74
B  H S I ~ I P USAT B A H ASA Il  P R TEMEN I ENIJ II)I KAN NAS I ON L o alai ustaka

Kamuih

Embed Size (px)

DESCRIPTION

kamus minang

Citation preview

  • BAHASA I~DI

    PUSAT BAHASA Il EPA RTEMEN I'ENIJ II)I KAN NASIONAL

    o Balai Pustaka

  • I .

    ." Ad, ,

    PT (Pcrscro) Pcnerbillln din Pcreetabn BAlAI PUSTAKA

    BPNo .. nOI

    Hlk penlaroll dilindunli undanl'lIl1danl Cctakan pertama 2001

    Adnan, Nui'kla Kamus bahasa Indoncsia-Minangkabau I Nudel.

    AdnJn. ErmitJli. Rosnidl M. Nu . eel. I. Jakatu: Baial PIl$tak:a, 2001.

    ui. 114 J ilion. ,21 em . (Seri BP no. !iJOl).

    I . Balwa Indonesia ' KamUI ' MilWllubl" I. Ermitali II. NUT. R

  • PDerwadarminto. WJ.S. 1986. Kamus Umwn.Bah4ra Indcnul4. Sun-tingan Pusat Ptmbinaan dan Pengembangan Bahasa. Juana: Balai ".,"',,-

    Pringgodigdo. A.G. tt aJ. 1973. Ensildoptdi Umwn. Jakarta: Yayasan Dana buku Franklin.

    Rusmali. Marah tl ai. 1985. Kamas MinangkiJbau-lndonesia. Jakana: Pusat Pcmbinaan dan Pcngembangan Bahasa.

    --- ---. 1980. AMlisLr Baha1a. Jakana: Erlangga. ---------. 1985. Tata Kafimat Bahasa Indontsia. Jakana: PT Sastra

    Hudaya. Sunaryo. Adi tl al 1990. Ptdoman PtnyusulUln Kamas Owjbahasa.

    Jakana: Departemen Pendidikan dan Kcbudayaan.

    --------. dan Hennanu Maulana. 1987. Ptdotrw.n Ptnyufltjngan Kamas Bahasa Indontsia. Jakarta: Pusat Pembinaan dan 'Pcngembangan ."''''-

    Thaib. M. St. Pamoentjak. 1935. Kamots Bahasa MiMnghlbau-Bahasa Mdajoe-Riml. Batavia: Balai Poestaka.

    WOjowasito. S. 1978. Kamus Umum Btland4-fndontsia. Jakarta: Ichtiar Barn-van Haeve.

    Yunus, M. Mahmud. 1972. Kanws Arab-Indontsia. Jakarta: Yayasan PcnteljcmaharVPenafsiran AI-Quean.

    Zain, Sutan Muhammad. Tanpa Tahun. Kamus Modern Bahasa In.do-nuiD. Juana: Dharma.

    Zgusla. Ladlslav. 1971. MannuaJ of Lexicog'aphi. Dcn Haag: Mouton.

  • A a.ba.a.ba 11 parentah; kumando (dl barihbabarih; garak badan, dsb):

    sam .... tlga .... empQlJ ciek ... duo ... , tigo ... , ampek!

    .bad n 1 ambiak; maso saratuih taun: banguI/Qn itu sudah berdjr; se ttngah -- yang kzi/l, gaduang tu lah tagak sajak satangah abaik nan laIu; 2 maso (lamonya indak tabateh): dr - 'ke -- dr maso ka maso; - modern maso modem; 3 indak bakasudahan; kata ~alamonya

    .ba.dl a kaka salamonya: hidup in; (idak --iduik ko indak kaka salamo--nyo; menpbadikan \I 1 maabadikan: jasa dan ptrblUlUlnnya tdah =-= namanya dJ masyaralcal jaso dan pabuatannyo aIah maabidian namo-nyo dl masarakaik; 2 mambuek gambar (sbg tarxlo mato): ia =qiVI hall

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 10

    berakar v I baBka: ado akanyo: poholl maJlgga "" .. 1II.nggaJIg balang mangga baraka tunggang; 2 mandalam; bub: 4eya.ti1lOll 1m slldoh == dJ sanubartnya kayakinan lU alah baaka dl sanubarinyo; 3 alah baranak-bacucu: ia tdoh =::11 dj ranJall. orang inYO alah baanak-bacucu di rantau urang

    a.khir n altia: aruan aJ:an diadakan sttiap -- bulan julo.julo ka baadoan satiok ilia bulan; berakhlr 1 baakia; salasai: rapat tdah =:: rapek alah baakia; 2 bakasudahan P~mba"8I1rulrl tidak akan == pambangunan indale lea bakasudahan; mangakhiri maakiai; maabihi: manyudahi: mu~1uJ ::= rapal iru den!(an ucapan syuku.r mareka menyudahl rapek tu jo ucapan sultur

    a.kLbal II akibaik: duo orang meninggaJ -- banjir itll duo urang maningga akihaik ban;i:. tu: , berakibat baaldbaik: pubuataflllya == fatal pabuatannyo baakibaik mambahayoan; mengakibatkan maakibaikan: kelengQh(lnnya == terjadinya kece-lakuan itll kelengahalU'lYO maakibaikan tajadinyo kacilakaan maro ru

    ak.la.ma.si n pemyataan satuju jo suaro bulek taadok usua atau saran nan diajukan rapek

    a.ko.mo.da.sl n lllIJlpek. bamalam (tingga) samamaro bagi urang nan bajalan jauah: dia ~rtllgas mtnyinpkan .. orangorang dr IUllr JeO/a inyo batugeh manyadioan tampek bamalam urang-urang dr lua kOla

    ak.rab u dakek; arek: intim: hubungan ptrsahabalan mertka budUll scmgaJ -- ubuangan pasahabatan inyo baduo sangaik a~k

    ak.ro.nim n kapendekan nan barupo gabungan huruf atau suku kato nan ditulih atau diucapkan sbg kato-katO biaso (Spl rudal pilum kandali)

    ak.sa.ra n I sistem tando nan d ipalc.ai dl manulihan kalO-kalO untuak bakomunikasi; 2 humf; humih

    ak.sen /ai.sCn/ n I logaik: nuniliJc _. nya dapat dipastikan bahwo ill buasal dr Mellan mancaJiak logaiknyo. dapek ditakok bahaso inyo barasa dr Medan; 2 takanan suaro pd kato atau suku kato: suku kata

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 2

    menpblllkan y I maremehin; mamandan, randah (ino, mudah): Jall,tvI SW A:l!m4/PIplUJll orOll, jan sulto maremchan Ita-AniIUp&rl nasihaik uranJ lain; 2 ind&Ir. mucuhan: "'''' NUihat orang tua indtk mucuhan nasihsllt urang gack; J malalalan (anuuan&jlwab. ul'lljo): fa _= UUlggWlg Jawabnya inyo malalaian tangguangjawabnyo; " manyio-nyioan: ortlll, yg wrtanggWlg jawab rldaJc akan := anat.aMknya wang nan balangguang jawab indilk ka manyio-nyion mak.anaknyo; (rrab.Umn v taabaian; indale. ta acuahan Jtring hoJ-hDJ yang ptnlJn, __ acolt hal-hal nan paralu indak taacuahan; 2 dapek diabaian: bagalmtltlaplllI kdalahclrIflya. Jasa-Jcuanya tidal: == baa bana kasalahannyo, jaso-jasonyo indak dapek dlabaikan

    ab.ta /abses/ ... paradangan jariangan wbuah nan manjadi sabab laban-tuaJcnyo lubang tampelc JUlTlpalan lUI1ah; maradang

    ab.JOJut a t indak babateh: kebMJsaaJt raja iN -- ltakuasoan rajo lU Indak babateh; 1 sapanuahnyo: ptrcaya -- pd ktagullgall Tuhan picayo sa-panuahnyo pd kcagungan Tuhan; J jndak basaraik: umudthwn -_ kamardekaan indak basaraik; 4 nyato; indO. diragukan 100: umam-PIUlM)'Q - kasanggupannyo indak diragukan lli

    I.b. strak a indak bawujuik; indak. babanruaJt; gaib: banyaJ.: 1uJi1uJi yg - di dJutUJ Uti banyak halhal nan indak bawujuik di dunia ko;

    :lab. Ilrak /I ringtasan; inti (tt lwangan; laporan, dsb)

    a .bu /I 1 aOO: dapur aOO dapua: 2 gabuak: abu : pd n.!LSim J:tmiJrau battyak bttubangan dl musim panch banyak gabuak batabangan;

    a.bu-a.bu a abu-abu; kulabu: pak4ian stragam si.rw4 SMA pwih _. baju seraaam INk SMA putiah abu abu

    a.cak a indak. baaruran; beau SDmpf!1 Clro maambiak Conaoh data (dl panalltian) nan indak batItUran; acak-acakan a kacau balau; indak W'ltua: ruma.I!.nya .- rumahnyo Ucau balau

    a..capokaJl ad'Iacot tall; Dot Slbanta; bakalltalI: diD datang k sitU inyo riok sabanca dItana taman

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 3

    a.Cl.r IS mlkanan nan dibuck dr buah-buahan (anlimWl, naneh) dan sayuran (wtInd dsb) nan baagiah asam jo cum; acar: .- ~Mmun acar antimun

    a.ca.ra n 1 hal atau pakek nan dibicaroan (d! rapek, parundiangan, dsb); aean.: -- 'opat akan dilwun ol~h u'ntaris itll ac:m rapek ka dibuek dek sekrnaris tu; 2 kagiatan nan ka dipatunjuakan, disiaran, atau di-patandiangan: -- televisi setiap had dimuat dl sural k.abaT ac:ara talipisi satiok hari dirnuek d1 surek kaba; J pakaro: pamaresoan dl pangadialan: kmni menyaksikan di PengadUan Podang kami manea liaSt pakaro di pangadialan Padang: 4 earn: -- btrpUciraflllya berbeda drlg -- adibrya cam bapikianyo babedo jo caro bapikia adiaknyo pengacara 11 pangaeara: pambela pakaro

    I .CU v menglCU '\I 1 maacuangan (linju, sanjalO, dsb) unluak maancam atau manakuik-nakuiJd: "ja membultak sambil ;; tiflj u inyo mam-bantak sambia maacuangan tinju; 2 mamikia-mikiaan caro manyam-paian mukasuik (CilO-cito, dsb); baniaik: ia sedang == W1tuk meng-adakan pesta ioyo sadang mamikia-mikia untuak maadoan aIek gadang; 3 marujuak (buku tulisan ilmiah): umuX.

    a.bang n J uda; tuan: --nya ada tiga orang udanyo ado ligo urang: 2 imbauan kpd tukang beca, tukang sayua, dsb; mak: -- , berapa harga sayur ini, Mak ba ra arago sayua ko,

    ab.w n 1 ambo: 2 budak; 3 pagawai : banyaJ; --negui yg belajar ke luar negeri banyak pagawai nagari nan pai baraja kaJua nagari; menaabdi w maamboan diri; babakti; wargu neguru yung!Jaik akatl == Itpd ntgaranya warga nagara nan elok maamboan 'dirinyo ka nagaranyo

    ab_nor_mal a 1 indak biaso; menyalahi dr nan biaso: pertwmbuhan bayi j/U -- patumbuahan anak kelek tu manyalahi dr nan biaso; 1 sakik jiwa; gilo (jiwa dsb): sejak ditinggai suaminya, ia menjadi -- sajax. ditinggaan lakinyo, inyo manjadi gilo.

    a.bor.tus n 1 kalulusan; kaguguaran; 1 kaadaan wantinyo pallllnbuahan (n mukaluak iduik)

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 4

    ab.-n labtstnI n Ibsen; indak masuak. (karajo. sikola. dsb); i.a .r~rlttg - til perkMliohlul inyo acok. indak masuak kuliah

    ab.sens labstnslJ II ~ datang; indak masuak Ita; kaindakhadiaran: dtar - moltMiswa diptgtulg Dim Aztua Azw daftar kaindakhadi-ann maiwiswa dipacik dele katua kaleh nwnperbIaJ asumsillya. ia ;= pd sUGtU bub unruak mampalruek asumsinyo, inyo marujuak Ita suatu buku;

    acuan IJ rujuakan; tampek marujuak : == nya ada1ah Kamw Besar Indonuia rujuakannyo adolah Kamus Besar Bahasa Indonesia

    cuh a acuah; paduli;. itl ridaK. -- padtJ saudararrya inyo iOOak paduli Ita dunsanaknya: mengacuhkan I' maacuahan; mampadulian: orang itu (idak == peraJuran /alu Untas urang tu indak maacuahan panlluran lalu linteh

    I.da I' I ado; 1ai; ul1IIJl'in ta -- dj sana kapatang inyo 1ai di sloan; 2 punyo: adik tidak -- uang adiak indak: bapitih: mrngadakan v 1 maadoan; orang itu == pesta ulattg tahun urang tu maadoan kanduri ulang tahun; 2 manjadian: maadoan: Tuhanlah yg := langit dan bumi Tuhanlah nan manjadian langik jo bumi

    dab II adab; budi sopan: anak itu ringgi -- nyo anak tu tinggi adaboyo: beradab v 1 baradab; babudi: perbUOlOMYa spt orang tidak =: kalakuannyo sarupo jo urang indak baradab; 2 babudayo: bangsa-bangSQ)lg Itiah "'''' banso-banso nan alah babudayo

    1I_da.kaJII.nya p adokalonyo; kadang-kadang: hidJqJ lni -- susah iduik nangko kadang-kadang susah

