59
BY TTRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI DƯƠNG THỊ PHƯƠNG THẢO KHẢO SÁT THỰC TRNG SDNG THUC GIẢM ĐAU ĐỂ KIỂM SOÁT ĐAU SAU MỔ TI VIỆN NHI TRUNG ƯƠNG KHÓA LUẬN TT NGHIỆP DƯỢC SĨ HÀ NỘI 2013

Khảo Sát Thực Trạng Sử Dụng Thuốc Giảm Đau Để Kiểm Soát Đau Sau Mổ Tại Viện Nhi Trung Ương

Embed Size (px)

DESCRIPTION

các bạn liên hệ e-mail: [email protected] hoặc sms via 0949 278 106 ( không nhận cuộc gọi ) để có thể có được file. Ngoài ra nhận tải mọi tài liệu ở trang http://125.235.10.97/opacdigital/ ( thư viện đại học dược hà nội)

Citation preview

B Y T TRNG I HC DC H NI DNG TH PHNG THO KHO ST THC TRNG S DNG THUC GIM AU KIM SOT AU SAU MTI VIN NHI TRUNG NG KHA LUN TT NGHIP DC S H NI 2013 B Y T TRNG I HC DC H NI DNG TH PHNG THO KHO ST THC TRNG S DNG THUC GIM AU KIM SOT AU SAU MTI VIN NHI TRUNG NG KHA LUN TT NGHIP DC S Ngi hng dn: 1. ThS. Nguyn Th Hng Giang 2. ThS. Nguyn Th Thu H Ni thc hin: 1. B mn Dc lc 2. Bnh vin Nhi Trung ng H NI 2013 i LI CM N Ti xin by t lng bit n chn thnh v su sc nht ti ba ngi thy trc tip hng dn ti thc hin kha lun tt nghip ny: -ThS. Bs. Nguyn Th ThuHBcsgymKhoaPhuthut-Gy m hi sc Bnh vin Nhi Trung ng. - TS. Bs. Dng Th Ly Hng Ging vin khoa Y Dc i hc Quc gia H Ni. - ThS. Bs. Nguyn Th HngGiangGingvinBmnYhccs- i hc Dc H Ni. Ti xin chn thnh cm n cc thy c gio trong B mn Y hc c s v B mn Dc lc cng nh cc thy c gio trong ton trng, cc bc s, iu dng ti Khoa Phu thut Gym hi sc v Khoa NgoiBnh vin Nhi Trung ng quan tm, gip v to iu kin cho ti thc hin kha lun ny. Cui cng, ti xin c gi li cm n ti gia nh, bn b nhng ngi lun bn, chia s, ng vin gip ti hon thnh kha lun. H Ni, ngy 20 thng 05 nm 2013 Sinh vin Dng Th Phng Tho ii MC LC LI CM N ....................................................................................................i MC LC .......................................................................................................... ii DANH MC CC CH V K HIU VIT TT ........................................iv DANH MC CC BNG BIU ...................................................................... v DANH MC CC HNH V V TH ......................................................vi T VN ................................................................................................... 1 CHNG 1: TNG QUAN ............................................................................ 3 1.1. SINH L CM GIC AU SAU PHU THUT ............................. 3 1.1.1. nh ngha v au ....................................................................... 3 1.1.2. Gii phu hc ca au ................................................................ 3 1.1.3. Nguyn nhn au sau phu thut ................................................ 4 1.1.4. Nhng yu t nh hng n au sau phu thut ...................... 4 1.1.5. nh hng ca au sau phu thut i vi cc c quan ............ 5 1.2. NH GI AU ................................................................................. 7 1.2.1. Cc thang nh gi au ............................................................... 7 1.2.2. La chn cng c nh gi au trn tr em ................................ 9 1.3. IU TR AU SAU PHU THUT................................................. 10 1.3.1. Phng nga au sau phu thut .................................................. 10 1.3.2. iu tr au sau phu thut ......................................................... 11 CHNG 2: I TNG V PHNG PHP NGHIN CU ............ 19 2.1.I TNG NGHIN CU ........................................................... 19 2.2.NI DUNG NGHIN CU .............................................................. 19 2.2.1. c im mu nghin cu .......................................................... 19 2.2.2. Kho st v tnh hnh s dng thuc gim au .......................... 19 2.2.3. Hiu qu gim au ...................................................................... 20 iii 2.3.PHNG PHP NGHIN CU ...................................................... 