DISSERTATIO PHILOSOPHICA,

CujusPARTEM PRIOREM,

d1vina fulgente gratia!CONSENT. AMPLISS.FACULT. PHILOSOPH.

IN REG. ACAD. UP3AUENSI,PR^SIDE

s:je r:* M:tis magn/e fidet viro, %

D:NO JOHANNEI H R E,

Reg. Canc. CONSILIARIO , Eloqv. et Polit.PKOEESS.R.et Skytt. Acad. L. H.et S. R/S.M..publicje candidor um censur je defekt

MAGNUS JULIUS WINGE,siockholmiensis.

IN AUDIT.CAROL.MAJ. D.VII MAJI, A.MDCCLVII.h. a. m. s.

upsalije, Excud, L. M. HÖJER, Reg. Acad. Typogr.>f i ^ o ^ / vV /•W V jj ■ qu / /- ^ ^

KONGL.MAp.Tsoch RIKSENS

Högftbetrodde MAN och RÅD,* Öfverfte MARSCHALK,

Cancellie RÅD,RIDDARE och COMMENDEUR

af KONGL, MAJ;ts Orden,

Högvälborne Herr CREFFE

Herr CLAESEKEBLAD.

NÅDIGSTE HERRE,■ •'

M —' * — •

EDER EXCELLENCE tåckes ej onådigt upp¬taga , att jag vågar til EDER EXCELLEN¬CE aldraödmjukaft öfverlemna detta mitt

Academifka arbete.Den ogemena nåd med hvilken EDER EX¬

CELLENCE alltid omfattat vetenskaper ock de¬ras idkare upmuntrar mig hårtil, fom ock de Rö¬ra vålgiårningar , hvilka jag varit få lycklig, attafEDER EXCELLENCE få åtnjuta, forbinda mig,att på allt upptånkeligit fått yttra den oupphör¬liga djupefta vördnad, med hvilken jag i all mintid lefver

'V t

Ålärnoåmjukafie TjenaveyMagnus Julius Winge.

Maxime'Keveretiäo & ÄmplffimoS. S. Theologte DOCTORI,

D:no geörgioscröder,

S:^ R:^e M:tis a Sacris SUPREMO, Primarii Ecclefi®Stockholrr.PASTORI,nec non utriusque CpnfiftPRAiSJRIGravifiimo, Schölaruroque ßPHÖRO Vigilantiffimo.

TLJauå wireris VIR Max. Revecend. quod in pr<efentin* -*■ ratiotiem (luåiorum meorum reddiiurus appellcm Re-vcrendiflifnam Nomen Tuum, cujus non tum publica , exfan ftitate jnuneris If ofliciomm, quam privata in (jng'uiös,quibus Tui copia conceditur, promerita Te veremagmmreddünt. Certe horum, fi qmspiarn alius, ego tefiis jatIkufßs fum r quem, vivo adhuc genitore meo, mirifice infinu fovere coepißi, Zf ita qnidem > utpoü ahitum ejus ineodem favoris loco nie benigne \ retinueris. JJt reliqua,i&ternum proedicanda nunc fileqm, commemorabo temporisillius gratißimi memoriam , non fine voluptate fumma adanimum Joepius revocandam, qua,

_ parvulus in examineprxßanäo de ere Tuo fiexanimo pendens faluberrima doSri-nie tfmorum pneeepta' battrire Iicicit. Irtde per dies& ho¬ras accrevit Tui amor reverentia menti mens alte defi¬xa , quam ne quidem ulla temporum vicißitudo, ad ultimafata delebit. Interea, cum vix aliudpene me fit» quodgrati animi vicem fuftinere queat, precabor Humen ubiqueprxfens, ut diu vivas Jofpes, Tuis, Eccleßue Keique Lit¬terari£ fulcrum Zf decus.

MAXIME REVERENDI NOMINIS TUI

V ;V cultor humillimus,. • r; Magnus Julius Wingjj.

D. D.

CAPUT PRIMUM«$. i.

T quse infra di&uri fumos, eofiant evidentiora, patieris B.L.ut prcmitram notionem pcens,quam genuinam concipimusin ejusmodi malo phyfico,quodfuperior , cui curse cordiqueeft falus reliquorum, tanquam

motivum cum a&ione libera fugienda , jufta pro-portione & men fura conjungit.