    Lda.kah p adokoh; laikoh

    a.daJah P 1 adolah; I iolah

    ......, .. P odopun

    a.dat 111 adaik; bbiasoan: - mwJJJ mLNlIIgg/Ulg riltdM adaik until mudo manangguans rindu; 2 1lW'In: s~tiap ~rja ada - II}'Q sanok karajo ado aturannyo:

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • ,

    .ct.t 1111..01 II adaik istiadailr.: ::IIr orallg MiNJIIgi:Dbau adai" istiadaik urmg MinIngk.abau

    Lde.aan " I pamuncualan tokoh baru atau panggantiannya susunan Oaila) dl parunjuakan wayang; 2 bagian babak dl carito (sandiwm., pilem); adegan: ~Mrapa - dl film ItIl rtklh dipowIIg olth Badon Sensor Film babarapo adegan dl pilem tu alah dipowng det Badan Sensor Film

    dem a 1 sajuak; dingin; nyaman: Alongkah -- nyo udaTa pagj oOOe malt! sajuaknyo udaro pagi; 2 tanang (pikiaran. ati): 3 tawa; amba (raso malwlan)

    .dik II 1 adiak: ' . siapa itu adiak sia tu ; 2 panggialan k.a nan labiah mudo (lunangan, kakasiah. tank. dsb); beradlk v 1 baradiak; baadiak; La "'''' kpd saya inyo baradiak ka ambo; 2 punyo adiak: in "'''' duo orang. seorong lakjlaki dan storan8 lagi pertmpuan inyo baadiak duo urang. surang laki-laki dan surang padusi

    .dl! a I adia; indak barek sabalah; uputusan haJcim itu .. kaputusan hakim itu adia; 2 bapiak ka nan bana: kalau mou mtnjadi haldm hiJrus .- kalau nak manjadi hakim aruih bapiak ka nan bana; mengadlli v maadiali: ia :'" pukfJTa ptncurian inyo maadiali pakaro pancurian; pendU.n ,. sagalo nan basangkuik jo pakaro pangadian: pmdiaJan: lonbaga hukum bmugas ~mptrbaiki == lambago hukum batugeh mampae10ki paradiaJan; penpdlJan n 1 pengadialan: tampek maadiali pakaro: rumahnya di tkpan wtor "'''' ntgtri rumahnyo di muko kantua pangadialan nagari; 1 dewan hakim; 3 kapulusan hakim: 4 sidang hakim kaliko maadiali pakaro: SQQl == btriangSlUIg. ill pingstlII katiko sidang bakim balansuang. inyo pinsan; keadUan n kaadialan: nuuyarakaJ melUUlllU == masarakaik manun. tuik. kaadialan

    ad.mI.nILtrul n I usao dan kagiatan nan basangkuilt jo panatapan tujuan sarato c:aro-caro mangarajoan pembinaan organisasi; 1 usao

    . "

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 6

    dan kagiwn nan basangkuik jo cam manyalanggarnan kabijaksa-noan inggo sampai Ita tujuan; 3 kagiatan nan bakaitan jo cam manya-Janggaroan pamarentahan; 4 kagiatan kantua dan JUN rulih

    . don v, mengadon v mancampuaan dan maaru (bahan !tue dsb); maaduak.: Ibu == lepat bugis Amak maaduak bahan Japck bugih: adonan n campuran tapuang, guio. saman, dsb (sbg bahan pembuek kue); adukan == kue ini !wrong umbang aduak kue Ito kurang kambang

    a.du v, beradu v I balago; batumbuak: baradu: mobil sering == dijalan raya oto acok balago di jalan gadang; 2 basabuang (ayam, jawi. kabau); baadu; 3 batandiang (mamparabuikankamanangan): == lari batandiang Jari; == kuat batandiang kuaik; mengadu "maadu manyabuang; ia suJ.o __ ayam in)'o tagia ml1adu ayam: 2 maasuang: mampitanah: pertmpuan itu suka == orang ber-saudara padusi tu lagia maasuang urang badunsanak; 3 mangadu: awas klliau kamu == kpd Ibu Guru! cubo. kalau waang mangadu Ita ibu Guru!; 4 manimbang-nimbang; mamikiaan: sebelum menger-jakan USuaIU. lebih baik kim :;; buruk-/xJik akibamya sabalun rna-ngarajoan sasuatunyo. cloklah awak marnikiaan buruak-elok akibaik-nyo: mengadukan \I maaduan: ia ='" perkara ilu ke pengadilan inyo maaduan pakaro tu ka pangadialan: aduan n I nan diadukan; pangaduan: -- nya ilu lidak benar pang-aduannyo itu indak bana: 2 patandiangan maadu: kapan =;; sapi dimuwi? bilo patandiangan maadu jawi ka dimulai?

    :a_duk \I aduak: beau: -- tepung itu dng air kacau tapuang tu jo aia; meng:aduk \I I maaduak; maaru: fbu == gulaj di dapur maaduak gulai di dapua; 2 mambongka indak: baatuaran; mausai: peneuri iru :: pakaiiln di lemDrl meneari It:mpal uang urang maJiang ru mausai pakaian di lamari mancari lampelc. pitih; J mambuek gaduah: panjahat itu == di dua jni urang jaek tu marnbuelc. gaduah di kam-puang lc.o; adubn n aduak; aru; pasir dlJn StmLn iru huang StmpW1IQ == lI)'a kasialc jo simin ru kurang samparono adualc.nyo

    n 1 nak

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 7

    ad..o.kIt n Ihli bukwn 1WI bakuaso batindak. sbg panasiaik I1lU pam-~ pow1: aMknya 18 illi. aka.II mellmjudtur. ;rtJUlUrya di lllDT Mgtri anaknyo nan Ilh jadi pokrol tu ka manyambuang sikolanyo di 111.1 nagan

    ae.ro.blk Illirobikl a basipaik mamaraluan oksigen umuak iduik I.ta.sl .. 11 gangguan mangecck !un gaga utak

    a.pk n ag8k; barang; kilO-kilO: - sepuluh. nunil kiro-kiro sapuluah minik;

    Ipkny. adv 1 agaknyo: ,,!ponyo: siapa == Y8 tWIn datang sia agaknyo nan Ita tibo; 2 garan: ;riapa == Y8 datang amarin jtu sia garan nan datang kapalang tu

    a.p.ma n agama; agamo: Islam Agama isHam

    a.pr p supayo: kira stbaiknya rajin btrolahraga .- wap sehat awn sarancaknyo rajin bauJahrago spy telap sihaik

    _.,en lagen! n I agen: -- mobil agen 010; 2 kaki tangan atau maio-maIO nagara lain

    _.Jen.cIa /agervJa/ 11 agenda; buku catalan arian: Ayah kt hilangan buku -nya Ayah kailangan buku agendanyo

    .ai.t .lor n paasuang pitanah; paadu domba: siapa 18 menjadi dl pemngktJran itll sia nan manjadi paadu domba dl patangkaran tu

    l.aunl a gaclang; mulia; aguang Idra ktdatangall tanw -- awak tada-tangan tamu mulia; . mmpaun&kan \I maagungan; mamuliaan: == nama Allah me-muliaan namo Tuhan; ktqunpn II kemuliaan; kabasalan: moriJah kjUJ ~ji "'''' Tuhmt marilah awak mamuji kamuliaan Tuhan

    A.ausJus n Aguih; bulan kasalapan

    A.hld n 1 Akaik: hari - ad4lilh hari libur ari Akaik adolah ari perai; 1 ISO; ciek

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 8

    ah.lI n 1 unna: pmW (d! suaIu ilimu): - .Iw.twn urana: nan pmdai dj Wmu hukum; 2 mlhia bin&: ia - rrwltjaJ4lWul mobU inyo mlhll bIna manjalanan oco

    aJb a alb; cacek.; calc: jtutgtllt membkarakatt orQIIg jan mUD-p1kecdren aik urang

    aJr II aia; men.alrl v 1 maaiai: petani == sawahnya urang tani maalai sawahnyo: 2 cat maagish minum: ia teliJh == komi yang sangat IuuIs im inyo alah maagiah minum kami nan sangaik auih Ico; peralran IS 1 lauik. nan tamasuak. daerah kawasan suaw napra; 1 UNSan manyadioan aia: penplran 11 1 proses maaiai; 2 pangaiaran: == sangat diptrlJJc(m dJ ptrranian pangaiaran diparaluan bana dl patanian

    a.jajb a 1 aneh; ganjia: ptriJriwa It II btnar-btnar -- paristiwa tu hana-bana aneh: 1 jarang ado: lUI biaso: jihl ada manusia stbaik. Nabi. UII mtrupaJcan hal yang -- kok ado manusia sadok Nabi, iw marupoaq hal nan jarang ado; keajaibln II ltaanehan; kaganjiaan: "'''' aJam sangar fnengagumJcan kaanehan alam sangaik maeranan (mancangangan)

    ajalt v, menpjak v 1 maajak; mambao sato: ia =z= tvlDkllya U panu inyo maajak anaknyo ka pasa; 2 manantang (bacakak. batandiang

  • 9

    menpJar \I 1 maaja: to "'''' di 3tkoioh dasar inyo mllja di sikola duar, 2 mahwah: glUll inl = .. mJlTidnya rtltQllg gwu tu malatiah muriknyo baranang; 3 mamberangi (malacuik. maukum, dsb); mahaja: masytUa/uJl "".: milling tnt masarakaik mahaja maliang til; menpJari v 1 maaja: == anak-anak mtmbaca maaja anakanak mambaco; 1 malatiah: =: fJermain pUJno malatiah piano; menpJarkan 11 maajan: to _. CiJTQ munbuat rtndang J;pd huni inyo maajaan cam mamruek randang lea tam!; pelajar 1'1 anak sitola; murik; terptlajar \I tapalaja, orang == tidak alum berbuat beg;tu urang tapalaja indak Ita babuck sip tu; pelajann 11 palajaran; nan dipalajari atau nan diajaan: == boJuJsa Indontsia palajaran bahasa Indonesia

    aJek a taratua; indak barubah; keajekan 11 kataratuaran: == dJ berpilrJr kataratuaran dl bapikia

    a.ka.de.mi lakad~mV 11 limbago pandidikan tinggi (+ 3 taun Jamonyo) dan mandidik tanago profesi; akademi: -- donomi akademi ekonomi

    a.kaln I aka; pikiaran: manusia tmmpunyai manusi. banka; 2 caro; upayo; aka: ptnipu ilU tid4k ahln kekurangan -- panipu IU indak: kan kakurangan aka; 3 lipu dayo: banyak. -- nya banyak lipu dayonyo; berakal \I I baraka; bapikiaran: maflwia adalah malehlw! =:: manusia adolah mukaluak baraka; 2 cadiak; pandai: orang "'''' urang pandai; mengakalill mencari aka; maakai: ia = biaya sekolah alUlkrrya dng btrdagang kecil-A:ecilan inyo maakai biayo sikola anaknya jo badagang ketek-kClek

    a_kan p 1 jo; kpd: ia Lupa -- orang IIUlnya inyo lupo jo urang tuonyo; 2 ka; nak: ia menyangka saya - perg; inyo manyangko ambo ka pai; 3 untuak; b: UQIIg ini - diserahkart u ponti asWuut piLih ko ta unwak disarahan ka panti asuahan; seakan-akan adoJ saakan-akan; saulah-ulah: peristiwa itw "' ''' mJUlcui umbali parisLiwa ru saakan-akan tibo baliak

    aiar n 1 aka; urek: -- pohon tm bill urek batang kayu ttl kuaik; asa mula: -- segalo ujaJuuan asa mulo sagolo kajahatan;

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • II

    YI IMlIglJIIdJUIg ptptt dJ bah.a.UllndoMSUJ tidaA: mendtJpal suku klIo nan babunyi /1/ dl bahaso _a indak mendapck IIkanan bunyi ,1/

    alutp.ta.beI lakseptabdJ 12 1 dapek ditarimo; paNik ditarimo: /lSubrya praJctis dan usaonyo mudah dan patuik ditarimo; 2: cukulk: rna-madoi: busana itu di anggap unruk ditampilkan dalam kontes itu pakaian tu dipandang marnadoi unrualc diparagoan dl palombaan tu

    aiLsep.lor 1 urang nan mambaia sajumlah westl: 2: urang nan maikuiki program kaJuarga barancana; 3 urang dan manarimo pamikiaran baN dan mangarajoannyo

    ak.tit a giaik; rajin: ia .- di bUlang olahraga inyo giaik di bidang ulahrago; 1 nan ditarimo labiah banyak dr nan dikaluaan: ntratG ptmbayaran _. naraco pambayaran nan pitih masuaknyo labiah banyak dp nan kalua; menpklUkan \I manjadian giailc: manggiaikan: == pt:l7UlcW dJ berolaJmJga manggiaikan lOalt-anak mudo dl bauJahrogo; kuktif.n kagiatan: ktJlau (ida! ado == di iuor, Ictrjanya mtmbaca dan merudis di rumah kalau indak ado itagiatan di lUI, karajonyo mambaco jo manulih di rumah

    ak.ti.vis II urang nan manggarakan sualu Icagialan: aktipis: ia salah seorang - ktJmpw: inyo salah surang alctipis kampuih

    ak-li.vl.las n kagiatan: Icasibuakan; aktipitas: opa == /'Iya Sttt Jah pen-silman ape kasibuakannyo sajak pansiunan ko

    ak.tor /'I 1 lalti-Ialti nan main d1 sandiwara. pilcm. dsb

    ak.tris n padusi nan main d1 pilcm, sandiwara, dsb

    ak.tu .. 1 a nan sabana tajadi: ctriro illl dianghu dr lu.jadjan yg - canto tu diambiak dr kajadian nan sabana tajadi

    a.iu ambo; aden; watden; denai; mtnpku ~ 1 mangakui mambanaan: == salah mangaku salah; 1 manggldang: di maM saja ditJ stllllM. == di rna sajo inyo saIalu menggldang; 3 manangguang: s/JJptJ yg == biaya sdolahnya sla nan