20 2.3.1. Thit k nghin cu .................................................................... 20 2.3.2. K thut tin hnh ...................................................................... 20 2.3.3. X l s liu ............................................................................... 20 CHNG 3: KT QU NGHIN CU....................................................... 21 3.1. C IM MU NGHIN CU ....................................................... 21 3.1.1. c im v tui, gii. ............................................................... 21 3.1.2. Tin s phu thut ...................................................................... 21 3.1.3. Ch nh phu thut .................................................................... 22 3.1.4. Phng php v cm .................................................................. 22 3.1.5. Phng php phu thut ............................................................. 23 3.2. KHO ST TNH HNH S DNG THUC GIM AU .............. 24 3.2.1. Danh mc thuc gim au .......................................................... 24 3.2.2. Tnh trng s dng thuc gim au sau phu thut .................... 24 3.2.3. Thi im dng thuc gim au sau phu thut........................ 25 3.2.4. Tng s ngy dng thuc gim au sau phu thut.................. 26 3.3. KHO ST HIU QU GIM AU ................................................. 27 3.3.1. im au ca bnh nhn ti cc thi im nh gi .................. 27 3.3.2. T l gp tc dng khng mong mun ....................................... 28 CHNG 4: BN LUN ............................................................................... 29 4.1. C IM MU NGHIN CU ....................................................... 29 4.2. KHO ST V TNH HNH S DNG THUC GIM AU........ 32 4.3. HIU QU GIM AU ...................................................................... 34 KT LUN V KIN NGH ......................................................................... 36 TI LIU THAM KHO ............................................................................... I PH LC .......................................................................................................... VI iv DANH MC CC K HIU, CH VIT TT BNBnh nhnFEV1Th tch kh th ra gng sc trong giy u tin (Forced Expiratory Volume in the First second) GNVGim au ngoi vi GTWGim au trung ng NKQNi kh qun NSAIDsThuc gim au chng vim khng steroid (Non-steroid anti-inflammatory drugs) PTPhu thut PTNS Phu thut ni soi TD KMMTc dng khng mong mun TKTWThn kinh trung ng v DANH MC CC BNG BIU Bng 1.1: Thang nh gi au FLACC .............................................................8 Bng 1.2: La chn cc thang nh gi au theo tui trn tr em ....................9 Bng 1.3: S dng thuc theo thang gim au WHO ....................................... 12 Bng 1.4: Cc thuc gim au trung ng s dng sau phu thut trn tr ..... 14 Bng 1.5: Cc thuc gim au ngoi vi s dng sau phu thut trn tr .......... 16 Bng 1.6: Cc thuc an thn s dng sau phu thut cho tr ............................ 17 Bng 3.1: Phn loi bnh nhn theo tui v gii tnh .................................. 21 Bng 3.2: Phn loi bnh nhn theo tin s phu thut .................................... 21Bng 3.3: Phn loi bnh nhn theo ch nh phu thut .................................. 22Bng 3.4: Phn loi bnh nhn theo phng php v cm ............................... 23Bng 3.5: Phn loi bnh nhn theo phng php phu thut .......................... 23 Bng 3.6: Danh mc thuc gim au sau phu thut ........................................ 24 Bng3.7:Tnhtrngsdngthucgimausauphuthuttiphnghi tnh ...................................................................................................................... 24 Bng 3.8: Tnh trng s dng thuc gim au sau phu thut ti cc khoa ...... 25 Bng 3.9: Phn loi bnh nhn theo thi im dng thuc gim au ............... 26 Bng 3.10: Tng s ngy dng thuc gim au sau phu thut ........................ 26 Bng 3.11: im au ca bnh nhn ti cc thi im nh gi ...................... 