Jzyk norweski od A do Z gramatyka, wiczenia, tabele odmian

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment penej wersji caej publikacji.

Aby przeczyta ten tytu w penej wersji kliknij tutaj.Niniejsza publikacja moe by kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wycznie w formie dostarczonej przez Wydawnictwo KRAM. Zabronione s jakiekolwiek zmiany w zawartoci publikacji bez pisemnej zgody Wydawnictwa KRAM - wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania si jej odsprzeday.

Pena wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie internetowym

http://wydawnictwo-kram.pl

JZYK NORWESKIod do

REPETYTORIUMgramatyka wiczenia tabele odmian

AZ

SPIS TRECIOglne wiadomoci o jezyku norweskim . . . . . . . . . . . . . . . FONETYKA JZYKA NORWESKIEGO . . . . . . . . . . . . . . 1. Alfabet norweski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Wymowa samogosek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Iloczas samogosek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Wymowa spgosek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Wymowa pocze samogoskowych i spgoskowych . . 6. Akcent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Intonacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . RODZAJNIK (Artikkel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Rodzajnik nieokrelony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Rodzajnik okrelony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Brak rodzajnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Rodzajnik w poczeniu z przymiotnikiem . . . . . . . . . . . . RZECZOWNIK (Substantiv) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Charakterystyka oglna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kategorie gramatyczne rzeczownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Rodzaj gramatyczny rzeczownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Liczba rzeczownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Przypadek rzeczownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Okrelono rzeczownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Rzeczowniki policzalne i niepoliczalne . . . . . . . . . . . . . . 6. Rzeczowniki zoone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PRZYMIOTNIK (Adjektiv) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Forma nieokrelona przymiotnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Forma okrelona przymiotnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Przymiotniki nieregularne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 11 11 12 14 14 15 16 16 17 17 18 19 20 21 21 21 22 22 25 26 27 27 29 29 30 31

5

4. Stopniowanie przymiotnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Stopniowanie a odmiana przymiotnika . . . . . . . . . . . . . . . ZAIMEK (Pronomen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Typy zaimkw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Zaimki osobowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Zaimki dzierawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Zaimki wskazujce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Zaimki zwrotne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Zaimek wzajemny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Zaimki pytajne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8. Zaimki wzgldne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9. Zaimki nieokrelone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10. Zaimek det . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PRZYSWEK (Adverb) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Przyswki miejsca przyswki kierunkowe i statyczne . 2. Przysowki okrelajce stopie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Przyswki czasu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Stopniowanie przyswkw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . LICZEBNIK (Tallord) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Liczebniki gwne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Liczebniki porzdkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Liczebniki uamkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Liczebniki zbiorowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Podawanie dat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CZASOWNIK (Verb) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Bezokolicznik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Tryb rozkazujcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Czas teraniejszy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Czas przeszy Preteritum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Czas przeszo-teraniejszy Perfektum . . . . . . . . . . . . . . 6. Czas zaprzeszy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Czas przyszy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8. Tryb warunkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a) tryb warunkowy w teraniejszoci i przyszoci . . . . . . b) tryb warunkowy w przeszoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9. Strona bierna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

31 32 34 34 35 36 38 39 40 41 43 43 44 45 46 47 47 48 49 49 50 51 51 51 53 54 56 56 58 61 63 64 66 66 67 67

6

a) uycie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) sposoby wyraania strony biernej . . . . . . . . . . . . . . . c) formy strony biernej w rnych czasach . . . . . . . . . . 10. Nastpstwo czasw i mowa zalena . . . . . . . . . . . . . . . . 11. Czasowniki zoone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12. Czasowniki modalne i modalnopodobne . . . . . . . . . . . . . 13. Czasowniki zwrotne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14. Deponentia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PRZYIMEK (Preposisjon) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Idiomatyczne wyraenia przyimkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . SKADNIA ELEMENTY (Setningsla elementer) . . . ere 1. Podmiot zdania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Orzeczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Dopenienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Okolicznik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Przydawka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Zdania pojedyncze szyk wyrazw w zdaniu prostym . . . 7. Zdania zoone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a) zdania zoone wsprzdnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) zdania zoone podrzdnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TABELE GRAMATYCZNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rzeczownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przymiotnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zaimek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przyswek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czasownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . WICZENIA (O /velser) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Rodzajnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Rzeczownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Przymiotnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Zaimek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Przyswek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Liczebnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Czasownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8. Przyimek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9. Skadnia elementy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

