoek’ ingericht, waar ze onder meer informatie kunnen vinden voor een werkstuk of spreekbeurt.In 2008 hebben de productschappen het lespakket ‘Wat eten onze dieren?’ ontwikkeld, gericht op de bovenbouw van lagere- en de onderbouw van middelbare scholen. Dit lespakket wordt gepresenteerd op de onderwijstentoonstelling in Utrecht, in januari 2009. Ook vindt promotie plaats via de website.

FeedbackDe digitale nieuwsbrief van het PDV, ‘Feedback’, is in 2008 twee maal, in drie talen (Nederlands, Engels en Duits) verspreid. De nieuwsbrief is bedoeld voor geïnteresseerden uit de diervoedersector, veehouderij, verwerkende industrie, retail, politiek en maatschappelijke organisaties. De gratis nieuwsbrief kent een gemiddelde oplage van 7.000.

die inzicht gaf in de productie- en omzetgegevens van diervoederbedrijven. Hier kwam kritiek op van organisaties zoals het LEI en het CBS. Maar ook de sector zelf heeft behoefte aan de cijfers, zo bleek uit een achterbanraadpleging.

Het PDV maakt in de nieuwe opzet gebruik van gegevens van de Nevedi, die ieder kwartaal een enquête houdt onder de bij de brancheorganisatie aangesloten bedrijven. De Nevedi speelt deze gegevens anoniem door aan het PDV. Bedrijven die niet bij de Nevedi zijn aangesloten, worden door het PDV benaderd. De mengvoederenquête wordt gefinancierd vanuit een voor dit doel ingestelde heffing.

Daarnaast verzamelt en bewerkt de afdeling Uitvoering Regelingen van het HPA statistische informatie over de diervoedersector. Het gaat hierbij vooral om productie, invoer, uitvoer en gebruik van diervoedergrondstoffen.

Sectorcommunicatie

OndernemerspanelsOm de beleidsuitvoering van het Productschap Diervoeder af te stemmen op de wensen hieromtrent bij ondernemers is gestart met de voorbereiding van de opzet van zogenoemde ondernemerspanels.Dit zijn digitale raadplegingen van ondernemers in de sector, zowel georganiseerd als ongeorganiseerd, heffingsplichtig en niet-heffingsplichtig.Er is Inmiddels besloten dat deze raadpleging minimaal één keer per jaar zal worden gehouden.

www.diervoeder.info



diervoedersector’ gehouden. De bijeenkomst was een gezamenlijk initiatief van de Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) en het Productschap Diervoeder (PDV). Voor meer dan 160 aanwezigen werd een aantal presentaties gehouden, gevolgd door een uitgebreide discussie en vragenronde. Ook werd de nieuwe HACCP-handleiding gepresenteerd.

Bijeenkomst ‘XML-uitwisseling Analysegegevens’Op 29 oktober 2008 vond in Den Haag bij het Productschap Diervoeder de bijeenkomst ‘XML-uitwisseling Analysegegevens’ plaats. De bijeenkomst was een gezamenlijk initiatief van de Vereniging EDI Agribusiness en het productschap. De Vereniging EDI Agribusiness behartigt de belangen van bedrijven in de agri- en foodsector met betrekking tot het standaardiseren van elektronische gegevens-uitwisseling. Aan de bijeenkomst namen ongeveer 30 personen deel, waaronder vertegenwoordigers van laboratoria en solution providers.

GMP+-bijeenkomsten buitenlandIn 2008 zijn twee voorlichtingssessies over GMP+ georganiseerd in het buitenland. Op 29 oktober vond er een themadag plaats in Hannover (Duitsland), op 20 november in Poznan (Polen).

BijeenkomstenHet PDV heeft in 2008 de volgende bijeenkomsten georganiseerd:

Sectorbijeenkomst GMP+

De jaarlijkse sectorbijeenkomst GMP+ is in 2008 georganiseerd volgens een nieuwe formule. Hierin is niet alleen plaats voor de inhoudelijke kant van het certificerings-schema, maar wil het PDV ook van gedachten wisselen over de toekomst van de sector. Op 21 mei 2008 kwamen 200 belangstellenden naar boerderij Mereveld in Utrecht, voor de bijeenkomst met als thema ‘duurzaamheid en beeldvorming’. Twee prominente gastsprekers, Johan Sanders van Wageningen UR en Jaap van Ginneken van Ceram Business School Nice (Frankrijk), waren uitgenodigd om te laten zien waar de kansen en bedreigingen liggen. Onder leiding van journalist Henk Dokter, van weekblad Boerderij, werd na deze inleidingen over de thema’s gediscussieerd. Voorafgaand aan deze inleidingen schetste PDV-voorzitter Theo Meijer de mogelijk-heden van de diervoedersector als geheel om bij te dragen aan de klimaat- en energiedoelstellingen van de overheid. PDV-secretaris Johan den Hartog gaf een korte uiteenzetting over de nieuwe positie en ambities van het productschap.

