KHOA HOC PHAN BON-ghep

8/8/2019 KHOA HOC PHAN BON-ghep

1/108

TRNG I HC NNG LM HU

D N HP TC VIT NAM H LAN

BI GINGKHOA HC PHN BN

Ngi bin son:TS. Trn Th Thu H

Hu, 08/2009


2/108

1

CH I.

QUAN H T - CY TRNG - PHN BN

Bi 1. i cng v khoa hc phn bn

1. Khi nim chung v mn hcKhoa hc phn bn l ngnh hc nghin cu v mi quan h gia t - cy

trng v phn bn, t t m ra cc bin php hu hiu tc ng ln n, nhm to iukin cy trng sinh trng, pht trin thun li, t nng sut cao, m bo cht

lng sn phm, gp phn duy tr v ci thin ph t.

2. i tng v nhim v nghin cu2.1. i tng nghin cu

c im sinh l ca cy trng lin quan n kh nng thu ht v s dng chtdinh dng

Cc tnh cht t lin quan n kh nng thu ht v s dng cht dinh dngca cy trng v hiu qu s dng phn bn.

Tnh cht cc loi phn bn.2.2. Nhim v nghin cu

Mi quan h gia t - cy trng v phn bn. Nghin cu cc bin php hu hiu tc ng ln mi quan h .

3. Mt s khi ni m c bn thng c sdng trong ngnh khoa hc phnbn3.1.Khi nim vphn bn

Phn bn l nhng cht hoc hp cht hu c hoc v c c cha mt hocnhiu cht dinh dng thit yu c a vo s dng trong sn xut nng nghip vimc ch chnh l cung cp cht dinh dng cho cy trng nhm gip chng sinh

trng, pht trin tt v cho nng sut cao.

3.2. Loi phn

Phn ha hc (Chemical fertilizer)L phn bn c sn xut theo cng ngh thng c phn ng ha hc xy ra. Tuynhin, trong mt s trng hp, cc sn phm c sn xut theo cng ngh tinh tuyn

vt l nhng khong vt c sn trong t nhin cng c xem l phn ha hc.

Phn khong (Mineral fertilizer)


3/108

2

T khi phn bn bn thng mi ra i, phn khong c coi l phn c ngun gc t

khong vt do khai thc t lng t v qua qu trnh tinh tuyn (lm giu) hoc ch

bin. Phn v c (Inorganic fertilizer)

L phn bn m thnh phn cu to phn t khng c nguyn t cacbon.

Phn hu c (Organic fert ilizer)L loi phn bn m trong thnh phn cu to phn t ca n c hin din lin kt C C v C H

Mt s nc dng thut ng phn ha hc, phn khong hoc phn v c

phn bit gia sn phm c sn xut bng phng php vt l, ha hc vi sn phmc ngun gc t cy trng hoc vt nui (phn hu c)

Phn n (Straight fertilizer)L loi phn bn trong ch c mt nguyn t dinh dng a lng

Phn phc hp(Compound fert ilizer)L loi phn bn trong c cha t 2 n nhiu hn cc nguyn t dinh dng.

Phn sinh hc (Biofertilizer)L ch phm sinh hc c cha mt hoc nhiu chng vi sinh vt sng c tc dng tng

cng qu trnh tng hp m t khng kh b r ca cy trng hoc phn hy,chuyn ha cc cht kh tiu trong t thnh d tiu cung cp cho cy trng. Vi sinh

vt trong phn ph i cn sng trong qu trnh sn xut v chng s pht huy tc dngkhi bn ra ngoi ng rung.

Phn sinh ha (Biochemical fertilizer)L loi phn bn c sn xut bng c cng ngh sinh hc v ha hc. Cng nghsinh hc c s tham gia ca vi sinh vt vi vai tr xc tc qu trnh phn gi i nguynliu v cng ngh ha hc s dng to nn sn phm c th. Trong phn sinh ha, vi

sinh vt hu nh khng cn dng khi bn ngoi ng rung.

Phn bn l (Foliar fertilizer)L loi phn c sn xut dng nc hoc c ha tan trong nc v phun ln lnhm cung cp dinh dng cho cy trng.

Phn lng (Liquit fertilizer)L mt cht dinh dng hoc hn hp cc cht dinh dng dng lng c s dng

bn cho cy trng.3.3. Dng phn

L khi nim ch cc dng cng thc ha hc khc nhau ca nguyn t dinh

dng c s dng lm phn bn.3.4. Cht ci to t


4/108

3

Cht ci to t l nhng cht hoc hp cht hu c hoc v c c a vo

s dng trong sn xut nng nghip vi mc ch chnh l ci to t

3.5. Sln bnCh s ln khi mt hoc mt vi loi /dng phn bn c a vo trong t

hoc phun trc tip ln l cho cc loi/ging cy trng trong mt khong thi gian nht

nhtheo nhu cu ca loi/ging cy trng .3.6. Thi im bn

Ch thi im nht nh khi mt hoc mt vi loi /dng phn bn c a votrong t hoc phun trc tip ln l cho cc loi/ging cy trng theo nhu cu ca

loi/ging cy trng .3.7. Cch bn

L phng thc mt hoc mt vi loi /dng phn bn c s dng cho ccloi cy trng theo nhu cu ca loi/ging cy trng .

3.8. su bn

Ch su trong t ( tng canh tc) m mt hoc mt vi loi /dng phn

bn c a vo t nhm mc ch cung cp dinh dng cho cy trng.3.9. Khi nim yu t dinh dng hn ch nng sut cy trng

Yu t hn ch thiuL yu t dinh dng m khi thiu s n lm cho nng su t cy trng b

st gim r r t.V d: Thiu Ca v Mg trn t bc mu

Yu t gy cL yu t khi nng ca chng trong t vt qu mc cho php v gy c

cho cy, t lm gim nng sut cy trng r rt.V d: Hm lng mui tan trong t mn; Nhm trn t chua mn.

3.10. Dinh dng tng s

T t c cc dng cht dinh dng trong t c gi l cht dinh dng dng tng s.

3.10. Dinh dng hu hiu( dinh dng dtiu)

Dinh dng cy trng c ht bi r hoc l nhng dng ion hoc phctrong dung dch. Cc dng cht dinh dng thit yu vi cy trng rt khc bit bi cuto ha hc v ha tan ca n trong nc. Ch nhng dng m cy trng c kh

nng ht c mi c coi l hu hiu.

4. Cc phng php thng c sdng trong nghin cu4.1. Nghin cu trong phng th nghim


5/108

4

- Phn tch cc ch tiu v hm lng dinh dng trong t

- Phn tch cc ch tiu v hm lng dinh dng trong thn l

- Phn tch cc ch tiu v cht lng nc mt v nc ngm4.2.Nghin cu trong chu

Thng tin hnh vi cc th nghim c tnh cht thm d

4.3. Nghin cu trn ng rung

Thng tin hnh sau khi c cc kt qu nghin cu trong chu4.4. Xy dng m hnh trnh din

Thng tin hnh sau khi c cc kt qu nghin cu trong chu, ngoi ng


6/108

5

Bi 2. Quan h gia t cy trng v phn bn

1. Quan h gia t cy trng v phn bnQuan h t - Cy trng - Phn bn, vn Qun l tng hp dinh dng cho

cy trng (IPNM) v bn phn cn iQuan h gia t, phn bn v cy trng l mi quan h qua li v c th hin

qua s di y.

T

CY TRNG PHN BN

S 1. Quan h t cy trng v phn bn ca Prianisnicov

t l ni cung cp khng kh, nc v dinh dng, l gi cho cy trng.Cy trng trong khi cng vi cc yu t khc ng vai tr rt quan trng trong qutrnh hnh thnh v tin ha ca t. C th ni t trng khng th hnh thnh nu

khng c cht hu c.1.1. Quan h gia t v cy trng

1.1.1. pH t, tnh m ca t v sinh trng, pht trin ca cy trng* pH t

+ nh hng trc tip n sinh trng v pht trin ca b r cy trngTrn t chua, b r ca phn ln cc loi cy trng, c bit l cc loi cy mn

cm vi chua nh cc loi cy h ci, h c u pht trin km do vy kh nng thuht dinh dng gim, sinh trng v pht trin ca cy trng v vy gim r.

+ nh hng gin tip- Trn t chua, ln d tiu trong t d dng b c nh v v vy

kh nng p ng ln cho cy gim.- Trn t chua, hot ng ca cc vi sinh vt phn gi i cht hu

c thng xy ra chm, cc hp cht khong hnh thnh t v khng p ng kp thinhu cu dinh dng ca cy.

- Trn t chua, kh nng ha tan ca mt s nguyn t vi lng

nh Zn, Cu, Mo gim nn thng xy ra hin tng thiu ht cc nguyn t dinh dng ny.

* Tnh m


7/108

6

Trn t c tnh m cao, cy trng t b shock khi pH t thay i i ngt do bn

cc loi phn chua /kim sinh l vo t. Sinh trng v pht trin ca cy v vy t chu tc

ng xu ca hin tng thay i ny.1.1.2. Thnh phn, hm lng cht dinh dng ca t vi sinh trng v pht trin cacy trng.

Cy trng thng sinh trng, pht trin tt, cho nng sut cao, phm cht tt trn

cc chn t c hm lng dinh dng cao, t l v thnh phn cc cht dinh dng

trong t cn i.1.1.3. CEC (Cation Exchange Capacity) v sinh trng v pht trin ca cy trng.

Trong phn ln trng hp, t c CEC cao thng c kh nng hp ph tt cccht dinh dng trong t cng nh cc cht dinh dng c b sung t bn ngoi cung cp t t cho cy.1.2. Quan h gia cy trng v phn bn

- Cy trng c h r pht trin mnh c kh nng thu ht dinh dng tt s lm

tng hiu qu s dng phn bn- Cy trng c h r c kh nng ng ha ln cao s lm tng hiu qu s dng

phn ln.

- Thn l cc loi cy trng sau thu hoch c s dng nh mt loi phn bnhu c. Thnh phn dinh dng trong thn l cao khi s dng bn vo t s c tc

dng nh mt loi phn bn cht lng cao, gp phn ci thin tnh cht t v cung cpdinh dng cho cy trng v su.

1.3. Quan h gia t v phn bn

1.3.1. nh hng ca mt s tnh cht l hc chnh ca t n hiu qu s dng phnbn.

Thnh phn c gii t Kt cu t Ch kh trong t Ch nc trong t

1.3.2. nh hng ca mt s tnh cht ha hc chnh ca t n hiu qu s dng phn bn.

pH Hm lng mn Hm lng cc cht dinh dng tng s v d tiu T l cc cht dinh dng trong t Tnh m ca t Dung tch hp ph (CEC)

1.3.3. S lng, thnh phn vi sinh vt t v hiu qu s dng phn bn.


8/108

7

Vi sinh vt phn gii cht hu c Vi sinh vt c nh m. Vi sinh vt phn gii ln hu c Vi sinh vt phn gii ln v c Vi sinh vt nitrat ha Vi sinh vt phn nitrat ha

2. Vai tr ca phn bn2.1. Vai tr tng nng sut cy trng

Bng 1. Nhu cu phn bn Vit Nam

NmNhu c

u N P

2O

5K

2O T

ng

Lng (1000 tn) 1371,2 728,6 534,0 2633,8

2000

T l N : P2O5 :

K2O 1 0,561 0,378

Lng (1000 tn) 1504,0 813,0 598,0 2915,0

2005

T l N : P2O5 :K2O 1 0,541 0,398

Lng (1000 tn) 1627,0 892,0 669,0 3118,0

2010

T l N : P2O5 :

K2O 1 0,548 0,411Ngun.Nguyn Vn B, 1999

Cy trng c th sinh trng v pht trin bnh thng ngay c khi khng c

bn phn. Nhng t c nng sut cy trng cao, n nh th s dng phn bn

c xem l gii php hu hiu nht. Thc t sn xut cho thy, mt ging cy trng

no d c tim nng nng sut cao bao nhiu i chng na nhng nu khng c

chm bn tt, c gieo trng trong iu kin kh hu thi tit thun li v nht l

khng c bn phn mt cch cn i v hp l th cng kh t c mc nng sut

cao nh mong mun. iu ny th hin r cc quc gia m trnh thm canhcng nh kh nng u t ca ngi sn xut cn hn ch. Chnh v vy m nhu cu s

dng phn bn cc quc gia ny ngy mt tng (bng 1)2.2. Vai tr nng cao cht lng nng sn

Bn phn cn i v hp l s c tc dng nng cao cht lng nng sn. Vicbn thiu hay tha cht dinh dng u lm gim cht lng nng sn ca tt c cc

loi cy trng v nh hng xu n sc khe ca ngi v gia sc. Bn tha m lmgim t l ng trong cht kh ca c th c th gy bnh v sinh cho b sinh sn. Bn


9/108

8

thiu hay tha m cho rau c th lm gim t l riboflavin (vitamin B2) l cht chng

tc tc ng gy bnh ung th cho ngi trong hp cht 4. Dimethylamino

azobenzen.Bn y ln cho cy c tc dng lm tng t l ht chc. Bn y c tc dng

lm tng hm lng vitamin, ng cc loi qu.

2.3. Vai tr ci thin v nng cao ph t

Phn bn, c bit l cc loi phn hu c c kh nng ci thin tnh cht t rtr rt nh tng xp, tng dung tch hp ph, tng hm lng mn trong t. Bn ccloi phn v c mt cch hp l v cn i cng c th gp phn m bo cn bng

dinh dng trong t, to iu kin cho cc vi sinh vt hot ng v gip cho cy trng

sinh trng, pht trin tt.Bi 3. Bn phn cn i v hp l vi pht trin nng nghip bn vng

1. Khi nim bn phn cn iCy trng c th duy tr qu trnh sinh trng pht trin ca mnh nh c

cung cp dinh dng t t m khng cn phi bn phn. Tuy nhin, t c nngsut cao, n nh v cht lng nng sn tt, bn cnh cc yu t v ging, iu kin

thi tit kh hu, k thut canh tc v.v.., cy trng rt cn phi c cung cp y v hp l cc cht dinh dng. Mi loi cy trng khc nhau c nhu cu dinh dng rt

khc nhau. Cng mt loi cy trng, thm ch cng mt ging nhng nu trng trn ccloi t khc nhau th cng cn c nhng ch bn phn khc nhau.

