Kalıtsal Metabolik Hastalıklar Test ListesiAnkalab Laboratuvarları

Kalıtsal Metabolik Hastalıklar Test ListesiGünlük diyetle alınan besin maddeleri (temel olarak protein, karbohidratlar, yağlar) ve endojen yıkımla ortaya çıkan bileşikler, çok sayıda enzim ve taşıyıcı proteinin rol oynadığı reaksiyonlar sonunda organizmanın kullanabileceği veya organizmaya zarar vermeden vücuttan uzaklaştırılabilecek maddelere dönüştürülürler.

Metabolizma, vücut dokularında sentez ve yıkımla ilgili bu kimyasal reaksiyonların tümüdür.Kalıtsal metabolik hastalıklar ise özellikle protein, karbohidrat ve yağların sentez ve katabolizmasında meydana gelen kalıtsal bozukluklardır.

Biyokimyasal yollarda işlevi olan enzim ve proteinlerin sentezi farklı kromozomlar üze-rindeki genler tarafından kodlanmaktadır. Genlerde meydana gelen mutasyonlar enzim sentezinin, aktivitesinin azalmasına veya enzimin kofaktörü bağlayıp aktif hale gelme-sinde bozukluklara neden olabilmektedir. Mutasyonlar, enzimleri etkilediği gibi taşıyıcı proteinlerin miktar veya fonksiyonlarını da bozabilmektedir.

Kalıtsal metabolik hastalıklar (KMH), bütün sistemleri ilgilendiren çok farklı klinik bul-gularla karşımıza çıkabilmektedir. Hatta aynı metabolik hastalığı olan hastaların bile birbirinden çok farklı klinik bulguları olabilmektedir. Klinik bulgulardaki bu farklılıklar, o gende meydana gelen mutasyonların çeşitliliği nedeniyle enzim, kofaktör veya taşı-yıcı proteinlerin miktar ve fonksiyonlarının değişik derecelerde etkilenebilmesinden kaynaklanmaktadır.

Klinisyenlerin, kalıtsal metabolik hastalıklarla karşılaştığı durumlar• Yenidoğan taramaları• Metabolik hastalığı düşündüren bulguları olan hastanın tanısı• Acil başvuran hastanın tanı ve tedavi yönetimi• Tanı almış hastada özgün tedaviye yanıtın değerlendirilmesi • Kalıtsal metabolik hastalık tanısı konulan hastanın uzun süreli izlemi

Kalıtsal metabolik hastalıkların yukarıda bahsedilen tarama, tanı, tedavi ve izleminde rutin ve özel biyokimyasal analizlere ve dolayısıyla yeterli ve kaliteli bir laboratuvara, kalıtsal metabolik hastalıklarda deneyimli bir klinik biyokimya uzmanının desteğine ihti-yaç duyulur. Özellikle kalıtsal metabolik hastalıklarda klinik laboratuvar testlerinin, klinik karar verme ve tedaviyi yönlendirme aşamasında katkısı çok yüksek orandadır.

Kalıtsal metabolik hastalıkların tanı ve tedavisinde gecikmenin sonuçları• Ciddi kalıcı sekellerin ortaya çıkması• Tanı konulamadan hastanın kaybedilmesi • Sonraki gebeliklerde prenatal tanı şansının ortadan kalkması

Tanı ve tedavide gecikmenin nedenleri • Metabolik hastalıkların nadir olduğunun düşünülerek diğer nedenler dışlandıktan sonra

metabolik hastalıkların akla gelmesi• Metabolik hastalıkların tanısı için bu yollarla ilgili çok geniş bilgiye ihtiyaç olduğunun

düşünülmesi • Tanı koydurucu testlere ulaşımın zor olduğunun düşünülmesi

Bu yanlış anlayışın tersine metabolik hastalıkların ön tanısı, öykü, klinik bulgular ve her hasta çocukta yapılabilen ilk basamak incelemeleri ile konulabilmekte ve acil yaklaşım yapılabilmektedir.

Her hastada yapılabilen rutin biyokimyasal testlerle olası bir metabolik hastalığı olan hastanın saptanması ve ilk acil tedavi yaklaşımının sağlanmasına karşın kesin tanı daha özel metabolik testlerin yapılmasını gerektirir.

