Jak kształtować wzorce zachowań w prewencji? - TURKOLEkardiologia.biziel.pl/e6.pdf · a nie wyłącznie brakiem choroby lub niedomagania (WHO, 1997 r.). ... HIGIENA OSOBISTA POZYTYWNE

Jak kształtować wzorce zachowań w prewencji?

II KATEDRA KARDIOLOGII Collegium Medicum UMK

Czym jest zdrowie? Zdrowie jest pełnym dobrostanem psychicznym, fizycznym i społecznym, a nie wyłącznie brakiem choroby lub niedomagania (WHO, 1997 r.).

Zdrowie to stan lub zdolność organizmu ludzkiego do wykonywania odpowiednich czynności w określonych warunkach środowiskowych.

Co to są czynniki ryzyka?

Powszechnie używany termin do określenia czynników, które są istotnie

związane z ryzykiem powstania choroby, a które nie są wystarczające

do jej wywołania.

Epidemiologia - Polska

Co trzeci zgon sercowo - naczyniowy u mężczyzn i co dziesiąty u kobiet dotyczy osób poniżej 64 roku życia.

W ciągu jednego roku choroby serca i naczyń pozbawiają przedwcześnie życia prawie 24 tysięcy mężczyzn i ponad 8 tysięcy kobiet

Populacja europejska jest najstarsza na świecie

CVD 49 % wszystkich zgonów i 30% zgonów poniżej 65 roku życia

W 2000 roku CVD stanowiły 22% wszystkich lat utraconych z powodu inwalidztwa

Europa Środkowa i Wschodnia 10 x więcej przedwczesnych zgonów z CVD w porównaniu z innymi krajami europejskimi

CVD 10 lat później u kobiet

Epidemiologia - Europa

Przeciętny Kowalski żyje około 8 lat krócej niż mieszkaniec Europy Zachodniej, 30% Polaków nigdy nie mierzyło profilaktycznie poziomu cholesterolu, a tylko 9 % z nas jako sposób rozładowania stresu wskazuje aktywność fizyczną. Za to aż 29% dorosłych Polaków, czyli ok. 9 mln osób, nałogowo pali papierosy.

40 % z nich umrze przed 65 rokiem życia.

W Polsce ok. 45 % zgonów spowodowanych jest przez choroby układu krążenia.

Epidemiologia – podsumowanie

Profilaktyka pierwotna chorób układu krążenia to kompleks działań

edukacyjnych, wychowawczych, fizycznych, psychologicznych, socjalnych

i zawodowych, a także stosowanie środków medycznych w celu eliminacji

czynników ryzyka i zapobieganiu rozwojowi chorób układu krążenia.

- Jest to proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem i jego poprawą.

- Tworzy ujednoliconą koncepcję sposobów i warunków życia w celu zachowania zdrowia.

Wg WHO promocja zdrowia:

OPIEKA

ZDROWOTNA

CZYNNIKI

BIOLOGICZNE

STYL ŻYCIA

CZYNNIKI

PSYCHOSPOŁECZNE

Czynniki ryzyka zdrowia

CZYNNIKI

ŚRODOWISKOWE

INNE

BIOMARKERY

RYZYKA

ZDROWIE

Czynniki ryzyka zdrowia

CHEMICZNE

FIZYCZNE

BIOLOGICZNE

Środowiskowe Technologiczne

Mechaniczne Promieniotwórcze

Radionuklidy

Kamienie

Piasek

Bakterie

Pleśnie

Pasożyty

Szkodniki

Środki czystości

Przedmioty użytku

Leki

Enzymy

Pestycydy

Nawozy

Metale

Czynniki środowiskowe

Biotyczne

Abiotyczne ZAGROŻENIA „Czyste powietrze,

woda i gleba!”

Uwarunkowania genetyczne

Zalecenia dotyczące badań genetycznych

Testy DNA służące do wykrywania częstych polimorfizmów genetycznych aktualnie nie przyczyniają się w istotnym stopniu do rozpoznań, przewidywania ryzyka ani leczenia pacjentów i nie można ich obecnie zalecać.