Nguyn Vn B (1999); Bi nh Dinh (1998); V Minh Kha, 1996; V HYm (1995) cho bit: khi nim cn i l mt khi nim c th v lun bin ng. l cn i v nhu cu v lng ht ca cy trng, cn i gia cc cht dinh dng ticc thi k sinh trng khc nhau, cn i gia cc iu kin t nhin lin quan n

hiu lc phn bn (nh nc, nh sng v.v..) cng nh cn i trong m i quan h vitng loi cy trng trong mt h thng lun canh. Do vy, c cc cng thc khuynco phn bn ngy cng gn vi iu kin c th th mt h thng nghin cu hiu lcphn bn theo vng sinh thi cn c thit lp n nh

V vy, bn phn cn i v hp l l bn phn da trn c im sinh l v nhucu dinh dng ca cy trng, tnh cht ca tng loi t v iu kin ma v c th,tc l s dng phn bn theo 4 ng: (*) ng chng loi; (*) ng liu lng; (*)

ng t l v (*) ng lc.

Bn phn cn i cho cy trng th hin cc kha cnh sau y:Cn i m - Ln


10/108

9

Ngoi vic s dng ging mi, tng v, s dng phn m vi liu lng ngy

cng cao chnh l nguyn nhn lm tng hiu lc phn ln. Bi thu nhbn ln c th

t t 5-6 t/ha trn t ph sa Sng Hng v t 10 - 15 t/ha trn t phn vi liulng thch hp l 90 - 120 kg P2O5 /ha trong v xun v 60 - 90Kg P2O5 /ha trong v

ma (i vi la). i vi cc loi t chua th vic bn cn i m - ln l yu cu

bt buc cy trng sinh trng, pht trin tt v s dng c m, trnh hin tngb ngt r.... do thiu ln. t cng chua lng ln bn cng cao hn (Nguyn Vn B v cs,1999) [8].

Tc gi Bi nh Dinh (1999) cho bit: bn ln cn i vi m trn tng loi

t khng nhng tng hiu qu ca phn ln m cn ci thin hiu qu ca phn m,gim c tiu tn chi ph cho mt n v sn phm khong 20 30 % Khi bn kthp N v P, nng su t lc qu tng 16,89 - 24,46 % so vi ch bn m. Nu bn kthp gia N,P,K th s lm tng kh nng hp thu ca N t 2,0 6,1 %, ln t 1,6

6,1 %, nh m tng kh nng c nh ca nt sn ln t 13,5 - 2,3 %. Hin tngmt m gim 2,3 -16,4 %, mt ln gim 2,8 - 4,3 %, tn d m trong t tng 2,7 -

7,2 % v ln tng 2,6 -4,0 % (Duan Shufen, 1998). Nhiu kt qu nghin cu cho thy,

bn phn cn i cho lc th d trn loi t no cng u lm tng nng sut ng k.

Trn t ct bin, bn cn i m, ln (30 kg N , 60 90 kg P2O5) cho bi thu 2,5 -3,2 t/ha, trn t bazan bi thu 5,6 - 10 t/ha.

Quy lut tng t cng thy Vit Nam. Trn t phn nu khng bn ln, cytrng ch ht c t 40 - 50 kg N. Song bn ln lm cy trng ht c t 120 -

130 kg N/ha. Tng t, trn t bc mu khng bn kali cy trng ch ht c t 80 -

90 kg N. Trong khi bn kali lm cy trng ht c t 120 150 kg N/ha (Nguyn

Vn B, 1999).

Bn phn cn i cho cy trng th hin cc kha cnh sau y:

Cn i m - Kali.

Quan h tng h ca kali v m th hin vai tr ca kali i vi qu trnh

ng ho m trong cy. Theo V Vn V v cs (1993); Trn Vn Li (1993); V HuYm (1995) th do tc ng n qu trnh quang hp v h hp nn kali c nh hng

tch cc n vic trao i m v tng hp protein. Thiu kali m nhiu m NH4+ s

gy c cho cy (Kemmler, 1988).Abd v cs (1990); Golakiya (1999) c nhn xt: cy trng c phn ng tch cc

vi lng kali bn mc cao khi c cung cp y m v bn m s t nng

sut cy trng cao khi cy c cung cp y kali. Zhu (1995) cng cho rng:

t c nng sut cao v tng hiu qu tch lu m, cy u rt cn phi c bnkali vi liu lng thch hp.


11/108

10

Theo Liao (1990); Trn Th Thu H (2000) th trn cc loi t ngho ln v

kali, vic bn m mt cch n c s lm gim hiu qu s dng phn bn v nng

sut cy trng, i khi nng sut cn thp hn so vi khng bn phn. Nguyn nhn ldo t c hm lng ln v kali qu thp v ln, kali lc ny trthnh yu t hn ch nngsut.

Dng m NH4+ trong t li c nh hng c tnh i khng vi kali. Abd v

cng s (1990) cho bit: lng m NH4+ trong t qu cao c th lm gim kh nng

hp ph ca kali trn b mt keo t.

Cn i m - kali l m i quan h qua li rt cht ch, i khi vic s dng kali

cn l gii php iu chnh dinh dng m cho cy trng. Kali l mt yu t cbit v n l nguyn t iu khin cht lng, tham gia hu ht cc qu trnh hnh thnhv vn chuyn cc hp cht trong cy. Do , nu khng c ngun cung cp kali tphn bn th cy trng s khng s dng c m dn n nng sut thp. V vy,

trn t ngho kali cn i m - kali cn c ngha rt quan trng.Bng 2. Cn i N K i vi la

t ph sa t bc mu

Nng sut Nng sut

Khngbn K

C bn K

Bi thu

dobn kali Khngbn KC bn K

Bi thu do

bn kali

Liu

lng

N(kg/ha

T/ha (ging tp giao Trung Quc)0 47,2 46,3 - 0,9 31,4 34,1 2,7

60 51,0 50,5 -0,5 36,5 46,0 9,5

90 54,1 55,5 1,4 38,8 52,4 13,6

120 58,7 60,9 2,2 42,1 60,3 18,2

150 64,3 68,2 3,9 39,2 61,5 22,3

180 63,7 68,7 5,0 35,1 55,9 20,8

210 54,2 63,7 9,5 30,1 46,3 16,2

Ngun:Nguyn Vn B, 1999Theo Nguyn Vn B (1999) th bi thu do bn kali cho lc trn t ph sa cao

hn so vi bn ln v t 3,5 t /ha (60 - 90 kg K2O/ha). Bn cn i m - ln - kali

lm tng nng sut 6 t /ha so vi i chng. Quy lut tng t cng thy trn t bc

mu, t xm, bazan...Tuy nhin, d kali c hiu qu cao song ch nn cn i mc60 90 kg K2O/ha trn nn 20 30 kg N, bn kali cao hn na cng khng tng nng


12/108

11

sut v gim hiu qu. Vic nng lng m bn ln trn 40 kg N/ha trn mt s loi

t cng lm gim nng sut do sinh khi pht trin

Trn cc t giu kali nh ph sa Sng Hng, ph sa Sng Thi Bnh, ph saSng Cu Long th hiu sut kali ch t 1 - 2,5 kg thc/1kg K2O. Trong khi trncc t bc mu hoc t ct bin tr s ny c th t t 5-7 kg thc/1kg

Cn i hu c- v c

Trn hu ht cc loi t, phn m c m i quan h rt cht vi phn hu c.Bn phn chung lm tng ng k hiu sut s dng phn m. Nng sut cy trng

t cao nht khi t l hu c trong tng lng m bn khong 30 40 % (Liao v

cs,1990; Lin v cs,1990).

Vai tr ca phn hu c trong vic nng cao nng su t cy trng v ci thin ph t c khng nh. Bn phn hu c c tc dng rt r n sinh trng phttrin v nng sut cy trng nng nghip Malaysia, Australia, n , Hn Quc (Lin

v cng s, 1990; Shamsudin,1994; Strong,1994; Sharma,1994; Hong, 1995;Marschner, 1995; Hardter, 1995). Bn phn hu c cn c tc dng duy tr v ci thin

ph t (Thi Phin v cng s, 1996; nh, 1999; Nguyn T Sim v cng s,1999; Nguyn Vn Sc,1999; tng kh nng d tiu ca mt s nguyn t khong

trong t, tng hiu qu s dng m (Trn Thc Sn, 1996), c tc ng tch cc n

sinh trng ca tp on vi sinh vt trong t (Nguyn Vn Sc,1999). Vic s dng

ph ph phm nng nghip kt hp vi bn vi lm tng nng sut u tng rt r vng Nam i Loan (Lo v cs, 2000; Marscher,1995).

Cn i hu c- v c khng ch lm tng hiu qu s dng phn khong m

ngc li phn khong cng lm tng hiu lc phn hu c. Trn nn bn phn khong,hiu lc mt tn phn chung t t 53 - 89 kg thc so vi nn khng bn ch t t 32- 52 kg thc. iu ny chng t rng vic s dng phn bn cn i, hp l, ng nhu

cu dinh dng ca cy trng l rt quan trng v c bit cn thit i vi sn xutnng nghip ni chung (Nguyn Vn B v cs,1999).

Trong thc t sn xut, hng nm lng dinh dng trong t b mt i rt ngk thng qua nhiu con ng v y chnh l nguyn nhn chnh lm suy gim sc

sn xut ca t. Theo Oldeman (1990), trong thi gian t 1945 - 1990, s suy kit

dinh dng trong t do mt cn i gia lng bn vo v lng cy trng ly i lm cho 20,4 triu ha t b thoi ho nh, 18,8 triu ha b thoi ho va v 6,6 triu hab thoi ho nghim trng. Ti chu , qu trnh trn cng lm thoi ho t cc mc

tng ng l 4,6; 9,0 v 1,0 triu ha, ti Nam M tng ng l 24,5; 31,1 v 12,6 triuha.


13/108

12

Cy trng to nng sut ht mt lng ln dinh dng t t v mang

theo sn phm thu hoch. Bi nh Dinh (1998) c tnh 8 loi cy trng chnh trong

sn xut nng nghip nc ta l la, ng, khoai lang, khoai ty, ma, sn, u tng,lc (nm 1993) ly i khong 2 triu tn NPK nguyn cht. Dinh dng trong tcng c th b tiu hao do kt qu ca qu trnh bay hi, ra tri v xi mn t.

Nguyn T Sim v Thi Phin (1999) cho bit: trn t dc vi cng thc canh tc lsn thun sau 3 nm lng t b mt i tnh trn 1 ha l 201,8 tn v cng theo cc tcgi ny trn l c ph khng c bin php bo v t, lng dinh dng mt i sau 6nm trng l 2295 kg cht hu c, 121 kg N, 108 kg P2O5 v 36 kg K2O.

b sung lng dinh dng hao ht, hng nm mt lng ln phn bn hu

c v v c c a vo t. S liu thng k ca Tng cc Thng k (2003) chothy: tng lng NPK s dng cho cy trng hin nay l xp x 7 triu tn. Tuy nhin,do trnh thm canh khng ging nhau m s dng phn bn ca ngi sn xut rt

nhiu ni cng khng ging nhau. Theo V Th Gng v cs (1998) nhng vng m

ngi sn xut c trnh thm canh thp, khong 70 % nng dn bn m vt v

vt xa so vi nhu cu bn (theo khuyn co trong quy trnh), vai tr ca ln v kalitrong khi l i hu nh cha c ch n mt cch tho ng. Vic s dng lng

phn bn qu cao v khng cn i so vi nhu cu ca cy khng ch lm gim nngsut m cn lm gim ng k cht lng nng sn phm. Kt qu nghin cu ca

Cng Don St (1995) cho thy, nu bn m cho c chua vi liu lng > 150 kgN/ha v > 200 kg N/ha cho ci bp s lm cho hm lng NO3 trong sn phm tch lu

vt mc cho php.

Theo Bi nh Dinh (1999), Trn Thc Sn (1999), phn bn nc ta do

c s dng cha hp l m hiu qu s dng phn bn cn thp, ch t khong 16,5

kg thc/kg N trn t ph sa sng Hng v 9,5 kg thc/kg N trn t bc mu. Bn

m khng km vi bn phn ln th hiu qu u t gim v lng m tiu tn tora mt tn thc tng ln 13 - 70 % tu theo tng loi t, thm ch trn mt s loi tch bn m cn lm gim nng sut nh t bc mu.

Tng kt cc m hnh bn phn cn i, Bi nh Dinh (1998) cho bit: bn

NPK cn i lm tng nng sut la trn t bc mu ln n 100 - 200 % v trn tph sa sng Hng l 15 - 30 % so vi ch bn m. Bn cn i NPK cho ch trn tphin thch lm tng nng sut ch ln 300 % , tng hm lng cht ho tan trong ch.

Nng sut bp ci v c chua khi c bn cn i NPK tng 10 20 %, hm lng

NO3 gim 40 - 50 % so vi khi ch c bn m.

Nh vy, s dng phn bn cn i v hp l khng ch c tc dng lm tngnng sut cy trng m cn gp phn nng cao cht lng nng sn.


14/108

13

Bng 3. Cn i dinh dng cho ng trn t ph sa

Cng thc bn Nng sut(tha)

Bi thu (t/ha) Hiu sutphn bn*

VCR

Khng bn

phn 4,5

N 14,8 10,3 8,6 1,98

NP 28,0 23,5 11,2 2,47

K 4,5 0 0 0

NK 21,3 16,8 8,0 2,25

NPK 37,5 33,0 11,0 2,80

Ngun:Nguyn Vn B, 1999Theo cc tc gi Buresh. R v C. Witt, Vin nghin cu la Quc t I RRI,

(2008) th s dng phn bn cn i v hp l cn c tc dng nng cao hiu qu sdng phn bn thng qua vic tit kim lng phn bn, nng cao hiu qu s dngcht dinh dng trong t, nng cao li nhun trong trng hp sn xut la nc cc

nc ng Nam

2. Khi nim bn phn hp lBn phn hp l l bn phn m bo cn i v ph hp vi c im cy

trng, tnh cht t ai, iu kin kh hu v ma v, h thng canh tc a phng.