67 68 68 69 71 73 75 76 78 81 85 85 86 87 87 88 88 89 89 90 92 92 92 93 94 95 101 101 104 107 112 115 117 118 129 132

7

10. Zdania do tumaczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11. Testy powtrzeniowe z gramatyki jzyka norweskiego . . KLUCZ DO WICZE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

135 138 154

OGLNE WIADOMOCI O JZYKU NORWESKIM

Jzyk norweski jest jzykiem germaskim, spokrewnionym z jzykiem angielskim, niemieckim czy niderlandzkim. Najblisze jednak pokrewiestwo wykazuje z jzykiem szwedzkim, duskim, islandzkim czy farerskim, wraz z ktrymi tworzy pnocnogermask ga tych jzykw. Wraz z jzykiem szwedzkim, norweski ma podobn struktur fonetyczn, z jzykiem duskim czy go za znaczna ilo zasobw leksykalnych. Blisko norweskiego, szwedzkiego i duskiego jest na tyle dua, e komunikacja Norwegw ze Szwedami i Duczykami moliwa jest bez pomocy tumacza. Mwiony norweski czsto jest bardzo zbliony do niektrych dialektw szwedzkich, jzyk pisany czsto przypomina duski. Obecnie jzykiem norweskim mwi okoo 4,5 miliona Norwegw mieszkajcych w Norwegii i okoo miliona Norwegw poza jej granicami. Sam jzyk norweski nie wystpuje jednak w jednolitej formie. Ist niej dwie gwne normy bokmal i nynorsk, w obrbie ktrych istniej dwa warianty: liberalny i konserwatywny. Sytuacj komplikuje fakt, e du rol odgrywaj lokalne dialekty, ktrych znaczenie jest o wiele wiksze ni w innych krajach. Sytuacja, w jakiej znalaz si jzyk norweski, spowodowana zostaa uwarunkowaniami historycznymi. Od 1319 roku Norwegia bya powizana z Dani uni personaln, ktra wzmocnia si w roku 1389 do tego stopnia, e Norwegia praktycznie do 1814 roku, kiedy to uzyskaa niepodlego staa si cakowicie uzaleniona od poudniowego ssiada. Miao to oczywicie wpyw na jzyk norweski zosta wyparty przez duski i zachowa si w postaci dialektw. Za-

9

chowanie si mwionej wersji norweskiego byo take moliwe dziki temu, e duskie wyrazy wymawiano zgodnie z reguami norweskiej fonetyki. Do wzmocnienia si wpyww duskich w jzyku norweskim przyczynia si take reformacja, zaszczepiona w Norwegii w roku 1536. Dopiero od 1814 roku datowa mona pocztki stara o kodyfikacj jzyka norweskiego. wczesna sytuacja podawaa dwa moliwe rozwizania. Jednym z nich byo wyjcie z jzyka mwionego, uywanego przez wyksztacone warstwy spoeczestwa przede wszystkim w miastach. Jzyk ten by bardzo bliski jzykowi duskie mu. Dzi nosi on nazw bokmal, dosownie: jzyk ksikowy. Drugim wariantem byo utworzenie jzyka norweskiego na bazie dialektw norweskich. Obecnie nazwa jzyka utworzonego na podstawie tych dialektw to nynorsk dosownie: jzyk nowonorweski. Ivar Aasen (1813 1896) norweski nauczyciel, jzykoznawca i poeta napisa gramatyk Det norske Folkesprogs Grammatik (1848) i sownik nowego jzyka Ordbog over det norske Folkesprog (1850), a w drugiej poowie XIX wieku jego wersja jzykowa zostaa przyjta jako drugi oficjalny jzyk Norwegii. Spory dotyczce ksztatu jzyka norweskiego, rozpoczte w 1814 roku, trwaj praktycznie do dzi. Wariantu nynorsk uywa okoo 10% 15% spoeczestwa. Bokmal uywany jest przez ok. 85% 90% Norwegw. Liczby te s jedynie orientacyjne rne rda podaj zrnicowane dane. W norweskich szkoach sytuacja wyglda tak, e dzieci, ktrym ro dzice wybieraj jako jzyk wiodcy bokmal, s uczone jako drugiego jzyka nynorsk i odwrotnie: ci, ktrych jzykiem gwnym jest ny norsk, ucz si jako drugiego bokmalu. Wersja bokmal zyskuje jednak coraz bardziej na znaczeniu. Jzykiem tym posuguj si m.in. mieszkacy Oslo, jest on take wykadany jako gwny na wydziaach filologicznych na zagranicznych uczelniach.