Hoec allata definitio colncidit cum illa, quam deditKqhlerus, Grotius, Pufendorffius alilque Moralidé, quidicunt, pcen ^ni elTe malum paflionis ob maium adionis ,

quam tarnen, quia rem minus adcurate conficit, paullu-lum immutandam cenfuimus. Ad diftin&ionem enimpoenarum a vindi&a, bello, duello & repreffaliis fubjun-xitnus heic ideam fuperioris, quam tarnen magna erudi-torum cohors illorumque facile princeps Hugo Grotius,& recentioris cevi acutiffimus Phllofophus, illuftris Wol*

A fius

«S3> ; 2 ( (5J®fius" non tantum omittunt, verum etiam ille cuivis habWK & inoocenti jus ac poteftatem concedit luppllcia fu-vnendi a malefico. Sic fonant verba in praeclaro ejus o-jiere de jure Belli & Pacis : Puiiitionem , qua buic fini>fc. emendationi infervit, natura cuivis eße licitam, qutjudicio valeat, tf cjusmodi generis aut paribus vitiis nontcneatur ex ea, qua verbis fit, caßiqatione apparet. Inverberibus vero & aliis, qua toattionis aliquid continentydifcrimen inter perfonas , quibus id liceat aut non liceat,non efi faftum a natura , fed a legibus, qua communemillam generis bwnani propinquitatcm vitandarum rixa-rum ergo ad proximos affetfus reftrinxerunt. Alter, il-luftrem loquor Wolfium, dum poenam dicit efTe malumphyficum ab eo, qui alterum jus obligandi habet , obrnalum morale immiffum , ibi per gaudentem jure obli-gandi non intelligit pollentem majeftate,' fed äqualem,cum par parem, ipfomet docente, poffit obligare. At ve¬ro quam levia haec & debili admodum fulcro innixa fint,nemo non videt, qui vel leviter confiderat flatus natu¬ralis conditionem , in qua omnes nalcimur & immunesab offieiis hypotheticis, qua; per fandionem foederis de*mum introduxit adventitius & civilis ordo^ quare, cum .

alteri fui juris alter obfequium Imperare non poflit, fuafponte inde fequitur , fupplicium ipfi minime irrogan-dum, quippe qvum abfurdum foret, poenas eo in loco exi-gere, ubi obedientiam nequeas. Porro absque jure fu-perioris obligatio manet impoffibilis , & quemadmodumpcena fupponit transgrefllonem legis, ita & lex fuperio-remi Abfit igitur, ut quamcunque molettiam, & ma-lum aliunde vel ab innocentiffimo quoque ob deli&a im¬miffum poenam judices. Spe&at denique facultas illa mo¬ralis, ex aequo & jufto animadvertendi in vitia hominum,ad jus majeftaticum, cujus omnis dignitas & vigor intraejusmodi cotnmunionis pomceria , ubi parilitas & ju-

rium

f<5*2> J 3 (rium & officiorum viget,exfulabit. Unde oppido patef, quödjus puniendi in ftatu natural! & inter äquales non obti-neat, fed tantum competat fuperiori, cujus praecipuumerit f leges fancire , & easdem ratas au&oritate fua ha¬bere in bonorum remunerationem malorumque metumac terrorem.

§. II.Maxime autem muniuntur leges fan&ione pce-

nali, quam iisdem, (i non exprefle, filtern tacite &mt& Mvoim , inefle oportet; jam vero, cum velDEum in communitate, ut ita dicam, univerfali &maxima, vel principem in minori, civili nuncu-pata , agnofcimus iuperiorem & vindicem a&io-num noftrarum , duplex inde enafcitur pcenarumordo, divinus & humanus, uterque conjun&iffimuscum falute humana«

Vifis incommodis flatus ajqualitatis difpiciendumomnino fuit mortalibus , quomodo Tibi fuisque in pofte«rum melius confulerent, quam Tub Statu Naturali 9 ubiob defe&um arbitri & legitimi judicis omnia erant rixa-rum ac contentionls pleniffima, Itaque ad eo fortius ob-viain eundum protervise & fraudi malevolorum , fefeconjunxerunt, uni cuidam, veluti capiti reprasfentativototius corporis moralis * omnia fua jura deferentes,ad cujus voluntatem finguli coalefcentium fe totos com-ponerent. Hinc videas genefin focietatis & legumcivi-ilum, quae fua fere omnia fcita depromfere ex penu Ju«ris Naturalis , fed eadem ita adtemperarunt ad indolem& arbitrium contrahentium, ut in tantum recedant abimmotis iftiusmodi decretis , in quantum felicitas com¬munis id expofceret. Sic firmatis rogationum placitis» adeadein condefcenderunt non modo quique cives in repu-

