Jak napisać dobre wypracowanie

maturalne?

Eliza Godlewska

Wybór i analiza tematu

Analiza tematu

Dokonanie świadomego wyboru tematu jest podstawą do napisania dobrej pracy.

Przemyśl decyzję związaną z wyborem tematu! Zastanów się, o których utworach, epokach wiesz więcej! Sprawdź, czy rozumiesz wszystkie pojęcia pojawiające się w temacie!

Temat wypracowania jest tekstem, który należy przeczytać ze zrozumieniem.

Jego analiza powinna być podstawową czynnością przed przystąpieniem do czytania tekstu literackiego.

ZAPAMIĘTAJ!WARTO POŚWIĘCIĆ CZASNA DOBRE ROZPOZNANIEI WYBÓR WŁAŚCIWEGO TEMATU

Analiza tematu

Analizując temat, zwróć uwagę na jego trzy aspekty:

Określenie problemu postawionego w temacie.

Wskazanie czynności, które należy wykonać w związku realizacją tematu.Wskazanie materiału rzeczowego.

WARTO • wynotować problemy postawione w temacie• zakreślić najważniejsze zagadnienia w

temacie• opisać temat i wypisać skojarzenia z nim

związane (np. typ bohatera, światopogląd epoki, istotne informacje o autorze itp.)

PISZ ŚMIAŁO PO ARKUSZU!

Analiza tematu

ZAPAMIĘTAJ! ARKUSZ TO DOBRE

MIEJSCE NA NOTOWANIE

TWOICH SPOSTRZEŻEŃ

Cechy dobrego wstępu

Cechy dobrego wstępuPisząc wstęp, należy:• unikać banalnego początku (np. Makbet to tytułowy

bohater…, Jan Kochanowski urodził się…)

• funkcjonalizować wstęp wobec tematu (wstęp musi się odnosić do problemu postawionego w temacie)

• wyjaśnić pojęcia pojawiające się w temacie (np. człowiek zlagrowany, bohater tragiczny itp.)

• zamieścić podstawowe informacje o utworze/utworach (tytuł, autor, czas powstania – epoka, rodzaj literacki, gatunek literacki, problematyka utworu)

• wstępnie scharakteryzować postacie (w przypadku charakterystyki)

• określić zasadę zestawienia tekstów/fragmentów (w przypadku analizy porównawczej)

• postawić tezę lub hipotezę (teza to zdanie oznajmujące, hipoteza to pytanie)

• tak zakończyć wstęp, aby zachęcić egzaminatora do czytania pracy

Jak nie należy pisać wstępu?

• wstęp nie może być zbyt krótki (np. składać się z dwóch zdań)

• we wstępie nie należy streszczać analizowanego utworu (utworów)

• wstęp nie może być jedynie charakterystyką twórczości autora utworu zmieszczonego w arkuszu

• wstęp nie może być luźnymi rozważaniami piszącego w związku z problemem postawionym w temacieZAPAMIĘTAJ!

PRACA BEZ WSTĘPU PROWADZI DO

EGZAMINACYJNEJ KLĘSKI!

Cechy dobrego rozwinięcia tematu

Cechy dobrego rozwinięcia tematu

Pisząc rozwinięcie, należy:• umiejscowić fragment w całości utworu

• określić problematykę fragmentu/(-ów) tekstu/(-ów)

• scharakteryzować osobę mówiącą (narratora, podmiot liryczny)

• omówić wszystkie problemy postawione w temacie

• analizować i interpretować fragment/(-y), co ma prowadzić do wyciągania wniosków cząstkowych

• stosować streszczenie tylko wtedy, gdy jest funkcjonalne

• funkcjonalnie posługiwać się cytatami (w sposób wyważony, jeśli chodzi o ich ilość i długość )

• funkcjonalnie odwoływać się do całości utworu/(-ów) (nie pisać o wszystkim, co się wie na temat utworu)

• stosować analogię kompozycyjną (paralelę) w przypadku analizy porównawczej

• robić notatki na arkuszu

Jak nie należy pisać rozwinięcia?