2.1. Bn phn da vo c im cy trng

Nhu cu dinh dng ca cy (lng, t l). c im thu ht cht dinh dng theo tng giai on sinh trng v pht trin

ca cy.

c im pht trin h r Dng sn phm thu hoch Tim nng nng sut

2.2. Bn phn da vo tnh cht t

Tnh cht l hc, ha hc v sinh hc t2.3. Bn phn da vo c im ma v v kh hu

Lng ma Cng chiu sng

2.4. Bn phn da vo c im h thng canh tc

Trng thun Lun canh


15/108

14

Xen canh Gi v

3. Qun l tng hp dinh dng cy trng (IPNM) v qun l tng hp cy trng(ICM)

Qun l tng hp dinh dng cy trng l mt khu quan trng trong vic xy

dng nn sn xut nng nghip bn vng, nng nghip sch v an ton vi mi trng

(Bi nh Dinh, 1999; V Minh Kha, 1996). Qun l tng hp dinh dng cho cytrng l h thng cc bin php nhm s dng mt cch hp l nht cc ngun dinh

dng cho cy trng trong mi quan h vi t ai, cy trng, thi tit, trnh canh

tc, tp qun nng cao hiu lc phn bn, tng nng sut v phm cht nng sn v

an ton mi trng sinh thi (Nguyn Vn B, 1999). Theo Bi nh Dinh (1999) thvic s dng phn bn cho cy trng nc ta cng nh cc nc trn th gii utri qua cc giai on sau:

* Giai on gieo trng khng bn phn

* Giai on bit dng phn hu c* Giai on bit dng phn ho hc

* Giai on phn ho hc c s dng ch o trong sn xut nng nghip

* Giai on qun l tng hp dinh dng cy trng.Thut ng qun l dinh dng tng hp cho cy trng ch mi xut hin

nc ta trong nhng nm tm mi ca th k XX. Do sc p ca gia tng dn s vvic thu hp din tch t canh tc nn tho mn nhu cu lng thc ca ngi dn,

sn xut nng nghip phi chn thm canh - gn nh l bin php duy nht tngnhanh nng sut v sn lng cy trng. C th ni trong nhng nm va qua, phn

bn ng vai tr ht sc quyt nh trong nng cao nng sut cy trng Vit nam(Nguyn Vn B, 1999; nh,1999; Mutert,1997; Cng Don St, 1995; V Minh

Kha, 1996; V Hu Ym,1995).

Theo Bi nh Dinh (1998) th Vit nam, phn bn ng gp vo vic tngtng sn lng t 38 - 40 %. Cc kt qu nghin cu ca Nguyn Vn B (1998) chothy: vi la xun, phn bn ng gp khong 37 % v vi la ma l 21 % vo vic

tng sn lng, cn theo tc gi Nguyn Vn Lut (1998) th vng ng bng sngCu Long, phn bn ng gp khong 37 % trong phn v c ng gp khong33 % vo vic tng sn lng cy trng.

R rng khng th ph nhn vai tr quan trng ca phn bn trong vic nng

cao nng sut cy trng v ci thin tnh cht t. Tuy nhin, vai tr tch cc ca phnbn ch th hin khi chng c s dng mt cch hp l trn c squn l tng hp

dinh dng cho cy trng.


16/108

15

Theo nhiu tc gi (Nguyn Vn B, 1999; Thi Phin, 1999; Bi nh

Dinh,1998; Kanwar, 1995; Thong, 1995; Mutert, 1995 ), nn tng ca qun l tng hp

dinh dng cho cy trng l bn phn cn i v hp l. Bn phn cn i l bn phnm bo cn i t l gia hu c v v c, cn i gia cc nguyn t a lng N:

P : K, cn i gia cc nguyn t a lng, trung lng v vi lng.

Bn phn hp l l bn phn ph hp vi c im sinh l ca tng cy trng,tnh cht t v iu kin ma v c th.

S dng phn bn cn i nhm m bo cung cp y cc cht dinh dngthit yu, tng cng tc ng tng h v loi tr cc tc ng i khng gia chng.

Bn phn cn i cng gp phn n nh nng sut v nng cao li nhun cho ngisn xut (Tandon H.L.S v cs, 1995; Thong v cs.1995).

Vit nam l mt nc phi nhp khu ti 90 93 % nhu cu v phn m, 30 -35 % nhu cu v phn ln v 100 % nhu cu v phn kali. Nhng do thiu hiu bit nn

trong thc t hiu qu s dng phn bn ca nng dn thng ch t 35 - 45 % i vi

phn m, 50 - 60 % i vi phn kali. Trong cc gii php nng cao hiu lc phnbn, hn ch mt dinh dung th bn phn cn i gi vai tr ch o (Nguyn Vn B, 1999 ).

Phn bn l mt trong nhng yu t c nh hng quyt nh n sinh trng

v pht trin cng nh kh nng h nh thnh nng sut ca tt c cc cy trng nngnghip (NFDC/FAO, 1989. Tuy nhin, tc dng tch cc ca phn bn n nng sut

v phm cht ca cy trng cng nh mi trng t v nc ch th hin khi c sdng mt cch cn i v hp l (Nguyn Vn B v Phm Vn Bin,2 000;

Tiwari.K.N v cs, 2001; Armando.U v cs, 2001; Xiuchong.Z v cs, 2001).

Kt qu tng kt ca FAO trn phm vi ton th gii cho thy bn phn khng

cn i c th lm gim nng sut ti 20 - 50 % (IFA, 1992).Xut pht t l do nu trn, c mt nn nng nghip pht trin bn vng, bt

buc phi chuyn t nng nghip truyn thng ch yu da v t, sang mt nn nngnghip thm canh da vo phn bn vi ging mi, nng sut v cht lng cao kthp vi phng tr dch bnh cho cy trng (Nguyn Vn B, 1999).

Theo Bi Huy Hin (1997) th trong 20 nm qua vic s dng phn bn trong

thm canh cy trng nc ta din ra s mt cn i nghim trng gia N, P v K. Tl s dng kali thp hn nhiu so vi m v ln. Cng theo tc gi ny th vic sdng phn bn khng cn i hn ch ng k nng sut cy trng, gim hiu lc sdng phn bn v gy lng ph. Nguyn nhn l bn phn khng cn i lm cho lng

dinh dng trong t bin ng mt cn i dn n gim nng sut v to iu kinthun li cho s pht sinh pht trin ca mt s loi bnh h i (Nguyn Th An, 1994).


17/108

16

Vic s dng mt lng qu ln phn ha hc trong phm vi ln, xut hin sau

khi c s pht trin v s dng cc ging lai trn th gii mt thi cc v vic duy tr

nng nghip l mt thi cc khc trnn c nhng xung t. Do nhu cu v lngthc v thc phm ngy cng cao, c bit cc nc ng dn v c t l tng dn s

nhanh i hi ngy cng cao vic tng nhanh nng sut v sn lng cy trng tha

mn nhu cu . Nhng mt kha cnh khc, do s thiu ht v nhn thc ca ngisn xut i vi s bn vng ca h thng nng nghip thm canh cao, gi i php ttnht vn l p dng qun l tng hp dinh dng cy trng bao gm vic s dng hiha cc loi phn ha hc v phn hu c. Mt h thng nh vy c s dng rt

nhiu nc ang pht trin.Qun l tng hp dinh dng cy trng cn bao gm c vic s dng cc loi

phn sinh hc cng nh s dng cy h u trong lun canh cy trng. Thc t snxut cho thy: kt hp tt vic s dng m v cc nguyn t dinh dng khc bng

qun l tng hp dinh dng cy trng s lm tng rt r hiu qu dng cc nguyn t

dinh dng trong t.C th ni phn bn v s dng phn bn mt cch hp l c ngh a quan

trng trong pht trin mt nn nng nghip sch, l xu hng pht trin hin nay ca

tt c cc quc gia trn th gii. Trong cn i dinh dng cho cy trng, vai tr phnkhong s ngy cng gia tng trong mi quan h tng i vi phn hu c v nh vy,

vai tr ca phn hu c nh mt ngun cung cp cho cy trng ngy cng gim. Vics dng phn hu c trc ht n nh ph nhiu v to nn thm canh, nng cao

hiu lc phn ho hc. Tt nhin, qun l tng hp dinh dng cy trng phi c ttrong mi quan h vi qun l t tng hp (ISM - Integrated Soil management), qunl nc tng hp (IWM - Integrated Water management v qun l dch hi cy trngtng hp (IPM - Integrated Pest management), to nn mt khi nim mi: qun l cy

trng tng hp (Integrated crop management) (Nguyn Vn B, 1999).


18/108

17

CH II

M V PHN M

Bi 1. m trong cy, trong t v qu trnh chuyn ha m trong t

1. m trong cy1.1. T l m trong cy

Ty thuc vo loi cy trng, tui cy m lng m c th dao ng t 1 6 %so vi trng lng cht kh. Lng m trong b phn non ca cy cao hn cc b

phn gi.1.2. Dng m trong cy

Trong cy m c cc dng sau: Protein (m chim khong 15 17 %) Glucozit Ancaloit Mt lng rt nh trong iu kin dinh dng m khng bnh thng c th

tn ti di dng NH4+ v NO3

-

T l m hu c ha tan v m v c th hin tnh trng tng hp hu ctrong cy. Thng khi thiu gluxit hoc thiu cc iu kin cho vic kh m nitrat,

cho qu trnh amin ha (thi tit m u ko di, trong cy xy ra hin tng thiu htln, kali v.v..) th t l trn gim xung. Nu trong cy m tn ti ch yu di dng

NH4+ v NO3

- th xy ra hin tng ng c m ca cy.1.3. Vai tr ca m i vi cy trng

- m l s sng. m l thnh phn ch yu ca dip lc, l thnh phn c bnca cc protein, cc enzim, AND, ARN ca nhn bo, ni khu tr ca cc thng tin di

truyn, ng vai tr quan trng trong vic tng hp protein.- m l yu t c bn ca qu trnh ng ha cacbon- Tng sinh trng v pht trin ca cc m sng

1.4. Biu hin tha thiu m trong cy

Thiu m: cy pht trin km, ci cc. L c mu xanh vng, nu thiu trmtrng th thn l c mu vng. Hin tng thiu m thng xut hin l gi trc.Thi gian sinh trng b rt ngn. cc loi cy n qu th t l u qu thp, qu nh,cht lng gim r.

Cy ch th thiu m: Cy ng cc, to, chanh

Tha m: L cy c mu xanh m, phn thn l pht trin mnh v khng cni vi r nn cy d dng b lp .Thn l mm, l iu kin thun li cho su bnh


19/108

18

xm nhp v pht trin. Thi gian sinh trng ca cy b ko di. cc loi cy ly ht

th t l ht lp cao.

2. m trong t2.1.T lm trong t

m tng s trong t dao ng t 0,04 - 0,5 % ty thuc vo loi t. t giu

m nht l t mn trn ni v t ngho m nht l t bc mu.2.2. Dng m trong t

Trong t c phn chia theo 2 cch:+ Theo ngun gc

+ Kh nng d tiu i vi cy trng* Theo ngun gc, m c chia lm 2 dng l m hu c v m v c.

m hu c trong t chim t 90 95 % tng lng m trong t.m hu c trong t c trong xc ng vt nh, thc vt v vi sinh vt trong t v

trong thnh phn mn. Khong mt na m hu c nm dng cc hp cht amin.

m v c trong t chim t 5 10 % tng lng m trong t. mv c trong t c th nm dng NH4

+ b khong st gi cht hoc c trong thnhphn cc mui amn v nitrat ha tan trong dung d ch t

Mt phn rt nh nm phn kh ca t di dng N2O, NO v NO2* Theo kh nng d tiu i vi cy trng, m c chia nh sau:

Dng cy trng khng th s dng trc tip: cc dng m hu cDng cy trng c th s dng trc tip: cc dng m v c trong dung

dch t v b gi cht trn b mt khong st.

2.3. Chu trnh chuyn ha m trong tnhin

2.3.1. Ngun tch ly

+ T phn bn+ T nc ma+ T vi sinh vt c nh m t do trong t+ T vi sinh vt c nh m cng sinh

2.3.2. Phn mt i

Ra tri b mtHin tng ny xy ra khi c ma to ngay sau khi phn m c bn vo t.

c bit l i vi cc loi phn nh Urea v amn nitrat, l nhng loi phn rt d ha

tan v khng c cc keo t gi li. Trn t c thnh phn c gii nng, vi dc


20/108

19

l 13 %, t l m mt i khi bn amn nitrat l 5 % v t Urea l 2 2,5 % tng

lng m bn. (R. Prasad v J. F. Power, 1993).

Bay hi m dng amnT l m mt i di dng amn sau khi bn phn vo t dao ng t 0

50 % tng lng m bn. Cc yu tnh hng n qu trnh bay hi m di dng

ny bao gm: dng phn m, phng php bn, pH t, m t, CEC, tc gi,nhit t v khng kh, loi cy trng v giai on sinh trng ca chng. Mt m

dng ny trn t trng cn xy ra mnh trn cc loi t giu can xi do vic hnhthnh (NH4)2CO3. Hin tng ny cng xy ra mnh khi phn Urea c bn ri u

trn t ngp nc nh t la nc v c th gim mnh khi phng php bn c

thay i hoc khi Urea c vin ha vi ng knh vin l 1 cm ( Schinier v cngs, 1990).

Bay hi dng N2Hin tng ny xy ra do kt qu ca qu trnh phn m ha, xy ra trn t c

phn ng kim, ym kh, thng qua hot ng ca cc vi sinh vt ym kh hoc trn tchua, thong kh khi cc hp cht m hu c v v c c phn ng vi nhau.

Mt m do cy trngTng lng m trong sinh khi cy trng (phn trn mt t) t cao nht

trc khi chn v gim dn cc giai on sau . cc loi cy di ngy,phn ln

m c th c chuyn v v tch ly r nh cht d tr cho vic bt u sinhtrng ca cy v sau. Cn cc loi cy ngn ngy, lng N chuyn ha dng

ny l khng ng k. Theo Francis v cc cng s (1990) th lng m mt i daong t 45 81 kg/ha i vi ng c ti. i vi mt loi/ ging cy trng, lng

m mt i thng t l thun vi nng sut. Nng sut cng cao, lng m mt icng ln.

Ra tri m xung tng suLng v cng ma, s lng v mt ti, cng bc hi nc, nhit

, tnh cht t (c th l kt cu t v thnh phn c gii), loi s dng t,ch

lm t v canh tc, lng v dng m bn c mi tng tc vi nhau v xc nh

lng m b ra tri qua vng r cy xung mc nc ngm.S ra tri NO3

- c th c y nhanh bng dng chy ca nc thng qua ccrnh trong t do giun t hoc r cy to thnh, v cc k t t nhin hoc vt ntca t. Qu trnh ny xy ra mnh nht t b hoang.

2.3.3. Chu trnh chuyn ha m trong t la


21/108

20

S 4. Chu trnh chuyn ha m trong t la

2.4. Chuyn ha m trong t

2.4.1. Qu trnh khong ha m trong tQu trnh khong ha m trong t l qu trnh mang bn cht sinh hc, thng

qua hot ng ca vi sinh vt, cc dng m hu c trong t c chuyn ha thnhcc dng m khong (amn, nitrit, nitrat). Qu trnh khong ha m hu c cthc hin theo ccbc bng cc phn ng: amin ha, amn ha v nitrat ha.