Metabolik hastalıkların tanısında önemli noktalar• Hiç bir test tek başına bütün metabolik hastalıkların tanısının konulması için yeterli değildir.• Eğer doğumsal metabolik hastalıkların tanısı için gerekli örnekler, hastalığa ait karak-

teristik bulguların ortaya çıkacağı zamanda ve uygun şekilde alınmazsa spesifik tanı atla-nabilir ve özellikle akut bozulma ile seyreden hastalıklarda ikinci bir şans da olmayabilir.

• Seçilecek testler hastanın klinik bulgularına ve rutin biyokimyasal incelemelerin sonuç-larına göre belirlenmelidir.

İkinci Basamak Metabolik TestlerKantitatif Amino Asit Analizi

İdrar Organik Asit AnaliziYenidoğan Taraması (Tandem MS MS/Ardışık kütle spektrometrisi)Peroksizomal Profil

Porfiri Testleri

Spesifik Enzim Aktiviteleri

Konjenital Glikozilasyon Bozuklukları (CDG) Taraması

• Plazma • İdrar • Beyin omurilik sıvısı (BOS)

• Aril sülfataz A / Metakromatik lökodistrofi • α-galaktozidaz A / Fabry hastalığı • Asit β-galaktozidaz / GM1 Gangliosidoz • β-Heksozaminidaz A / GM2 Gangliosidoz - Tay-Sachs hastalığı • β-Heksozaminidaz A-B / GM2 Gangliosidoz - Sandhoff hastalığı • Serebrozid β-Glukosidaz / Gaucher hastalığı • Serebrozid β-Galaktosidaz / Krabbe hastalığı

Laboratuvarımızda yapılan metabolik testler:

Birinci Basamak Metabolik İncelemeler Spot metabolik testler

• Berry spot test• Sülfit testi• İdrarda redüktan madde aranması (Benedict Testi)

• Heptakarboksiporfirin• Hekzakarboksiporfirin

• Koproporfirin I• Koproporfirin III

Amonyak Laktik Asit Pirüvik Asitİdrar Şeker Kromatografisi İdrar Total Glukozaminoglikan Düzeyi

• Siyanid nitroprussid testi• Dinitrofenilhidrazin (DNPH) testi• Demir-3- klorür testi

• Üroporfirin• Pentakarboksiporfirin

• Aminolevülinik asit (ALA)• Porfobilinojen (PBG)• Porfirin izomerleri (idrar)

• Biyotinidaz / Biyotinidaz eksikliği• Kitotriozidaz / Lizozomal depo hastalıkları tarama• Sfingolipidozlara Yönelik Spesifik Enzim Aktiviteleri

• Çok uzun zincirli yağ asitleri (C:22, C:24, C:26) analizi• Fitanik asit • Pristanik Asit

Birinci Basamak Metabolik Testler Spot Metabolik Testler Genellikle metabolizma laboratuvarına gelen örneklerden (idrar organik asit analizi, idrar amino asit analizi için) tarama testi olarak hemen çalışılır. Metabolit pozitifliğinde idrar renginde değişiklik oluşumunun gözlenmesine dayanan testlerdir. Pozitif saptanan olguların örneklerinden diğer testler (kantitatif plazma ve idrar amino asit analizi, idrar organik asit analizi) acil kapsamına alınarak hemen çalışılır.

• Siyanid nitroprussid testi • Dinitrofenilhidrazin (DNPH) testi • Demir-3- klorür testi• Berry spot testi

İdrarda redüktan madde aranması (Benedikt reaksiyonu) İdrarda şeker (glukoz, galaktoz, fruktoz, laktoz, mannoz, ksiloz fakat sukrozda değil) varlığını araştırmak için kullanılan, idrarda oluşan renk değişikliğinin yorumlanmasına dayanan bir tarama testidir. Özellikle galaktozemiler, herediter fruktoz intoleransının tanısında ilk tarama testi olarak kullanılır. Pozitifliğinde idrar şeker kromatografisi yapılır.

