japon resim sanatı

8/7/2019 japon resim sanat

1/111

JAPON RESM SANATI VE BATI RESM SANATI:

ETKLEMLER

I. Japon Sanatnn Kltrel Kkenleri Japon sanat kelimesi pek ok kimsenin zihninde karmak grntler

canlandrr. Bunlarn arasnda Japon ahap basklarndaki egzotik

figrleri ya da tekrenkli Zen Budismiyle balants olan manzara

resimlerini sayabiliriz.

Japon Dili

6. ve 7.yzyllarda Japonya in ile yakn bir iliki iine girmeye balar,

Japon dili bir yaz dili olarak ite bu zaman dilimine kadar bir geliim

gstermemitir. En eski yazl tarihler tarihsel hadiselerin bir kuaktan

dierine gemesini salayan gl bir szl anlatm geleneinin

Japonyada mevcut olduuna deinirler. in yaz sistemi bir rnek olarak

Japonlara bir yaz sistemi edinmeleri gerektiini gstermi ve Japoncada

kanji denen karakterler bu lisann ilk alfabesi olmutur. Kanji grsel

imgelerin bir tr ksaltm olan fikiryazsdr ki buna ayn anlama gelen

ideogram ad verilir. Hirgana ve Katakana alfabeleri ki hece sistemine

dayanrlar, sesleri temsil etmek zere gelitirilmitir. Bunlar kanji ile

beraber kullanldnda bu karakterler anlam tarlar. Bugn hiragana,

fiilerin sonuna eklenerek zaman ve konuanlarn birbirleriyle ilikilerini

ve bir cmle iinde zne ya da nesne yahut dolayl nesne olarak bir

kelimenin ilevini gstermeye yardmc olarak kullanlr. Katakana

yabanc dillerden gelen kelimeleri yazmaya yarar. Bunlarn ou

ngilizceden gelen kelimelerdir ve bu kelimeler standart anlamlaryla


2/111

2

kullanlrlar. Ama bunun istisnalar yok deildir: Arbeito Almancadaki

Arbeit=i kelimesinin Japonca syleniidir ve Japoncada Ay ya da

bir kiinin dzenli olarak yapt iin yannda yapt yan i yani ek i

anlamnda kullanlr.

Kanjinin en az iki biimde sylenme ekli vardr Japoncada: Birincisi

ince okunu ki buna Ondenir, ikincisi Japonca okunu ki buna da Kun

ad verilir. rnein incede yl Niendir, bunu Japonca kanji yazp On

okunuuyla okursak Nen, ya da Kun okunuuyla okursak Toshi deriz.

Japon yazs yani kana ve kanji geleneksel olarak ya vertikal yani

yukardan aaya doru ya da sadan sola yazlr ve okunur. Sola doru

geleneksel okuma biimi yine sola doru yazma deildir sadece, ama ayn

zamanda grsel imgelerin yatay bir yzey zerinde yaratm eylemidir de.

Japon simleri:

Japonlar doduklarnda iki isimle doarlar biri aile ad yani soyad dieri

de ebeveynlerinin verdii isimdir. Soyadlar genellikle drt hecelidir ve

anlamlar doada bir yeri ifade eder. rnein Yamamoto dan dibinde

demektir, Kitagawa kuzeydeki nehir, Fujiwara sarmak tarlas anlamn

tar. lk isimler yani kii adlar daha karmaktr. Erkek adlar ou

zaman ro son ekiyle biter. Olan ocuklar doduklar meydana gelen iyi

bir hadise varsa onun ismiyle adlandrlrlar oun. Mesela

chiro ilk doan, Jiro ikinci doan Saburo nc doan anlamlarn tar.

Kadn isimleri genellikle ko son ekiyle biter ve kanji karakterleriyle

yazlrlarken ocuk anlamna gelen bir karakterle birlikte yazlrlar. Kii

isimlerini yazarken kullanlan semboller/karakterler, az evvel anttmz

gibi farkl biimlerde sylendii, telaffuz edildii iin o ismin sahibini


3/111

3

kendi adn hangi telaffuz ekliyle sylediini kestirmemiz olduka zordur.

Japonlar her zaman soyadlar isimlerinden nce kullanrlar, bizlerden

farkl olarak. Mesela Yamamoto Ichiro ya da Fujiwara Akiko gibi.

Japonyada bireyler hayatlar boyunca adlarn birka kez deitirebilirler.

Ayrca adlarn kanji yazmndaki alternatif okunulara gre de

deitirebilirler. zellikler sanatlar Japoncada Godenen bir sanat ad

edinirler kendilerine ve bu adla eserlerini imzalarlar ve bu sanat adlarn

eer sluplarnda bir deiim olmusa rahatlkla deitirirler, bylece

sanat yaamlar iinde deien sluplar deien adlarnda izlemek

mmkn olur bir sanaty incelediimizde. Ya da, burada hemen yeni bir

bilgi verelim Japon sanatlar eserlerini imzalarnn yan sra zerine

adlarnn ya da sevdikleri baz isimlerin kaznd mhrlerle de

damgalarlar ve eer bir sanatnn ismi yazl mhr krlrsa sanat yeni

mhryle birlikte sanat adn da deitirebilir. Japon ahap bask

sanatnn en byk isimlerinden olan Katsushika Hokusai (1760-1849)

son sanat isimlerinden birini Resim Delisi htiyar Adam biimde

kullanmtr.

mparatorluk saraynda alan grevliler de sklkla asl adlarndan

baka sarayda kullandklar bir saray ismi alrlar ve bu ad saraydan

ayrlana ya da emekli olana dek kullanrlar. rnein, Akiko adl kadn

mparator chijo ile evlenip saraya girdiinde Shoshi adn alm, daha

sonra saraydan ayrlp Jotomonin sarayna yerleip hayatnn geri

kalann bir rahibe olarak burada geirirken Jotomonin adn kullanmtr.

Japonyada birisi kafasn kaztp rahip ya da rahibe olduunda, gnlk


4/111

4

yaamda kulland adn terk edip genellikle iki heceden oluan bir

dinsel isim almas standart bir uygulamadr.

Japonlarn isim alp bunu kullanma gelenei Batllara olduka

yabanc bir uygulamadr. Tannm bir sanat sadece hret elde etmez

ama ayn zamanda bir aile ve rencilerinden oluan bir atlye de kurar.

ou kez tannm bir sanat baarlarnn gelecek kuaklar tarafndan

da devam ettirilmesini grmek arzusundadr ve bu rol en iyi hangi

rencisinin yerine getireceine de kendisi karar verir. Bu renciye

ustalk yaamnda ustasnn adn tayp tayamayaca sorulur.

Sanat eer bir babaysa ve mesela nc olu Saburo adn tar ve bu

ocuk babasnn eitiminden geip onun adn srdrecek kabiliyete

erimise babas kendini adn oluna verir, eer babasnn Danjuro ise ki

bu drdnc ocuk anlamna gelir, olunun sanat ad Danjuro olarak

deitirilir. Ancak sanatnn olu ya da oullar yetenekli kmayp ya da

sanatnn hi ocuu yoksa gelecek vadeden bir renci evlat edinilir ve

ustasnn adn kullanmasna msaade edilir. Buna kart olarak Bat

dnyasnda gelenein devam ve korunmasndan ok bireysellie byk

nem verilmitir.

Tarihlendirme ve alar

Zaman iinde Japonyada zaman lm maksadyla farkl sistemler

kullanlmtr. Bu en eskisi inden alnm 60 yllk sistemdir. Belli bir yl

her biri iki sembol takmndan oluan nitelere ayrlr ve belirlenir. Bu

sembollerden bir tanesi on niteden oluan ve adna gvdeler denen

Jikkan, dieri de 12 daldan oluan Junishidir. Belli bir sembol iftinin

yeniden tekrar etmesi 60 sene srer bu takvimde. Bu on gvdeli dng


5/111

5

be temel unsurun yin ve yang ad verilen zelliklerine dayanr ki bu

unsurlar: aa, ate, toprak, altn ve sudur. On iki dal ise hayvanlardan

oluur: san, boa, kaplan, tavan, ejder, ylan, at, kuzu, maymun, horoz,

kpek ve yaban domuzu. Bat dnyasnda bir gn 24 saate ayrlr ayn

adlarla anlan 12 hayvana ve on iki dala ayrlr.

645 ylnda inden bu kez a isimleri sistemi demek olan Nengo

alnmtr. alar bir imparatorun tahttan inmesi ya da tahta

kmasndan bamsz olarak adlandrlabilirler. nemli ya da

beklenmedik bir olay da an adnn saray tarafndan belirlenmesinde rol

oynayabilir, mesela bir byk isyan ve bunun bastrlmas onuruna

yaplan bir isimlendirme. Bazen bir edebiyat ya da sanat olay da bu

adlandrmaya yol aabilir. Ancak bu alar daha ok lkenin bakentinin

o dnemde neredeyse onun adyla anlr ve isimlendirilir. Mesela Nara ve

Heian Dnemleri hkmetin yer ald kentlerin adlarna gre verilmitir.

1868 ylndaki Meiji Reformuyla birlikte dnem adlarnda yeni bir

yaplanmaya gidilmi, bir imparatorun lmnden sonra kullanlmak

zere salnda etii bir zel isim onun hkmdarlk ettii dnemi

belirtmek zere kullanlmtr. Japonya 1 Ocak 1873 ylnda Gregorian

takvimine geer.

Kltrel Etkilerin Derinlii

Japonya hakknda unutmamamz gereken en nemli hususlardan biri

onun bir ada lkesi olduudur. Zaman iinde Japonya ya yabanc

fikirlere ve dardan gelen sanatsal ifade biimlerine kendini am ya da

dardan gelen yeni mdahalelere kaplarn kapatma yolunu semitir.

Japonlar dier uluslarla yakn iliki iinde bulunduklar dnemlerde


6/111

6

yabanc fikirleri anlamak, taklit etmek ve nihayetinde asimile etmek iin

her tr abay gstermilerdir. Kofun anda Japonlarn yz Koreye

dnk olmutur, seramik, silah ve zrh, mcevher ve hatta mezar

duvarlarndaki resimler de dahil olmak zere gm nesneleri balamnda

Japon ve Kore sanat arasndaki byk benzerlikler iki blge arasndaki

yakn ilikiyi belgeler niteliktedir. Japonyaya Budizmin girmesiyle

birlikte Japonlar kendilerini ine eskisine gre daha yakn hissetmeye

baladlar ve 7.yzyl sonundan 8.yzyln ilk yarsna dek Japonya devlet

sisteminde olduu kadar sanat alannda da indeki modeli yakndan

izlemitir. Ancak 9.yzyla gelindiinde Japonlar kendi estetik tercihlerini

yapmlardr. Zen Budizm ikinci kere Japonyaya girdii zaman ki bu

Erken Feodal Dnem olarak adlandrlr ayn rnek uygulama

yenilenmitir Japonyada. 1400lerin sonuna gelindiinde ise yeniden bir

Japon zevk ve anlaynn ortaya ktn grrz. Meiji

Restorasyonundan sonra Avrupa ve ABD modern Japon kltrnn

iine yeni kavramlarn sokulmasna yol amlardr. Ard ardna Japon

mimarl, resmi ve heykeli in ve Batl prototiplerinin yanstmlarsa da

bu yabanc fikirler ksa zamanda zgn birer Japon ifade biimine

dntrlmlerdir.

Japonlarn Korumac Karakteri

Japonlarn bir baka temel nitelii btn Japon tarihi boyunca kltr ve

gelenein korunmasna yksek bir ncelik tanm olmalardr. Bir gre

gre Japonya Asyann tavanarasdr. Budizmin yasakland dnemlerde

hemen hemen tamam tahrip edildii iin, inde Tang andan (618-

907) gnmze gelen Budist resim rnei yoktur. Gney Song Hanedan


7/111

7

(1127-1279) dneminden de ok az rnek kalabilmitir. Sonraki kuaklar

da Zen Budizmiyle alakal resimleri gereinden fazla duygusal

bulmulardr. Gnmze kadar gelebilen Budist resimlerin en sekin

rnekleri Japonyada korunmutur buna karlk.

Belki de bu korumac anlayn nedenlerinden biri Japon devlet

adamlarnn kltrel baarlara byk deerler biiyor olmalarndan

kaynaklanmaktadr. Nara Dnemi Japonyasnda aristokrasiye mensup

erkekler ve kadnlar iir yazma iine byk nem ve deer vermiler,

Heian Dneminde aristokrat evreler kendilerini ve akllarn iir yazmaya,

kaligrafi mek etmeye ve gzel kokular yayan tts karmlar yaratmaya

adamlardr. Genpei Savandan (1180-1185) sonra, askeri klan lideri

Minamoto Yoritomo savatan galip ktnda, shogunluunu

kurduunda, ynetiminin yerini Kyotonun yorgun atmosferinin uzana

tam, ayn zamanda bir tanesi asil bir aile tarafndan dieri ise bir

imparator tarafndan yaptrlm olan eski bakent Naradaki en nemli

Budist tapnaklar derhal yeniden ina ettirmitir. Minamoto byle

yaparak ktr kurumlarnn ve geleneksel deerlerin korunmasnda

kendisine de pay karma amac gtmtr.