27 Bng 3.12: T l bnh nhn ghi nhn c tc dng khng mong mun ......... 28 vi DANH MC CC HNH V V TH Hnh 1.1: Thang nh gi au theo nt mt Wong-Baker................................. 7 Hnh 1.2: Thang im au hnh ng dng VAS .............................................. 9Hnh 1.3: Thang im au tr li bng s NRS ................................................ 9Hnh 1.4: Thang gim au WHO ...................................................................... 11Hnh 1.5: Gim au a phng thc multimodal analgesia .......................... 12 Hnh 1.6: Dn truyn cm gic au v c ch cc thuc gim au .................. 13 1 T VN au sau m lun l ni m nh ca bnh nhn v bc s khi tin hnh cc th thut, phu thut v l mi quan tm hng u ca cc bc s gy m hi sc cng nh cc bc s ngoi khoa. au sau m nu khng c kim sot tt s nh hng rt ln n tm sinh l ca bnh nhn nh lm chm phc hi chc nng sau khi m v tng nguy c tr thnh au mn tnh d lnh vt m [27]. Stinblnnhttrongiutrautremlnhnrarngaukhng ciutrlnguynnhnngkgybnhvtvongsauchnthng,phu thut [51].Vnausaumcbitntlu,nhnggnymicch trng v quan tm c bit. Tuy nhin, kim sot au sau m tt, vn cn nhiu thch thc nh: thiu n v gim au, thiu phng tin, nhn lc, thiu hiu bit v nh hng c hi ca au, s thiu hp tc ca phu thut vin, s thiu hiu bit ca bnh nhn v nhn vin y t (s bin chng, nh gi au) v do bn thn cc i tng c nguy c au cao: chn thng, huyt ng khng n nh, ri loi tri gic, bnh nhn qu nh hoc qu gi ... Cc yu t ch quan ln khch quan k trn gp phn ng k khin cho tnh trng au saum vn cha c qun lmt cchthchng:ausaumvnmccaothmchcncxuhngtngln (39% au nhiu n rt au nm 2003 so vi 31% nm 1995) [15, 53]. Tm quan trng ca cc n v gim au c khng nh, tuy nhin trn thct,ngaycccncphttrincngchacyccnvgimau trongbnhvinvmtphnkhngnhtrongsccnvvnchapng c cc ch tiu cht lng. Theo cc nghin cu, t l cc n v gim au trong bnh vin ca mt s nc pht trin ln lt nh sau: Anh (83%) 69% trong s cha thc hin c y cc chc nng hoc khng tn ti, c (50% n v gimautchtiuchtlng),TyBanNha(30%),Thyin(32%),Hng 2 kong (iu tr 20% bnh nhn m ln), Italia (gim au khng ti phng hi sc cp cu) [42], [48]. Vit Nam, vn qun l au sau m mi bt u c ch n, nhiu bnh vin cha c n v gim au v vic nh gi au vn cn gp nhiu ro cn. Bnh vin Nhi Trung ng l mt bnh vin tin phong trong vic xy dng n v gim au sau m, t vic thnh lp n v gim au vi thnh vin l cc bc s gy m, phu thut, dc s v iu dng; n cc hot ng ban u nh m lp tp hunchoccbcs,iudngphnnolmtngschvtnghiubit caccnhnvinytiviccvnauvkimsotausaumchobnh nhn.ccinhntngqutvthctrngchngaubnhvinNhiTrung ng,trncsaranhnggiiphpngnchovickimsotausau m, chng ti tin hnh ti ny vi mc tiu:1.Kho st thc trng s dng thuc gim au kim sot au sau phu thut ti phng Hi tnh vkhoaNgoi bnh vin Nhi Trung ng v: danhmc thuc, ng dng, thi im dng. 2.S b nh gi hiu qu gim au ca thuc trn bnh nhn. 3 CHNG 1 TNG QUAN 1.1.SINH L CM GIC AU SAU PHU THUT 1.1.1.nh ngha v auTheoHiphiquctnghincuau(InternationalAssociationforthe Study of Pain IASP): au l mt cm nhn kh chu v cm gic v cm xc do m b e da vhoc b tn thng thc th gy nn, hoc do cc tnh trng c ngi bnh cm nhn l au [1]. 1.1.2.Gii phu hc ca auCc dy thn kinh ngoi bin ng dn truyn cm gic au gm 3 neuron:-Neuron1:Dntruyncmgicautngoibinntysng,thnnmti hch sng. -Neuron 2: Dn truyn cm gic au t ty sng ln i th, h li v trung no; thng bt cho ti ty sng, i ln trong b ty i th bn. -Neuron 3: Dn truyn cm gic au t i th, h li, vng di i v h vin n v no cm gic. Hthngith-vnocvaitrnhnbit,phntchcmgicau(tnhcht, cng , thi gian, khu tr).H thng li, vng di i, i th, h vin c vai tr gy ch n cm gic au to cm xc kh chu, thi thc c th phn ng. Cc th th au c 3 loi: th th c nhit A, th th au a thc C v th th audamicmtgny,ththnychbkchhottrongqutrnh vim. 4 -ThthA:dntruyncmgicaunhanh,linquannsinhmyelinA, p ng ch yu vi cc kch thch c hc, dn truyn cm gic au nhanh. Kch thch th th A gy au nh dao m. -Th th C: dn truyn cm gic au chm, lin quan n si C khng c myelin vpngvinhiukchthchnguyhikhcnhau(nhhahc,nhit,c hc), dn truyn cm gic au chm.