NİRENGİNİRENGİ

KİŞİSEL GELİŞME EĞİTİM VE PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK MERKEZİKİŞİSEL GELİŞME EĞİTİM VE PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK MERKEZİ

Leyla NAVAROLeyla NAVARO

Uzm. Dan. Psikolog / YazarUzm. Dan. Psikolog / Yazar

İskele Sok. Dilek Ap. No: 2/3 Ortaköy / İskele Sok. Dilek Ap. No: 2/3 Ortaköy / İstanbulİstanbul

Tel: 0.212.258 92 51 – 261 68 33 – Tel: 0.212.258 92 51 – 261 68 33 – 0.533.470 95 980.533.470 95 98

Fax: 0.212.260 14 Fax: 0.212.260 14 8686 email: email:

nirengi@nirengi.com. tr nirengi@nirengi.com. tr web: www.nirengi.com.tr web: www.nirengi.com.tr

K A G İ D E R K A G İ D E R    KADIN VE GİRİŞİMCİLİK KADIN VE GİRİŞİMCİLİK ARAŞTIRMA PROJESİARAŞTIRMA PROJESİ   23 Eylül 23 Eylül 20082008

Demografik kitleDemografik kitle : :

15-59 yaş arası kentsel 15-59 yaş arası kentsel Türkiye nüfusunu temsil Türkiye nüfusunu temsil ediyor ediyor

(%95 güven aralığında, %3,5 (%95 güven aralığında, %3,5 hata payı). hata payı).

Araştırma kentsel kadın Araştırma kentsel kadın nüfusunun girişimcilik nüfusunun girişimcilik konusundaki tutum ve konusundaki tutum ve davranışlarını anlamayı davranışlarını anlamayı amaçlıyor.amaçlıyor.

““Kadın ekonomik Kadın ekonomik bağımsızlığa sahip bağımsızlığa sahip olmalıdır” diyenler %45 olmalıdır” diyenler %45 !!!!

%%55 ekonomik 55 ekonomik bağımsızlığa inanmıyor bağımsızlığa inanmıyor ya da istemiyor!!ya da istemiyor!!  

Kadınlar neden Kadınlar neden ekonomik bağımsızlık ekonomik bağımsızlık istemez?istemez?

KADINLAR DENEYİMSİZKADINLAR DENEYİMSİZ  √ Parayla doğrudan √ Parayla doğrudan ilişkide olmayınca, ilişkide olmayınca, paranın kullanımı, paranın kullanımı, tasarrufu ve tasarrufu ve harcanmasında harcanmasında deneyimsiz, bilgisiz ve deneyimsiz, bilgisiz ve özgüvensiz.özgüvensiz.

ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİKÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİK

√ Para bir güç ve iktidar √ Para bir güç ve iktidar sembolüdür ve erkeklerin sembolüdür ve erkeklerin denetimindedir. Parayı denetimindedir. Parayı kazanan kadınlar (eğitimli kazanan kadınlar (eğitimli kadınlar dahil) denetimini kadınlar dahil) denetimini erkeğe vermeyierkeğe vermeyi tercih tercih ediyor.ediyor.

Öğrenilmiş çaresizlik, Öğrenilmiş çaresizlik, aslında yetersiz ve aslında yetersiz ve çaresiz olmayıp, çaresiz olmayıp, toplum ve çevre toplum ve çevre baskısıyla yetersiz ‘miş’ baskısıyla yetersiz ‘miş’ ya da çaresiz ‘miş’ya da çaresiz ‘miş’gibi davranmaktır.gibi davranmaktır.

Kadınlar :Kadınlar :√ ‘kadınsı’ görünmek, √ ‘kadınsı’ görünmek, √ ‘kadın’lığını yitirmemek,√ ‘kadın’lığını yitirmemek,√ ‘cici’ kız olmak,√ ‘cici’ kız olmak,√ yanındaki erkeği güçlü √ yanındaki erkeği güçlü hissettirmek,hissettirmek,√ karar ve iktidar sorumluluğu √ karar ve iktidar sorumluluğu almamak,almamak,√ sevilmemeyi göze almamak,√ sevilmemeyi göze almamak,√ kavgadan, rekabetten kaçmak√ kavgadan, rekabetten kaçmak

için ‘öğrenilmiş çaresizliğe’ için ‘öğrenilmiş çaresizliğe’ sığınırlarsığınırlar..

BBu süreç genelde u süreç genelde bilinçaltı yaşanır.bilinçaltı yaşanır.