Kltrel adan baarl iler yapma eylemini srdrme bir liderin bir

hkmdar olarak meruiyetinin simgesi haline gelmitir Japonyada. ok

gl bir shogun olan Ashikaga Yoshimitsu (1358-1409), No dram

tiyatrosunun geliimini salamtr. Toyotomi Hideyoshi (1536-1598) alt

snflara mensup bir piyade askeriydi ve hkmeti kontrolne alan

hkmdar naipliine ykseldi ve bu grevden Taiko unvanyla (emekli


8/111

8

hkmdar naibi) ayrldnda tm Kyoto halkn ay merasimine davet

etti. Buna benzer rnekler oaltlabilir.

Modern ada, Japon hkmeti lkenin en muhteem sanat

hazinelerinin yabanclar tarafndan alndn ve lkenin dna karldn

grd zaman, sanat eserlerini Ulusal Hazineler ve nemli Kltr

Varlklar olarak tarif eden bir sistem kurdu. Bu sistemin tarif ettii artlara

uyan her sanat eseri hkmetin izni olmadan satlamaz. Buna karlk

Japon alclar her zaman sanat eserlerini alabilirler. Bu sistem sanat

eserlerinden baka insanlar zerinde de uygulanacak bir ekilde

geniletilmitir. Sanatlar, aktrler, zanaatkarlar Ulusal Hazineler ya da

nemli Manevi Deerler olarak adlandrlabilirler ve hkmet tarafndan

para dlyle mkafatlandrlabilirler.

Estetik Kutuplamalar

Japon duyarlnn kktenci karakteristii yani kiilik zellii,

birbirinden ok farkl iki estetik unsuru kullanyor olmasdr:

snrlandrlmlk ve eit derece olduundan hafif gsterilmi temalar; ve

dieri ise parlak bir ekilde renklerle boyanm, cokun, takn davurumlar.

Modern an mimarlarndan Tange Kenzo, bu iki farkl estetik anlayn

izlerine Japon sanatnn en erken dnemlerinde rastlandn gzlemlemitir,

Jomon ann dinamik, devingen hacimli kaplar ve Yayoi kaplarnn

snrlandrlm, yalnlatrlm biimleri. Bu kartlk Budist resim

sanatnda da ak bir biimde grlebilir.

Zen Budizmiyle ilikili davetkar, tek renkli (monochrome)

manzaralarndan yelpazenin kar tarafndaki 11.yzyln Amida Raigo


9/111

9

triptiinin kaln krmzlar, mavileri, yeilleri ve altn sars renklerine

uzanan iki kart estetik anlay grebiliriz.

Benzer bir mukayese 17.yzyln banda ina edilmi iki bina

arasnda da yaplabilir. Bunlar Kyotodaki Katsura mparator Kasr ve ilk

Tokugawa shogununun Tokyonun kuzeyinde Nikkoda yer alan ant

mezarnn bulunduu Toshogu tapnakdr. Katsura arbal klyla

ve geleneksel Japon unsurlarnn nadir bir bileimiyle ne karken,

Toshoguda heykelle kapl her bir yzeyde altn ve parlak renklerin ayaa

kalkt bir dinamizm vardr.

Budizm

Budizm Japan sanat zerinde ok byk bir etki yapmtr. Budizmin

Japonyaya girdii geleneksel tarih olan 552den nce resim, heykel ve

mimari sanat byk bir gelime gstermemitir. Heykel mezarn bana

dikilen ve haniwadenen pimi topraktan yaplan kabartma tasvirlerden

ibaretti, resim sanat da olduka geri durumdayd. Budizmin Japonyaya

girii ile birlikte grsel sanatlarda byk bir canlanma yaand. Yeni

tapnaklarn inasyla birlikte tanrlarn tasvirleri heykellere

dntrlrken, duvar resimleri de yaplmaya baland. in Budizmini

bir model olarak kullanan Japon sanatlar yeni teknikler ve sluplar

gelitirdiler. 9.yzyln balarnda ezoterik Budizmin Japonya kylarna

geliiyle birlikte yeni bir sanat dalgas da adann sahillerine km oldu.

Ezoterik Budizmin doktrinleri olduka karmaktr ve onu en iyi renme

ve anlama ekli resimler ve heykel tasvirleri zerinden yaplabilir. Jodo ya

da Saf Alan Budizmi (Pure Land Budism), ok katl saraylarn, deerli


10/111

10

talardan meyvalar olan aalarn, nilfer iekli (lotus) kk gllerin

olduu Bat Cenneti (Western Paradise) betimlemeleri iin parlak renkli

resimler oluturulmasna gereksinim duyar. Nihayetinde, Zen ise

berberinde aydnlanmay getiren ani bir igr uyandrabilecek bir resim

slubunu gerekli klar ki bu slupla byk Zen stadlarnn hzl, abuk

bir tarzda betimlemelerini yapmak mmkn olsun. Budizm Kurumu

Mamoyama Dnemine dek lkedeki sanat eylemini belirleyen, sanat

sipari eden en byk unsur durumuna gelememitir, ancak ad geen o

dneme kadar geen sre iinde Japon mimarisinin, resminin ve

heykelinin evrimi zerine kalc, silinmez mhrn vuracaktr.

Japon dnce sisteminin en gl ve nemli kiilik zelliklerinden

(karakteristik) biri doa ve insanlar arasndaki ilikinin ifade edilmesi,

yorumlandrlmas, anlamlandrlmasdr. Doa, insanlk alemiyle eit ve

ayr bir unsur olarak grlr. Bireyin doayla olan etkileiminin kurtarc

bir deeri olduuna ve bu etkileimin bireyi aydnlanma eylemini

baarmaya hazrladna ve sonunda kiinin gerek kurtulua ulatna

inanlr. Erken dnemlerden itibaren, farkl kiilik zellikleri olan Shinto

tanrlar itenlikle doayla ilikilendirilmitir. Bu tanrlarn, elaleler,

dalar, aalar gibi yaratltan bir doal gzellik olan yerlerde

yerletikleri, insanolunun ulaabilecei belirli yerlerde mesela daha ok

bir dan eteinde bulunan aalkl bir alanda ya da bir elalenin

yaknnda kendilerini insanlara gsterdiklerine inanlr, ya da byle

olduu dnlr. te byle yerlere Shinto tanrlarna insanlar

tapabilsinler ve onlardan efaat dileyebilsinler diye tapnakklar ina

edilmitir. En nemli Shinto ilah olan gne tanras Amaretsuyu


11/111

11

onurlandrmak zere bir nehrin yaknnda yer alan bir dan eteine bir

tapnak ina edilmi, tapna oluturan yaplar havayla temas

kesilmesin, doal durumunu kaybetmesin ve zamanla kararabilsin diye

boyanmam ve ahaptan yaplmtr.

Japon edebiyatnda ve sanatnda insan ruhunun doayla uzun sreli

al veriiyle oluan olgunlamas, rnein uzun bir yolculuk ya da bir

hac seyahati sonunda, sk rastlanan bir konudur. Japon edebiyatnn en

nemli ve en uzun mrl trlerinden (genre) biri seyahat gnldr.

10.yzyla ait Tosa Nikki erken rneklerden biridir; Tosa eyaletinde vali

olarak grev yaparken en sevdii kz len bir baba tarafndan yazlmtr.

Bu gnln amac kiinin kaybndan doan acy ifade etmek ve

hafifletmektir ama burada kzn kaybeden babann hisleri onun iki ay

kadar sren yolculuunun anlatmndan oluan bir rgyle dokunmutur.

Bir insann doa aleminde yapt yolculuun zellikle duyarl grsel

bir betimleme olarak karmza kan Saigyo Monogatari emakidir. Kei

Saigyo bir air olarak yeteneini mkemmelletirmek iin hayatnn

byk bir blmn seyahat ederek, kendini doayla etkileime aarak

geirmitir. 1250 civarlarnda yaplm bir resimde, bu kei baharn ilk

kiraz ieklerini grmek iin tek bana Yoshino dana trmanrken

gsterilmitir, ama kei burada karla kapl manzarann iinde neredeyse

kaybolmu gibidir. Bu deneyim iindeki duygulara ulaabilmesini ve yce

gzellii anlatan iirler retebilmesini mmkn klmtr.

Bununla beraber, doa alemi her zaman da insanlarn yaadklar

yerlerin tesinde bir mekan olarak grlmemitir. Geleneksel Japon evi

tasarm i ve d mekan etkileimi zelliklerine sahiptir. Yana doru


12/111

12

kayarak alan kaplardan meydana gelen duvarlar, bir tarafa itilerek

aldnda bir bahe manzaras izlenebilmesi mmkn olur. zellikler

Heian anda doa alemi insanolunun hislerinin bir yansmas olarak

grlmtr. 12.yzyla ait bir betimlemede, hayatndaki en nemli

kadnn lmek zere olmasndan byk bir keder duyan bir adamn

iinde yer ald odann ald bahede bulunan imenler iddetli bir

frtnayla kam gibi salnp eilip bklrler; kederli adam bunu iinde

bulunduu gl duygularn, halet-i ruhiyenin bir yansmas olarak

telakki eder.

nsan Duygularnn, Hislerinin Betimlenmesi

Japon sanatnn bir dier ayral/sekin nitelii anlatmsal yani bir olay

bir film eridi gibi anlatan resimlerde seyirciye sunuluunda grdmz,

insan duygularnn anlatmna zel bir nem vermesidir. Enine alan el

rulolar 12. ve 13.yzyllarda grsel imgeli dz yaz anlatml duyarl bir

ifade arac (medium) olarak gelime gstermitir. Metin yerletirimiyle

betimlemelere ayrlan alan hikayenin ritmini tesis etmeye uygun bir

biimde dzenlenmitir ve bylece sava ykleri, ak hikayeleri, halk

hikayeleri ve hatta yaam ykleri gibi ok eitli temalar betimlemeye

olanak salanmtr. Japonlarn ykanlatma iine duyduklar sevgi ve

merak e-hon denen Nara resimli kitaplarnda yaamaya devam etmitir

bu dnemde resmi sanat Zen Budizminin izgisinde giden tek renkli

resimdir, ve resimli kitaplardaki yk anlatm sanatn ana akna tekrar

ukiyo-e biiminde girere ve zellikler 18.yzyln Maruyama-Shijo

Okulunun resimlerinde bu durumu grrz.


13/111

13

Sonu olarak Japon sanat almann en keyifli yanlarndan biri

btn sorularn henz cevaplanmam olduu gereidir. Hala

aratrlmay bekleyen bamsz alanlar, konular vardr. Yeni bir

arkeolojik kaz antik dnemlerdeki yaam hakknda yep yeni bilgiler

getirecektir. Bir bilim adam eserleri bilinene ancak sistematik bir alma

yaplmam bir sanat hakknda derinlemesine bir alma yapabilir. Bir

mze uzun sre gz nnden kaybolmu gitmi ama aslnda zel bir

sanatsal projeyi belgeleyen bir resim hazinesi kefedebilir.


14/111

14

in ve Budizmle Karlama Asuka, Hakuho ve Nara Dnemleri

6.yzyl Japonya ve ana karann-in ve Korenin

krallnn(Koguryo, Paekche, Silla)-yakn kltrel balar kurmalaryla,

Japon tarafnn dier taraftan gelen yabanc fikir ve kurumlar btncl

bir biimde asimile etme abalarna tanklk edilmesiyle belirginlik

kazanr. Kta kltrne duyulan youn ilginin bir neticesi de in ve

Koreden Budizmin adaya giriidir. Ana ktadan ithal edilen bu din ile e

zamanl olarak in kltrnn yazma gelenei, tarih yazm ve bu ada

lkesi zerinde muazzam bir etki yapan bir tek hkmdar ynetiminde

devlet kurma kavram gibi pek ok gstergeleri de Japonyaya girmitir.

Budizm Japonyay deitirdii gibi Japon sanatn da kkl bir biimde

etkilemitir. Ayn zamanda Budizm de Japonyann yerel inanc olan

Shinto ile kar karya gelmesiyle ve Japon kltryle etkileim iine

girmesiyle derinden etkilenmi ve hzl bir biimde dier Asya

kltrlerindeki Budizmden farkllaarak kendi karakter zelliklerine

kavumutur. Ayrcalkl ve ayrc Japon niteliini ve estetii olan byk

bir sanat eseri bnyesi vcuda getiren Japonyann Budist sanatlarnn

da kendi geliim srecinin olmas, bu srecin kendi iinde yol almas

artc deildir.

Shinto

Kami no michi tanrlarn yolu Shinto aslnda tarmsal bir kltrn

gereksinimlerine odaklanmtr. Kami , gzle grlmeyen, hayranlk

uyandran, birou iyi yrekli ruhlar olan ve elaleler, aalklar,

kayalklar gibi doal fenomenlerde yaadklar gibi tanr ve tanralar


15/111

15

olarak ete kemie brnen doast varlklar, glerdir. Tapnma eylemi

yalnzca bu ruhlara ya da tanrlara deil ayn zamanda onlarn geici ya

da srekli olarak yaadklar mekanlara da younlamtr. Iwakura

olarak adlandrlan bu alanlar kutsal bilinir, ou kez sicim gibi iplerle

evresi sarlarak ya da ahap itlerle etraf evrilerek fani, gnlk

dnyadan ayrlr. Yaama ve oturma alan sabit olan, deimeyen tanrlar

ncelikle yerel tanrlardr yani belli bir yerin tanrlardr ve mevsim

dnmleri ve hasat trenleriyle alakal bir ekilde tapnm grrler.