10

ZAIMEK (Pronomen)

Zaimki s klas wyrazw bardzo zrnicowan, zarwno pod wzgldem gramatycznym, jak i semantycznym. Za ich pomoc wskazywa moemy na przedmioty, osoby, ich cechy, moemy o nie pyta, za ich pomoc take moemy opisywa okolicznoci i stany. Zaimki peni w zdaniu te same funkcje co rzeczowniki, przymiotniki, liczebniki i przyswki. Mog te je zastpowa.

1. Typy zaimkwKlas zaimkw moemy podzieli zalenie od: a) znaczenia, b) okrelnoci / nieokrelonoci, c) wyrazu, ktry okrelaj korelatu. Ze wzgldu na znaczenie wyrni moemy nastpujce typy zaimkw: a) zaimki osobowe, b) zaimki dzierawcze, c) zaimki zwrotne, d) zaimki wzajemne, e) zaimki wskazujce, f) zaimki wzgldne.

34

Ze wzgldu na kategori okrelonoci wyrniamy: a) zaimki okrelone, b) zaimki nieokrelone, c) zaimki pytajne.

2. Zaimki osoboweZaimki osobowe maj w jzyku norweskim dwie formy: podmiotow i dopenieniow. Forma podmiotowa stoi w mianowniku, dopenieniowa za, w bierniku. Forma podmiotowa zaimkw osobowych: Liczba pojedyncza jeg ja du ty han on hun ona den on, ona, ono det on, ona ono Liczba mnoga vi my dere wy de oni, one De Pan, Pani, Pastwo

Zaimki han oraz hun zastpuj te rzeczowniki, ktre odnosz si do osb. Dla pozostaych rzeczownikw uywa si: den dla rzeczownikw rodzaju mskiego i eskiego, det dla rzeczownikw rodzaju nijakiego. Zaimkw osobowych nie naley opuszcza przed form osobow czasownika ze wzgldu na identyczno form, na przykad: Jeg snakker norsk. Ja mwi po norwesku. Han snakker norsk. On mwi po norwesku. Dere snakker norsk. Wy mwicie po norwesku. Brak uycia zaimka spowodowaby niecisoci w wyraaniu, bd te niezrozumienie naszej wypowiedzi.

35

Formy den oraz det uywane s w przypadku rzeczownikw nieywotnych. Dotyczy to jednak take rzeczownikw ywotnych, midzy innymi zwierzt, na przykad: Det er en ung hund, men den er klok. To mody pies, ale (on) jest mdry. Hvor er det bussholdeplassen? Den ligger der borte. Gdzie jest przystanek autobusowy? (On) jest tam. Det star et glass melk pa bordet. Det er mitt. Na stole stoi szklanka mleka. (Ona) jest moja. Forma dopenieniowa zaimkw osobowych: Liczba pojedyncza meg mnie deg ciebie Liczba mnoga oss nam, nas dere wam, was

ham jemu, jego dem im, ich henne jej, j Dem Pani, Panu, Pastwu, den jemu, mu, jej, jego, go, j Pana, Pani, Pastwa det jemu, mu, jej, jego, go, j Forma dopenieniowa odpowiada przypadkom innym ni mianownik, a wic polskiemu celownikowi, biernikowi, narzdnikowi i miejscownikowi, na przykad: Du ma reise uten meg. Musisz jecha beze mnie. Det er ikke noe for henne. To nie jest dla niej. Han hjalp oss a finne et sted a bo. Pomg nam znale miejsce do zamieszkania.

3. Zaimki dzierawczeZaimki dzierawcze s klas zaimkw wskazujc na przynaleno lub stan posiadania. W jzyku norweskim zaimki dzierawcze zgadzaj si z rzeczownikiem pod wzgldem liczby i rodzaju. Nie dotyczy to jednak zaimkw trzeciej osoby liczby pojedynczej oraz zaimkw drugiej i trzeciej osoby liczby mnogiej.