Sülfit testiYenidoğan döneminde tedaviye dirençli konvülziyonlarla karakterize molibden kofaktör eksikliği ve izole sülfit oksidaz eksikliklerinde, metabolik blok nedeniyle sülfata dönüşemediği için artmış olan sülfitin idrarda artışını göstermeye yarayan bir dipstik testidir. İdrarda sülfit varlığında stripte pembe renk oluşur. Reaksiyon yüksek miktarlardaki askorbik asitle inhibe olur. Oda sıcaklığında sülfit hızlıca sülfata oksidasyona uğradığı için, testin hasta başında hala sıcak olan taze idrarda yapılması önerilmektedir. Pozitifliğinde plazma ve idrar kantitatif amino asit analizi ile ileri ince-leme gerekir.

AmonyakAkut ensefalopati (değişik derecelerde bilinç kaybı ve inatçı kusma) bulgularıyla gelen hastanın evaluasyonunda kullanılan birinci basamak incelemelerdendir. Yüksekliği (hi-peramonemi) üre siklus enzim bozukluklarının ve diğer nedenlere bağlı ikincil nedenlerin (karaciğer yetmezliği, organik asidemiler, yağ asidi oksidasyon bozuklukları, valproik asit, L-asparajinaz kullanımı gibi) araştırılmasını ve ileri incelemeler yapılmasını gerektirir.

Laktik AsitMetabolik asidozun ayırıcı tanısında laktik asidozun eşlik edip etmediğinin saptanması ve “primer laktik asidozlar”ın tanısında kullanılır. Artışının en sık nedeni doku hipoksisidir. Primer laktik asidozlar, tüm laktik asidozlu hastaların çok küçük bir kısmını oluşturur. Kan ve BOS örneğinde çalışılır.

Pirüvik AsitLaktik asit yüksekse ayırıcı tanı için gereklidir. Laktik asit/pirüvik asit oranının elde edilme-si için kullanılır. Tek başına pirüvik asit bakılmasının klinik bir anlamı yoktur. Kan ve BOS örneğinde laktik asit ile eş zamanlı alınmış örneklerde çalışılır.

İdrar Şeker KromatografisiBenedikt reaksiyonu ile redüktan madde pozitifliği saptandığında redüktan madde türünün ayırt edilmesi için gereklidir. Kromatografide glukoz, galaktoz, fruktoz, laktoz bölgesinde boyanma görülmesi ile yorumlanır. Gözle değerlendirilerek lekenin büyük-lüğüne göre hafif, orta ve yoğun olarak rapor edilir.

Hipoglisemi atakları ve idrar redüktan madde pozitifliği olan hastada fruktoz bölgesinde boyanmanın görülmesi, herediter fruktoz intoleransını düşündürür. Karaciğer yetmezliği, katarakt bulguları ve idrarda redüktan madde pozitifliği olan bir yenidoğanda galaktoz bölgesinde boyanmanın görülmesi galaktozemiyi düşündürür.

İdrar Total Glukozaminoglikan DüzeyiMukopolisakkaridoz şüphesi oluşturan klinik bulgu (ilerleyici psikomotor gerilik, kaba yüz görünümü, hepatosplenomegali, kemik ve eklem displazisi gibi) varlığında ilk basa-mak tarama testi olarak kullanılan kantitatif bir testtir. Pozitifliğinde klinik bulgulara göre şüphelenilen mukopolisakkaridoz tipine yönelik enzim analizi yapılır.

İkinci Basamak Metabolik TestlerRutin biyokimyasal testler olası bir metabolik hastalığı olan hastanın saptanmasını sağlamasına ve önemli ipuçları vererek ayırıcı tanıyı daraltmasına karşın kesin tanı daha özel metabolik test-lerin yapılmasını gerektirir. Burada önemli bir nokta, hiç bir testin tek başına bütün metabolik hastalıkların tanısının konulması için yeterli olmadığıdır. Bir diğer çok dikkat gerektiren özellik de, eğer doğumsal metabolik hastalıkların tanısı için gerekli örnekler, hastalığa ait karakteris-tik bulguların ortaya çıkacağı zamanda ve uygun şekilde alınmazsa tanı atlanabilir ve özellikleakut bozulma ile seyreden hastalıklarda ikinci bir şans da çoğunlukla olmaz. Seçilecek testlerhastanın klinik bulgularına ve rutin biyokimyasal incelemelerin sonuçlarına göre belirlenir.