2 qu trnh amin ha v amn ha c thc hin bi cc vi sinh vt d dng,

trong khi qu trnh nitrat ha li c tin hnh bi cc vi sinh vt t dng. Cc visinh vt d dng nhn c nng lng t qu trnh xy ha cc hp cht ccbon,

trong khi cc vi sinh v t t dng li nhn nng lng t cc loi mui khong cbit v nhn ccbon t mui bicarbonat trong t.

Qu trnh amin haQu trnh amin ha l qu trnh trong cc vi sinh vt d dng bao gm cc vi

khun, nm v x khun b gy cc lin kt ca cc hp cht h c phc tp to thnhcc amin v amino a xt. Hot ng ca vi khun v x khun thng chim u th

trong mi trng trung tnh v kim, trong khi cc loi nm li pht trin mnh

trong mi trng a xt.


22/108

21

Phn ln m hu c tham gia vo qua tr nh ny c ngun gc t qu trnh phn

hy protein v amino axt trong tn d th c vt v vi sinh vt. Mt phn khng ng k

c ngun gc t qu trnh phn gii cc hp cht kh phn gii hn nh lignoprotein v cchumat.

Qu trnh amn ha* Khi nim

Qu trnh amn ha l qu trnh sinh hc trong cc hp cht m hu ctrong t c chuyn ha thnh dng m amn nhhot ng phn gii ca cc visinh vt. Phn ng cu i cng ca qu trnh ny l s thy phn cc nhm amin. Qu

trnh ny c tin hnh bi cc vi sinh vt d dng (c vi sinh vt ho kh v ymkh). Ngoi ra tham gia vo qua trnh ny cn c cc nhm vi khun, nm v x khunkhc.

* C ch tin hnh v sn phm

CH2 NH2 COOH + O2 = HCOOH + CO2 + NH3

CH2 NH2 COOH + H2O = CH3 OH + CO2 + NH3

CH2 NH2 COOH + H2 = CH3 COOH + NH3

m amn hnh thnh trong qu trnh amn ha c th:

- Bay hi di dng amn- c cy trng ht

- c hp ph trn b mt keo st- B gi cht trong tinh tng cc khong st

- c vi sinh vt t s dng- Tham gia vo qu trnh nitrat ha

* Cc yu tnh hng n qu trnh amn ha-pH mi trng

- Ch kh trong t- C cht phn gii (t l C/N)

* ngha ca qu trnh ny i vi s thu ht dinh dng ca cy trng v hiu qu sdng phn m

- Gii phng m amn cung cp cho cy trng- Ch lng m bn trn cc loi t khc nhau, trong tng iu kin ma v

khc nhau trnh lng ph.2.4.2. Qu trnh nitrat ha

* Khi nimQu trnh chuyn ha cc hp cht m amn thnh m nitrat c g i l qu

trnh nitrat ha. y l qu tr nh chuyn ha m qua 2 bc v do cc vi sinh vt t


23/108

22

dng (nitrosomonas v nitrobacter) m nhn. Mt s vi sinh vt d dng cng c

th tham gia vo qu trnh ny nhng vi s lng rt nh.

C ch tin hnh v sn phm

NH4 + 3/2 O2 NO2 + 2H + H2O + 63,8 Kcal

Bc 1.[O] - 2H [O]

NH4 HONH2 HONNOH NO2 + H+ + 63,8 Kcal

Amon Hydroxylamin Hyponitr it Nitrit

Bc 2NO2 + O2 NO3 + 17.5 Kcal

Nitrat hnh thnh trong qu trnh nitrat ha c th:- c cy trng ht- Ra tri xung tng nc ngm v c th lm tng nng NO3 trong nc

ngm, gy h i cho sc khe con ngi

- Trong iu kin ym kh, NO3- s tham gia vo qu trnh phn m ha v gy

ra hin tng nhim bu kh quyn. N2O hnh thnh trong qu trnh phn m ha

gp phn lm thng tng zn.- B c nh bi vi sinh vt t

* Cc yu tnh hng n qu trnh nitrat ha- m t v thong khQu trnh nitrat ha xy ra mnh trn cc loi t c m t ph hp v

thong kh cao. Trong hu ht cc loi t, m t t gn m ng rung.

- pH tTheo Morill v Dawson (1967), trn mt s loi t chua c pH < 5,39, NH4

+ b xy ha chm to thnh NO3

- v khng c s xut hin ca NO2-. Theo Dancer v

cs, (1973) th c mi tng quan r gia chua ca t t 4,7 6,4 vi cng ca

qu trnh nitrat ha. pH thch hp cho qu trnh nitrat ha c th dao ng t 6,0 9,4.Bng 4. nh hng ca hiu th nc n qu trnh nitrat ha

Cng ca qu trnh nitrat ha (g N/g/ ngyHiu th

nc(Kpa)

Thi gian

(ngy)

t xm,TPCG ct pha

t xm,TPCG thttrung bnh

t en, TPCGtht nng


24/108

23

0 8 0,0 d 0,0d 0,0d

-33 8 3,6 a 3,4 3,2

-700 11 2,0b 2,1b 2,0b-1500 17 1,3c 1,3c 1,2c

Ngun:Mahli v McGill, 1982

Bng 5 . pH t v qu trnh nitrat ha

pH Hp cht m

< 5,4 Tch ly NH4v xut hin nitrat ha vi cng thp chuyn ha NH4 thnh NO2- v NO3

-

5,01 6,38 NH4+ v NO2

- nhanh chng b xy ha thnh NO3-

6,93 7,85 NH4+ b xy ha thnh NO2

-, vi s tch ly hpcht ny cho qu trnh xy ha thnh NO3

-

Ngun: Prasad v J.F. Power, 1998

Qu trnh nitrat ha m amn trong t cng nh cc loi phn cha m sgii phng H+ qua phng trnh sau:

NH4+ 3/2 O2 NO2 + H2O + 2H

+

Qu trnh nitrat ha v vy l qu trnh lm t ha chua, do , vic s dng

lin tc cc loi phn m amn hoc bn phn chung vi lng ln c th lm gim

pH t rt r.- Nhit tVai tr ca nhit i vi qu trnh nitrat ha th hin r hn trong cc loi

t iu kin cn nhit i hoc n i. nhng vng ny, hm lng m hu c

ln hn so vi vng nhit i v mc d tiu ca m trong t ph thuc rt nhiuvo qu trnh nitrat ha. Nhit thp s lm chm l i qu trnh nitrat ha v v vylm gim kh nng cung cp m d tiu ca t i vi cy trng.

Nhit thch hp cho qu trnh nitrat ha l 25oC 35oC (trong iu kin nhit

i) v 20oC trong iu kin n i (Malhi v McGill, 1982).- Kh nng cung cp m amn trong t

m amn l ngun m trong t tham gia trc tip vo qu trnh nitrat ha.

S bay hi vi cng mnh m amn trong t, s thu ht nhanh chng m amn


25/108

24

bi cc vi sinh vt t, c bit khi cc ph ph phm c vi vo trong t l cc

hp cht hu c c t l C : N cao s lm gim rt mnh cng ca qu trnh nitrat

ha.Bn cnh , mt lng qu ln m amn trong t cng c th lm cho qu

trnh nitrat ha b ngng tr. Lng m a mn ti a c th chu c mc 800 g/g t.

- Mt vi sinh vt nitrat ha trong tMt vi sinh vt nitrat ha trong t l yu t quan trng quyt nh cng

ca qu trnh nitrat ha.Vi sinh vt nitrat ha v c bn tp trung ph bin tng tmt.

Mt v hot tnh ca vi sinh vt nitrat ha (v d chng Nitrosomonas europea ) cth gim khi cc cht c ch qu trnh nitrat ha nh nitrapyrin, dicyandiamide vthiurea c s dng. S hin din ca cc hp cht c kh nng lm gim cng ca qu trnh nitrat ha cho php gi li trong t mt lng nhiu hn m a mn

trong mt thi gian di m t b mt i do ra tri (Joseph v Prasad, 1993).Ngoi ra qu trnh nitrat ha cn chu nh hng ca cc cht phng tr dch hi.

Cc ha cht c gc xianua, cc hp cht clo hu c nh dixianodiamit(xyanoguanidin), 2 clo 6 triclorometyl pyridin, thuc tr su u c ch mnh qu

trnh nitrat ha.

* ngha ca qu trnh nitrat ha

Gii phng m nitrat cung cp cho cy C th lm mt m nu t c thnh phn cgii nh v trong iu kin ma

nhiu.

Ngun m cung cp cho qu trnh phn m ha v lm mt m di dng N2 Ch lng bn, phng php bn

2.4.3. Qu trnh phn nitrat ha* Khi nim

y l qua trnh m trong m NO3- b kh thnh N2 hoc cc dng oxt nit khc .

Trong t, trong phn ln cc trng hp, qu trnh phn m ha l kt qu

hot ng ca cc vi sinh vt ym kh.* C ch tin hnh v sn phm

2HNO3 2HNO2 2NO N2O N2

Qu trnh phn m ha mang bn cht ha hc cng c th xut hin, c bit

trong cc loi t chua.


26/108

25

Trong qu trnh phn m ha mang bn cht sinh hc, NO3 c xem nh l

ngun xy cho cc vi sinh vt. Cc hp cht ccbon ha tan c s dng duy tr

s sinh trng ca cc chng vi sinh vt ny.* Cc yu tnh hng n qu trnh phn nitrat ha

-Hm lng m nitrat trong t

- Ch kh (ym kh)- Cht kh- pH t (pH t 4,9 5,6 ch yu mt m dng N2O. pH > 7, ch yu mt

m dng N2)

- Nhit (nhit ti thch vo khong 60 65oC)

* ngha ca qu trnh ny i vi s thu ht cht dinh dng ca cy trng v hiuqu s dng phn m

- Tiu hao lng m trong t v gy nn hin tng thiu ht m i vi cy trng.- Ch lng m bn, phng php bn

2.4.4. Qu trnh gi cht m trong t

Qu trnh hp ph sinh hc m* Khi nim

Qu trnh hp ph sinh hc m trong t xy ra khi cc hp cht m v c trongt b chuyn ha thnh hp cht m hu c thng qua hot ng ca vi sinh vt.

* C ch tin hnhQu trnh hp ph sinh hc thng xut hin khi mt lng ln cc hp cht hu c

c t l C:N cao nh rm r c vi vo t. Kt qu nghin cu ng rung vivic bn 15N cho la vi liu lng t 60 n 120 kg N/ha trong h thng lun canh la

la m cho thy: khong 16,7 - 25,6 % lng m bn vo t b c nh (Goswaniv cc cng s, 1988) v thng th khi bn cc loi phn m gc amn th m s bc nh mnh hn so vi khi bn cc loi phn m dng nitrat (Powlson v cc cngs, 1986).

* ngh a ca qu trnh hp ph sinh hc m i vi s thu ht dinh dng ca cytrng v hiu qu s dng phn m

- Gp phn tch ly m, hn ch s ra tri v bay hi m trn t c thnhphn c gii nh.

- C th gy nn hin tng tranh chp dinh dng gia vi sinh vt t vi cytrng trn t c hm lng m d tiu thp.

Qu trnh gi cht m amn


27/108

26

* Khi nim

y l qu tr nh m trong m a mn b gi cht trong li 2:1 ca cc keo

st nh illit,montmorilonit v.v.. Dng a mn ny nhn chung khng chu nh hng bicc cation trn b mt keo st v khng b chit ra bi dung d ch KCl. Mc du vy,gn bn ra li ca keo st, cc ion bn ngoi c th thay th mt phn m a mn ny

khi cc keo st nra v c th trthnh d tiu i vi cy trng. Cc ion Ca2+, Mg2+,Na+ v H+ c th thay th m amn nm bn ra keo st, trong khi th K+ khng th thayth c.

Bn knh ca NH4+ l 1,48 A v ca K + l 1,33 A, v vy NH4

+ cng c th b

gi cht gia tinh tng ca cc khong st. Do , s dng mt lng phn kali bsung c th lm gim lng m amn b gi cht dng ny.

Ngoi keo st, m amn cn b gi cht dng khng trao i bi cc cht hu

c trong t. Phc hp NH4 cht hu c rt kh b phn hy bi vi sinh vt t v vy

kh nng gi i phng NH4+ t hp cht ny l rt thp. Cc hp cht thm v cc

alicylic khng no l nhng hp cht d dng c nh NH4+ di dng phc hp ny.

* Cc yu tnh hng n qu trnh c nh NH4+ bao gm:

- Hm lng NH4+ trong t v lng NH4

+ b sung vo t. Thng thng

lng b c nh tng t l thun vi lng NH4+ c bn b sung vo t.

- Lng nc trong t (t m hay kh). Trong t c thnh phn c gii nng,

khi kh nng gi nc ca t t mc 60 %, lng NH4+ b c nh ch t so vit trng thi kh.

- S hin din ca cc ion khc trong t (c bit l K+)

Qu trnh c nh m sinh hc* Khi nim

y l qu trnh chuyn ha m phn t thnh dng m hu c trong cth visinh vt.

Vi sinh vt tin hnh qu trnh c nh m c chia lm 2 nhm: vi sinh vtc nh m sng t do (Azotobacter) v vi sinh vt c nh m cng sinh

(Rhizobium.)


28/108

27

Bng 6. Qu trnh c nh m sinh hc c thc hin bi cc chng vi sinh vt khc

Nhau

Loi cy trngLngN

(kg/ha/nm

Loi visinh

vt/cytrng

LngN

(kg/ha/nm

Loi vi sinh vt

LngN

(kg/ha/

nmCy h u Mung ba

l

150 Azotobacter 0.3

Cy thc n giasc

57 -700 Bo hoa

du

31 Clostridium.

Cy ly ht 17 270 To lam 25 Pasteurianum

0.1

0.5

Ngun:R. Prasad v J. F. Power, 1998

* C ch c nh m cy h uChng Rhizobium tn ti trong m i quan h cng sinh vi nt sn r cy hc

u c kh nng chuyn ha m phn t c trong kh quyn thnh NH3 . NH3 sau c cy h u s dng hnh thnh cc amino axt v protein. Cc chng vi sinh

vt ny nhn nng lng cn thit cho sinh trng ca chng v cho qu trnh c nh

m ch yu t cc sn phm ca qu trnh quang hp cy h u (khong 35 %).