-Th th au a thc: Kch thch th th au a thc C gy cm gic au nh b bng.Ththnycngngvaitrgydakhivimdonguynnhnthn kinh [36]. 1.1.3.Nguyn nhn au sau phu thut-Ct da v t chc di da -Ct m su, chn thng, hin tng ng mu -Ti ch: chn p, co ko thn kinh -Ch tim truyn: tn thng t chc, kch thch tnh mch, chch ven, t mu -ng dn: dn lu, xng d dy, xng tiu -H hp: ni kh qun, ho, th su -C ng, di chuyn, liu php vt l hi phc -Bin chng phu thut: xon, tc mch -Khc: nn, b tiu, bng qu cht... [24]. 1.1.4.Nhng yu t nh hng n au sau phu thut Yu t thuc v bnh nhn: tui, gii tnh, trnh vn ha, tm l s au, lo lng, tin s au trc , cc bnh mc km, tin s lm dng thuc [14], [22], [44], [57]. Yu t thuc v phu thut:-V tr v tnh cht ca phu thut:Mc au: bng trn > ngc > bng di > chn tay.-Phng php phu thut, thi gian phu thut, k thut v cm5 -Binchng:nhimtrngvtthng,nhimtrnghuyttrongbng,chng bng [14], [22], [47]. Yu t khc:chunbtmlchobnhnhntrcm(giithchvthngtin chobnhnhnbitvausaumvcchiutr),iutrdphngausau m,chtlngqunlausaum:phngphpgimau,loithuc,liu lng[14], [47]. 1.1.5.nh hng ca au sau phu thut i vi cc c quanp ng tm l au sau m l mt trong nhng nguyn nhn chnh gy lo lng v s hi cho bnh nhn nm iu tr ti bnh vin. au lm bnh nhn gin d, on ght, c biu hin i nghch vi cc nhn vin y t trc tip iu tr. Bnh nhn thng mt ng, sau kh iu tr hi phc [13], [16], [33]. p ng sinh l Ccpngsinhlivichnthngvstressbaogm:rilonchc nng h h hp, h tim mch, h tiu ha v h tit niu; mt cn i trong chuyn havchcnngc;nhngthayivthnkinhnititvchuynhanhcc thnhphnpngvim.Phnlnnhngthayinycthcloibbng cc k thut gim au, thuc gim au c sn [13], [16], [33]. H h hp Phuthutlngngchocvngbngcaogyraccthayivhhp nh: gim dung tch sng, th tch kh thng lu, th tch kh cn, th tch kh cn chc nng v th tch kh th ra gng sc trong giy u tin (FEV1). autvtrct,rchctrongkhiphuthutvngbngtrngytng trnglccbngtrongththravgimchcnngchonh.Huqulgy gim sc nhi caphi, thiu co c ng b dn n bnh nhn khng th th su hay ho mnh, trong mt s trng hp gy thiu oxy mu, tha cacbonic mu, ng cht tit, xp phi v vim phi. Tng trng lc c l mt nguyn nhn gp 6 phn lm tng tiu th oxy v sn sinh acid lactic. Rut cng trng do lit rut sau m hoc bng qun cht cng lm thng kh khng . au xut hin hoc tng ln khi ht th su hoc ho lm bnh nhn khng dm thc hin nhng c ng ny. Thucnhmmorphindngvinhiungkhcnhaugimauvci thin chc nng phi c th gy nn hoc gp phn vo tnh trng suy h hp. Cc thuc gim au khc c th gy nn cc di chng h h hp [13], [16], [33]. H tim mch augykchthchtbothnkinhgiaocmlm:tngnhptim,tngth tch mu th tm thu, tng tiu th oxy c tim. Hu qu lm tng nguy c thiu mu v nhi mu c tim. Mt khc, bnh nhn s au tng khng dm vn ng gy tr tnh mch v kt dnh tiu cu dn n nguy c thuyn tc tnh mch [13], [16], [33]. H tiu ha v tit niu Lit rut, bun nn v nn sau phu thut c th xut hin sau mt s nhng xung ng thn kinh nguy hi xut pht t cc tng v cu trc c quan. au cng gy gimtrng lc bng quang v niu o gy kh tiu. Nhng vn nylm cho bnh nhn kh chu, nht l cc trng hp lit rut ko di thi gian nm vin [13], [16], [33]. p ng stress: Thn kinh, ni tit v chuyn ha p ng chnh ca thn kinh ni tit i vi au bao gm cc tng tc trc h i tuyn yn thng thn v giao cm thng thn. Cc p ng phn x vi au gy tng trng lc giao cm, kch thch vng h i, tng catecholamin v tng tit hormon d ha v gim hormon ng ha. Nhng thay i ny gy ra tnh trngncvmui,tngnghuyt,tngacidbotdo,thcetonvlactat. Mcchuynhavtiuthoxycacthtngln.Tnhtrngdhavcn bng nit m xut hin nu qu trnh ny ko di [13], [16], [33]. 7 1.2.NH GI AU tr em, nh gi au v o lng cng au mt cch hiu qu l nhng thnh phn then cht kim sot aumt cch tt nht (gip phng v gim au [17], [30], [49], [52]. Trnhnthcycthtnh gimcaucabnthn [19]. 