Kako Da Zastitite Prava Intelektualne Svojine

POGLAVLJE

Kako da zatitite prava intelektualne svojine1

KAKO DA ZATITITE PRAVA INTELEKTUALNE SVOJINE


POGLAVLJE

2

IMPRESUM

Svijet je u fazi tehnolokog napretka ime je omoguen vei pristup idejama ljudi. Mada je pristup informacijama neophodan, potrebno je potovati prava autora na sadrajima iji su tvorci. Svjetski rjenik engleskog jezika Encarta denie intelektualnu svojinu kao svojinu na originalnoj zamisli koja je zatiena zakonom: originalni kreativni rad manifestovan u materijalizovanoj formi koja se moe zatititi patentom, igom, autorskim pravom. Ova publikacija daje uvid u svijet intelektualne svojine - kakva je sadrina ovih prava, kako se ona odraavaju na ljude i njihov rad i kakav vid zatite postoji u Bosni i Hercegovini. Cilj je da autorima, poslovnim ljudima, univerzitetskom kadru i dravnim institucijama ukae na vanost bitnog elementa ekonomskog razvoja svake zemlje i pomogne im da razumiju temeljne pojmove i sutinu prava intelektualne svojine. Broura je namijenjena i onima koji nisu autori, a upueni su na informacije drugih ljudi. Tu je da ih uputi na pravi nain koritenja takvih informacija kako prava nosilaca autorskog prava ne bi bila zloupotrebljena. Ovim putem se zahvaljujemo Kancelariji za civilne poslove (OPA) Ambasade Sjedinjenih Amerikih Drava, kao i saradnicima na svesrdnoj pomoi bez koje ova publikacija ne bi ni nastala. S potovanjem EXIT Centar

3



POGLAVLJE

4

IMPRESUMBrouru pripremili: Milica Gaji, pravni savjetnik Amela Hadrovi Hasanefendi, predsjednik uprave Sine Qua Non agencije Dragan Miunovi, advokat

Dizajn: arko Kecman Koordinator: Dragan Ostoji Urednik: Zoran Gaji Izdava: EXIT Centar tampa: Europrint Tira: 800 EXIT Centar Vojvode Momila 16 78000 Banjaluka Tel: +387 51 321 110 Fax: +387 51 320 240 E-mail: [email protected] www.itbusiness.ba

Ova studija je tampana uz nansijsku pomo Kancelarije za civilne poslove Ambasade Sjedinjenih Amerikih Drava. Stavovi izneseni u njoj predstavljaju stavove EXIT Centra i ne trebaju se smatrati zvaninim stavom Ambasade Sjedinjenih Amerikih Drava.



POGLAVLJE

6

SADRAJ

11

11 11

1. Uvod

1.1 O EXIT Centru 1.2 Projekat i aktivnosti

12

12 12

2. Intelektualna svojina

2.1 Istorija termina 2.2 Intelektualna svojina kao element razvoja

14 1919 19 19 20 20 21 21 22 23 23 26 27 28 29 29

3. Rjenik pojmova 4. Zatita industrijske svojine4.1 Institut za standarde, mjeriteljstvo i intelektualno vlasnitvo BiH 4.1.1 Uloga Instituta u oblasti zatite intelektualne svojine 4.2 Zakonska regulativa u BiH 4.3 Prava industrijske svojine 4.3.1 Patent 4.3.2. ig 4.3.3 Industrijski dizajn 4.3.4 Geografska oznaka 4.4 Postupak za priznanje prava industrijske svojine 4.4.1 Priznanje prava na patent 4.4.2 Priznanje iga 4.4.3 Priznanje industrijskog dizajna 4.4.4 Registracija geografske oznake porijekla 4.5 Trenutno stanje u BiH u pogledu registracije prava industrijske svojine 4.6 Zapaanja i preporuke

32

36 37 39 39 39 41

4344 45 46 47 48 49

6. Primjeri obrazaca za kolektivno ostvarivanje autorskih prava6.1 Sine Qua Non 6.2 Prijava autorskog djela 6.3 Popis izvedenih djela 6.4 Fonogrami - prijava izdanja 6.5 Popis izvedenih djela - radio 6.6 Popis izvedenih djela - televizija

5152 55 56 58 61 64

7. Primjeri obrazaca za priznanje prava industrijske svojine7.1 Zahtjev za priznanje patenta 7.2 PCT prijava 7.3 Zahtjev za priznanje prava na ig 7.4 Zahtjev za meunarodnu registraciju iga 7.5 Zahtjev za priznanje industrijskog dizajna 7.6 Zahtjev za registraciju geografske oznake

7


32 33 34 34 35

5. Zatita autorskih i srodnih prava

5.1 Pojam autorskog prava 5.2 Srodna prava 5.3 Vaniji propisi u oblasti autorskog prava u Bosni i Hercegovini 5.4 Individualno i kolektivno ostvarivanje autorskih prava 5.4.1 Organizacije autora i specijalizovana pravna lica za kolektivno ostvarivanje prava 5.4.2 Najee vrste prava pod kolektivnim upravljanjem i ostvarivanjem prava 5.5 Agencija za zastupanje i zatitu autorskih prava Sine Qua Non 5.6 Zatita autorskih i srodnih prava 5.7 Meunarodne institucije za intelektualnu svojinu 5.7.1 Meunarodna konfederacija drutava autora i kompozitora (CISAC) 5.7.2 Svjetska organizacija za intelektualnu svojinu (WIPO)


POGLAVLJE

8

POGLAVLJE

1. Uvod 2. Intelektualna svojina 3. Rjenik pojmova

9



POGLAVLJE

10

UVOD

1. Uvod1.1 O EXIT CentruEXIT - Centar za podrku poslovanju u oblasti informacionih tehnologija (IT BSC) je nevladina organizacija iz Banjaluke (Bosna i Hercegovina) sa osnovnom misijom da kreira kritinu masu IT rmi i pojedinaca koji bi kvalitetno mogli odgovoriti na budue zahtjeve tranzicije bosanskohercegovake ekonomije u drutvo upravljano znanjem i informacijama. Rad Centra podran je od Evropske komisije, Kancelarije za civilne poslove Ambasade Sjedinjenih Amerikih Drava, Ambasade Kraljevine Norveke i Administrativne slube grada Banjaluka koje su prepoznale snagu i vrijednost EXIT-a da podstakne osnivanje IT kompanija u BiH, podri poslovanje postojeih IT kompanija, pomogne poveanju izvozne stope u oblasti informacionih tehnologija, te stvori kooperativnu mreu meu glavnim akterima u IT biznisu.

1.2 Projekat i aktivnostiU okruenju gdje su neotuiva ljudska prava naruena, pria o pravima intelektualne svojine zvui kao bajka. Ipak, i ljudska prava i prava intelektualne svojine bave se istim pitanjem: kako denisati odgovarajui obim privatne monopolske moi i podstai autore da stvaraju, a javnosti omoguiti da adekvatno uiva plodove njihovog rada. Prava intelektualne svojine moraju biti stavljena u iri kontekst ljudskih prava, isto kao i sloboda govora i pristup informacijama i znanju. Vrijeme je da Bosna i Hercegovina prihvati modernu praksu i strategije razvijenih zemalja. Mada je dolo do izvjesnih administrativnih i konceptualnih promjena 2002. godine usvajanjem zakonske regulative koja ureuje oblast intelektualne svojine, ak ni institucije koje bi trebalo da provode ove propise nisu dovoljno upoznate sa predmetom. Podstaknut ovakvom situacijom, EXIT Centar je u okviru IT BSC projekta inicirao projekat Promocija prava intelektualne svojine, iji je cilj promocija prava kako generalno, tako i na polju informacionih tehnologija. Fokusiran na razmjenu informacija i stvaranje pozitivne svijesti o potrebi potovanja i zatite prava intelektualne svojine, projekat bi trebalo da prui dodatnu edukaciju javnosti i organima nadlenim za provoenje zakona kako da uzmu aktivno uee u zatiti prava intelektualne svojine. Projektom je ustanovljeno odjeljenje za pitanja intelektualne svojine kao jedinstveni servis u BiH koji klijentima prua savjete o autorskim pravima na njihovim duhovnim tvorevinama, registraciji softvera, licenciranju, pomo pri izradi autorskih ugovora ili informacije o registraciji proizvoda industrijske svojine - jednom rjeju, prua im podrku da zaponu ili unaprijede lokalni razvoj. Aktivnosti ovog odjeljenja usmjerene su na podsticanje domae kreativne inicijative i stranih ulaganja u oblasti informaciono-komunikacionih tehnologija, umjetnosti i nauke.

11


INTELEKTUALNA SVOJINA

2. Intelektualna svojina2.1 Istorija terminaKako same rijei govore, intelektualna svojina je skup tvorevina kreativnog ljudskog uma ili intelekta. Prva kodikacija intelektualne svojine moe se nai u jevrejskim zakonima kodikovanim u Talmudu gdje se zabranjuje Gnevat ha daat, odnosno kraa ideja. Ovi tekstovi su nekoliko stotina godina stariji od prvog evropskog zakona o autorskom pravu donijetog u Engleskoj 1710. godine i poznatog kao Zakon Ane Stjuart (Statute of Anne). Prema postojeim podacima, termin intelektualna svojina vodi porijeklo iz Evrope 19. vijeka. Francuski pisac A. Nion u svom radu Prava autora, umjetnika i pronalazaa (Droits civils des auteurs, artistes et inventeurs) objavljenom 1846. godine pominje proprit intellectuelle. irom svijeta, meutim, upotreba ovog termina nije bila uobiajena sve do osnivanja Svjetske organizacije za intelektualnu svojinu 1967. godine u enevi (World Intellectual Property Organisation - WIPO). Od Francuske revolucije, koja je slijedila Ameriku revoluciju, bilo je mnogo protivrenosti u pogledu prirode autorskih prava i patentne zatite u Evropi; pristalice neogranienih autorskih prava obino su koristili termin svojina, dok su drugi koji su podravali ograniena autorska prava koristili termin intelektualna prava. Sistem koji je trenutno u upotrebi od veine zapadnog svijeta je u saglasnosti sa drugim gleditem, sa ogranienim autorskim pravima koja jednom, ipak, prestaju. Izvor: http://en.wikipedia.org/wiki/Intellectual_Property


2.2 Intelektualna svojina kao element razvojaJedan od najveih problema naeg vremena je problem kako nai put i nain da se zatiti intelektualna svojina. Kako vrijeme bude odmicalo, taj problem e biti sve vei... Nikola Tesla, asopis SUN, 1904.