    , ,

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 12

    manangguang balanjo siltolanyo: 4 mamandang (sbg): == ana.t mamandang sbg anak.; men.akui I' maakui: maiyoan: p~,.jaJtat ttw "'''' usalaJta"nya panjaek tu maatui kasalahannyo: 2 maraso barhak (8tch); maakui: ia "'''' wang ittl mUiknya inyo rnaakui barang tu punyonyo; 2 rna-nyaloan sah (bana, balaku. dsb): !Mlum SonwJ Mgara """ negara baru itu alun sado nagara manyatoan sah badirinyo nagara baru tu; penaakuan n hal maakui; pangakuan: ==flya membuat semua orang tupuangah pangakuannyo manyababan sadonya urang lapurangah

    a.ku.a.rLum " bak kaco tampek mamaliaro ikan ieh

    a.kul.tu.ra.si n proses bacampuanyo duo kabudayaan atau labiah, nan saliang mampangaruahi

    a.kun.tan If urana nan ahli dl manyusun, mambimbiang. maawasi. dan mampaelOki tata buku sarato adminiSlrasi parusahaan atau kantua pamarentah

    a.ku.pung.lur It caro maubek. urang sakik jo tusuak jarum; tuS\ialc jarum: pengobatQn dng sudtJh populer di Indonesia caro maubek jo tusuak jarum alah tasabuik di Indonesia

    a.ku.rat a tapelt bana: akuraik; "milk mengetahui jumlah rnnduduJc yg --- temu diadakan sensus penduduk untuak mangataui jumlah pan-duduak nan ,apek bana lantu di adoan sensus panduduak

    a_kul n bangkik sacaro tibo-tibo dan capek mamburuak (II panyakik) i akuik: ia tusuang p~nyak.it Y8 -- inyo kanai panyakik nan akuik

    aJam 11 , mengalami 11 rnaaJarni: Stlama bt,adiJ (h' Jakarta ill = = banyak kesuJitan salamo di Jakarta inyo maaJarni banyak Itasulitan; pangalaman n pangalarnan; ia ~mpunyai banyak. == inyo marnpu-nyai banyak pengalarnan; berpenpJaman 11 bapangalaman; ptnari Y8 == panari nan bapanga laman

    .Ia.mal II 1 patando; alarnaik: ~ndung di hili" -- luul akan hMjtJII mangalok dl ulu patando art Ita ujan; 1 aIarnai)(; di mtJIIa - ka.Ittomu. di rna alamaik kantua kau

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 13

    aJunlll basipaik 81am; biaso: perilokJl remIJjtJ spt ilM swlaJa- pamlIai anak,anak mudo nan sip tu alah biaso tu nyo

    laJanall 1 palang: - pifllU terbtuu dT kayw Y8 btu paIang pintu tabuek. dr kayu nan kuaik; 2 dindiang "pambatth: rumah dindiang pam-batch rumah; 3 lintang: malintang: garis - garm maliruang: alanpn" 1 paalangi; 1 rimangan; alangan: kalau tidaJ: ada -', saya okmI darang kalau indak ado rimangan. ambo ka datang

    laJang a sadang; tangguang (tangguang); satangah-satangah: lungsw StbtlUOT. pturjaan.lw. - tunggu sabanta. karajo ambo tangguang; alanl kepaJana: alang kapalang: somboflgnya == gaduaknyo a1ang-kapalang

    aJann fI sarine

    aJas n 1 pondasi; pondamen: -- rumtlh pondasi rumah; 2 31eh: -- seJar aleh galeh; mengalasi II maaleh: ia == /uzsur dIIg seprai inyo maaleh kasua jo siperai; aluan 11 alasan; dasar, sabab: apa :::: mu mtnuduh dia ape dasar kau manuduahnyo; 1 nan manjadi pandorong untuak babuck; beralasan II badasar. baalasar; ado alasannyo: cembur" Y8 tidlJk --cimburu nan indak badasar

    aJat n 1 aJalk; pakakeh; -- ru.k.ang pakakeh rukang; 2 nan dipakai umuak manjalanan kekuasaan nagara (sp' polisi, tamara): negara alaik nagara; 3 ki urang nan dipakai untuak meneapai rnukasuik; kaki tangan: mereka itu hanya sbg saja rnereka itu anyo sbg alaik sajo

    al.bum n 1 alborn; 1 kumpuJan piringan itam, kasetlagulagu dsb

    .Jlm a alirn; siak; saliah; .. ulama alirn ulama; orang - urang sial.

    aI.ko.hol /I banng eaia nan indak bawamo nan murah mauwok, murah tabaka, nan bapakai di pabirik dan juo untuak maubek urang, nan biaso pulo tadapek dl rninurnan kareh

    .Jlr \I mmplir II maalia; maalia; air sungai == ke /aut aia sungai maaIia ka lauik; 1 pindah baboodong-bondong: ptnduduk == dT dtsa U kina panduduak pindah babondong-bondong dr desl ka kota; 3

    , ,

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 14

    meielah: air maJaIlyo -- Ice pipinYIJ aia matonyo malelch ka pipinyo; menpllrkaD Y 1 maalim; mailiUl 3'" air SlUIgai kuawaJt maaliaan aia sungai ka. sawah; 2 maarahan cito-cito (polltile dsb): kit4J Iuuw == anaA:;.ana,t kpd ulanJUlaII s~kolDh IMr~Jca kito must!. maaralJan

    . anak-anak. wook. kalanjutan sikolanyo Allah II Allah; Tuhan

    al.mar .hum II almarhum; mandiang: - itnduaJ Sudirman mandiang Jendcral Sudinnan

    al.mar .hu.mah Ii almarhumah; mandiang (nan padusi) AI.qur.an II Quran: Kuman al.ter.na.lif 11 pilihan di amMO duo kamungkinan atau labiah: kita nu!M-

    punyai -- mau beurJa. sdolah, arau btnnalas-malasan aWak punyo duo kamungkinan pHiahan atau labiah, karajo, sikola, alau ka bamalch-maleh

    unal II 1 pabualan baiak; karajo baiak; ama: ia dihomulti un flJG bukiJn krn keJcay(UJnflya inyo dihoromaiJd dek ama baialmyo. bukan dek kayonyo: 2 pabuar.an buruak; ama buruak: nya sangru hiM pabua-tan buruaknyo tu sangaik inc; beramal y 1 basama; basadakah: ia rajill == Icpdfakir misldn inyo rajin basadakah kpd urang misikin: 2 badoa. mamohon Icpd Tuhan; mengamalkan y 1 maamalan; maamaan: ia = = Unw /UngttahUlJll yg diperolehnya di pergwUlJn !inggl inyo maamaan pangatahuan nan didapeknyo dr paguruan tinggi; 2 manyumbangan: ia == sebagitlll dr gajinya inyo manyumbangan sabagian dr gajinyo; pengalaman ,II proses, cam, pabuatan maamaan; pangamalan

    a.ma.nat n 1 umanaik; pasan: - orang tUIJ pasan urang gaek

    la.mat ad\! sangaek; sabana: rumahnya .. jaJ4h dr sini rumalmyo sangailr. jauah d.r siko

    la.mat, menpmatl v maamailti; mamparaJian: ia == sqnda yg a.tlUI diMlinya inyo mamparatian lweta angin nan kadibalinyo

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 15

    "- dr II bailtlll (musik. tari, dsb) nan dillkuan untuak bsanInpn cHli, indak W'Itllak mll'lCl.ri napUlh: ptNUi panari untuak mancari kU"'8ng1n diri, pttilljll palinju untuak mancari kasmlngan dlri

    am.bl.p II tumpang tindiah: ma.kM k.alinw ini -- makna kalimaik lea tumpang tindiah

    am.bi.pJ.tlS II 1 ba tumpang tindiahnyo (kato, karya SasU'a. dsb); nan baarati duo; kamung.kinan punyo duo pangaratian; 2 kaindaktantuan; kaindakjalehan

    .m.bU v 1 ambia; :z raOOik; 3 japui.k; 4 manarimo; mampakarajoan; menpmbil v I maambiak; manariak: siapa yg == buku dr m~jil itu sia

    nan maambiak buku dr meja tu; 2 manjalani: ia udang == cuti ioye sadang rnanjalani cuti; 3 mambarian: ia == cantoh yg lain ioyo mambarian conto nan lain; 4 marabuik: ia == istri orang lain ioyo marabuik bini urang; S manjapuik: ia == islrirrya ke kanwr ioyo manjapuik bininyo ka kanlua; 6 manarimo; mampakarajoan: peru-saJuum itu liOOk == ptgawoi baru perusahaan lu indak manarimo pagawai baru; penpmbilan /I proses, pabuatan, earo maambiak

    am.bi.sI II kemauan nan kareh untuak mancapai sasuatu: ambisi: io rMmpUllyai /UlnUc menjadi lurah ioye mampunyai kamauan nan kareh untuak manjadi kapalo desa; berambisl \I baarnbisi; bakarnauan nan k.areh untuak. mancapai sasualu: ia sangat .. menjadi dokter Inyo sangaik baambisi nak jadi doter

    a.mis a apiak; arnih; anyia: ikon ;tu bubau .. ikan IU babaun anyia; utia1t.nya _. kaliaknyo amih

    am.plop n 1 ampolok; bungkuih surek.: IOJong masukkan surat ;IU ke dalam - 1010ng masuakan 5urek lu ka di a 1 lei uang sogok: ka~ di.beri -- pas'; Mus jikok diagiah uang sogok. W1IU iuJuih

    am.puh a 1 sati; batuah: uris pUSaM yg .- karih pusako nan batuah; 2 manjua; mujarab: mangkuih: obal ini sangtU .- lUUuk nlenytmbwhk4n penyakit mlJlaria ubek ko sangaik manjua umuak manyanangan panyakik malaria

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 16

    am.pun 111 ampun; mlllh moho" - aIa$ segllla dosa. mintak unpun Ileh ",alO doso; 2 ondch mancleh; , N2kJJJ beNJT GMot W ondeh man-deb, Iaaak bana anIk to; menp.mpunl \I mumpuni; mamauhan =z segola uSQ/Qluln mum puni sagalo kasalahan; penpmpun ,. nan suko maampuni; paampun: TuhiJIc Yang MaIwl == Tuhan Nan Maha Paampun; penpmpunan II pambebasan dr hukuman atau luntutan

    . muk, n kerusuhan nan malibatkan urang banyak (srp parang sodaro); milJIIg == gila urarig tu sadang bangkikgilo; 1 maamu8k: mahlkam; perQJ11{Jok itu == tuan,umah YI dirampoJcnya parampok tu marukam paunyi rumah nan dirarnpoJmyo; 3 Ir.i bakacamuak (panyakik, parang. dsb): penyakil demam berdarah == di dauah pan/ai panyakit. damarn badarall. bakacamuak di daerah. pantai

    a.mu.nl.si n I bahan paisi sanjato api (spl masiu. piluru): 1 bahan (alaik) paledakan (srp born, garanaik)

    a.ndo.ra n I proses manunjuak baliak ka sasualu (anak kalimaik) jo maulang alau mangganlinyo jo kam ganti ms dl kalimaik 'guru ilu rumahnya jauh", -nya adolah anafora, dan tampek rujuaknyo adolah gulu ilu): 2 pangulangan ciek kalO atau lahiah d i awal babarapo barih sajak :llau kaiimaik nan baturuik-turuik dng mukasuik spy bahasonyo larnak didanga dan marasuak ka ali

    a_nai-a_nal n anai-anai; rayok: liang rumah itu sudah hancur dimakotl ---- tunggak rumah tu lah ancai dimakan rayok: sbg -- bubw, pb baduyun-duyun atau bakarumun

    a.nak II 1 katurunan nan kaduo: dia bukan -- lIya. mtlaillklltl cucunya inyo bukan anaknyo. malainkan cucunyo; 2 paja: siapa ibu -til. sia amale. paja ru; btranak v 1 beranak: baanak: ia == dUD orQ/lg inyo baranak duo urang; 2 malainkan: i.minya baru = bininyo baru malaiaan; memperanakkan v 1 marnandang sbg anale.; mampaanak: ia = ptmbantunya yg stria itu inyo mampaanak pambamunyo nan elok lalcu tu; 2 mampaanakan (urang): ia uring = IlDIIgnya inyo acok

    . "