A 2 blica j

CS» ) 4 (

fclica, (ed ettam receperunt, fe fingula fände fervaturos,ita quidem, ut , digreffione fada, ex ipfa conditione foe¬deris eorum delidi imputabilitas jure derivetur. Ex quoigitur fe quis obligat fuperiori, ftatim ob anomiam pce-nse obnoxium ie ipfe judicat, hoc vigente rigore: jachoc > ant pcenas dabis. Nam vis prsecipua legum in eoconfiftit, quod commonftrent, quid a nobis fadum ve-lit fuperior quid minus» & quae porro violator ibus pcenafit conftituta. Quäpröpter cum fingülari emphafi mihiyidentur Hebraei adpellafle reum 31D » quos haud dubiefeqvuntur aliarum lingvarum fcriptores, peccata debitp-rum nomine compellantes , qvum , qui deliquit, com-penfationem injuria debeat, & ad pcenam fubeundam,obligatione vera, quae ex adu negativo didamini legiscontrario d^icendtt, teneatur *).

Jure puniendi, in quantum tanquam relativa qtiali-tas per fe confideratur, ex natura peccati fluens , cede-re » Principi integrum non eft, nifi fuam vilipendio ex-pofitam velit majeftatem. Quid, quod fine poenarum ir-rogatione peffum iret tota focietas, inprimis qvum eainferdum commitrantur delidorum genera, quae nontantum aliorum innocentiam pericufo exponunt, federiam falutem reip. rn prsecipitium trahunt, & proindegraviflimam poenam non poffunt non promereri. Exhifce jam difputatis fatis liquet, jus puniendi in republi-ca/hacnempe pofita maii labe & protervia, qua nihilfere boni, redi nihil ultro cupiant mortales, indifpenfabi-Iis effe neeefEratis. Scilicet ad propulfanda tot vitiorummonftra, quse difturbant innocentum fecuritatem, opuseft damnis, ignominiis, carceribus, verberibus, exilio& ipfa demum morte, prout imperans hsec delidis pro-portionata invenit, & fatis valida refrenandse audaefce»omnibusque in officio continendis.

r JJJ*') Vid.And. Hochßetter. de JurePocnar. Seä. I.§.p.

€ää> ) 5 (

{.in.Quatenus vfces Supremi Nüminis gerit Impe-

rans, vi majeftatis conceflae, fpii competit jus anim-adverfendi in quasvis anorhalias &: peccata ci-vium, fed quoniam omnibus tollendis exftirpandis-qne non fufricit hicce cuftos terrenus , & ex fee-pius incidunt eauföe, quse jubeant potius pnnitioneTuperfedendum eile, cogitur haud raro uti jure ad-grätiandi,& vitia impunita dimitcere reipublicasconfervandae ergo.

Quod fi alias, certe in pcenis fumendis cireumfpe-dionem & prudentiam adhibeat neceffe eft princeps, riehinc lenitate nimia torpefeant eives, & petulantioresfiant, inde afperkate exacerbentur. Media igitur viaheic incedendum, & quandoquidem nemo prudens, cen-fente Piatone, punit quia peccatum eft, fed ne pecceturamplius , hins faceflere jubebit omne ftudium partium& malevolentiam in fontes , fecundum mpnituin Cice-rönis: Omnis & animadvcrfio '& caßtgatio contumelia va-tafe debet: neque ad ejus, qui punit äliquem, aut vef-bis'Caßigat, fed ad reipublic£ falutem referri a).