12

Fotograja: Melika Filipan, Seminar Prava intelektualne svojine, Banja Luka, 10. oktobar 2005. godine

Intelektualna svojina se moe nazvati pepeljugom nove ekonomije. Sumorna ali vrijedna dravna slubenica radi u pranjavoj kancelariji, sve dok joj princ globalizacije i tehnoloke inovacije - otkrivi njenu pravu vrijednost - ne da uzbudljivu, novu privlanost. 1 Ne tako davno zatita i upravljanje pravima intelektualne svojine je bilo tiho podruje kome nije pridavana velika panja. Ipak, u periodu od nekoliko godina pitanja intelektualne svojine poela su da se pojavljuju kao kljuni element korporativne strategije i komponenta koja u velikoj mjeri utie na ugled preduzea.2 Prava intelektualne svojine ne samo da predstavljaju jedan od veih problema sa kojima se BiH suoava, ve i bitan razlog stagnacije zemlje. Usaglaavanje zakona o intelektualnoj svojini je teko zbog sloenosti same prirode ovih prava. Autorsko i srodna prava su sloena dijelom zato to predstavljaju nematerijalna prava na nematerijalnim dobrima, dijelom jer se njima reguliu aktivnosti velikog broja razliitih industrijskih grana, a dijelom jer odraavaju rezultate teko postignutih pregovora i specinih kompromisa. BiH je napravila prve korake ka informacionom drutvu usvajanjem Strategije, Politike i Akcionog plana razvoja informacionog drutva, dokumenata koji jasno naglaavaju potrebu za pomoi i resursima meunarodne zajednice. Pored potrebe za institucionalnom podrkom, ne mogu se zaobii ni neophodna kapitalna ulaganja. iroka upotreba raunarskih mrea i globalni domaaj World Wide Web-a znaajno su doprinjeli plasiranju obilja informacija u digitalnom obliku, kao i mogunosti nevjerovatno jednostavnog pristupa informacijama. Kreiranje, objavljivanje, distribucija i upotreba informacija postali su mnogo jednostavniji i bri u proloj deceniji. Ovo je doprinjelo eksplozivnom privrednom razvoju, ali i velikoj zaradi onih koji su informacije drugih vlasnika umnoavali, distribuisali ili nezakonito koristili. U zemljama jugoistone Evrope ova pojava se rairila do te mjere da ovakve krae nisu u svim sluajevima smatrane nezakonitim. Softverska piraterija liava softversku industriju u Evropi milijardi evra svake godine i slabi mogunosti industrije da dalje stvara i inovira. Softverska piraterija takoe oduzima

1. Intellectual Property - A Power Tool For Economic Growth http://www.wipo.int/about-wipo/ en/dgo/wipo_pub_888/index_ wipo_pub_888.html 2. Intellectual Property - A Power Tool For Economic Growth http://www.wipo.int/about-wipo/ en/dgo/wipo_pub_888/index_ wipo_pub_888.html

13


RJENIK POJMOVA3. Business Software Alliance www.bsa.org

dravama lanicama Evropske Unije preko 200.000 radnih mjesta i preko 9 milijardi evra poreskih prihoda na godinjem nivou. 3 Bez potovanja prava intelektualne svojine nema uspjenog istraivakog rada i razvoja IT poslovanja, digitalne i umjetnosti uopte. Okruenje u kome prava intelektualne svojine nisu zatiena vodi ka: nedostatku motivacije za izradu djela i pruanje usluga originalnog kvaliteta zbog utroenog vremena, truda i novca na stvaranje djela koja autorima ne donose oekivane koristi ukoliko se neovlateno koriste, odlasku strunjaka iz BiH u zemlje koje tite i potuju prava intelektualne svojine, nelegalnoj zaradi - nelegalno umnoavanje hard copy dokumenata, audio i video zapisa, itd., zatvorenim vratima Evropske Unije i Svjetske trgovinske organizacije.

3. Rjenik pojmovaAutor Autor - ziko lice koje je stvorilo djelo. Autorom se smatra lice ije je ime i prezime ili pseudonim oznaen na djelu, dok se suprotno ne dokae. Autorsko delo Autorsko djelo - tvorevina iz oblasti knjievnosti, nauke, umjetnosti i drugih oblasti stvaralatva, bez obzira na vrstu, nain i oblik izraavanja, a ima duhovni sadraj, odreenu formu i originalna je. Baza podataka - Digital Rights Baza podataka - Digital Rights Management (DRM) - novi trend zatite intelektualne Management (DRM) svojine koji stvara tehnoloka sredstva zatite digitalnih autorskih djela. Svrha zatite je spreavanje nelegalne distribucije plaenog sadraja putem Interneta. Digitalni vodeni ig / Digital Digitalni vodeni ig / Digital Watermarking - ine ga uzorci bita ubaeni u digitalnu fotoWatermarking graju, audio ili video zapis koji sadre informacije o autorskom pravu na djelu. Digitalni igovi su napravljeni da budu potpuno nevidljivi, ili, u sluaju audio zapisa, neujni. Mogu se prepoznati samo pomou posebnog softvera. Emisija Emisija - zvuni, vizuelni ili zvuni i vizuelni sadraj koji se emituje u formi elektrinog, elektromagnetnog ili drugog signala. Predmet zatite je emisija u smislu emitovanog radio ili TV programa. Fonogram Fonogram - nematerijalno dobro koje se sastoji u zapisu zvuka, odnosno nizu zvukova. Zvuk, odnosno niz zvukova koji su zabiljeeni u vidu fonograma ne moraju biti zvuno autorsko djelo, ve mogu biti bilo kakav um, buka, ivotinjski ili drugi prirodno ili vjetaki proizvedeni zvukovi. Geografska oznaka porijekla Geografska oznaka porijekla - geografskom oznakom registruju se oznake koje oznaavaju da roba potie sa odreene teritorije, regije ili mjesta na toj teritoriji, na kojoj se odreeni kvalitet, reputacija ili neka druga karakteristika robe moe dovesti u vezu sa njenim geografskim porijeklom. Industrijski dizajn Industrijski dizajn - industrijskim dizajnom titi se izgled cijelog ili dijela proizvoda koji


14

RJENIK POJMOVA

je nov i iji je individualni karakter rezultat posebnih obiljeja linija, kontura, boja, oblika, odnosno materijala proizvoda samog po sebi, ili njegovih ornamenata. Iskljuiva licenca (ekskluzivna licenca) - ova licenca moe biti korisna kada vlasnici prava intelektualne svojine ne ele sami da koriste svoja prava, jer je za iskljuivu licencu mogue traiti veu novanu nadoknadu nego za neiskljuivu. Prije nego dogovore iskljuivu licencu, vlasnici prava moraju biti sigurni da sami ne ele koristiti svoja prava. Izdavaki ugovor - ugovor kojim autor prenosi na izdavaa pravo objavljivanja autorskog djela tampanjem, odnosno umnoavanjem. Kripto zatita / Encrypting - prevod podataka u tajni kod. Da bi ste proitali dokument zatien kripto zatitom morate imati pristup tajnom kljuu ili lozinci koja vam omoguava deifrovanje. Licence - kada vlasnik prava intelektualne svojine eli da dozvoli drugima radnje koje su pod njegovom kontrolom kao vlasnika, moe se ugovoriti licenciranje. Licenca ima dejstvo ugovornog sporazuma i treba da sadri precizna uputstva ta je primaocu licence dozvoljeno, kao i uslove koritenja i iznos novane nadoknade koja e biti plaena davaocu licence (vlasniku prava). Naruavanje kvaliteta / Compression Quality - upotrebljava se za fotograje, audio i video zapise. Ovaj softverski alat umanjuje originalni format i rezoluciju djela, tako da se dobije djelo slabijeg kvaliteta nego originalno. Patent - pravo kojim se titi pronalazak iz podruja tehnike, koji je nov, koji ima inventivni nivo i koji se moe industrijski primjeniti. Poslovna tajna / Tradesecret - informacija koja je poznata samo nekolicini ljudi i ije otkrivanje predstavlja naruavanje povjerenja. Poslovna tajna je informacija ili proces koji obezbjeuje trgovinsku prednost koja je zatiena time to se informacija uva kao tajna. Prinudna licenca - moe se javiti kod patenata i industrijskog dizajna. Njom se ne ukida iskljuivo imovinskopravno ovlatenje autora da dozvoli ili zabrani koritenje njegovog djela, ve se propisuje obaveza autora da, pod razumnim uslovima, prije svega uz razumnu nadoknadu, dozvoli koritenje njegovog djela svakom licu koje to zatrai. Proizvoa baze podataka - lice koje je sopstvenim sredstvima i u sopstvenoj organizaciji nainilo odreenu elektronsku bazu podataka. Proizvoa emisije - ziko ili pravno lice koje je sopstvenim sredstvima i u sopstvenoj organizaciji nainilo emisiju. Ovo, meutim, ne iskljuuje lica koja su emisiju nainila tuim sredstvima, ukoliko su to uinila na sopstvenu odgovornost i uz sopstveni ekonomski rizik. Proizvoa fonograma - ziko i pravno lice koje prvo snimi zvukove izvoenja ili druge zvukove. Proizvoa videograma - lice koje je sopstvenim sredstvima i u sopstvenoj organizaciji nainilo videogram. Iskljuiva licenca (ekskluzivna licenca)

Izdavaki ugovor Kripto zatita/Encrypting

Licence

Naruavanje kvalitet / Compression Quality Patent Poslovna tajna / Tradesecret

Prinudna licenca

Proizvoa baze podataka Proizvoa emisije

Proizvoa fonograma Proizvoa videograma

15


RJENIK POJMOVA

Ugovor o prenosu imovinskih prava Umjetnici izvoai

Ugovor o prenosu imovinskih prava - ugovor kojim se prenose imovinska prava intelektualne svojine i koji nije vaei ukoliko nije potpisan od ili u ime prenosioca prava. Umjetnici izvoai - glumci, pjevai, muziari, plesai i druga lica koja glume, pjevaju, recituju, deklamuju, pokretima ili na drugi nain izvode knjievna ili umjetnika dela. Umjetnicima izvoaima smatraju se i pozorini reiseri, dirigenti orkestra i hora, majstori tona i varijetetski i cirkuski umjetnici. Videogram - snimak odreene sekvence slika koji moe, ali ne mora biti praen snimkom zvuka. Vodeni ig / Watermarking - vizuelno oznaava materijal kursa zatien autorskim pravom i time onemoguava nedozvoljenu upotrebu autorskog djela. ig / Trademark - igom se titi znak koji se moe graki prikazati i koji je podoban za razlikovanje roba, odnosno usluga jednog uesnika u privrednom prometu od istih ili slinih roba, odnosno usluga drugog uesnika.