Kantitatif Amino Asit AnaliziPrimer amino asit metabolizma bozukluklarının teşhisi, izlemi ve diğer bazı metabolik hastalıklara ikincil amino asit değişikliklerinin saptanması için kullanılan bir testtir. Plazma, idrar ve beyin omurilik sıvısında yapılabilmektedir. Amino asit metabolizma bozuklukları, bir veya birkaç amino asitin sentezi veya yıkımındaki kalıtsal bozukluklardır. Amino asit metabolizma bozukluklarının bulguları yenidoğan, infant, adölesan ve yetişkinyaşlarda ortaya çıkabilmesine karşın özellikle yenidoğan ve infant döneminde başlangıç gösterir.

Amino asit metabolizma bozukluklarında sık görülen klinik ve laboratuvar bulguları

Kalıtsal metabolizma hastalığı şüphe edilen her çocukta akut hastalık sırasında alınan örneklerde plazma amino asitleri değerlendirilmelidir. Kalıtsal metabolik hastalıklar dışında endokrin hastalıklar, karaciğer, kas ve gastrointestinal tutulum ile seyreden hastalıklar, neoplastik hastalıklar, beslenme bozuklukları, böbrek yetmezliği ve yanıklar gibi edinsel klinik endikasyonlarda da kullanılmaktadır.

• Akut ensefalopati• Gelişim geriliği• Öğrenme güçlüğü• Hipotoni• Koreatetoz• Yürüme bozuklukları• Davranış değişiklikleri• Spastisite• İnme

• Protein intoleransı• Beslenme güçlüğü• Büyüme geriliği• Hepatomegali• Pankreatit

• Hipertransaminazemi• Metabolik asidoz• Hiperamonemi• Hipoglisemi• Ketonüri• Nötropeni• Megaloblastik anemi• Koagülopati• Hiperimmunoglobulin G• Hiperimmunoglobulin E• Alfa-fetoprotein artışı• Ferritin artışı• Hipoürisemi• Hipokreatinemi• Osteoporoz

• Rekürren venöz tromboz• Aritmiler

• Ürolitiasis• Renal tubülopati

• Saç kaybı• Trikoreksis nodoza• Deri ülserleri

• Lens dislokasyonu• Optik atrofi• Gece körlüğü• Korneal ülserasyon

Nörolojik-Psikiyatrik

Gastrointestinal

Kardiyovasküler

Renal

Dermatolojik

Oftalmolojik

İdrar rengi ve kokusunda değişiklik

Laboratuvar

Yenidoğan Taraması (Tandem MS MS/Ardışık Kütle Spektrometrisi)Tandem MS MS yöntemi ile çoğu amino asitler, serbest karnitin (C0) ve C2’den C18’e ka-dar karbon içeren açil-karnitinler saptanabilmektedir. “Genişletilmiş yenidoğan taraması”kapsamında hayatın 3-5. günlerinde yenidoğanların topuğundan Gutrie kağıdına alınan kan örneğinden bu yöntemle 45 ayrı kalıtsal metabolik hastalığın tanısı konulabilmek-tedir. Sadece yenidoğan döneminde değil, herhangi bir yaşta ortaya çıkabilen bu tür hastalıkların olup olmadığı bu yöntem kullanarak taranabilmektedir.

Yenidoğan taramasında saptanabilen hastalıklar • Amino asit metabolizma bozuklukları• Yağ asidi oksidasyon bozuklukları

• Organik asidemiler• Karnitin metabolizma bozuklukları

İdrar Organik Asit AnaliziOrganik asitler, çeşitli metabolik yolaklarda ortaya çıkan fizyolojik ara ürünlerdir. Bumetabolik yolaklardan biri veya birkaçında blok varsa, blok sonrasında oluşması gere-ken ürünlerin azalmasına ve blok öncesinde ara ürünlerin (organik asitler) birikme-sine neden olur. Biriken organik asitler idrarla atılır. İdrar organik asit analizi, bu tür metabolitlerin saptanmasında en güvenilir metoddur. Özellikle artmış anyon açığının olduğu metabolik asidozlu hastaların evaluasyonunda (organik asidemiler) ve yağ asidi oksidasyon bozuklukları, Karnitin siklus bozuklukları ve serebral organik asidemilerin tanısı ve izleminde kullanılmaktadır. İdrar organik asit incelemesi ile en az 45 metabolik hastalık spesifik olarak tanımlanabilir.