Voorlichtingsbijeenkomst tussenhandelOp 1 juli werd in Bunnik een voorlichtingsbijeenkomst gehouden over de nieuwe GMP+-standaard voor tussenhandelaren.

Bijeenkomst ‘HACCP in de diervoedersector’Op 30 september 2008 werd in Bunnik de voorlichtingsbijeenkomst ‘HACCP in de


Marktordening

Een ingediend bezwaarschrift tegen meer- en minderverwerking is in 2008 afge-handeld. Het bezwaar is afgewezen.

Steunregeling gedroogde voedergewassen

In 2008 bedroeg de productie bij erkende drogerijen 132.000 ton, 36.200 ton minder dan in 2007. Het droge voorjaar zorgde er voor dat vooral gras nauwelijks groeide. Het gehele marktjaar zijn er zeven erkende drogerijen actief geweest, evenveel als in 2007.

RechtmatigheidscontroleIn juni 2006 heeft het EOGFL (het Europese garantiefonds voor de landbouwuitgaven) in Nederland een controle uitgevoerd op de uitvoering van de regeling gedroogde voedergewassen door het HPA en de AID. De controlecommissie was uitermate kritisch over de wijze waarop de AID haar werk deed. Bovendien vond de controle-commissie dat het HPA onvoldoende sancties had opgelegd. In juni 2007 heeft Nederland de gelegenheid gekregen zijn standpunt nogmaals toe te lichten. De Commissie heeft schriftelijk laten weten het niet eens te zijn met het standpunt van Nederland over het toepassen van sancties bij een afwijkend eiwitgehalte. Begin 2008 heeft Nederland schriftelijk een reactie op deze brief gegeven.

Aanpassen uitvoeringsverordeningMede naar aanleiding van de controlebevindingen in Nederland, heeft de Commissie de uitvoeringsverordening aangepast. In de verordening staat nu expliciet dat steun

De EU streeft ernaar boeren een redelijk inkomen te garanderen en de voedselvoor-ziening veilig te stellen. Dit gebeurt onder meer door het stabiliseren van de interne markt voor mageremelkpoeder, kalvermelkvoeder, gedroogde voedergewassen, mengvoeder en veevoedergrondstoffen. Het Ministerie van LNV heeft de markt-ordeningsregelingen die bij deze producten horen in medebewind opgedragen aan het Hoofdproductschap Akkerbouw (HPA). De secretaris van het Productschap Diervoeder is hiervoor verantwoordelijk. De kosten worden vergoed uit het Landbouw-Egalisatiefonds van het Ministerie van LNV.

Steunregeling mageremelkpoeder

Eind 2006 is het steuntarief voor de verwerking van mageremelkpoeder en onder-melk in mengvoeder op nul gesteld. Dit in verband met de ontwikkeling van de voorzieningensituatie, de verlaging van de interventieprijs en de ontwikkeling van de marktprijs. De uitvoeringsverordening is niet ingetrokken, omdat de Europese Commissie de mogelijkheid open wil houden om, als de marktsituatie daartoe aanleiding geeft, opnieuw een steuntarief vast te stellen.

Afwikkeling steunaanvragenHet HPA heeft nog niet alle T5-documenten, die voorgeschreven zijn bij de export van bulk naar andere lidstaten, retour ontvangen. Dit ondanks de inspanningen die het HPA in 2008 heeft verricht richting de bevoegde instanties in de betreffende lidstaten. Hierdoor is een relatief gering bedrag aan steun nog niet uitbetaald of is – in geval van een aangevraagd voorschot – de zekerheid nog niet vrijgegeven.


7 Marktordening

Regeling Financieel belang

(in mln euro)

2006/2007 2007/2008

Steun op de verwerking van mageremelkpoeder 3,9 - 0,1

Verwerkingssteun op de aflevering van gedroogde 5,1 5,0

voedergewassen

Invoerheffingen maniok 2,4 1,2

Invoerheffingen mengvoeder 0,1 -

Bron: HPA

alleen mag worden aangevraagd voor hoeveelheden waarvan vooraf is vastgesteld dat deze steunwaardig zijn. Hierdoor zijn er minder mogelijkheden om voorschotten aan te vragen. In een bilateraal overleg met de Commissie heeft Nederland aangegeven dat in dat geval ook de uiterste termijn waarop een steunaanvraag kan worden ingediend (15 april) moet worden opgerekt, omdat anders de laatste afleveringen van het marktjaar niet steunwaardig zouden zijn in verband met de analysetermijnen. In 2009 heeft de Commissie de uitvoerings verordening hierop aangepast.