Dodatkowa wartość oceny genotypu jako postępowania alternatywnego lub uzupełniającego ocenę fenotypu w celu skuteczniejszego zmniejszenia ryzyka i wczesnej prewencji u krewnych nie może być zalecana.

Czynniki biologiczne

Wiek Płeć

Czynniki biologiczne

U kobiet i osób starszych należy oceniać ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego w taki sam sposób jak w innych grupach w celu ustalenia potrzeby stosowania określonych metod leczenia.

ZMIANA STYLU ŻYCIA JAKO ISTOTNE

POSTĘPOWANIE W PROFILAKTYCE

CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA

Styl życia

Aktywność ruchowa

Sposób spędzania wolnego czasu

Odżywianie

Używki

Zachowania seksualne

Styl życia to suma zachowań uwarunkowanych czynnikami poznawczymi, nastawieniami, motywacji i preferencjami jednostki (J. Tylka).

AKTYWNOŚĆ RUCHOWA

ZDROWY STYL ŻYCIA

HIGIENA OSOBISTA POZYTYWNE RELACJE

MIĘDZYLUDZKIE

RADOŚĆ

PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE

RADZENIE SOBIE ZE STRESEM

ENERGIA

KOMFORT FIZYCZNY I PSYCHICZNY

WYPOCZYNEK CZYNNY I BIERNY

ZADOWOLENIE

Styl życia Aktywność ruchowa

Sposób spędzania wolnego czasu

Wprowadzenie do swojego życia systematyczności w kontrolowaniu stanu

zdrowia w tym przynajmniej 30 minut umiarkowanej

aktywności fizycznej dziennie

(spacer do pracy, jazda na rowerze, pływanie, itp.),

Poziom aktywności fizycznej

CH

D -

ryz

yko

J.Nutr.Biochem. 2003; 14: 122

Aktywność 30 minut

Otyłość/ zesp. met./ cukrzyca

Prawidłowa masa ciała/ bez cukrzycy

Styl życia Aktywność ruchowa

Wpływ wysiłku fizycznego na umieralność ogólną (All-Cause Mortality)

+ C + Umieralność ze wszystkich przyczyn u mężczyzn i kobiet *

Zależność od dawki wysiłku

fizycznego

Siła dowodów

(EBM)

Korzystny efekt

* analiza wyników 44 badań przeprowadzonych w okresie ostatnich 34 lat

Wniosek: Aktywność fizyczna związana z wydatkiem energetycznym > 1000 kcal . tydz-1 (4200 kJ . tydz-1 ) wiąże się z 30 % redukcją umieralności ogólnej

Med. Sci Sports Exerc, 2001, 33, 354

Styl życia Odżywianie

1. Pij dużo napojów

Codziennie powinno się wypijać co najmniej 2 litry płynów.

Najlepiej nadają się: woda mineralna, herbaty ziołowe

i niesłodzone soki owocowe.

Styl życia Zasady racjonalnego odżywienia

2. Zmniejsz ilość spożywanych tłuszczy Zaleca się zmniejszenie ilości spożywanych tłuszczy. Dziennie nie

powinno się przekraczać 60 gram tłuszczy.

Zasady racjonalnego odżywienia

Stanole i sterole roślinne, zwane również fitosterolami i fitostanolami, obniżają stężenie cholesterolu w surowicy krwi poprzez częściowe hamowanie wchłaniania cholesterolu w jelitach.

Obecnie substancje te są obecne w szeregu produktach spożywczych i dostępne dla wszystkich, którzy pragną obniżyć stężenie cholesterolu, np.: margarynach czy jogurtach.

3. Zmniejsz ilość spożywanych mięs Spożywanie mięsa dwa razy w tygodniu w zupełności wystarczy, aby

pokryć zapotrzebowanie na żelazo. Zaleca się przyrządzanie chudych mięs, takich jak cielęcina, mięso z kurczaka czy indyka.