İdrar organik asit analizinin özellikle çok yararlı olduğu klinik durumlar• Anyon açığının olduğu nedeni bilinmeyen ciddi ve dirençli metabolik asidoz• Özellikle yenidoğan döneminde olmak üzere yoğun, ciddi ketonüri varlığı• Akut ensefalopati sırasında hiperamonemi, hipoglisemi, laktik asidemi saptanan hastalar• Konvülziyon, inme, psikomotor gelişim geriliği gibi ciddi nörolojik bulguların varlığı

İdrar organik asit analizi ile saptanabilen hastalık grupları• Organik asidemiler• Serebral organik asidemiler• Yağ asidi oksidasyon bozuklukları• Karnitin metabolizma bozuklukları• Amino asit metabolizma bozuklukları• Üre siklus enzim bozukluklarıOrganik asidemiler, tipik olarak hayatın erken dönemlerinde akut, hayatı tehdit edici ensefa-lopati bulguları veya daha büyük çocuklarda tekrarlayan metabolik dekompanzasyon atakları ve açıklanamayan gelişim geriliği ile ortaya çıkarlar. Serebral organik asidemiler, kanda metaboliz asidoz ve laktik asidozun olmadığı, yavaş ilerleyici, genellikle makrosefalinin eşlik ettiği, santral sinir sistemi tutulumu ile seyreden hastalıklardır.

Yağ asidi oksidasyon bozuklukları ve karnitin siklus bozuklukları• Tekrarlayıcı hipoglisemiye bağlı akut ensefalopati atakları, • Kardiyomiyopati, kardiyak aritmiler gibi kardiyak tutulum bulguları, • Hipotoni, çabuk yorulma, egzersizle rabdomyoliz atakları gibi kas tutulum bulguları,• Karaciğer yetmezliği, reye-benzeri sendrom gibi karaciğer tutulum bulguları

ile ortaya çıkarlar

İdrar organik asit analizi kalıtsal metabolik hastalıklarının tanısı dışında kullanıldığı diğer durumlar• Disbiyozis (gastrointestinal sistem flora bozukluğu nedeni ile oluşan patolojiler)• Hücre enerji ve mitokondriyal enerji metabolizma dengesizlikleri• Nörotransmitter metabolizması, vitamin/mineral kofaktörlerinin eksikliklerine ikincil

olarak gelişmiş degişiklikler

İntrauterin dönemden başlayarak yenidoğan, infant, çocukluk, ergenlik ve hatta yetişkinlikteçok farklı klinik bulgularla ortaya çıkabilen peroksizomal hastalıkların taraması, tanısı veayırıcı tanısının yapılmasında kullanılan biyokimyasal analizlerdir.

Peroksizomal hastalıklarda görülebilen klinik bulgular• Kraniyofasiyal dismorfizm, iskelet anomalileri, ekstremitelerde proksimal kısalık, epifizlerde

kalsifik noktalanma• Ensefalopati, konvülziyon, gelişme geriliği, hipotoni• Davranış değişiklikleri• Periferik nöropati, anormal yürüme paterni, ataksi• Retinopati ve katarakt gibi oküler bozukluklar• Sensorinöral işitme kaybı• Hiperbilirubinemi, hepatomegali ve kolestaz gibi karaciğer hastalığı• Büyüme geriliği• Hipokolesterolemi• Vitamin E eksikliği• OsteoporozBütün peroksizomal hastalıkların tanısını koyduracak tek bir test yoktur. Peroksizomal hasta-lıklarda ayırıcı tanı, klinik bulgu temelinde peroksizomal işlevleri test etmeye yarayan bir seri biyokimyasal testin yapılması ve yorumlanması ile yapılır. Çok uzun zincirli yağ asitleri (C22; C24; C26), fitanik asit ve metaboliti olan pristanik asit düzeylerinin ölçümü, peroksizomal hastalıkların tanısında kullanılan temel incelemelerdir. Lizin amino asidinin peroksizomal katabolizmasında ortaya çıkan pipekolik asit idrar organik asit analizinde saptanabilmektedir. Plazmada veya idrar organik asit analizinde pipekolik asit düzeyinin ölçülmesi, peroksizomal profil içerisinde sayılabilir.