* Cc yu tnh hng n qu trnh c nh m cy h u- pH t

- m v nhit t- Tnh trng dinh dng trong t (c bit l dinh dng ln).

* ngha- Tng tch ly m trong t.

Bi 2. Phn m v phng php sdng hiu qu1. Cc loi phn m ph bin1.1. Nhm phn m amn

A mn sulphat* Tnh chtMu trng hoc xanh nhtCng thc: (NH4)2SO4Dng mu i kt tinh

Ha tan nhanh v tan hon ton trong ncD ng ccPhn chua sinh l


29/108

28

Cha 20,5 21,0 % N; 23 24 % S; 0,025 0,05 % axit t do

Khi lng phn t: 132,14

T trng khi: 800 kg/1m3 tan trong nc 100oC: 103,8%Nhit bt u phn hy: 280oC

* Chuyn ha trong t(NH4)2SO4 + O2 HNO3 + H2SO4

K]H+ + (NH4)2SO4 K]NH4+ + H2SO4

* S dng- C th bn lt hoc bn thc- Hn ch bn cho t chua. Nu bn lin tc th cn kt hp vi vi bt vi t

l 1: 1,3 t/ha- C th bn tt cho cc loi cy h u, cy ly du, ch, cy h thp t- hn ch vic gy chua cho t khi s dng loi phn ny, c th kt hp

bn vi cc loi phn kim sinh l nh ln nung chy, Apatit, Phtphorit

- Khng bn cho cc loi t ly tht

A mn clorua* Tnh cht

Mu trngCng thc: NH4ClDng mu i kt tinhHa tan nhanh v hon ton tan trong nc

D ng ccPhn chua sinh l, gy chua mnh hn (NH4)2SO4Cha 24,0 25,0 % N; 66,0 % ClKhi lng phn t: 53,5

T trng 4oC: 1,526

tan trong nc 20oC: 37,2 g/ 100 g ncNhit bt u phn hy: 350oC

* Chuyn ha trong tNH4Cl + O2 HNO3 + HCl

K]H+ + NH4Cl K]NH4+ + HCl


30/108

29

* S dng

C th bn lt hoc bn thc- Hn ch bn cho t chua. Nu bn lin tc th cn kt hp vi vi bt vi t

l 1: 1,4 t/ha

- Bn tt cho cc loi cy c du nh da, c du nhng khng nn bn cho ccloi cy nh thuc l, khoai ty, su ring

- hn ch vic gy chua cho t khi s dng loi phn ny, c th kt hpbn vi cc loi phn kim sinh l nh ln nung chy, Apatit, Phtphorit

1.2. Nhm phn m nitrat

Cc loi phn m nitrat c c i m chung l ha tan mnh, cy trng c th sdng trc tip. Tuy nhin, do NO3

- khng c keo t hp ph nn rt d b ra tri

xung tng su v nu khng c bin php s dng hp l c th lm gim hiu qu sdng phn bn v NO3

- ra tri xung tng nc ngm c th gy ra nhim ngun

nc ny.

Natri nitrat* Tnh cht

L loi qung c trong t nhin (Nam M) v dng tng hp nhn to (Chu u vBc M)

Cng thc: NaNO3Mu trngDng mu i kt tinhHa tan nhanh v hon ton tan trong nc

D ng ccPhn trung tnh sinh l

Cha 16 % N; 25,0 % NaKhi lng phn t: 85,01

T trng (g/cm3): 2,257

tan trong nc 30oC: 176 g/ 100 g nc

* S dng

-Thng s dng bn thc, c bit hiu qu cho cc loi cy trng cn(bng, thuc l, rau), cy v ng v ng c


31/108

30

- Bn tt cho cc loi t c thnh phn c gii nng, ni c qu tr nh chuyn

ha m xy ra chm. Trn t c thnh phn c gii nh cn c phng php bn

hp l trnh b ra tri.- Do trong thnh phn ca phn c cha nhiu Na, nu bn lin tc trn mt

chn t c th lm cho t mt kt cu. Do , khi s dng nhiu loi phn ny th

nn b sung phn hu c cho t.

Canxi nitrat* Tnh chtMu trng

Cng thc: CaNO3Dng mu i kt tinhHa tan nhanh v tan hon ton trong ncD ng cc

Phn trung tnh sinh l

C nhiu loi canxi nitrat c t l m khc nhau nhng ph bin nht l loi c 15,0 15,5 % N v gn 36 % Ca.Khi lng phn t: 164,1

T trng 4oC: 1,526

tan trong nc 0oC: 102 g/ 100g nc

Nhit bt u phn hy: 555,7oC

* S dng-Thng s dng bn thc, c bit hiu qu cho cc loi cy trng cn, cy

v ng v ng c- Bn tt cho cc loi t c thnh phn c gii nng, ni c qu tr nh chuyn

ha m xy ra chm v t bc mu, ngho Ca. Tuy nhin, trn t c thnh phn cgii nh cn c phng php bn hp l trnh b ra tri.

1.3 Nhm phn m amn nitrat

* Tnh chtMu trngCng thc: NH4NO3L mui kt tinh dng ht

Ha tan nhanh v hon ton trong ncD ng ccPhn trung tnh sinh l


32/108

31

C nhiu lo i amn nitrat c t l m khc nhau (loi c t l m thp 22 % N; loi

c t l trung bnh 26,0 27,5 % N v loi c t l m cao: 33,0 34,5 % N)

Khi lng phn t: 80,04T trng 4oC: 1,526

tan trong nc 20oC: 187 g/ 100 g nc

Nhit bt u phn hy: 185oCNhit gy n mnh: 260 oC

* Chuyn ha trong t

NH4NO3 + O2 HNO3

K]H+ + NH4NO

3K]NH4+ + HNO

3

* S dng

- C th s dng bn lt hoc bn thc. Bn thc cho cy trng cn hiu qu

hn l bn cho la. Nu bn thc cho la th nn s dng vo giai on thc ng- C th s dng cho nhiu loi t. Tuy nhin, trn t c thnh phn cgii

nh cn c phng php bn hp l trnh b ra tri.

1.4. Nhm phn m amit

Xyanamit canxi* Tnh cht

Mu xm en hoc trngCng thc: CaCN2Dng bt

Khng tan trong nc

Phn kim sinh lCha 20 21 % N v 20 - 28 % Ca.

* Chuyn ha trong t

2CaCN2 + 2H2O Ca(HCN2)2 + Ca(OH)2

t hi chua2CaCN2 + 2H2O Ca(OH)2CN2 + 3H2(CN)2

t hi kim6 (HCN2)2 + 2H2O (H2CN2)2 + Ca(OH)2


33/108

32

3H2CN2 + H2O CO (NH2)2

Cht trung gian ca phn ng thy phn xyanamit canxi c i vi cy nn khi bnphi trn u vi t v bn trc khi gieo hoc cy t 2 n 3 tun. Kh hu kh, t

c m thp hoc kim khi bn loi phn ny s to thnh a xit dixianic H2(CN)2 gy c

cho cy.

* S dng- Ch s dng ch yu bn lt, tuy nhin cn bn lt sm. Khng phn

tip xc trc tip vi r non hoc ht ging- Bn thc th cn phi trn vi t hoc phn hu c hoai trc khi bn- Rt thch hp bn cho t chua, t phn, t bc mu- C th s dng dit nm bnh (bnh u r bp ci), su (b hung, b ci),

tuyn trng, k sinh trng gia sc

Phn Ure* Tnh cht

Mu trngCng thc: CO (NH2)2

Tinh th t nhin: dng hnh tr hoc hnh kim. Phn thng mi c dng ht trng cKhi lng phn t: 60,66

T trng khi: 650 kg/1m3

tan trong nc 20oC: 108 g/ 100 g ncUre nguyn cht th khng c mi, nhng khi chy nc c mi khai do b phn hythnh NH3. t nng Ure ti 140 170

oC, ure chuyn thnh biure (NH2)2NH(CO)2 c

hi i vi cy trng (gy nn bnh vng l v vng nh sinh trng cy c mi, cyc ph v da). Hm lng biure cho php trong phn ure phi < 3 %, c s dngphn qua l phi < 0,25 %

* Chuyn ha trong t

mCO(NH2)2 (NH4)2CO3

Ureaza

Qu trnh chuyn ha Ure thnh (NH4)2CO3 ph thuc vo m t, hm lng chthu c trong t. Qu trnh thy phn Ure xy ra nhanh chng khi nhit v m

trong t cao, t giu cht hu c.


34/108

33

(NH4)2CO3 + O2 HNO3

(NH4)2CO3 + H2O NH4HCO3 + NH4(OH)K]H+ + (NH4)2CO3 K]

NH4+ + H2CO3

* S dng- C th bn lt hoc bn thc- C th bn tt trn hu ht cc loi t, c bit l trn t bc mu, chua, ra

tri Ca v Mg mnh. Hn ch s dng phn ure trn t mn kim.

- Khi bn ure cho cc cy trng cn phi bn vi su vo t trnh b mt

m do bay hi m dng NH4

- Biure trong phn ure c th gy c cho cy do hp cht ny c thc ch hhp v quang hp ca cy, hn ch s ny mm ca ht. Do , hm lng biure cho

php trong phn ure phi < 2 %. Nu c s dng phun qua l phi < 0,25 %.

1.5. Cc loi phn m hiu qu chm

Phn m hiu qu chm l cc loi phn m bn vo t khng ha tan ngay

m m c gi i phng dn thng qua hot ng ca vi sinh vt v cung cp m

cho cy. u im ca cc loi phn ny l gim s mt m, hiu qu s dng cao.

Tuy nhin, hn ch l gi thnh cao nn cha c s dng rng ri. Loi phn nythng c u tin bn cho cc loi cy c gi tr thng phm cao.

Ureafocmaldehyt.Phn c to thnh bng cch tc ng ure vi focmaldehyt. Sn phm c

to thnh c ha tan rt khc nhau ty thuc vo t l U/F trong sn phm.Khi bn vo t, Ureafocmaldehyt s b thy phn v gii phopngs m dng

NH3, sau s c nitrat ha trong i u kin thch hp.Tc khong ha ph thuc vo t l U/F.Nu U/F = 2,01, tc khong ha s bng tc khong ha (NH4)2SO4.

Nu t l U/F gim th tc nitrat ha cng chm dn. Khi t l U/F = 1,03 th

qu trnh nitrat ha bc ch.Tc nitrat ha ca loi phn ny ph thuc vo ch s hot ng.Ch s hot ng ca ureafocmaldehyt c tnh theo cng thc sau y:

% CWIN - % HWIN

AI = x 100

% CWIN

Trong :


35/108

34

CWIN : t l m khng tan trong nc lnh 25oC

HWIN: t l m khng tan trong nc nng 98oC 100oC

AI cng cao, phn cng d c nitrat haNgun m d tiu hiu qu chm c biu th bng t l m khng tan trong

nc lnh (CWIN). T l m trong phn ureafocmaldehyt ph bin trn th trng M

l 38 % v t l CWIN l 28 %.

Phtphat amn kim loiPh bin nht trong nhm phn ny l magi amn phtphat - MgNH4PO4.H2O

c cha khong 8,96 % N.

Phn t tan trong nc, khi bn vo t gii phng m rt chm.* Oxamit

Cng thc: COOC(NH2)2

Hm lng m : 31,8 %

Khi bn vo t, oxamit b thy phn nh sau:NH2COOCNH2 + H2O = NH2CO.COOH + NH4OH

Axit oxamic

NH2CO.COOH + H2O = (COOH)2 + NH4OH

Tc thy phn ph thuc vo kch thc ht.

2. Bin php sdng hiu qu cc dng phn m2.1. Cn c vo c im sinh l ca cy trng v nng sut cn t c

Nhu cu m ca cy trng: Cc loi cy trng khc nhau c nhu cu m khcnhau. V d: t nng sut 50 t /ha, cy la cn c cung cp khong 100 kg N.Cy c chua vi nng sut 300 t/ha cn bn khong 90 kgN

c im thu ht m ca cy Nng sut cn t c

2.2. Cn cvo tnh cht t ai

Hm lng v cht lng (t l C/N) ca cht hu c trong t Hm lng m thy phn trong t Thnh phn c gii thong kh Phn ng ca dung dch t

2.3. Cn c vo iu kin thi tit kh hu v ma v

Lng ma


36/108

35

Cng chiu sng2.4. Cn cvo tnh cht ca dng phn m

Kh nng ha tan Kh nng b hp ph trn keo t Kh nng gy chua khi bn vo t

2.5. Cn cvo h thng cnh tc v cy trng trc

Trng thun, lun canh, xen canh ? Nhu cu s dng m v kh nng ht m ca cy trng trc

2.6. Kh nng bn phi hp vi cc loi phn khc


37/108

36

CH 3

LN V PHN LN

Bi 1. Ln trong cy, ln trong t v qu trnh chuyn ha ln1. Ln trong cy1.1. T l ln trong cy

Trong cy, t l ln bin ng trong khong t 0,08 1,4 % so vi cht kh. T

l ln thay i ty thuc vo: Loi cy trng. T l ln trong cy b u thng cao hn trong cy h ha tho Cc b phn trong cy. T l ln trong ht thng cao hn trong thn l Ch ln bn cho cy trng

1.2. Dng ln trong cyTrong cy ln c 2 dng: ln hu c v ln v c

Ln v c ng vai tr quan trng trong vic hnh thnh h thng m trong tbo v l ngun d tr cn thit cho vic tng hp ln hu c.

Ln hu c trong cy c cc dng nh photphosaccarit, photpholipit, ATP,ADP, ng vai tr quan trng trong qu trnh trao i cht, thu ht cht dinh dng vvn chuyn cc cht trong cy.1.3. Vai tr ca ln i vi cy trng

Ln ng vai tr trung tm trong qu trnh trao i nng lng v protein

L thnh phn ca photphotit, axit nucleit, protein, photpholipit,, coenzim NAP,NATP v ATP

L thnh phn ch yu ca amino axit

C vai tr quan trng trong vic phn chia t bo, to thnh cht bo v protein

Thc y vic ra r, c bit l r bn v lng htC vai tr c bit trong vic hnh thnh m phn sinh, ht v pht trin ca qu,

kch thch s ra hoa

Ci thin cht lng sn phm, c bit l rau v c lm thc n gia sc

1.4. Biu hin tha, thiu ln trong cy.Cng nh m, trong ht v trong cc c quan non ang pht trin thng c t

l ln cao. Ln c th c vn chuyn t cc l gi v c quan non, c quan ang pht

trin s dng vo vic tng hp cht hu c mi. Do vy hin tng thiu ln trong

cy thng biu hin l gi trc.Cy thiu ln thng c chiu cao thp hn cy c bn y ln, cy c

dng mnh khnh, l c mu xanh ti, nu thiu trm trng th c mu tm do c s


38/108

37

tch ly sc t anthoxian trong l. Cy thiu ln thng nhnh km, chn mun,

nng sut phm cht km, khi lng ht thp.

