Kanuni Sultan Süleyman dizisinin öğrettikleri

7/29/2019 Kanuni Sultan Sleyman dizisinin rettikleri

1/12

1

Kanuni Sultan Sleyman; bir dizinin rettikleri

Prof. Dr. Ali Demirsoy

Srekli vndmz padiahmz; hatta babakanmzn bile 34 yl

at srtnda gezerek birok lkeyi topraklarna katt ve bir ksmn

Mslmanlatrd iin bir eit kutsad Kanuni Sultan Sleyman,

belirli bir kesimin mantn, ahlaki deerlerini, empatisini, adaletten ve

hukuktan ne anladklarn renebilmek iin masaya yatralm.

lkelerini alarak imar etmi, kendi dzenlerini kurmu, dini, dili ve

rk ne olursa olsun bu dnyann bir paras olan onlarca lkeye

saldrarak, onlar emri altna alm, vergi alm, sava bitiminde

ehirlerini askerlerine talan ettirmi, kzlarn cariye olarak ailelerinden

kopararak alm, ana kucandaki erkek ocuklarn yine onlardan

kopararak alm, dinlerini deitirmi ve zel eitimle ana ve babalarnn

lkelerine tekrar saldrp onlar igal etmek ve ayn insanlk sularn

iletmek iin eittirmi insanlarn yksdr bu. Televizyonda gsterilen

Muhteem Yzyl dizisi de bu yknn bir ksmn iliyor olmal.

Kanun, adalete sayg demektir. Hi kimseye ayrcalk tanmamak

demektir. Yasa karsnda herkesin eit olmas demektir. Amaca

ulamak iin farkl tefsirlere snmamak demektir. Amacna ulamak ve

kirli amalarna klf bulabilmek iin yasalar zerinde oynayarak,

deitirerek, bu yasalarn evrenselliini gz ard ederek efendilerinin

beenecei ve talepleri dorultusunda yorumlayan ya da karar veren

yarg mensuplarn zellikle bir yerlere getirmemem demektir.

Beenmedii kararlar veren yarg mensuplarn bin bin desise ve tezgh

ile yerinden uzaklatrmama demektir. Verilen emirler ve tavrlarla karar


2/12

2

merciini etkilememe demektir. Her eyden nce baka bir insann

cezalandrma yetkisinin sadece yarg eliyle yaplabileceini bilmek

demektir. Gnmzde kar kanlarn zerine vergi memurlarn

saldrtmak, basn yoluyla birilerini susturmak, kredi musluklarn

kapatmak, yaplacak ilemler iin ayak srmek, taleplerine izin

vermemek, zamanmzn ceza yntemleri arasna girmise de, bunlarn

en rktcs adalet sistemini yandalatrma olmaldr. Adaletin tarafsz

ilemesini benimsemek ve onu her koulda uygulamak evrensel bir kural

iine sindirmek demektir.

Eer bir defa terazinizin kolu krlm ise ne gemii, ne gn ne de

yaptklarnz doru deerlendirebilirsiniz. Tarihte sizin gibi davrananlar

kahraman, adil ynetici olarak grrsnz. Kusurlarnz onlarn

eylemlerine zletirerek teselli bulursunuz. Yanllarnz tarihteki

yanllklara oturtarak dorulamaya kalkrsnz. En kts de empatiyi

yitirdiiniz iin ne bugn ne de gemite ezilenleri anlayabilirsiniz. Bu

nedenle ister cihat ister ekonomik nedenlerle hibiri rktanz vevatandanz olmayan, dili, dini, hatta rengi sizden farkl olan lkelere

saldrarak, onlarn malna, canna el koymay kahramanlk olarak

tanmlayarak tarihi kana boyarsnz. Buna gnmzde gcnz yetmez

ise gc yetenlere tetikilik yaparsnz. Ne gemite ne de yaadnzda

masum olanlar kendi dnyasnda geinip gidenleri- anlayamaz; onlar

kleletirmek iin bin bir neden ararsnz; arayanlara arka karsnz. Neyazk ki bulunduumuz corafyamz bu ykler bakmndan en ac ve