4. Jedz dużo warzyw i owoców Zalecane jest spożywanie 5 porcji warzyw lub owoców rozłożonych w

ciągu dnia. W ten sposób organizm zostaje zaopatrywany w cenne witaminy i substancje mineralne oraz wspomagające zdrowie drugorzędne substancje roślinne.


5. Jedz ryby dwa razy w tygodniu

Regularne spożywanie ryb jest szczególnie zalecane ze względu na zawarte w nich wysokowartościowe białko, wielokrotnie nienasycone kwasy tłuszczowe (omega-3) oraz witaminę D oraz B12. Poza tym ryby morskie zawierają cenny dla zdrowia jod.


6. Pamiętaj jedz dużo produktów pełnozbożowych Produkty z białej mąki czy oczyszczony ryż należy zastąpić produktami

z pełnego ziarna. Wskazane są kasze, płatki owsiane, brązowy ryż, sezam.


7. Unikaj soli Sól jest składnikiem wielu przetworzonych produktów spożywczych

dlatego należy pamiętać, że jest jej sporo w wędlinach, konserwach, oraz innych gotowych produktach. Potrawy staraj się przyprawiać ziołami.


8. Jedz zdrowe tłuszcze i oleje Zaleca się stosowanie tłuszczy i olejów pochodzenia roślinnego,

bogatych w nienasycone kwasy tłuszczowe np. oliwy z oliwek.


Kwasy te mają bardzo istotne znaczenie w profilaktyce i leczeniu chorób układu krążenia: wpływają korzystnie na profil lipidowy, obniżają zawartość triglicerydów,

cholesterolu całkowitego, cholesterolu frakcji LDL i VLDL oraz wolnych kwasów tłuszczowych,

działają antyarytmicznie, mają korzystny wpływ na ciśnienie krwi, działają antyagregacyjnie, czyli przeciwzakrzepowo, wykazują korzystny wpływ na śródbłonek naczyń, oddziaływają przeciwzapalnie.

Oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia cechuje się przewagą kwasu oleinowego, który jest kwasem tłuszczowym jednonienasyconym (MUFA). Do nasyconych kwasów tłuszczowych należą: kwas palmitynowy i stearynowy, które stanowią 17% składu oliwy. Z punktu widzenia żywieniowego ważną rolę odgrywają kwasy: linolowy, należący do grupy kwasów omega 6 i linolenowy należący do grupy kwasów omega 3. Stanowią one odpowiednio 8 i 1% składu oliwy z oliwek.

Alkohol powinien być spożywany przy specjalnych okazjach i w umiarkowanych ilościach. Czerwone wino, któremu przypisuje się pozytywny wpływ na układ krwionośny, powinno również być spożywane z umiarem i tylko do posiłku.

Przekąski słodkie i słone, chipsy, napoje gazowane, dania gotowe sporządzane na szybko, czyli produkty wysoko przetworzone nie mogą stać się podstawą naszego żywienia

9. Oszczędnie z alkoholem, słodyczami oraz posiłkami typu fast food


norma BMI = 20 - 25

nadwaga BMI = 25 - 30

otyłość BMI > 30

[ kg

m2 ] BMI = masa ciała

(wzrost)2

Styl życia Otyłość

Przyczyną otyłości jest przyjmowanie nadmiaru energii w stosunku do jej zużycia. Nie zawsze jest ona bezpośrednią konsekwencją przejadania się i braku aktywności fizycznej.

Występowanie otyłości warunkują: czynniki genetyczne (ok. 20% przypadków), zaburzenia czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego, niewłaściwy skład diety, częstość i obfitość spożywanych posiłków, zażywanie niektórych leków, uszkodzenie podwzgórza mózgu.



• Otyłość centralna

• ≥94cm mężczyźni

• ≥80cm kobiety

• 2 z 4 czynników

• TG >150mg% (1,7mmol/l)

• <40mg% (1,0mmol/l) m <50 (1,3) k

• RR ≥130mmHg skurczowe lub ≥85mmHg rozkurczowe

• Glukoza na czczo ≥100mg% (5,6mmol/l) lub DM t. II

Styl życia Zespół metaboliczny (metabolic syndrome – MS) definiuje się jako współwystępowanie powiązanych ze sobą czynników ryzyka pochodzenia metabolicznego, sprzyjających rozwojowi chorób sercowo-naczyniowych o podłożu miażdżycowym oraz cukrzycy typu 2.