1.2.1.Cc thang nh gi au Thang khun mt Wong-Baker Hnh 1.1: Thang nh gi au theo nt mt Wong-Baker [56] Thang COMFORT: xem ph lc 2 Thang FLACC: 8 Bng 1.1: Thang nh gi au FLACC [39] NGY/THI GIAN Khun mt (Face) 0-Khng biu hin r hoc ci 1-Thnh thong nhn mt hoc cau my 2-Hm thng xuyn rung ln, quai hm nghin cht Chn (Legs) 0-T th bnh thng hoc th gin 1-Kh chu, bn chn, cng thng 2-Chn ra hoc co li Hot ng (Activity) 0-Nm yn, t th bnh thng, di chuyn d dng 1-Vn vo, ln qua ln li, cng thng 2-Un cong, cng nhc hoc co git Khc (Cry) 0-Khng khc (thc hoc ng) 1-Rn r, tht tht, thnh thong khc2-Khc lin tc, nc n, ht ln, thng xuyn ku ca An i (Consolability) 0-Thoi mi, th gin 1-D bng cch v v, b hoc ni chuyn2-Rt kh d TNG IM 9 Thang im au hnh ng dng VAS (Visual analogue scale) Hnh 1.2: Thang im au hnh ng dng VAS [55] Thang im au tr li bng s (NRS - Numberical rating scale) Hnh 1.3: Thang im au tr li bng s NRS [37] 1.2.2.La chn cng c nh gi au trn tr em Bng 1.2: La chn cc thang nh gi au theo tui trn tr em [17] TuiLoi thang nh gi nn la chn Di 3 tuiThang COMFORT hoc FLACC 3-4 tuiThangkhunmtWong-Baker(sai)+COMFORThoc FLACC 5-7 tuiThang khun mt Wong-Baker ( sa i) Trn 7 tuiThang VAS hoc NRS hoc thang khun mt Wong-Baker ( sa i) 10 1.3.IU TR AU SAU PHU THUT1.3.1.Phng nga au sau phu thutChun b tm l Nhng bnh nhn c chun b tm l tt v cuc m v c gii thch v au sau m s t au hn v d iu tr au hn. Phu thut vin, bc s gy m hi scvcciudngcnanibnhnhn,nivibnhnhnvqutrnhphu thut v au saum.Bnh nhncn bit rng: nh gi aul iu chnhcch iu tr au hin ti. Gii thiu cho bnh nhn cc phng php gim au sau m, bnhnhnstholunviphuthutvinvbcsgymhisctmra phng php iu tr au ph hp nht. nh gi au thng xuyn sau m Dphngausaumbngcanthiptrcvtrongm(Preemptive Analgesia) Preempty analgesia c ngha lgim au d phng [31]. Khi au hnh thnh th kh iu tr hn rt nhiu so vi vic phng cn au xy ra, v iu tr t rt sm, ngay khi s au n mi xut hin. Nhng bnh nhn b au lp i lp li nhiu ln nhn thy rng: nu h iu tr au sm hn th au d dng thoi lui hn l khi cn au tng ln. iu ny cng ng vi au sau m. Nhng bnh nhn tnh dy sau gy m trong au n dng nh khng tr vi thuc gim au hn l nhngbnhnhntnhdymi,thoimi.Nhngnghincugnycncho thyiutrautrckhiauxuthincnlmgimlngthucgimausau m.Trongmtsnghincukhcngitacnthycsgimaurrttrong au chi ma sau khi bnh nhn c gy t ngoi mng cng trc m.Mc ch s dng thuc d phng trc v trong phu thut -Gim liu lng thuc t, m -Gim liu thuc gim au sau phu thut 11 -Ci thin tnh trng bnh nhn: tinh thn (gim lo lng), gim t l mc sau phu thut, thi gian nm vin ngn hn. Cc thuc d phng: -Ketamin: tim tnh mch 1-2mg/kg [21], [23] -t fentantyl, thm morphin trong m [35]. -NSAIDs: pirocicam, diclofenac [11], [32], [40], [45]. -Dexamethason [29] -Dexmedetomidin [26] -Paracetamol trc hoc trong m [38]. 1.3.2.iu tr au sau phu thutNguyn tc chung:-S dng thuc theo thang gim au WHO -S dng phng php gim au a phng thc multimodal analgesia:-Thuc gim au c tc dng phng nga cn au hiu qu hn gim au hnh thnh, iu quan trng l phi dng thuc gim au u n [20]. Hnh 1.4: Thang gim au WHO 12 Bng 1.3: S dng thuc theo thang gim au WHO Bc 1 au nh im au 1-3 Thuc gim au n gin Vd:paracetamol,NSAIDsthngvc chCOX-2;cthkthphockhngkt hpvithucgimauphtr(co-analgesics). Bc 2 au trung bnh im au 4-6 Opioid yu V d: dihydrocodeine, dextroproxyphene kt hpkhngkthpvithucgimauph tr nh gabapentin. Bc 3 au nng im au 7-10 Opioid mnh Vd:morphin,fentanylkthpkhngkt hpvithucgimauphtrnh gabapentin. Trong thc hnh lm sng, thuc gimauphtrcthgpphngimau mkhngphilthucgimaukinhin (nh tricyclic, thuc chng co git) Hnh 1.5: Gim au a phng thc multimodal analgesia[55]13 Hnh 1.6: Dn truyn cm gic au v c ch cc thuc gim au [25] 1.3.2.1.Thuc gim au trung ng Nguyn tc s dng:-Chsdngtrongtrnghpaumcnngvvakhinhmgimau ngoi vi khng hiu lc. -S dng n c hoc phi hp ty mc au. -Lu dng cc bin php h tr v thuc gim tc dng khng mong mun. -Khng c tr hon vic bt u dng opioid bi lo ngi kh nng mang tnh l thuyt v s ph thuc tm l (nghin) [5], [21]. Cch:ccthucgimautrungngcchtrungtmaunovngncn ng dn truyn cm gic au t ty sng ln no [5]. Tc dng khng mong mun (ADR): -To bn, bun nn v nn -c ch h hp, gy nghin [5]. 