Kapitulli X

TATIMI DHE DHËNIET E TJERA TË NDËRMARRËSIT

Prof. Ass. Dr. Halit Shabani

MSc. Fisnik Morina PhD (c)

Pejë, 2018

• LIGJI I PËRGJITHSHËM MBI TATIMET

• LLOJET E TATIMEVE

• DOGANAT

• KONTRIBUTET

• TAKSAT

T E M A T:

• Globalizimi gjithnjë e më i pranishëm, përkatësisht lidhshmëria me ekonomi të ndryshme kombëtare kushtëzon nevojën për zhvillimin dhe harmonizimin e sistemeve tatimore.

• Me mbledhjen e tatimit shteti vepron në mënyrë të dyfishtë: para së gjithash, siguron të hyrat për vete që janë të nevojshme për mbrojtjen, sigurimin e rendit të brendshëm juridik, si dhe për detyrimet dhe masat e tjera të parashikuara me Kushtetutë dhe ligje, duke ndikuar njëkohësisht në realizimin e objektivave ekonomike.

• Tërësia e masave tatimore që aplikohen në një vend nënkuptojnë sistemin tatimor.

VËREJTJET HYRËSE

• Ligji i përgjithshëm mbi tatimin (LPT) nga njëra anë rregullon tatimet dhe dhëniet e tjera publike që janë të rëndësishme për çdo njeri e kësisoj edhe për ndërmarrësin, e nga ana tjetër aplikimin dhe mbledhjen e tyre, me çka ndikohet në interesat më të rëndësishme të atyre që i mbledhin (shteti, qytetet, komunat).

• Kjo do të thotë se Ligji i përgjithshëm mbi tatimin është një instrument juridik me të cilën rregullohen karakteristikat thelbësore të marrëdhënieve tatimore – juridike.

LIGJI I PËRGJITHSHËM MBI TATIMIN

• Me Ligjin e përgjithshëm mbi tatimin janë përcaktuar dhëniet publike.

• Dhëniet publike përcaktohen me ligj dhe me vendimin e organit përfaqësues të njësive të vetëqeverisjes rajonale dhe të organit të njësive të vetëqeverisjes lokale mbi bazën e ligjit si vijon:

LIGJI I PËRGJITHSHËM MBI TATIMIN

• Pjesëmarrës të marrëdhënies tatimore – debitore janë organi tatimor, debitori tatimor dhe garantuesi tatimor.

• Në këtë marrëdhënie organi tatimor ka të drejtë të arkëtojë:

1. tatimin,

2. kamatat dhe gjobat,

3. veprimet monetare në bazë të përgjegjësisë nga garancia tatimore.

• Të drejtat mbi bazën e marrëdhëniet tatimore – debitore shuhen me pagimin, kompensimin, shlyerjen në pajtim me ligj ose me parashkrim.

• Vlen të theksohet se, nëse lidhur me parashkrimin nuk janë përcaktuar afatet, për këtë zbatohet Ligji mbi marrëdhëniet e detyrimeve.

Marrëdhënia tatimore – debitore

• Këshilltari tatimor jep ndihmën profesionale për çështjet tatimore, ndihmon në plotësimin e deklaratave tatimore dhe mund ta përfaqësojë tatimpaguesin para organeve tatimore.

• Për këto arsye, këshilltari tatimor është i detyruar që të sigurohet nga përgjegjësia te ndonjëra prej shoqërive të sigurimeve.

• Këshilltari tatimor duhet t’u përmbahet parimeve të ligjshmërisë, ndërgjegjshmërisë dhe profesionalitetit, si dhe kodit të etikës të këshilltarëve tatimorë.

Këshilltari tatimor

• Sistemi tatimor nënkupton të gjitha format e të hyrave publike që i ka përcaktuar shteti.

• Shteti bashkëkohor, për t’i mbuluar shpenzimet e veta, përcakton lloje të ndryshme të të hyrave ndër të cilat më të rëndësishmet janë tatimet.

• Tatimet janë të pranishme në sistemet e të hyrave publike dhe datojnë që nga shtetet më të hershme.

• Tatimet janë shprehje e kohës dhe e hapësirës së caktuar në të cilën janë aplikuar, ndërkaq kanë qenë dhe kanë mbetur shprehje e politikës së caktuar, ngase veprojnë në marrëdhëniet e caktuara.

LLOJET E TATIMIT

LLOJET E TATIMIT

LLOJET E TATIMIT

LLOJET E TATIMIT

LLOJET E TATIMIT

LLOJET E TATIMIT

• Me Ligjin për tatimin mbi vlerën e shtuar është rregulluar tatuimi i vlerës së shtuar, kurse me Rregulloren mbi tatimin mbi vlerën e shtuar është shkoqitur aplikimi detal i këtij ligji.

• Tatimi mbi vlerën e shtuar është neutral për tatimpaguesin ose ndërmarrësin dhe është përfshirë në faturat hyrëse dhe nuk paraqet shpenzimet e blerësit – tatimpaguesit, ngase ka të drejtë ta zbres nga detyrimi i vet tatimor si paratatim, përkatësisht si tatim që tanimë është paguar.