Beëindiging marktordeningBij de start van de huidige marktordening in 2003, is bepaald dat in het najaar van 2008 een evaluatie zou plaatsvinden. Hoewel de evaluatiestudie duidelijk aantoonde dat de drogerijsector vooral regionaal belangrijke functies heeft, is besloten de marktordening te beëindigen na het seizoen 2011/2012.

Financieel belang

Het financiële belang van de regelingen waarvoor het productschap de beleids-inhoudelijke verantwoordelijkheid heeft, is in 2008 verder gedaald, onder andere omdat er geen steunbetalingen zijn geweest voor de verwerking van mageremelk-poeder.


Financiën

ingelegd in het FIDO-fonds (Financiering Decentrale Overheden) van Robeco.

De vlottende activa hebben in hoofdzaak betrekking op de rekeningcourantverhou-ding met het HPA en nog te factureren bedragen. Waardering van debiteuren vindt plaats tegen nominale waarde onder aftrek van een, op basis van risicoanalyse, vastgestelde voorziening voor oninbaarheid.

De liquide middelen betreffen vrij opeisbare banktegoeden.

Het eigen vermogen bestaat overeenkomstig artikel 31 van de Verordening Financiën Bedrijfslichamen 1999 (VFB 1999) van de SER uit de som van de algemene reserve, de bestemmingsreserves en bestemmingsfondsen. Op grond van artikel 34 van de VFB 1999 hanteert de SER als norm dat de som van de algemene reserve en de bestemmingsreserves niet meer mag zijn dan het totaal van de lasten over het verslagjaar. Op 31 december 2008 bedroeg de som van de algemene reserve en de bestemmings-reserves 87,6 % van het totaal van de lasten over het jaar 2008.

Onder de vlottende passiva zijn onder andere de crediteuren opgenomen en de nog te betalen en vooruit ontvangen bedragen.

Er zijn geen ‘niet uit de balans blijkende verplichtingen’ en financiële risico’s voor het productschap te melden.

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de financiën van het productschap. U vindt hier achtereenvolgens de balans per 31 december 2008, de financiële resultaten over 2008, de heffingen, de financiële relaties en andere relevante aspecten.

Balans per 31 december 2008

De balans per 31 december 2008 ziet er als volgt uit:

Activa Passiva

Financiële vaste activa 3.431.200 Eigen vermogen

* Algemene reserve 1.079.200

Vlottende activa 6.740.800 * Bestemmingsreserves 5.084.600

* Bestemmingsfondsen -

Liquide middelen 18.400 6.163.800

Vlottende passiva 4.026.600

Totaal activa 10.190.400 Totaal passiva 10.190.400

De financiële vaste activa zijn belegd conform de richtlijnen in de Verordening HPA beleggingsbeleid akkerbouwproductschappen 2004. De belegde gelden zijn


8 Financiën

Financiële resultaten over 2008

De voorlopige rekening van baten en lasten van het Productschap Diervoeder voor het jaar 2008 is als volgt:

Totaal generaal Bestuur en algemeen Markt Product en dienst Arbeid

Baten

Heffingen 2.818.700 133.300 116.200 2.416.700 152.500

Retributies 2.422.800 – – 2.422.800 –

Diensten aan derden 13.000 13.000 – – –

Rente 264.600 53.300 2.400 191.800 17.100

Vergoeding opgedragen taken – – – – –

Niet bestede subsidies / diensten door derden – – – – –

Overige baten 436.700 700 13.200 414.800 8.000

totaal baten 5.955.800 200.300 131.800 5.446.100 177.600


8 Financiën



Lasten

Personeelskosten 1.275.400 262.900 86.400 917.800 8.300

Reis–, verblijf– en representatiekosten 102.800 21.200 4.100 76.900 600

Huisvestingskosten 84.600 31.900 4.300 48.100 300

Bureaukosten 158.900 29.300 35.400 93.900 300

Vergaderkosten 205.600 35.200 200 158.800 11.400

Financiële relaties 3.699.900 – 6.100 3.689.000 4.800

Diensten door derden 1.638.600 442.700 254.400 650.400 291.100

Overige lasten 13.800 15.200 – (1.400) –

subtotaal lasten 7.179.600 838.400 390.900 5.633.500 316.800

Interne overboekingen – (431.700) (234.100) 592.500 73.300

totaal lasten 7.179.600 406.700 156.800 6.226.000 390.100

Resultaat (1.223.800) (206.400) (25.000) (779.900) (212.500)