36

Zaimek osobowy jeg du han hun vi dere de

Zaimek dzierawczy Liczba pojedyncza Liczba mnoga r. mski r. eski r. nijaki min mi mitt mine din di ditt dine hans hennes var vart vare deres deres

mj-a,-e,i twj-a,-e,i jego jej nasz-a-e wasz-a-e ich

Do zaimkw dzierawczych naley take zaimek sin swj. Posiada on trzy formy zalene od rodzaju gramatycznego rzeczownika: sin dla rodzaju mskiego, si dla rodzaju eskiego, sitt dla rodzaju nijakiego oraz form liczby mnogiej sine. Zaimka tego nie naley myli (co czsto si zdarza) z zaimkami hans jego i hennes jej, na przykad. Olaf har ei kone. Olaf ma on. Kona hans er vakker. Jego ona jest adna. Olaf elsker kona si. Olaf kocha swoj on. (A nie: Olaf elsker kona hans Olaf kocha jego on). W jzyku norweskim zaimek dzierawczy moe sta przed rzeczownikiem (jak w jzyku polskim) lub po nim. Jeeli zaimek dzierawczy stoi przed rzeczownikiem, forma rzeczownika wystpuje w formie nieokrelonej. Jeeli za zaimek dzierawczy bdzie sta po rzeczowniku, rzeczownik wystpi w formie okrelonej, na przykad: min bil bilen min ditt hus huset ditt deres buss bussen deres Forma z zaimkiem dzierawczym po rzeczowniku wystpuje obecnie czciej. Jest ona charakterystyczna przede wszystkim dla jzyka mwionego. Formy z zaimkiem przed rzeczownikiem uywamy gwnie w jzyku oficjalnym lub te, gdy chcemy zwrci uwag na stan po-

37

siadania. Znajdzie to odzwierciedlenie przede wszystkim w intonacji: Det er mitt hus, ikke ditt! To mj dom, nie twj! Naley take doda, e rzeczowniki rodzaju eskiego wystpuj gwnie z zaimkiem dzierawczym wystpujcym z tyu, na przykad: Kona mi jobber pa en skole. Moja ona pracuje w szkole.

4. Zaimki wskazujceJzyk norweski rozwin dwa typy zaimkw wskazujcych, ktrych uycie zalene jest od pozycji mwicego. Inaczej mwic: to, jak nadawca tekstu widzi odlego otaczajcych go przedmiotw, ma wpyw na wybr odpowiedniego zaimka wskazujcego. Zaimki wskazujce posiadaj osobne formy dla rodzaju gramatycznego oraz liczby. Dla rzeczownikw znajdujcych si blisko w przestrzeni (lub te czasie) jzyk norweski posiada nastpujce formy: rodzaj mski: rodzaj eski rodzaj nijaki: liczba mnoga: denne denne dette disse

Jak wida, forma mska i eska s identyczne. Wybr zaimka wskazujcego uzaleniony jest bezporednio od rodzaju gramatycznego rzeczownika, na przykad: en festival denne festivalen ei gate denne gata et hus dette huset billetter disse billettene Naley zapamita, e po zaimkach wskazujcych rzeczownik zawsze znajduje si w formie okrelonej. Dla rzeczownikw znajdujcych si w wikszej odlegoci przestrzennej lub czasowej od mwicego uywa si nastpujcych zaimkw:

38

rodzaj mski: rodzaj eski: rodzaj nijaki: liczba mnoga:

den den det de

Take i tu zaimek uzaleniony jest od rodzajnika rzeczownika, a jego forma po zaimku musi by okrelona, na przykad: en buss den bussen ei jente den jenta et tog det toget kopper de koppene Zaimki wskazujce zarwno te blisze, jak i dalsze przedmioty, czsto opisuj nie tylko sam rzeczownik, ale i rzeczownik z przymiotnikiem. W takich poczeniach take przymiotnik musi sta w formie okrelonej, na przykad: denne gammle stolen dette gammle huset disse gammle byene W jzyku norweskim istniej jeszcze inne zaimki wskazujce. Nale do nich: samme ten sam, taki sam slik, sann taki na przykad: Jeg tar det samme toget hver dag. Kadego dnia jad tym samym pocigiem. Jeg liker ikke a ga med sanne sko. Nie lubi chodzi w takich butach.