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 18

    an.car-an.c:ar II pakirom; .apk-agak: menwut aD, pd:uJQIUI lni akaII stluai aJ:hir lndatI 1m marrwuik pakiroan karajo ko Ita salasai ahia bulan Ito

    an.da 1'1 waang; \cau; awak

    an.dal p andai; umpamo; misa: umua ieu h4rrya - saja sadonyo tu anyo umpamo sajo; menpndaikan v maandaian: == diritrya ~njadi ortmg kayo. maan daian dirinyo jadi utang kayo; seandainya adv saumpamo; misanyo; saandainyo; == io. ~nipumu. leaw akan berbUllf apo. saandainyo inyo manipu !tau, lea tau apoan inyo

    an.dal a anda; dapek dipicayo; mtnaandalkan v manaruah kapicayoan kpd; maandaan: saya tak. btrani == mtrelca lagi ambO indak barani manaruah Icapicayoan lea mereka 1ai: andaJan n. urang nan dapek. dipicayoi: andalan: io. Url1l(l$ui == kita dl UjUllflUUl buiu rangkis rahun ini inyo tamasuak andalan kito dl kajuaroan bulu tangkih taun ko

    a.neh /aneh/ a ganjia: aneh: Immang -- kDlau kudo. ada raNiuknya me-mang ganjia kalau kudo balandualc; keanchan kaanehan; kaganjiaan: to. manjumpai bubagm == d1 masyanwu sulu urasing itl/. inyo manjwnpoi babagai kaanehan dJ masarakaik suku tarasiang IU

    a.ne.m1.a /anfmia,f n kakurangan butia-bUlia darah sirah

    a.nes..te.sl /anfstbV II hilangnyo parasaan pd tubuah nan disababan dek. pangaruah ubek biuih; mati rasa: Ulnpa -- ptm/HdIJhaJc tt'ntu stutgtU mtnyik.sa pasit'n jo indak raso dibadan. pambadahan tantu sangaik. manyeso si saJtik

    a.npn /I 1 pikiaran; pangana; 1 mllkasuik.; rum; baranpn-anpn v 1 baangan-angan: boWl ::::>: asaljtJItgtJIt It'rlDm-pall rindi buliah baangan-angan asa jan talampau tinUi; 1 bamuka$uik: dia ti.dak. :::::= IUIlUi: bala.J dt'ndDm inyo indaIr. bEtu-kuuik untuak baJeh dandam

    " , ~"" har,

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 19

    an&-&ap v, menganggap mamandang sbg: jtulgtul "': t:n~lIg lawan jan mamandang enteang I.wan; angapan 11 sangko: pandangan: pandapek: ,. .. yang tat masuA: aJ:aJ pandapek nan indak masuak aka

    ang.guk n angguak: -- bula" geltng ia, pb lain di muJuik lain di ali; mangangguk v maangguak: ia hanya ::= 10111. pergi inyo anyo maangguak lalu pai

    ang.gun a rapi dan rancak: orang jIll sansar -- urnng IU sangaik rapi dan rancak; keana:unan karapian dan rancak: == nyo sangae memikLll Juui ka!1l-piannyo sangaik mamikek ati

    lang.gur.menganggur v indak bakarajo: ia sudah btrbuJan-buian == inyo alah babulan-bulan indak bakarajo: pengan&lUran kaadaan indak punyo karajo

    Jang.aur " 1 buah nan ketek-ketek sagadang kalereang nan barangkai. ruponyo merah ali atau ijau mudD: buah anggur. 2 minuman anggur

    a.rl,pn n 1 angin: -- berhembus dr daTal U laUl angin barambuih dr dmk ka lauik; 2 kantuik: jangan buang di tempo' Y8 ramal' jan lakantuik di tampek nan rami; 3 kaba nan alun jaleh; kaba angin: sudah ada --nyo. dia luJus /ljion aIah ado taba angin. inyo luluih ujian; 4 paluang: ia I71tllJUlggu yg ~'k inyo mananti paIuang nan elok

    an&-Ita n 1 angko: . rapornya cukup baik angko rapomya lai elok; 1 tando bilangan

    ana. kat v angkek: tolong -- toper itu lOlong angkek Koper IU; berangkat v 1 muloi bajalan (pai); barangkek: ptsawat sudah mulai :::= kapa tabang aIah muloi banlngkek; 2 baranjak. (dewasa): ow gtJdisnyo sudah ;; tkwaso anaIt gadihnyo alah baranjak. dewasa; mengangkal v 1 maangkek; mangacak.: StUlg jwuo == linggi-tinggi pialtJ yg ttltJh btrho..sil diroihlrya sang juaro maangitek tinggi-tinggi piaIa nan aIah dapek diraiahnyo; 2 maambiak: a.owA: It" disuruhnyo == jttnJUatI anak tu disuruahnyo maambiak. k.ain nan taampai; 3 maaituij manjadian: iD ttltJh == tJNJJ: itu inyo alah maakui anak tu sbg anaknyo;

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 20 anabtan 11 1 bma; buUnyo: nan ctiangtet:: ill uhMJr sbl j/lllTa tJltgkal btsi dIIg "'''' 246 pan inyo kalua sba juaro ",Ptk t.i IWl baft:knyo 246 poll; :: lW'\lDII1: ja 1mPWKl: -- ke-4 dl pelflltillnlll 11M inyo wnasuak turwwI (angkek) ka-4 dl parwaran tu; 3 pUllkln (armada dsb): =., ~rse"jtUlJ pa.!Ukan ba5anjato; ptnpnpatan II proses, pabuatan, caro maangkek; pangangkatan: sudahkDh. JcdlUU' sural kepumsan == Andajodi pegawai alah kalua surek kcpurusan pangangkatan await jadi pagawai

    lang.ker a bapaunyi; sati: pohon /Hrjn8in it" -. batang baringin tu . bapaunyi;:: ki manalcuikan: diJscn 18 ==4tu terrr.yQlJJ btU!: htJti dosen

    nan manakuikan U1 tanyalO elok ati

    2ang.ker " sauah

    ang.sur \I ansua; insuik; geser: towng meja 1m u dinding tolong ansua meja ko ka dindlang; -, .. .. ber-angsur \I I baransua; bakao: sakit orong iru agal: :::: baik sakik urang ru lai baransua; 2 bainsuik; basiansua; orang lumpuh it" == dr kamar let ruang tlll7lll urang lwnpuah tu bainsuik dr billak ka ruang tamu; menpnpur \I 1 maansua: ia IUJrus == utangnya sdama satu tahun inyo aruih maansua utangnyo salama salaun; 2 mainsuik: siapa 18 == meja itll sia nan mainsuik meja N: angsuran n ansuran: == nya }wrw dibaytu Rp50.000,OO setiap bukln ansurannyo aruih dibaia Rp50.000.00 (limo puluah ribu rupiah) satiok bulan

    a.ni-a.nl n pan petaIU Itu mtf710lltIJ podirrya dengWl -- urang tani lU manuai padinyo jo pan

    a.ni.a.y. II aniayo; SCIIX La -- ortJ/Ig tIUJ Ilw Inyo sese urang gaek tu; mmpnl.y. v mllliayo: t41c balk == bUtauuts iodak elok maaniayo binatang; penpnwyunll pabuatan maaniayo: aa terltDdap ptmbanIM nurtaII tDngBa sering terjadi pabuatan m..uyo pcmt.uu rumab tanggo KOk. tajadJ.

    uti .. " kandik dan kaUsJUtan I11III .bIaLt (IIIfIIIIMIfI4IIIbGJi, ~ saslllUU); saJero: - /UIII&k mambeli baTlIIIg--barlllll bMalIIII dJ ttegeri

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 21

    masih buang salem Wltuak mambali barang-barang nan bualan dl nagari muih kurang

    anJak \I bannjak; pindah: ptnghuni perumaluJn JamwJt itu talc. mau htrtUljqk d, ktdiamallflya paunyi parumahan kumuah tu indak amuah baranjak dari tampek kadiamannyo

    anJang..sa.na \I 1 kunjuangan untuak malapehan uuagak: 2 kunjuangan silaturahmi; beranjangsana II I pai bakunjuang malapehan tarngalc Ibu dan Ayah pe,s' :"" Ju I'1UTIIJh UiUJ Amak jo Ayah pai bakunjuang malapehan taragak ka rumah Uda: 2 pai basilarurahmi

    anJung " anjuang: rumah gada"g di Minangkabau mampunyai -- rumah gadang di Minangkabau baanjuang; anjuRgan " I anjuang-anjuang; 2 rumah ketek unruak. pameran.dsb; 3 rumah di kabun bungo

    an.jur, menganjurkan II 1 maanjuaan: dokter == agar s; saki' dirawar di nunah sakir dotor maanjuan supayo 5i sakik dirawaik di rumah saltik; 2 maunjuaan (kaki. ungan. dsb): Nerlck = kaklnya Ice depon cucu-cucunya Niniak maunjuaan kakinyo ka adokan cucu-cucunya; 3 maagihan: maonyokan; anjuran n anjuran: lebih baik fUrwi saja == umanmu itu labiah elok turuikan sajo anjuran kawan kau IU

    lan.tar y anla: towng -- adikmu u selwlah loloog anla adiak kau ka sikola; mengantarkan y maantaan: Ibu m~nyufuh Adik :::: ku~ ke warung Ibu menyuruh adiak maantaan !cue ka lapau; pengantar n 1 urang nan maantaan: siapa:::: SUf/U ini sia urang nan maantaan surek ko; :: aliak paantaan; 3 kalo pandauluan: pd awol setiap buku ado == di awo satiok buku ado kalo pandauluan

    Jan.tar a antaro; di ubuangan nlin satu jo nan lain: -- bangsa antaro banso; - diJerah amam daerah; -- suku antaro suku:

    antara n antaro: jeuaJc -- rumahlt.u tkngan rumah Ka/uk Iwnya satu Ian jarak antaro rumah ambo jo rumah Angku anyo.sakilo; 2 samantaro;

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 22

    d1 pado iw: - IN tanul plUl dolang d1 pado itu wnu pun daWl,

    an.ta.rlk.sa ,. angkasa lua: nurdlJ bderja sanw dl penjdlJjahon matr:ka balwajo samo dI panjalajahan mgkasa lua;

    an.tI.rik.sa.wan n urang nan alah pai ka angkasa lua Wltuak maadoan panalitian; JUN labang angkasa lua

    an.lek! antekl n kaki tangan; budak: kepaJo /Unjahot it" tertilllgkJJp ting ; '. nyo kapalo panjaek tu tatangiok jo bid tangannyo

    an.le.na /anlr-na/ n antena: -- radwnya panjang belUJr antenc radionyo panjang bana

    lan.li p awalan nan baarnti malawan. mananlang. mamusuahi: guakan -- polusi kegiatan malawan pelusi

    'an.li a indak satuju; indak suko ia sangat -- thd renCQno itu inyo sangaik indak satuju jo rancana tu

    an.II.OO.d1 n zat nan dibuek dl darab untuak marnunahan bakten. virus. atau untuak matawan zal racun nan diasiaan dek bakteri

    an.ti .bi.o.Uk n zat kimia nan dl kadar randah dapek maalangi atau maancuaan kaidupan bakteri atau mikro organisme

    an.tu.s!.as a basumangaik: ia sangtJl -- menanggapi masaJah itw inyo sangaik basumangaik manyambuik masaalah tu

    a,nu.Ke.Tah n anugarah; karunia: pambarian: io rMndopoJ -- Bifltmlg Mahaputra dr pemerimah inyo mandapek anugarah Bimang Maha-pulra dr pamarintah: menianuierahlll maanugarahi: P~rlntah == Bintang lasa kpd lefllkral ilu pamarantah maanugarahi Bintang Jaso kpd Jenderal tu

    a.nu.mer_ta a gala alaU pangkek nan baagiahan ka urang nan alah mati; anumena: Kapten yg gugur iIu diOllgkol rMnjadi mayor - kapten nan alah maningga tu diangkek manjadi mayua anumena

    .nut_ 11 menganut 11 mamaluak (ajuan): maikuik: pd wruunnya bangsa Indonesia = agama Islam; pd umwnnyo banso Indonesia mamaluak agamo Isilam;

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 23

    Anutan n 1 como nan clok: ikutan; tuJadan: gllru henda}enya dapar ~lIjadi - mwid-muridnya guru handaknyo dapek manjadi tontO nan etolt dek murik-muriknyo; 2 kayakinan nan diikuik

    t.nyam. \I menpnyam II maanyam: dia pa.nd4i :: daun ulDpa inyo pandai maanyam daun karambia; anylman 11 nan dianyam: anyaman =="ya rapi seJwli anyamannyo """"' bon,

    a.pa.bi.la p apobilo; bilo: --Tuhan ~ngilinka1l tahlln depan saya ingill naik Iulj; apobilo Tuhan maizinan. !aun muko ambo tarlIgak naiak haji

    a.pa.la.gi p apolai: labiah-Iabiah 1ai : disuruh saja mau, -- di~rj upah disuruah sajo amuah, apolai diagiah upah

    . pt.tis a indak acuah; indak. paduli : lidak baiJc btrsikap -- terJuukJp lingkungan indak elok basikap indak acuah taadok lingkungan

    la.pel /apeV \I naiak bandiang Ita pangadialan nan labiah linggi: pareso ulang di pangadialan tingkek kaduo taadok putusan pangadilan tingkek palamo

    la.pel /apel/ \I wajik maileuti upacara rasmi (basipaik kamiliteran): --bendera wajik datang dl upacara bandera

    ap.li.ka.si n I jaik aplikasi: j aik tempe: /ap/ak meja iw diberi hiasan . aleh meja tu diagiah iasan jaik tempe: 2 panggunaan; pat\erapan: apa Y8 disampaikan dl rapar ptrlu nya apo nan disampaian dl rapek paralu aplikasinyo

    ap.re..si.a.si lapresiasV n I kasadaran taadok nilainilai seni dan budayo: 2 panilaian (tau maaragoi) taOOok sasuatu: 3 kanaikan nilai barang Jun arago pasanyo naiak atau pamintaan barang balambah

    Ap.ril n bulan kaampek tuan Masihi (tigo puluah ari ) ap.rl.o.rl ad ... anyo balandasan tiori nan indak mancaliak dan manyali

    diaki kaadaan nan sabananyo: apriori: /ci/a /idale boleh bersiluJp . awak indak buliah basikap apriori