√ √ Kendimize Kendimize koyduğumuz iç sınır ve koyduğumuz iç sınır ve kısıtlamalar, genellikle kısıtlamalar, genellikle dışarıdan dışarıdan gelebileceklerden daha gelebileceklerden daha güçlü ve kalıcı etkilidir.güçlü ve kalıcı etkilidir.

EVLİLİK, ÇOCUK VE AİLE EVLİLİK, ÇOCUK VE AİLE SORUMLULUKLARISORUMLULUKLARI

√ Evlilik, çocuk ve aile √ Evlilik, çocuk ve aile sorumlulukları kadınların çok sorumlulukları kadınların çok büyük enerji ve zamanını alır. büyük enerji ve zamanını alır. Girişimde bulunmak, maddi Girişimde bulunmak, maddi olanakların dışında zihin ve zaman olanakların dışında zihin ve zaman özgürlüğü ister. Evlilik ve aile özgürlüğü ister. Evlilik ve aile sorumlulukları buna kolayca imkan sorumlulukları buna kolayca imkan tanımaz (Aile büyüklerinin de tanımaz (Aile büyüklerinin de kadınların sorumluluğunda kadınların sorumluluğunda olduğunu unutmamak gerekir).olduğunu unutmamak gerekir).

Not: Araştırma sonuçları Not: Araştırma sonuçları bunu doğrulamakta : bunu doğrulamakta :

Bekar, dul ya da Bekar, dul ya da eşlerinden ayrı yaşayan eşlerinden ayrı yaşayan kadınların girişimcilik kadınların girişimcilik algısı evli kadınlara ve algısı evli kadınlara ve Türkiye ortalamasına Türkiye ortalamasına göre daha yüksektir göre daha yüksektir (s.15)(s.15)

SORUMLULUK ALMAYI SORUMLULUK ALMAYI İSTEMEMEKİSTEMEMEK√ Paranın denetimi risk ve √ Paranın denetimi risk ve sorumluluk yüklüdür. Bu sorumluluk yüklüdür. Bu riski taşımak, para riski taşımak, para kazanma ve tasarrufunun kazanma ve tasarrufunun sorumluluğunu yaşamak sorumluluğunu yaşamak ciddi bir stres faktörü ve ciddi bir stres faktörü ve yaşam törpüsüdür.yaşam törpüsüdür.

GÜÇLÜ GÖRÜNMEYİ GÜÇLÜ GÖRÜNMEYİ İSTEMEMEKİSTEMEMEK√ Ekonomik bağımsızlık √ Ekonomik bağımsızlık kadını etkin ve güçlü kılar.; kadını etkin ve güçlü kılar.; bu durumda:bu durumda:Lois West’in tanımıyla: Lois West’in tanımıyla: “Erkekler güçsüzlükleri “Erkekler güçsüzlükleri adına utanır, kadınlarsa adına utanır, kadınlarsa güçleri adına..”;güçleri adına..”;

- Güçlü kadın kadınlık - Güçlü kadın kadınlık ve ve dişiliğini dişiliğini kaybedeceğinden kaybedeceğinden korkabilir;korkabilir;

- - Kadın/erkek ilişkisinde güç Kadın/erkek ilişkisinde güç dengeleri değişecektir; bir dengeleri değişecektir; bir erkeğe ekonomik olarak erkeğe ekonomik olarak ihtiyaç duymamak, ihtiyaç duymamak, geleneksel K/E rolleri ve geleneksel K/E rolleri ve sembolleri açısından, sembolleri açısından, erkeğin gücü ve yeterliliğini erkeğin gücü ve yeterliliğini sorgulayabilir; kadınlar sorgulayabilir; kadınlar erkekte bu güçlülük erkekte bu güçlülük (“benden daha güçlü”) (“benden daha güçlü”) imgesi ve idealini imgesi ve idealini yitirmemeyi tercih edebilir;yitirmemeyi tercih edebilir;

- Kadınlar sergiledikleri - Kadınlar sergiledikleri güçsüzlükle, erkeklerin güçsüzlükle, erkeklerin yardımına koşmasını ve bunu yardımına koşmasını ve bunu yaparak onun kendini güçlü yaparak onun kendini güçlü hissetmesini sağlarlar. hissetmesini sağlarlar. Toplumun bilinçaltında erkeğin Toplumun bilinçaltında erkeğin egemenliği ve egosunu korumak egemenliği ve egosunu korumak önemlidir. Bu bir toplumsal önemlidir. Bu bir toplumsal senaryodur. Kadın ve erkek senaryodur. Kadın ve erkek olmanın toplumca öğretilen ve olmanın toplumca öğretilen ve onay gören rolleridir.onay gören rolleridir.