Bununla birlikte Shinto, birlemi bir lke yaratma eylemine katlan

eitli yerel kabilelerin tanrsal atalar olarak lke apnda siyasi dzeyde

de ilev grmtr. Memleketi birletiren ittifaklarn dayanak noktas en

gl kabile olmutur.Bu imparatorluu oluturan kabiledir ve kkleri

gne tanras Amaterasuya dayanr. Bu tanra gkleri aydnlatan

dnya hkmdar olduundan imparatorluk kabilesinin atas olma rol

uzantsnn yan sra dier kabilelerini kamilerinin de efendisidir.

Gnmzdeki imparatorlarn da ayn ekilde atasnn bu tanra olduu

inanc srdrlmektedir.

Yayoi dneminde tarm topluluklarnn geliiminden evvel Shintonun

kkenlerinin bulunmas olduka gtr. Yayoi ve Kofun alarnda,

insanolu ve doa gleri arasndaki ilikiyi izah eden bir kavram olarak

formle edilmitir. Kofun anda, Tanr vergisi yetkenin simgeleri ki

bunlara Magatama denir (virgl eklindeki deerli ta anlamna gelir),

kl ve aynadr, imparatorluk kabilesinin oluumuyla birlikte ortaya kar

ve ittifak meydana getiren kabilelerin bakanlarnn tmls

mezarlarnda da buluntular arasnda karmza kar.Bunlar Amaterasu


16/111

16

tarafndan ilerde Japonya olarak bilinecek olan, Sazlk Ovalarn Orta

lkesini ynetmek iin dnyaya inmeden nce torun imparatora (august

the grandchild) Ninigi no mikoto, verilen nesneyle ayndr ve bunlar bir

imparatorun hkmdarlk yapma hakk simgeleyen imparatorluk tacn

biimlendiren gelere dnmlerdir. Gelenee gre, bu ayna efsanevi

onuncu imparator Sujinin istei zerine imparatorluk sarayndan

tanm, ve onun halefi Suinin zamannda Honshunun gney

kysndaki Amaterasuya adanm tapnm klliyesi olan Isedeki

tapnaa konulmutur. Ise bugn hala imparator ailesinin tapnadr ve

Shimane eyaletinin bat kysndaki Izumo tapna Iseden daha eski

olabilir ve Japonyadaki en nemli Shinto tapna olarak kabul edilir.

6.yzylda Budizmin girii ve in kltrnn ok ynll Shinto

iindeki, merkezi hkmetin g kazanmasnda nemli bir paya sahip

olan unsurlarn nem kazanmasn salamtr. Japonyann mitsel

kkenlerini kaydedildii Kojikive Nihon shoki(bunlar Japonyann bilinen

en eski tarihleridir/Chronicles of Japan)nin yazm tamamlandnda

imparatorluk kabilesinin lkeye hkmetme hakkn merulatrmada

emei getiini sylemek gerekir bu tarihlerin.

Bu yzyln sonlarnda Shinto ve Budizm arasnda uyumlu bir ilikinin

olduu gstermek iin aba harcanmtr. Bu uzlama uygulamalarndan

bir tanesi 743 senesinde, indeki her eyle yarma eiliminde olan

mparator Shomunun Todajide byk bir bina yaptrma ve byk

Buddhaya adama isteidir. Bir imparatorluk ula seye gne

tanrasnn grn sormak zere yollanmtr. Bildirildiine gre

tanra bu istei olumlu karlam ve kendisiyle Buddhann ayn


17/111

17

gerekliin grnleri olduunu ifade etmitir. Bu, Nara dnemi (710-94)

ve onu izleyen Heian dneminde (794-1185) iki din arasndaki uyumu

kolaylatran Budizm ve Shinto arasndaki pek ok etkileimden sadece

bir tanesidir. Shinto tapnakklar Budizmin Japonyada ana inan

biimi olarak zmsenmesinden ok daha sonra bile yaplmaya devam

edilmitir. Bu tapnaklarn bazlar Budist manastr kompleksleriyle

birlemitir. Shinto tapnm alanlar bugn de hala Japonyada canl bir

ekilde yaamaya devam etmektedir.

Budizm

Budizm Gney Asyann bir ksmnda, Orta Asyada, inde, Hindistanda

bulunan kltrlerin biimini deitirdikten ve Hindinstanda doduktan

yaklak bin yl sonra Japonyaya gelmitir. Japonyaya ithal edildii

zamana kadar olan sre iinde yalnzca dinsel bir sistem deil, ama pek

ok eitli byk ve kk dnce okullar ve inan sistemlerini

yanstan gl ve tam anlamyla entegre olmu bir kltrel ifade eklidir.

Budizm Japonyaya giriinden yalnzca bir yzyl sonra lkenin sanatsal

yaratsn tetikleyen temel unsur haline gelmitir. Budizmin sanat

koruyuculuu sayesinde grsel sanatlar gelimi ve Budist ayinlerinde

kullanlan nesnelerin okluu ve bunlarn ayinler iin retilmeleri

gereklilii Japonyadaki sanatlarn geliiminde tevik edici bir rol almtr.

Aslna baklrsa 7.yzyl ile 15.yzyl arasnda Japon sanatn esasen bir

Budist sanat olarak tarif etmek gerekir. Japonyaya ard arda hzla ithal

edilen Budist okullar konularn, temalarn, sluplarn ve hatta yeni

tekniklerin oalmasndaki en byk etkendir.


18/111

18

Budizmin Japonyaya girii, Japonya tarihinin en eski ve byk iki

rneinden biri olan Nihon shokide yle anlatlr: Kore yarmadasnn

gney dou ucunda yer alan Paekchenin kral, Japonyaya sutralar

olarak bilinen ve tapnm iin en hayati donanm olan Budist metinler ve

Budizmin kurucusu Shakyamuni Buddha (Japonyada Shakya

denmektedir)nn betimlemesini/imgesini gndermitir. Kraln byle

yapmasndaki asl neden Kore yarmadasndaki dier iki krallk olan

Koguryo ve Silla krallklaryla giritii mcadelede Japon askeri yardmn

gvenceye almak iin iki lke arasnda yakn bir dinsel ba kurmak ve

bunu sklatrmaktr. Gnmzn bilim adamlar 538 ylnn lkeye

Budizmin girdii yl olarak kabul etmenin daha doru olduunu ne

srmektedirler. 535 ylnda inde Kuzey Wei hanedanlnn yklmas

btn yarmadada alkantya yol am ve insanlar blgeden g etme

tehlikesiyle yzyze getirmitir. Bununla beraber 552 hala geleneksel

olarak Japonyaya Budizmin girdii olarak pek yerde zikredilmektedir.

Bu dinin kurucusu .. 563 ylnda Kral Suddhodanann olu olarak

doan ve bakenti gnmzde Nepal snrlar iinde Kapilavatsu olan

Shakya kabilesinin veliaht Hintli prens Siddhartha Gautamadr.

Aydnlandktan sonra Shakya kabilesinin bilge insan anlamna gelen

Shakyamuni ya da Gautama Buddha biiminde anlmtr. Shaka, daha

ok Shaka Nyorai Shakyamuninin Japonca syleniidir. Nyorai

Sanskritedeki Tathagata yani kusursuz bilgelie erimi kimse, dier bir

syleniiyle bir buddhann Japoncadaki karldr ve aslnda

Japoncadaki butsu ile eanlamldr. Shaka kelimesi bu nedenle Japon

sanatlar tarafndan yaplm Budist betimlemeleri tarif etmek iin


19/111

19

kullanlr. imdi gelelim Buddhann bundan sonra yaptklarna: Bir

prens olarak yetitirilmesine ramen, yirmi dokuz yana geldiinde asalet

unvanlarn bir yana brakarak kendini insann var olu bilmecesini

zmeye adamtr. Alt yllk meditasyon ve ile dneminden sonra

Siddharta, Bodghayaya gitti ve burada bo ya da bodhi aacnn altnda

gnler ve geceler boyu oturdu, sonunda aydnlaya ve gerekliin zne

degin engin kavraya ulat. Ardndan bugn Varanasi olarak bilinen

Benaresteki Geyik Bahesine gitti ve orada hareketin kurallarn rayna

oturtma olarak bilinen eylemi yani ilk vaazn verdi. Shakyamuni yani

dier adyla Buddha -ki bu isim de gzleri hakikate alm kimse

anlamndadr-hayatnn geri kalan ksmnda Ganj ve Yamuna nehirlerini

evreleyen ovalarda dolap durdu ve bilgeliini kendine kulak veren

herkesle paylat. Siddharthann .. 483 ylnda seksen yalarnda

Kushinagara kenti yaknlarnda yaama veda ettii dnlr.

Shakyamuninin retileri birbirine bal var olu kavramna dayanr.

Her bir an nedenlerin ve durumlarn oulluluundan doar ve sonraki

an belirler, bundan dolay hi bir ey bir dierinden bamsz olarak var

olamaz. Bildiimiz dnya deikendir ve hi durmadan deiir ve

deiimlere neden olur. Srekli/sabit denebilen hibir ey bu yaant

ikliminde var olmaz ve bu nedenle aslnda bir kimsenin kendisi olarak

adlandraca bir ey yoktur. Eer bir kimse insani yeniden doum

dngsn-doum, ac, hastalk, yallk, lm ve ayn dnyaya yeniden

gelmek-amay dilerse Drt Soylu Hakikati derinlemesine anlamas

gerekir, bu drt soylu hakikat 1) yaam ac ektirir 2) ekilen acnn

nedeni bitmek tkenmek bilmeyen isteklerdir 3) ekilen acdan


20/111

20

kurtulmak istekleri durdurmaktan geer 4) Orta Yol denen zgrle

ulaan bir yol vardr ki bu kendine dknlkle kendini mahvetme

arasnda bulunur. Bu yol ou kez doru anlayn, doru amacn, doru

konumann, doru ynetimin, doru geinmenin, doru abann, doru

uyankln ve doru younlamann Sekizkatmanl Yolu biiminde ifade

edilir. Bu anlay dzeyine gelen kii hrs, nefret, yanlsamadan kurtulma

hrriyeti demek olan nirvanaya ular. Byle bir insan iin yeniden

doua yol aan balan koparld iin, bu dnyada daha fazla dirilme

acs yoktur.Ama nirvanaya ulama birka yaam sresi gerektirebilir.

Shakyamuni yaarken ve lmn izleyen yzyllarda byk bir

retmen olarak sayg grm, ama bir tanr olarak alglanmamtr.

Bununla birlikte, geen zaman iinde gelien yeni bir doktrin/reti

Shakyamuniyi bir tanr seviyesine kard ve kendi gksel lkeleri olan

baka kozmik Buddhalarn varlna inanlmasna neden oldu. Bunun

yan sra, Buddhann kiiliinin bir cephesini temsil eden varlklar olan

bodhisattva kavram ortaya kar. Bodhisattva, bu dnyayla olan

balarndan kurtulabilme yetisini elde edene kadar bir ruhsal geliim

gsterir, tm varlklara kar hissettii merhametin dnda tm

varlklarn aydnlanmas tamamlanana kadar kendi nihai nirvanasna

ulamasn erteleme sz vermitir bu bodhisattva. Bu Budist dnce

sistemi Mayahana Budizmi (Byk Ara Budizmi) olarak bilinir. Bunun

daha erken ekline Hinayana ya da Theravada Budizmi (Kk Ara

Budizmi) denir.

Budizmin erken yzyllarnda Shakyamuni, bodhiaac, kanun ark,

ayak izleri, ya da bir emsiye gibi simgelerle sadece dolayl olarak sanat


21/111


22/111

22

Nihon shoki(Nihongi)deki bu anlatm kelimesi kelimesine ele alnrsa,

deerlendirilirse, Japonlar ilk nce doast gleri yznden

Budizmden ya korktular ya da nemseyip ona deer verdiler. Kore

kralnn Shakyamuni heykelini gnderdii yl Japonyada patlak veren

salgn hastalk, bu yabanc tanrya kar yerel Shinto tanrlarnn bir

gazab olarak grld ve Budizm dini imparator tarafndan

yasakland.Budist tapnm iin ina edilen kk bir tapnak yakld ve

Buddhann heykeli krlarak para para edildi Osakadaki Naniwa

kanalna atld.