ZAPAMIĘTAJ!STRESZCZANIE

I PARAFRAZOWANIE FRAGMENTU,STOSOWANIE

KRYPTOCYTATÓWTO NAJPROSTSZE DROGI DO

ZGUBY MATURZYSTY!

• pisać wszystkiego, co się wie na temat utworu lub epoki literackiej

• prowadzić luźnych rozważań, które nie wynikają z analizy utworu

• streszczać lub parafrazować utwór zamieszczony pod tematem

Cechy dobrego zakończenia

Cechy dobrego zakończeniaPisząc zakończenie, należy:• ponownie przeczytać temat wypracowania

• ponownie przeczytać wstęp i odwołać się do tezy/hipotezy postawionej we wstępie w celu jej potwierdzenia/odpowiedzi na pytanie

• wyciągać ogólne wnioski z analizy fragmentu i odwołania do utworu (a nie przepisywać rozwinięcie)

• unikać ogólnych rozważań (dygresji) bez odwołania do problemu postawionego w temacie

• odpowiedzieć na pytanie: jakie są przyczyny, mechanizmy, konsekwencje? (w związku z problemem postawionym w temacie)

• dostrzec zależności między ujęciem danego problemu przez twórcę a założeniami epoki (światopogląd, filozofia, kierunki artystyczne itp.), w której powstał utwór

• skłonić egzaminatora do refleksji ostatnim zdaniem pracy

• po napisaniu pracy przeczytać ją jeszcze raz!

Kilka uwago kompozycji

wypracowania

Kilka uwag o dobrej kompozycji

• kompozycja wypracowania powinna być przemyślana i uporządkowana (warto napisać hasłowy plan wypowiedzi)

• wypracowanie powinno być funkcjonalnie podzielone na akapity

• wypowiedź powinna być spójna (dzięki np. zaimkom, synonimom, powtórzeniom oraz wyrażeniom spajającym)ZAPAMIĘTAJ!

WYPRACOWANIE CHAOTYCZNE

I NIESPÓJNE NIE ZOSTANIE ZROZUMIANE PRZEZ

ODBIORCĘ (EGZAMINATORA)!

Kilka uwag o dobrej kompozycji - wyrażenia spajające Wyrażenia podkreślające porządek czasowy:na początku, najpierw, na wstępie…potem, następnie, z kolei, idąc dalej, przechodząc do…tymczasem, w tym samym czasie, równocześnie…przedtem, wcześniej, uprzednio…na koniec, wreszcie, nareszcie, ostatecznie, na zakończenie, podsumowując…

Wyrażenia podkreślające przeciwstawienie: Jednak, jednakże, przeciwnie, wszakże, inaczej, odwrotnie, z jednej strony…, z drugiej strony, natomiast…

Wyrażenia podkreślające rangę (hierarchię) argumentów:przede wszystkim, w pierwszej kolejności, zwłaszcza, głównie, tym bardziejpoza tym, oprócz tego, co więcej, na dodatek, ponadto…

Wyrażenia podkreślające argumentację i wnioskowanie:weźmy pod uwagę, otóż, skoro, o ile, jeżeli…zatem, toteż, tak więc, w rezultacie, w następstwie, w wyniku, z tego wniosek, że…

Inne wyrażenia nawiązujące:jak wiadomo, wyżej wspomniane, przytoczone wcześniej, powyższe uwagi… a mianowicie…, i tak…, następujące…, takie, jak…, na przykład…

Kilka uwag o stylu i języku

wypracowania

Kilka uwag o stylu i języku

Wypracowanie pisz:• stylem jasnym i zrozumiałym (unikaj

wyrazów obcych, modnych i takich, których znaczenia nie jesteś pewien)

• w sposób zwięzły (unikaj wielosłowia, pustosłowia, „wodolejstwa”, zbędnych dygresji)

• stylem prostym (unikaj kwiecistości, poetyzowania, metaforyzowania – wypracowanie to nie wiersz!)