PARA KAZANMAYAN PARA KAZANMAYAN ERKEK GÜÇSÜZ MÜDÜR?ERKEK GÜÇSÜZ MÜDÜR?

Ekonomik bağımsızlık Ekonomik bağımsızlık cinsellikte de erkeğin cinsellikte de erkeğin güçlülüğünü güçlülüğünü sorgulatabilir; kadınlar sorgulatabilir; kadınlar bu dengeleri korumayı bu dengeleri korumayı tercih edebilir;tercih edebilir;

Erkek kimliği ekonomik güç ve Erkek kimliği ekonomik güç ve yeterlilik üzerine kurulu yeterlilik üzerine kurulu olduğundan, ekonomik olduğundan, ekonomik bağımsızlığı olan kadınların bağımsızlığı olan kadınların eşleri bu durumda kendini eşleri bu durumda kendini güçsüz ve “işe yaramaz” güçsüz ve “işe yaramaz” hissedebilir. Kadınlar hissedebilir. Kadınlar yakınındakilerin duygularını yakınındakilerin duygularını sezinler ve duygu korumacısıdır. sezinler ve duygu korumacısıdır. Yakınındakini üzmemek ve Yakınındakini üzmemek ve “ezik” hissettirmemek için kendi “ezik” hissettirmemek için kendi başarısını farkına varmadan başarısını farkına varmadan sabote edebilir.sabote edebilir.

EVDEKİ REKABET, AÇIK EVDEKİ REKABET, AÇIK VE DOLAYLI ŞİDDETVE DOLAYLI ŞİDDET  

Geleneksel K/E rollerinden Geleneksel K/E rollerinden çıkıldığı için eşten direnç, çıkıldığı için eşten direnç, rekabet ve sabotaj yaşanabilir. rekabet ve sabotaj yaşanabilir. Çoğunlukla kadının dişiliği, Çoğunlukla kadının dişiliği, anneliği, eşliği sorgulanır veya anneliği, eşliği sorgulanır veya erkeğin karısına olan dikkat, erkeğin karısına olan dikkat, çekicilik ve özeni azalabilir. çekicilik ve özeni azalabilir. Bunlar dolaylı tehditlerdir ve Bunlar dolaylı tehditlerdir ve kadını yıldırarak bilinçli ya da kadını yıldırarak bilinçli ya da bilinçsiz motivasyonunu keser.bilinçsiz motivasyonunu keser.

AAile içi şiddetle ilgili ile içi şiddetle ilgili araştırmalar eğitimli ve araştırmalar eğitimli ve ekonomik bağımsızlığı olan ekonomik bağımsızlığı olan kadınların eşlerinden şiddet kadınların eşlerinden şiddet görmekte olduğunu görmekte olduğunu bulgulamıştır.bulgulamıştır. (Bkz: “Kadına Yönelik Şiddet’ Ayşe Gül (Bkz: “Kadına Yönelik Şiddet’ Ayşe Gül Altınay – Yeşim Arat, 2007)Altınay – Yeşim Arat, 2007)

√ √ Toplumda kadınlar, Toplumda kadınlar, erkeklerle kıyas ve erkeklerle kıyas ve rekabet gerektiren rekabet gerektiren becerilerini açıkça becerilerini açıkça sergilemekten sergilemekten çekinirler. Bu bir çekinirler. Bu bir toplumsal kadınlık toplumsal kadınlık öğretisidir.öğretisidir.

MAĞDUR KURBANLIĞIN MAĞDUR KURBANLIĞIN İKİNCİL ÇIKARLARIİKİNCİL ÇIKARLARI  √ Kadın ekonomik √ Kadın ekonomik sorumluluk almadan sorumluluk almadan harcamanın ‘keyfini’ harcamanın ‘keyfini’ yitirmek istemeyebilir; yitirmek istemeyebilir; (güce erişemeyen ve (güce erişemeyen ve paranın denetiminde paranın denetiminde olmayan kadınlar para olmayan kadınlar para harcayarak ‘dolaylı harcayarak ‘dolaylı intikam’ alırlar).intikam’ alırlar).