Japonyada Budizmi kurmaya ynelik ikinci giriim 584 ylnda

yaplmtr. Paekcheli iki ulak biri Shaka dieri gelecei simgeleyen

Miroku Buddhalarnn imgelerini getirmitir Japon imparatoruna. Soga

kabilesinin efi Umako bu imgeleri istetmi ve aslen inli bir gmen olan

atkoumlar yapan ustalarn loncasna hizmet eden Shiba Tatto adl bir

adam lkeyi Budist ayini icra edenleri bulmas, oaltmas maksadyla

yola karmtr. Eski bir rahip bulunmu ve aralarnda Tattonun kz da

olan gen kadn rahibe olmutur. Bununla beraber, Umako

mparatoru Budizmi ulusal bir din olarak kabul etmesi iin ikna etmeye

almtr. Mononobe kabilesinin efi Umakonun ina ettirdii kk

pagoday yktrm, Buddha imgelerini yaktrm ve rahibeleri rlplak

soyarak halkn huzurunda krbalatmtr. Nihon shokiye gre, ksa bir

sre sonra huzur ve sessizlik Buddha imgelerine reva grlen yaklma ve

paralanma kendi gvdelerine yaplmasna bir duygu birlii iinde at

yakan kurbanlarn lklaryla bozulmutur. mparator yumuam,


23/111

23

Umakonun Buddhaya tapmasna, inancn yaymamas kouluyla izin

vermitir.

Budizmin kaderini, veraset yoluyla babadan ola geen bir grev olan

imparatorluk muhafzl yapanlar demek olan Otomo ve imparatorluk

ailesi iinde etkili bir kimse olan Prens Shotoku ile ittifak yapan Soga

kabilesiyle Budizmden olumsuz etkilenen iki kabile olan Shinto

ayinlerinin yaplmasyla grevli bulunan Nakatomi ve silah imalatyla

satndan sorumlu olan Mononobe kabilesi arasnda 587 ylnda yaplan

bir i sava belirlemitir. Sava Shotoku-Soga ittifak kazand ve ayn yl

Soga Umakunun kuzeni Sushun tahta geti. Amcasnn hkmet ilerine

karmasna kar kt iin Sushun tahta gemesinden be yl sonra bir

suikaste kurban gitti.

Daha sonra hkmdarlk kaftann Soga Umakunun kz kuzeni Suiko

giydi. Suikonun tahta gemesinden birka ay sonra Shotoku saltanata

naipliine ve veliaht prenslie getirildi. Umako ise resmen saray nazr

yapld. Budizm bu ok uygun iklimde erken modern alara dek srecek

olan bir rakipsiz stnlk statsn kazanmak iin hzl bir geliim

olana bulmutur. 662 ylnda len Shotoku Budizmin tantlp kabul

edilmesinde ve Japon dinsel bakn by kltnden ibadet kltr olan

bir dine evirmede nclk etmi bir kiiydi. Kore ve in ile kurulacak

dinsel ve kltrel yaknlamann getirecei yararlar derinden anlam ve

renmeye deer vermi biriydi. Shotoku yaad dnemde olduu kadar

sonraki nesiller tarafndan da byk bir sayg grmtr. Nihon shokide

Shotokunun 587 ylndaki isavan arefesinde dua etmeden savan

kazanlamayacan, bunun iin dua ettii, eer savatan zaferle


24/111

24

karlarsa drt Gksel Kral yani dnyann koruyucular adna pagodal

bir tapnak yaptracana sz verdii anlatlr. Bu drt koruyucu ya da

gksel kral dier adyla Shitenno, gkyzyle dnyay birbirinden ayran

Sumeru da yani dnya dann evreleyen drt semavi diyarn

hkmdarlardr. Koruyucu krallar Hint tanrs Indraya hizmet eder ve

Budizmi korurlar. Japonyada ortaya kan ve kabul edilen ilk Budist

sutralardan biri Altn In Ulu Krallar Sutras(Suvarnaprabhasa)dr. Bu

sutrada ileri srlen dnce, Budizmi kabul eden ve kendi krall

dahilinde yaylmasn kolaylatran hkmdarn bu tanrlarn

korumasna ve merhametine nail olaca fikridir.

Bu sutralarn retilerine gsterilen iman ve emirlerini yerine

getirmenin hkmdar ve onun ulusu iin muazzam yararlar

salayacan vaat ettii aikardr. Demin Shotokunun yemininden sz

etmitik, bu tm durumu aklayamayacak kadar basit bir hadise

olmakla beraber Budizmin Japonyadaki erken dnemlerinde bu

retinin nemini gstermesi asndan ok berrak bir zellie sahiptir.

Soga Umakunun sava ncesinde Shotoku gibi bir yemin edip

etmedii belli deilse de, onun Budizme salad destek aikar olduu

kadar oktur da. Dnemin hkmet merkezi olan Orta Honshunun

Asuka blgesinde Umako Japonyada yaplm olan tam teekkll ilk

dinsel kompleks (yaplar topluluu) olan Asukadera Tapna(bugn Moto

Gangoji ya da Angoin adlaryla anlr)n ina ettirmitir. Umakonun

Budizmi desteklemesinde ve imparatorluk ailesiyle ittifak kurmay gerekli

klan, kendi karna hizmet eden eitli politik nedenler olduu ileri

srlebilir. Soga Japonya kurulan kabileler arasnda dierlerine gre


25/111

25

nispeten daha yenidir. Kimi bilim adamlar, yazl tarihlerde Soga Manchi

olarak adlandrlan ve Soga kabilesinin ilk yesi olan bu adamn dileri

alannda faaliyet gsteren bir Paekcheli devlet memuru olan Moku

Manchi olduuna inanr ki eer byleyse kabilenin kurucusu aslen

Korelidir. Bu kabile , yukarda bahsedilen Otomo, Nakatomi ve Mononobe

kabilelerinden farkl olarak Japon toplumuna ge katlan bir kabile

olduundan devletin iinde etkin bir gemii olmamasnn eksikliini

hissetmitir. 6.yzyla gelindiinde Soga kabilesi saraydaki yksek

grevlere gz dikmi, Umako aile mensuplarndan ba nazrla atanan

drt kiiden biri olmutu. Paekcheden Japonyaya getirilen Budizmi

Soga kabilesinin kabul etmesi Japon toplumunda kendine salam bir yer

edinme gayretinden kaynaklanyor olabilir ve imparatorluk kabilesi

yeleriyle yapmaya altklar evlilikler de g kazanma amacnda

olduklarnn belirgin bir gstergesidir.

Budizmin Japonyada yerlemesi, kurulmas, Japon kltrel

dokusunun tamam zerinde geni bir etki yapmtr. Budist ayini Budist

metinleri okumay ve ezberlemeyi gerekli klyordu, ama Budizmin

Japonyaya geldi zamanlarda Japonlar ana dillerini yazmak iin bir

semboller sistemi gelitirmemilerdi. Japoncada kanji olarak bilinen

ince karakterleri okumay renmek ve kendi dillerinin seslerine ve

fikirlerine tamamen yabanc olan bu alfabeyi uyarlamak zorunda kaldlar.

Budist tapnm amal tapnaklar ina edilmesi durumu ortaya ktnda

Japonlar ini atl byk ahap binalarn inaat iin, Budist imgeleri

bronz zerine altn kaplama heykele dntrmek iin amur, ahap, ve

plastrl duvarlarn dekorasyonu ve ahap yzeylerin ikonlarla ve Budist


26/111

26

retinin anlatmyla bezemesi iin lake gibi kta Asyada gelitirilmi olan

teknolojileri renmek ve bunlar uyarlamak zorunda kaldlar. Bununla

beraber, bu dnemde ortaya kan en geni kapsaml deiim toplumsal

organizasyonda ve imparatora bal olarak grev yapan ofislerin

idaresindeki karmak bir hkmet sisteminin gelitirilmeye

balamasnda ortaya kar.

Budizmin lkeye geldii dnemde Japonya, tek bir aristokrat klann

(kabile kelimesi yerine bundan sonra klan szc kullanlacaktr)

denetiminde bulunan yar-zerk blgelere ayrlmt. Bu blgelerin en

gl ve en avantajl bir yerde bulunannn denetimi imparatorluk

klanndayd ve bu klann merkezi Osakada ve Asuka vadisindeydi. in

hkmet gelecekteki Japon imparatorlarna bu klan sistemini kertecek

ve lkeyi imparatorlarn nderliinde birletirecek bir model sunmutur.

Budizmin tannmas ve benimsenmesi halk arasnda ideolojik bak

ansn ekillendiren daha gelimi bir mekanizmann olumasn

salam ve nihayet farkl siyasi gruplar bir ulus ats altnda

toplanmaya yneltmitir. 552den 794 ylna uzanan dnem lkenin

birlemesi ve Budizmin devlet dini olarak gelimesiyle belirginleir. Bu

dnem yalnzca bu yllarda gelien kilise ve devlet arasndaki ilikinin

kkten bir biimde gzden geirilmesi gerei farz edildiinde yani byle

olmas dnldnde son bulur.

552-794 arasndaki dnemi baka alt dnemlere blen pek ok sistem

olduu kadar bu konuda yorum getirenler de vardr. Bununla birlikte

654te in modeline gre hkmeti yeniden kurgulayan Taika Reformlar

ve 710 ylnda Heijokyo (Nara)da daimi bakentin kurulmasnn bu


27/111

27

dnemin sanatsal retiminde nemli bir dnm noktas oluturmas gibi

iki siyasi olay bizim kullandmz dnemlendirmeyi ekillendirir.

Asuka Dnemi 552-645

Hakuho Dnemi 645-710

Nara ya da Tenpyo Dnemi 710-794

Asuka Dnemi 552-645

587deki i savan ardndan Soga Umaku ve Prens Shotoku Budist

tapnaklarn inas ii stlenmilerdir. Umaku Asuka blgesindeki

Asukadera ve Shotoku Osakada Shitennoji ve gnmzdeki Nara

kentinin dnda bulunan Wakakusadera tapnaklarn yaptrmlardr.

Bu tapnak ta zaman iinde tahribe uramtr. Shitennoji 593te

yaplmtr ve pek ok kez temellerine kadar yanmtr, en son byk

tahribat II. Dnya Sava sralarnda yaanmtr. Sava sonras yaplan

kazlarn ardndan tapnak eski temellerin zerine ahap betonla

glendirilmi iskeletli kolon-kiri sistemiyle yeniden ina edilmitir.

Erken tapnak mimarisi

Erken Japon tapnak komplekslerinin en nemli yaplar, pagoda, kondo

(ya da altn salon), ana tapnm yaplarn eviren atl bir avlunun iine

konulmu giri kapsdr (chumon).Yemek salonu, mutfak ve keilerin

yaam alanlar gibi destek niteler avlu duvarnn dna yerletirilmitir.

Asukaderadan baka Shitennoji ve Wakakusadera ve daha sonra

onun yerine geen Horyujide yaplan kazlardan edinilen bilgiler Asuka ve

Hakuho dnemlerindeki Budist mimarinin Kta Asyadan alnan deiik

modellerden alntlandn gsterir. Korenin, Koguryo tapnaklar rnek


28/111

28

alnarak yaplan Asukadera, tek giri kapsyla (chumon) ulalan atl

bir koridor tarafnn tm gvdenin sarld kare ekilli bir pagodann

cephesi etrafnda dzenlenen byk kondodan oluur. Ana tapnm

yaplarn bulunduu etraf duvarla evrili alann dnda destek nitesi

binalar yer alr: sutralarn topland yer (kyozo), an kulesi(Kodo), ve bir

ders salonu. Kondonn at kirilerinin d ularna ivilenmi olan

ivilenmi inilere bakarak onlarn etkileyici lekteki bir binay rten

masif yuvarlak destekler olduklarn grrz.

Asuka Dnemi Heykeltral ve Yontucu Tori Busshi

Tori Busshinin adndan aile kkenlerine ve yapt eserlere kadar hemen

her ey gnmze dek gelebilmitir. Tori Busshi ad Budist heykelleri

yapan Tori anlamna gelir. Torinin bykbabas Soga Umakuya lkenin

ilk Budist tapnaklarndan birini yapmada yardmlar dokunan inli

zanaatkar Shiba Tattodur. Koum imalatlar loncas mensubu olan

Tattonun farkl alanlarda ustala sahip olduu hatta bir heykeltran

bilmesi gereken metal dkm, ahap oymacl ve lake iilii

konusunda uzmanlat bilinir. Tattonun olu ve Torinin babas

Tasuma babas gibi koum imalatlar loncas mensubudur, kendisine

mparator Yomeinin son hastal srasnda Budist rahibi olarak

ahaptan bir Buddha heykeli yontma ii verilmitir. Tori Busshinin

7.yzyln banda Soga Umaku ve Prens Shotoku iin alan balca

heykeltra olduu aikardr, sanatya Asukadera tapna iin 606

ylnda Shaka heykeli, 607de Wakakusadera tapna iin Yakushi

heykeli yapmas iin sipari verilmitir. ki bodhisattva tarafndan tanan

Buddhadan oluan muhteem bir Shaka ls heykeli de ayn


29/111

29

sanatnn elinden kmtr, Horyuji tapnanda bulunan bu heykel

gurubu Buddhann halesinin arkasndaki yazdan anlaldna gre 623

ylnda yaplmtr.