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 24

    a.pun .. 'II menppuna: \I 1 maapuang: marapuang: kayu -- dJ air byu maapuang dl aia; 1 maawang (di udaro): awan pllJih == dJ udtua urtiup angill Iwan putiah maawang di udaro diambuih angin; tenpunc-.pung y 1 taapuang-apuang di tangah lauik; 1 ki taka-ruang-karuang: sudah riga raIuuI w == di rQlltau orang aIah tigo taWl inyo takatuang-katuang di rantau urang

    .rah a 1 arah; rujuan: ia naik. bus 8andung inyo naialc otc arah Bandung; 2 mukasuik: saya tidaJ: taIw -- pembicaraafII7IU ambo indak tau mukasuik: saya ridak eohu -- ptmbicaroonmu ambo indak tau mukasuilc keeek kau; pengar.han 11 bimbiangan; tumunan; pangarahan: onak.-(lII(Jk dapar memburuhJwn == dr orang ruanya anak-anak sangaik mamaraluan bimbingan urang tuooyo; araban II arahan; bimbiangan; kepaliJ kanror itu stdtlflg memberikan == kpd ptgawainya kapalo kan(l,Ia IU sadang maagiah bimbingan lea pagawainyo

    ar.a 11 paluang nan dibuek dr balu nan bapaek manyarupoi urang atau binatang: == BudJUl patuang Budha

    a.rt.na /arenal 11 galanggang: sudah (urun ia ke -- alah turun inyo ka galanggang

    ar.go.me.ter largom~terl n alaik nan dipasang di oto (Ubi) untuak manunjuakan banyak pitih nan aruih dibaia panumpang sasuai jo jarak nan di tampuah: umlUl lahi di Jakarw m~mpl4nyai .. sido taksi nan ado di Jakana punyo algometer

    ar.gu.men largum~n/ n alasan nan dapek dipakai unfUak mampakuaik atau manulak suatu pandapek: di4 m~mmlg pandai berQdI4 inyo io bana pandai baadu alasan

    ar .gu.men.ta-Si largum~ntasil n pambarian a1asan unlUak mampakuaik atau manulak suatu pandapek. pandirian. atau asia pamikiann

    a.rl' a arih; bijaksano; cadiak pandai: orang itl4 sangat urang fU sangaik bijaksano; kearl'an n kabijaksanoan; kacadiakpandaian: dia distgani tartnlJ =nya inyo disagani urang kIn kabijaksanoannyo

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • a.rl.san n julo-julo: ibu-ibu .Jering mengadahul -- ibu-itx.. acok maadoan julo-julo

    ar.ka.1s a indak bapakai lai (n kato-karo): batando kuno: Mta-kota --karo-kato nan indak bapakai lai

    ar.sip n arsip: dokumen tatulih: uarsipan n sagalo nan basangkuik jo arsip

    ar.tl n 1 mukasuik: saytJ titUJk la/w -- pemblcaraaMUl ambo indak tau mukasuit kecek kau; Z guno: paidah: apa -- nya engJuJu berbllllz seputl itu apo guoonyo !tau babuek sarupo tu; mengartikan maaratian: bisaJ:ah kamu == baltasa Inggru Ini lai pandai kau maaI1ltian bahaso Inggilih ko

    ar.tI.kel n I karangan nan dirnuek dl majalah, koran, dsb; Z kalO sandang, SIp lan, pun, dsb; J pasaJ

    a.rung. v mengarungi v I manyubarang: hatl-ho.tl :::: sungal itu , airnya duas elokelok manyubarang batang aia tu, aianyo dareh: 2 maaruangi: rnanjalajah: ia pernah == Samudra Hindia inyo panah manjaJajah LauWi India

    a .rus n aruih: sungai im --nya deras rotang aia tu aruihnyo da~h

    a.sah v, mengasah 1 maasah: adlk sangat pandai == pisau adiak pandai bana maasah pisau; == pikiran maasah pikiaran: Z rnamapek; mara toan (gigi dsb): J rnanggosok (pannato): tuJuJng mas :::: intan supaya Imngkilap tukang ameh manggosok intan supayo bakilek 4 malatiah utak; manajaman: penaasah n I alaik paasah: baUl asahan; Z urang nan maasah: pisau ini tajam sdali , siapa , == nya pisau ko tajam bana, s ia nan maasahnyo

    a.sal n 1 asa: dari mana -- orang itu dari rna asa urang IU: -- wsw asa usua; Z samulo: ootas-batasnya Yllllg - tidaJc diutahui lagi baleh-baletUlyo nan samulo iildak dikatahui lai; J pokok: apa yg jadi -- JUrktlahlan int aa nan jadi pokok pacakakan ko herasal v 1 bamulo; bapangka: puu/tJhian ltu == dr putengkiuan

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 37

    bLhu II bahu; bau: - adik saya rendah sebelDh bau adilk ambo rmdah sabalah

    bah.wa/bahaso; apo buk.ttnya - dia Y8 ~ngQmbU sepaIWrW apo Md-nyo bahaso inyo maambiak sipatu waang

    ba.lk a 1 baiak; clck; sepertj itu 19 -- bak cando runan elok; 2 mujua; barumuang: anda berlJDSib -- kau banasik mujua; 3 baguno: buiu jlli SDIIgDl IUIlUk dibaca buku ko baguno bana untuak dibaco; 4 siaik; cegak: luk.anya sudah .- lukonyo alah cegak; membalk \I 1 menjadi tlok: keamanon mula; == sekarang kaamananlah mulaj elok kini ko; 2 barubah; cegak; usehaUllinya sudah == sejak uminggu Y8 faJu sakiknyo alah barubah sajak sa-pakan nan lampau; kebaikan II kaelokan: == mu (aJ: diJpat dibalw dgn harta kaelokan bu tak dapek dibaleh jo arate

    ba.lt II I bait; sajak duo barih; 2 bagian nan sarno panjang dan sairama dl sajalc

    bal.tul.lah Ii baittuUah; BailUlharam; Kakbah di Makah

    bai.tul.mal n baitulmal; tampek manyimpan pilih musajik dsb baJa II baja; ambi/lah sepotong besi -- ambiaklah sapotang basi baja; 2

    ki sasuatu nan kareh dan kuaik (It sumangaik . kamauan. dsb): MrsottlJIIgar -- bakamauan kareh; membaja "mambaja; kareh bak baja; pemtu1a angkalan 66 memiliki remD1lgatjuang yg "'''' pamuda angkatan 66 mampunyoi sumangaik pajuangan nan mambaja

    'baJak II bajak; mtmbaJak " mambajak; manjaja: pelanj mambajak sawahnyo

    'baJak II pambajak; parampok;

    sawahnya palani

    membajak " I mambajak; marampok; maambiak alau mamintak jo caro paso: teroris itu "'= Iwpal lerbang teroris tu mambajak kapa labang; 1 maambiak karangan (lagu) utang lain dng indak pakai landO isin: siopa yg dikelahui = kiuangan dan Jagu akiln dijaluhi

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 38

    hMA:Mman 18 SIl1Igm btrlll sia nan hd.peun mambajak tannam dan lagu wang iajn Ibn dijutuahi utumm IWl sangaik baret; pembljakan ,. pambajakan: == "" dlfakwtoll dIlg tenib oltlt ptlDburya pambajakan ru dikarojoln dnl ad-ali dek palakW\yo

    baJan 11 kuali; panggortngan: Ibu membeli - JUlIuJ: /Unggortngan ikon Biai mambali kuali panggorengan itan

    baJana a antu bakuku panjang. nan sulto menggaduah anak-anak ketek jo padusi huntiang

    baJau v IlCUik: gado; pagch; lambulk; lapia: membajau y malacuii.; malapia; manggado; mamageh: mengapa 8apak ::::: anaA: bopak. sampai setkmilian baa mangko Angku manggado anak angku bak cando tu bana

    haJlk a baiak; elok: berblUlt -- babuelc baiak; kebljikan II kabaiakan; pabual8n baiak: kita Iwrws bubUill == kpd siapa saja kito aruih babuek kabaiakan Ita sia sajo

    baJing n tupai; bajln&an II 1 panjaek: pancacak: == itu sudah. dilangkiJp polisipan-caeat tu alah ditangkok polisi: llclJ.J kurang aja: hai :: '" "yah .tau dr sini 0 lrurang aja! pai waang dr siko!

    baJu II baju baJui II 1 bu8)'0; 2 h ' urang jaek; penggaduah padusi; pancilok; pan-

    cacak: io judi -- di k.ampung in; inyo jadi urang jack di kampuang leo bl.i.al /I 1 Ita dijadian (dibuek): tanah it", -- puumahan lanah tu ka

    dijadian perumahan; 2 nan ka jadi: -- suaminya uorang sai4dagar nan ka jadi lakinyo urang manggaleh; 3 untuak: bulal ini diMIi --dibaca buku ko dibali umuak: buku ini di~li -- dibaca buku Ico dibali untuak ka dibaco; 4 ka: diQ tldak -- mau pugi inyo indak ka namuah pai tu doh

    ba.kar Y bua; panggang; mtmbakar 1 mambaka; mlmanggang; ia == j erami di sawah inyo mambaka jarami di sawah; 2 ki mamanchan kDJa-lolanya __ hali kectknYO mamanehan ali; 3 ki mambangkikan

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • J"

    sumangaik; IogM ptrjlUllIgan itu == Stmtlllgot JUrjlUlllgan lagu pajuangan itu mambangkikan sumangaik pajuangan anak-anak. mudo: pembakanln n 1 parnbakaran: ::= maya! tidaJ: diboltltkan ill agama Islam pambakaran maik haram dl agamo IsHam; 2 Lampek mambaka: :::= gtnUng ttrdapar di Jaliwangi tampek mambaka (mambuek) atok genteng ado di Jatiwangi; kebakaran n kabakaran: == st:Ting urjadi dJ nuuim kemarau kabakaran acok tajadi di musim kamarau

    bI.ka:1 ,. 1 bakeh (tt luko dsb); kasan: ada - lukJJ di tangannya ado bakeh luko di tangarmyo; 2 aiamaik; tando-IandO: luui akan. hujan alamik ari Ita ujan: 3 bakaik adik soya memiIiJci mtnyanyi adiak ambo mampunyoi hakaik balagu; berbakat \I I babakeh; bakasan: fuko di lehernya masih == luko di lihianyo masih bakasan;2 babakaik: di lidale == dagang inyo iodak ado babakaik manggaleh

    baJd n baki; talarn

    baUI \I 1 tunduak (basaratO jo kasiah): kpd Tuhan Yang Maha Sa tunduak kpd Tuhan Nan Maha Aso; 2 satia: mana tanda -- mu /cpd orang tuomu? rna tando satia kau ka urang gaek kau: berbaktl \I babuek jaso: satia: kilO IulrilS == kpd nusa dan baIIgsa koto musiti satia ka lanah aia dan banso

    ba.ku a 1 baku; pokok; Ulamo: btras merupakJJn bahan makanan bag; rakyaJ ltidontsia bareh adolah bahan makanan ulamo di rakyaik Indonesia: 2 ukuran nan balaku d1 jumalah dan mutu nan alah ado katatapannyo jO mupakaik: baku: bahasa -- bahaso baku; membakukan \I mambakuan; manalapan 00 mupakaik): ::: istilah dl stgafa bidang mambakuan istilah dl sagalo bidang (ilimu. karajo, dsb); ptmbakuan,. pambakuan; hal marnbakuan: salah salll rujutJ/lpolitik bahasa 1IQSioMI Latah :: bahasa Indlmaia salah saw IUjuan politik bahaso nasional iolah pambakuan bahaso Indonesial; kebakuan n kabakuan: =:: Ulta baha5a Indontsia stcara rtsmi In-lum ItrwjJUisampaj stJuulJllg kabakuan tata bahasa Indonesia saeam rumi alun tawujuik juo sampai kini.

    n 1 nak

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 75 bijl.bijlan ... sadonyo btJah nan babiji aluih-aluih, srp jaguang. kacang padi. dsb; bamacam-macam biji; biji-bijian

    bl.la.ma.na p bila; pabilo: -- dijahit baju itu bila bajaik baju tu bUang v bilang: etong: rolollg -- UlIng ini IOlong etong pitih to;

    ptmbllang II 1 urang nan mambilang; 2 angko-angko dl pacahan. nan dibagi: 415. ~mp(JJ adalah = dan lima penyt butnya 4/5. ampek adolah ~bilang dan limo adolah panyabuiknyo

    hi.!., v sasah (nan kaduo leali): basuah; membilas v manjilahi; mambasuah baliak kadua kalinyo jo aia barasiah: usudah mtnyabunt paJcaian. saya = nya dng air btrsih sesudah manyabuni pakaian. ambo manjilahinyo jo aia barasiah

    bUlk ,II I tadia: dinding -- ttrbuat dr onyatnil fl bllah-bilah bambu dinding tadla tabuelc. dr. anyaman bilah-bilah haluang rumJJllnya bmlinding -- rumahnya badindiang ladia; 2 bil iak: -- 1m kLcil beMr biliak ko ketek bana

    bim.bang a I bimbang: ragu: io apalr.ah alwn pergl arau tjdllk inyo bimbang apo kapai atau indak; 2 cameh; bimbang: Itotinya --memileirkan anaknya yg jault di raUlU orang a' -io bimbang ma-mwan anaknyo nan jauah di rantau; membimbangkan 11 I maraguan; mambimbangan: kuagu-raguan-mu = soya pula jadinya learagu-raguanmu = soya pula jadinya Iwragu-raguan kau maraguan aden pulo jadinyo; 2 mambimbangan; maneamehan: sakir anaknya yg semakin berlambah == ha/inya sakik ana\mya nan batambah laruik maneamehan atinyo; kcblmbangan n 1 kabimbangan; kaadaan bimbang (cameh): saya selal" dl = sejak. anak saya meningga/lwn saya ambo salalu dl kabimbangan sajak analt ambo pai maninggaan ambo: 1 kaadaan ragu (bimbang): ia masih dl =: apakah alwn memIMli cincin ini arau ridak. inyo masih dl kaadaan ragu apoleoh lea mambali cinein ko atau indalt

    bim.bina: \I I bimbiang; tuntun; 1 asuh; memblmbina: n 1 mambimbiang: manunlun: ia == Iwktknya yg sudah blllO Iru inyo mambimbiang inyiaSrnyo nan lah buto tu: 2 maasuah; guru horus == muridnya ~la}ar gun: para1u maasuah