• stosując urozmaiconą składnię (zdania pojedyncze, złożone podrzędnie, współrzędnie itp.)

• stosownie do sytuacji (unikaj kolokwializmów, nie stylizuj wypowiedzi np. na język chłopski, stosuj terminologię teoretycznoliteracką)

Kilka uwag o stylu i języku

Terminologia teoretycznoliteracka to:• nazwy rodzajów literackich (epika, liryka,

dramat)

• nazwy gatunków literackich (np. dramat antyczny, dramat romantyczny, sonet, fraszka, powieść realistyczna, powieść psychologiczna itp.)

• nazwy podmiotów mówiących (np. podmiot liryczny, narrator pierwszoosobowy, trzecioosobowy itp.)

• nazwy kierunków artystycznych – konwencji opisu (np. realizm, impresjonizm, naturalizm, oniryzm itp.)

• nazwy filozofii (np. idealizm platoński, epikureizm, stoicyzm, egzystencjalizm itp.)

• nazwy środków i zabiegów stylistycznych (np. personifikacja, metafora, porównanie homeryckie, sakralizacja, epitet, apostrofa, wyliczenie itp.)

ZAPAMIĘTAJ!WŁAŚCIWY STYL WYPOWIEDZI

SPRAWIA, ŻE JESTEŚ LEPIEJ ROZUMIANY, PODKREŚLA

TWOJĄ WIEDZĘ I TO, ŻE JESTEŚ ŚWIADOMYM UŻYTKOWNIKIEM

JĘZYKA

Totalne zero…

Totalne zero…

Za wypracowanie na poziomie podstawowym można otrzymać maksymalnie 50 pkt, na które składają się punkty:Rozwinięcie tematu – 25 pkt

Kompozycja – 5, 3, 1, 0 pkt

Styl – 5, 3, 1, 0 pkt

Język – 12, 9, 6, 3, 1, 0 pkt

Zapis – 3, 2, 1, 0 pkt

Szczególne walory – 4, 3, 2, 1, 0 pkt

Totalne zero…

Sytuacje, w których maturzysta „na własne życzenie” nie otrzymuje punktów za pracę lub jej wybrane elementy:• jeśli praca ma mniej niż 250 słów a poza tym jest słaba

merytorycznie – ocenia się tylko rozwinięcie tematu (K, S, J, Z – 0 pkt)

• jeśli praca jest napisana niekomunikatywnym językiem bądź jest nieczytelna i nie przyznano punktów za rozwinięcie(Rt 0 pkt) – język ocenia się na 0 pkt

• jeśli praca nie otrzymała punktów za rozwinięcie tematu (Rt 0 pkt) – kompozycję ocenia się na 0 pkt

• jeśli praca składa się w przeważającej większości z kryptocytatów – język i styl ocenia się na 0 pkt

• jeśli praca jest napisana drukowanymi literami i piszący nie jest dyslektykiem – zapis ocenia się na 0 pkt

• jeśli w pracy pojawiają się kardynalne błędy rzeczowe – praca otrzymuje 0 pkt

• jeśli praca jest nie na temat (np. temat dotyczy Makbeta a uczeń pisze o poezji wojennej) – praca otrzymuje 0 pkt

Cierpliwość egzaminatora

kiedyś się kończy, czyli kilka dobrych

rad…

Cierpliwość egzaminatora kiedyś się kończy, czyli kilka dobrych rad…ZAPAMIĘTAJ!Pisz czytelnie!

Jeśli skreślasz wyraz, napisz drugi obok!

Staraj się nie nadpisywać tekstu drobnym maczkiem i nie dopisywać go na marginesie!

Wyraźnie odznaczaj graficznie akapity!

Stawiaj znaki interpunkcyjne!

Nie leń się i sprawdzaj pisownię trudnych wyrazów. Słownik ortograficzny jest dostępny w sali!

Nie pisz obszernej pracy wychodzącej poza brudnopis. Najczęściej jest ona wodolejstwem!EGZAMINATORZY

Z GÓRY DZIĘKUJĄ

Powodzeniana maturze