Peroksizomal Profil• Çok uzun zincirli yağ asitleri (C:22, C:24, C:26) analizi• Fitanik asit • Pristanik Asit

• Akut, ciddi kolik tarzı karın ağrısı• Bulantı, kusma• Kabızlık, subileus tablosu• Subileus tablosu• Taşikardi• Hipertansiyon

• Motor nöropati• Konvülziyonlar• Psikiyatrik bozukluklar• Konfüzyon, koma• Hiponatremi, hipomagnezemi• İdrar renginin bekleyince kırmızımsı olması

Kalıtsal nedenlere bağlı akut ve kütanöz porfirilerin, alkol intoksikasyonu, akut ve kronik kurşun toksisitesi, tirozinemi tip 1 ile ilişkili akut porfiri gibi ikincil porfilerin tanısında ve izleminde kullanılan testlerdir.Akut porfirilerin çoğunluğu otozomal dominant geçiş gösterir. Çoğunlukla adölesanlar, genç yetişkinler ve yaşlılarda görülür. Kadınlarda 10-15 kez daha sıktır. Genellikle akut ataköncesi stres, enfeksiyon, premenstrüel dönem, çeşitli ilaçlar gibi predispozan bir faktör vardır.

Akut porfirilerde görülen klinik ve laboratuvar bulguları

Kütanöz porfiriler, otozomal dominant geçiş gösterir ve güneşe maruz kalma sonrası de-ride ağrılı şişlik, ödem, yanma veya soyulma, büllerin oluşması, skarlaşma, hirşutizm gibidermatolojik bulgularla ortaya çıkar.

Porfiri Testleri

• Heptakarboksiporfirin• Hekzakarboksiporfirin

• Koproporfirin I• Koproporfirin III

• Üroporfirin• Pentakarboksiporfirin

• Aminolevulinik asit (ALA) • Porfobilinojen (PBG)• Porfirin izomerleri (idrar)

Spesifik Enzim Aktiviteleri• Biyotinidaz /Biyotinidaz eksikliği

Yenidoğan taramasında pozitiflik veya biyotinidaz eksikliğine özgü klinik bulgu (dermatit, alopesi, metabolik-laktik asidoz, sensorinöral işitme kaybı gibi) varlığında kesin tanı amacıyla kullanılır.

• Aril sülfataz A / Metakromatik lökodistrofi • α-galaktozidaz A / Fabry hastalığı • Asit β-galaktozidaz / GM1 Gangliosidoz • β-Heksozaminidaz A / GM2 Gangliosidoz - Tay-Sachs hastalığı • β-Heksozaminidaz A-B / GM2 Gangliosidoz - Sandhoff hastalığı • Serebrozid β-Glukosidaz / Gaucher hastalığı • Serebrozid β-Galaktosidaz / Krabbe hastalığı

• Sfingolipidozlara Yönelik Spesifik Enzim Aktiviteleri

Sfingolipidozlarda sık görülen klinik ve laboratuvar bulguları

• Ataksi• Distoni• Hipotoni• Neonatal hipotoni• Konvülziyon• Myoklonus• Periferik nöropati• Mental retardasyon• Demans• Psikiyatrik bulgular

• Büyüme geriliği• Hepatosplenomegali• Karın ağrısı

• Anemi• Lökopeni• Non-immün hidrops fötalis

• Akciğer tutulumu• Böbrek yetmezliği• Terlemede azalma

• Pigmenter retinopati• Kornea verticillata• Korneal bulanıklık• Vertikal supranüklear palsi• Optik atrofi