Asukadera Buddhas (606 ylnda yaplmtr, 2.76m yksekliindedir):

Asukaderada kalan tek tapnm odasnda yer alan heykel Shakann altn

kaplama bronz oturur vaziyetteki heykelidir. Heykel ok onarm grd

halde, Shaka lemesi ve dier Buddha heykelleriyle karlatrlabilecek

olan pek ok genel karakteristiini muhafaza etmektedir. Srt dik bada

kurmu biimde oturur durumdadr. Elbisesindeki draperiler keskin

biimde oylumlanm, kat yerleri dzenli bir ekilde gsterilmitir. Sa el

avu ii dar bakacak ekilde kaldrlmtr buna elin iinde hareketi ya

da mudra denir ve Buddhann skunet ve korkudan kurtulu

datmasn simgeler. Buddhann retilerinin ac ekme durumundan

kurtaran gerek bir yol olduu vaadinin bir uzants olarak sol elin avu

ii yukarya doru ve bacan zerinde gsterilmitir ki bu poza dilek

ihsan etme duruu denir. Akasudera Buddhasnn ba en az onarm

grm yeridir ve zgn durumu hakknda en fazla bilgi veren ksmdr

heykelin. Yz uzun ve silindiriktir, sa smkl bcek kabuu eklinde

bukleler halinde betimlenmitir. Bu bukle biimi tarihsel Buddha

imgesinin shogolarndan biridir yani kusursuz varlklar sradan

fanilerden ayran fiziksel simgelerden biridir. Bu buklelerin kkenin

Buddhann aydnlanmaya ulamadan nceki bir an ifade ettii sylenir.

Hintli prens insan yaamnn aslnda acdan ve ac ekmek olduunun

fark etmi, babasnn aaal sarayn terk etmeye, kendini meditasyona

adayarak vahi doa iinde basit, dervilere zg bir hayat srmeye karar


30/111

30

vermitir.Gece yars saraydan katktan sonra fani yaamn gsterili,

ssl simgelerinden syrlmtr. Bandaki trban ekip atm, kafasn

tra etmi ve kesilen salarnn yerine sert kk bukleler gelmitir.

Shakann yznn st ksm gl geometrik bir nitelie sahiptir. Alnn

yumuak kvrml dzl burnu ve burun deliklerini meydana

getirircesine aa doru bir hat halinde iner ve neredeyse metal zerine

atlm keski darbeleri gibi grnr. Gzler ve kalar yz enine bir

hareketle geen kvrml izgilerle ifade edilmitir. Usta bir heykeltran

kendinden emin alma tarzn yanstan sekin bir sluba sahiptir bu

heykel.

Shaka ls(623 tarihlidir, 116.8cm yksekliindedir): Tori Busshinin

sanatnn zirvesine ktn grrz bu eserinde. Shaka dikdrtgen

formlu bir kerevet zerinde vakur ve sakin bir biimde oturmaktadr.

Buddhann gzleri karsndakine dorudan bakar, ellerin biri havada ve

dieri aada inananlarna skuneti ve gvenli kurtuluu vaat eden

duru iinde gsterilmitir. Vcudun salaml ve duraanlna kar

kereveti rten rtnn uzun etekleri kerevetin nnden aaya doru

elalenin ykseklerden ak gibi dklmektedir.Benzeri bir canlandrma

duyumsamasnn daha ileri bir aamas Buddhann halesinin d

bordrndeki titreen alev motifinde betimlenmitir. Gemi devirlerin

yedi Buddhas kk ve oturur bir biimde bu alevlerin zerine

yerletirilmitir. Bu buddhalar Shakann n saan gvdesinden yaylan

altn bir kla grnr olacakm gibi bir his uyandrmaktadr.

Buddhann bann hemen zerinde kabartma bir daire vardr, bu ii

alm nilfer(lotus) tomurcuunda muhafaza edilen Budist bilgeliin


31/111

31

alevli mcevheridir. Buradan kan nilfer dallar ve yapraklar yava

yava yaylarak Buddhann evresinde daire biiminde bir halka olarak

dnerler. Nilfer yapraklarnn ve alevlerin narin izgisel motifleri tanrnn

skunetli ve aya yere basan, kalc varl ile gl bir kartlk

oluturmaktadr. Buddhann halesinin (halo) arkasndaki kitabe bu l

gurubun yaplma nedenin aklamaktadr. 621 ylnda saray mensubu

ok nemli iki kadnn lmleri, Prens Shotoku ve einin hastalklar

mparatorie ve saray mensuplar Tori Busshiye bir Buddha heykeli

siparii verilmesine yol amtr. Bu heykel prensin iyilemesi ya da

cennette yeniden domas iin yaptrlan bir adak nesnesidir. Ayn yl

prens ve ei lr ve heykel 623te tamamlanr ve lenlerin tinsel

huzurlarna ithaf edilir. 607 tarihinde yaplan Yakushi Buddha heykeli

kondonun ana heykeli olduundan bu heykel grubunun Wakakusadera

tapnann neresine yerletirildii bilinmemektedir. Shaka ls,

bugn balca Henan eyaletinde Longmende yer alan kayaya oyulmu

maara tapnaklarnda korunan, 6.yzyln ikinci yarsnda inde gelien

bir heykel slubunu yanstmaktadr. Heykellerdeki gl plastik etkiler

pek Yolu vastasyla Hindistandan ine gemi ve burada inlilerin

izgisel motif zevkiyle yumuatlmtr. Buddha ve bodhisattvalarn

vcutlar elbiselerinin altnda neredeyse hi hissedilmemektedir. Buna

karlk eteklerin ve omuz atklarnn testere dii eklindeki d izgileri

her iki uta da darya doru genileyerek figrlerinin grnen hacmiyle

bir kartlk meydana getirirler. Bu durumu figrlere yandan bakmaktan

daha iyi hibir ey gsteremez. Bu bir yarm bir figrdr, bir btn figr

deildir ve uuan yanlara doru genileyen omuz atklarnn ularnda


32/111

32

kesilir, biter. Kayaya oyulmu maara tapnaklarnn duvarlarndaki

kabartmalar gibi bu l heykel de yalnzca cepheden grlmek iin

yaplmtr. Tori Busshinin bu l figr gurubunda elde ettii baar

hatr saylr bir baardr. Sadece ikinci elden rendii, bildii bir

slupta alarak formlara yaam soluu flemi ve k ve ifadeli figr

guruplar yaratmtr.

Tamamushi Tapnak/Tapnak Muhafazas

Tamamushi tapnak muhafazas Asuka dneminden kalan en nemli

nesnelerden biridir. Bu tapnak muhafazas bize sadece bu dnemden her

ayrnts bozulmadan kalan bir yap deildir zira arkeolojik kazlardan bu

dnemin mimarlna ait bir kant kmamtr, ama te yandan Asuka

dneminden gelen mevcut yegane resim rneklerini de bnyesinde

barndrr. Bu tapnakk Horyujide Byk Tanpak Evi (dier adyla

Daihozoden)nde yer alr. Minyatr llerde bir kondo (altn salon yani

Budist tapnaklarn ana yaps) olan bu tapnakk geni salam bir

kaideyle yerden ykselir ve dikdrtgen bir tabann zerinde durur.

Kondonun d cephesiyle, tabannn drt kesi Bodhsattvalar, Muhafz

Krallar ve erken Budizme ait baz hikayelerden alnm sahnelerle

sslenmitir. Resimli panellerin keleri ile tabann st ve alt yatay

kntl bordrleri metal ilemeli ssl eritlerle dekore edilmitir.

Tapnakn ad gkkua renklerine sahip kanatlar olan tamamushi

bceinden gelir ve ayn zamanda bu metal eritlerdeki sslemelerin

renkli zelliini de akla kavuturur. nsan gkkua renklerindeki

bcek kanatlaryla buradaki resimlerin saf ve gl renklerinin kuvvetli

bir kartlk yarattn hayal edebilir: siyah zemin zerine krmzlar,


33/111

33

sarlar, ak kahverengiler ve yeiller srlmtr. Zamanla bu

tapnakn ne zaman ve nerede yapldna dair sorular sorulmaya

balamtr, ama bugn bilim adamlarnn ou bu eserin Japonyada

yapld konusunda hemfikirdir. Bu kk yapda uygulanan iiliin

yan sra selvi aac ve kafuru aac Japonyann yerel aalarndandr ve

resimlerde kullanlan malzemeler, mesela siyah ya da krmz pigmentle

kartrlm lake ve demiroksit karmna eklenen shisobitkisinden elde

edilen bitkisel ya, Japonyaya zg ilerde ska kullanlmtr.

Bu minyatr kondo Japonyadaki Budist mimarinin yaayan en eski

rneidir. Bu tapnakk sadece slupsal mukayeseyle tarihlendirilebilir,

ama olaslkla bunun Asuka Dneminin sonlarnda yapldn

syleyebiliriz. Bu tapnakn, 670ten sonra yaplan Horyuji

kondosunun ncs olduu aikardr. Yap kolon ve sve sistemiyle ina

edilmitir. Burada kolonun tepesinden balayan yukarya ve dar doru

uzanan, zerinde asl bulunan saaklar destekleyen kenet kollar yer

alr. iniyle kapl at, yanlara doru genileyen gen alnlkl at

tipindedir, dier bir deyile bir topuz atnn zerine konulmu bir gen

alnlktan oluur (topuz at/hipped roof: kare planl bir yapy rten

piramidal biimli krma atdr). gen alnlkl topuz at(irimoya) Japon

Budist mimarlnda en ok rastlanan formdur. Tamamushi

Tapnaknn srad zelliklerinden biri at yzeyine ini

yerletirilmesidir. inilerin at yzeyine uygulanmasndan dolay, atnn

altyapsnda tekli at kirii sistemi uygulanmtr ve yatay at

direklerinin ularnda balk kuyruuna benzeyen sslemeler (buna shibi

denir) kullanlmtr. aty kaplayan iniler gen alnla, st at


34/111


35/111

35

dizinin elik ettii birka Shaka imgesiyle dekore edilmitir. erideki

Kanon (Kwanyin) heykeli ok daha ge bir dneme aittir.

Minyatr kondoyu destekleyen dikdrtgen kaide geleneksel Budist

temalarla sslenmitir. n tarafta rliklere tts sunan iki kei, arka

ksmda gkyzn, yeryzn ve okyanuslar birbirinden ayr tutan,

kainatn merkezi Sumeru Da vardr. ki yan panelde jataka ykleri

betimlenmitir, bu hikayeler Shakyamuninin aydnlanmaya ulamadan

nce yaad yeniden doular srasndaki yaamlarnda karlat baz

hadiseleri konu edinir. A dii kaplan Jataka, kendini feda etme

hadisesinin ele alnd en genel konulardan biridir. Mstakbel Buddha

bir ormanda atla gezinti yaparken a bir dii kaplan ve yavrularna rastlar.

Hayvann dt bu kt durumdan etkilenen mstakbel Buddha

yiyecek olarak kendi vcudunu sunar, ama dii kaplan sramayacak

kadar bitkin bir haldedir. Mstakbel Buddha yakndaki bir daa trmanr

ve kendini orada aa atar, bylece dii kaplan paralanan insan

gvdesinden gelen kan kokusunu alarak ayaa kalkacaktr. Buradaki

panelde nce daa trman, elbisesini kar gsterilmitir. Dier

sahnede yere doru d ve bambu aalarndan oluan bir perdenin

ardnda yemeklerini yemeye balayan dii kaplan ve yavrular

betimlenmitir. Bu evrimsel anlatm hareketi dikine bir resim paneli iin

ok mnasiptir, nk izleyici eserin nnde durduu halde hikaye

blmlerinin srasn alglayabilir. Bu hikaye anlatm yntemi Hint

stupalarnn korkuluklarnda ve in maara tapnaklarnn duvarlarnda

(rnein 6.yzyla ait Dunhuangdaki 254 no.lu maaradaki gibi)

bulunabilir. Her iki yap tipi iinde gezerek dolamaya imkan tanyacak


36/111

36

ekilde tasarlanmtr. Bu nedenle imanl kiiler stupa, maara payesi ya

da belki bu tapnakn etrafnda saat ynnde yryebilir, geleneksel

yklerin verdii mesaj alabilir ve hatta bir lce Budizmin

prensiplerini renebilir.

Hakuho Dnemi 645-710

Hakuho Dnemi 645 ylndaki Taika Reformlaryla balar. Bu reformlar

hkmeti merkeziletirme ve nceden aristokrat kabilelerin ynetiminde

olan tarm alanlaryla i gcn ulusallatrma abalarn kapsar. Bu dnem

710 ylnda imparatorluk kurumunun, hkmeti oluturan bakanlklarn

kurulmas ve Budist inancnn ana merkezlerden tek bir daimi merkeze ki bu

merkez bugn Nara olarak bilinen eski Heijokyo, tanmasyla son bulur.

Budist Dinsel rgtlenmesinin hzl biimde yaylmas ve inde gelien bu

inanca ve onun beraberinde gelen sanatsal biimlerin btncllne kar

bilincin olumas bu dneme damgasn vuran en nemli olaydr.

Tapnaklarn saysndaki arta bakarak Budizmin Japonyada hzl bir

ekilde benimsenmesi hakknda fikir sahibi olabiliriz. Nihon shokiye gre

624 ylnda 46 olan tapnak says 694e gelindiinde 545e kmtr.