    , "

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 76 muriknyo baraja; 3 maarahan: guru = muridnya mmaahami isi ceriUI dl bulat bac,aan itu guru maarahan muriknyo mamahami isi carito dl buku bacaan itu pembimbing II 1 panumun; pambimbiang: siapa = iaml/. di ladiah sia pambimbiang kau di kuliah; 1 pangarah: = acara pangarah aeara; 3 kala pandauluan; 4 alaik nan dipagunoan untuak mam-bimbiang

    bi.na v bangwt; tagak; membina v mambangun: managalcan; mandirian: = rumah tangga spy baik mambangun rumah langgo spy clak; siopa yg == 8edlUlg iIU sia nan mandirian rumah IU; pembinaan n I pambinaan (nagara dsb): Pusa/ = dan Pengemban-gan Bahasa Puselc Parnbinaan dan Pangambangan Bahasa; 1 pa-nyalasaian: sekolah ini mtmtrlukan biaya untuA: = nyo sileola ko mamaraluan biayo unwak panyalasaiannyo; 3 usao untuak mandapek asia nan labiah elok

    bi.nal a 1 kareh kapalo; pangarengkang: anaknya sudah mulai -- pula sejak bertemo.n drlg anal: YS -- iru. anaknyo 1ah mulai kareh kapalo pula sajak bakawan jo anak nan pangarengkang IU; llia; oak lari sajo ka gabehnyo (It kudo dsb): k.Jlda YS -- illl. merOllla-roltla hend&: kpas kudo Iia lU maroma-roma nak lapeh; keblnalan n karengkang: "'''' mu mtnyakithm hati karengkang waang rnanyakikan ali

    bi.nar n cahayo: -- matanya redup cahayo rnatonyo lindok; berbinar v I bacahayo: matanya yg "'''' itu mellUnjuHon ketulusan hatinya rnatonyo nan bacahayo tu rnanunjuakan kaputiahan atinyo: 2 bakunang-kunang: ptnglihatannya pancaliakannyo bakunang-kunang

    bl.na.ra.ga n binaraga: ulahrago (garak badan) nan mambantuak urek-urek dagiang: otot pemuda ganteng itu buar-besar un ia selalu melak.uWn -- urck-urek anak mudo nan gagah lU gadang-gadang. dck inyo laruih bauJahrago nan mambanluak urek-urek dagiang to

    bi.na.ra.ga.wan n urang nan baulahrago binaraga; binaragawan: pmwda itu ttrmruu.i: -- yg akLln diutus ke PON pamuda ito tarnasuak bina-ragawan nan ka diltirim ka PON

    n "",;VI h

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 77

    bI.IUI" a binaso: rusak: abih ancua: sawah.-sawah di komplUl8 lanai --un baIIjir besar sawah-sawah di kampuang ltami abih ancua dek. banjla gadang: mtmbinasakan \I mambinasoan; marusakan; maancuaan: pasukan leila berlllJ.fil """ guombo/an bers~fljata iru pasukan kilO lah da.pek maancuaan garombolan basanjato tu; kebinasun ,. kabinasoan; kaancuaran; karusakan: "'''' krn banj"r di.rt:babkDn ol~h wJah TMlIJlSia undid karusakan km banjia di-sababan dele. ulah manusia tu sandiri

    bi.na.tang 11 binatang; hewan; mukaluak. banyao indak haua; kebinatangan 11 sipaik-sipaik nan bakaitanjo binalang: kalakuan sIp binatang: dJ ptrk.elohian iru timbul == nya dl pakaIaian tu bangkik sipaik-sipaiknyo SIp binatang

    binnne. btrbincang (- bincang) \I babincang-bincang; barundiang: ptflghulu-ptnghulu adar dan orang-orang tua sedang == di rumah adat ninia mamak sadang barundiang di rumah adaik: perblncangan n pabincangan: parelongan; parundiangan: == di iJlUQTlJ k.etbuJ Mgara itu ~ntmui k.egagalDn parundiangan di Amaro kaduo nagara tu manamui kagagalan

    bin.cul n bangkak (di kopalo. kaniang)

    bing.kaln I bingkai: -- kactll1lllta bingkai kaoomato 1 kaJiliang (mato): -- malQ kaliliang mato; berblngkal v babingkai: gambar Ayah dng Ibu == paterek Abak jo Amak babingk.ai; memblngkaJ Y mambingkai; maagiah babingkai: ia == lukisan dng kayu btngklli btrukir inyo maagiah babingkai lukisan jo kayu bingkai baultia

    binaJds v kirim (tt adiah sbg (ando aromaik); memblnaklskan v mangiriman (maadiahan) barang sbg (ando qromaik (biasonyo baantaan jo surek): Iwmi == hadiah ubaran k.pd gwu kI;unj kami mangiriman adiah Lebaran ka guru kami sbg tarKIo qromaik; bingklsan n 1 adiah: == ubaran adiah LeWJn; 2 b!ra"1g kiriman;

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 145

    mulconyo; 2 manyasalc: dl Jc~adtuJn == orang Iwrus kJuu ntellgilmbil p"tusan dl kaadaan manyasak urang aruih lakeh maambiak bo-putusan: 3 sasakan: Ja == lawannya u tepl rillg Inyo sasakan Jawan-nyo b tapi ring; 4 mandasak (wakatu): waktunya sudah ==. ringgal tubuapa menjl lagi wakatunyo alah mandasak, tingga babarapo minik lai: 5 maansik: manyasakan: buruh-bUTuh iru ""= QlasoMya agar gajinya tlinaiakan buruah lu manyasakan atasannyo supayo gajinyo di naiakan; dtsakan 1t I diondoh: anak itujatuh dr bus Jern == panumpong anal: tu jatuah dr 000 bis run diondoh panumpang: 2; pamintaan (anjuran dsb) nan agak mamaso: aras == rnasyarakJu. ttmpal ptlacur ilU aA:an segera dirutup aleh pamimaan masarakaik, tampek palacuaran IU ka ditutuik capek

    dt.sas-desus n dasas-dasuih; kaba angin: -- iru ridaA: baik. ditkngarkan kaba angin tu indak elok didangaan

    Dt.sem.btr /desember/ n Desember. bulan kaduo baleh

    duenJraJI.sa.si Idesentralisasi! n 1 tata (caro) pamarentahan nan labiah banyak maagiahan kakuasoan ka pamarentah daerah; 2 panyarahan sabagian kakuasoan pamimpin ka analt buahnyo

    de.si.mal/desimaJ/ /I parsapuluahan

    de.sl.me.ler /desimeter/ It ukuaran panjang saparsapuluah; sapuluah santimcter

    de.slr IS dasia (angin, daun kayu, dsb); berdeslr 11 badas\a: dQ/UI bambu == dltiup angin daun bambu badasia diambuih angin; nvndcsir 11 mandasia; badasia: dmuJ Ityiur itw == ditiup angilS daun karambia m badasia diambuih angin; deIlran It dula: == DIIgln dl waltu I'/'IIJlQm dasia angin di wakam milam

    de.sl. n bunyi (spt bmyi Ul'Il'lJ babisiak); dasuih; berdesll y babwlyi (spt bunyi urang babisiak); badasuih: == btury; bui pDNJJ di SlkU dimaswhlll Ja dJ air badasuih bmyi basi angck kati.ko dlmuuuu ka aia;

    a ,,1

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 146

    mendesis \I mandasuih: ia melarang ana.lnya dng == inyo ma-nagahan anaknyo jo mandasuih;

    deslsan " dasuih: "''''n)'a k.eros sd41i dasuihnyo kareh bana des.krip.si Ideskripsi/ 11 mamapaan atau maumian jo kalo-kato sacaro-

    jelch dan taparinci; uraian: kDmus Y8 bail mLmlUlt -- It aspd: tato-kola u cara fUlIIas kamuih nan rancak mamuek uraian II bagian kalO-kato sacaro tapek; mendeskripsikan II mandeskripsian: mauraian: pCMlitian ini be,-tujuan untuk == strukrur bahasa Indonesia panalitian ko balujuan untuak mauraian susunan bahasa Indonesia: pendeskripsian n proses, cam, karajo mamapaan (mandeskripsian): ==nya mengenai hal itl/. bagus utaJi caronyo mamapaan hal tu ran-eak bana

    des.krip.lif Idcskriptifl a basipaik pamaparan alau panguraian ape ado-oyo

    des.li.nui /dcslinasi/ n tampek lujuan; lampck tujuan pangiriman de.tak n dalak: .- ja11fung datu jantuang; Ide.wa.sa /dcwasa/ a 1 dewasa; akia balia: ongiws pesawat UIItuk orang

    -- bt rbtda dng ongkos ptsawat untuk anak-anak ongkos kapa labang untuak urang dewasa babedo jo ongkos kapa labang unluak anak-anak; Z ki bapaham (dl bapikia. pandangan. dsb): ptmuda itu sangat -- urang mudo IU sangaik bapaham; kedewasaan n ha1 atau kaadaan aJah dewasa; kadewasaan: :::;::nya mtnytbablCiJn ia ftbih bijaksallO kadewasaannyo manyababan inyo labiah bijaksano

    lde_wa_sa Idcwasa/ II wakam. maso (akia-akia ko): -- jni ptmbangufUllI djlaJ;uICiJn di stumm ptJosok taIIOh air maso kini ko pambangunan dilakukan di salUlUah paJosok tanah aia

    de_wa_1a IdewaU/ II 1 dewa; Z sipaik dewa; kedewaan

    de_wl/dewi/ II 1 dewa padusi: 1 kJ padusi nan rancak; 3 /cj jantuang ali: lCiJulah honya -- pujOlJnJcu kaulah anyo janluang ali pujaan denai

    , ,

    userHighlight

    userHighlight

  • \47

    ell p

  • 148

    baik urang gRlc. bakawajiban mandidik anak-anab!.yo: ptndldik " pandidik: wang nan mandidik.: ibwrya "'''' aMot yatim amaknyo pm:lidik anak yatim; ptndldiltan /I pandidikan: "'''' a.Mk itu sangal ringg; pandidikan anak ttl sangailc. tinggi

    di.d Idiet /11 1 aruran makanan kusuih untuak kasiatan. dsb (biasonyo aleh patunjuak dOlor); 1 bapantang atau manahan diri taadok maka-nan latantu (umualc kasiatan dsb); herdiet \' badiet; maatua makan : orang Y8 mende,jta penyaht dia-btttJ harus "': urang nan maidokan panyakik gulo aruih maatua makanannyo

    dlk.ta.lor II kapalo pamarentahan nan punyo kakuasoan nan iOOak babateh, tautamo jo cam paso nan indak. manenggang rasa

    dik.te Idiktel " dibacoan kareh-kareh supayo ditulih utang lain: dikte: imlak; mendikte \' 1 mambacoan kareh-kareh supayo ditulih urang lain; mandikle; 1 kj manyuruah karajoan (indak buliah mambantah saketek juo); mandikle: bapalt itu .sering """ orang bawahannya apak IU acok bana mandikte anat buahnyo

    di.le.rna Idilema/ II kutiko sulik nan mauruihan urang manantuan piJihan antaro duo kamungkinan nan sarno-sarno indak manyanangan atau indak. mauntuangan; kutiko nan sulik nan mambinguangan

    d1.na.mls a panuah sumangaik dan talIago sainggo capek bagarak dan mudah manY3Suaian din jo kadaan; kedlnamisan n sipaik dinamis: "''''nya ~ny(babktJn La .stlalu hidJlp uMIIg sipaik dinamimyo manyababan inyo iduik tanang

    dLna, n 1 bagian karajo wnwn nan mauruih kanljo tatantu; dineh; jawatan rasmi: ==LaJu LUttiJS dan Angb.tan Jaltur. Raya Jawaun Lalu lintas dan Angkutan Jalan Rayo; 1 sagalo sasuatu nan huang-kuik jo jawatan (pamartntah). bukan suwasta: SlUat"'=. surelc dineh; berdlMS \' bakarajo pd pamarentah dsb; manjalani dineh; badineh: sesudo.h 30 taIuuI, ia fMngajukan rnrmohoMII pensilUllUl sasudah badineh 30 taun, inyo maajuan pannohonan pansiun;