8 Financiën



Stand van de reserves

Reserve 01/01 7.387.600 1.489.300 65.600 5.356.700 476.000

Overheveling reserves – (203.700) 12.100 169.700 21.900

Reserve 31/12 6.163.800 1.079.200 52.700 4.746.500 285.400


8 Financiën

Voor 2008 zijn de volgende heffingen retributieverordeningen van toepassing:

Titel Door bestuur vastgesteld op:

Verordening PDV financieringsheffing jaar 2008

7 november 2007

Verordening PDV bestemmingsheffingen jaar 2008

7 november 2007

Wijziging I Verordening PDV financieringsheffing jaar 2008

12 juni 2008

Wijziging I Verordening PDV bestemmingsheffingen jaar 2008

12 juni 2008

Financiële relaties

Bij het aangaan van financiële relaties door het productschap wordt beoordeeld of deze relatie voldoet aan de PBO-toets:1. het doel van de financiële relatie is herleidbaar tot de taken en bevoegdheden

van het productschap;2. het doel van de financiële relatie is niet of niet goed te bereiken via financiering

door privaatrechtelijke organisaties;3. het productschap kan de desbetreffende activiteiten niet of niet goed zelf

uitvoeren;4. de activiteiten komen in beginsel ten goede aan alle ondernemingen waarvoor

het productschap is ingesteld, of die behoren tot een bepaalde branche of sector

De baten van het productschap zijn voor 47% afkomstig uit de opbrengsten van de financierings- en bestemmingsheffingen; 41% van de baten is afkomstig uit retributies. De retributies zijn onder andere de bijdragen van de deelnemers aan de Kwaliteits-dienst Landbouwkundige Laboratoria, van de vergunninghouders Verordening PDV gemedicineerde voeders 2003 en van de deelnemers aan het GMP+-certificatie-schema diervoedersector 2006. De overige baten bestaan vooral uit de verkoop van CVB-producten en contractbijdragen, abonnementen op publicaties en het gebruik van licenties voor internetapplicaties.

Circa € 3,7 miljoen is bestemd voor financiële relaties. Dit zijn kosten voor (onderzoeks)projecten en financiële relaties met dragende en niet-dragende organisaties ten behoeve van de sector.

Heffingen

Het bestuur heeft twee heffingsinstrumenten om de activiteiten van het productschap mee te financieren. De kosten voor de organisatie en het bestuur worden gefinancierd uit de financieringsheffing. Voor bijzondere doeleinden (bijvoorbeeld onderzoek) zijn er de bestemmingsheffingen. De baten hiervan komen terecht in speciaal daarvoor door het bestuur ingestelde fondsen. Het bestuur streeft naar een sluitende begroting, maar heeft in verband met de hoogte van de reserve enige ruimte tot flexibiliteit.


8 Financiën

waarvoor het productschap is ingesteld. Alle onderzoeksresultaten zijn openbaar en toegankelijk voor alle bedrijfsgenoten.

Ad 5: Na beëindiging van een financiële relatie moet worden getoetst op doel-matigheid en doeltreffendheid van de financiële relatie.

binnen zijn werkingssfeer, en de daarbij betrokken personen;5. er is voorzien in een tijdige evaluatie van de doelmatigheid en de doeltreffend-

heid van de financiële relatie.

Ad 1: Het productschap heeft tot taak het algemeen belang te dienen en de bedrijfsuitoefening te bevorderen van de ondernemingen waarvoor zij is ingesteld. Verder dient het productschap het gemeenschappelijk belang van die ondernemingen en de daarbij betrokken personen te behartigen. Het productschap doet dit door het zelf uitvoeren dan wel het begeleiden van activiteiten door inzet van menskracht en expertise.

Ad 2: Het productschap financiert alleen activiteiten die herleidbaar zijn tot de taken van het productschap en die ten goede komen aan alle ondernemingen waarvoor het productschap is ingesteld. Als dit doel ook te bereiken is via financiering door private organisaties, dan is financiering door het product-schap niet aan de orde.