Videogram Vodeni ig / Watermarking ig / Trademark


16

POGLAVLJE

17


4. Zatita intelektualne svojine


POGLAVLJE

18

ZATITA INTELEKTUALNE SVOJINE

4. Zatita industrijske svojinePrava industrijske svojine su prava patenata, robnih i uslunih igova, industrijskog dizajna i geografske oznake. Priznanjem, odnosno registracijom prava industrijske svojine nosioci prava stiu materijalna i moralna prava. Materijalna prava imaoca prava industrijske svojine obuhvataju iskljuiva prava privredne eksploatacije i raspolaganja. Sticanje pojedinih prava industrijske svojine u Bosni i Hercegovini ostvaruje se podnoenjem prijave Institutu za standarde, mjeriteljstvo i intelektualno vlasnitvo Bosne i Hercegovine odnosno ispostavama Instituta. Institut takoe prima prijave kojima se zahtijeva sticanje prava industrijske svojine u inostranstvu, ako je to u skladu sa meunarodnim ugovorima i konvencijama. Sticanje prava industrijske svojine u Bosni i Hercegovini moe se zahtijevati i prijavom podnesenom u inostranstvu koja nije podnijeta Institutu, ukoliko je to u skladu sa meunarodnim ugovorima i konvencijama. Pravni uinak priznatih prava industrijske svojine iz takvih prijava je izjednaen sa pravima industrijske svojine koja su priznata na osnovu nacionalnih prijava, osim ako je meunarodnim ugovorom ili konvencijom drugaije odreeno.

4.1 Institut za standarde, mjeriteljstvo i intelektualno vlasnitvo BiHUredbom sa zakonskom snagom, koju je donijelo Predsjednitvo Republike Bosne i Hercegovine, utemeljen je Zavod za standardizaciju, mjeriteljstvo i patente BiH (Slubeni list RBiH, br. 18/92), koji je poeo sa radom 01.10.1992. godine. Danas, osnovu za rad na industrijskoj svojini u Bosni i Hercegovini ini Zakon o osnivanju Instituta za standarde, mjeriteljstvo i intelektualno vlasnitvo BiH (Slubeni glasnik BiH, br.19/01).

4.1.1 Uloga Instituta u oblasti zatite intelektualne svojineInstitut za standarde, mjeriteljstvo i intelektualno vlasnitvo BiH bavi se zatitom vlasnikih prava industrijske svojine. Institut u stvari ispunjava ulogu regulatornog organa za zatitu prava industrijske svojine, od ega je najvanija funkcija registrovanja zatienih prava iz ove oblasti.

4.2 Zakonska regulativa u BiHPravo industrijske svojine u BiH regulisano je Zakonom o industrijskom vlasnitvu u BiH iz 2002. godine. BiH je usvojila i prihvatila sve najvanije meunarodne konvencije i sporazume iz oblasti industrijske svojine: Konvencija o osnivanju svjetske organizacije za intelektualno vlasnitvo Pariska konvencija Bernska konvencija za zatitu literarnih i umjetnikih radova Madridski aranman o meunarodnoj registraciji igova (omoguuje jednostavnu zatitu igova u zemljama potpisnicama uz pristupanu cijenu) Nianski aranman o meunarodnoj klasikaciji proizvoda i usluga radi registrovanja igova

19



Lokarnski aranman o ustanovljenju meunarodne klasikacije za industrijske uzorke i modele Ugovor o saradnji na podruju patenata (PCT-Patent Cooperation Treaty, 1970. oko 100 zemalja potpisnica)

4.3 Prava industrijske svojinePrema vaeim pravnim propisima, pravo industrijske svojine se odnosi na patentno pravo, pravo zatite iga, industrijskog dizajna i geografskih oznaka porijekla roba i usluga.

4.3.1 PatentPatent je pravo kojim se titi pronalazak iz podruja tehnike koji je nov, koji ima inventivni nivo i koji se moe industrijski primijeniti. Ne smatraju se pronalascima: otkria, naune teorije i matematike metode, estetske tvorevine, planovi, pravila i metodi za izvoenje umnih aktivnosti, igara ili privrednih aktivnosti, raunarski programi, prikazivanje informacija denisano samim sadrajem tih informacija.



Pronalazak je nov ako nije obuhvaen stanjem tehnike. Pod stanjem tehnike podrazumijeva se sve to je uinjeno dostupnim javnosti u svijetu pismenim ili usmenim putem, upotrebom ili na bilo koji drugi nain prije datuma podnoenja prijave patenta. Smatra se da pronalazak ima inventivni nivo ako rjeenje odreenog problema za strunjaka iz odgovarajue oblasti na oigledan nain ne proizlazi iz stanja tehnike. Smatra se da je pronalazak industrijski primjenljiv ako je predmet pronalaska tehniki izvodljiv i ako se moe proizvesti ili upotrijebiti u bilo kojoj oblasti industrije i u poljoprivredi. Izuzev pronalaska za postupak, biljnu vrstu i ivotinjsku pasminu, patentom sa skraenim trajanjem moe se zatititi: pronalazak koji ispunjava uslove patentibilnosti, pronalazak koji je nov, industrijski primjenljiv i koji ima inventivni nivo. Patent ne moe biti dodjeljen za: pronalaske ije bi objavljivanje ili koritenje bilo protivno javnom poretku ili moralu, pronalaske hirurkog ili dijagnostikog postupka, ili postupka lijeenja koji se primjenjuje neposredno na ivom ljudskom ili ivotinjskom organizmu, osim pronalazaka koji se od-

20


nose na proizvode, materije ili smjese koje se upotrebljavaju pri takvom postupku.

4.3.2. ig ( -Trademark )igom se titi znak koji je u privrednom prometu namijenjen za razlikovanje robe, odnosno usluga iste ili sline vrste. igovno pravo ureuje odnose izmeu uesnika u privrednom prometu u vezi sa znacima koji slue za razlikovanje proizvoda i usluga. ig, individualizirajui proizvod u oima potroaa, informie potroaa o kvalitetu proizvoda i time kod potroaa stvara odreenu sigurnost. Zvanina podjela igova, prema Nianskom aranmanu, razlikuje proizvodne i trgovake igove, dok je u naem pravu ea podjela na robne i uslune igove. Postoji i podjela na: individualne i kolektivne igove (prema broju nosilaca/korisnika i drugim kriterijumima), nazivne, gurativne i mjeovite, dvodimenzionalne i trodimenzionalne, proste i sloene, domae, regionalne i meunarodno registrovane igove.

Znaci razlikovanja, igovi, oznake porijekla proizvoda, nazivi rmi i Internet domena su prava industrijske svojine. Vrste zatite su: igovi i usluge, kolektivni igovi, rijei, slova, brojevi, slogani, skraenice, graki prikazi, kombinacije boja i njihovih nijansi, trodimenzionalni igovi, materijali za pakovanje, sve karakteristine oznake, kao i kombinacije svega navedenog. igom se ne smatraju peat, tambilj i punca4.


4. Slubeni znak za obiljeavanje dragocjenih metala, mjera, itd.

4.3.3 Industrijski dizajnIndustrijskim dizajnom titi se izgled cijelog ili dijela proizvoda koji je nov i iji je individualni karakter rezultat posebnih obiljeja linija, kontura, boja, oblika, odnosno materijala proizvoda samog po sebi ili njegovih ornamenata. Proizvod znai bilo koji industrijski ili zanatski proizvod, ukljuujui dijelove za sastavljanje u kompleksan proizvod, grupe ili kompozicije proizvoda, ambalau, modne krojeve, grake simbole i topografske oznake, iskljuujui raunarske programe i poluprovodne proizvode. Oblik cijelog ili dijela proizvoda smatrae se novim ako identian oblik cijelog ili dijela proizvoda prije datuma podnoenja prijave industrijskog dizajna nije bio dostupan javnosti, odnosno, ako je zahtijevano pravo prvenstva prije priznatog datuma prvenstva.

21



Oblik cijelog ili dijela proizvoda smatrae se identinim ako se njegov specini oblik razlikuje samo u neznatnim detaljima, odnosno ako predstavlja samo kombinaciju poznatih oblika. Industrijskim dizajnom ne moe se zatititi cijeli ili dio proizvoda: kada je njegov izgled ili upotreba protivna zakonu ili moralu, koji sadri dravni ili drugi javni grb, zastavu ili amblem, naziv ili skraenicu naziva neke zemlje ili meunarodne organizacije, kao i njihovo podraavanje, osim po odobrenju nadlenog organa odnosne zemlje ili organizacije, oblik cijelog ili dijela proizvoda koji je uslovljen iskljuivo tehnikim ili funkcionalnim razlozima, lik ili ime lica moe se zatititi samo po pristanku tog lica. Lik ili ime umrlog lica moe se zatititi samo po pristanku branog druga i djece umrlog, a ako njih nema, sa pristankom roditelja, a ako nema roditelja, sa pristankom drugih nasljednika, ukoliko testamentom nije drugaije odreeno. Za zatitu lika istorijske ili druge umrle znamenite linosti potrebna je i dozvola nadlenog organa.

4.3.4 Geografska oznakaGeografskom oznakom registruju se oznake koje oznaavaju da roba potie sa odreene teritorije, regije ili mjesta na toj teritoriji, na kojoj se odreeni kvalitet, reputacija ili neka druga karakteristika robe moe dovesti u vezu sa njenim geografskim porijeklom. Geografska oznaka moe se takoe registrovati za naziv robe koji je dugom upotrebom u privrednom prometu postao poznat kao znak da roba potie sa odreene lokacije ili regije.KAKO DA ZATITITE PRAVA INTELEKTUALNE SVOJINE

Geografska oznaka moe se upotrebljavati za oznaavanje prirodnih proizvoda, ukljuujui poljoprivredne, industrijske i zanatske proizvode. Geografska oznaka je kolektivno pravo koju mogu upotrebljavati u privrednom prometu samo lica koja proizvode robu i stavljaju u promet. Korisnik geografske oznake ima pravo da oznaku upotrebljava u privrednom prometu za oznaavanje roba na koje se geografska oznaka odnosi. Geografska oznaka nee se registrovati za: oznake koje bi oznaavale ili upuivale da odreena roba potie iz odreenog geografskog podruja koje nije stvarno mjesto porijekla, na nain koji bi obmanuo javnost u pogledu njegovog geografskog porijekla, oznake koje su svojom dugom upotrebom u privrednom prometu postale opte poznate u trgovini za oznaavanje odreene vrste robe.

Koritenje geografske oznake od neovlatenih lica bie zabranjeno: kada roba ne potie iz kraja naznaenog geografskom oznakom, ak i ako je oznaeno stvarno porijeklo robe, ako je upotrijebljen prevod geografske oznake ili ako geografska oznaka sadri oznaku vrsta, stil, imitacija i slino.

