Kanıta-dayalı TıpKanıta-dayalı Tıpversusversus

“Sahte Tıp”“Sahte Tıp”

Prof. Dr. M. Oğuz Güç, MD PhDProf. Dr. M. Oğuz Güç, MD PhD

Farmakoloji Anabilim DalıFarmakoloji Anabilim Dalı

Hacettepe Üniversitesi Tıp FakültesiHacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi

oguc@hacettepe.edu.troguc@hacettepe.edu.tr

Kanıta-dayalı Tıp

Kanıta-dayalı Tıp UygulamalarınınBeş Adımı

1. Cevaplandırılabilir klinik soru sormak

2. Mümkün olan en kaliteli kanıtı bulmak

3. Kanıtları “kritik” olarak değerlendirmek

4. Kanıtları uygulamaya koymak

5. Performansı izlemek ve değerlendirmek

MetaMetaanalizanaliz

RandomizeRandomizekontrollü çalışmakontrollü çalışma

Kohort çalışmasıKohort çalışması

Olgu-kontrol çalışmasıOlgu-kontrol çalışması

Olgu raporuOlgu raporu

““Editorial”, klinik görüş, vdEditorial”, klinik görüş, vd

Hayvan verileri, in vitro çalışma, vdHayvan verileri, in vitro çalışma, vd

KanıtKanıtpiramidipiramidi

http://www.sign.ac.ukhttp://www.sign.ac.uk

Kanıta Dayalı Tıp - SIGN kriterleriKanıta Dayalı Tıp - SIGN kriterleri (Scottish Intercollegiate Guidelines Network)(Scottish Intercollegiate Guidelines Network)

11++++ YüksekYüksek kalitede meta analiz, randomize kontrollü çalışmaların kalitede meta analiz, randomize kontrollü çalışmaların (RKÇ) “review”ları, yan tutma ihtimali (RKÇ) “review”ları, yan tutma ihtimali çok düşükçok düşük RKÇlar RKÇlar

11++ İyiİyi yapılmış meta analizler, RKÇların “review”ları, yan tutma yapılmış meta analizler, RKÇların “review”ları, yan tutma ihtimali ihtimali düşükdüşük RKÇlar RKÇlar

11-- Meta analizler, RKÇların “review”ları, yan tutma ihtimali Meta analizler, RKÇların “review”ları, yan tutma ihtimali yüksekyüksek RKÇlarRKÇlar

2++ Vaka kontrol ve kohort çalışmaların yüksek kalitede “review”ları ......

2+ .......

2- .......

3 .......

4 Uzman görüşü

A düzeyi kanıtA düzeyi kanıt

B ...........B ...........

C .......C .......

D .....D .....

http://www.cebm.nethttp://www.cebm.net

http://www.cebm.nethttp://www.cebm.net

http://www.cochrane.orghttp://www.cochrane.org

http://www.nice.org.ukhttp://www.nice.org.uk

http://www.guideline.govhttp://www.guideline.gov

http://scholar.google.comhttp://scholar.google.com

““Kanıta-dayalı tıp sadeceKanıta-dayalı tıp sadecemeta analizler ve randomize meta analizler ve randomize

denemelerden ibaret değildir. denemelerden ibaret değildir. Sorduğunuz klinik soruya Sorduğunuz klinik soruya

yanıt olabilecek yanıt olabilecek mümkün olan en kaliteli mümkün olan en kaliteli

kanıtkanıtın aranmasıdır” ın aranmasıdır” Sackett ve diğ. Editorials:Sackett ve diğ. Editorials:

Evidence based medicine: what it is and what it isn't Evidence based medicine: what it is and what it isn't Br Med JBr Med J 312: 71-72, 1996 312: 71-72, 1996

““Dışınızda var olan Dışınızda var olan kanıtlar size bilgi verir. kanıtlar size bilgi verir.