Nörolojik-Psikiyatrik Oftalmolojik Gastrointestinal

Hematolojik

Diğer• Akroparestezi• Ağrılı kontraktürler• Kemik deformiteleri• Kemik ağrısı• Osteopeni

Romatolojik

• Kitotriozidaz / Lizozomal depo hastalıkları tarama, Gaucher hastalığı tarama, tedavi ve izlemi

Özellikle Gaucher hastalığı olmak üzere lizozomal depo hastalıklarını şüphelendiren klinik bulgu varlığında tarama testi olarak kullanılır. Ayrıca enzim replasman tedavisi alan Gaucher hastalarının tedaviye yanıtının değerlendirilmesi ve izleminde de kullanılır

Sfingolipidozlar, sfingolipidlerin yıkım yolağında görevli enzimlerin veya aktivatör pro-teinlerin primer eksiklikleri sonucunda birikmeleri ile ortaya çıkar. İntrauterin dönemden başlayarak, yenidoğan, çocukluk, ergenlik ve yetişkinlikte ana olarak santral ve periferik sinir sistemi, visseral organların tutulumu, görme ve işitme ile ilgili bulgular olmak üzere çok geniş spektrumda klinik bulguların ortaya çıkabildiği ilerleyici bir grup lizozomal depo hastalığıdır. X-e bağlı geçiş gösteren Fabry hastalığı dışında hepsi otozomal resesif geçiş gösterir.

Konjenital Glikozilasyon Bozuklukları (CDG) Taraması

Bu gruptaki hastalıkların klasik tiplerinde klinik bulgular ve hastalığın seyri genellikle hastalığın tipine karakteristiktir. Sfingolipidoz şüphesi, genellikle hastalığın öyküsünün (özellikle bulguların başlangıç yaşı ve ilk bulgular) dikkatli alınması, fizik muayenede düşündürücü pozitif bulgular, oftalmolojik muayene bulguları, görüntüleme yöntemleri ve nörofizyolojik çalışmalarda elde edilen bulgular sonucunda oluşur, ancak; kesin tanı için bir dizi biyokimyasal test gereklidir.Geç başlangıçlı tiplerinin tanınması genellikle çok daha zordur. Bütün sfingolipidozların saptanmasını sağlayacak bir tarama testi yoktur. Sfingolipidozların tanısı genellikle, hastalığa spesifik enzim aktivitesinin düşüklüğünün gösterilmesi ile konulmaktadır. Bu enzimler çoğu hücrede, organda eksprese edilmektedir, ancak; en sık kullanılan löko-sitlerde enzim aktivitelerinin ölçülmesidir. Spesifik hastalıkların düşünüldüğü durumlarda bazen tanı için daha kompleks biyokimyasal testler ve mutasyon analizleri gerekebilir.

Birçok protein, 3 veya 4 anten benzeri oligosakkarid yapısı (glikan) ile posttranslasyonel modifikasyona uğrayarak glikozillenir. Bu modifikasyon endoplazmik retikulum ve golgi cisimciğinde gerçekleşir ve glikozillenmiş protein sekrete edilir. Ekstraselüler (transferrin-pıhtılaşma faktörleri gibi serum proteinleri) proteinler, membran proteinleri ve intraselüler (lizozomal enzimler gibi) proteinlerin büyük çoğunluğu bu şekilde glikozillenir.Proteinlerin tam fonksiyonel olabilmelerini sağlayan posttranslasyonel modifikasyon türle-rinden “glikozilasyon” ile ilişkili kalıtsal bozukluklar “konjenital glikozilasyon bozuklukları (Congenital Disorders of Glycosylation-CDG)” olarak bilinmektedir. Hastada konjenital glikozilasyon bozukluğu olup olmadığı en sık olarak, bir serum proteini olan transferrinin glikozilasyon durumunun gösterilmesine dayanan testlerle taranmaktadır. Transferrinin bu şekilde glikolize izomerlerinin saptanması, konjenital glikozilasyon bozukluklarının 2 ana tipinden biri olan N-glikozilasyon bozukluklarının taramasında kullanılırken, O-glikozilasyon bozukluklarının taramasında kullanılamaz.