22


4.4 Postupak za priznanje prava industrijske svojine4.4.1 Priznanje prava na patentPravo na zatitu pronalaska izvorno pripada tvorcu pronalaska (inovatoru). U postupku za dodjelu patenta inovatorom se smatra lice koje je prvo podnijelo urednu prijavu, osim ako iz prijave ne proizilazi drugaije, ili ako odlukom suda nije odreeno drugo lice kao inovator. Ako je pronalazak nastao zajednikim radom vie inovatora, pravo na patent pripada svim inovatorima. Prijavu patenta podnosi zainteresovano lice (aplikant moe da bude svako ziko ili pravno lice sa teritorije BiH, dok strana zika i pravna lica moraju imenovati lokalnog zastupnika). Sticanje pojedinih prava industrijske svojine u BiH ostvaruje se podnoenjem prijave Institutu za standarde, mjeriteljstvo i intelektualno vlasnitvo BiH. Institut takoe prima prijave kojima se zahtijeva sticanje prava industrijske svojine u inostranstvu, ako je to u skladu sa meunarodnim ugovorima i konvencijama. Sticanje prava industrijske svojine u BiH moe se zahtijevati i prijavom podnesenom u inostranstvu koja nije podnesena Institutu, ukoliko je to u skladu sa meunarodnim ugovorima i konvencijama. Pravni uinak priznatih prava industrijske svojine iz takvih prijava je izjednaen sa pravima industrijske svojine koja su priznata na osnovu nacionalnih prijava, osim ako nije meunarodnim ugovorom ili konvencijom drugaije odreeno. Inovator mora biti imenovan u prijavi, osim ako ne potpie odricanje od tog prava. Minimalni zahtjevi da bi se predala aplikacija su:KAKO DA ZATITITE PRAVA INTELEKTUALNE SVOJINE

ime i adresa aplikanta, ime i adresa inovatora (ili potvrda da on/ona ne eli biti imenovan/a), naziv izuma, jedna prethodna kopija specikacije, zahtjevi i crtei (ako ih ima).

Tada se stie prvenstvo prijave, odnosno prioritet koji djeluje prema svakom drugom licu koje bi za isti pronalazak podnijelo patentnu prijavu poslije tog trenutka. Podnosiocu zahtjeva se izdaje potvrda, tzv. rubrum. Pored prioriteta u BiH, postoje jo dvije vrste prioriteta, meunarodno priznatih odredbama Konvencije Pariske Unije za zatitu industrijske svojine, koje prihvata i nae pravo: sajamski prioritet (l. 11 Konvencije po kome lice koje izloi neki pronalazak na zvaninoj ili zvanino priznatoj izlobi moe u prekluzivnom roku od 3 mjeseca od dana zatvaranja izlobe traiti zatitu za taj proizvod sa prioritetom od dana izlaganja, uz podnoenje potvrde o vrsti i karakteru izlobe i izlaganja), unionistiki prioritet (l. 4 Konvencije po kome se pripadniku zemlje Pariske Unije koji je u nekoj zemlji Unije podnio urednu patentnu prijavu dozvoljava da podnese prijavu i u drugim zemljama Unije u roku od 12 mjeseci).

Zahtjev za priznanje patenta treba da sadri: punomo, ukoliko aplikant prijavu podnosi putem zastupnika,

23


kopiju (2 kopije) specikacije patenta, zahtjevi, abstrakt, crtei, prioritetni dokumenti (ako ih ima) koji se predaju 3 mjeseca od dana predaje, prevod je poeljan (ako nije na engleskom) i nije potrebna legalizacija.

Ispitivanje patentne prijave se vri kao formalno ispitivanje i ispitivanje sa ogledom na oiglednu nepatentnost. Ako je prijava uredna, ispituje se da li su ispunjeni uslovi za priznanje prava koje se trai. Ispravke i dopune aplikacije su mogui u specikaciji, zahtjevu, abstraktu i crteu, ali bitne promjene ili zahtjev za proirenje zatite nisu dozvoljeni. Patent se objavljuje u roku od 18 mjeseci od dana prijave ili dana prioriteta (aplikant moe zahtijevati raniju prijavu, ali ne prije isteka roka od 3 mjeseca od dana prijave). Abstrakt sa jednim crteom (ako postoji) objavljuje se u Slubenom glasniku Instituta za standarde, mjeriteljstvo i industrijsko vlasnitvo BiH. Aplikacije se uvaju u tajnosti prije objave u Slubenom glasniku. Patent se izdaje rjeenjem (u granicama istaknutih zahtjeva) podnosiocu koji je prvi podnio patentnu prijavu. Ako smatra da uslovi za priznanje patenta nisu ispunjeni, Institut e odbiti patent, ili e ga usvojiti djelimino, ali je prethodno duan da pismenim putem obavijesti podnosioca prijave o razlozima odbijanja, odnosno djeliminog priznanja zahtjeva, kako bi mu omoguio da se u primjerenom roku o razlozima izjasni, ili da podneseni zahtjev izmjeni, odnosno dopuni (taj rok ne moe biti dui od 90 dana). Patenti se upisuju u Registar patenata koji ima svojstvo javne knjige, a za podatke unijete u njega vai naelo publiciteta. U registar se upisuju i podnesene patentne prijave, kao i podaci o nosiocu patenta, odnosno podnosiocu prijave, a naroito: ime i prezime, odnosno rma i naziv, zanimanje (predmet poslovanja), adresa (sjedite), ime pronalazaa, datum podnoenja prijave, pravo prvenstva, datum objavljivanja prijave, odnosno rjeenja o priznanju prava i datum registrovanja. Rjeenje o priznanju prava na patent oglasie se nitavim ako se utvrdi da nisu postojali uslovi za priznanje tog prava, a naroito ako opis pronalaska uz prijavu nije bio jasan ili potpun, tako da ga prosjean strunjak prema opisu ne moe primijeniti u proizvodnji. Rjeenje o priznanju patenta se oglaava nitavim po slubenoj dunosti na prijedlog zainteresovanog lica ili javnog tuioca koji su svoj prijedlog duni potkrijepiti dokazima. Osporavanje patenta se moe vriti iz razloga to je patent izdat na ime lica koje nije pronalaza, odnosno njegov nasljednik, ili drugi pravni sljedbenik. Osporavanje patenta se vri tubom sudu, a proces moe pokrenuti samo zainteresovano lice. Ova tuba se moe podnijeti za sve vrijeme trajanja patentne zatite. Teret dokazivanja u tubi za osporavanje patenta je na tuiocu, a sudska presuda deklarativno dejstvuje - njome se potvruje da je on pronalaza, tj. pravni sljedbenik pronalazaa. Patent vai 20 godina. Za sticanje i odravanje vanosti patenata plaaju se odreene takse (administrativne takse i posebni trokovi postupka)5. Patent sa skraenim trajanjem traje 10 godina raunajui od datuma podnoenja prijave. Trajanje vanosti patenta moe se neposredno po proteku 20 godina produiti jo najvie za 5 godina u sljedeim sluajevima: ako je proglaeno ratno stanje ili slina vanredna mjera - za vrijeme trajanja


5.Vie informacija na web stranici Instituta za standarde, mjeriteljstvo i intelektualno vlasnitvo BiH http://www.basmp.gov. ba/iv/patenti.htm

24


takvog stanja, odnosno, okolnosti, ako je predmet patenta proizvod ili postupak za proizvodnju, odnosno upotrebu proizvoda, za koji je prije poetka privrednog koritenja potrebno provesti zakonom propisani postupak za izdavanje odobrenja - za vrijeme trajanja tog postupka.

ZastupniciFizika i pravna lica koja se bave zastupanjem u postupku zatite prava industrijske svojine pred Institutom moraju biti upisana u registar zastupnika koji vodi Institut. U registar zastupnika upisuju se pravna i zika lica koja ispunjavaju uslove utvrene posebnim propisom. Strana pravna ili zika lica ostvaruju prava iz ovog zakona u postupku pred Institutom samo preko zastupnika koji je ovlaten za zastupanje.

Povreda patentnog pravaUkoliko doe do povrede patentnog prava, zakonodavstvo predvia tri oblika zatite: krivinopravnu, upravnopravnu i graanskopravnu. Krivinopravna zatita postoji kod krivinih djela (npr. objavljivanje povjerljivog pronalaska ili traenje njegove zatite u instranstvu bez odobrenja nadlenog organa, neovlatena upotreba tueg prijavljenog ili zatienog pronalaska, itd.), te kod prekraja (npr. protivno volji pronalazaa navoenje u patentnoj prijavi da se pronalaza odrekao prava da bude naveden kao takav). Graanskopravna zatita predvia ovlatenje nosioca patentnog prava da tubom zahtijeva prestanak radnje kojom se vri povreda njegovog prava, kao i nadoknadu priinjene tete. Kao povreda se smatra neovlateno koritenje zatienog pronalaska u privrednom prometu, ili neovlateno raspolaganje patentom. Tuba za povredu prava moe se podnijeti u roku od 3 godine od dana saznanja za povredu i uinioca. Tubu nije mogue podnijeti poslije isteka roka od 5 godina od dana uinjene povrede. Upravnopravna zatita predvia ovlatenje nosioca patentnog prava da zahtjevom za inspekcijski nadzor prijavi trinoj inspekciji povredu svog prava, koja e nakon utvrivanja injenica donijeti rjeenje o prestanku povrede prava, tj. zabrani stavljanja u promet proizvoda koji je falsikat. Ako se nosiocu prava industrijske svojine uini vjerovatnim da bi uvozom odreene robe u dravu bila povrijeena njegova iskljuiva prava, moe se pokrenuti upravni carinski postupak, a carinski organi mogu na njegov prijedlog narediti: da nosilac prava ili njegov predstavnik moe pregledati robu, da se roba oduzme, iskljui iz prometa ili uniti.KAKO DA ZATITITE PRAVA INTELEKTUALNE SVOJINE

25


4.4.2 Priznanje igaSudska zatita znaka razlikovanja ostvaruje se bre i potpunije ukoliko je znak zatien igom (hitan postupak, privremene mjere u odreenim sluajevima, lake dokazivanje povrede prava, nadoknada tete esto u veem iznosu). Zbog toga je vano naziv rme i svaki razlikovni dio rme zatititi igom, a korisno je zatititi i komercijalni naziv proizvoda, likovne tvorevine, itd. Pravo predaje prijave za zatitu iga ima svako pravno ili ziko lice sa teritorije BiH, dok strana zika i pravna lica moraju imenovati lokalnog zastupnika. Stranci uivaju ista prava kao i graani BiH prema meunarodnim ugovorima, konvencijama ili na bazi reciprociteta. Postupak za priznanje iga pokree se podnoenjem prijave za priznanje iga Institutu za standarde, mjeriteljstvo i intelektualno vlasnitvo BiH. Prijava iga mora sadravati: zahtjev za priznanje iga, ime i prezime ili trgovaki naziv podnosioca, adresu prebivalita (ako je podnosilac ziko lice), ili poslovnog sjedita (ako je podnosilac pravno lice), izgled znaka koji se eli zatititi igom; ako je prijavljen trodimenzionalni znak, prikaz dvodimenzionalnog izgleda znaka sa najmanje dva pogleda - projekcije koje su okomite jedna na drugu; ako je znak pisan nekim drugim pismom osim latinice, njegovu transliteraciju na latinicu, popis roba, odnosno usluga za koje je zatraena zatita znaka u skladu sa Nianskim aranmanom o meunarodnoj klasikaciji roba i usluga radi registracije igova, naznaenja boje, odnosno kombinacije boja, ako se trai zatita znaka u boji.KAKO DA ZATITITE PRAVA INTELEKTUALNE SVOJINE

