KHÔÙP PHAÂN LOAÏI BEÄNH KHÔÙP THOAÙI HOAÙ KHÔÙP Bs: Huyønh Thò Kim Anh

1

KHÔÙPPHAÂN LOAÏI BEÄNH

KHÔÙPTHOAÙI HOAÙ KHÔÙP

Bs: Huyønh Thò Kim

Anh

2

Phaàn 1: KHÔÙPI. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ KHÔÙP

1. Ñònh nghóa: Khôùp laø choã noái lieàn cuûa ít nhaát hai xöông

hay noùi caùch 1khaùc laø nôi caùc xöông lieân keát vôùi nhau nhôø caùc moâ lieân keát,

nhöõng moâ suïn vaø oå khôùp.

2. Caáu taïo:Moãi khôùp bao giôø cuõng coù 3 thaønh phaàn cô

baûn:

-Maët khôùp

-Bao khôùp

-OÅ khôùp

3

a. Maët khôùp: bao phuû baèng lôùp suïn trong

b. Bao khôùp: noái lieàn caùc ñaàu xöông vôùi nhau, ôû caùc khôùp ñoäng coù bao hoaït dòch naèm xen giöõa khôùp vaø gaân cuûa caùc cô laân caän bao khôùp neân laøm giaûm ñöôïc söï ma saùt cuûa gaân vaø bao khôùp.

Ñaïi ña soá caùc khôùp, bao khôùp coøn ñöôïc taêng cöôøng beân ngoaøi baèng caùc daây chaèng.

CAÁU TAÏO KHÔÙP ÑOÄNGCô

XöôngTuùi hoaït dòch

Maøng hoaït dòch

Hoaït dòch

Bao khôùp

SuïnGaân

4

c. OÅ khôùp: laø caùc khe keõ giôùi haïn bôûi caùc bao khôùp vaø suïn khôùp.

Trong oå khôùp coù dòch nhôùt do tuùi hoaït dòch tieát ra

Dòch nhôùt coù taùc duïng laøm nhôøn caùc suïn khôùp ñeå giaûm söùc ma saùt

5

Khôùp baát ñoäng

Khôùp baùn ñoäng

Khôùp ñoäng

3. Phaân loaïi

Döïa vaøo söï vaän ñoäng khôùp, chia ra:

3.1 Khôùp baát ñoäng (synarthrosis)

Khoâng coù oå khôùp, baát ñoäng hoaëc ít ñoäng veà maët chöùc naêng

3.2 Khôùp ñoäng (diarthrosis)Coù ñaày ñuû caùc thaønh phaàn caáu taïo cuûa khôùp vaø hoaït ñoäng veà maët chöùc naêng

3.3 Khôùp baùn ñoäng (amphiarthrosis)Laø loaïi khôùp naèm giöõa 2 loaïi treân, loaïi naøy coù bao khôùp sôïi nhöng khoâng coù bao hoaït dòch

6

4. Chöùc naêng cuûa khôùp

Trong cô theå con ngöôøi khôùp coù ba chöùc naêng quan troïng:

• Hoã trôï cho söï oån ñònh vò trí cuûa cô theå

• Tham gia vaøo vieäc di ñoäng caùc phaàn cô theå vaø töông hoã laãn nhau

• Chuyeån ñoäng cô theå ñeå di chuyeån trong khoâng gian

7

Caùc beänh khôùp raát ña daïng

Ñeå thuaän tieän chaån ñoaùn, Hoäi nghò Noäi khoa toaøn quoác thaùng 5/1976 ñaõ thoâng qua 1 baûng phaân loaïi caùc beänh khôùp nhö sau:

Phaàn 2: PHAÂN LOAÏI BEÄNH KHÔÙP

8

Bệnh khớp do viêm Bệnh khớp không do viêm

Thấp ngoài khớpBệnh khớp do nguyên

nhân ngoài khớp

9

A.Vieâm khôùp do thaáp (Arthrite rhumatismale)

Beänh khôùp do vieâm

1. Thaáp khôùp caáp2. Vieâm khôùp daïng thaáp3. Vieâm coät soáng dính khôùp4. Vieâm khôùp thieáu nieân5. Thaáp khôùp baùn caáp6. Caùc theå ñaëc bieät

10

6) Caùc theå ñaëc bieät Vieâm khôùp vaûy neán Felty Vieâm khôùp hay taùi phaùt Traøn dòch khôùp khoâng lieân tuïc Thaáp goác chi ngöôøi giaø Sjogren Gougerot Jaccoud Loaïi khaùc


11

B.Vieâm khôùp do nhieãm khuaån (Arthrite septique)

1. Lao khôùp (coät soáng vaø caùc khôùp khaùc)2. Vi khuaån (tuï caàu, laäu caàu, caùc loaïi khaùc)3. Virut 3.1 Vieâm khôùp Reiter (hoäi chöùng maét- nieäu

ñaïo- khôùp)