Ad 3: Als het productschap een activiteit niet zelf kan uitvoeren kan (mede)finan-ciering door het productschap wenselijk zijn. Het productschap richt zich in dat geval vooral op het beoordelen van projectaanvragen, het toezicht houden op de uitvoering (mede op basis van inhoudelijke en financiële (voortgangs)rapportages) en het beoordelen van de evaluatie, doelmatigheid en doeltreffendheid van de financiële relatie.

Ad 4: De activiteiten van het productschap komen ten goede aan alle ondernemingen


8 Financiën

De belangrijkste financiële relaties met dragende organisaties zijn:

Hoofdfunctie / naam organisatie Omschrijving activiteit / project / relatie Rekening 2008 Herziene begroting 2008

Arbeid

Federatie Nederlandse Vakbeweging en Christelijk Nationaal Vakverbond

Verankering factor arbeid 18.000 18.000

totaal dragende organisaties 18.000 18.000

De belangrijkste financiële relaties met niet-dragende organisaties betreffen:


Product en dienst

Ducares B.V. Ringonderzoeken KDLL 215.000 215.000

Stichting Kwaliteitscontrole Vleeskalversector Controle op blank kalfsvlees 1.459.900 1.359.900

Schouten Certification Monitoringprogramma 61.100 61.100

Wageningen Universiteit Passage van nutriënten afkomstig van verschillende kwaliteiten grassilage en maïssilage vanuit de pens van melkkoeien

288.000 192.000


8 Financiën



Product en dienst

Wageningen Universiteit Verkorting van de droogstand bij melkvee: een duurzaam alternatief - 97.500

Vermindering van binnen-toom variatie in geboortegewicht bij biggen 275.000 275.000

Coarse diets and reflux of digesta in poultry: importance in broiler gut health and performance

45.000 -

BLGG Oosterbeek Geheel vernieuwde waardering van gras- en snijmaïskuilen 103.300 -

Animal Sciences Group Welzijnsmeter voor vleeskalveren 15.600 15.600

Bedrijfsspecifieke voeding voor varkens met een verschillende gezondheidsstatus 110.000 75.000

Verklaring in de variatie in melkureum t.b.v. het gebruik als monitoringinstrument bij de voeding van melkvee

50.000 50.000

Relatie van voeding conditie van verenkleed/huid van leghennen 18.900 18.900

Effect van vezelrijk verdund opfokvoer op verenpikgedrag bij opfokhennen 37.000 37.000

Optimalisering ruwvoerstrategieën bij vleeskalveren: nutriëntbenutting, gezond-heid en interacties met kalvermelk

- 170.000

Geheel vernieuwde waardering van gras- en snijmaïskuilen 179.700 -

In situ onderzoek van mengvoedergrondstoffen en vochtrijke diervoeders ten behoeve van de eiwitwaardering van voedermiddelen voor herkauwers

146.100 -


8 Financiën



Product en dienst

Animal Sciences Group Verteringsonderzoek bij vleesvarkens met diverse veevoedergrondstoffen 109.400 -

Verteringsonderzoek voedermiddelen bij pluimvee (leghennen en vleeskuikens) ter bepaling van de omzetbare energie en fecale verteerbaarheid van nutriënten

100.000 -

Vaststellen energiebehoefte voor thermoregulatie en activiteit bij leghennen 75.000 -

Verbetering van de darmgezondheid van biggen 50.000 -

Interactie tussen darmflora en darmfunctionaliteit in pasgeboren en gespeende biggen – innovatieve voedingsstrategieën ter bevordering van een duurzame productie van varkens

65.000 -

totaal niet-dragende organisaties 3.404.000 2.567.000


8 Financiën

vastgesteld en op internet gepubliceerd.Overige relevante aspecten

Bezoldiging voorzitterDe voorzitter van het Productschap Diervoeder is tevens voorzitter van het Product-schap Akkerbouw, het Productschap Wijn en het HPA. De bezoldiging van de voorzitter is geregeld in de Verordening HPA bezoldiging voorzitter 2004. Deze verordening is gebaseerd op de Verordening regels en richtlijnen vergoedingen bedrijfslichamen van de Sociaal-Economische Raad. Sinds 1 maart 2006 is de Wet Openbaarmaking uit Publieke middelen gefinancierde Topinkomens van kracht. Die wet regelt dat een instelling die overwegend uit publieke middelen is gefinancierd, jaarlijks het belastbaar jaarinkomen van functionarissen publiceert, wanneer dit belastbaar jaarloon uitstijgt boven een vastgesteld gemiddeld ministerssalaris (voor 2008 vastgesteld op € 181.000). Deze situatie doet zich bij de akkerbouwproduct-schappen niet voor.