Hakuho tapnak yaplarndan ve onlarn sahip olduu sanat eserlerinden de

aikardr ki bu dnemde yeni mimari, resim ve heykel sluplar ithal

edilmekte, Japon zanaatkarlar yeni tekniklerde uzmanlamaktadr bu

dnemde. Dnyasal alanda, yani yaanan dnyaya ait ilerde ise Hakuho

dnemi, imparatorluk kabilesinin dier aristokrat kabilelerin gcn

zayflatarak hkmeti in modeline gre dzenleme ve lkeyi kendi nderlii

altnda birletirme gayretlerine tanklk etmitir. Bu iki akm Budizm ve in

modeli hkmet sistemiyle lkenin birletirilmesi, 7.yzyln sonuna doru


37/111

37

birlikte etkin olmaya balad. mparator Tenmu ve halefi mparatorie Jito

(686-97) devlet aygt olarak Budizmi ateli bir biimde desteklediler. Byk

ve ssl Budist tapnaklar ina etmek zere sarayn gc ve serveti harekete

geirildi. Daimi bakentin henz olgunlamam hali olan metropoliten alan

ile uzakta kalan blgeler arasnda bir ayrma gidilmitir. Uzaktaki blgelere

valiler atanm, btn resmi ikametgahlara imparator fermanyla bir Budist

suna, budha heykeli ve ona uygun den sutralar konulmas art

koulmutur. Budist kilisesinin yayl mparatorluk klannn kanatlar

altnda devlet gcnn pekimesini kolaylatrm ve imparator Tenmu ve

imparatorie Jito Budizmin yaylmasna katkda bulunmaktan memnuniyet

duymutur.

645teki Taika Reformlaryla daimi bir bakent oluturma fikri bir

adm ileriye gtrlse de ancak imparator Tenmu dneminde bu amala bir

yer seilip dzenli bir tasarmla planlanmtr. Buras Asuka vadisindeki

Fujiwara kentidir ve aslnda imparatorie Jito zamannda bakent olarak

ina edilip 694 ylnda oturulmaya balanmtr. Kabaca 500 ylndan

7.yzyln sonlarna dek hkmdarlarn tm resmi ikametgahlar zaten

Asuka vadisinde yer almaktayd. 7.yzyln ikinci yarsnda kentte ssl

tapnaklar yapma istei gerekletirildiinde, imparatorluk konutu da ina

edilmeye balanmtr buraya. Kentin inas srasnda mevcut olan drt ana

tapnak Asukadera, Kawaradera (662-67), Daikandaiji ve Yakushiji, kentin

plan iine dahil olmulardr. Bu drt tapnaktan sadece Yakushiji zgn

haline en yakn olarak gnmze gelebilmitir. Hakuho dneminden ayakta

kalabilen bir dier ve yegane tapnak Horyujidir. Korunabilmilik, Prens

Shotoku ile olan ba ve ya nedeniyle sanat tarihileri tarafndan byk bir


38/111

38

nem verilen bu tapnaa 7.yzyln Budist ve devlet nderleri tarafndan

ayn nem verilmemitir. Onlarn llerine gre Horyuji bir tara tapnadr.

Yakushiji ve Horyuji iindeki resim ve heykelleriyle Hakuho dnemi

sanatnn iki kutbunu rneklemektedir : tutucu, Asuka dnem sanat

kurallarndan olduka yava bir ekilde uzaklaan, ve tekisi ise yaratc,

indeki Erken Tang dnemi (618-83)n de yeeren sluplar Japon

anlayna, ruhuna gre yeniden yaratabilen bir kiilie sahiptir.

Horyuji

Bugnk Nara kentini 7 km gneyinde, krsal bir alanda yer almaktadr.

Tapnak alanna tatl bir ykseltinin kenarnda bulunan Nandaimon ya da

Byk Gney Kaps ile girilir. Ana tapnak yaplarna ikinci derecede

tapnak yaplarn evreleyen st rtl duvarlarn yanndan geen geni

akltal bir yolla ulalr. st atyla kapl al kaplamal manastr

duvarnn iine konmu olan Orta Kap ya da Chumon drt akl olan iki

katl bir yapdr. Yapnn en dtaki iki aklnda Budizmi ve Budistleri

korumaya yemin etmi Kongojin olarak bilinen bir tanrlar grubuna dahil

olan hiddetli Niolar bulunur. Doudaki muhafz Ungyodur, bu muhafz

koruyan kara derili, dileri sklm bir figrdr; batdaki muhafz Agyodur,

bu muhafz gn n korur, kzl derili ve az ak olarak tasvir edilmi bir

yaratktr. zeri ak geni i avluya giren bir ziyaretinin gzne ilk arpan

eyler, yaplar topluluunun iki ana binasdr: bodur ve genilemesine

uzanan kondoile yksek ve narin be katlpagoda.

Bir Budist tapnak kompleksinde sadece ona zg bir ortam, hava

vardr. Dardaki dnyadan koparak skunet ve snma duygusu hakimdir

buralarda. Ziyareti hevesle iine girilecek bir ak mekan duygusuna kaplr,


39/111

39

ama binalarn byk lekli oluu akla kainatn tinsel derinliini getirir ve

Sekiz katmanl aydnlamaya ve kurtulua erimek iin ibadet etmeye sessize

bir davette bulunur. Tek katl duvarla evrelenen geni, ak avluyla

kondonun ve pagodann dikine duruyor olmalar arasnda bir kartlk

durumu vardr Horyujide.

Japonyadaki dier Budist tapnaklarda olduu gibi Horyuji tapnak

yaplarnda da kondo ve pagoda farkl ilevlere sahiptir. Altn Salon ya da

kondobinas faal ibadete tahsis edilmitir. Bir kii yksek ve geni bir eii

geerek ieri girdiinde, kendini mekann byk bir ksmn dolduran

ykseltimi sunak platformu zerine dizilmi byk heykellerin karsnda

bulur. nsann arkasnda brakt tapnak yaplarnn ak mekanlarnn

kl haline gre bu oda hayli lotur, ama buddhalarn, bodhisattvalarn ve

muhafz tanrlarn altn yaldzla ve boyayla kapl heykellerindeki parltlar

yanstacak kadar k vardr kondonun iinde. nanl bir Budist her biri

tinsel bir karlama, bakma talep eden heykellerin karsnda dura dura

sunak masas platformunun etrafnda saat ynnde dolaarak ayin icra eder.

Kondo bir manada, Hint Budist tapnak komplekslerindeki ok eski

chaitya salonunun grd ilerden birini stlenmektedir. Bu chaitya

salonu, stun dizileriyle birbirinden ayrlan orta nef ve yan neflerden oluan

Hristiyan kilisesine ok benzeyen bir plana sahiptir. Orta nefin en arkasnda

tarihsel Buddhann bir simgesi olarak kk bir stupa yer alr. Keiler bu

salonun ak blgesinde toplanabilirlerdi ama ayn zamanda kutsal yap

etrafnda tavaf ederek bireysel ayin de yapabilirlerdi. Hindistanda bu ayin

Budist tapnmn esas kabul edilir ve bu ayinin kkeninin gnein

gkyznde tekrarlayan douundan batna olan dn hareketinden


40/111

40

ilham alan, bereketli bir hasat elde edilmesi iin bir kyn etrafnda saat

ynnde yrme eyleminden oluan Vedik bir uygulamaya dayanabilecei

sanlr. in konut mimarisinin stun-kiri sistemine dayanan erken Japon

kondosu inanllarn toplanabilecekleri bir alan salayamyordu, fakat

salonun ortasna konulmu olan sunak masasnn etrafndaki ak alan

tavaf etme imkan salyordu.

Pagoda, hem gemiin kutsal kalntlarn saklayan bir rlik

muhafazas, hem de Buddha ve insanolu, gkyz ve yeryz ilikiyi

anlatan ahaptan, iniden ve aldan meydana gelen bir diyagram olarak

ilev grr. Bu yap bir aks boyunda ykselen, binann kalbinde yer alan

paye strktryle, sradan insann mutlak olan varlkla birleme arzusunun

gze grnmez yolunun bir manifestosu, bir ilan olarak tanmlanr. Tek

para ahaptan yaplm olan bu paye yerin altndan en yukardaki atnn

tepesine kadar uzanr ve iinde sutra rulolar gibi eitli Budist hazineleri

saklayan nii bulunan bir temel tann zerine oturur. Bu ibadet gereleri

fani maddi varlk dnyasndan gerekliin sonsuz alemine ykselmeyi

arzulayan insanolunun bu durumunu temsil etmektedir.Pagodann en

tepedeki atsnn ve payenin tepesinden gkyzne doru uzanan bakrdan

bir yap vardr, bu yapya sorinad verilir. Sorin, fincan taba grnml su

teknesi formlu (roban) bir elemann zerinde yer alan tersine evrilmi bir

kase biimli bir unsur (fuku bachi) ve onun da zerinde yukar doru

ykselen bir ok biiminde milden meydana gelir. Bu ok ekilli milin

gvdesine dokuz halka (kurin) ve tepesinde su-ate deseninden oluan oyma

iilikli bir unsur olan suien eklenmitir, onun da zerinde ejder ark


41/111

41

(ryusha) olarak bilinen bir form ve en tepede hoshu adn tayan Budist

bilgeliin kutsal mcevheri bulunur.

Pagoda inlilerin gzetleme kulesinden yaptklar bir uyarlamadr ve

karakteristik olarak bir kaide zerine oturan yarmkreden oluan Hint

stupasnn ilevini stlenmek zere gelitirilmitir. inliler stupann yerine

pagoday koymulardr, bu bina ekli onlara tanrlarla iletiim kurmakta

dikine doru uzayp giden bir yol fikrine daha elverili gelmitir. Stupann

kkeni tarihsel Buddhalardan ok ncelere Vedik dneme dek uzanr.

Vedalar anda yani ..1500-800, len nemli bir siyasi kiinin klleri

yollarn kesitii bir yere mesela bir kavaa konur ve zeri talardan oluan

bir tepecikle rtlrd. te bu gelenekten doan stupann iki temel amac

vardr: nemli bir kiinin anlarn saklayan bir yap ve tinsel kainatn maddi

diyagram olan bir yap olma nitelikleri. Bir Buddhann ya da azizlik

mertebesine ulam bir kiinin kutsal kalntlar stupa yarmkresinin iine

konurdu, bunun ardndan kalntlar Hindistanda harmikaveya kk saray

denen bir elemanla rtlerek bu tanrsal varla bir barnma mekan

yaratlrd. Pagodann sorininin kkeni ya da daha ok chatral veya

emsiyeli yasti payesi ile harmikann birleimidir ve hkmdarl ve

tanrsall simgeler.

Horyoji yaplar topluluunun plan ok gzel dengelenmi bir asimetri

rneidir. Shitennoji, Asukadera, Wakakusadera gibi erken modellerden

hatr saylr derece ileri gidilmitir Horyujide.

Heykel Sanat

Horyuji Tapnanda yer alan heykeller Asuka dneminin sonundan 711

ylna uzanan bir arala tarihlendirilirler. Bu heykellerden en eskileri


42/111

42

Shitenno denilen Drt Muhafz Kral heykelleridir ve kondonun orta alanna

egemen bir yer bulunan sunak masasnn drt kesine konulmulardr. Her

muhafz kral elinde tuttuu gstergelerle ayrt edilir. Tamonten ya da

kuzeyin kral, kuzey yn en tehlikeli glerin geldii dorultudur, bir elinde

teber (baltal karg) dierinde ise bir rliker tutmaktadr. Gney ynnn

muhafz Zochoten hem uzun hem de ksa teber tutar elinde. Dou ynnn

muhafz Jikokuten yukar kaldrd sa elinde bir mcevher tutarken, sol

eliyle bir teberi kavramtr. Batnn muhafz Komokuten bir kat rulosu ile

fra tutmaktadr elinde. Horyujideki heykeller tek para ahap bloklardan

yaplm, altn varak ve pigmentle boyanmtr; yenik demonlar ile hale ayr

paralardr, tpk her muhafz kraln ayak ucundan ne doru dklen an

biimli omuz atklar gibi. Ta, halenin kenarna konulmu ilemeli metal

erit ve zrhn etei kesme altndan yaplmtr. Muhafz krallar azametle

boyun edirdikleri demon-canavarlarn zerinde durmaktadr. Bu

heykellerde bir hareket ve devinimden sz edemeyiz, fakat ok gl bir

hacim duyumsamasnn yansdn grebiliriz. zellikle Yudemono

Kannonunun narin ve ylankavi modlajyla derin bir kartlk meydana

getiririler bu heykeller. Bu heykellerin kta Asyadaki en yakn benzerlerine

inde Kuzey Qi hanedanl dneminde (550-77) ortaya kan stunsu

slupta yaplm heykellerde rastlamaktayz. Muhafz Krallardan biraz daha

fazla bezemeye sahip olmasna ramen Xiangtangshan Bodhisattvas bu

slubun indeki ok iyi rneklerinden biridir.