14 Chng ch nh: -Tr em di 30 thng tui -Suy h hp -Suy gan nng -Chn thng no hoc tng p lc ni s -Trng thi co git -ang dng cc cht c ch monoaminoxidas (IMAO). -Triu chng au bng cp khng r nguyn nhn. -Nhim c ru cp hoc m sng ru cp [1]. Bng 1.4: Mt s thuc gim au trung ng dng trn tr nh [21] ThucLiu MorphinTr s sinh0.02 mg/kg/8h Tr s sinh (truyn lin tc)5-15 gkgh Tr nh0.05-0.1 mg/kg/6h Tr nh (truyn lin tc)0-30 gkgh FentanylTheo phu thut2-10 gkg bnh nhn chm sc c bit2-5 gkgh Ko transmucosal fentanyl citrate15-20 gkg RemifentanilPhu thut0.5-1 gkgmin Bnh nhn chm sc c bit0.1-0.05 gkgmin CodeinCh yu s dng dng kt hp vi paracetamol (thuc n hoc siro) 0.5-1 mg/kg/4h Phn nhm thuc gim au mnh v gim au trung bnh da theo mc liu gii hn. Morphin c ly lm chun nh gi cc thuc gim au trung ng khc. Vi mc liu 10mg dng tim, morphin lm ht au vi a s cc trng hp au. c c kh nng gim au bng morphin, cc cht khc phi c mc liu nh trong bng [5]. 15 ng ung: morphin c dng dng dung dch ung hoc vin tiu chun (gii phng ngay lp tc) u n mi 4h, liu u ph thuc rt ln vo iu tr trc . Liu 5-10 mg thay th thuc gim au yu hn (nh paracetamol), liu10-20mghochncyucuthaythchothucgimaumnhhn(so snhvibnthnmorphin).Nuliuucamorphinkhnghiuquhnthuc gimautrc,liutiptheonntngthm30-50%,mcchchnliuthp nht c th nga cn au. Liu phi c iu chnh bng cch nh gi au chnh xcvxemxtvicsdngccthucgimauhtr(nhNSAIDs).Mcd thng liu morphin 5-20mg l nhng khng nn do d trong vic tng liu bc thang theo png ti 100mghoc i khi ln ti 500mghoc cao hn nu cn thit. c th b qua liu ban m nu trc khi i ng dng liu gp i [20]. Cc ng dng: Tim bp hoc di da oLiu: 5-10 mg/2-4-6h ou im: r, n gin, tc dng t t oNhc im: hp thu km (co mch, tt nhit ), chm so viyu cu, au do tim, nng huyt tng khng n nh, bt tin v thi gian. Tim tnh mch oPh hp cho au ngay sau m o1-3 mg10 pht cho n VAS < 4 oDng ketamin 0,1 -0,2 mg/kg nu p ng km Truyn tnh mch lin tc oMorphin pha 1mg/ml, 1ml/h oNguy c c ch h hp (qu liu) v au (liu thp) Cc ng khc ong ung, ng hu mn, qua nim mc oQua da: fentanyl 40 mcg10 pht, 6 liu/h 16 1.3.2.2.Thuc gim au ngoi vi Nguyn tc s dng: -Lu chn thuc ph hp vi ngi bnh: kh nng mn cm ca bnh nhn vi thuc, iu kin kinh t -Trnh vt qu mc liu gii hn -Tn trng cc nguyn tc phi hp thuc gim au -Lu cc bin php khng dng thuc hoc dng thuc gim tc dng khng mong mun. C ch: cc thuc gim au ngoi vi c ch s to thnh prostagladin cht trung gianhahckhiphtphnngvimkhimovictoraccchttrunggian ha hckhc nh serotonin, bradikinin, histamin... ngn si cmgic (ngoi vi) [5]. Tc dng gim au: t nh n va, tc dng tt vi cc loi au, c bit l au dovim;khnggimausutrongnitng,khnggycchhhpvkhng gy l thuc thuc khi dng ko di [7]. Bng 1.5: Cc thuc gim au ngoi vi s dng trn tr nh [21] ThucLiu DiclofenacUng, t trc trng1 mg/kg/8h I buprofenUng10 mg/kg/8h Ketorolac0.5 mg/kg/8h hoc truyn lin tc Paracetamolt trc trng40 mgkg; sau dng 30 mgkg8h Ung20 mgkg; sau dng 30 mgkg8h Tr s sinh, t trc trng20 mgkg v 30 mg/kg/12h Tr s sinh, ung30 mgkg v 20 mg/kg/8h ParacetamolvNSAIDscdngthngxuynththngkhngcns dng gim au opioid na [20]. 17 1.3.2.3.Thuc an thn [21] Nhngthucnycdnggimbtnishivlolngtronggiai on trc phu thut, gim au v kh chu v tng tc dng ca thuc gy m. La chn thuc ph thuc tng tng i tng, phng php gy m Nu c th nn s dng ng ung, ng trc trng ch s dng trong trng hp c bit.Bng 1.6: Cc thuc an thn s dng gim au sau phu thut cho tr ThucLiu Diazepamng ung (45 60 pht trc phu thut) 1 thng 12 tui 200-300 gkg (ti a 10mg) 12-18 tui200-300 g/kg (ti a 20mg) Tim tnh mch (trong vng 2-4 pht ngay trc phu thut) 1 thng 12 tui 100-200 gkg (ti a 5mg) 12-18 tui100-200 g/kg (ti a 20mg) ng trc trng (30 pht trc phu thut)1-3 tui5mg 3-12 tui5-10 mg 12-18 tui10 mg Midazolamng ung (15 30 pht trc phu thut) 1 thng 18 tui 500 gkg (ti a 20mg) ng trc trng (15 - 30 pht trc phu thut)6 thng 12 tui 300-500 g/kgTim tnh mch 12-18 tui25-200 gkg (ti a 5mg) LorazepamTim tnh mch (trong vng 2-4 pht ngay trc phu thut) 1 thng 12 tui 100-200 gkg (ti a 5mg) 18 12-18 tui100-200 g/kg (ti a 20mg) ng trc trng (30 pht trc phu thut)1-3 tui5mg 3-12 tui5-10 mg 12-18 tui10 mg Temazepamng ung (1h trc phu thut) 1-12 tui1 mg/kg (ti a 30mg) 12-18 tui20-30 mg 19 CHNG 2 I TNG V PHNG PHP NGHIN CU 2.1.I TNG NGHIN CU Tiu chun la