Vergoedingen bestuursledenHet bestuur van het productschap heeft een verordening vastgesteld waarin vacantiegelden en overige vergoedingen zoals reis- en verblijfkosten zijn geregeld. De basis voor deze verordening is de Verordening regels en richtlijnen bedrijfs-

lichamen van de Sociaal-Economische Raad 2005-2006. Deze is te vinden op de website van het productschap.

Nadere, meer gedetailleerde gegevens over de bezoldiging van de voorzitter en de vergoedingen van bestuursleden worden opgenomen in de jaarrekening. De jaarrekening 2008 wordt in de vergadering van het bestuur van 25 maart 2009


Bijlage 1

Samenstelling bestuur

Samenstelling Algemeen Bestuur Pdv Zittingsperiode 2008/2009

Organisaties van ondernemers: leden plv. leden

Overleggroep Producenten Natte Vee voe ders

H.B. Vossebeld W.J.G. Thielen

de niet-agrarische voortbrenging en de handel in diervoeder- en diervoedergrondstoffen

Centrale Vereniging voor de Coö peratie ve Handel

M.A. Grift A. Loman

Koninklijke Vereniging “Het Comité van Graa nhandelaren"

A. BroekemaP.J. van der Weijden

J. de KeijzerJ. de Keijzer

Nederlandse Vereniging van Han delaren in Stro, Fourages en Aanverwante Pro ducten

C.J. van Bloois vacature

Nederlandse Vereniging Diervoederindustrie NEVEDI

E. van Benthem vacature

de (pluim)veehouderij

LTO Nederland J. OvereemJ.M. Mans

H.J.M. BoelrijkA.E. Spieker


Organisaties van ondernemers: leden plv. leden

de agrarische voortbrenging

LTO Nederland C. RomijnJ. Bartelds

F.D. ManderslootJ.P. Kloos

de mengvoederindustrie

Centrale Vereniging voor de Coö peratie ve Industrie

H.W.C.M. FlipsenA.C.J.M. HectorsP.G.B. de Lange

F.D. JornaB. van ‘t Kloostervacature


H.M.P. FransenP.J.J. BrouwerH.W.A. Swinkels

vacatureC. RoordinkG.W.J.M. Versteijnen

de overige diervoeder- en diervoedergrondstoffenindustrie

Nederlandse Vereniging van MeelfabrikantenVereniging van Neder landse Fabri kanten van Eetbare Oliën en Vet tenVereniging van Nederlandse De struc toren

C.A. Blomsma mw. C.A. van Vuure

Vereniging van Nederlandse Fabrikanten van Voedertoevoegingen (NEFATO)Dutch Feed Additive Group (Dufagro)

J.M. van Schaik J. Speerstra

Nederlandse Voedingsindustrie Gezel schapsdieren (NVG)

J.L. Williams mw. M. Engelen-Esman


Bijlagen

Samenstelling Dagelijks Bestuur

Werknemersorganisaties: plv. leden Geleding

R.C. Roelofse vacature CNV BedrijvenBond

mw. A.M. Ouwehand F.J.M. de Beer FNV Bondgenoten

E. Staal M. de Kool De Unie/CNV Dien-stenbond

Werkgeversorganisaties:

H.W.C.M. FlipsenH.M.P. Fransen

F.D. JornaA.C.J.M. Hectors

Mengvoederindustrie

H.B. Vossebeld J.M. van Schaik Overige diervoeder-industrie

J. Overeem C. Romijn Veehouderij


Werknemersorganisaties: leden plv. leden

FNV Bondgenoten mw. A.M. Ouwehandvacaturevacaturevacaturevacaturevacature

F.J.M. de Beer

CNV BedrijvenBond H.H. DeuringR.C. RoelofseC. Neels

W.W. RamakersR.J. GijsenF.A. van de Veen

CNV Dienstenbond M. de Kool G.B. Rijzinga

De Unie E. Staal C. Elzenga


Bijlagen

voorzitter Th.A.M. Meijer

plv. voorzitter H.W.C.M. Flipsen (2008)

plv. voorzitter R.C. Roelofse (2009)

secretaris J. den Hartog

Sociaal Economische Raad: I. Güveç

Ministeriële vertegenwoordigers

Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

A. Ottevanger (plv. mevr. H.G. Stoelhorst)

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit

F.J. van der Valk (plv. R.M.C. Theelen)

Den Haag, 24 februari 2009


Bijlage 2

Commissies

Adviescommissie veevoedkundig onderzoek

Organisaties van ondernemers leden plv leden


S. KuijpersF. van PoppelL.L.M. de LangeL.A. den Hartog

vacature

LTO-Nederland H.J.M. Boelrijk F. Mandersloot

Koninklijke Vereniging “Het Co mité van Graanhandelaren”