ibret verici gnleri yaad, yayor, belli ki dehasn da yaayacak

Kanuni Sultan Sleymanmz, nce, ailesinden korsanlar tarafndan

6 yanda, ocuk yata koparlarak alnan, Manisada dul bir kadna

satlan (demek ki o dnemde insan ticareti gndemdeymi) ve bu kadn

tarafndan zenle eitilen ve sonunda bir rastlant olarak ehzade


3/12

3

Sleyman ile tanarak onun maiyetine girerek ba sadrazam olan,

arkada, can dostu Maktul brahim Paay dizi azyla Pargal brahimi

vehmi (kukusu) ve haremindeki bir dizi hanmn az dalayla, hibir

yasal kovuturmaya ya da yarglatmaya bavurmadan, bizzat akam

sofrasnda arladktan sonra, misafir olarak ard kendi saraynda

bodurmu. Kald ki, Padiah, brahim Paann can gvenliini kendi

ferman ile gvenceye almt. Demek ki gemiteki yneticilerimizin de

eref sz bugnklerinden ok farkl deilmi. Bunu yaparken de

gerekli klf bulabilmek iin, Trkmen Aleviler iinKzlbalarn canlar,

mallar helldir, onlarla savarken lmek ehitliin en ycesidir veKzlbalarn kestii hayvann eti mundardr, yenmez1 fetvasn vermi

olan Mehmet Ebussuudun zrva fetvasna snmtr.

Hlbuki Kanuniyi Kanuni yapan tarih kitaplarna gre Pargal

brahim Paa olmutur. Seferlerin hemen hepsine ya tam yetkili olarak ya

da padiahn yannda katlm, Farsa, Rumca, Srpa ve talyanca

bildii iin birok anlamann Osmanl yararna yaplmasn salam.Sanata nem vermi, Moha Savandan sonra Budinden getirdii

gzel diye bilinen heykeli saraynn nne diktirdii iin byk tepki

ekmi, Cihan tapnana iki brahim geldi. Biri put krc, dieri ise put

dikici oldu yaftas yaptrlm.

Baka insanlarn lmne karar vermenin belki balanabilir bir

tarafn arasak bile, hibir suu olmayan olunu, yine hibir yasal

yarglamaya uratmadan, bir sefer srasnda kendine elik ederken

Konya (Ereli)de bir adrda bodurup, boulma srasnda adrn bir

kenarndan delik atrarak seyreden, cesedini adrn nne astran bir

insan Kanuni Sultan Sleyman olarak ilan etmek ve be yz yl sonra

onu kutsamak, rnek alnacak ata ve insan olarak sunmak salkl

1 Mehmet Ertu rul Dzda , (1972) eyhlislm Ebussuud Efendi fetvalar nda 16. as r Trk hayat , Enderun

Kitabevi, stanbul, say. 109-11


4/12

4

insanlarn yapaca bir davran deildir. Aslnda tarihimizin en byk

eyhlislam olarak bilinen Ebussuud ve adnn bana kanun sfat

eklenmi en byk padiah olarak sunulan Kanunu Sultan Sleymann

bir dizide (ounun tarihi bir gerek olduu bilinen) halkn seyrine

sunulmas ok nemli bir gerei gzler nne sermitir. Tabii

anlayanlara

Kanun sadece bakasna uyguland zaman kanun deildir;

zorbalktr; kendine de ayn zenle uyguland ve sonularna

katlanld zaman kanun olur. yle olmu mudur? Hi de yle deil.