chn -TtcbnhnhncchnhcanthipphuthuttikhoaPhuthut Gy m hi sc sau nm vin ti khoa A3, A5, A6 bnh vin Nhi Trung ng t 4/3/2013 n 12/4/2013. -Bnh nhn, ngi nh bnh nhn ng tham gia nghin cu. Tiu chun loi tr -Bnh nhn nh hn 3 tui-Bnh nhn chuyn vin -Bnh nhn khng hp tc trong qu trnh nghin cu: c tin s hay hin ti mc bnh thn kinh, tm thn. -Bnh nhn c tin s nghin hoc ph thuc opioid -Bnh nhn c tai bin hay bin chng v phu thut v gy m. -Bnhnhnkhngtunthiutr:tthayiliu,tdngthmcc thuc gim au khc khi khng c ch nh ca bc s. 2.2.NI DUNG NGHIN CU 2.2.1c im mu nghin cu: -Bnh nhn: tui, gii, tin s phu thut. -Phuthut:chnhphuthut,phngphpvcm,phngphpphu thut. 2.2.2.Kho st v tnh hnh s dng thuc gim au: -Danhmcthucsdnggimau,ngdng,thigiandngsauphu thut. -Phi hp thuc gim au sau phu thut. -Tng s ngy dng thuc gim au sau phu thut. 20 2.2.3.Hiu qu gim au -imauticcthiim:trckhiphuthut(T0)v5thiimsau phu thut T1 (4-6h), T2 (10-12h), T3 (16-18h), T4 (22-24h), T5 (48h). -T l gp tc dng khng mong mun. 2.3.PHNG PHP NGHIN CU 2.3.1Thit k nghin cu: Nghin cu m t tin cu. 2.3.2K thut tin hnh -Sau khi chn c bnh nhn ph hp vi tiu chun th tin hnh thu thp s liu theo mu phiu iu tra xy dng sn. -Ccthngsthuthptrckhiphuthut,gm:tui,gii,tinsphu thut, tin s d ng vi thuc, im au trc phu thut. -Sauphuthut:chnhphuthut,phngphpvcm,phngphp phu thut, cc thuc gim au c s dng, ng dng, thi im dng, im au ti cc thi im t T1 n T5 theo thang nh gi au ty theo tui bnh nhn, tc dng khng mong mun xy ra. -nh gi mc au sau phu thut:oBnh nhn 3-6 tui: s dng thang nh gi au theo nt mt Wong-Baker oBnh nhn >6 tui: s dng thang nh gi au cho im bng s oHng dn bnh nhn cch dng thc gim au sau bnh nhn t nh gi mc au ca mnh v ghi nhn li. 2.3.3.X l s liu Cc kt qu nghin cu thu c c x l theo phng php thng k m t da vo phn mm SPSS 16.0 v Microsoft Excel 2010. 21 CHNG 3 KT QU NGHIN CU Thngkccthngtinthuct128bnhnhntrongmunghincu, chng ti thu c cc kt qu sau: 3.1.C IM MU NGHIN CU 3.1.1.c im v tui, gii Mt s c im v tui v gii ca bnh nhn trong mu nghin cu c thng k trong bng 3.1. Bng 3.1: Phn loi bnh nhn theo tui v gii tnh Nhm tuiNNamTng n%n%N% 3-61814,15845,37659,4 7-152317,92922,75240,6 Tng4132,08768,0128100,0 Tui trung bnh7,412,946,213,236,593,18 Nhnxt:DocthcavinNhivtiuchunlachn,tuicabnh nhn trong mu t 3-15 tui. Tui trung bnh ca bnh nhn l 6,59 tui. T l bnh nhn nam (68,0%) cao hn so vi bnh nhn n (32,0%).3.1.2.Tin s phu thut Bng 3.2: Phn loi bnh nhn theo tin s phu thut Tin s phu thutS BNT l % Cha phu thut 11287,5% tng phu thut 1612,5% Tng128100% 22 Nhn xt: a s bnh nhn u l phu thut ln u (87,5%), ch c 12,5 % bnh nhn tng phu thut. 3.1.3.Ch nh phu thut Bng 3.3: Phn loi bnh nhn theo ch nh phu thut Ch nhS bnh nhnT l % Ct rut tha4938,3 To hnh dng vt1914,8 Ct u86,2 H tinh hon xung bu86,2 Trng li niu qun86,2 ng i trng64,7 H i trng53,9 t thanh nng ngc53,9 Khc2015,6 Tng128100,0 Nhn xt: Ch nh phu thut chim t l cao nht l ct rut tha (38,3%) sau n to hnh dng vt (14,8%), ct u, h tinh hon xung bu, trng li niu qun,ngitrng,hitrng,tthanhnngngc,cnlilccphuthut khc. 3.1.4.Phng php v cm Phng php v cm cng l mt trong cc yu t nh hng n cng au sau phu thut [47]. Nu c v cm tt, bnh nhn khng phi chu au trong qu trnh phu thut th vic kim sot au sau phu thut s d dng hn.23 Bng 3.4: Phn loi bnh nhn theo phng php v cm Phng php v cmS bnh nhnT l % Ni kh qun + t cng ct3829,7 Ni kh qun + t ngoi mng cng1410,9 Mask + t cng ct3325,8 NKQ4333,6 Tng128100,0 Nhn xt: t ni kh qun l phng php v cm chnh c p dng ti khoa Phu thut - Gy m hi sc bnh vin Nhi trung ng, trong 33,6% bnh nhnctnikhqunnthun.Mtphnkhngnhbnhnhncgy mbngphngphpphihpnikhqunvigytcngct(29,7%)vvi gytngoimngcng(10,9%).Ngoira,cn25,8%bnhnhncvcm bng phng php kt hp mask vi gy t cng ct. 3.1.5.Phng php phu thut Bng 3.5: Phn loi bnh nhn theo phng php phu thut Phng php phu thutS bnh nhnT l % M thng7457,8 Ni soi5442,2 Tng128100,0 Nhnxt: Tlbnhnhncphuthutbngphngphpnisoikh ln (chim t l 42,2%). 