S1 animo infefto ad male ipfis faciendum fafces &fecurim ferret imperans , non modo ipfe non expers de-li<fti occafioneni ulterius labendi prseberet,fed commutaretlegitimum imperium infcedam tyrannldem,adverfam o-mni dvbqosTslvYi "uria-et. In eo quidem confpirant pcensbdivin« & human« , quod utrinque fumantur, ut Isefaejuftitiee fatisfiat, & obligatio, quam delinquens trans-grediendo legem contraxit, diflolvatur. Ubique enimeft To «V0//5V pcena corrigendum, & ad leges juftitiae exae-quandum : fed diftingvuntur maxime , ut alia pr«teream,eo quod negle&o & infuper habito npnnunquam fine ex-

piato-») OfflL //25-

<W® )6(

piatorlo, quem compenfatorium etiam nuncupare, tno-ris eft , ad medicinaiem oculos ac digitum potHIimumintendat pcena humana, tam ratione lasfi, ne tale quidIn pofterum ab eodem laedente aut aliis patiatur , quametiam omnium > quorum intererat, non peccatura fuiffe,ut punitlo perpaucos quidem contingens, confpicua ta¬rnen omnibus evadat. Probe enim memor imperans hu-manitatis , facile & citra voluntatem quandoque ruentisin lapfum , adeo non refecat omnia ad vivum, inftar ri-gidi cenforis ad iormulam reip. Platonicse & fine nsevisfuos cives forinaturi, ut porius fequatur morem patris in-dulgentioris , qui comiter filios excipit & (ublevat. Pro-Inde non nifi fegnius progreditur ad vindi&am , & ubieo tandem deventum, utitur enfe, tanquam medicinaqjpadam purgatoria. Medicus (cilicet adhibet duriorapharmaca ad arcendum gravem morbum , & quemadmo-dum refecat membrum tabida lue infe&um , nepars fincera quidpiam mali adtrahat, fic confervandi cor¬poris reliqui caufia curat princeps poenas dimetiendas ir-rogandasque. Finis videlicet hic, omnium incolumitas,obtinetur prsevaricantis emendatione, damni reparatio-ne, laefi fecuritate & aliorum a fimili delidto admonitu:ubi autem adfunt caufisé, quas vetent, quo minus fingulahaec poflint fuccedere , fieri poteft, ut fumta fuppliciaplus noceant, quam profint reipublica?. Quoclrca luben-tes afiurgimus Schuberto b), ita di/Terenti : Quis cafusämnes enumerare valet , quibus aut peetia quacunque,aut duriore animadvertiffe in delinquentes lon^e perni-ciofiiis ed & Principi & reipublicx, quam nullas pror-fus poenas irrogajje.

{.IV.Qvum vadarn pro refpeöu finis & commodi

ex ter*b) PbiloJ, Moral

) i C $20extern! !n repnblica fubeat faciem ifthsec pimiendlratio , facile patec, multum etiam vacillare ipfamjuftitiam humanam , utpote per fe labilem , quamtarnen procul dubio ad accuratiorem lancem exigecdemum San£Hflimum Numen * perfequendb omnesillegitimos mentis humans a&us debita & propor¬tional! pcena, lit ne ullus quideni impune abeac.

Quamtumvis monarcha vi dominii & conceptuscommunisaliquam cum DEO habeat analogiam, cenfen-te Calovio a), infinitum tamen manet difcrimen rationeperfeétionum & virtutum tam intelledualium quam mo-ralium , nulla intelle&us noftri capacitate menfurandum.Dum enim DEus omnia ev ra vvv contemplatur & diju-dicat, cogitur imperans in rebus cognofcendis lento gra-du progredi, nec nifi segrius in veritates altioris indagi-nis penetrat. Quis unquam mortalium animo cemple-Äetur immenfam DEI juftitiam & fanåitatem ? Certe ni¬hil reperitur in natura humana, quod attributa ejus ple-ne referre poffit, & licet ideas habeamus fubftanti»,non tamen inde fequitur, ideam fubftantiae independen-tis , omnifcientis , & omnipraefentis ac astern» nobis itaadefie, ut eminentia illarum proprietatum nobis adcequa-te innotefcat. Hinc ut infantes ex imbecillitace natur»

baibutientes, qualitercunque exprimunt animi fenfa, fimi-lia quodammodo adultorum 5 fic nos omnes ex limita-lione facukatis & intelleétivse & volitivae , fitnulacratantum rudiora perfeélionum divinarum, & longe rudiusadhuc quam pueri fua protrudimus. Quis igitur mirabi-tur, fi labilem dixerimus juftitiam humanam, qu» acei-dentale eft attributum Imperantis, & non nifi analogice,dependenter & per conceptum formalem ipfi ineft. Un-de poteft falva majfeftate de jure fuo remlttere , pcenarn