MS ujawniają czynniki


Rozpowszechnienie nadwagi i otyłości u dorosłej populacji mieszkańców Polski w zależności od wieku w roku 2009 (dane GUS)

wiek

Korzyści z obniżenia masy ciała o 10 kg

Umieralność

20 % umieralności ogólnej

30 % zgonów na cukrzycę

40 % zgonów na raka powodowanego otyłością

Ciśnienie krwi

RRS o 10 mmHg

RRR o 20 mmHg

Cukrzyca

Stężenie glukozy na czczo o 50 %

Lipidy

Stężenie cholesterolu całk. o 10 %

cholesterolu LDL o 15 %

TG o 30 %

cholesterolu HDL o 8 %

Scottish Intercollegiate Guidelines Network 1996


… zjemy wszystko?

http://biznes.interia.pl/galerie

„.. Niech pożywienie będzie dla ciebie lekarstwem, a lekarstwo – twoim pożywieniem…”

HIPOKRATES


… zjemy wszystko?


… zjemy wszystko?

Precz z fast-foodami !!! Uwielbiane, zwłaszcza przez dzieci to przede wszystkim źródło tłuszczu. 100 g frytek ma aż 560 kcal (40 proc. kalorii przypada na ziemniaki, a pozostałe - na tłuszcz).

W czasie wielokrotnego podgrzewania tłuszczu uwalniają się z niego szkodliwe substancje, np. nadtlenki lipidowe, które przyspieszają procesy miażdżycowe i rakotwórcze. Taki tłuszcz, mimo że pochodzenia roślinnego, stanowi też najbogatsze źródło tzw. kwasów tłuszczowych trans. Są one szkodliwe i działają na nasz organizm, tak jak nasycone kwasy tłuszczowe pochodzenia zwierzęcego, czyli podnoszą poziom "złego" cholesterolu (LDL), a obniżają "dobrego" (HDL). Im więcej takiego tłuszczu, znajduje się w naszej diecie, tym gorzej dla zdrowia.

Wpływ trans-kwasów tłuszczowych (TFA) na procesy związane z rozwojem zespołu metabolicznego.

źródło: http://www.phmd.pl/

TFA występuje w tłuszczach smażalniczych, wyrobach cukierniczych i czekoladowych, w żywności typu fast food.

http://www.phmd.pl/

HDL ,trójglicerydy , parametry krzepnięcia -->

fibrynogen , antytrombina III , plazminogen ,

tkankowy aktywator

Alkohol 10-30g etanolu mężczyźni

10-20g etanolu kobiety

Sp

ożycie

alk

oh

olu

jed

no

stk

i

3

2

1

0

Udary, wypadki, marskość

wątroby, zapalenie trzustki,

nowotwory, kardiomiopatia

alkoholowa, zaburzenia

rytmu serca

ChNS 175 ml wina

420 ml piwa

50 ml 40% alkoholu

Styl życia Używki – spożycie alkoholu


JEDNA JEDNOSTKA ALKOHOLU RÓWNA SIĘ:

250 ml piwa

1 lampka wina (125ml)

1 kieliszek wódki (25ml)

1 mała lampka sherry (50m)


Przewlekłe spożywanie alkoholu w ilości większej niż 2 jednostki na dzień u kobiet oraz 3 jednostki na dzień u mężczyzn, może doprowadzić do poważnych zaburzeń ze strony układu krążenia, takich jak nadciśnienie tętnicze lub udar mózgu.

Alkohol ma dużo kalorii, 1 gram = 7 kcal, więc przy nadwadze i otyłości należy ograniczyć lub unikać spożycia napojów alkoholowych.

Alkohol może pogorszyć regulację stężenia cukru we krwi. Dlatego osoby z cukrzycą powinny zachować szczególną ostrożność. Jeśli spożywają alkohol to tylko podczas lub po posiłku.