Ancak, tecrübelerinizin Ancak, tecrübelerinizin yerini alamaz”yerini alamaz”

Sackett ve diğ. Editorials:Sackett ve diğ. Editorials:Evidence based medicine: what it is and what it isn't Evidence based medicine: what it is and what it isn't

Br Med JBr Med J 312: 71-72, 1996 312: 71-72, 1996

BulunanBulunanKanıtKanıt Hastanın

tercihi

EtikEtikkaygılarkaygılar

HastayaHastayaözgü durumlarözgü durumlar

En İyi Tıbbi Ugulama En İyi Tıbbi Ugulama (The Best Medical Practice)(The Best Medical Practice)

Bir “İnsan Hakları” Bir “İnsan Hakları” sorunusorunu

Çocuklarda kanıta-dayalı Çocuklarda kanıta-dayalı tıp uygulamalarınıntıp uygulamalarınınaz sayıda olması az sayıda olması

insan hakları ihlalidirinsan hakları ihlalidir

Dolayısıyla, çocukların kanıta-dayalı tıp Dolayısıyla, çocukların kanıta-dayalı tıp uygulamalarının ürünü olan uygulamalarının ürünü olan

daha iyi ilaçlarla tedavi olmayı istemek daha iyi ilaçlarla tedavi olmayı istemek en doğal haklarıdır en doğal haklarıdır

yaşlılarınyaşlıların

yaşlılarınyaşlıların

"Pseudo" bilim

• İkna etmeye çalışmazİkna etmeye çalışmaz

• İnançlara ve imana hitab ederek saf değiştirmeye zorlarİnançlara ve imana hitab ederek saf değiştirmeye zorlar

• Güvencesi kişisel beyanatlar ve hikayelerdirGüvencesi kişisel beyanatlar ve hikayelerdir

• Literatürü (eğer denebilirse) sade vatandaşa yöneliktirLiteratürü (eğer denebilirse) sade vatandaşa yöneliktir

• Araştırması (eğer varsa) istisnasız sallapati yapılmıştır Araştırması (eğer varsa) istisnasız sallapati yapılmıştır

Standartları, ölçüm hassasiyeti, validasyonu yokturStandartları, ölçüm hassasiyeti, validasyonu yoktur

Başarısızlıklar göz ardı edilir, mazeret ileri sürülürBaşarısızlıklar göz ardı edilir, mazeret ileri sürülür

• Bilinçli olarak detaylar gizlenir ve mistik bir hava verilir Bilinçli olarak detaylar gizlenir ve mistik bir hava verilir

• İleri sürülen iddia hiçbir suretle terk edilmez, değiştirilmezİleri sürülen iddia hiçbir suretle terk edilmez, değiştirilmez

• Hiçbir ilerleme olmaz, somut bir ürüne varılmazHiçbir ilerleme olmaz, somut bir ürüne varılmaz

““Sahte bilim”in karakteristik özellikleriSahte bilim”in karakteristik özellikleriRory Coker, Rory Coker, Distinguishing Science and Pseudoscience, www.quackwatch.com

1. Buluş önce medyaya açıklanır1. Buluş önce medyaya açıklanır

2. Mucit tek başına keşfetmiştir 2. Mucit tek başına keşfetmiştir

3. Buluş bir tesadüf sayesinde olmuştur 3. Buluş bir tesadüf sayesinde olmuştur

4. Güç odakları mucidi baskılıyordur 4. Güç odakları mucidi baskılıyordur

5. Bilimsel etki saptanma sınırındadır 5. Bilimsel etki saptanma sınırındadır

6. Etki yeni bir doğa kanunuyla açıklanır6. Etki yeni bir doğa kanunuyla açıklanır

7. Buluş asırlardır bilindiği için saygındır7. Buluş asırlardır bilindiği için saygındır

Robert L. Park,Robert L. Park, Seven Warning Signs of Bogus Science Seven Warning Signs of Bogus Sciencehttp:\\www.quackwatch.comhttp:\\www.quackwatch.com

unprovenunproven

““Sahte bilim”in çirkin bir yüzü vardır !Sahte bilim”in çirkin bir yüzü vardır !