vela) Ahr. Calw. inScript. Fhilofoph. p. nSf*

) 8, (vel irrogare vel fecus , eamque leviorem aut graviöremreddere , prout circumftantium rerum attributiones tule-rint. Aliter vero enunclandum de DEO, qui uti omnisimperfe&ionis atque mutationum expers , ita juftitiamtenet abfolutiflimam, Tibi non modo eflentialem, fed &exemplarem omnis reélitudinis , vi cujus conftanti vo-luntatis propofito agit & operatur cum creaturis regiminiejus (ubjeétis. Quod autem exercitium hujus juris &imperii eminentis habeat in homines, quemadmodum re-liqua (ua ,attributa , folide colligitur tum a priori peripfiflimam notionem DEI, tum etiam a pofteriori ex o^peribus ejus in creatione & fapienti moderamine. Namut univerfitas ifthsec & fe ipfam confervare nequiit, necalius aderat idoneus tutor, ita ipfo aélu fibi adferuit illudjus ipfe creator, cujus rei luculentum indicium , fl aliadeforent, in eo habemus, quod hominem legis capacemexlegem non reliquerit ; (ed in ipfa ftatijn creationeexemplar ju/Utias fuse ipfi imprefierit, quod ad obfe-quium compelleret, & irrefragabili neceflitate obligaret,rninitando omnibus i is fupplicium , qui confcientias di¬ktamina transgrederentur, & has leges praefrakte concul-carent. Magna enim, ut ait Cicero b) , efl confcienti<evis in utramque partem, ut neque timeant Uli, qui ni¬hil admiferunt, éf potnam Jemper ante oculos verjari pu-tent, qui peccaverunt.

Paulus c) etiam adeo non praeterit has punitioneslegales & (emina turpis atque honeftl , ut eadem potiusinculcaverit nomine ^iKeuoofxocToov r$ GeS , reddentiumgentiles peccantes cc\<cc7tcXoyY\riis & morte dignos , utieventus & omnium temporum hiftoria comprobavit. Etquid eft, quod multis difputemus de juftitia DEI ultrice& naturali ad pcenam obligatione, cum ea manifeftior 'fiat, in relatione ad DEum , qvum peccatum formali'

fenfub) In oratio pro Milone. c) Rom. L 32. II, rf.

<SXI> ) P ( ©ö>fenfu nihil aliud fit, quam injuria In DEum, quse ex~piari debeat. Lsedit enim peccator jus DEI per creatio-nem conttitutum , ejusque majeftatem violat, haud ali-ter ac rebelRs, nova moliturus in Dominum fuum.Immo, peccatum in honorem DEO, jure, ut ajuntperfeéto debitum irrumpit & naturalem Creatorem inter& creaturam nexum dependentise 8c obfequii faltem mo«raliter, & qua intentionem difTolvit» Igitur injuriamdicit , quam inultam relinquere nequit legislator fupre-mus , manente ejus fan&itate & imperio, cujus deftru-endi occalionem cum ne mortalis quidem 9 nifi vefanuscogitaverit, reparandum erir jus, tollenda offenfio, re-larciendus nexus & vindicanda DEI auétoritas, non aliofane medio, quam perp fiione pcense. Ceterum, quianoflra nunquam celTat obligatio, & peccatum objektivein DEum immenfae eft gravitatis, proportionatam & Tibirefpondentem pcenam, fi non intenfive ob noftr« natu-rse finitudinem, certe extenfive infinifam & in ornniafecula duraturam Tibi neceflario depofcet ulfrix DEImanus.

V.Ex adftru&a in fuperioribus jurium divini &

Tiumani potefiate & rigore , liquec, inter le lub-ordinata efle bina haec judicia divina & humana &jun&is viribus confpirare ad dirimendas lites , fub-movenda maleficia 8z promovendam pacem, taminternam quam externam inter homines ; nihilomi-nus adeft difcrirnen ratione ambitus & exercitii, utdum alterum, forum loquor humanuni, ob curtamperfpicaciam inhaeret vitiis tantummodo externis, &quas civitatis diffurbant ordinem, alterum divinumvindicat fibi totius communionis univcrfalis jurisdi-

B &io-

(SS2> } io ( SS2>Öionem , punienclo omnes cogitationis illegitimasmotus infernos & peccara alia , quorum fummamfub refervatis majefhtis Divinae in praefénti com-plectimur.