5. Zaimki zwrotneZaimki zwrotne s czci czasownikw zwrotnych. Nie wszystkie jednak czasowniki zwrotne w jzyku norweskim maj odpowiednik w postaci czasownika zwrotnego w jzyku polskim. W odrnieniu od jzyka polskiego, w ktrym zaimek zwrotny si jest nieodmienny przez osoby, w jzyku norweskim dla kadej osoby

39

istnieje osobna forma. Forma seg bdzie zatem miaa nastpujce odpowiedniki: jeg du han hun meg deg seg seg vi dere de oss dere seg

Przykady: Vi vasker oss hver dag klokka 7. Myjemy si codziennie o sidmej. Dere kjeder dere pa kurset. Nudzicie si na kursie. Jeg interesserer meg for norsk. Interesuj si norweskim.

6. Zaimek wzajemnyZaimek wzajemny tumaczymy na jzyk polski bardzo czsto przez si, std mylony jest on w wielu przypadkach z zaimkiem zwrotnym seg. Posta norweskiego zaimka wzajemnego brzmi hverandre i poza tumaczeniem si moemy go przeoy jako wzajemnie, nawzajem. Rnic pomidzy zaimkiem zwrotnym a wzajemnym najprociej zrozumie tumaczc na przykad zdanie: Oni si myj. Moemy je przetumaczy zarwno z zaimkiem zwrotnym (zdanie 1), jak i wzajemnym (2). W obu przypadkach znaczenie tych zda bdzie inne: Oni si myj. (1) De vasker seg. (2) De vasker hverandre. Ze zdania (1) wynika, e dwie osoby si myj kada siebie sam. Ze zdania (2) wynika za, e dwie osoby myj si nawzajem jedna drug. Zaimek wzajemny stoi po czasowniku: Vi hjelper hverandre. Pomagamy sobie (wzajemnie). De elsker hverandre. Oni si kochaj (wzajemnie on j, ona jego). / De mo ter hverandre. Oni si spotykaj (wzajemnie; jeden z drugim).

40

7. Zaimki pytajneZaimki pytajne s do szerok klas zaimkw. Za ich pomoc moemy pyta o dowolne inne czci mowy: rzeczowniki, liczebniki, przymiotniki, przyswki i inne. Do najpopularniejszych zaimkw pytajnych nale: hvem kto Odnosi si do osb. Tumaczymy go na jzyk polski nie tylko jako kto, ale take we wszelkich przypadkach zalenych, na przykad: Hvem er du? Kim jeste? Hvem er det? Kto to jest? Hvem snakker du med? Z kim rozmawiasz? Hvem skriver du til? Do kogo piszesz? hva co Odnosi si do materii nieoywionej. Tak samo jak w przypadku zaimka kto, co moe by te tumaczone w przypadkach zalenych, na przykad: Hva vil du? Czego chcesz? Hva er det? Co to jest? Zaimek hva czy si bardzo czsto ze swkiem slags. Za pomoc poczenia hva slags + rzeczownik pytamy o rodzaj, gatunek, na przykad: Hva slags sport driver du med? Jaki rodzaj sportu uprawiasz? Hva slags musikk liker du best? Jaki rodzaj muzyki lubisz najbardziej? Zaimek ten pojawia si w niektrych ustalonych poczeniach frazeologicznych, na przykad: vet du hva? Wiesz co? hva verre er co gorsza hva med...? co powiesz na...? hva meg angar... jeli idzie o mnie...

41

hvor gdzie Za pomoc zaimka hvor pytamy o miejsce, na przykad: Hvor ligger Oslo? Gdzie ley Oslo? Hvor finnes det museum? Gdzie znajduje si muzeum? W wielu poczeniach zaimek ten zmienia swoje znaczenie, na przykad: Hvor mange? ile? Hvor mye? ile? Hvor gammel er du? Ile masz lat? Hvor stort er det? Jak due to jest? hvilken, hvilket, hvilke ktry, ktra, ktre Zaimki te, jak wida wyej, zmieniaj swoje formy zalenie od rodzaju gramatycznego i liczby rzeczownika: hvilken dla rodzaju mskiego i eskiego hvilket dla rodzaju nijakiego hvilke dla liczby mnogiej, na przykad: Hvilken buss tar du til sentrum? Jakim autobusem jedziesz do centrum? Hvilket tog gar direkte til Bergen? Ktry pocig jedzie do Bergen? / Hvilke tomater vil du kjo pe? Ktre pomidory chcesz kupi? hva for en / et jaki, ktry, co za Powysze zaimki s uywane gwnie w jzyku potocznym i zastpuj zaimki hvilken i hvilket. A zatem zamiast zapyta: Hvilken buss tar du til centrum? (jak w powyszym przykadzie), moemy zapyta: Hva for en buss tar du til sentrum? W obu przypadkach bdziemy mieli to samo znaczenie. Tak samo naley te pamita o osobnych formach tych zaimkw dla poszczeglnych rodzajw gramatycznych rzeczownika.