√ √ Kültürümüzde mağduriyet ve Kültürümüzde mağduriyet ve kurbanlık pek cok kadının kurbanlık pek cok kadının yaşadığı durumlardır; ancak yaşadığı durumlardır; ancak mağduriyet ve kurbanlığın mağduriyet ve kurbanlığın ikincil çıkarları vardır: örn. ikincil çıkarları vardır: örn. sempati toplamak, kendini sempati toplamak, kendini acındırarak dikkat çekmek, acındırarak dikkat çekmek, mağdur kurban rolüyle mağdur kurban rolüyle hikayesinin kahramanı olmak, hikayesinin kahramanı olmak, özellikle kadınlar arasında özellikle kadınlar arasında ‘düşen düşeni sever’ ‘düşen düşeni sever’ söylemlerinde mağduriyetle söylemlerinde mağduriyetle ‘kahramanlaşmak’, vb.‘kahramanlaşmak’, vb.

EKONOMİK BAĞIMISIZLIĞI EKONOMİK BAĞIMISIZLIĞI OLAN KADIN EVLENEMEZ Mİ?OLAN KADIN EVLENEMEZ Mİ?√ Evlenmek ve aile kurmak √ Evlenmek ve aile kurmak bir kadın için hala toplumda bir kadın için hala toplumda statü sahibi olmakla statü sahibi olmakla eşdeğerdir. Ekonomik eşdeğerdir. Ekonomik bağımsızlık bir şekilde buna bağımsızlık bir şekilde buna engel olabilir kaygısı gerek engel olabilir kaygısı gerek kadının kendinde gerekse kadının kendinde gerekse ailelerinde yaşanmaktadır. ailelerinde yaşanmaktadır.

√ √ Kadın güçlenirse, Kadın güçlenirse, geleneksel kadın kimliğini geleneksel kadın kimliğini kaybedeceği gibi, erkeğin kaybedeceği gibi, erkeğin de varoluşunu sanki de varoluşunu sanki gereksiz ve geçersiz gereksiz ve geçersiz kılacaktır. Bu nedenle kılacaktır. Bu nedenle ekonomik olarak ekonomik olarak güçlenmek = yalnız güçlenmek = yalnız kalmak’la eş anlam kalmak’la eş anlam taşıyabilir.taşıyabilir.

Paranın Kadın YüzüParanın Kadın Yüzü  √ Para erkek √ Para erkek egemenliğindedir ve egemenliğindedir ve erkeklerin güç simgesidir:erkeklerin güç simgesidir: (Gelir ve pozisyon sahibi (Gelir ve pozisyon sahibi olmak, şişkin cüzdan, olmak, şişkin cüzdan, kredi kartları bir kredi kartları bir erkeği cazip olmasa da erkeği cazip olmasa da bazı kadınların gözünde bazı kadınların gözünde cazip kılabilir). cazip kılabilir).

√ √ Ekonomi ve paranın Ekonomi ve paranın erkeksi bir dili ve erkeksi bir dili ve terminolojisi vardır ve terminolojisi vardır ve ‘kendini bilen’ bir ‘kendini bilen’ bir kadının bu dili kadının bu dili konuşması “yakışık konuşması “yakışık almaz”;almaz”;

√ √ İyi aile kızları para İyi aile kızları para kelimesini ağzına almaz kelimesini ağzına almaz ve para konularında ve para konularında ‘bilgisiz’ ve ‘ilgisiz’ ‘bilgisiz’ ve ‘ilgisiz’ olduğunu ima eder;olduğunu ima eder;

√ √ Eski varlıklı aileler Eski varlıklı aileler kızlarının para kızlarının para istememesi için, onlar istememesi için, onlar istemeden ceplerine istemeden ceplerine koyarlardı; koyarlardı;

√ √ Çünkü kadının para Çünkü kadının para istemesi ‘fahişe’likle istemesi ‘fahişe’likle çağrışımı yapar. Para çağrışımı yapar. Para talep eden ve eli para talep eden ve eli para tutan kadınlar eski tutan kadınlar eski zamanlarda ‘fahişe’likten zamanlarda ‘fahişe’likten geldiği için, kadınların geldiği için, kadınların parayla ilişkileri namus parayla ilişkileri namus göstergesi olarak göstergesi olarak kısıtlanmıştır.kısıtlanmıştır.

√ √ Toplumsal iktidarın ve Toplumsal iktidarın ve paranın erkeklerin paranın erkeklerin elinde toplanması, elinde toplanması, kadınlar için çok sınırlı kadınlar için çok sınırlı bir alan bırakır.bir alan bırakır.

√ √ Paranın denetimi aile Paranın denetimi aile içinde erken yaştan içinde erken yaştan erkek çocuklara erkek çocuklara devredilir, dolayısile devredilir, dolayısile kızlar bu bilgi ve kızlar bu bilgi ve deneyimden yoksun deneyimden yoksun kalırlar.kalırlar.