Ako podnosilac prijave u ostavljenom roku ne postupi prema pozivu Instituta ili ne plati taksu i trokove postupka za njeno ureenje, prijava se zakljukom odbacuje. Ako prijava ispunjava uslove za priznanje prava, Institut e pozvati podnosioca prijave da plati taksu i trokove postupka za prvih 10 godina odravanja prava na ig i trokove objave iga u Slubenom glasniku Instituta. Nosilac iga, odnosno podnosilac prijave moe podnijeti zahtjev za meunarodno registrovanje iga u skladu sa vaeim meunarodnim ugovorima i konvencijama. Nosilac iga ima iskljuivo pravo da igom obiljeava robu, odnosno usluge za koje je priznat, i iskljuivo pravo upotrebe iga u privrednom prometu za te robe, odnosno usluge, te upotrebu iga na sredstvima za pakovanje, katalozima, prospektima, oglasima i drugim oblicima ponude, na uputstvima, fakturama, u korespondenciji i drugim oblicima poslovne dokumentacije (od datuma podnoenja prijave). Nosilac iga moe zabraniti treim licima da bez njegovog odobrenja upotrebljavaju znak koji je isti ili slian znaku za robe, odnosno usluge iste ili sline vrste kao to su one za koje je ig priznat, ili ga upotrebljavati za obiljeavanje tih roba, odnosno usluga, posebno da ga stavljaju na robu ili njihovu ambalau, nude usluge ili stavljaju na trite robu sa tim znakom, ili skladite proizvode sa namjerom stavljanja na trite, uvoze ili izvoze robu sa tim znakom, ili upotrebljavaju taj znak u trgovakom imenu, korespondenciji ili oglaavanju.26


Odravanje prava zatienih igom traje 10 godina, uz neogranien broj produavanja vaenja prava, pod uslovom da nosilac prava tokom posljednje godine trajanja desetogodinjeg perioda zatite, ili najkasnije est mjeseci nakon isteka tog perioda Institutu podnese zahtjev za produenje vaenja iga i uplati odgovarajuu taksu i trokove postupka. Novi period zatite zapoinje danom isteka prethodnog desetogodinjeg perioda zatite. ig prestaje istekom roka od 10 godina za koje je priznat ako podnosilac iga ne podnese, u propisanom roku, zahtjev za produenje vaenja iga i ne plati takse i trokove postupka.

Zatita prava na igKrivinopravna zatita prava na ig postoji u sluaju djela neovlatenog koritenja prava na ig, pa je Krivinim zakonom RS, ili Krivinim zakonom BiH predvieno kao krivino djelo koritenje tueg iga bez ovlatenja, a sankcija je novana kazna ili kazna zatvora do 3 godine. U sluaju da je nezakonitim koritenjem tueg iga steena vea imovinska korist, predviena je zatvorska kazna u trajanju od 6 mjeseci do 5 godina. Predmeti koji su bili namijenjeni izvrenju krivinog djela bie uniteni. Graanskopravna zatita se sastoji u pravu nosioca iga da pokree sudski postupak podnoenjem tube i zahtijeva prestanak daljeg vrenja radnje kojom se vri povreda njegovog prava na ig, a ima i pravo da zahtijeva nadoknadu prouzrokovane tete. Pored toga, nosilac prava na ig ima pravo da trai objavljivanje presude donijete u vezi sa zahtjevom za obustavu daljeg vrenja povrede, kao i unitenje predmetnih proizvoda kojima se vri povreda, i to o troku tuenog.KAKO DA ZATITITE PRAVA INTELEKTUALNE SVOJINE

Upravnopravna zatita se sastoji u ovlatenju nosioca prava da pokree inspekcijske postupke kod nadlenih inspekcija (trina, carinska.). Po Zakonu o trgovini Republike Srpske i Zakonu o trgovini Federacije BiH povreda prava na ig predstavlja djelo nelojalne konkurencije. Kada trina inspekcija utvrdi djelo nelojalne konkurencije (neovlatena upotreba iga) saglasno zakonu ima mogunost donijeti rjeenje o zabrani stavljanja u promet proizvoda kojima se vri povreda. Trina inspekcija moe protiv odgovornog lica podnijeti prekrajnu ili krivinu prijavu. Na zahtjev nosioca prava i carinski organi mogu da provedu mjere carinskog nadzora, te da zabrane uvoz/izvoz proizvoda kojima se vri povreda, a nosilac prava je duan da u roku od 7 dana pokrene postupak kod nadlenog suda radi povrede prava na ig. Do okonanja sudskog postupka predmetni proizvodi bie pod carinskim nadzorom.

4.4.3 Priznanje industrijskog dizajnaPostupak za priznanje industrijskog dizajna pokree se podnoenjem prijave za priznanje industrijskog dizajna Institutu za standarde, mjeriteljstvo i intelektualno vlasnitvo BiH. Prijava moe da sadri zahtjev za priznanje industrijskog dizajna za jedan ili vie (do 100) vanjskih oblika proizvoda ili njihovih dijelova koji se odnose na proizvode svrstane u istu klasu meunarodne klasikacije ustanovljene Lokarnskim sporazumom o ustanovljenju meunarodne klasikacije za industrijski dizajn.

27


Prijava industrijskog dizajna mora sadravati: zahtjev za priznanje industrijskog dizajna, ime, odnosno naziv i adresu podnosioca prijave, podatke o autoru, odnosno napomenu da autor ne eli da bude naveden u prijavi, napomenu da li se radi o pojedinanoj ili viestrukoj prijavi, te u sluaju viestruke prijave oznaavanje ukupnog broja vanjskih oblika za koje se zahtijeva zatita, stvaran i kratak naziv industrijskog dizajna, dvodimenzionalni prikaz predmeta zatite (fotograju ili graki prikaz izgleda proizvoda za koji se zahtijeva zatita).

Ako prijava ispunjava uslove za priznanje prava, Institut e pozvati podnosioca prijave da plati taksu i trokove postupka za odravanje prava i trokove objave industrijskog dizajna u Slubenom glasniku Instituta. Imalac industrijskog dizajna ima pravo da sprijei svako lice, koje nema njegovu saglasnost, da izrauje, prodaje ili uvozi proizvode koji imaju izgled ili su ugraeni u proizvod koji je kopija, ili u velikoj mjeri predstavlja kopiju proizvoda, ako su takve radnje preduzete u komercijalne svrhe. Industrijski dizajn traje 10 godina, raunajui od datuma podnoenja prijave.

4.4.4 Registracija geografske oznake porijeklaInstitut e registrovati geografsku oznaku na osnovu prijave koju mogu podnijeti udruenja pravnih i zikih lica, privredne komore, optine ili dravni organi.KAKO DA ZATITITE PRAVA INTELEKTUALNE SVOJINE

Uz prijavu mora biti priloen pravilnik, koji sadri naroito: 6. Vie informacija na web stranici Instituta za standarde, mjeriteljstvo i intelektualno vlasnitvo BiH http://www.basmp.gov. ba/iv/geografske_oznake.htm

oznaku koja e se registrovati kao geografska oznaka, ukljuujui i njen izgled, ako znak sadri pored jedne ili vie rijei i slike, skice, vinjete, boje i slino, navedenu robu na koju se odnosi predloena geografska oznaka, naznaku teritorije, odnosno regiona sa kog roba potie, te naznaku roba za koje se predlae geografska oznaka, odredbe o nainu upotrebe robe i ostale uslove koje moraju ispunjavati korisnici za oznaavanje robe sa geografskom oznakom, druge podatke, u skladu s provedbenim propisom6.

Za priznanje datuma podnoenja prijave dovoljno je da prijava podnesena Institutu na taj datum sadri slijedee elemente: zahtjev za registraciju geografske oznake, ime, odnosno naziv i adresu podnosioca prijave, izgled geografske oznake, vrstu robe koja se obiljeava odreenom geografskom oznakom, odnosno nazivom.

Ako prijava ne sadri sve elemente Institut e pozvati podnosioca prijave da otkloni

28


nedostatke u roku koji je utvren provedbenim propisom. Ako podnosilac prijave u odreenom roku otkloni nedostatke, takvoj prijavi priznae se kao datum podnoenja prijave datum prijema uredne prijave u skladu sa pozivom Instituta. Ako podnosilac prijave u ostavljenom roku ne postupi prema pozivu Instituta ili ne plati taksu i trokove postupka za njeno ureenje, prijava se zakljukom odbacuje. Institut izdaje rjeenje o registraciji geografske oznake, koja se upisuje u registar geografskih oznaka. Registrovane geografske oznake Institut objavljuje u svom Slubenom glasniku. Za odravanje vanosti geografske oznake ne plaaju se takse. Trajanje geografske oznake nije vremenski ogranieno, ukoliko na zahtjev nadlenih organa nije izbrisana iz registra.

4.5 Trenutno stanje u BiH u pogledu registracije prava industrijske svojinePrema podacima iz Slubenog glasnika Instituta za standarde, mjeriteljstvo i intelektualno vlasnitvo BiH br. 2, do 15. novembra 2005. u BiH je bilo prijavljeno 2.344 patenata, 300 industrijskih dizajna i 12.554 igova. Najvie zatienih igova je u oblasti farmaceutike, a snano su zastupljeni i igovi iz oblasti prehrambene industrije.