Pekl, bunca demokrasi, hukuk ve adalet sylemlerinden sonra

Kanuni Sultan Sleyman kutsama niye gndemde. nk Kanuni

Sultan Sleyman, Hrrem, Pargal brahim Paa, ehzade Mustafa ve

Ebussuud klk deitirerek zamanmzda gndemde de onun iin

Kartlarmza tm katlyla uygulanan yasal ilimler kendimize ait

olduu zaman iletilmiyor (Deniz Feneri gibi). Egemen gcn verdii

emirleri harfiyen yerine getiremeyenler srlyor (birok brokrat ve

yarg mensubunun bugn yaad gibi). Kirli amaca ulaabilmek iin

hibir tutarll olmayan yorumlara (yzne baktmz zaman

irenilecek, her devrin adam birka gazeteci taslann televizyon

televizyon gezerek destek salama abas gibi) ve retilmi belgelere

(ehzade Mustafay ldrebilmek iin de yine bir yanda olduu

sylenen devirme Damat Rstem Paa tarafndan sahte mektuplar

retildii tarihi kaytlarda bulunmaktadr) atfta bulunuluyor (bugn

retilen belge skandallar gibi). Damat Rstem Paa ihanetinin karl

olarak Hrremiin kz Mihrimah Sultan ald; devirme olmasa da

emperyalist ua olan bugnk belge retenlerimiz de muhtemelen,

makam, baz ayrcalklar, kredi ve tevik ald


5/12

5

Aslnda yk burada bitmiyor. ehzade Mustafann haksz lmne

tepki olarak Yenierilerin ayaklanacan sezinledii iin, Kanuni Sultan

Sleyman Damat Rstem Paay azledip, Kara Ahmet Paay

sadrazamla getiriyor. Ancak desise ne o gn ne bu gn gndemden

kmad iin, Hrrem ile Mihrimah Sultanlarn srekli kkrtmas ve

ilemesi ile Kara Ahmet Paann kafas vuruluyor. Nerede vuruluyor

biliyor musunuz? Divan- Hmaynun ortasnda; yani bakanlar kurulunun

ortasnda. Tabii hibir yasal kovuturma yapmadan. Kanuni Sultan

Sleymann kanuna gereksinmesi yok; kanun halk ve kartlar iindir.

Yandalarn ve ibirlikilerin zengin edilmesi gelenei o gnlere kadaruzanm olmal ki, Damat Rstem Paa, padiahtan sonra en zengin

adam oluyor (Wikipedia.orga gre 815 iftlik, 476 su deirmeni, 1.700

kle, 2.900 at, 1.106 deve, 100 gm eyer, 500 altn eyer, 2.000 zrh,

130 ift altn zengi, mcevherle ssl 760 kl, 1.000 gm mzrak, 78

bin duka altn, 11.200.000 ake deerinde nakit para brakyor). Rveti

Osmanl Devletine tam anlamyla sokan kii olarak bilinir. Btn bunlarokuduktan sonra bir ksmmzn atalarmzla vnmemiz gerektiini

neden sylediini daha iyi anlyoruz. nk atalarmza ok benziyoruz;

onlarn yolundan da yryoruz. Dorusu deien bir ey de yok

Kanuninin yasalara saygs ve ngrsnn ktl bunla da

bitmiyor. Dnyann ilk denizcilik kitabn yazan Piri Reisi yine

yarglatmadan idam ettiriyor (Ek-1), Hrremin lmn de bazkaynaklara gre nceden tezghlyor (Ek-2). Osmanlnn yklma

nedenlerini hazrlyor; ilk kapitlasyonlar bamza bela ediyor (Ek-2).

Tm bunlar bir nedenle sineye ekebilirdik, grmemezlikten

gelebilirdik; amenna: Yneticilerimizin vnd gibi yedi dvele at

srm olan bu sultanmz, bugn bizim kullanacamz, vneceimiz

eserleriyle Anadoluyu donatm olsalard. Ne gezer? stanbul ve


6/12

6

ehzadelerin geici olarak yaad bir iki ehir hari, Kanunu Sultan

Sleyman dneminde yaplm nemli bir eseri bu topraklarda

gremezsiniz. Aslnda onun soyundan gelen sultanlarn da Anadoluya

nemli yatrmlar olmamtr. Erzurum, Sivas, Konya, Ankara dahil

(buralarda Seluk eserleri vardr), birka ehzade ehri hari (Manisa,

Amasya, Trabzon gibi), nemli hibir eser bulamazsnz. Romallarn,

Bizansllarn, Osmanlya gre ok daha ksa hkm srm, ok daha

dar bir alanda kurulmu Seluklularn Anadoludaki eserleriyle vnyor;

onlar turistlere gstermekle para kazanyoruz. Hatayn Samanda

burnundan karak anakkale Boaznn giriine kadar adm adm gezinka tane Osmanl eseri grrsnz. Birka tane varsa, onlar da ya

Romallarn ya Cenevizlilerin ya da Seluklularn yapm olduklar

eserlerin zerine birka duvar eklemekten ibaret kalmtr. Osmanlln hi

haz etmedii ve baehre girmelerini bile yasaklad tek toplum, bugn

mensup olmakla vndmz Trkmenlerdi. Eleri, sadrazamlar,

kaptanlar, paalar, yneticileri, sanatkrlar, tccarlar baka rktanbaka dinden devirilen ya da olan bir devletin yneticilerinin benim atam

olduunu savunmak ancak tarih bilinci eksikliinden olmaldr diye

dnyorum. Btn bunlar doru deerlendirebilmek iin bilmek,

grmek, n yarglarnzdan arnmak ve en nemlisi anlamak gerekiyor

Btn bunlardan sonra aradaki nemli fark da grmemezlikten

gelemeyiz.