√ √ Aile mirasında miras Aile mirasında miras denetimi ve kırsal denetimi ve kırsal yörelerde kral payı yörelerde kral payı çoğunlukla erkeklere çoğunlukla erkeklere verilir. Kızlar bu konulara verilir. Kızlar bu konulara dahil edilmediği için, hem dahil edilmediği için, hem öğrenemez, hem de öğrenemez, hem de öğrenmemesi gerektiğini öğrenmemesi gerektiğini öğrenir (Bourdieu’nün öğrenir (Bourdieu’nün ‘bilinçaltı oluşum’ları).‘bilinçaltı oluşum’ları).

√ √ Kızlar ve kadınlar Kızlar ve kadınlar emek ve hizmetlerini emek ve hizmetlerini para karşılığı olmadan para karşılığı olmadan sunmayı çok iyi sunmayı çok iyi bellemişlerdir. Bu duruş bellemişlerdir. Bu duruş bir (fedakar) kadınlık bir (fedakar) kadınlık imgesi oluşturur ve imgesi oluşturur ve toplumca takdir görür. toplumca takdir görür.

√ √ Bu imgenin dışına Bu imgenin dışına çıkıp para ve hakkını çıkıp para ve hakkını talep eden kadınlar talep eden kadınlar toplumsal dilde kolayca toplumsal dilde kolayca ‘orospu’ diye ‘orospu’ diye nitelenirler (hem nitelenirler (hem erkekler hem de erkekler hem de kadınlar tarafından!)kadınlar tarafından!)

KaKadınlar nidınlar niçiçin kendini n kendini sadece ev kadınlığı ve sadece ev kadınlığı ve annelikle kısıtlar?annelikle kısıtlar?

√ √ Anneliğin kutsanması ve toplumca bir Anneliğin kutsanması ve toplumca bir kadın için en yüksek değer olarak kadın için en yüksek değer olarak sunulması kızların potansiyellerini sunulması kızların potansiyellerini geliştirmesine engel olur;geliştirmesine engel olur;

√ Toplumumuzda annelik hala bir kadın √ Toplumumuzda annelik hala bir kadın için vazgeçilmez statüdür. Anneler evde ve için vazgeçilmez statüdür. Anneler evde ve toplumda (sadece anne oldukları için) toplumda (sadece anne oldukları için) değer, saygı ve iktidar talep edebilir.değer, saygı ve iktidar talep edebilir.

√ Anne ol(a)mayan kadınlar toplumda √ Anne ol(a)mayan kadınlar toplumda veya kendi gözlerinde değer ve statü kaybı veya kendi gözlerinde değer ve statü kaybı yaşayabilir.yaşayabilir.

√ √ Kadın varoluşu öncelikle kendini değil, Kadın varoluşu öncelikle kendini değil, başkalarını güçlendirmek üzere yapılanmıştır. başkalarını güçlendirmek üzere yapılanmıştır. Kendini güçlendirmek bir kadın için toplum ya Kendini güçlendirmek bir kadın için toplum ya da kendince ‘bencillik’ diye algılanabilir.da kendince ‘bencillik’ diye algılanabilir.

√ Anne olan kadınların bir nevi korunması √ Anne olan kadınların bir nevi korunması sözkonusudur.sözkonusudur.

√ Ev kadınlığı ve anneliğin kendi √ Ev kadınlığı ve anneliğin kendi çerçevesinde bir nevi korunmacılığı vardır.çerçevesinde bir nevi korunmacılığı vardır.

√ Meslek edinip çalışan kadınların anne √ Meslek edinip çalışan kadınların anne olamama ya da geç anne olma sorunları (tüp olamama ya da geç anne olma sorunları (tüp bebek, vb) kızları erken yaşta anneliğe bebek, vb) kızları erken yaşta anneliğe sevkediyor olabilir.sevkediyor olabilir.

√ √ İçselleştirilmiş kadın imgesinde İçselleştirilmiş kadın imgesinde ev kadını ve anne olmak bir kimlik ev kadını ve anne olmak bir kimlik haline gelmiştir.haline gelmiştir.

Not: Not: AAraştırma sonuçları bunu raştırma sonuçları bunu kanıtlıyor :kanıtlıyor :

Çevrenin kadının esas işinin aile ve Çevrenin kadının esas işinin aile ve çocukları olduğuna dair inancının çocukları olduğuna dair inancının bireysel algı kadar yüksek bireysel algı kadar yüksek olmadığı görülmektedir (s.20).olmadığı görülmektedir (s.20).