4.6 Zapaanja i preporukePotrebno je naglasiti da je i za privredne subjekte i za zika lica veoma bitno da izvre sve potrebne radnje saglasno zakonu kako bi zatitili svoju industrijsku svojinu. Svjedoci smo da se u BiH osnivaju velike rme koje u svom proizvodnom programu imaju vie proizvoda tj. vie trgovakih marki (brendova). Neophodno je da rme kod nadlenog organa zatite svoju imovinu, kako bi onemoguili izradu falsikata koji su jo uvijek veoma prisutni na tritu. Donoenjem Zakona o industrijskom vlasnitvu u BiH 2002. godine stvorene su sve pravne pretpostavke da se zatita industrijske svojine ekasno provodi kod upravnih i sudskih organa u BiH. Iako je sudska praksa u ovoj oblasti veoma skromna, ve ima sluajeva da su sudovi u BiH u sudskim postupcima utvrivali povredu prava na ig, izricali mjeru zabrane dalje povrede prava, te dosuivali nadoknadu materijalne tete licu ije je pravo na ig nezakonito koriteno. U pogledu sudske prakse do sada nije bilo postupaka kojima je vrena povreda prava na patent. Cilj BiH je ulazak u Evropsku Uniju i oblast industrijske svojine je jedan od kljunih uslova u pregovorima. Sve rme koje imaju namjeru da posluju u novom ekonomskom okruenju trebalo bi da poklone veliku panju zatiti svoje industrijske svojine, kako u BiH, tako i u drugim evropskim dravama.KAKO DA ZATITITE PRAVA INTELEKTUALNE SVOJINE

29


POGLAVLJE

30

POGLAVLJE

5. Zatita autorskih i srodnih prava

31


ZATITA AUTORSKIH I SRODNIH PRAVA

5. Zatita autorskih i srodnih prava5.1 Pojam autorskog prava ( -Copyright)Kada neka osoba stvara knjievni, muziki, nauni ili umjetniki rad, on ili ona je vlasnik tog djela i slobodna je da odlui o njegovoj upotrebi. Ta osoba ( naziva se kreator , autor ili vlasnik prava) kontrolie sudbinu svog djela. Autor je ziko lice koje je stvorilo djelo i ije ime je istaknuto na djelu. Autorsko pravo je privatno i iskljuivo pravo autora. Autorsko pravo je osnovno ljudsko pravo koje uiva zagarantovanu zatitu. Kako je po zakonu djelo zatieno autorskim pravom od momenta kada je nastalo, za njegovo priznavanje ne postoje formalnosti, kao to su registracija ili depozit. Same ideje kao takve nisu zatiene, ve tek kada se izraze u nekoj formi. Zatita autorskog prava je pravna zatita vlasnika prava (autora) na originalno djelo koje je kreirao. Sadraj autorskog prava ine:KAKO DA ZATITITE PRAVA INTELEKTUALNE SVOJINE

imovinsko-pravna ovlatenja (imovinska prava), lino-pravna ovlatenja (moralna prava).

Imovinska prava su prava na umnoavanje, emitovanje, javno izvoenje, adaptaciju (obradu), prevod, javno recitovanje, javno prikazivanje, distribuciju, itd. Moralna prava ukljuuju pravo autora da zabrani bilo kakvo deformisanje, sakaenje ili modikovanje njegovog rada koje bi moglo uticati na njegovu ast ili reputaciju. Oba seta prava pripadaju iskljuivo autoru koji ih moe upotrebljavati. Ove upotrebe prava znae da autor moe upotrebljavati djelo sam, da moe davati dozvolu nekom drugom da koristi djelo ili moe zabraniti nekom drugom koritenje djela. Generalni princip je da se autorskopravno zatiena djela ne mogu koristiti bez dozvole vlasnika prava. Ovi pravni aspekti su specicirani u meunarodnim konvencijama kojima su pristupile mnoge zemlje kao lanice. Za njihovo pristupanje drave lanice treba da imaju nacionalno zakonodavstvo usaglaeno sa meunarodnim standardima. Na meunarodnom nivou, ekonomska i moralna prava su navedena u Bernskoj konven-

32


ciji o zatiti knjievnih i umjetnikih djela. Ova konvencija, koja je usvojena 1886. godine bila je revidirana nekoliko puta kako bi ukljuila nove tehnologije i nivo zatite koji djela zasluuju, ime upravlja Svjetska organizacija za intelektualnu svojinu (WIPO), specijalizovana meunarodna agencija sistema Ujedinjenih Nacija . BiH je ratikovala Bernsku konvenciju 01.03.1992. godine, to omoguava stranim autorima da uivaju jednaku zatitu kao i domai autori, i obratno, da bosanskohercegovaki autori u vie od 140 zemalja uivaju jednaku zatitu kao i domai autori.

Sine Qua Non Agencija na osnovu Bernske konvencije i recipronih ugovora sa lanicama CISAC bosanskohercegovakim autorima prua ostvarivanje i zatitu autorskih prava irom svijeta, a po istom principu na teritoriji BiH zastupa vie od 2 miliona autora.

5.2 Srodna pravaDok se prava koja osigurava autorsko pravo odnose na autore, srodna prava, takoe znana kao susjedna prava, odnose se na druge kategorije prava, imenovane kao: prava umjetnika izvoaa, prava proizvoaa fonograma i prava organizacija na radiodifuziju.

Srodna prava su prava koja pripadaju izvoaima, proizvoaima fonograma i radiodifuznim organizacijama u vezi njihovog izvoenja, snimka i emitovanja od svakog pojedinano. Srodna prava se razlikuju od autorskog prava po tome to ona pripadaju nosiocima koji se smatraju kao posrednici u proizvodnji, snimanju ili emisiji djela.

33


Web portal meunarodne konfederacije drutava autora i kompozitora - CISAC. (www.cisac.org)


Veza sa autorskim pravom je u tome to su tri kategorije srodnih prava samo pomoni u procesu da se intelektualna kreacija na kojoj postoje prava vlasnika djela (autora) kasnije putem komunikacije sa javnou djelo uini dostupnim javnosti. Npr. izvoenje muzikog djela koje je napisao kompozitor, igranje glumca u ulozi koju je napisao pisac igranog djela, proizvoa fonograma - ili poznatije Record Industry - snimanje i proizvodnja pjesama i muzike napisane od autora i kompozitora, izvoenja od muziara ili pjevana od pjevaa, radiodifuzne organizacije koje emituju djelo ili fonogram na njihovim stanicama. Na meunarodnom nivou, srodna prava su ureena Meunarodnom konvencijom za zatitu izvoaa, proizvoaa fonograma i radiodifuznih organizacija, poznatija kao Rimska konvencija. Ova konvencija je usvojena 1961. godine i nije revidirana do sada. Zajedniki je administriraju UNESCO, Meunarodna organizacija rada i Svjetska organizacija za intelektualnu svojinu. Bosna i Hercegovina jo uvijek nije ratikovala Rimsku konvenciju.

5.3 Vaniji propisi u oblasti autorskog prava u Bosni i HercegoviniZakonski propisi KAKO DA ZATITITE PRAVA INTELEKTUALNE SVOJINE

Zakon o osnivanju Instituta za intelektualno vlasnitvo (Slubeni glasnik BiH br. 43/04) Pravilnik o strunim kriterijima za obavljanje djelatnosti ostvarivanja autorskog prava i srodnih prava (Slubeni glasnik BiH br. 10/02) Zakon o autorskom pravu i srodnim pravima u Bosni i Hercegovini (Slubeni glasnik BiH br. 7/02 i 32/02) Krivini zakon Bosne i Hercegovine (Slubeni glasnik BiH br. 3/03) Zakon o komunikacijama (Slubeni glasnik BiH br. 33/02 i 31/03) Pravilo 02/1999 o potivanju obaveza iz autorskih prava (Slubeni glasnik BiH br. 36/02)

Meunarodne konvencije iz oblasti autorskog prava koje je ratikovala BiH Bernska konvencija o zatiti knjievnih i umjetnikih djela Univerzalna (Svjetska) konvencija o autorskom pravu

5.4 Individualno i kolektivno ostvarivanje autorskih pravaPrema razliitim vrstama autorskih djela i razliitim nainima njihovog koritenja postoje i dva naina ostvarivanja autorskih prava: individualni prenos prava, kolektivni prenos prava.

34


Kako se vri individualno, a kako kolektivno upravljanje autorskim i srodnim pravima? Autor djela ima pravo da dozvoli ili zabrani koritenje svojih djela, npr. pisac pozorine predstave moe dati odobrenje da se njegovo djelo izvodi na sceni pod odreenim uslovima; pisac moe pregovarati sa izdavaem za zakljuenje ugovora o izdavanju ili distribuciji knjige; kompozitor ili muziar se moe sloiti da se njegova muzika ili izvoenje snimi na nosa zvuka i/ili slike. Ovi primjeri ilustruju kako vlasnici prava mogu individualno upravljati svojim pravima. Do raspada bive Jugoslavije autori i drugi umjetnici su individualno prenosili svoja prava preko Jugoslovenske autorske agencije (RO JAA - radna zajednica zajednikih poslova) koja je imala svoje organizacione jedinice (OOUR Autorska Agencija u svakoj republici SFRJ). Drugi sluajevi ukazuju na to da je pojedinano upravljanje pravima nemogue u vezi odreenih vrsta koritenja djela i to iz praktinih razloga. Autor nije materijalno u mogunosti da nadgleda sva koritenja svojih djela; on ne moe, na primjer, kontaktirati svaku radio ili TV stanicu u zemlji i inostranstvu da pregovara o dozvoli ili nadoknadi za koritenje njegovih djela. Obrnuto, nije praktino za organizaciju radiodifuzije da trai specine dozvole od svakog domaeg i stranog autora za koritenje njihovih autorskih djela. Npr. u prosjeku 60.000 muzikih djela se prenose putem TV svake godine, tako da bi se od stotina hiljada vlasnika prava morala traiti dozvola. Nepraktinost upravljanja ovim pravima pojedinano (za vlasnika prava i za korisnika) oduvijek je ukazivala na potrebu postojanja organizacija za kolektivno upravljanje, ija je uloga, izmeu ostalog, da popune sve praznine izmeu autora i korisnika. Do raspada bive Jugoslavije, autori su upravljali svojim pravima preko SOKOJ8, a putem posebno osnovanog specijalizovanog pravnog lica ZAMP9 obavljali poslove kolektivnog ostvarivanja autorskih prava.