Cy non thng rt mn cm vi vic thiu ln. Thiu ln trong thi k ny slm cho nng sut cy trng gim mnh cho d nhng giai on sau c b sung bao

nhiu ln i chng na cng kh m phc hi c.

Cy ch th thiu ln: Ng, c chua, rau dip

Cha thy c hin tng c ch sinh trng cy trng do bn qu nhiu ln.

2. Ln trong t

2.1. T l ln trong t

Hm lng ln tng s trong t nhn chung thp hn m v kali, t tngng 1/10 1/4 m v 1/12 K (Brady, 1990). Khc vi m, lng ln trong tng tmt thng bng hoc thp hn ln cc tng su. Lng ln tng s trong t c th

dao ng t 0 1 g/ kg t. T l ln trong t bin ng trong phm vi t 0,03 0,12 %. mt s t hnh thnh trn m giu ln, t l ln tng s c th ln n0,6 %.

T l ln trong t ph thuc vo:

Thnh phn m Hm lng ln hu c trong t Vit Nam, vi s phn ha a dng v ngun gc pht sinh hc, t Vit Nam c

hm lng ln tng s dao ng kh mnh, t 44 1310 mg P/kg (tng ng

khong 0,01 0,3 % P2O5). Mu cht l yu t quan trng nht quyt nh hm lngln tng s trong t. t ct bin v cc loi t pht trin trn m a xit c hm

lng ln tng s trung bnh ngho nht (44 264 mg P/kg). t ph sa ng bngsng Hng c hm lng ln dao ng trong khong 350 650 mg P/kg. t ng

bng sng Cu Long c hm lng ln thp hn (110 540 mg P/kg). t bazan c

hm lng ln tng s cao nht (430 1310 mg P/kg). Nhn chung, phn ln t Vit Nam

c xp vo loi ngho ln.2.2. Dng ln trong t

Trong t ln c 2 dng: ln hu c v ln v c.* Ln hu c trong t

Ln hu c trong t chim t 20 80 % tng lng ln trong t. Hm lngln hu c trong t cao hay thp ph thuc vo nhiu yu t nh iu kin kh hu,

thm thc vt, kt cu t, loi s dng t, ch phn bn s dng trn t . Ccdng ln hu c ch yu trong t bao gm: Inositol phtphat: 1,4 356 mg/kg, chim


39/108

38

0,3 62 %, Axt nucleic (AND v ARN): 0,1 - 97, chim 0,1 65 % v

phtpholipit: 0,4 17, chim 0,03 5,4 % lng ln hu c trong t (Harison, 1987).

* Ln v c trong t

Ln v c trong t ch yu c di dng mu i phtphat ca cc cation canxi

(chim u th trn t c phn ng trung tnh hoc kim), st hoc nhm (chim

u th trn t chua).

Hm lng ln trong dung dch t ph bin mc xp x 0,05 g/ lt dung dchv him khi mc 0,3 mg/lt.

Bng 7. Hm lng ln hu c trong tng t mt ca cc loi t khc nhautrong mi quan h vi thnh phn c gii t

Ln hu c trong tThnh phn c gii

tS lng mu t

nghin cu mg/kg tso vi P tng

s %

t ngho cht hu

c

Ct 194 121 34,1

Tht trung bnh 663 250 39,9

Tht nng v st 309 332 41,4

t giu cht hu c

Tht trung bnh 5 523 58,9Tht nng v st 85 579 65,4

Ngun:Harison, 20072.4. Qu trnh chuyn ha ln trong t


40/108

39

Hnh 1. S qu trnh chuyn ha ln trong tNgun: Westerman, 1990

2.4.1. Qu trnh thoi ha ln trong t

* Khi nimQu trnh thoi ha ln l qu trnh to thnh cc hp cht ln kh ha tan t cc

hp cht ln ha tan thng qua qu trnh hp ph ha hc trong dung dch t.* C ch tin hnh

Al3+ + H2PO4 + 2H2O 2H

+ + Al (OH)2. H2PO4

Ha tan Khng ha tan

OH OH

Al OH + H2PO4 Al OH + OH-

OH PO4H2-

B c nh

* ngh a ca qu trnh thoi ha ln i vi s thu ht ln ca cy v hiu qu sdng phn ln

- Gim lng ln d tiu trong t v cy trng kh thu ht c ln t t v tngun phn ln b sung t bn ngoi vo t.

- Gim hiu qu s dng phn ln

Ln huc kh

phn gii

C th sng

Cht huc d phn

gii

Ln hatan

Ln d tanhp ph trn

keost

Ln khngha tan Ln b gicht


41/108

40

2.4.2. Qu trnh gi cht ln trong t

* Qu trnh gi cht ln bi cc hydroxit Fe v AlQu trnh ny thng xy ra trn cc loi t chua, giu st nhm di ng. Gc

OH- trong cc hydroxit Fe v Al b thay th bi PO43+

* Ln b gi cht bi cc khong st

Lng ln b gi cht dng ny thng thp hn so vi lng ln b gi chtbi Fe v Al hydroxit. Ra li ca keo kaolinit c cha OH- v v vy c ch hp phln bi kaolinit cng tng t nh khi ln b gi cht bi Fe v Al hydroxit.

Kh nng gi cht ln ca keo st ph thuc vo din tch b mt ca loi keo

. Theo , kaolinit c kh nng hp ph cao hn illit v monmollionit.Keo st OH + Ca (H2PO4)2 Keo st - H2PO4

- + Ca(OH)2

Iliit > Kaolinit > Montmorillonit

* Ln b gi cht bi mui canxi trong tPhn ng gi ln vi cc mu i canxi trong t bao gm 2 dng:+ Khi hm lng ln trong t mc thp, ln ch yu b gi cht bi canxi sulphat+ Khi hm lng ln trong t cao, ln ch yu b gi cht bi canxi cacbonat

(Grifill v Jurinak, 1993). Qu trnh ny xy ra ph bin v rt nhanh.

Thng thng s gi cht ln bi cc mui canxi l yu hn bi Fe v Al

hydroxit, do vy ln dng ny d dng c phc hi v tr nn d tiu hn i vi cytrng.

Do , trn cc loi t giu Fe v Al trao i, gi cht ln bi Fe v Al

hydroxit thng chim u th.* Ln b gi cht bi cht hu c trong t

Mn trong t khi lin kt vi cc cation nh Ca, Fe v Al s c kh nng gi

cht mt lng ng k ln.

Vit Nam, theo V nh Quang (1999) th kh nng hp thu ln ca t Vit

Nam dao ng kh mnh, trong khong t 10 2656 mgP/kg, ty theo tng loi t.

t ct bin c kh nng hp thu ln thp nht v t trng la ng bng sng Cu

Long, c bit t phn c kh nng hp thu ln cao nht.

Cc yu tnh hng n s gi cht ln trong t+pH t

pH t c nh hng trc tip n kh nng ha tan ca Ca, Fe v Al cng nh cc

cation khc v vy c nh hng n kh nng gi cht ln trong t.+ S hin din ca cc cation trong t.


42/108

41

Cng vi Ca, Fe v Al, s hin din ca mt s cation trong t cng c nh hng

n s gi cht ln trong t. Mt s nghin cu cho rng: Mg c tc dng ngn chn

s gi cht ln bi cc mu i canxi (Yadav v cc cng s, 1984). Trn t mn, ni mNa chim u th so vi cc cation khc, ln s to thnh mu i vi Na v trnn d tiu

hn i vi cy trng.

+ S hin din ca cc anion trong tMt s anion trong t nh OH- , SO42

- c kh nng cnh tranh vi anion phtphattrong cc phn ng to thnh cc hp cht ha tan trong t. Tuy nhin, anionphtphat l mt anion c kh nng cnh tranh rt mnh.

ng thi ln trong t ngp ncCc nghin cu ca V nh Quang v Defey (1999) chng minh rng khi

t ngp nc, cc oxyhydroxit st tinh th chuyn qua dng ferrihydrit v nh hnhc din tch b mt ln, thng qua cch hydrat ha hoc thy phn v vy lm tng

kh nng hp thu ln ca t.Trong qu trnh ngp nc, hm lng cc phtphat nhm c xu hng gim xung,

hm lng phtphat st tng ln. Hin tng ny do mt phn phtphat nhm dngvariscit c th chuyn qua dng phtphat st dng vivianit.

Hm lng phtphat canxi thng rt t thay i do ngp nc. Nguyn nhnch yu do iu kin bnh thng rt t khi to ra c trng thi kh mnh lm

tng cc khong canxi. Vic gia tng nng CO2 trong dung dch t i khi cvin dn gi thch s thay i ca hm lng Ca P. Tuy nhin, trng hp ny

cng t khi xy ra.Nhng thay i v kh nng hp th ln cng nh s chuyn ha ln trong qu

trnh ngp nc ko theo s thay i kh mnh v kh nng cung cp ln ca t.Hu ht cc nghin cu ca Nguyn Vy, Trn Khi, V nh Quang (1998) u cho

mt kt lun chung rng khi t ngp nc, hm lng ln d tiu tng mnh. Nguynnhn chnh ca vic gia tng gii phng ln c th lit k nh sau:

- Qu trnh kh cc hydroxit st- Qu trnh kh v chuyn stregit, variscit kh tan sang dng vivianit d tan hn

- Tng pH do qu trnh kh lm tng kh nng thy phn stregit, variscit- Qu trnh trao i gia cc ion hu c to thnh do qu trnh phn gii hu c

v cc ion phtphat


43/108


44/108

43

Phtphorit c ngun gc trm tch, ch yu l trm tch bin. Hm lng ln

bin ng rt ln v ph thuc vo v tr hnh thnh nhng thng thp hn apatit.

Hm lng st nhm trong phtphorit kh cao nn khng c s dng sn xut ccloi phn ln cng nghip.

Vit Nam, m phtphort thng c tm thy V nh Thnh (Lng Sn),

Yn Sn (Tuyn Quang) v Hm Rng (Thanh Ha). Ln trong phtphorit dng Ca3(PO4)2, v lng ln tan trong axit xitric 2 % cao hn trong apatit.

Hm lng fluo thp hn nhng SiO2 cao hn trong apatit. Qung phtphorir cln tp cht hu c nn mm hn, d khai thc v d nghin hn apatit.

Phtphorit c cu trc v nh hnh.

Phn lnPhn ln c hnh thnh do xc ng vt cht lu ngy tch t li trong cc

hng . Vit Nam, phn ln c th c tm thy H Giang, B Trch (Qung

Bnh). Ngoi ln, trong phn ln cn cha mt lng kh ln cht hu c, dao ng t5,6 % (phn ln H Giang) n 39,5 % (phn ln B Trch, Qung Bnh).

Cc loi phn ln do c ngun gc l xc ng vt trong hang ng nn t lCaO cng cao, c th t n 37 % (phn ln H Giang). Trong phn ln, ln ch yu

tn ti dng Ca3(PO4)2 nn t l ln ha tan trong a xit xitric 2 % kh cao.

* S dng- Cc loi qung apatit c hm lng ln tng s > 36 % c s dng sn

xut phn super ln. Cn cc loi qung c hm lng ny dao ng t 23 36 % cs dng sn xut phn ln nung chy.

- Phn ln t nhin l loi phn chm tan, kh tiu i vi cy trng. ha tanca phn ph thuc vo pH t. V vy, phn ln t nhin ch nn s dng bn cho

cc loi t chua, pH KCl < 5. Cc loi phn ny thng th hin hiu lc cao khi bncho cc loi t chua, chua mn, t ly tht

- Phn ln t nhin thng th hin hiu qu nhanh v r trn cc loi t c

hm lng ln tng s thp (< 0,05 %).

- Ch yu c s dng bn lt. C th s dng bn thc cho cy cngnghip di ngy v cc loi cy c nhu cu ln cao nh cy b u, cao su.

- p ng nhu cu dinh dng ln cho cy, nn bn phn ln t nhin phihp vi cc loi phn ln d tan nh super ln.

- nng cao hiu qu s dng phn ln t nhin nn c s dng bn phihp vi cc loi phn chua sinh l nh (NH4)2SO4, NH4Cl, K2SO4, KCl


45/108

44

- C th s dng phn ln t nhin d bn cho cy phn xanh b u, va lm

tng sinh khi, tng lng m trong cy v b sung m cho t khi cy phn xanh

c vi vo t.- C th s dng vi phn chung, phn rc vi t l 2 4 %.

1.2. Phn ln chbin (phn ln cng nghip)

1.2.1. Supe ln

* Tnh cht cc loi super ln

Supe ln nLoi phn ln ny c sn xut do s kt hp gia Apatit vi H2SO4, cha t 7

9,5 % P hoc 16 22 % P2O

5v 11 - 12 % CaSO

4. Ln trong supe ln n c dng

Ca(H2PO4)2. Gn 90 % ln trong phn supe ln n dng ha tan trong nc v d

dng c cy trng thu ht mt cch trc tip.

Bng 8. Tnh cht mt s loi super ln

Ch tiu Dng phn

Super ln

Super ln

M

Super ln

PA

Super ln

vin

P2O5 hu hiu (%) > 16,5 >13,5 >8,0 >16P2O5 t do (%)


46/108

45

Loi phn ln ny c sn xut do s kt hp gia Apatit vi hn hp 2 a xt

H3PO4 v H2SO4, cha t 11 13 % P hoc 25 30 % P2O5. Ln trong supe ln giu

c dng CaH2PO4: 90 95 % ln trong phn supe ln giu dng ha tan trong ncv d dng c cy trng thu ht mt cch trc tip.

* S dng- Super ln n l lo i phn c hiu qu cao vi nhiu loi cy trng. Ngoi ln,

khi s dng super ln, mt s cc nguyn t dinh dng khc nh Ca , S v Fe cngc bn vo t b sung dinh dng cho cy.

- Trong super ln, lng ln ha tan trong nc rt cao, do khi bn vo t

chua qu (giu Fe v Al di ng) hoc giu Ca qu u rt d b thoi ha. V vy, c th nng cao hiu qu, loi phn ny nn c s dng trn cc loi t trung tnh.Nu bn trn t chua th cn phi bn vi a pH t v mc 6,5 trc khi bn

super ln.