O dnemde danlacak, akl fikir alnacak niversiteler yoktu. Bu

nedenle Ebussuudun eline kalmt. Bilim yuvalar olsayd, gerekli nem

verilseydi, danlsayd ne olurdu sorusunu sorarsak, byk bir olaslkla

dnyann Amerikas olurduk diyebiliriz. O ansmz yitirdik mi?

Yitirmedik; ancak yine de bu kurumlardan yararlanma ansmz yeterince

olmayacak. nk yasalarmz, dnyay belki en yakn izleyen, yaratc


7/12


8/12

8

ok yatrm yaplm; hatta hkmet koalisyonlardan olumu ise

bakanlk blmne gre, parti, o blgeye bakanl alannda yatrm

yaplmtr. e girebilmenin sakl koullarndan biri bir partiye ye

olmaktan gemitir. Durum byle olunca da vatanda elindeki tek

kendine ait olan ey ile yan oyu ile pazarlk mamasna oturabilmektedir.

Bu corafyann en byk kmaz insan sevgisinin altnda insan

smrsnn ve kleletirilmesinin yatmasdr. Sonu:

Kanuni Sultan Sleyman, Hrremi, Pargaly, ehzade

Mustafay, Damat Rstem Paay zellikle Ebussuudu (ondan

zamanmzda binlerce tredi) gremedik diye zlmeyelim; gncel

sunumlar sahnede

Prof. Dr. Ali Demirsoy

Ek-1

Pr Reis, 1495-1510 yllarnda nebaht, Moton, Koron, Navarin,

Midilli, Rodos gibi deniz seferlerinde grev ald, Hint Deniz Kaptanlgrevi srasnda Umma Denizi, Kzl deniz ve Basra Krfezinde yelken

at. Bu seferlerde elde ettii ganimetten Basra Valisine pay vermedii,

Msr Beylerbeyi Mehmet Paann da politik hrs nedeniyle Kanuni

Sultan Sleyman nezdinde ypratld. Kanuni belli ki iin asln

renmeden, bir fermanla 1554 ylnda boynunu vurdurdu. Bylece

Akdenizden kma cesaretini gsteren ilk kaptanmz da bylece yitirildi.

Uzun yllar baka kaptanlar da kmaya cesaret edemedii iin,

Akdenizin d spanyol, Portekiz, ngiliz ve dier lkelere kald. Osmanl

da kendi kabuuna ekilerek yok oldu.

Pr Reis'in malna el koydu. Aslnda idam edilenin malna devlete

el konma uygulamas, bugn ok vndmz, zellikle de Osmanl

hayranlarnn vnd bir yaplanmay tevik etmitir. Bu yaplanmavakflardr. Osmanlda her eyin korunmas iin vakf kurulmutur diye


9/12

9

vnrz. Aslnda Osmanl dneminde hi kimsenin, zellikle akeli

ilerle uraanlarn yaam gvencesi yoktu. Kanuni olarak bildiimiz

padiahn dneminde bile saysz adam hibir yarglamaya gerek

grlmeden idam edilmitir. dam edilenlerin mal devlete kalaca iin,

bunu grenler yaarken varlklarn vakflara dntrerek, devletin el

koymasndan korunabilmilerdir. nk vakf mallarnn zerinde,

vakfedenler de dhil baka birinin tasarruf hakk (herhalde erren)

nlenmiti.