    8nl~ak

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • zoo

    ga.ya 11 I gaya; lagak: -- nyu spt -- orang kayo lagaknyo srp jo lagak urang kayo; 2 gagah: -- nyo bukan uf/alang gagahnyo indak tangguang-tangguang; 3 ragarn (caro dsb): _. bahasa MiMIIgkabau ragarn bahaso Minangkabau; sikap nan eIok: ptragawati nUlI1cul dng ptnuh -- paragawati kalua jo sikap nan tlok; S kuaik: negara Y8 --dan jayu ncgara nan kuaik dan jayo

    ga.yung n J gayuang; galuak aia (dr sayak baagiah tangkai panjang); 2 sanduak kadang: 3 taku minyak dsb: mtmbtli dua -- minyak kLlapa Ibu mambali duo taku minyak manih

    ga.yut, bergayut v bagayuik: siamang == dj dahan kayu siamang bagayuik di dahan kayu

    geb.rak " pukua: lacuik; menggebrak II marnukaan panggado kareh-kareh krn aMknyo think. juga berhenti menangis. ia == meja km anaJrnyo indak jUo baranti manangih. dipukuanyo mcja jo panggado karch-Karch: gebrakan n: pukualan Karch: ia mendapot == dr lawannyo inyo mandapek pukualan Karch dr lawanyo; 2 tindakan barani : pemt!fintah mefakukan = = di bidang mnnelt!f pemcrimah mambuck tindakan barani di bidang kauangan

    ge.bu menggebu v manggabubu: semangal rakyat df merebut kbner-dekaan Indonesia == sumangaik rakyaik dl marabuik kamardekaan Indonesia manggabu

    ge.buk v gabuak; dabuak; antam menggebuk v manggabuak; mandabuak; maantam jo palakak: Ayah == punggung peneuri ilu dng pafang pintu Ayah maantam pungguang urang maliang tu jo palang pimu; gebukan n gabuak; dabuak; amaman: = Ayah membual peneuri ilu lidak berdaya antaman Ayah tu mambuek urang maliang tu indak bakutiak

    ge.de /gedel a gadang pengende n urang gadang; pamimpin: analo:nya sudIJh judi == sekarang anaknyo alah jadi urang gadang ltini

    n 1 nak

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 201

    gulor \> 1 guguah; 2 rampok; menggedor \> 1 manokok pintu kareh-kareh; manggugah: peng-garong itll == pin," k.an!i lengah malam parampok tu mangguguah pinw kami langah malam: 2 marampok: perampok Y8 == tokD emas (ru uiah dibelulk polisi parampok nan marampok lokoh .uneh tu alah ditangkok polisi ge.dung n

    ge.ga.bah a caroboh; indak ali-ali: jangan .. berbicara jan caroboh mangecck

    ge.gap a, -- gempita a iruak: suara -- di pasar malam lidiJk berhenti hemi suaro iruak pikuak di pasa malam indak baranti-raIlli

    ge.gar a gaga: :::= gempo kUOl sckali gaga gamJX) kuaik bana; -- otuk. g3ga utak: in dibawQ Ice rumah sakil un menderita -- otak inyo dibao ka rumah sakik dek dapck sakik gaga utak

    ge.gas, bergegas (-gegas) v bagagch-gagch: ia ,.,,, pergi ke sekolah krn faleUl fetal inyo bagageh pai ka sikola dek takuik !alaik

    ge.ger Ig~gfrl a ribuik; eboh: selsi ,umah '. dan panik un ayah mereka sak.i/ diln piflgsan tiba-tiba scisi rumah ribuik dan panik dck ayah mareka sakik dan pinsan sakutiko

    ge.ja.Ja n lando-Lando nan manunjuakan ka lajadi bajangkik sasuatu; gajalo: di antara -- penyaJd/ tiUlMtes adaWh string buang air kLcil di anlaro gl\ialo sakik guJo adolah aook karaia

    geJo.lak n gajolak; gaborak; nyalo: -- api bertambah membesar gaborak api batarnbah gadang; .- jiwa yang tak. bisa padam gajoJak. jiwa nan Iak. bim padam; bergejolak v manggajolak; mangaborak; manyalo-nyalo: senwngat jlUJngnya "'".: di saal mendengarkan lagu-lagu perjuangan itu. sumangaik juangnyo manyalo mandanga lagu-lagu pajuangan

    geJa.dak n I galadak; dek: banyak. puwmpang kapaJ yg menempati --banyak penumpang kapa nan maambiak tarnpek di galadak; 2 rumah tampek Ialok anak-anak kuli

    B n "'O~,." h

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 202

    ge.la.di v balatiah; geladi reslk latiahan pangabisan. sabalun patunjuakan sabananyo dimuloi di QCarQ - stnwa ptmain sandiwaro sudah btrpakoion rapi sesuai dengan PU(JJUJfI masiflg4masing dl acara ialiahan umum taakia, sadonyo pamain sandiwara alah bapakaian langkok sasuai jo paranaMyo surang-surang

    gc.!a.gal 11 galagaik; gank-garik: perhiJ/ikan -- orang yg diclUigai itu co paratian galagaik urang nan dicurigai Iu

    ge.lak II galak: penonton -- terpingkal-pingkal menyaksikan film Y8 lucu iru panomon galak takekch-kekeh mancaliak pilem nan iucu tu'; tergelak-gelak y tabahak-bahak: takekeh-kekeh: merelul == men-dengarkJJn cerila lucu df Nenek mcreka galak tabahak-bahak man-dangaan carito lucu dr Ncnck

    ge.lan.dang v tualang; bergelandangan It bakaliaran kiankamari: batualang: OOn)'ak pen-dmang df diura}Hiaeruh hidup == di JaJwrta banyak pandalang dr daerah-daerah iduik batualang di Jakana; gelandangan II urang nan bakaJiaran nan indak manantu tampck tingganyo; patuaJang

    ge.lang.gang n gaJanggang; ayam galanggang tampck manyabuang ayam; _. dagang galanggang untuak mamparagoan barang-barang; -- mala wamo kabiru-biruan di sakuli liang mato; -- perong gaJanggang paparangan

    ge.lan.tung. bergelantungan v bagalanruangan; bibaganluangan: ktlt lawar == di dahan-dahan kayu kaJalawa bagalantuangan di atch rantiang-rantiang kayu; menggelantung v bagalantuang: baganluang; penumpang bus == pada ambang pinru bus panumpang bis bagantuangan di pintu bis

    ge.lap a 1 galok; kaJam: hari -- krn berawan an galok dek bawaan; 2 kabua; indak jaleh: urerangan guru iru masih -- bagi muridmurid katarangan guru III masih alunjaleh dck munkmunk; 3 malam; hari sudah /arut -- an lah Jaruik malam; 4 indak halal indak sacaro hukum: huhungan -- mt:rtUJ berdlUl mtmbUiJJJkan storang ana.t

    , "

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 25'

    bayangan din srp jo diri urang lain nan disayanginyo. sudah III inyo maniru tingkah lalcu urang N

    i.d!n.tik jidenlik/ a sasuai: sarupo bana; indak babedo sakelek juo: sikap orang ilU tjdaJr. =.:dng pukaUlDllrrya lingkah laku urang tu indak sasuai saketek juo jo kcceknyo

    I.den.li.tas /idcmitaS/ n lando bukti (nan ka d

  • 259

    (pantun. sajak. dsb): marangkai; manggabuangan: "'''' did dl p~rJaunpu1an manggabuangan diri ka pakurnpualan ikalln n 1 ikatan; ikek; bbek: == lidi ini huu sekali kabek lidi ko lruaik bana; 2 susunan: arti kala htndaJuJya dittrangkan dl==kalimal arati kato-kato andaknyo dijalehan dl susunan kaJimaik; 3 pakum-pualan; parsaruan; ikatan: ==Mahasiswa Minangkabau parsatuan mahasiswa Minangkabau

    ikhJas a ikiJah; tuluih ati : bapa! itu mtnolong kiJmj dng==apak tu manolong kami jo tuluih ati:

    ~eJkhlasan n katuluihan ali; karilaan : == nya melepas ktma-lion anaJr. SQIIl-sotunya menunjukkan kekuolt2f1 imannya karilaan-nyo malapeh kamalian anak. tungganyo manunjuakan kakuatan iman-n,o

    Ikh.-tl:ir II 1 usao; dayo-upayo; jangan btrputus asD, jalanJwn segala .-sampai berhasil cita-cittllnU jan baputuih ISO, cari sagolo dayo-upayo sampai taeapai cllo-cito kau; 2 patimbangan: masaltJh ilU. distrahJr.an kpd -- mtlSing-m4ring masaJah tu disarahkan ka patim-bangan masiang-masiang

    IkhJl.sar n ringkasan; karingkasan: Icmni disuruh guru membUQl .. cerila ini kami disuruah guru mambuek karingkasan canto ko

    iILlan II. iklan; pambaritauan: rakJame; periklanan n pariklanan: ia IH-arid di bagian :: inye karajo di bagian pariklanan

    Ik,Um II. 1 kaadaan cuacoj kaadaan udaro: .. di Mesir sangal panas pd mJUtm panas kaadaan udaro di Masia sangaik anget di musim paneh: 2 kaadaan udaro (tt politik: ekonomi, dsb): .- politik mulai berubah dj Eropa kaadaan politik mulai barubah di Eropa

    IIt.rar II 1 Ikara; janjl jo sungguah-sungguah: 1 janji jo sumpah: - pemwllJ sumpah pamuda; btrlkrar 11 1 bai!tara; bajanji babana-bana: stjak sllamill.ya wnillggal ia == tidaJ: akan kawiliitJgi sajak lakinyo maningga inyo bajanji banabana indak ka kawinkawin Iai; 1 bajanji jo sumpah: ia -- tidaJ: atan UmbaJi u tanaIs atrlf)'4 stbtllun IHrlwJstJ stllditrya

    " , ~"" har,

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 260

    inyo basumpah indak Un babaliak ka tanah aianyo sabalun salasai sikolanyo

    Ik.tI.kad IS I kayakinan aguah; itikaik: - nya tidDJc dapal tugoyahkall itikaiknyo indak bisa diguyahkan; 2 niaik; mukasuik (nan baiak); ill nwnolollg kita dng - balk Inyo manolong Iwak jo niaik baiak

    I.kut ~ ikuik; tUnlik: sato; Ikul-ikutan II ikuikikuikan: lidalclah baiJc == d1 ~rbual tlpO soja Indak e10k ikuik-ikuikan dl mangarajoan apo sajo; menalkutl \I 1 maikuik; manuruik; manokeang: ia == ibunya btr~laJIja U pasar inyo manokeang jo amaknyo pai mambali-bali Ita pasa; 1 sato baraja (dt karusuih. kuliah, dsb): ill lidaJc ".'" hdioh hari illi krn sakit ioyo indak sam kuliah ari Ito lantaran sakilt; 3 mampara-lian (mandanga. mancaliak, mambaco. dsb) elok-elok: pemuill1ah selaJu =: perkortbangan politik dJ lluu Mgeri paman:mah salalu mamparauan pakambanaan polIllJt d11ua oaprI: pen&!kut II 1 pangikuik: panganuik: di Eroptl lxutyak =1::. Islam sduJrang ban)'ak panganuik Islam di Eropa kini ko; 2 rlJlI sato: """ stmiNlr btulyak sekJJJi sato seminar sangaik banyaknyo

    1Ja.h1 a 1 Tuhanku; 2 mampunyoi :;ipaik-sipaik Tuhan

    1Je. .. IIil~gaJJ a indak sah: iOOak manuruik ukum: pendirian yayasan itu. - badirinyo yayuan tu indak sah

    lI.ham It 1 ilham; patunjuak dr Tuhan; 2 suaro ali; bisiak ali; 3 sasuatu nan manggarakan ad untuak mangarang (n pantun, lagu, sajak. dsb); menplhaml v mailhami; mambisiakan d1 ali: TuMn := nya Imlt-ciptakan s~buah puisl uagamaan Tuhan mailhaminyo mangarang sabuah sail agamo

    lI.ml.ah a manaanduang sipaik-slpaik ilimu; majaloh .. sudtJh banyat sd:orang majalah ilmiah-ilmiah banyak kini

    ILmu /I iJimu: -- aJam iJimu alam; .. agamlJ ilimu agamo; berilmu v bailimu; bailimu pangatauan: orang 18 :1:::: semakJlt bo-nyak me1t88~luti bub urang bailimu samangkin banyak menggeluti buku unmg bailimu samangkin banyak bagalimang 10 buku;

    , "

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 306

    dan marapulai maucaukan kabul: lluluih; laku; buliah: ptrmilllaan-"ya "". pintaknyo buliah; menpbulkan v mangabuaan; mzIuluihan: sunoga Tuhan "'= doa lito mudah-mudahan Tuhan mangabuaan doa kilO; Ayah == per-mi1llDOJl odit. Ayah maluluihan pintak: adiak; terlulbul " mukaboa; balaku: semoga == pumlntaan soya mudah-mudahan balaku pintak. ambo

    Ita.bun" berkabung II I ba)cabuang; mamakai kain landO baduko-cito dele. ado kaJuargo nan maningga; 2 baduko.:cito (dck ado sudaro, karik. dsb nan maningga); bakabuang: komj jkJu:::= alas ~"jnggal"ya adik Anda kami turuik baduko-cito ateh maningganyo adiak Sudaro

    ka.bu.pa.ten /kabupattnl n I daerah tingkal II nan dikapaloi dek bupati nan satingkek jo kOiamadia, nan manjadi bagian langsuang di propinsi: 1 kantua bupali; 3 rumah lampck tingga bupali -- Tanah Datar Kabupaten Tanah Datal"

    lluI.bur \I 1 lari abih; mailang; malarian diri: ta -- dr rumoIt. iyo lari dr rumah; 2 boloih indak masuak. sikola (karajo dSb): ta - sekolah tanpa IltM alasan inyo boloih sikola indak baalasan

    b.bur a I kabua; pirau (n mato): matanya tdah un sudah tua mIlO nyo lah kabua dek lah tuo: 2 kurang jaieh; kabua (n tulisan. kaco. dsb): gambar ini agak Jc.abur gamba ko agak kabua

    ka.but n kabuik: tadi pagt turlUl hujan guimis. dan tebaJ tadi pagi turun ujan rinai dan kabuik taba polo berkabut v 1 bakabuik udara = udaro bakabuik: mcja """ meja bakabuik :z ki suram; muram: wajahnya "'''' mukonyo muram

    ka.ca n I kaco: riU7UJh .. rumah kaeo; jcndcl4 .. jandcla kaco: 2 camin; taco muko; berkaca v t bakaco: plM4 kamor ttu "'''' pintu kantua tu bakaco: 2 bacamin; bakaco; liDp sebtnt(U ia "'= dari bubtdaJ: tiok sabanta inyo baeamin jo babadak: 3 ki maambiak jadi tauladan: maam bilk jadi conto: bacamin: =:: kpd /Hngaiamlln bacamin ka panga laman