Szczególnie niekorzystne jest przyjmowanie alkoholu przez osoby w wieku rozwojowym.

Przewlekłe spożycie alkoholu może prowadzić również do uzależnienia i licznych konsekwencji zdrowotnych i społecznych.


obniżenie podaży tlenu (Hb + CO)

tworzenie utlenowanych form lipidów

wzrost przepuszczalności śródbłonka dla lipidów

wzrost adhezji płytek krwi

pobudzenie układu współczulnego

indukcja reakcji immunologicznych ze ścianą naczynia

Ryzyko choroby wieńcowej u palaczy spada do poziomu u osób niepalących po 1-5 latach od zaprzestania palenia !!!

Styl życia Używki – palenie tytoniu

Co grozi palaczowi?

Palenie papierosów w Polsce:

33% 22% 78%

67%

osoby palące osoby niepalące

osoby, które nigdy nie paliły

byli

palacze

Zalecenia dotyczące palenia tytoniu Palenie tytoniu w każdej postaci jest silnym i niezależnym

czynnikiem ryzyka CVD i dlatego należy go unikać. Ekspozycja na bierne palenie zwiększa ryzyko CVD i należy jej

unikać. Młodych ludzi trzeba zachęcać do tego, aby nie zaczynali palić. Wszystkim osobom palącym należy doradzać zaprzestanie palenia

i oferować pomoc w tym zakresie.

Palenie bierne

Dym tytoniowy dzieli się na dwie fazy cząsteczkową (smolistą) gazową. Strumień główny płynie poprzez tytoń papierosowy do ust palacza i

składa się w 8% z fazy cząsteczkowej i w 92% z fazy gazowej - łączny czas inhalacji głównego strumienia przez palacza wynosi około 20 sekund.

Strumień boczny wydziela się z końcówki palonego papierosa i

złożony jest w 15% z fazy cząsteczkowej i w 85 % z fazy gazowej.

Zsumowane ryzyko względne wystąpienia

choroby niedokrwiennej serca

w zależności od różnego poziomu narażenia niepalących małżonków

Względne ryzyko choroby wieńcowej u niepalących małżonków

w zależności od długości czasu ekspozycji

na bierne palenie

He J. i wsp.: NEJM 1999; 340:920-926

Odsetek mężczyzn ze chorobą wieńcową

w trakcie kolejnych lat obserwacji

Whincup P i wsp.: BMJ 2004; 329:200-205

„Light Passive – nieznaczne narażenie na bierne palenie" odnosi się do najniższego kwartyla stężenia

kotyniny w grupie niepalących (0-0.7 ng/ml), „Heavy Passive – znaczne narażenie na bierne palenie"

odnosi się do trzech najwyższych kwartyli stężenie kotyniny (0.8 to 14.0 ng/ml), „Light Active –

aktywnie palący niewiele papierosów" odnosi się do mężczyzn palących 1-9 papierosów dziennie.

Ocena wskaźnika ryzyka wystąpienia ostrego zespołu wieńcowego

u osób narażonych na bierne palenie

w zależności od liczby czynników ryzyka

Panagiotaklos D. i wsp. The CARDIO 2000 case-control study” BMC Public Health 2002. 2:9

Co wdychamy?

4000 substancji chemicznych

43 czynniki wywołujące raka

500 trucizn

Na całym świecie nie ma takiego filtra, który byłby w stanie odfiltrować wszystkie

szkodliwe składniki

Składniki dymu tytoniowego

– Cyjanowodór

– Amoniak

– Benzen

– Formaldehyd

– Tlenek węgla

– Nikotyna

– Nitrozaminy

– Ołów

– Kadm

– Polon-210

W dymie tytoniowym występuje około 4,800 składników

Faza gazowa Faza cząsteczkowa

11 udowodnionych ludzkich karcynogenów

A Twoje dzieci?

Jeden palący rodzic zwiększa ryzyko nagłej śmierci niemowlęcia, astmy, zapalenia oskrzeli i zapalenia płuc od 25 do 40 %.