Horyujinin tam dousunda bulunan Chuguji Manastrnda muhafaza

edilen Miroku heykeli gzellii ve yumuak ifadesiyle dnemin en nemli

eserleri arasnda yer alr. Miroku (Sanskrite Maitreya) Gelecein Buddhas


43/111

43

anlamna gelir. Bu Buddha gkyz aleminde meditasyon yapmaktadr ve

bu meditasyon aydnlanmaya ulamak, retilerini yaymak ve ebediyetin

Buddhas olaca son insani yeniden dou an gelene dek srecektir. Bu

figr bir tahtn zerinde oturur durumda, bir ayan dierinin zerine

koymu biimde, sa eliyle enesini tutar biimde dalgn bir ruh hali iinde

betimlenmitir. Chuguji aslnda Prens Shotokunun annesinin ikametgahdr

ve lmnden sonra manastra evrilmitir. Ancak bu heykel kibar bir

ekilde tahtna kurulmu gvdesi, yumuak bir ekilde modle edilmi

yzyle ve doalc pozuyla Hakuho dneminin eseri olduunu bariz bir

biimde gsterir. Heykel bugn manastrn Hazine Salonunda

korunmaktadr.

Resim Sanat

Hakuho dneminin en iyi birka resim rnei yine Horyuji Tapnanda yer

almaktadr. zgn haliyle kondonun i mekan duvarlar, geni panellerinde

kendi cennetlerinde tahtlar zerinde oturan drt Buddha, dar yzeylerinde

ise sekiz Bodhisattvann betimlendii on iki duvar resmi dizisiyle

sslenmiti. 1949daki ar bir yangndan sonra resimlerin ou

tannamayacak derece kararmtr. Bu farkl Buddhalar kimlii hakknda

baz anlamazlklar mevcuttur, nk drt buddha dorultuda bulunduklar

halde, fasadn giri kaplarnda yer alan boluk tm dzenlemenin hafife

kaymasna yol amaktadr. Ama zerinde ortak mutabakat bulunan tek bir

resim vardr ki o da bat duvarndaki geni paneldir. Bu Bat Cennetinin

Buddhas olan Amidadr (Sankrt. Amitabha). Amida mcevherlerle ssl

yksek arkalkl bir tahtta oturur. Solundaki tacndaki Buddha betimlemesi

sayesinde tanmlanabilen bodhisattva Kannonudur (Snskrt.Avalokiteshvara)


44/111

44

ve dieri ise Seishi (Snskrt.Mahasthamaprapta) ve normalde bunlar

Buddhann Bodhisattva naipleri olarak bilinirler.

Bu resimlerin yapmnda kullanlan teknik , bazen Bat resmindeki

fresko ile karlatrlmasna karn, olduka farkl bir tekniktir. Al duvarn

yzeyi olabilecek en ince katmanlarn st ste konmasyla oluturulur ve

sonra kurumaya braklr. Bunun ardndan hazrlanan desen delikli

kartonlar yardmyla duvar yzeyine geirilir. Kat zerindeki delikler

figrlerin d izgileri zerine delinir ve draperi kvrmlarn belirleyen izgiler

ve renkli toz ileri doru bastrlarak deliklerden gemesi salanr. Son

merhalede pigmentler kuru sva zerine uygulanr. Bu duvar resimlerinin

slubu figrlerin doalc bir biimde resimlenmeleri balamnda Hakuho

dnemine ait dier baka tm eserlerden daha ileridir. in ve Japon

sanatnda yle bir fenomen vardr: yeni sluplar dier sanat alanlarndan

nce resim sanatnda ifadesini bulur. Bu eserlerde Budist resminin iki

geleneksel teknik unsuru vardr: Figrlerin d izgisini oluturmakta

siyahtan ok krmz kullanlr ve demir tel ad verilen bir tr izgi ki bu izgi

genilemesine bir eitlilik arz etmez ve tm kaligrafik geliimden yoksundur.

Bu betimlemelerde figrlerin gz alc mcevherlerle sslenmesi ve salarn

ayr kvrml lleler halinde yaplmas gibi gl Hint unsurlarnn ilave

edilmi olduu grlr. Bu duvar resimlerinde zellikle tarzclk aikardr ve

bunun grld bir baka yer Hindistanda Ajantadaki maara

tapnaklardr. Bununla beraber Horyuji duvar resimlerindeki slubun dier

btn ayrntlar Tang hanedanl dnemi iniyle alakalardr ve 7.yzyl

sonundaki dorudan slupsal aktarma iaret eder.


45/111

45

Nara Dnemi (710-94)

Bu dnem iki siyasi olayla snrlanr: Bakentin 710da Fujiwaradan

Heijokyo (Nara)ya tanmas ve 84 yl sonra Heiankyo (Kyoto)da nakli. Bu

ksa dnem Japonyann en fazla in etkisinde olduu dnemdir. Zira

Japonyann inle tarihindeki en byk yaknlamay salad bu zaman

diliminde inden merkezi brokrasi esasna dayanan hkmet sistemi

alnm, indeki benzerleriyle yaracak dzeye gelen Budist din merkezleri

kurulmu ve nihayet ulusal politikay ekillendirmek zere inin yapt

tarzda Budizmi bir aygt olarak kullanmtr Japonlar. Aldklar bu hkmet

sistemini Japonlar kat bir biimde dzenlemi ve simetrik bir ekilde

ayrtrmlardr. Bu hkmet sistemi halkn isteine gre gelitirmi

deildir. Brokrasi iki ana blme ayrlmtr; badet Blm ki Shinto

inancyla da ilgilenir ve Devlet leri Blm dnyasal ileri dzenler. Devlet

leri Blm sekiz bakanla ayrlmtr, bunlardan drd Sadaijinin ya da

Sol Bakann denetimindedir, dier drd ise Udaijinin Sa Bakann

denetimindedir. lke valilerin ynetimindeki eyaletlere blnm, eyaletler

banda idareci bulunan blgelere ayrlm, blgeler de ehirler

topluluklarna blnmtr, kentler de elli evden oluan ve banda bir

bakann bulunduu blmlere ayrlmtr.

Yeni bakent in kent planna dayanan kat ve simetrik bir plan

anlayna gre tasarlanmtr. Dou, kuzey ve batdan dalarla evrili geni

ve dz bir ovalk alan bakent arazisi olarak seilmitir. Bunun nedeni in

corafi kozmografyasna gre yukarda belirtilen ana dorultular en tehlikeli

dmanlarn geldii ynlerdir ve bylece o dmanlara kar etkili bir

korunma salanm olmaktadr. ehir onu enlemesine dokuzu boylamasna


46/111

46

olan caddelerin birbiriyle kesitii dikdrtgensel zgara planna gre

yaplmtr. mparatorun ikametgah ve hkmet binalarnn bulunduu

Heijo Saray kentin kuzeyinde ve plana gre drt blou iine alan bir alana

ina edilmitir. Bir tebaa kentte kendine bir yer edindiinde kendine

otomatik olarak sosyal yap iinde de bir yer edinmi demektir, bu neyi

gsterir unu gsterir imparator ve hkmetin karsnda bir mevki tesis

ettiini gsterir o kiinin. in bakent tasarm anlaynda merkezi nveden

darya doru bymeye nem verilmemitir. Narann kurulmasndan ksa

bir sre sonra plann dna tamalar gzlenir. Dou ynndeki dalarn

eteklerine Kofukuji ve Gangoji tapnaklarnn ina edilmesi iin alan

almtr. Kentin orijinal snrlarna taan bu alan sola doru bir bymeyi

gsterir ve ad da Gekyo yani D Bakenttir.

Budizmin ulusun koruyucusu olduu fikri ilk kez Prens Shotokunun

krall zamannda Asuka Dneminde ilan edilmi, ama 8.yzyln banda

meydana gelen hadiseler hkmeti dini daha yaygn hale getirmek iin daha

gl tedbirler almak zorunda brakmtr. Bakentin Naraya tand

dnemde lkenin birlik beraberlik iinde olduu sylenemezdi. Sonraki 30

yl iinde rakip gruplar tarafndan tm eyaletlerde dzenlenen ayaklanmalar

o kadar oald ki kent dna kmak, seyahat etmek tehlikeli bir hal ald.

zlenen politikadaki deiimi ortaya ey lke apnda yaygnlk kazanan bir

salgn hastalk oldu. mparator Shomu (701-56) ilki 741de ikincisi de 743de

her eyalette manastr ve rahibelik kurumlarnn kurulmasn emreden

fermanlar yaynlad, ayrca bakentte Birushana Buddha denilen Budhaln

znn vcut bulduu ve Buddhalar dnyasndaki binlerce Buddhaya

nderlik eden byk bir Buddha heykelinin yapmn emretti. Bu eylem yani


47/111

47

dier Buddhalara nderlik eden byk bir Buddha heykeli yaptrma ii

imparator ve onun eyaletlere atad valiler arasndaki ilikiye ok uygun

den bir metafordu. Bu Buddha heykelinin yapm ve heykelin iine

konaca Todaiji Tapnann inas Nara Dneminin ortalarnda sarayn,

ruhban snfnn ve halkn ilgisinin younlat yegane i oldu. Todaijinin

al trenin halka ak olan ksmnda Birushanann nnde durdu,

kendini ona sundu, Budizmin Hazinesinin ki bunlar Buddha, Kanun ya

da reti, Manastr Kurumudur, sadk hizmetkar olduunu ilan etti. Bu

olaydan sonra bir daha hibir Japon imparatoru Shinto tanrlar arasnda

yer alan atalarn ve kendisinin de tanrsal bir hkmdar olduunu inkara

varan bunun gibi bir eylem ve davran iine girmedi. mparator Shomunun

bakentte bulunan merkezi tapnaa bal tara eyaletlerinde tapnaklar

kurma politikasnn bir benzeri inde mparatorie Wu dneminde (690-701)

de uygulanmtr. mparatorie Wunun Budistlerin desteini salama

politikasnn Japonyadaki temsilcisinin mparator Shomu olmas artc

deildir, zira erken Nara dneminin siyasal alkantlarnn nne gemek

iin bir yol bulunmas gerekiyordu. mparator Shomudan sonra Budist

kilisesi ve devlet arasndaki ittifak anmaya balad. Narada o dnemde

faaliyet gsteren alt Budist Okulu giderek artan bir ekilde politize oldu.

Rahip Dokyo ve Shomunun kz mparatorie Koken arasnda kurulan

ilikiden kaynaklanan bir eilim neticesinde Budist rahipleri dnyasal alana

ve olaylara karmaya baladlar. Koken iki kez mparatorielik yapt

birincisinde 749 ile 758 yllarnda Koken adyla tahta oturdu, ikincisinde

764 ile 770 yllar arasnda Shotoku adyla hkmdarlk yapt. Dokyo

hkmetteki grevine yakmayan bir biimde imparatorieyi tahtnn halefi


48/111

48

yapmas iin ikna etmeye alt. lkedeki en gl klanlarn efleri

Dokyonun bu niyetini engellemek iin glerini birletirdiler ve

imparatorienin lmnden sonra onu srgne gitmeye zorladlar. ki

istisna dnda bir daha lkenin ynetimine bir kadn hkmdar gelemedi

bu hadiseden sonra. Dahas bu hadiselerden ders alan hkmet liderleri

bakenti yeni bir blgede yeniden kurarlarken kat bir ekilde

denetleyecekleri Budist tapnaklarn saysn, bykln ve yerini gzden

karmadlar.

Paradoksal olarak in hkmet sisteminin bu dnemdeki gl

etkisine karlk, Nara dnemi Japon kltrnn ilk tomurcuklarnn

amasna tanklk etmitir. Todaiji projesinin sayesinde grsel sanatlar daha

nce grlmedik bir ekilde bir geliim gstermitir. Kada geirilmi szler

byk nem tamaya balamtr. 8.yzyln ilk 15 yl iinde Japonyann

iki nemli tarihi Kojikive Nihon shokinin kaleme alnmas tamamlanmtr.

8.yzyln ikinci yarsnda iinde 4000 iir bulunan Japonyann en eski iir

antolojisi olan Manyoshu On Bin Yaprak Koleksiyonutamamlanmtr.

Mimarlk, Heykel, Resim

Todaiji tapna mimarlk, heykel ve resim rnekleri bakmndan Nara

dneminin en nemli eserlerinden bazlarn bnyesinde barndrmaktadr.

Tapnan inas ve Birushana Buddha heykelinin yapm 8.yzylda saray,

ruhban snf ve Japon halk tarafndan gerekletirilen en nemli projedir.

Tapnak inas ve iine byk bir Buddha heykeli konmas lkeye bar ve

birleme, ekonomik refah, fiziksel ve ruhsal salk getirebilmenin son aresi

olarak mparator Shomu tarafndan halkna 743 ylnda vaat edilmitir.

mparator 745 ylnda Omi eyaletinde yer alan sarayndan Naraya geri dner


49/111

49

ve inas balayan tapnak yaplaryla ilgilenir. Tapnak iin kei Robenin

klk saraynn bulunduu alan seilir. Ksa zamanda inaatlarn ve

heykelcilerin atlyeleri kurulur. 752 ylnda gz kamatran bir trenle

Birushana heykeli alr. in ve Hindistandan Budist din adamlar trene

katlr, hatta bir inli ve bir de Hintli rahip Buddhann gzlerinin boyanmas

eylemine katlr. Todaiji tapna Nara kentinin Gekyo mahallesinde bulunur.