24 3.2.KHO ST TNH HNH S DNG THUC GIM AU3.2.1.Danh mc thuc gim au Bng 3.6: Danh mc thuc gim au sau phu thut c dng vin Nhi T Nhm thucTn quc tTn bit dcDng dng Hm lng Gim au ngoi viParacetamolDafalganVin t hu mn 150 mg Vin t hu mn 300 mg EfferalganVin t hu mn 150 mg Vin t hu mn 300 mg PerfalganTruyn tnh mch chm 1000 mg Gim au trung ngMorphinMorphinng tim 1ml (10mg/ml) Nhn xt: Cc thuc gim au sau phu thut c dng vin Nhi Trung ngchgmcparacetamol(vinthumnhoctruyntnhmchchm)v morphin tim bp. 3.2.2.Tnh trng s dng thuc gim au sau phu thutBng 3.7: Tnh trng s dng thuc gim au sau phu thut ti phng hi tnh Thuc s dngS bnh nhn T l % Morphin 32,3% Paracetamol truyn tnh mch2418,8% Paracetamol t hu mn53,9% Tng3225% 25 Nhnxt:c32bnhnhn(25%)cdngthucgimaungaykhiht tc dng gy m. Trong c 3 bnh nhn c tim morphin, 24 bnh nhn c truyn paracetamol, 5 bnh nhn c dng paracetamol t hu mn. Sau khi tnh v c theo di mt thi gian phng hi tnh, m bo khng cbinchng,bnhnhncchuynvcckhoaiutr.Thctrngsdng thuc gim au cc khoa iu tr c th hin bng 3.8. Bng 3.8: Tnh trng s dng thuc gim au sau phu thut ti cc khoa Thi gian S bnh nhn (T l %) Paracetamol truyn tnh mch chm Paracetamol t hu mn(Dafalgan hoc Efferalgan) Ngy th 126 (20,3%)99 (77,3%) Ngy th 210 (7,8%)105 (82,0%) Ngy th 37 (5,5%)69 (53,9%) Ngy th 42 (1,6%)14 (10,9%) Ngy th 52 (1,6%)2 (1,6%) Nhnxt:Ccthucdnggimausauphuthutcckhoachc paracetamol (gim au ngoi vi), khng s dng thuc gim au trung ng, gim au ph tr, khng dng bit dc phi hp v khng phi hp thuc. asbnhnhncsdngparacetamolthumngimausau phu thut,mt s bnh nhn c dng paracetamol truyntnh mch chm (ch yu ngy u tin). 3.2.3.Thi im dng thuc gim au sau phu thut26 Bng 3.9: Phn loi bnh nhn theo thi im dng thuc gim au Thi gian Thi im dng thuc S bnh nhnT l % Ngy th nhtDng theo phc 3225 Dng khi au9372,7 Khng dng thuc32,3 Tng128100,0 Ngy th 2Dng theo phc 107,8 Dng khi au 10588,0 Khng dng thuc1310,2 Tng128100,0 Nhn xt: T l bnh nhn c s dng thuc ng thi gian theo phc cnthp,asbnhnhnchdngthuckhiau(72,7%ngythnhtv88% ngy th 2), c bit, mt s bnh nhn khng dng thuc gim au (2,3% ngy th nht v 10,2% ngy th 2). 3.2.4.Tng s ngy dng thuc gim au sau phu thutBng 3.10: Tng s ngy dng thuc gim au sau phu thut Tng s ngy dng thucS bnh nhnT l % 032,3 1107,8 23829,7 36147,7 4129,4 543,1 Tng128100,0 Trung bnh2,63 0,955 27 Nhnxt:Phnlnbnhnhncdngthucgimautrong3hoc2 ngyutinsauphuthutvitltngngl47,7%v29,7%.Tuynhin cng c 3 bnh nhn (2,3%) khng c dng mt thuc gim au no trong sut qu trnh phu thut. y l nhng bnh nhn c k n thuc gim au nhng ngi nh bnh nhn khng cho dng vi l do tr khng au lm v s nh hng n chc nng gan ca tr. 3.3.KHO ST HIU QU GIM AU 3.3.1.im au ca bnh nhn ti cc thi im nh gi Bng 3.11: im au ca bnh nhn ti cc thi im nh gi Thi im nh gi S bnh nhn (%) im au trung bnh Khng au (0) au nh (1-3) au trung bnh (4-6) au nng (7-10) n%n%n%n% T012194,564,710,800 T14,621,45002318,09574,2107,8 T23,691,46006752,35341,486,3 T33,471,4321,67054,75341,432,3 T43,061,3621,67961,74535,121,6 T52,301,362015,68768,02116,400 Nhnxt:Trcphuthut,huhtccbnhnhnkhngau.Sauphu thut,nhnchung,mcaucabnhnhngimdntheothigian.Tithi im T1 (4-6h sau phu thut), a s bnh nhn au mc trung bnh, t thi im T2 tr i, s bnh nhn au nh chim t l tng dn, s bnh nhn au trung bnh gim. n thi im T5 (48h sau phu thut) s bnh nhn au nh chim t l cao nht. 28 3.3.2.T l bnh nhn ghi nhn c tc dng khng mong mun (TD KMM) Bng 3.12: T l bnh nhn ghi nhn c tc dng khng mong mun Tc dng khng mong munS bnh nhnT l % Bun nn, nn75,5 au u43,1 Ho32,3 Tng s bnh nhn ghi nhn c TD KMM1410,9 S bnh nhn khng ghi nhn c TD KMM11489,1 Nhnxt:SbnhnhnghinhncTDKMMsauphuthutl14 (10,9%). Trong : 7bnh nhn b nn hoc bun nn, 4 bnh nhn b au u, 3 bnhnhnbho.cbit,nhngbnhnhnbnn,bunnnvho,tcdng khng mong mun lm tng mc au ca bnh nhn. 29 CHNG 4 BN LUN 4.1.C IM MU NGHIN CU c im v tui, gii:Trong mu nghin cu ca chng ti, tui bnh nhn t 3-15 tui. y l docthcavinNhi(chnhntrctui15tui)vdotiuchunla chn: khng la chn bnh nhn di 3 tui v khng thi gian v nhn lc theo di mc au la tui ny. Kimsotausauphuthuttr