42

8. Zaimki wzgldneNajpopularniejszym zaimkiem wzgldnym jest som, oznaczajcy ktry, ktra, ktre. Zaimek ten, w odrnieniu od polskiego zaimka wzgldnego nie odmienia si ani przez rodzaje, ani przez przypadki, nie posiada take liczby mnogiej, na przykad: ereren min. Ten mczyzna, Denne mannen som gar over gata, er la ktry przechodzi przez ulic, jest moim nauczycielem. Jeg kjenner en gutt som snakker bade norsk og finsk. Znam chopca, ktry mwi zarwno po norwesku, jak i po fisku. Mennesker som bor i Norge drikker ikke sa mye te. Ludzie, ktrzy mieszkaj w Norwegii, nie pij tak duo herbaty.

Jako zaimek wzgldny czsto oprcz som mog wystpi te na przykad hvem, hva, hvor lub hvilken a wic wymienione wyej zaimki pytajne: Jeg vet ikke hva heter legen din. Nie wiem, jak si nazywa twj lekarz. / Du ma spo rre hvem er det. Musisz spyta, kto to jest. Jeg kan ikke huske hvor jeg har mobiltelefonen min. Nie potrafi zapamita, gdzie mam swj telefon komrkowy. Hun ma si meg hvilken bok vil hun fa. Ona musi mi powiedzie, jak ksik chce dosta.

9. Zaimki nieokreloneZaimki nieokrelone wystpuj w zdaniach bezpodmiotowych. Ich tumaczenie na jzyk polski dokonywane jest zwykle za pomoc zaimka si. W jzyku norweskim mamy 2 zaimki nieokrelone: man oraz en. Zaimek man i en mog by uyte w zdaniu w funkcji podmiotu. W funkcji dopenienia mona uywa tylko zaimka en, na przykad:/ Man burde spise gro nnsaker og frukt. Naley je warzywa i owoce.

43

I Polen arbeider man ikke pa so ndag. W Polsce nie pracuje si / w niedziele. ere Man ma va forsiktig nar man drikker varme drikker. Naley by ostronym, kiedy pije si ciepe napoje. Det er vanskelig a finne venner som skal hjelpe en. Ciko jest znale przyjaci, ktrzy pomog czowiekowi. En skal hjelpe deg. Kto pomoe ci.

10. Zaimek detZaimek det ma charakter podmiotu formalnego i wystpuje: a) w konstrukcjach bezosobowych, ktre opisuj zjawiska pogodowe, na przykad: Det regner. Pada deszcz. Det blaser. Wieje wiatr. / Det sno r. Pada nieg. Det skyer over. Chmurzy si. b) przed konstrukcjami z czasownikami va ere lub bli, na przykad: Det er mye regn i Bergen hvert ar. Co roku w Bergen jest wiele deszczu. Det er godt a slappe av etter jobben. Dobrze jest odpocz po pracy. Det blir snart var. Wkrtce bdzie wiosna. c) w zdaniach emfatycznych, czyli takich, w ktrych podkrela si jeden z jego czonw, na przykad: Det er Sven som la erer japansk. To (wanie jest) Sven, ktry uczy si japoskiego. Det er du som skal betale for maten. To (wanie jeste) ty, ktry masz zapaci rachunek. d) w zdaniach, w ktrych nie kadzie si nacisku na sprawc czynnoci, lecz na jej efekt, bd kiedy nie jest moliwe nazwanie sprawcy czynnoci, na przykad: Det skjedde i gar. To zdarzyo si wczoraj. / Det gjo r vondt i hodet. Boli (mnie) gowa. Det smaker godt. To smakuje dobrze.

44

Jzyk norweski od A do Z gramatyka, wiczenia, tabele odmian

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment penej wersji caej publikacji.

Aby przeczyta ten tytu w penej wersji kliknij tutaj.Niniejsza publikacja moe by kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wycznie w formie dostarczonej przez Wydawnictwo KRAM. Zabronione s jakiekolwiek zmiany w zawartoci publikacji bez pisemnej zgody Wydawnictwa KRAM - wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania si jej odsprzeday.

Pena wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie internetowym

http://wydawnictwo-kram.pl