Nifi ardius enim inter fe 8c indi/Tolufeili nexu con-

junguntur politica 8c jurisprudentia naturalis, vel mutuojfefe expellerent, vel aiterutra harum indolem & nomenlegis amitterer. Jam gaudent legis civiles obligandi vi8c ex ipfa notione eruitur eårum prsetoria feveritas : jusnatur« porro fundatur in veritatlbus intelledui Divinoab «terno repr«fentatis , ergo immutabile 8c necefia-rium efl, confequenter adeo non repugnans civilibusyut potius confirmet placita Iegislatorum in republica.Tandem, uti idem fimul efTe bonum & malum nequit,ita fieri non poteft , ut leges civiles ftatutis juri natur«renitentibus obtineant optatum finem, fed potius eo incafu certa aeceleraretur pernicies. Quid, quod, legesciviles etfi propriam 8c determinatam fui rationem agno-fcant vel leges antiquiores 8c confvetudines nudas velipfaiti cujusvis civitatis naturam, tantum tamen abeft ,uc oblivifcantur prseceptorum juris natur« ut potius il-lud ejus, perfice te ipfum tuumque ftatum, inftar ba¬lens ad dvifatem applicat« , (ibi vindicent. Proindequoties determinand« erunt adiones bominum, ut ci-vium infocietate, femper refpedus habetur, non mo¬do ad metum & injurias tollendas, fed ut defedus eo-

rum, quibus indigemus, ad vit« eonlervationem &commoditatem , fuppleatur. Verum enimvero, cumjus civile non raro in infinitum abeat fua determinatio-ne in fingulis cafibus , 8c qu«dam determinet generalipr«cepto exprimenda, in quibus tranqiiillitas 8c decorumin republica certum 8c uniformem modum requirunt,pluribus & diverfis veftiendum formulis & conceptioni-

bus,

&S® ) II ( Cg

bus, quas jus naturs ignoratj evidens efl:, leges civilespollere facultate augendi minuendique prscepta , & prs-ter jus natura quidpiam ftatuendi pro exigentia rerum.

Hinc pcenarn deli&orum in jure naturs non deter-minatam , pro diverlitate circumfhntiarum decernunt;quid in collifione officiorum fit agendum, determinant,a&iones, jurs naturs juftas, injuftas reddere, & officiabumanitatis irnperfedti juris in perfecta commutare, utubi e, g. imperans nonnunquam vi extorquet Stipem inufurn pauperum, & teftamenta absque teftibus & aliis ce-remoniis nuncupata jubentibus legibus irrita facit. Hscvero omnia ut aélus mere externi abfolvunt vel confti-tuunt reale & adsquatum legum civilium obje&um. Di-vins autem formales five naturalis, requirunt exaftamvits reftitudinem, & aecuratiffime nobis prsfcribunt a-genda omittendaque in quolibec ftatu , uncle etiarn ultri-ci DEl juftitia? omnes reliqus offenfs fubjacent, quasintaélas vel cum majeftate civili non comrnunicatas vo-luit Numer» Sanéliffirnum & ideo fibi foli puniendas re-fervavir. Quorfum fpeéfant offenfiones ipfius, levioradeli&a & aftus in cogitando,ratiocinando &volendo fim-plicieer confiftentes , quippe auos nofcere & moderariSandioris eft Theologis & Phiiofophis. Nos miffis iis,qus revelatio inculcat $ ad duétum juris naturalis confi-deramus refervata rnajeflatis Divins inftar repagulorumfat valide detinentium eos inträ limites pudoris & officii,qui omnem pietatis fenfum non depofuerunt. Et quam-vis horurn intuitu nemini integrum Et, in minimis prolubitu agere, nihil inde detrahitur libertati noflrs con-trarietatis, qus e moralium doélrina exulat, ubi facul¬tas agendi reilringitur ad ileges. Nam adeo,'non irnpii-cat, liberos nos effe, & fimul dependere a DEO* utpotius CCTC7TQV eiTet, fingere homines creatos & juxtaqua voluntatem independentes. Optime igitur confifiit

B 2 Übe-

t$3> > is ( «a?