NPAIHB quoting National Cancer Institute, http://cancercontrol.cancer.gov/tcrb/monographs/10/m10_1.pdf and U.S. Dept of Health & Human Services http://www.cdc.gov/tobacco/sgr/sgr_forwomen/index.htm. and Cook, D.G. and D.P. Strachan. Health Effects of Passive Smoking, Torax 54:357-366. 1999

http://cancercontrol.cancer.gov/tcrb/monographs/10/m10_1.pdf and U.S

http://cancercontrol.cancer.gov/tcrb/monographs/10/m10_1.pdf and U.S

http://www.cdc.gov/tobacco/sgr/sgr_forwomen/index.htm

Chorobowość i śmiertelność dzieci

~6200 dzieci umiera każdego roku w USA w rezultacie ekspozycji na dym tytoniowy

~5.4 millionów przypadków chorobowych wśród dzieci jest związanych z biernym paleniem

Roczny koszt związany z biernym paleniem: ~$ 4.6 miliardów

Di Franza JR, Lew RA. Pediatrics. 1996;97:560-568.

Domy wolne od dymu tytoniowego

Dzieci i młodzież, którzy mieszkają w domach wolnych od dymu tytoniowego mają o 75% mniejsze prawdopodobieństwo zostania palaczami w przyszłości.

Palące nastolatki, mają 2 razy większą szansę na porzucenie palenia, jeżeli mieszkają w domach wolnych od dymu.

WSKAŹNIK RYZYKA ŚWIEŻEGO ZAWAŁU SERCA

WZGLĘDEM PŁCI I WIEKU

(Populacja 4 mln 300 tys., Piemont, Włochy)

< 60 lat Mężczyźni 1.08 (0.95-1.23) 0.91 (0.82-1.01)

Kobiety 0.88 (0.64-1.20) 0.75 (0.58-0.96)

Obie płcie 1.06 (0.93-1.19) 0.89 (0.81-0.98)

60 lat Mężczyźni 1.05 (0.96-1.14) 1.03 (0.96-1.11)

Kobiety 1.02 (0.92-1.13) 1.05 (0.97-1.14)

Obie płcie 1.05 (0.98-1.12) 1.05 (1.00-1.11)

Porównanie Mężczyźni P = 0.73 P = 0.04

(< 60 lat 60 lat) Kobiety P = 0.37 P = 0.01

Obie płcie P = 0.89 P = 0.003

WIEK PŁEĆ Przed zakazem

X - XII 2004

X - XII 2003

W czasie zakazu

II - VI 2005

lI - VI 2004

Barone-Adesi, L.i wsp.: European Heart Journal, 2006, 27, 2468-2472

Opieka zdrowotna

Dostępność

Akceptacja pracowników, metod, urządzeń

Zorganizowanie

Skuteczność

Koszty

Czynniki psychospołeczne

Umiejętność radzenia sobie ze stresem

Wykształcenie

Stosunki społeczne

Satysfakcja z wykonywanej pracy

Warunki mieszkaniowe

Dochody

Poczucie bezpieczeństwa

Główne przesłanie — Interwencje psychologiczne mogą przeciwdziałać stresowi psychospołecznemu oraz sprzyjać zdrowym zachowaniom i stylowi życia.

Czynniki psychospołeczne Umiejętność radzenia sobie ze stresem

(%) (%)

Jedzenie na stres ??

http://www.google.pl/

Czynniki psychospołeczne Status społeczno - ekonomiczny

W wielu badaniach prospektywnych wykazano, że wśród mężczyzn i kobiet charakteryzujących się niskim statusem społeczno-ekonomicznym, zdefiniowanym jako niski poziom wykształcenia, małe dochody, wykonywanie pracy o niskim statusie lub zamieszkiwanie w biednej okolicy, obserwuje się większą umieralność ogólną i umieralność z powodu chorób sercowo – naczyniowych.

Reorganizacja warunków pracy w celu zwiększenia autonomii i kontroli nad wykonywaną pracą może spowodować poprawę wsparcia społecznego oraz zmniejszenie fizjologicznych reakcji stresowych. Zmniejszanie stresu związanego z pracą u personelu kierowniczego i nadzorującego może zatem korzystnie wpływać na zdrowie tych osób, a także zwiększać postrzegane wsparcie społeczne u ich podwładnych.