Pr Reis'in idamnda, Piri Reisin gemisiyle Rusyadan stanbula

getirildii rivayet edilen Hrremin, onun idamnda nemli katks olduu

da sylenmektedir (Vikipediadan). Pr Reis'in dnya haritasnn bir

paras Topkap Saray Harem Dairesi'nde bulunmutur. Hrrem

Sultan'n Pr Reis'in baarsnn nne gemek iin dnya haritasn

paralad ve paralarn nemli bir ksmn Rusya'ya gnderdii ve

ardndan da Kanuni'nin akln elerek Pr Reis'i idam ettirdii

sylenmektedir.

Ek-2:

lk kapitlasyonlarn da bu Muhteem padiahmz tarafndan

verildiini bize bir zamanlar ilkokulda retmilerdi (herhalde mam Hatip

okullarnda okuyanlardan bu bilgi esirgenmi olmal). stelik 1967 ylnda

Zuhuri Danman Yaynevi tarafndan baslm, Osmanl Padiahlar

adl eseri de kaynak gstererek, bizzat elimize vererek.

Bu eserin Jean de La Foret ve Kapitlasyonlarbal altnda u

bilgi verilmektedir:

Fransa kral arlkent zor durumdadr. Paraya ihtiyac vardr. Baz

hususlarda Osmanl' ya yardm edeceklerini belirterek, iki taraf


10/12

10

tccarlarnn gmrk vergisi demeden serbest ticaret yapabilmeleri,

Trkiye'de bulunan Franszlarn davalarna Fransz konsoloslarnn

bakmas gibi hususlar anlama metninde kayda geer.

Bu kaynakta aynen u not yer alr: te bu imtiyazlara "Kapitlasyon"

denilir. Balangta byk Osmanl Devleti'nin acyarak ltfettii izinler,

Osmanl devletini zayflatm ve Osmanl Devletinin zayf zamannda,

bizzat Franszlar ve dier Avrupa devletleri tarafndan, Trk milletinin

aleyhine kullanlm, hatta birok kaynaa gre Osmanl

mparatorluunun yklmasna bile neden olmutur. Bu satrlar yazar da

dhil, Anadolunun byk bir ksm okullarda yabanc dil olarak Franszca

okumak zorunda kalyor. Evlilik czdanlarmzn zerinde (2006 tarihinde

ikinci evliliimi yaptmda bana verilen czdan da dhil) ne yazk ki n

kapakta ve iinde bana ilikin bilgiler hala Franszca verilmektedir (Ek-3).

Bu bilgiler zellikle son yllarda rtbas edildii gibi, ders

kitaplarndan da karlyor; yardmc dergi ve kitap olarak nerilmesi de

mesleki sulara dhil ediliyor.

Bu dergide, Hrrem' in lmnde de Padiahn bilgisi olabilecei

bile yazl.

Bizler bunlar rendiimiz iin Kanuni Sultan Sleymana dman

olmadk; tam tersine o devri doru anlayanlar gnmzde klk

deitirmi kapitlasyonlarn ve hainliklerin farkna varmay rendi.

Tuzaa dmemeyi rendik. renemeyenler yaadklar toplumlar er

ya da ge felakete srklediler. Almanyaya gvenerek evresindeki

lkelere cephe alan, batnn kapitalist mantn anlamayan Enver

Paann koca imparatorluu ykt gibi. Yasalar kendine gre anlayan,

deitiren ve uygulayanlar ile emperyalist mantkla yorulmu lkelerle

kol kola gezenlerin hem kendilerini hem de lkelerini felakete


11/12

11

srdklerine defalarca tank olduk. Dileriz Trkiye Cumhuriyeti iin ayn

hatalar yaplp tarih tekerrrden ibarettir szcn kullanmayz.

Ek-3


12/12

12

Deerli Kardelerim

Aslnda Muhteem Yzyl dizisi, 1500l yllar anlatyor grnse de

dikkatle izlenip yorumlandnda gnmz anlattn hemen

anlayabiliriz. Deien eyler kyafetler ve kiilerin adlar. Bir ksmmzn

bu diziye neden ok sert tepki gsterdiini dikkatle izlediinizde hemen

anlayacaksnz. Kanuni Sultan Sleyman olarak tantlan padiahmzn

kanunlarnn sadece kartlar ve halk iin olduunu, kendine sra gelince

hi birinin ilemediini grrsnz. Okursanz gnmze benzerliini

anlayacaksnz

Sevgilerimle

Documents

Kanuni Sultan Süleyman dizisinin öğrettikleri