8. Savez organizacija kompozitora Jugoslavije - lanovi su bili udruenja kompozitora i autora iz svake republike SFRJ 9. Zavod za zatitu malih prava

5.4.1 Organizacije autora i specijalizovana pravna lica za kolektivno ostvarivanje pravaTradicionalne organizacije autora za kolektivno ostvarivanje prava su ustanove iji je zadatak da se staraju o interesima autora i ostalih nosioca prava10. Bez obzira na njihovo pravno ustrojstvo, organizacije autora nisu udruenja graana bez obzira to im je djelatnost ostvarivanja i zatite autorskih prava non for prot. Tradicionalne organizacije autora za kolektivno ostvarivanje prava i upravljaju pravima i obavljaju poslove zastupanja, ubiranja naknada, obrade dokumentacije i distribucije tantijema i to samo za one zike osobe koje su im dale punomo. Specijalizirana pravna lica su namjenske, neovisne strune slube koje profesionalno obavljaju poslove zastupanja, ubiranja naknada, obrade svih podataka, distribucije tantijema i drugih strunih i administrativno-tehnikih poslova i to za strukovna udruenja autora, dok sama udruenja upravljaju svojim pravima. Time se izbjegava bilo kakav konikt interesa. Ono to je bitno kao generalni princip i meunarodni standard je to to za jednu kategoriju djela ili prava ne moe postojati dvije ili vie organizacija ili specijaliziranih pravnih lica, jer bi u protivnom sistem kolektivnog ostvarivanja autorskog i srodnih prava bio bezpred-

10. Izvor: Naslov: Autorsko pravo, Autor: Dr. Vojislav Spaji, Izdva: Izdavako preduzee Veselin Maslea, Sarajevo 1957 - strana 218

35


ZATITA AUTORSKIH I SRODNIH PRAVA11. Naslov: Kolektivno administriranje autorskim i srodnim pravima Studija i savjeti za ustanovljavanje i rad organizacija za kolektivno administriranje - Collective administration of Copyright and Neighboring Rights Study on, and advice for, establishment and operation of collective administration organization. Izdava: Svjetska organizacija za intelektualno vlasnitvo WIPO objavljeno 1990 12. Vie informacija na web stranici WIPO http://www.wipo.int/aboutip/en/collective_mngt.html.

metan i nemogu. U nekim zemljama sa velikim brojem domaih autora je dozvoljeno da mogu postojati organizacije za razliite specijalizacije kao npr. samo za muzika djela ili samo za dramska djela ili u pogledu prava npr. za reprografska prava, a u sluaju srodnih prava npr. samo za prava interpretatora, ili samo za prava glumaca ili samo za interpretatore ozbiljne muzike itd. Standarde za ustanovljavanje pravnih subjekata za kolektivno ostvarivanje autorskih i srodnih prava objavljuje Svjetska organizacija za intelektualno vlasnitvo WIPO i sve zemlje u svoja zakonodavstva ugrauju te standarde.11 Zbog ubrzanog razvoja tehnologije, pogotovu nastanka tzv. digitalne ere, tendencija i preporuke su da se formiraju koalicije organizacija nosilaca autorskog i srodnih prava sa jednom strunom slubom nazvanom One-Stop-Shop12 koje e olakati korisnicima pribavljanje dozvola i time bre razvijati trite i tzv. autorsku industriju.


Slika 5. 1 Model koji se primjenjuje u Bosni i Hercegovini po meunarodnim standardima

Znaajno je naglasiti da su broadcasting organizacije izriito izuzete od lanstva u organizacijama za kolektivno ostvarivanje autorskih i srodnih prava.

5.4.2 Najee vrste prava pod kolektivnim upravljanjem i ostvarivanjem pravaOrganizacije za kolektivno upravljanje se najese bave slijedeim pravima: Pravo na javno izvoenje (muzika koja se izvodi ili svira uivo na koncertima ili u diskotekama, restoranima, i drugim javnim mjestima);

36


Pravo na emitovanje (uivo i snimljene izvedbe na radiju i TV); Prava na mehaniku reprodukciju muzikih djela (umnoavanje djela na CD, kasete, vinilske kasete, audio kasete, mini diskete, ili druge forme snimaka); Prava na izvedbe dramskih djela (pozorini komadi); Prava na repografsko umnoavanje pisanih i muzikih djela (fotokopiranje);

Za srodna prava: prava izvoaa da dobiju naknadu za prenoenje ili komunikaciju sa javnosti snimljenih izvedbi i proizvoaa fonograma da dobiju naknadu za prenoenje ili komunikaciju sa javnosti snimljenih fonograma.

5.5 Agencija za zastupanje i zatitu autorskih prava Sine Qua NonSine Qua Non Agencija za zastupanje i zatitu autorskih prava, je prva i najstarija agencija u istoriji postdejtonske Bosne i Hercegovine, registrovana jo 1997. godine. Sine Qua Non Agencija za zastupanje i zatitu autorskih prava, je jedina u i iz BiH koja je meunarodno priznata od 208 drutava autora iz 109 zemalja. Sine Qua Non Agencija za zastupanje i zatitu autorskih prava, je redovni lan meunarodne mree CISAC (International Confederation of Societies of Authors and Composers).13 Sine Qua Non Agencija za zastupanje i zatitu autorskih prava, je jedina specijalizirana struna sluba u Bosni i Hercegovini putem koje autori vre individualno i kolektivno ostvarivanje i zatitu autorskih prava u zemlji i inostranstvu. Sine Qua Non Agencija za zastupanje i zatitu autorskih prava je jedina struna sluba koja u BiH ima punomo strukovnih organizacija autora14 i odobrenje dravnog Instituta za standarde, mjeriteljstvo i intelektualno vlasnitvo za obavljanje djelatnosti ostvarivanja prava autora.1513. Vie informacija o CISAC-u na web stranici http://www.cisac.org

14 Punomoi: Asocijacija kompozitora i muzikih stvaraoca - AMUS, Udruenje muzikologa, Drutvo pisaca BiH, P.E.N Centar BiH, Udruenje lmskih radnika BiH, Udruenje likovnih umjetnika - ULUBIH, Udruenje likovnih primjenjenih umjetnika i dizajnera - ULUPUBiH, Asocijacija arhitekata iz BiH, Udruenje glumaca i dr. - http://www.sqn.ba - o nama 15. Rjeenje Instituta za standarde, mjeriteljstvo i intelektualno vlasnitvo Bosne i Hercegovine br. IP 5694/02-1 S http://www. sqn.ba - o nama

Poslovi koje Agencija obavljaZa individualni prenos prava tzv. velika prava: zastupanje autora i nosioca autorskog i srodnih prava kako u zemlji, tako i u inostranstvu, zakljuivanje autorskih ugovora u ime i za raun autora, naplaivanje autorskih honorara u ime i za raun autora, obraunavanje i isplata svih poreza i doprinosa, kao i neto autorskog honorara, praenje ispunjenja ugovornih obaveza, davanje pravnih savjeta i zastupanje autora pred sudovima i drugim organima.

37



Za kolektivni prenos prava tzv. mala prava: za lanove strukovnih organizacija autora zastupanje u zemlji i u inostranstvu, zakljuivanje ugovora o recipronom zastupanju sa inostranim organizacijama, predstavljanje i uee u strunim radnim tijelima globalnih mrea organizacija autora i drugih nosilaca prava, prijava domaih autora u meunarodne baze podataka o autorima i baze podataka o djelima koje slue za ostvarivanje prava domaih i stranih autora, inokorespodencija sa stranim organizacijama autora, ukljuujui i meunarodnu razmjenu notikacijskih formi po vrstama autorskih djela i vrstama autorstva, pregovoranje i zakljuivanje ugovora o prenosu prava za cijele repertoare djela sa korisnicima istih na teritoriji BiH, skupljanje i raspodjela autorskih nadoknada po meunarodnim standardima, tarifama i pravilima organizacija autora, zastupanje domaih i stranih autora pred sudovima i drugim organima u BiH, obrada podataka po: reparticionim grupama korisnika; vrsti autorskog djela; vrsti autorstva; po domaim i stranim organizacijama autora i dr., obraunavanje i isplata svih poreza i doprinosa, isplata i distribucija neto autorskih honorara.

Ostale aktivnosti Sine Qua Non Agencije za zastupanje i zatitu autorskih prava: KAKO DA ZATITITE PRAVA INTELEKTUALNE SVOJINE

vjetaenje za istrane i pravosudne organe u predmetima vezanim za optike diskove, anti-piratski treninzi za sve dravne slube i organe koji uestvuju u anti-piratskim akcijama, organizovanje meunarodnih konferencija za razliite ciljne grupe na temu autorskih prava, izdavanje strunih radova, ukljuujui i prevode meunarodnih dokumenata iz autorskog i srodnih prava, redovno uee na meunarodnim savjetovanjima o autorskom pravu.

Uloga Agencije je da omogui svakom autoru da uiva plodove svoga intelektualnog stvaralatva. Sam autor, naroito u odnosu na mala prava, bez intervencije Agencije ne bi bio u mogunosti da u potpunosti realizuje zatitu svoga autorskog prava. Zbog toga bi i najsavreniji propisi iz ove oblasti ostali mrtvo slovo na papiru. Uloga Agencije je ne samo da pomogne autoru da ostvari svoja prava u zemlji i svijetu, ve i da pomogne korisnicima autorskih djela. Korisnici putem Agencije dobijaju potrebnu autorizaciju bez naroitih formalnosti, to im omoguava eksploataciju autorskih djela. Olakavanjem koritenja intelektualnog stvaralatva pomae se i bri kulturni i ekonomski razvoj zemlje. Svojim djelovanjem od svog osnivanja Sine Qua Non Agencija podstie razvoj umjetnikog stvaralatva, armie bosanskohercegovako stvaralatvo u cijelome svijetu, titi bosanskohercegovaku kulturnu batinu i promovie vrijednosti i ulogu kreativnog stvaralatva u svakodnevnom ivotu.

38


5.6 Zatita autorskih i srodnih pravaPrema vrsti povrede autorskog prava i prema vrsti sankcija, odnosno mjera za sprjeavanje povreda moe se traiti zatita i to: graanskopravna zatita, krivinopravna zatita, upravnopravna zatita.

U ostvarivanju zatite osim odredaba Zakona o autorskom i srodnim pravima kao lex specialis zakona primjenjuju se i odredbe materijalnih i procesnih propisa i to: graanskog prava i graanskoprocesnog prava, krivinog prava i krivinoprocesnog prava, te prekrajnog prava i upravnog prava i upravnog postupka. Najira pravna zatita autorskog prava je graanskopravna zatita. U graanskim postupcima koji se pokreu podizanjem tubi kod redovnih sudova mogu se postaviti sljedei tubeni zahtjevi: Tubeni zahtjev za utvrivanje povrede prava Tubeni zahtjev za prestanak vrenja povrede prava Tubeni zahtjev za unitenje ili preinaenje predmeta kojima je uinjena povreda prava, kao i alati i oprema Tubeni zahtjev za objavljivanje presude o troku tuenika Tubeni zahtjev za naknadu materijalne tete zbog povrede imovinskih prava Tubeni zahtjev za naknadu nematerijalne tete zbog povrede moralnih prava Tubeni zahtjev za izricanje civilne kazne do 200% od iznosa uobiajene naknadeKAKO DA ZATITITE PRAVA INTELEKTUALNE SVOJINE

Pored toga moe se postaviti zahtjev za donoenje privremene mjere. Za razliku od graanskopravne zatite autorskog prava koja se moe zahtijevati u sluaju bilo koje povrede autorskog imovinskog ili moralnog prava, krivinopravna zatita je ograniena na tee povrede autorskog prava koje su u krivinom zakonu opisane kao krivina djela, a za prekrajne sankcije se pokree prekrajni postupak. Upravnopravna zatita autorskog prava je vrsta pravne zatite tog prava koju provode upravni organi poduzimanjem preventivnih mjera za spreavanje odreenih povreda autorskog prava.