- C th s dng bn lt hoc bn thc. Loi super ln vin c th trn viht ging khi gieo

- C th s dng tt cho tt c cc loi cy trng nhng c bit c hiu qu khi

s dng bn cho cc loi cy c nhu cu lu hunh nh cy h u, cy ly du.- C th ha nc phun qua l (triple super ln) hoc ti cho cy (super ln

n v superln giu).- C th s dng vi phn chung, phn xanh, than bn vi t l 2 3 %.

- hn ch hin tng thoi ha v gi cht ln, nn bn theo hng, theo hc

trn t trng cy trng cn.- C th s dng bn phi hp vi cc loi phn ln t nhin hoc phn ln

nung chy, c bit trn t phn hoc t qu chua.

1.2.2. Ther mophtphat (ln nung chy - TMP)* Tnh cht

Loi phn ln ny c sn xut trong iu kin nung phtphat trong iu

kin nhit cao. Trong nhm ny c mt s loi phn ln sau y:

DefluophtphatLoi phn ln ny c sn xut trong iu kin nung phtphat vi ph phm

ca silicat trong iu kin nhit 1480 1590 oC, cha t 9 % P hoc 21 % P2O5,

trong c 8 % P (18 % P2O5) tan trong a xit citric.

Rherenia phtphat


47/108

46

Loi phn ln ny c sn xut trong iu kin nung phtphat vi silicat

trong iu kin nhit 1100 1200 oC, cha t 12 % P hoc 28 % P2O5, trong c

11, 8 % P (27,5 % P2O5) tan trong a xit citric. Magnes iumsilicat phtphat (FMP) -Loi phn ln ny c sn xut trong iu kin nung phtphat vi olivin hoc

serpentin trong iu kin nhit 1550 oC, cha t 10 % P hoc 22,5 % P2O5, trong c 8 % P (19 % P2O5) tan trong a xit citr ic.

Loi phn ln nung chy Vit Nam c sn xut bng cch nung apatit viserpentin nhit 1450 1500oC. Loi phn ny c cha 17,5 18,5 % P2O5 tng s

v 15 16 % P2O5 d tiu; CaO: 28 30 %; MgO: 18 20 %; SiO2 : 28 30 %; pH: 8 8,5. Cu trc dng bt mn c nh thy tinh.

* S dng

- Ln nung chy l loi phn kim nn c th s dng tt trn t phn, t ngtrng, ly tht, t bc mu, t i chua.

- Ln nung chy l loi phn rt t tan trong nc m ch yu tan trong a xitlong (do r cy tit ra), do vy nn bn lt sm. Vi cy trng ngn ngy th nn bn

lt ton b, trong trng hp cn bn thc th nn kt thc ln thc 1.- Vi cy trng cn, phn ln nung chy nn bn theo hng, theo hc vo vng r cy.

- Phn ln nung chy khng cha lu hunh nn i vi cc loi cy mn cmvi lu hunh hoc trn cc loi t ngho lu hunh th nn bn phi hp vi super

ln, amn sulphat hoc kali sulphat- Khng nn trn vi cc loi phn m gc amn v c th lm mt m.- Vi mt s cy trng a chua nh nh c ph, ch th nn bn phi hp vi

super ln.

2. Bin php sdng hiu qu cc dng phn ln2.1. Cn c vo c im sinh l ca cy trng v loi sn phm

Nhu cu ln ca cy trng: Cc loi cy rng khc nhau c nhu cu ln khcnhau.

Nn u tin bn ln cho cc loi cy c nhu cu ln cao nh cy b u, c ph, caosu

c im thu ht ln ca cy: phn ln cy trng u c thi k khng hongln l thi k cy con. Ln trong cy giai on trc c th chuyn ha v ti sdng cho giai on sau. Ln l i rt cn cho s pht trin ca r, cho nn, cc loi phn


48/108

47

ln u phi c bn lt y cho cy ngay t u, c bit l cc loi cy ngn

ngy.

Loi sn phm2.2. Cn cvo tnh cht t ai

pH t chua ca t nh hng rt ln n chiu hng chuyn ha ln trong t v

trc tip nh hng n kh nng cung cp ln cho cy ca t. pH t nh hng nton b qu trnh hp ph ln trong t v n quyt nh n s tn ti ca cc ion Ca2

+.

Mg 2+, Al3

+ v Fe3+ trong dung dch t. Trong t chua, s tn ti ca cc keo dng

ca t tng ln v vy lm tng kh nng hp ph ln trong t.

Trn t chua, hot ng ca phn ln cc vi sinh vt gim, trong c vi sinh vtphn gii ln, do lm cho vic chuyn ha ln hu c trong t cng gim mnh.

Xem xt pH t l c scho vic la chn dng phn ln bn cho cy trng v

phng php bn phi hp vi cc loi phn khc.

Trn t chua, c bit l t chua giu Al3+ v Fe3

+, la chn phn ln nung chy

bn c th c xem nh l gii php hu hiu nht nng cao hiu qu s dng

phn bn v ci thin tnh cht ha hc khc. Trn cc loi t khc, bn kt hp phnln nung chy vi cc loi phn chua sinh l va c tc dng nng cao hiu qu s

dng dng phn bn ny va c tc dng hn ch tc hi ca cc a xit v c sinh ratrong qu trnh s dng cc loi phn chua sinh l.

Phn super ln n mc du khng c kh nng gy chua khi bn vo t nhngdo c mt lng a xit t do c trong phn nn khi s dng dng phn ny trn cc loi

t chua, lng axit c em vo t lm gp phn lm tng chua ca t v c

nh hng xu n cy trng cng nh vi sinh vt t. Do , super ln n ch th

hin hiu qu cao khi bn trn cc loi t trung tnh hoc t c bn vi ci to.


49/108

48

Bng 9. nh hng ca lng ln bn n nng sut lc Giy trn t ct v t

ph sa Tha Thin Hu

t ph sa t ct

Lng ln bn(kg P2O5/ha)

Nng sut(tn/ha)

Hiu sut

ln bn(kg

lc/kg P2O5)Nng sut

(tn/ha)

Hiu sut

ln bn(kg

lc/kg P2O5)

0 13,9 1,59

30 18,1 14,0 1,71 4,0

60 2,55 19,3 2,14 9,2

90 2,59 13,3 2,60 11,2120 2,61 10,2 2,65 8,8

150 2,59 8,0 2,60 6,7

Ngun: Trn Th Thu H, 2003

Thnh phn c gii tCc loi phn ln ph bin hin nay trn th trng phn ln c dng bt hoc bt

mn, v vy khi bn vo t, c bit l trn cc loi t trng cy trng cn, c thnhphn c gii tht trung bnh v tht nng giu keo st thng rt d b hp ph, t c

cy trng ht. Do , trn cc loi t ny, phng php bn tt nht v l bn theohng, theo hc.

2.3. Cn cvo tnh cht ca phn ln

Kh nng ha tan trong nc hoc trong axt Kh nng b hp ph Kh nng gy chua (hoc kim) khi bn vo t

2.4. Cn cvo h thng cnh tc v cy trng trc

Nhu cu s dng ln v kh nng ht ln ca cy trng trc Phng thc canh tc: trng thun, lun canh hay xen canh

2.5. Kh nng bn phi hp vi cc loi phn khc

nng cao hiu qu s dng, cc dng phn ln khc nhau c th cn c

bn phi hp vi cc loi phn v c khc. V d: ln nung chy bn kt hp vi ccloi phn m sinh l chua nh (NH4)2SO4, NH4Cl hoc KCl, K2SO4. Supe ln bn kthp vi phn chung v cc loi phn hu c khc


50/108

49

2.6.Phng php bn

Lng bn Lng ln bn ty thuc vo nhu cu ln ca cy trng. Cc loi cy trng khc

nhau c nhu cu ln khc nhau. Hiu qu s dng phn ln ch t cao khi cy trng

c cung cp y v kp thi lng ln cho cy.

su bnDo ln d ha tan trong cc loi phn ln rt nhanh chng tham gia phn ng vi

cc cation trong dung dch t, vi cation v anion trn b mt keo hoc cc hp cht

hu c trong t nn ln t di chuyn trong t v khng xa so vi v tr bn ban u.

Do , bn su vo v tr gn vi r non ang pht trin c xem l phng thc chyu nng cao hiu qu s dng phn ln.

V tr bnc im ra r sm ca cc loi cy trng khc nhau c ngha ln trong vic xc

nh v tr bn phn ln. Nu r ci xut hin sm v pht trin mnh nh cc loicy trng: bng, thuc l v phn ln cy h u ly ht th v tr bn ph hp nht l

ngay bn di ht ging. Nu cc loi cy trng m r bn hnh thnh sm nh cc

loi cy h ha tho th bn xung quanh v tr pht trin ca h r l tt nht.

Cch bni vi cc loi cy c gieo theo hng th nn bn phn ln theo hng hoc theo

hc. Khong cch gia cc hng cng rng, u th ca phng thc bn ny cng ln

so vi phng php bn ri u ra rung v hn ch c c hi tip xc ca phnln vi t v lm gim kh nng gi cht ln trong t.

Thi im bn hn ch kh nng gi cht v thoi ha ln, ng thi m bo cung cp kp thi

ln cho cy, phn ln nn c bn lt. i vi cy trng cn nn bn cng vi ht khigieo, cn i vi la th bn 1 ngy trc khi s hoc cy.

Dng ln bnHiu qu s dng ln trong phn ln ph thuc rt ln vo kh nng ha tan ca ln

trong t. M kh nng ny li b chi phi rt ln bi chua ca t. Trn t chua,hin tng thoi ha ln xy ra rt mnh v hn ch ng k vic thu ht ln ca cy.

Trn t ny, nu khng c bn vi ci to trc th hiu qu s dng ln ca cytrng rt thp. Trong khi , trn t c pH thp,vic s dng cc loi phn ln c tnh

kim nh phn ln nung chy l i c tc dng rt tt. Do c hm lng CaO cao nn khi

bn phn ny vo t lm cho chua ca t c ci thin r rt. L loi phn ln


51/108

50

khng tan trong nc nhng li tan trong axit yu, phn ln nung chy khi bn vo t

chua li c hiu qu rt r do ln c ha tan mc cao.

Bng 10. Hiu lc ca cc dng phn ln i vi c ph trn t bazan

Cng thc

NS qu ti, trung bnh

1994 - 1996

Hiu sut kg

nhn/kg P2O5

Tn/ha %

Nn (250 kgN + 200 kgK2O/ha 10,82 100,0

100% ln nung chy (Pt) 11,82 109,3 2,66

100% Supe ln (Ps) 12,45 115,0 3,5850% Pt + 50 % Ps 13,92 128,7 6,67

75 % Pt + 25 % Ps 13,47 124,5 5,58

Ngun:Lng c Loan, 1997

V vy, nng cao hiu qu s dng phn ln, vic chn dng phn ln ph hphoc bn kt hp cc loi phn ln vi nhau bn trn cc loi t khc nhau l rt cn thit.

2.7. Vai tr ca cc yu t i km vi ln trong phn bn

Trong cc dng phn ln, ngoi yu t chnh l ln, khi bn vo t, mt s cc

nguyn t dinh dng khc cng ng thi c b sung vo t v mt chng mcno gp phn gip cho cy trng sinh trng, pht trin tt v cho nng sut cao.

Phn super ln n, ngoi u im l ha tan c trong nc, cy trng c ths dng d dng, loi p hn ny cn c u th so vi cc dng phn ln khc nhs cmt ca lu hunh trong phn. Phn super ln n v vy th hin hiu qu cao khi bncho cc loi t ngho lu hunh, cho cc loi cy c nhu cu v lu hunh. Ngay c

trn t mn, dng phn ny cng th thin tnh u vit so vi cc loi phn khc nhCa SO4 trong thnh phn ca phn.

Trong khi trn t bc mu, ra tri Ca v Mg mnh, phn ln nung chy lith hin hiu qu rt r nhs c mt ca 2 nguyn t ny trong thnh phn ca phn.

Cng nh s c mt ca 2 nguyn t ny m phn ln nung chy cng th hin hiuqu cao trn t phn, t ly tht.2.8. Cn i m : ln

Trong tt c cc trng hp, cc dng phn ln ch pht huy c hiu qu khi

t c m cn i vi lng ln c bn vo v ln ch pht huy c tcdng khi c bn cn i vi m.


52/108

51

2.9. Vn bn ln ci to v bn ln duy tr

Bn phn duy tr l bn lng phn ln va b p lng ln cy trng ly i

hng nm m bo cn bng dinh dng ln trong t. Lng ln bn duy trthng ph thuc vo nhu cu ln ca cy t nng sut theo mong mun v lng

ln m t c th cung cp cho cy.

Bn ci to l bn mt lng ln ln nng cao ng k lng ln trong t,thm ch c th lm thay i cp ph nhiu v ln ca t hoc lm bo ha kh

nng hp th ln ca t cc nm v sau ch cn bn ln mc duy tr.C nhiu khuyn co l ch cn bn mt lng ln ln vo u chu k lun canh

cho cy c nhu cu ln cao, sau ch cn bn thm m v kali trong sut c chu k.Khuyn co ny da trn kh nng di chuyn thp ca ln trong t v l thuyt cavic bn phn ci to.

Tuy nhin, vic t ngt nng cao hm lng ln d tiu trong t c th nh

hng n kh nng di ng ca mt s nguyn t dinh dng v gy trng i cho victhu ht cc nguyn t ny ca ca cy (Zn v Mn) hoc c th lm tng kh nng hatan ca mt s nguyn t nh Cd, khng c li cho sc khe ca ngi v gia sc nunguyn t ny c tch ly trong nng sn phm.

Nhiu kt qu nghin cu cng cho thy hu ht cc loi cy trng khng htqu 10 13 % ln trong phn bn v ch cn gi cho ln d tiu trong t mc

khong 0,2 ppm hoc cht t l cy trng c th t nng sut ti a. V vy, vn bn ng lc v bn lin tc (hng v) lm tng ln d tiu l bin php c coi l

kh hp l.

CH 4KALI V PHN KALI

Bi 1. Kali trong cy, trong t v qu trnh chuyn ha kali1. Kali trong cy1.1. T l kali trong cy

Trong cy, kali bin ng t 0,5 6 % cht kh.

Lng kali trong cy rt khc nhau v ty thuc vo:

Loi cy trng. Cc loi cy nh hng dng, thuc l, cy c c c t l kalitrong cy cao nht, dao ng t 4 6 %.