Tapnan zgn plannda iki byk pagoda vardr, bunlar yedi katl ve her

biri bir duvar tarafndan evrelenen yaplardr. Pagodalarn kuzeyinde ana

tapnma tahsis edilmi yaplar topluluu yer almaktadr. Bu yaplar

topluluunun binalar hondoya da Daibutsuden ana tapnm salonu ve onu

evreleyen at rtl iki avlu, Daibutsudenin ardnda bulunan kodo yani

dershane ve yanndan dershaneyi evreleyen kei hcreleri. Yemekhane

ise ayr bir yapdr ve kendi avlusu vardr. Lotus sutralarnn sakland

Hokkedo ise kompleksin en eski binasdr. Burada bulunan heykellerin en

eskisi Shukogonjindir. Dehet verici bakyla, elinde tuttuu imekten

mzrayla, ana sunak masasnn arkasnda bir lake dolabn iine

yerletirilmitir. Koruyucu tanrlar ailesinden bir tanrdr bu tpk

Horyujidekiler gibi, kongojin denir bu aileye. zel statsnden dolay bir

dolabn iinde saklanp, ylda bir kere ald iin gnmze ok iyi bir

durumda gelmitir. nsan boyunda ve topraktan yaplmtr, altn varak ve

pigmentle boyanm ve ihtiaml bir grnm kazanmtr. Muhafz

Krallarn tarznda inlilere zg bir zrh giymi, bu zrhn altnda parlak

renkli floral desenli bir elbise bulunmaktadr. Ama yznde Nio

heykellerinde rastlanan abartl bir ifade vardr. ki ayann zerinde dim

dik durur gibi grnmesine karn uzam iinde hareket edermi gibi durur


50/111

50

ve omuz atklarnn ular ardndan salnrlar. Boynundaki sinirler

gerilmitir ve sol eli yumruk eklinde skldndan kolundaki damarlar

dar frlamtr. Gergin bir ruh hali iindedir ve her an dmana

saldracakm gibi bir poz iindedir ve elindeki imekten mzra sallamak

zere oluu bunu gsterir zaten.

Shosoin

756 ylnda mparator Shomu ld. Ei mparatorie Komyo da onun ansna

imparatorluk ailesine ait yzlerce objeyi tapnaa balad. Bunlar ve gz

ama treninde kullanlan eyalar Shosoin adnda bir yapda bulunmaktadr.

Komyonun armaan olan gnlk yaama ait objeler yapnn kuzey

odasnda muhafaza edilmektedir. Bunlar aratrmaclara 7. yzylda ve 8.

yzyln banda soylularn hayatyla ilgili deerli bilgiler sunmaktadr.

Shosoinin ve kuzey odasnda bulunan eyalarn imparatorluk iin ne denli

nemli olduunun bir dier gstergesi de kuzey odasnn ve iinde yer alan

eyalarn bugn tapnak tarafndan deil mparatorluk Aile Ajans tarafndan

korunmasdr. Shosoin yapsnn slubu bizi yakndan ilgilendirmektedir. Bu

yap azekura, yani zahire ambar olarak bilinen bir tarzda yaplmtr. Bu

yap tarznda birbiri zerine yerletirilen ahap gen paralar kullanlr. Bu

ahap paralarn her biri bitiik duvarn zerindeki paralarla i ie geer ve

bu nedenle standart kolon-kiri sistemine gerek kalmaz. Duvarlar oluturan

ahabn gen formu binann i duvarlarnn przsz olmasna, d

cephenin ise oluklu olmasna neden olur. Odann iindeki eyalarn

rutubetten zarar grmesini engellemek iin yap, yaklak 8 feet


51/111

51

yksekliinde yuvarlak ktklerle yerden ykseltilmitir. Ktkler ta bir

temele oturtulmutur. Binada kullanlan azekura tarz, sutra deposu olarak

kullanlan tapnak komplekslerinde ska grlr, ancak bu binalar

genellikle Shosoinden daha kktr. Shosoin birbirinden bamsz

birimin bir araya getirilmesiyle ina edilmitir. Btn yap krma atyla

rtldr.

Shosoinde muhafaza edilen deerli bir resim grubu, bir paravanann

paralar biiminde tarif edebileceimiz alt panelden oluur. Bunlardan her

biri bir aacn altnda duran gzel bir kadn betimlemektedir. Bu paravana

752 yl ile Shosoine baland 756 yl arasna tarihlendirilmektedir.

Bunu, panellerden birinin arkasna yaptrlan bir kadn zerinde yazl

752 tarihinden anlyoruz. Paravana, inli deil bir Japon sanatsna

atfedilmektedir. Kadnlarn yzlerinin ve akta kalan dier alanlarnn gl

pigmentlerle, figrlerin salarnn ve kyafetlerinin siyah mrekkep, ya da

sumi ile renklendirildii bu paravana bu zellii ile dikkat ekmektedir.

nceleri detayl olmayan blgelere sln tyleri yaptrlm, resmin

yzeyine zengin bir renk ve doku kazandrlmt. Ancak paravanann asl

nemi Japonlarn 8. yzylda in figr resmini ne kadar iyi bildiklerini

belgelemesinde yatmaktadr. Resmin konusu olan budakl yal aalarn

altndaki gen sarayl kadnlar Tang hanedan dneminde ok poplerdi ve

anlalan bir Japon sanats da bu imgeyi yeterince bilmekte ve dolgun

pembe yanakl, kaln kal, zarife ekikletirilmi gzleriyle tombul sarayl

kadnlarn resmini yapabilmekteydi. Bir dier nemli yapt da mzrap

muhafazasna bir manzara resmi izili olan bir lavta, yani biwadr. Bu

resmin fonunda bir grup mzisyen, kemikli, batl yzyle gze arpan bir


52/111

52

Orta Asyal ve bir file binmi olan kk ocuk yer almaktadr. Bu tip

figrlere Tang hanedannda gm odalarnda bulunan seramik heykeller

arasnda sk sk rastlanmaktadr. Ancak bu manzarann asl ilgin taraf

arka fonu ele al biimidir. Sol tarafta, filin ve tad figrlerin getii

kanyonun zerinde derin uurumlar olan ulu dalar ykselir. Sa tarafta

uzaklarda dz yaylalarn kestii tepeler grlebilir. in resminde sk

rastlanan bu topografya manzara resmi yapan Japon sanatlar iin bir k

noktas olmutur. Japonlarn bu sra dalar ine zg bir corafya

saydn Prens Shotokunun 1069da yazlan resimli yaam yksnden

reniyoruz.

Kyotoda Daigojide saklanan baka bir resim grubu, Japonyaya yeni olan

bir formatta yaplmtr. Enine alan, resimli bir hikaye anlatmakta olan bu

el rulosu, yani emaki, E inga kyo adl sutradan esinlenerek hazrlanm

sahnelerden olumaktadr. Sekiz adet enine alan ruloda yer alan resimler,

Shakyamuni Budann hayatn babasnn saraynda geen genlik

yllarndan balayarak aydnlandktan sonra kendisine inananlara vaaz

vererek geirdii dneme kadar betimlemekte, ayrca eski

enkarnasyonlarndan baz blmlere de yer vermektedir. Bu sekiz rulo bir

dizi farkl takmdan bugne kadar gelen paralardan olumaktadr ve her

biri farkl bir sanatnn elinden kmtr. Yine de bu paralar ait olduklar

takmlara ilikin bir fikir vermektedir. E inga kyo, kelime anlam rulo resim

olan emaki resim formatnn ilk rneidir. Zaman iinde bu format

Japonyaya zg bir biim haline gelmitir. Bu formatta metin ve resimler

birbirine yakn bir konumda, enine, sadan sola doru alan bir rulonun

yzeyinde yer alr. 8. yzyldan kalma bu ruloda, daha sonra ge Heian ve


53/111

53

Kamakura dnemlerinin emakilerindeki durumun tersine, resimler yazlarn

yannda deil zerinde yer almaktadr. Ayrca her bir resme ayrlan yer,

altndaki metne gre belirlenmi ve yazyla resim arasnda bire bir egdm

salanmtr. Resimler arasnda en etkileyici sahnelerden biri Marann, yani

Ktlkler Kralnn Shakyamuniyi batan karmaya almasdr.

Shakyamuni alt yldr lde yaamakta ve zamann meditasyon ve ibadetle

geirmektedir. Mara, Budann aydnlandktan sonra dnyada iyiliin

gleneceinden korkar ve onu setii yoldan saptrmaya alr. nce

Buday korkutmak iin eytanlar ordusunu onun zerine salar. Bu ie

yaramaynca da onu batan karmalar iin gzel kzlarn gnderir. Ancak

Shakyamuni kararldr ve nndeki yere dokunarak, topran ruhsal

geliimine tank olmasn ister. Bunlar sylerken nndeki topraktan bir su

kayna fkrmaya balar. Budann hayatndaki bu olay, toprak tank

mudrasnn da k noktasdr. Bu, zellikle Gneydou Asyada

Shakyamuni Budann en popler ikonografik biimlerinden biridir. Sahne,

rulonun st ksmnda anlatlr ve tepesi aalarla rtl yksek bir dala

balar, ok benzer bir manzara motifiyle de sonlanr. Dier bir deile,

sanat iki da arasnda bir boluk oluturmu ve bu bolua insan ve

eytan figrlerini yerletirmitir. Shaka tam ortada, Mara sada, iki kz da

soldadr. Glgelik olmayan blgelerde kullanlan renkler krmz, turuncu,

yeil, beyaz ve siyahtr. Daigoji tapnanda bulunan E inga kyo rulolarnn,

Sui ya da erken Tang hanedanndan alnm bir in prototipine dayal

olduu ve 749 ve 756 yllar arasnda kopya edildii kabul edilmektedir.

Resimlerin taze, saf bir havas vardr ve Japonyada Budann retilerinin

henz yeni olduu bir dnemde Budizme kar beslenen tavr gstermektedir.


54/111

54

Japon Esinli Budist Sanat HEIAN DNEM 9 13. Yzyllar

Sanatn meyvelerini vermeye balamasna karn Nara Japonyaya uzun sre

bakentlik etme frsatna sahip olamamtr. mparator Kammu 794 ylnda

bakenti o dnemdeki ad Heian-kyo (Huzurun Bakenti) olan Kyotoya

tamtr. Heian-kyo Narann 40 km kuzeyinde bulunmaktadr.

mparatorun bakenti tama nedeni manastrlarn nfuzunun artmas ve

Naradaki ruhbanlarn glenerek siyasi mdahalelerde bulunmaya

balamalardr. Bakentin deimesi Japon tarihinde yeni bir an

balangc olarak kabul edilir ve bu dneme Heian Dnemi ad verilir. Bu

dnem 12.yzyln sonuna dek devam eder.

mparatorluun gcn salamlatrmak iin in ile olan kltrel

ilikileri gelitirmek bu dnem imparatorlarnn yeni bakentte uyguladklar

politikalardan biridir. Bu politika sanat zerinde biimlendirici etkisi

bulunan iki Budist mezhebinin Japonyaya girmesine yol amtr. Saicho

(767-822) ve Kukai (774-835) adl iki kei 804 ylnda ine yollanan elilik

heyetine katlarak ine gitmitir. Saicho eski Nara doktrinlerinin

biimciliinden asla tatmin olmam, Hiei Dandaki klk manastrda on iki

yl inzivada kalm, sonunda aratrmalarn gelitirmek iin inin yolunu

tutmutur. 805te Japonyaya dnen Saicho Hiei Danda Enryaku-ji

Manastrn kurmutur. Buras ad TENDAI olan yeni bir Budist mezhebin

merkezi olur. Tendai mezhebinin kurucusu olan Saichonun doktrini

Buddhann karsnda tm canl varlklarn eit olduu grn ileri surer,

bu dnce yerleik Budist ruhbanlar tarafndan sert bir tepkiyle karlanr.

Ancak Saichonun tkenmez gayretleri ve mparator ailesinin desteiyle


55/111

55

Tendai mezhebinin manastr yeni keiler yetitirebilecek gce sahip olmu

ve Japon Budizmine yeni bir yaam soluu kazandrmtr.

teki dinsel nder Kukai Tang hanedanlnn bakenti Chang-anda

saf ezoterik bir mezhep olan Shingona katlm ve retilerini benimseyerek

806 ylnda Japonyaya dnmtr. Kukai 816 ylnda Koya Danda

Kongobu-ji Manastrn kurmutur, buras bakentten uzaktadr. Kukai

Kyotodaki To-Ji Tapnann bana getirilmitir buras Budist Shingon

mezhebinin merkezi olmutur. Bu mezhebin mistik inancna gre evrendeki

her varlk Buddhann bilgeliinin (bodhi) bir tezahrdr ve bu durum

tanrlarn betimlemelerine byk bir nem verilmesine yol aar zira ezoterik

Budizmde tanrlarn saysnda byk bir art vardr. Panteonlar (mandala)

tarafndan temsil edilen tanrlarn oluturduu bu kutsal dnya merkezdeki

bir tanr Dainichi-Nyorai (Vairocana) etrafnda kmelenir. Bu kmelenme ya

ortak merkezli iie gemi daireler eklinde (Taizo-kai, Sanskrite Garbha-

dhatu: akl dnyas) ya da dokuz altblml bir dikdrtgen biimindedir

(Kongo-kai, Sanskrite Vajra-dhatu: bilgelik dnyas). Kukai Chang-anda

alt sralarda ustas Hui-kuo ken

Documents

japon resim sanatı