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 307

    ka.cau a 1 kacau; basalemalt-pealt: letalc meja-}(ursi di rumahnya - latak mejakurisi di rumatmyo basalemak-pealt; 2 sarnak; buncah;' kusuik (tl pikiran, ali): plkirannya -- seJak suamiffJ(J kowin lagi pikirannyo kusuik sajak lakinyo babini ciek lai; IuJrinya atinyo buncah; 3 indak aman: kacau: negui Stdang - nagan sadang beau; peni:acau "pangaeau (n kamanan): panggaduah (It kalanangan dsb): banyak "'''' di kota-kota ~sa' banyak pangaeau di kota-kota gadang; pengacauan " karajo mangacau: == uamanan itu ,jda}; dibolehJwn oleh undang-U/ldang karajo mangacau kamanan tu diiaTang dele undang-undang: kekacauan n 1 kakacauan; kakaluikan; kabuncahan (It pikiran, ali); kaeau; buncah: == harinya mula; berkurang setelah ia mendapal kabar bah'WQ anaknya yg kahur itu akan ktmbafi pulang buncah pikirannyo muiai agak rado sasudah mandanga kaba bahaso anaknyo nan lari IU lai ka babaliak pulang; 2 kakacauan; uro-am: kelompok. Y8 mengadahlll == itu fdah rertal1gkap garombolan nan maadoan kakacauan tu alah tatangkok

    ka.da.lu.ar.sa kadaluarsa

    lka.dar" 1 kada; kuaso; kakuatan: ala "yo sajalall ala kadanyo sajolah (manuruik kakuatan surang-surang sajolah); 2 katantuan dr Tuhan; karla: kira horus percaya kpd -- dan laJcdir dr Tuhal1 kilO musti picayo ka kada jo takadia dr Tuhan; 3 kudaraik: ia ridak mel1jaJahi - huiJqmya inyo lai indak. manyalahi kudaraik iduiknyo

    Jka.dar, sekadar adv I sakada; sakuaso; saparalu: berbelanjaliJh -- l1ya jangal1 lerlalu banyak yg dibeli babalanjolah sakadanya, jan talam pau banyak nan dibali; 2 apo adonyo: berbicaralah ==, jangan di-fambah diJwrall8i mangccekJah apo adonyo. jan ditukuak dikurangi: 3 anyo samato: == helldaJc. bertemu anyo samato nak basuo

    kuier n 1 parawira alau bintara: 2 urang nan ka diarok untuak mamacik karajo nan pantiang-panting di pamarentah, partai , parusaoan, dsb; lanago nan talatiah dan tadidik; Kader; penaaderan 11 wajo mandidik atau mambantuak sasaurang manjadi Kader; pangaderan: IlfUwA: memimpil1 l1egara perlu sekali adanya ""', untuak mamimpin nagMa paralu bana diadoan pangaderan

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 308

    kLdt.rI.sa.sl II pangaderan: perlll di0d4A:tJ'I _. pemudtl-p~tTIJUitl untuk ~njadi pemimpin bangsa paraJu diadoan pangadcran anak-anak mudo unruak jadi pamimpin banso

    ka.ran /I kain kapan; ltain pangujuik maik Ita.fe /kart! " 1 tampek minum kopi nan pangunjuangnyo diibua jo

    musik; 2 kadai makanan jo minuman; lapau ka.fe.t rLa Ikafttaria/ II kOOai makanan jo minuman (tiok pambali buliah

    maambiak surang-surang dng indak balayani); lapau ketek: di .fe/lap pergufUiJIIlillggi biasonya ada -- di satiok sikola linggi biasonyo ado lapau kelck

    ka.get (Kagtl! a tagaletek; takajuik; taparanjek: k.ami -- menyabikall mayaz urgelttalc di dtpan ,umah kami taparanjek mancaliak maik tagalatak. di ad~m rumah

    Ita.gum a tacangang; tapurangah: merda -- IntllyaJcsikafl gtdung-gtdun8 butingkat di Jakarta mareka tapurangah mancaliak gaduang-gaduang batingkek di Jakarta: kekaguman fI kalapanaan; kaeranan: == nya alean keindahan Puncak urUhat pd wajahflya kaeranannyo jo kaindahan Puncak tampak bana di mukonyo

    ka.i.dah n 1 kaedah: atuaran: -- bahasa Indonesia kaedah bahaso Indonesia: 2 dalia: -- ilnul ukur dalia i1imu ukua

    ka.i111 kaia: papeh: paneiang; mengall v mangaia; mamapch: mamanciang: Uda pergi == iktJlI ke sUlIgai Uda pai mamanciang ikan ka batang aia; pengall II 1 urang nan mamapeh; 2 pamapeh: a1aik untuak ma-mapch: udiakanlah alat-alat == ikan sadioaniah aiaik-alaik pamapeh ikan

    Ita.in 11 kain: -- putih kain putiah (bin ganiah) -- baha1l baju kain untualt ka baju

    ka.is \I kaih; "kakeh: mengais II 1 mangaih; mangakeh: ayam == sampah ayam mangakeh

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 341

    ortutg bcut:yaJ: tukang cacak tu mandapek sarangan basamo dr urang bony'"

    ker.tal II k.arIleh

    ke.ru.bulll v. mengerubunal v mangarubuangi; mangarumuni: p~"d:udJd == pelfCllri),8 ttrt4llgkap itu panduduak mangarumuni urang maliang nan wangkok ru

    kuubut v karubuit garutuang; menprubud v 1 mangarubuangi ana.t-anaA: =::: ptnjuol maiJIaII itu anaIc.-anak mangarubuangi tukang jua malnan tu; 2 mampasarnoan; mamparantaini: or(Ulg kompung == penjahat itll urang kampuang mampasamoan UTang jaek tu

    ke.ru.cul /I karucuilc.: bangUMn 1m berbentuk -- bangunan tu babantuak luuucuik

    ke.ru.duna II tilc.uluak: ibu-ibu ~nwkai .- di kepaJa amai-amai mamakai bin tikuluak di kapalo

    ke.ruh a 1 lwuah: air sungal -- dj walet" hujan febar aia batang aia karuah katiko ujan labelt gadang; 2 kacau; buncah; kusuik (tt pangana. ali. pikiran): piJcjro1l1lya sedong . - pikirannyo sadang kusuik

    ke.ruk v, men&trut v mangaruak: mesilt keruk. itu sedang =::: masin Iwuak tu sadang mangarua1c sungai; penaeruk .It pangaruak.; alaik pangaruak; masin pangaruak == im terbUill fir bui pangaruak tu tabuek dr basi penlft'Ukan II karajo mangaruak: =:: sungai yg sudah danghll ~rw dilakMkan karajo mangaruak batang aia nan aIah dangka paralu di-_on

    ke.ru.mun v karumun; karuruang; garuruang; uruang; menaerumuni v mangarumuni; mangarutuangi; mauruangi: lilklr "''''' btmgkai ttlals busuJc jtu, Iangau mauruangi bangkai mancik nan bu_1U

    ke.ru.puk /I karupuak

    8nl~ak

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 342

    ke.rut n karuik: - dahl karuik kaniang; berkerul v 1 bakaruik: bUt Mnek. -- kulik niniak bakaruik; 2 manyusuik; 3 karioang: rambUlnya == abuaknyo bakaritiang) mengerut \I 1 bakaruik: mulwnya """ soja sejak. tQdi mukonyo ma-ngaruik sajo sajak tadi; 2 mangaruikan: ia menjawab sambil == keningnya ioyo manjawek !teeek sambia mangaruikan kaniangnyo

    kc.sal a 1 suga: tabik suga (It ati); sakik ali: saya -- melillm pekerjaaf/.rl)'Q tiOOk IUatur ambo tabik suga mancaliak karajonyo basillcmak-peyak: 2 muak: to sanga: _. dng keJakuan anaknya yg handel itu loyo sangaik rouak jo parangai anaknyo nan karch kapaJo tu ; J kacewa (bacampua berang): to sangat -- melihot hmiJ ujiannya inyo sangaik kacewa mancaliak asia ujiannyo

    kc.san n I bakeh dl ingalan; kasan; 2 jajak; bakeh: di kebun singkong ditl!muJwn -- kclki bahi basuo jajak kaki kandiak di parak ubi kayu

    ke.sat a 1 kasek: lamaj papa" ini .- sekali lamai papan ko kasek bana; 2 kariang: kasck: mukanya -- mukonyo kasek kariang

    kueJe_o /keseh!o/ II tasaleo; takilik: kaJd a1l(Jk ilU -- kaki anak IU lakilik; -- lidah ki lakilik lidah (salah kecek)

    ke.sl.ma a, terkesima II lacangang; taparangah: ia == mefihat goofs yang cantU: flU inyo tacangang mancaliak gadih rancak manih Iu

    kes.tu.rl n I zaik nan arun baunnyo; kasturi; kaluri : musang -- rnusang katuri; 1 tumbuah-turnbuahan nan mangaluaan baun arun (srp limau katuri, kayu kaluri ); 3 zaik lambuik srp ubek panggosok gigi. nan taarnbiak dr landuak jawi alau tanduak kabau

    Ike.lam n pakakeh untuak malicinan kayu : katan: -- ini tajam sdali katarn ko tajarn bana

    ike,lam II kapitiang

    lke. tam n pisau ketek indak batangkai. nan dipagunoan umuak panyabik padi;

    ke.tan II bareh puluik; sipuluik: UlpfJi -- hitam tapai puillik hitam

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

    userHighlight

  • 3'1

    SriwijaytJ bangunan tanamo paninggalan jaman Sriwijaya kllen IklibIJ 11 1 langganan; palanggan: 10 tldalah - toko kami yg sango'

    jujur inyo adolah palanggan tOko kami nan sangaik luruih; 1 urang nan mandapek banruan ukum dr saurang pangaean

    kll.maks 11 I puncak (11 suatu kajadian nan tajadi stearo baansu4-ansua: dr ptrttngkiuan It/l adol4h rerjadinya perlulahian puncaJc. dr patangkaran 1U adolah tajadinyo pacakaan; :z kajadian dl pttunjuakan" nan paliang mamukau panontOn atau nan pallang pantiang; 3 saat-saat nan paliang babahayo d1 pakambangan panyakik.

    Idl.nlk n kalinik; balai pangobatan; limbago kasiatan: gigl balai pangobalan gigi; -- bmalin tampek basalin (rumah basalin)

    kJl.plna 11 gwuiangan baritO atau anikel nan ado di surek kaha, majalah, dsb, nan dipanclang paralu untuak disimpan: -- koran guntiangan baritO atau anikel dr surek kaba; . menpllplna v mangguntiang barilO atau artikel

  • 352

    manggaborakan baliak api nan lah ampiang padam tu; 2 mam-bangkikan (n bel1l11g, swnangaik. dsb): kala-kala ana.t itu = ansa-Tall orMg tuanya kato-kato analt tu mambangkikan berang urang gaeknyo

    kob.r. 11 ula kobra; wa sendok gadang

    lko.cat a gagah: anak muda iru -- sehJU anale. mudo tu gagah bana

    lko.cak a angkuah: gaduak

    'ko.cak a lucu; mambuek gali paruik: dia adofal! Jeorang pelawak Y8 sangm -- inyo palawak nan sangaik lucu

    ko.cok v 1 kocok; kacau; -- dulu obcu Itu stJnlum diminum kocok dulu ubek tu sabalun diminum

    ko.de 11 1 kode: lando: unrwA: n1enjaga rahasulffya. mereka nlenggiUU1ko.l1 -- untuak manjago rasionyo. mareka manggunoan tOOe; 2 kumpulan paraturan nan tasusun sacaro taralua: - etlk aturan sopan santun; -- etik jurnalistik aturanaruran nan basangkuik-pauik jo kawanawanan

    kod.rat n 1 kudaraik: -- TuJuJn kudaraik Tuhan; manusia tidoJc akan mampu menentang-- nya manusia indak tan bisa manamang kuda-raiknyo; 2 sipaik nan asali; sipaik bawaan dr laia; tabiaik bawaan: bta harus bersikap dan btrtirrdIU. sesuai dng -- kita masing-masing kito musti basikap dan batindaJc sasuai jo lcudaraik kito masiang-masiang: 3 ukum (aJam); kalantuan: b~nih itu tumbuh m~nurut-- nya baniah lu lumbuah manuruik ukumnyo

    ko_he_ren !1to~ren/ 11 cocok: SILmai; kaja yg dilakuJcall h~lIdaJ:.lIya --dng tujuan yg hendak dicapai karajo nan dikarajoan sasuai andaknyo jo tujuan nan ka dicapai

    ko.ki n koki; tukang masaJc: siapa yg m~lIjadj -- dj rumah makall III sia nan jadi tukang masak di lapau nasi tu

    ko.kok II kukuaJc: -- y