Człowiek

złe fizyczne warunki pracy

stresowy sposób

wykonywania pracy

stres związany z rolą

zawodową i społeczną

Stres związany z relacjami interperso-

nalnymi

stres związany z rozwojem

zawodowym

stres związany z odnalezieniem

miejsca w organizacji

stres związany z pogodzeniem funkcjonowania

w organizacji i poza nią

Zalecenia Należy stosować różnorodne interwencje behawioralne łączące edukację zdrowotną, wysiłek fizyczny i psychologiczne metody leczenia psychospołecznych czynników ryzyka oraz nauki radzenia sobie z chorobą W przypadku klinicznie istotnych objawów depresji, lęku lub wrogości należy rozważyć psychoterapię, stosowanie leków lub połączenia tych metod. Takie podejście może ograniczać objawy związane z nastrojem i poprawiać jakość życia związaną ze zdrowiem, chociaż nie ma jednoznacznych dowodów korzystnego wpływu na sercowe punkty końcowe.

Częstość wybranych czynników ryzyka

Kobiety Mężczyźni

Palenie tytoniu 25 % 42%

Nadciśnienie tętnicze 33 % 42 %

Cholesterol>5,0 64 % 67 %

Otyłość BMI30,0 20 % 20 %

Cukrzyca 7 % 8 %

Mała aktywność fizyczna 55 % 49 %

Wskaźniki umieralności z powodu chorób układu krążenia w wybranych krajach:

0 500 1000 1500

Francja

Szwajcaria

Hiszpania

Włochy

Holandia

Szwecja

Norwegia

Grecja

Niemcy

USA

Austria

Anglia/Walia

Finlandia

Irlandia

Szkocja

Czechy

Polska

Węgry

Rumunia

Bułgaria

Rosja

Mężczyźni 35-74

Kobiety 35-74

Wsk. liczby zgonów/1000

POLSKA

stan na 2005 r.

• czynniki poddające się modyfikacji • nadciśnienie tętnicze • palenie papierosów • stan prozakrzepowy • cukrzyca • otyłość • mała aktywność fizyczna • dieta aterogenna

• czynniki niepoddające się modyfikacji • wiek • płeć męska • przedwczesna ChW w wywiadzie rodzinnym

Szacowanie ryzyka

Nielipidowe czynniki ryzyka

Ocena ryzyka ogólnego umożliwia: wyodrębnienie osób szczególnie zagrożonych, podjęcie właściwych decyzji terapeutycznych, a także monitorowanie postępu leczenia.

Zalety posługiwania się tablicą ryzyka →

Intuicyjne, łatwe w użyciu narzędzie Uwzględnia wieloczynnikowy charakter chorób serca i naczyń Zapewnia elastyczność leczenia — jeżeli nie można osiągnąć doskonałego wyniku w przypadku określonego czynnika ryzyka, to ryzyko nadal można zmniejszyć poprzez uzyskanie większych zmian innych czynników ryzyka Umożliwia bardziej obiektywną ocenę zmian ryzyka w czasie Dostarcza klinicystom wspólnego języka odnoszącego się do ryzyka Pokazuje, w jaki sposób ryzyko zwiększa się z wiekiem Nowa tablica ryzyka względnego ułatwia zilustrowanie, że u młodej osoby z małym ryzykiem bezwzględnym ryzyko względne może być dość znaczne i poddawać się modyfikacji W takiej sytuacji użyteczne może być również obliczenie indywidualnego „wieku ryzyka” (risk age)