• Vlera e shtuar është bazë për tatimim. Kjo do të thotë se paguhet vetëm dallimi i tatimit që njëmendë ka të bëjë me vlerën e shtuar.

Tatimi mbi vlerën e shtuar

• TVSH-në nuk e paguajnë ndërmarrësit që nuk realizojnë qarkullim mbi kufirin e përcaktuar me ligj që i detyron ndërmarrësit të paraqiten si pagues të tatimit mbi vlerën e shtuar, ndërkaq nuk janë paraqitur me vetë iniciativë si pagues të këtij tatimi.

• Po ashtu, nga ky detyrim janë përjashtuar edhe paguesit e tatimit mbi të ardhurat që ushtrojnë veprimtari të pavarur, për të cilat nuk janë të detyruar të paguajnë tatimin mbi vlerën e shtuar, ndërkaq pjesën më të madhe të të hyrave e realizojnë me shitjen e shtypit ditor, duhanit dhe të produkteve të duhanit, lotarisë, prognozës sportive, markave dhe letrave tjera postare me vlerë si dhe me shitjen e këtyre prodhimeve në tregje dhe në vende të hapura.

Përjashtimet nga pagimi i TVSH-së

• Tatimet e përbashkëta pjesërisht i takojnë buxhetit shtetëror, e pjesërisht buxheteve të qyteteve ose komunave.

• Ky grup i tatimeve përfshin tatimin mbi fitimin, tatimin mbi të ardhurat dhe tatimin mbi qarkullimin e pasurive të paluajtshme.

• Tatimpagues të tatimit mbi fitimin janë, sipas rregullit, personat juridikë, përkatësisht shoqëritë tregtare nëse ushtrojnë veprimtari ekonomike.

• Tatimpagues i tatimit mbi fitimin mund të jetë edhe personi fizik (zejtari) nëse ia paraqet kërkesën degës kompetente të drejtorisë tatimore se në vend të tatimit mbi të ardhurat do ta paguajë tatimin mbi fitimin.

Tatimet e përbashkëta

• Ligji për tatimin mbi të ardhurat është njëri prej ligjeve më të rëndësishme për afarizmin e personave fizikë .

• Me këtë ligj rregullohet se kush është tatimpagues, cilat përjashtime janë të mundshme dhe cilën shumë të tatimit do ta paguajë tatimpaguesi.

• Tatimi mbi të ardhurat është një formë tatimore në të cilën tatimpagues janë personat fizikë. Personat juridikë (p.sh. shoqëritë tregtare) nuk janë tatimpagues të këtij tatimi.

Tatimi mbi fitimin

• Tatimpaguesi i cili nuk është i detyruar të paguajë tatimin mbi vlerën e shtuar, sipas Ligjit për tatimin mbi vlerën e shtuar, mund ta përcaktojë këtë tatim në shumën paushalle.

• Ministri i financave, në bazë të propozimit të odave kompetente profesionale, ka përcaktuar veprimtaritë e pavarura që do të tatohen në mënyrë paushalle dhe lartësinë e të ardhurave paushalle varësisht nga rajoni në të cilin ushtrohet veprimtaria e caktuar.

• Mirëpo, me Rregulloren mbi tatimin paushall është përcaktuar shprehimisht se veprimtaritë tregtare dhe hoteliere nuk mund të tatohen në mënyrë paushalle por ekskluzivisht në bazë të librave afariste.

Përcaktimi i tatimit paushall

• Një ndikim të madh në shpenzimet e ndërmarrësit e ka dogana, si lloj i veçantë i të dalave të ndërmarrësit në qarkullimin e jashtëm tregtar.

• Për nga karakteri i vet ekonomik ato janë një lloj i veçantë i tatimit indirekt.

• Edhe pse dallojmë doganën për import, eksport dhe kalimin transit, sot në sistemet doganore bashkëkohore kryesisht e hasim doganën e importit, dhe këtë kryesisht në funksion ekonomik të mbrojtjes së prodhimit vendor, kurse roli i saj fiskal është më pak i rëndësishëm.

• Sipas rregullit, dogana përcaktohet në përqindje nga vlera e mallit, por në rastet e caktuara aplikohet edhe dogana në shumën absolute për një njësi të matjes, përkatësisht sipas sasisë ose peshës së mallit.

DOGANA

• Në sistemin e të hyrave publike vend të rëndësishëm kanë edhe llojet e ndryshme të kontributeve.

• Në rend të parë këto janë kontributet për sigurimin pensional, për sigurimin shëndetësor dhe për punësim.

• Këto tri kontribute me lartësinë e vet ndikojnë dukshëm në konkurrencën ndërmjet ndërmarrësve.

• Krahas këtyre kontributeve shteti mbledh nga ndërmarrësit edhe kontribute të tjera siç janë ato për odat, pastaj kontributet e ndryshme komunale etj.

KONTRIBUTET

TAKSAT