H.B. PerdokY. Muilwijk

Overleggroep Produ centen Natte Vee voe ders

D.G. van ManenH.A.J. Tiekstra

B. van de PolA. van Houte

Productschap Diervoeder J. den Hartog(voorzitter)M.C. Blok (secretaris)

Samenstelling Van Commissies Zittingsperiode 2008 – 2009

Organisaties van ondernemers leden plv. leden

Kalvermelkcommissie

Nutrifeed K. de Jong

Sloten B.V. S. Rouwers

Tentego B.V. R. van Drie

Alpuro B.V. H. Boeve

Navobi B.V. J. de Groot

Denkavit Nederland B.V. H.R. Buys

Provimi B.V. P. Veth

Brons B.V. L. Brons

Joosten Products B.V. G. van den Boomen

Klaremelk B.V. A.J. Klarenbeek

Schils B.V. L. Houbiers

Verveka B.V. C. van Vliet

NEVEDI H.W.C.M. Flipsen

Productschap Diervoeder J. den Hartog(voorzitter)J.J. van der Weyden (secretaris)


Bijlagen

Commissie Sociaal-Economische Aangelegenheden Diervoedersec tor (Csead)

Organisaties van ondernemers en werk nemers

leden plv leden


J.P.F. Snoeijenmevr. H.C. van Weele

CNV BedrijvenBond F.A. van de VeenC. NeelsR. Roelofse

H.H. DeuringH.H. DeuringR.J. Gijsen

FNV Bondgenoten mevr. A.M. Ouwehandvacaturevacature

F.J.M. de Beer

De Unie E. Staal C. Elzenga

Centrale Vereniging voor de Coö pera tieve Industrie

E.B. Berg

Nederlandse Vereniging van Han delaren in Stro, Fourage en Aan verwante Pro ducten (HISFA)

C.J. van Bloois

Productschap Diervoeder J. den Hartog (voorzitter)C. Lommers (secretaris)

Begeleidingscommissie Centraal Veevoederbureau

Organisaties van onderne mers leden plv leden

LTO Nederland J.H.J. HartmanJ. OvereemH.J.M. Boelrijk

F. ManderslootC.J.M. van de BoogaartA.E. Spieker

Centrale Vereni ging voor de Coöpe ra tieve Industrie

H.W.C.M. Flipsen


L.G.M. van Gils

Koninklijke Vereniging “Het Comité van Graan handela ren”

vacature

Nederlandse Vereniging van Han delaren in Stro, Fourage en Aanverwante Pro ducten (HIS FA)

G.J. Webbink

Overleggroep Producenten Natte Vee voeders

A. Cazemier W.J.G. Thielen

Productschap Diervoeder J. den Hartog (voorzitter)M.C. Blok (secretaris)


Bijlagen

Sectorcommissie Landbouwhuisdiervoeders


Productschap Diervoeder J. den Hartog(voorzitter)mevr. P. van de Graaff (secretaris)

Sectorcommissie Huisdiervoeders


Nederlandse Voedingsindustrie Gezelschapsdieren

J.H.M. LaumenJ.L. Williams

mevr. M. Engelen-Esman

Dibevo vacature A. Ploeg

Centraal Bureau Levensmiddelen


H. Blok Vacature

Productschap Diervoeder J. den Hartog (voorzitter)vacature (secretaris)

Sectorcommissie Landbouwhuisdiervoeders



N.W. de VosJ.A. GetkateK. Fuite

vacature

Overleggroep Producenten Natte Veevoeders

D.G. van Manen W.J.G. Thielen

Koninklijke Vereniging ‘Het Comité van Graanhandelaren”Nederlandse Vereniging van Handelaren in Stro, Fourages en Aanverwante Producten

mevr. M.S. Stegehuis

C.J. van Bloois

vacature

LTO-Nederland

Nederlandse Vakbond Varkenshouders

J.T. WolleswinkelJ.H.J. HartmanH.J.M. Boelrijk

J.L. Geurts

J.M. MansL. LosemanJ. Overeem

W. Zwanenburg

Nederlandse Zuivel Organisatie Productschap Zuivel

R.A.M. MontessoriJ.L. Oosterveld

J.W. StraatsmaR.H. Oost

Vereniging van Nederlandse Pluimvee-verwerkende Industrie Productschappen Vee, Vlees en Eieren (Vleesindustrie)

vacature -

Algemene Nederlandse Vereniging van EierhandelarenProductschappen Vee, Vlees en Eieren (Eisector)

vacature

mevr. E.J.M.Hanssen

-

-


Bijlagen

Centraal college van deskundigen diervoedersector


Transport en Logistiek Nederland

Koninklijk Nederlands Vervoer

B. Wisselinkmevr. A. Nelckmevr. N. van Schaijk

R.A. Aarsemevr. A. de Haes

Ovocom mevr. E. vanden Berghe(voor transport mevr.S. Spincemaille)