5.7 Meunarodne institucije za intelektualnu svojinu5.7.1 Meunarodna konfederacija drutava autora i kompozitora (CISAC)Meunarodna konfederacija drutava autora i kompoziotora (Confdration Internationale des Socit Auteurs et Compositeurs) osnovana je 1926. godine. Sjedite CISAC je u Parizu, a regionalne kancelarije se nalaze u Buenos Airesu i Singapuru. CISAC ini globalna mrea 209 autorskih drutava iz 109 zemalja sa lanstvom koje broji vie od 2 miliona autora koji na bazi recipronog zastupanja irom svijeta ostvaruju i tite

39


svoja prava na muzika, dramska, knjievna, audio-vizuelna, graka i likovna djela. Svaka lanica CISAC u svojoj zemlji po standardnom ugovoru o meusobnom zastupanju na osnovu Bernske konvencije i nacionalnog zakonodavstva ostvaruje prava autora, kako domaih, tako i stranih.


Cilj CISAC je da pobolja poloaj autora i kompozitora kroz kvalitet kolektivne administracije autorskih prava. Osim to svojim lanovima nudi znanje o kolektivnom upravljanju autorskim pravima i intelektualnoj svojini uopte, CISAC daje i tehnike mogunosti i standarde neophodne lanicama za jednostavno upravljanje domaim i inostranim repertoarima djela. Ukupna suma koju prikupe CISAC lanice u okviru administracije prava se npr. u 2000. godini poveala na skoro 6 milijardi evra. Najvei dio, preko 90%, predstavlja nadoknada za koritenje muzikih djela.

40


5.7.2 Svjetska organizacija za intelektualnu svojinu (WIPO)Sredinom prolog vijeka razvijene drave su donijele zakone koji su se odnosili na zatitu industrijske svojine i autorskog prava. Prava su se bazirala na teritorijalnom naelu, a priznavala ih je posebna administrativna organizacija pojedine drave. Kako, meutim, ljudske ideje i kreativnost ne poznaju granice, ubrzo se uvidjelo da takva zatita nije dovoljna i da je potrebno formirati unicirani postupak zatite intelektualne svojine i obezbjediti uzajamno priznanje prava i obaveza izmeu drava. Situacija je bila alarmantna tokom odravanja Meunarodne izlobe inovacija u Beu 1873. godine kada su izlagai odbili uee, jer su uvidjeli da se njihovi izumi koriste i komercijalizuju u mnogim zemljama, a da oni nemaju nikakvu korist, ni satisfakciju. Ubrzo nakon toga drave su poele sklapati i prihvatati meunarodne multilateralne ugovore kojima se omoguavalo da dravljani drugih drava imaju istu zatitu kao i domai dravljani. Najznaajniti momenat u daljem razvoju zatite intelektualne svojine je donoenje Pariske konvencije za zatitu industrijske svojine usvojene 1883. godine, i Bernske konvencije za zatitu knjievnih i umjetnikih dijela usvojene 1886. godine. Zemlje potpisnice ovih konvencija su inile Parisku Uniju i Bernsku Uniju. Za obavljanje administrativnih poslova unija bilo je potrebno osnovati posebnu kancelariju koji bi imao meunarodni karakter. vajcarska vlada ujedinjuje dvije novonastale kancelarije 1893. godine koja djeluju pod nazivom BIRPI - Bureaux internationaux reunis pour la protection de la propriete intellectuelle, sa sjeditem u Bernu. Konvencija o utemeljenju Svjetske organizacije za intelektuelno vlasnitvo ( WIPO Konvencija ) usvaja se 1967. godine, a stupa na snagu 1970. godine. Sporazumom koji je odobrila Generalna skuptina Ujedinjenih Nacija 1974. godine WIPO postaje specijalizovana agencija UN. U skladu sa svojim osnovnim dokumentima, WIPO poduzima odgovarajue aktivnosti : upravlja, odnosno administrira provoenje programa, sporazuma, konvencija iz raznih oblasti intelektualne svojine, pospjeuje kreativnost, odnosno intelektualnu aktivnost, ubrzava transfer tehnologija prema zemljama u razvoju da bi se poboljao njihov ekonomski, socijalni i kulturni napredak.KAKO DA ZATITITE PRAVA INTELEKTUALNE SVOJINE

U cilju unapreenja zatite intelektualnog vlasnitva WIPO podstie: zakljuivanje novih meunarodnih ugovora, modernizaciju nacionalnog zakonodavstva, unikaciju prava industrijske svojine, razvoj nerazvijenih zemalja pruajui im tehniku pomo i edukaciju.

Veoma je bitna uloga WIPO kao administrativne organizacije koja radi na sakupljanju i irenju informacija i formiranju jednostavnog, jedinstvenog mehanizma za ostvarenje zatite intelektualne svojine u vie zemalja svijeta.

41


Prema WIPO Konvenciji, lanicom WIPO moe postati: svaka drava lanica Pariske ili Bernske Unije, svaka drava lanica Ujedinjenih Nacija ili neke od specijalizovanih agencija UN, Meunarodne agencije za atomsku energiju ili potpisnica Statuta meunarodnog suda pravde, svaka drava koja je pozvana od Generalne skuptine WIPO da postane lanica te organizacije.

Prema stanju od septembra 2005. godine WIPO ima 182 drave lanice. Da bi nevladine organizacije dobile status stalnog posmatraa, Sekretarijat WIPO njihov zahtjev mora predstaviti skuptinama zemalja lanica. WIPO je donio ukupno 23 pravna akta koji se odnose na razliite oblasti intelektualne svojine. Oni omoguavaju i osiguravaju isti pravni reim u odnosu na sticanje prava, koritenje, prenoenje i prestanak prava za sve pripadnike zemalja potpisnica (zika i/ili pravna lica). Postoje i drugi meunarodni ugovori koji reguliu ovu oblast, od kojih je najznaajniji TRIPS - Ugovor o trgovinskim aspektima prava intelektualne svojine koji je 1994. godine donijela administracija Svjetske trgovinske organizacije (World Trade Organisation - WTO). Zemlje lanice WIPO su 2000. godine odluile da Svjetski dan intelektualne svojine bude 26. april, dan kada je 1970. godine WIPO konvencija stupila na snagu.


42

POGLAVLJE

6. Primjeri obrazaca za kolektivno ostvarivanje autorskih prava

43


SINE QUA NON

AGENCIJA ZA ZASTUPANJE I ZATITU AUTORSKIH PRAVAOsnovni podaciPuni naziv: Skraeni naziv: Osnovna djelatnost: Registracija: Sine Qua Non Drutvo za pruanje intelektualnih usluga, za zastupanje i zatitu autorskih prava d.o.o. Sine Qua Non d.o.o. Agencija za zastupanje i zatitu autorskih prava Ostvarivanje, zastupanje i zatita autroskih prava Kantonalni sud u Sarajevu Broj registarskog uloka registarskog suda: 1-19853 Oznaka i broj upisnika suda: UF/I 3234/97 Saglasnost broj: 01-856/97 od 31.12.1997.g. Agencija za zastupanje i zatitu autorskih prava Kantonalni sud u Sarajevu Broj registarskog uloka registarskog suda: 1-19853 Oznaka i broj upisnika suda: UF/I 3898/97 Kantonalni sud u Sarajevu Broj registarskog uloka registarskog suda: 1-19853 Oznaka i broj upisnika suda: UF/I 2165/00 Amela Hadrovi-Hasanefendi, dipl. pravnik Samir Sofo, dipl. pravnik Institut za standarde, mjeriteljstvo i intelektualno vlasnitvo Bosne i Hercegovine Rjeenje broj: IP 5694/02-01 S Specijalizirano pravno lice CISAC Oznaka: SQN Code 216 - Bosna i Hercegovina 4200202880006 HVB Central Prot Banka d.d. 129-101-10000405-16 UNICRED Zagrebaka banka Sarajevo 3383202250950290 Bosna i Hercegovina 71000 Sarajevo Branilaca Sarajeva 47 ++387 33 200 720 260 040 260 041 [email protected] http://www.sqn.ba engleski, francuski, panski, talijanski i slubeni jezici u Bosni i Hercegovini - bosanski, hrvatski i srpski

Za upis djelatnosti u sudski registar: Registracija djelatnosti:

Usaglaavanje sa novim Zakonom i upis izmjena Ovlatena lica: Odobrenje po lanu 87. i 106 Zakona o autorskom pravu i srodnim pravima u BiH Status: Globalna mrea kolektivnog ostvarivanja autorskih prava Identikacijski porezni broj: Transakcijski raun:


Sjedite:

Telefon/Fax:

E-mail: Web site: Jezici u upotrebi za obavljanje djelatnosti:

* Izvor obrazaca poglavlja: Agencija za zastupanje i zatitu autorskih prava Sine Qua Non, http://www.basmp.gov.ba/iv/ 44

PRIJAVA AUTORSKIH DJELA

45



POPIS IZVEDENIH DJELA

46

PODACI O IZDAVAU FONOGRAMA

47



POPIS IZVEDENIH DJELA - RADIO

48

POPIS IZVEDENIH DJELA - TELEVIZIJA

49



POPIZ IZVEDENIH DJELA

50

POGLAVLJE

7. Primjeri obrazaca za priznanje prava industrijske svojine

(Izvor obrazaca: Institut za standardizaciju, mjeriteljstvo i intelektualno vlasnitvo BiH, http://www.basmp.gov.ba/iv/)51



ZAHTJEV ZA PRIZNANJE PATENTA

52


53




54

PCT PRIJAVA

55



ZAHTJEV ZA PRIZNANJE PRAVA NA IG

56

ZAHTJEV ZA PRIZNANJE PRAVA NA IG

57



ZAHTJEV ZA MEUNARODNU REGISTRACIJU IGA

58


59




60

ZAHTJEV ZA PRIZNANJE INDUSTRIJSKOG DIZAJNA

61




62


63



ZAHTJEV ZA REGISTRACIJU GEOGRAFSKE OZNAKE

64

ZAHTJEV ZA REGISTRACIJU GEOGRAFSKE OZNAKE

65


SINE QUA NON


exit

centar za podrku poslovanju u oblasti informacionih tehnologija Promocija prava intelektualne svojine januar 2006

66

POGLAVLJE

67



POGLAVLJE

68

Documents

Kako Da Zastitite Prava Intelektualne Svojine