Cc b phn khc nhau ca cy nhng nhn chung t l kali trong thn l thngcao hn trong r, ht hoc trong c. Trong rm r ng cc, K2O t n t l 1 1,5 %

trong khi t l ny ch l 0,5 % so vi trng lng cht kh.


53/108


54/108

53

ha cc protein v cc cht keo khc trong t bo khin cc chc nng ni bo c

pht trin bnh thng.

Tng kh nng thm thu nc qua mng t bo, iu chnh pH v lng nc kh khng. Kali mt mt do lm tng p sut thm thu m tng kh nng ht nc car, mt mt iu khin hot ng ca kh khng khin cho nc khng b mt qu mc

trong lc gp kh hn. Nhvic tit kim nc nn cy c th quang hp c ngay c

trong iu kin thiu nc.

Hot ha enzim xc tin qu trnh quang hp v tng hp hydratcacbon. Kali cth hot ha c 60 loi enzim trong c th thc vt. Trong hot ng hot ha, kali

va ng vai tr nh mt coenzim, va ng vai tr nh mt cht xc tc.

Ci thin kh nng quang hp. Kali trung ha ngay c cc axit ca chu trnhKrebs nm trong cc np gp ca cc th ht. Kali len li vo trong lng cc phin lclp, li cun cc sn phm ph ca qu trnh quang hp lm cho n khi b li khin

cho qu trnh quang hp c lin tc.

Kali nhtrng thi hydrat ha, c th ln li vo gia cc bo quan trung hacc axit ngay trong qu trnh c to thnh khin cho cc a xit ny khng b li dovy kali c tc dng kch thch qu trnh h hp.

Kali ng vai tr c bn trong vic phn chia t bo Do tc ng n qu trnh quang hp v h hp nn kali c nh hng tch cc

n vic trao i m v tng hp protein. Kali c tc dng gii c m cho cy. Tng cng kh nng chu hn, chu rt do t bo cha nhiu ng hn v lm

tng p sut thm thu trong t bo.

Kali c tc dng lm tng b dy ca m c gii v to iu kin thun li chovic pht trin cc b mch v vy lm cho cy c kh nng chng cao.

Tng kh nng chng chu su bnh h i ca cy trng Lm tng ln ca ht, ci thin cht lng qu v rau


55/108

54

Bng 11. nh hng ca cc dng phn kali bn n nng sut v cht lng khoai ty

Nng sut c

ti

Hmlng

tinh bt

Hmlng

ncNng sut tinh

btCng thc th

nghim Tn/ha % % % tn/ha %

i chng 22,1 100 61,3 60,1 5,41 100KCl 28,4 128 62,0 59,7 7,08 131

K2SO4 25,8 116 62,6 59,1 6,59 122

1/2 KCl + 1/2

K2SO4 26,8 119(Lng kali bn: 265 kg K2O/ha)Ngun:Lu Jian wei v cc cng s, 2001

1.4. Biu hin thiu ht kali trong cy

Thiu kali, quang hp gim m h hp tng nn thiu kali nng sut gim r rt.Thiu kali, l a vng dc mp l, chp l chuyn nu, sau cc triu chng

ny dn pht trin vo pha trong theo chiu t chp l trxung, t mp l trvo.

Cy pht trin chm, ci cc, thn yu, cy d b ng. Ht v qu b teo tht li.Thiu kali, hm lng vitamin trong qu gim, hm lng ng trong ma t

thp.C lm thc n gia sc thiu kali c cht lng km c th c nh hng xu

n sc kho gia sc v cc hp cht m phi protit nh cc amin, amit r t c th bphn hy, y NH3 vo d c.

Cy ch th thiu kali: Khoai ty, thuc l, bng, c chua, u

2. Kali trong t2.1. T l kali trong t

Trong t, tng lng kali thng ln hn rt nhiu so vi m v ln. V tri

t cha 1,9 % K v 0,11 % P.

Hm lng kali trong t rt khc nhau ty thuc vo loi t v c th dao

ng t vi trm kg/ha trn t ct c thnh phn c gii nh n khong 50 tn/ha

trn t c thnh phn c gii nng, giu st.

Hm lng kali trong t cn ph thuc vo thnh phn m. t hnh thnh

trn m giupenpat, muscovit, biotitthng cha nhiu kali.

t phong ha mnh ngho kali hn t tr. Hm lng kali trong t t lnghch vi mc phong ha. t phong ha mnh thng ngho kali.


56/108

55

C 2 im khc bit gia ka li trong t so vi m v ln, l:

Kali trong t ch c dng v c Kali c phn b rt ng u theo phu din t v trong mt vi trng hp,

kali nhng tng su ca t cn cao hn tng t mt.2.2. Dng kali trong t

Trong t, kali tn ti 4 dng bao gm:

Kali trong khong nguyn sinh. Kali b c nh trong tinh tng khong st. Kali hp ph trn b mt keo (kali trao i) Kali ha tan trong thnh phn cc mui khong trong dung dch t.

Cc dng kali trong t c m i lin h cht ch vi nhau v c th hin hnh

di y.

B sungCy ht

Trao i nhanh

Gi i phng chm b c nh Gi i phng nhanhhoc gi cht

Hnh.3. Cc dng Kali trong tNgun. Prasad v J. F. Power, 1997

Nc ti ugia sc

Phn kali

Ra tri Kali trong dungdch t

Kali trao i c hp ph trn b mt keo st v thngchim 1 % kali tng s

Khong micaIllit Illit b thoi

ha6 8 %K nra

3 5%K

K khng trao i hockali b c nh bi mt

s khong st


57/108

56

Trong t lun c s chuyn ha ln nhau gia cc dng kali ni trn theo mt cn

bng ng. Kali trong thnh phn m c th chuyn dn sang dng trao i ri i

vo dung dch t, hoc ngc li, kali t dung dch t cng c th b nht li trongmng li tinh th khong st v khng tham gia cung cp thc n cho cy. Ngoi ra,cc khong st cng c th chuyn ha ln nhau.

2.3. Kh nng cung cp kali ca t Vit Nam

Trong t Vit Nam, hm lng kali c dao ng ln khng ch gia cc loi

t m ngay c trong cng mt loi t (Nguyn Vn Chin, 1999). S din bin cc

dng kali ca chng khng ph i lc no cng ng nht, c nhng loi t c K tngs cao nhng K hu hiu v K hu hiu trc tip li khng cao hoc ngc li. V thvic nh gi kh nng cung cp kali ca t cho cy trng phi da trn c 3 dng kalitrn. K tng s trong t ni ln tim nng cung cp kali lu di ca t, nhng nu ch

da vo kali tng s nhiu khi chng ta li mc sai lm trong vic nh gi nhu cubn phn kali cho cy trng, c bit trong mt nn nng nghip thm canh bn vng.V d nh ph sa mt s con sng min Trung mc d c kali tng s cao nhng kalihu hiu v kali hu hiu trc tip li ch mc trung bnh hoc thp. iu c

ngha l lng kali cn thit cung cp y ngay cho cy trng li thiu. Ngc linu ch da vo kali hu hiu v kali hu hiu trc tip m nh gi kh nng cung cp

kali ca t cng bt cp. V d nh trn t bazan trng c ph thm canh, kali huhiu v kali hu hiu trc tip trn loi t ny mc cao nhng khng ph i do bn

cht ca t m do kt qu ca vic bn kali lin tc v mc cao trong qu trnh thmcanh cy trng ny v qu trnh chuyn ha kali cc dng ha tan hay sang dng trao

i hoc kh trao i xy ra vi cng yu. V th v lu di, trn loi t ny vncn bn kali th cy trng mi c kh nng cho nng sut cao.

Da trn kt qu nghin cu ca mnh, tc gi Nguyn Vn Chin (1999) chia cc loi t theo kh nng cung cp kali nh sau:

Nhm c tim nng cung cp kali cao gm t mn ven bin, t phn Nhm c tim nng cung cp kali kh: t ph sa sng Hng Nhm c tim nng cung cp kali trung bnh: t chim trng, ph sa mt s

con sng min Trung v sng Thi Bnh

Nhm c tim nng cung cp kali thp: t bazan, t vng trn vi, t vng trn granit

Nhm c tim nng cung cp kali rt thp: t phin thch st, t vng trnmica, t xm bc mu v t ct bin.


58/108

57

2. 4. Qu trnh chuyn ha kali trong t

2.4.1. Qu trnh thoi ha (gi cht) kali trong t

* Khi nimQu trnh thoi ha (gi cht) kali trong t l qu trnh trong cc dng kali

ha tan v kali trao i b chuyn ha thnh dng khng trao i

* C ch tin hnh: kali t dung dch t c th b nht li trong mng li tinh thkhong st.

* Cc yu tnh hng n qu trnh gi cht (thoi ha) kali

Khong stLng kali b gi cht trong t nhiu hay t ph thuc vo hm lng keo st

c trong t. Hm lng khong st cng cao, lng kali b gi cht cng ln. Lin

quan n dng keo st th cc loi keo nh illit, vermiculit, smectit c kh nng gi cht kali cao, trong khi kaolinit gi kali vi lng khng ng k.

pH tS hin din ca hydroxit nhm trong t trong iu kin t chua s ngn cn

s ph hy cc lp silicat trong cc khong st v v vy ngn cn s gi cht kali.

Khi pH t tng s lm tng in tch m ca cc xt v hydroxit Fe v Al v

kt qu l lm tng kh nng hp ph kali v lm gim kali ha tan trong dung dch t.

V nh vy, tng pH t s lm tng k nng c nh kali trong t.

Tnh trng m v kh ca tLng kali b gi cht trong t tng khi t kh, tng gp 2 3 ln so vi t

trng thi m. Tuy nhin, khi t t trng thi m chuyn sang kh, c bit l tngcanh tc vi hm lng kali mc thp v trung bnh th li lm tng hm lng kali

trao i trong t.

Lng phn kali bn b sung vo tBn mt lng kali ln vo t nhn chung s lm tng s c nh kali trong t

lm cho s cn bng gia kali ha tan v kali khng trao i b y sang hng c nh. Lun phin m v kh

Khi t ang m m kh i th cc loi t c c hm lng kali trao i cao

th qu trnh kh t s ko theo vic c nh kali

Mn trong tS c mt ca mn lm tng hot ca c Ca2

+ v K+ lm cho kali t b gi cht

hn.

* ngha ca qu trnh thoi ha (gi cht kali ) i vi s thu ht kali ca cy v hiuqu s dng phn kali.


59/108

58

Qu trnh ny nhn chung c nh hng bt li i vi vic cung cp kali chocy trng. Tuy nhin, qu trnh ny cng c xem l c li v s gp phn lm gim

s ra tri kali v lm tng lng kali d tr trong t. Ch lng bn v phng php bn cc loi phn kali

2.4.2. Qu trnh gi i phng kali* Khi nim

Qu trnh gii phng kali trong t l qu trnh trong cc dng kali khng

trao i chuyn ha thnh dng trao i

* C ch tin hnh

Di nh hng ca nc v axit cacbonic ha tan trong nc, nhit v visinh vt ortoclase, kali trong thnh phn cc khong c gii phng ra v cung cp dn chocy.

KAlSi3O8 + HOH KOH + HAlSi3O8

KAlSi3O8 + H2CO3 K2CO3 + Al2O36SiO2 .H2O

* Cc yu tnh hng n qu trnh gi i phng kali

Nhit S gii phng kali trong t tng ln khi nhit tng.

Lun phin m v khKhi t ang m b kh i th cc loi t c hm lng kali trao i trung bnh

hay thp c hin tng tng kali trao i.

Vic bn vi vo tTrong trng hp keo t bo ha kali v t c bn vi dng CaSO4, cc

cation K+ hp ph s c Ca2+ thay th v i vo dung dch t.

H+ Ca 2+

K+ H+

[K] K+ + CaSO4 [K] K+ + K2SO4

K+ K+

K+

S ra tri kaliLng kali b ra tri nhiu hay t ph thuc vo lng, thi gian v cng ma.

Trong nhng nm t ma, trn t ct, lng kali b ra tri vo khong 19 kg/ha/nm

v tng ln 57 kg/ ha/ nm trong nhng nm c lng ma t 370mm/nm (Prasad vJ.F. Power, 1993) c n 50 60 % lng kali bn vo t Costa Rica b ra tri.


60/108

59

Bn vi hp l c th lm gim s ra tri kali nh lm tng lng kali c c

nh trong t.

Bi 2. Cc loi phn kali

1. Phn kali cng nghip1.1. Kali clorua (MOP)

KCl l loi phn kali c s dng rng ri nht trn th gii. Hin nay phnKCl chim 90 % sn lng phn kali tiu th trn th trng th gii. KCl l loi qung

c nhiu mt s quc gia nh Nga, M, Canada v c. Sn lng ca KCl thngln gp 20 ln so vi K2SO4

* Tnh cht

Cng thc phn t: KCl

Hm lng Kali: 50 52 % K hoc 60 63 % K2O

Mu: trng, hng, T trng khi: 800 900 kg/m3

Cu trc: tinh th* Chuyn ha trong t

K+

K]H+ + KCl K]K+ + AlCl3 + HCl

Al3+ K+

K+

Ca2+ K+

K]Ca 2 + + KCl K]K+ + CaCl2Ca2+

*S dng

- C th s dng bn lt, bn thc vo t hoc ha vo nc phun qua l.


61/108


62/108


63/108

62

im h r cy trng cn phi c lu xc nh su bn ph hp, gip cy c

th ht kali mt cch trit hn.

i vi cy c r n ln th c th cn b sung thm mt ln kali vo la r phttrin mnh trn b mt: cui thi k nhnh ca la.

S hin din ca Cl- trong KCl c kh nng c ch pht trin mt s loi bnh

nh bnh thi li v b ng v vy rt thch hp bn cho cy trng ny.K2SO4 rt thch hp bn cho khoai ty v c kh nng lm tng nng sut tinh

bt v bn cho thuc l hn KCl v khi s dng KCl cho thuc l s lm gim kh nngchy ca l.

2.2.c im t ai

Dng khong trong t v thnh phn c gii tCc loi t giu cc khong nh iliit v monmoriolit, c thnh phn c gii nng

c kh nng c nh kali cao do vy ra tri kali trn t ny khng phi l vn nghim trng. Trn t ny, c th bn kali vi lng kh v gim s ln bn. Trn t

t ct giu kaolinit, s ra tri kali trong t xy ra mnh. V vy, phng php v

thi gian bn kali trn cc loi t ny c nh hng c bit ln n h

Documents

KHOA HOC PHAN BON-ghep