Y. Dejaegher

Nederlandse Pluimvee Verwerkende Industrie

vacature vacature

Algemene Nederlandse Vereniging van Eierhandelaren

vacature

Nederlandse Zuivel Organisatie mevr.Y. van der Vorst R.A.M. Montessori

Deutscher Verband Tierfutternahrung e.V-DVT Deutscher Raiffeisenverband e.V-DRV Deutscher Bauernverband Verein der Getreidehändler der Hamburger Börse e.V

W.G. Engberts vacature

Centraal Bureau voor de Rijn- en Binnenvaart, Kantoor Binnenvaart, Vereniging van Scheepsbevrachters en Logistieke dienstverleners in de Binnen-vaart

H.E. Steinmann J. Vogelaar

Centraal Bureau Levensmiddelen-handel mevr. A.C. Vlaar-dingerbroek

M.J.B. Jansen




Y.J. YntemaA. Uittenbogaard

C. Roordinkvacature


M.W.A. Schepens J. Heutinck

Nederlandse Vereniging van Meelfabrikanten

J. de Keijzer D. Barug


M.J.M. van Bohemen G.J. Ketel

Vereniging van Nederlandse Fabrikanten van Voedertoevoegingen (Nefato) Dutch Feed Additive Group (Dufagro)

G.J. Visser I.P. Jorna

Vereniging van Nederlandse Fabrikanten van Eetbare Oliën en VettenVereniging Verwerkers SlachtbijproductenVereniging van Nederlandse DestructorenNederlandse Vereniging van Vetveredelingsbedrijven

mevr. A. Klomp mevr. C.A. van Vuure

Koninklijke Vereniging “Het Comité van Graanhandelaren”

G.P.J. SchoutenJ. de Keijzer

mevr. A.M. StoutenG.J. Ostermeijer

Nederlandse Vereniging van Handelaren in Stro, Fourages en Aanverwante Producten

C.J. van Bloois

LTO-Nederland H.J.M. Boelrijk F. Mandersloot


Bijlagen

Commissie kwaliteitsbeleid diervoedersector


LTO-Nederland J. BarteldsH.J.M. BoelrijkJ.H.J. Hartman

J.P. KloosJ. OvereemF. Mandersloot


M.J.C. HessingF. van PoppelF.D. Jorna

P.G.B. de LangeY.J. Yntemavacature

Nederlandse Vereniging van MeelfabrikantenVereniging van Nederlandse Fabrikanten van Eetbare Oliën en Vetten (Vernof)Vereniging van Nederlandse Destructoren

vacature

mevr. C.A. van Vuure

D. Barug

H.P.G. van Sadelhoff

Vereniging van Nederlandse Fabrikanten van Voedertoevoegingen (Nefato) Dutch Feed Additive Group (Dufagro)

H. van Ramshorst J. Tolkamp


G.J. Ketel R.A. Plekkringa


D.G. van Manen A. Cazemier

Koninklijke Vereniging ‘Het Comité van Graanhandelaren”

J. de KeijzerH.J. Broekhuizen

mevr. A.M. StoutenK. Vellinga

Nederlandse Vereniging van Handelaren in Stro, Fourages en Aanverwante Producten

C.J. van Bloois



Adviserende leden H.C.A. IJzerman (VOC)J.H.M. Crijns (VOC)vacature (PVE)R.H. Oost (PZ)

E. VerweijM.E. van de Pest

Productschap DiervoederJ. den Hartog (voorzit-ter)D.F. Wolters (secre-taris)


Bijlagen

Commissie kwaliteitsbeleid diervoedersector


CNV BedrijvenbondFNV BondgenotenDe Unie

E. Staal

Productschap Diervoeder J. den Hartog (voorzitter)mevr. K. Tienstra (secretaris)

10 maart 2009


Bijlagen

Productschap DiervoederBezoekadresStadhoudersplantsoen 122517 JL Den Haag

PostadresPostbus 29 7392502 LS Den Haag T 070 370 85 03F 070 370 82 90 E [email protected] I www.pdv.nl

Documents

Jaarverslag PDV 2008