liberum noftrum arbitrium cum obügatione & neceflitatemorali » & in obfequiis DEO praeftandis maximc confpi.citur. Proinde etiam omnia noltra didta, fada# & cogi-tata in tanturn obnoxia funt pcenis, in quantum diftant anorma Alioqui facile elevaretur au&oriras legislatoris& potentia, quafi fruftra quidpiam faceret, vei deftitue-retur viribus contumaces coercendi, quod plane abfo-num. De cetero fublatam volunt nonnulli juftitiam Di»vinarn vindicativam, utpote minus congruam experien-tiae & naturse DE! , quce longanimis efl & Sera irarum :quoniarn quidquid fert.ur naturaü neceflitate, id agat o-portet femper & quando poflir, quod de ente liberrimo,tefte experientia minirne dicendnm. Prseterea ajunt pec-,cato homuncionis , exilis creaturae , nihil magis decede¬re DEO , quam ip(i additur per obfequia & honores de»bitos, fed pofife iilum immenfa bonitate aeque moveri adcorripenfanduin bonum ac ulcifcendum malum. Verumhtec, utcunque fpeciofa , concidunt feparatione necefii-tatis abfoluts & Phy fiese a morali fatfa, vi cujus exer-cet DEus ultricern fuam juftitiam & punit non admodumIgnis femper & quantum poteft, phyfice urentis, fedmoraliter fub ratione temporis 8z fapientifiimi ejus con-filii. Porro , uti herus, ex ufu & commodo focietatiscompefcit molimina fervi petulanfis & prsemiis afficit prolubitu , fic par eft ratio ipfius DE1, largientis nobis pergratiam plurirna bon3, quibus dum abutimur, non pote-rit non ipfe concitatus , rigidam laefae majeftatisfuae vin-di&am exigere.

CAPUT SECUNDUM,$. I.

Ubi jam prsferis naturs humans labes curaduspenfitatur in relacione ad tenorem juris DEI illimita-

ti

«Ä0 > H (ti quod in capite priori demonllravimus, magna no-bis (uccrefcit copia & numerus refervatorum maje-ftatis Divinae , quorum tarnen prascipua folum tan-gendo, principe loco reponimus vitia epidemica in-tegri cujusdam ccetus atque nationis, peccata aliisdiäa gentilium , utpoce quae una cum ipla gentefuboleTcunc & confvetudine ac ufu impune vulgan-tur.

Neminem, nifi plane hofpitem in prifca antlquitatefugere potett > fingulis fere populis fua fuiffe vitiorummonftra , quibus communiter indulferint , qusequenifi cum ipfa prope natura exuere nequiverint. A-lios enim deprehendimus gulae & ventri nimiumdeditos, alios infervientes lafciviae, quosdam feroces &rebus bellicis ftudentes. Sic referunt annales, quod Ro¬manis faftus & immodica dominandi lubido adhseferit,Perfis mollities & luxuria, Carthaginenfibus perfidia,Graecis comifiatio, immo, fi non paria (altem his affiniaexempla afferre poflerrus Gentium hodie viventium,qua-rum naturalis difpolitio ejusmodi produxifie fcetus credi-tur, quaeque qvum fuarn indolem ducem fequantur tantofaciliorem creduntur mereri veniam. Utcunque verohaec ipfa a naturae patronis excufentur, per phyficamquandam vergentiam, vel per educationem & noxas pa-rentum hauftas fub primis ungviculis, vel denique perregionis fitum & mfluxum climatum , quae multum face«re ad mores hominum formandos non negamus : nihilo-minus tarnen peccata & inclinationes hse, quamvis vehe-mentiffimae, vix atque ne vix quidem erunt fortiores,quam ut iisdem refiftere queat domita voluntas. Nam utboni vel malt ßmus, ejus rei poteßas penes nos efl^ ne-que quidquam eß quod noßram voluntatem vel cogere,vel probibere poteß t Et fi penes animum ßt non aber¬

rare

) 14 (rare, quis cequius aberrationis iUius auEtor dkatur,quam ipj'e animus, g«/' principium & cauffa e/t tam bo-ni quam aver/ionis a bono: in fe ipfo enim bnbet prin¬cipium averßonis a). Huc quoque accedit, quod proni-tas hs&c, qustenus oritur ex peculiari partium in corpo¬re fiuidorum temperatura , motus tantum fit phyficus ,