Szacowanie ryzyka Tablice ryzyka

Tablice ryzyka można wykorzystywać jako źródło przybliżonych wskazówek na temat efektów redukcji czynników ryzyka, z uwzględnieniem pewnego opóźnienia czasowego, zanim nastąpi faktyczne zmniejszenie ryzyka, a także tego, że lepszych szacunkowych danych na temat korzyści dostarczają na ogół wyniki RCT. U osób, które przestają palić tytoń, ryzyko zmniejsza się zasadniczo o połowę. Dodatkowe kwalifikatory ryzyka Przedstawione tablice mogą ułatwiać ocenę ryzyka i jego zmniejszanie, ale muszą

być interpretowane z uwzględnieniem wiedzy i doświadczenia klinicysty, zwłaszcza w odniesieniu do lokalnych warunków

Ryzyko będzie przeszacowane w krajach, w których umieralność z powodu CVD zmniejsza się, i niedoszacowane w tych krajach, w których umieralność z powodu CVD ulega zwiększeniu.

W każdym wieku oszacowane ryzyko jest mniejsze u kobiet niż u mężczyzn. Analiza tablic ryzyka ujawnia, że u kobiet ryzyko pojawia się po prostu z opóźnieniem: 60-letnia kobieta przypomina pod względem ryzyka 50-letniego mężczyznę.

Szacowanie ryzyka Tablice ryzyka

Obecnie najlepszym, prostym narzędziem do oceny ryzyka ogólnego u dorosłych w populacji polskiej jest system SCORE. System ten opracowano na podstawie wyników prowadzonych w Europie długoletnich badań prospektywnych (kohortowych), w których uczestniczyło ogółem ponad 200 tysięcy osób. System SCORE pozwala na oszacowanie ryzyka ogólnego zgonu z powodu chorób układu krążenia w ciągu 10 lat na podstawie oceny pięciu czynników ryzyka: wieku, płci, skurczowego ciśnienia tętniczego, stężenia cholesterolu całkowitego oraz palenia papierosów. Poręczne narzędzie do oceny ryzyka ogólnego stanowią tablice SCORE, przy czym do populacji polskiej odnoszą się tablice dla krajów wysokiego ryzyka.

Szacowanie ryzyka Tablica ryzyka SCORE

ESC 2012

Ryzyko u tego 40-letniego mężczyzny z czynnikami ryzyka jest takie samo (3%) jak u 60-letniego mężczyzny z idealnymi wartościami czynników ryzyka, jego wiek ryzyka

wynosi zatem 60 lat


→Ryzyko ogólne ocenione za pomocą systemu SCORE może być niedoszacowane, gdyż system nie uwzględnia wpływu wielu innych czynników ryzyka chorób układu krążeni, w tym m.in.: obciążającego wywiadu rodzinnego, małego stężenia cholesterolu HDL i zwiększonego stężenia triglicerydów, upośledzonej tolerancji glukozy, zwiększonego stężenia CRP, fibrynogenu, homocysteiny, apoproteiny B lub lipoproteiny(a), a także otyłości i małej aktywności fizycznej.

→Za próg wysokiego ryzyka ogólnego zgonu z powodu chorób układu krążenia przyjęto wartość ≥5%, którą należy się kierować, podejmując decyzje kliniczne dotyczące wprowadzania długotrwałego leczenia nadciśnienia tętniczego i hipercholesterolemii.


Dziękuję za uwagę

Literatura:

Europejskie wytyczne dotyczące zapobiegania chorobom serca i naczyń w praktyce klinicznej na 2012 rok, http://www.ptkardio.pl/. Forum Profilaktyki, http://www.pfp.edu.pl/. Drygas W., Postępy w profilaktyce pierwotnej i wtórnej chorób układu krążenia, Medycyna po Dyplomie, Wydanie Specjalne 2005, Supl 13. Wspólne stanowisko dotyczące rozpoznawania i leczenia zespołu uzależnienia od tytoniu u pacjentów z chorobami układu sercowo − naczyniowego, Kardiologia Polska 2011; 69, 1: 96–100.

http://www.ptkardio.pl/







http://www.pfp.edu.pl/









Documents

Jak kształtować wzorce zachowań w prewencji? - TURKOLEkardiologia.biziel.pl/e6.pdf · a nie wyłącznie brakiem choroby lub niedomagania (WHO, 1997 r.). ... HIGIENA OSOBISTA POZYTYWNE