CDG’lerde sık görülen klinik ve laboratuvar bulguları

• İntrauterin büyüme geriliği• Konjenital mikrosefali

• Psikomotor gelişim geriliği• Edinsel mikrosefali • Progresif hidrosefali

• İris kolobomu • Katarakt

• Tekrarlayıcı kusmalar• Diyare

• Meme başı çöküklüğü • Lipodistrofi • İktiyozis

• Büyüme geriliği • Boy kısalığı• Kardiyomyopati• Perikardiyal efüzyon• Kalp yetmezliği

• Ciddi fötal hipokinezi • Korpus kallosum atrofisi

• Dandy-Walker malformasyonu• Non-immün hidrops fötalis

• Serebellar hipoplazi• Hipotoni • Ataksi

• İnme benzeri ataklar • Konvülziyon • İşitme kaybı

• Pigmenter retinopati • Optik atrofi

• Strabismus • Nistagmus

• Protein kaybettirici enteropati• Reye-benzeri tablo

• Hepatik fibrozis • Hepatosplenomegali• Hipertransaminazemi

• Lenfödem • Deri hiperlaksisitesi• Eklem hiperlaksisitesi

• Eklem deformitesi • Kemik displazileri• Tırnak deformiteleri • Non-spesifik dismorfik bulgular

• Böbrek yetmezliği• Nefrotik sendrom• Açıklanamayan ateş

atakları• İmmün yetmezlik• Anemi

• Nötropeni • Trombositopeni• Koagülasyon faktörlerinde

düşüklük • Kreatin kinaz yüksekliği• Hipotiroidi

Prenatal

Nörolojik

Oftalmolojik

Gastrointestinal

Dismorfik bulgular

Diğer

Sonuçların Raporlanması Metabolik testlerin sonuçları, çocuk metabolizma hastalıkları uzmanı tarafından yorum-lanmaktadır. Sonuçlarda spesifik bir hastalığa özgü bir profil saptandığında saptanan bulguların, klinik bulgularla korelasyonu, ayırıcı tanı, yapılması önerilen ilave biyokim-yasal testler ve in vitro doğrulayıcı çalışmalar (enzim analizi, moleküler tanı) belirtilerek rapor edilir. Gerektiğinde çocuk metabolizma hastalıkları uzmanı tarafından ilgili hekim ve klinikle temasa geçilerek konsültasyon hizmeti verilir.

*Kalıtsal metabolik hastalıklara yönelik testler ve ayırıcı tanı yaklaşımları hakkında daha detaylı bilgilere web adresimizden ulaşabilirsiniz

Nörolojik tutulum çok hafif olabilmektedir. Özellikle başka bir organ tutulumununda eşlik ettiği açıklanamayan nörolojik hastalık olmak üzere nedeni açıklanama-yan her türlü nörolojik hastalıkta ve hatta nörolojik tutulum olmasa bile açıklana-mayan tüm sendromlarda konjenital glikozilasyon bozukluklarının mutlaka araş-tırılması önerilmektedir.

CDG saptanan sendromik durumlar• Kronik diyare/Protein kaybettirici enteropati • Karaciğer fibrozisi ile seyreden sendromlar• İktiyozis sendromları• Nörosendromik katarakt/kolobama/glakom/optik atrofi/nistagmus • Nörosendromik sensorinöral sağırlık• Nörosendromik tekrarlayıcı enfeksiyonlar + lökositoz • Nörosendromik nefrotik sendrom• Konjenital myastenia gravis • Epizotik hipertermiyle seyreden nörolojik sendromlar• Kutis laksa sendromları• Konjenital diseritropoietik anemi Tip II• Sendromik kardiyomiyopati • Spondilo-, epi-, metafizyal displazi• Nörosendromik radio-ulnar sinostozis

Referans M-B Sağlık Lab. Hiz. San. Tic. Ltd. Şti.Eşref Bitlis Cad. Bergama Sok. No: 10/A 06170 Yenimahalle Ankara

Telefon: (312) 327 30 30 Faks: (312) 327 54 06