qui nifi advenerit mentis determinatio, moralis fieri ne-quit. Confequitur hinc ornnes hujuscemodi aétus longaafTvetudine contra&os apud gentes determinationemfuam nancifci ab interno earum & Pfychologico princi-pio, & ideo formali fenfu rationem habere peccatorum,quorum individuus comes erit pcena. Sed cujusnamals, erit, eandern jufta proportione lumere : ceite nontotius perfonse moralis, nifi quemlibet ful ipfius agerepofle ultorem fimul affirmaveris , quia per hypothefiniingula ponuntur membra focietatis eodem malo infe¬na. Et quo minus altera gens proprie loquendo alte¬ram puniat, obflat partim defe&us fuperioritatis, quamvi definitionis §. I. prserequirit pcena , partim lex deabftinendo a re aliena adeoque a juribus aliorum. Perconfenfum & paéta in alium jus tantummodo concedi-tur, qu£e heic anteceffifie tanto segrius oftenditur, quan-to eft certius gentes inter fe ut pares in ftetu natur-ii degere , & hoc paéto, ubi aliquo modo iceditur ea¬rum jus , ipfis integrum efle vim vi repellere, & da-mni illati reparationem quserere fub fchemate tantumvindiélae & ultionis, non aujem punitionis juftse , qusefolius eft imperantis in territorio , nifi quemvis inno-ccntem fiatueris vindicem & fuperiorem, cum Hugo-ne Grotio & fimul confinxeris tertium belli genus, pu-nHivum nempe, adverfum omnium Politicorum fanio-ribus dogmatis. Deinde , rerum fuarum fatagens quivisImperans, vix fatis habebit otii ad externa curanda,

* etfia) Simplic, in Epiä* c, 13.

tö® ) 15 f SJ®etfi promifcue indulgeretur ejusmodi jus pcense & belli:immo quselibet gens fe integerrimam venditare poflet,& conquefta de injuria fub praetextu pii propofiti in ar¬mis perpetuo föret. Aliter vero enunciandum de bar¬baris & populis devi&is, quos ubi jufto bello deviceritquispiam , poteft vi&or cogere ad exuendam fcelerumconivetudinem , uti de Alexandro legimus , qui devi-&is Fogdianis perfvafit, ne interficerent patres & Per-fis, ne uxorem loco haberent matres b)• Certe hujus-cemddi improbitatis gentium noftros gemitus, lacrimas& dolores ciere poflunt, illasque ubi non redierint admeliorem frugem , monitoe correptasque ex communifocialique dlle<flionis homines inter affedtu, manebitcerte pcena fuo demum tempore infligenda. Non qui-dem abnuimus, terrse regionumque motus, inundationesaquarum, bella, peftes, inopiam, famem aiiasque dirasclades atqut ruinas, fuas habere caufias naturales & pro-ximas, juxta tarnen perfvadernur facile, eadem omnfairati DEI vindicis documenta exhibere Iuculentiffima.Par quoque eft ratio legatorum, qui refpeftum fui prin-cipis iervant, & ideo injufte puniuntur in iftius impe-rantis territorio, penes quem vivunt. Sic de oratoribuspublicis Schubertus c): Qvum mnia jura & officio., qiuefunt liberarwn gentium erga le invicem , ea quoque» vijuris gentium, etfi non abfoluti, tamen hyoothetlci, funtprincfpis intuitu legati, & legati intuitu principis, perfe patet, peccata legatorum oratorumqne publicorum

refervatis divinis etiam adfcribi debere.Si It.

S. D. G.b) Referente Plutarcbo in de fortunt Alex. 0. T. f. 32$.7om. II. opp. c) Schuberti Philo/. Pratt. pag. <fyy.§' 221£

$ & # #

Min H E Eoch varde Landsman.

T^klår J Ert wittra werk framftåller,Att undergå de Lårdas prof,

Når deras granfkning dommen faller,Hwad görs Er annan dom behof?

Dock når förftånd med heder blånker,Och för fin möda åran får,

Tillåt min Wån, om jag då tånker,Att det med Eder lika går,

J bar med wett nu derom fkrifwit,Hur ej den Högfta Himla Drott

Fullkomlig donisrått mån/kjor gifwit;Fafi: ett för dem tillräckligt mått.

Se huru derfor FofterbygdenFör Er belöning omforg drar;

Ty bågna dem , fom wörda dygden,Hon fig ftåds förbehållit har.

GEORG NORDEN.