3.2 Behcet 3.3 Caùc loaïi khaùc4. Kyù sinh truøng vaø naám


12

Beänh khôùp khoâng do vieâm

A. Thoaùi khôùp (arthrose, ostero arthritis)

B. Beänh khôùp sau chaán thöông

C. Dò daïng khôùp

D. Khoái u vaø loaïn saûn

13

A. Thoaùi khôùp (arthrose, osteroarthritis)

1. Thoaùi khôùp nguyeân phaùt (caùc vò trí)

2. Thoaùi khôùp thöù phaùt

3. Thoaùi khôùp toaøn theå


14

B.Vieâm khôùp sau chaán thöông

1. Traøn dòch, traøn maùu oå khôùp

2. Vieâm khôùp sau chaán thöông

3. Vieâm khôùp vi chaán thöông do ngheà nghieäp


15

C. Dò daïng khôùp

1. Di daïng coät soáng vaø ñóa ñeäm

2. Dò daïng khôùp haùng

3. Dò daïng khôùp goái

4. Dò daïng khôùp baøn chaân vaø ngoùn chaân

5. Caùc loaïi khaùc


16

D. Khoái u vaø loaïn saûn

1. U laønh vaø nang nöôùc2. U aùc tính (nguyeân phaùt vaø thöù phaùt)

3. Loaïn saûn vieâm suïn xöông

Beänh scheucrmann Hoaïi töû ñaàu xöông voâ khuaån

Beänh paget Loaïi khaùc: negener, beänh thôï laën


17

Bệnh khớp do nguyên nhân ngoài khớp

1. Beänh heä thoáng (Beänh taïo keo: Colagenose, connectivites)

2. Beänh chuyeån hoaù3. Beänh maùu 4. Thaàn kinh5. Tieâu hoaù6. Caän ung thö (para neùoplasique)

7. Caùc nguyeân nhaân khaùc

18

A. Beänh heä thoáng

1. Luput ban ñoû heä thoáng

2. Xô cöùng bì toaøn theå

3. Vieâm ña cô, vieâm da cô

4. Vieâm nuùt quanh ñoäng maïch


19

B. Beänh chuyeån hoaù

1. Beänh Guùt (Goutte, arthrite urica) -

beänh thoáng phong

2. Beänh da saïm naâu (Ochronose)

3. Voâi hoùa suïn khôùp (Chondro calcinose)

4. Caùc loaïi khaùc: Amiloide, xantomatose.


20

C. Beänh maùu

1. Beänh öa chaûy maùu (heùmophilie)

2. Beänh schonlein henoch

3. Nhieãm saéc toá saét

(Hemochromatose)



21

D. Thaàn kinh

1. Tabes (Giang mai thaàn kinh)

2. Roãng oáng tuyû (Seringomyelie)

3. Xô coät beân teo cô

4. Bens Soiidek



22

E. Tieâu hoaù1. Beänh ruoät2. Vieâm ñaïi tröïc traøng chaûy maùu3. Beänh Crohn4. Beänh Wipple5. Beänh gan6. Wilson7. Vieâm gan do virut8. Beänh khaùc: tuïy taïng …


23

F. Caän ung thö (para neùo plasique)

1. Pierre-Marie

2. Lôxemi caáp, Hodgkin

3. Carcinoid



24

G. Caùc nguyeân nhaân khaùc

1. Do taâm thaàn

2. Do thuoác, vacxin, huyeát thanh

3. Do hoaù chaát, chaát ñoäc

4. Do noäi tieát: ñaùi thaùo ñöôøng, to ñaàu

chi

5. Caùc loaïi khaùc: sacoit, beänh chu

kyø,beänh thieáu gamma globulin, …


25

Phaàn 3: Thoaùi hoùa khôùp

(osteoarthritis, osteoarthosis, degenerative, joint disease)

1. Ñònh nghóa• Laø 1 beänh khôùp thöôøng gaëp nhaát ôû

ngöôøi coù tuoåi.• Toån thöông ôû suïn khôùp – ñóa ñeäm.• Laø nguyeân nhaân gaây ñau vaø giaûm

vaän ñoäng ôû

52% soá ngöôøi > 35 tuoåi, 80% soá ngöôøi > 70 tuoåi.

A. Ñaïi cöông

26

2. Dòch teã Laø 1 beänh thöôøng gaëp nhaát Lieân quan chaët cheõ vôùi tuoåi Nguyeân nhaân gaây ñau, maát

khaû naêng vaän ñoäng vaø giaûm chaát löôïng soáng ôû ngöôøi

Laø nhoùm beänh ñoøi hoûi khaù nhieàu chi phí y teá

A. Ñaïi cöông

27

A. Ñaïi cöông

3. Phaân loaïi • Thoaùi hoaù töï phaùt:• Thoaùi hoaù thöù phaùt:Laøm naëng theâm thoaùi hoaù töï phaùt, thöôøng do caùc beänh lyù xöông khôùp maéc phaûi trong cuoäc ñôøi:

+ Chaán thöông + Dò taät baåm sinh maéc

phaûi + Caùc beänh chuyeån hoùa,

noäi tieát, loaïn döôõng. + Caùc beänh lyù vieâm khôùp + Caùc beänh vieâm khôùp

daïng thaáp

28

B. Cô cheá beänh sinh

1. Do cô ñòa: Di truyeàn, tuoåi, giôùi.

2. Vai troø cuûa caùc men tieâu protein: Bình thöôøng caùc men naøy ôû möùc caân

baèng. Khi bò taêng kích thích, caùc men seõ taêng

hoaït tính laøm teá baøo suïn bò hoaït hoaù vaø suïn

khôùp bò phaù huyû.

29

3. Vai troø cuûa caùc cytokines (caùc protein teá baøo mieãn dịch gửi ñi caùc tín hiệu từ teá baøo tới teá baøo ñieàu khieån phản ứng mieãn dịch)

+ Kích thích söï toång hôïp vaø tieát caùc men tieâu protein

+ Ngaên caûn söï toång hôïp proteoglycan cuûa caùc teá baøo suïn

+ ÖÙc cheá söï taùi taïo toå chöùc.

4. Vai troø cuûa yeáu toá phaùt trieån: Kích thích söï toång hôïp caùc proteoglycan

5. Vai troø cuûa aùp löïc: + AÛnh höôûng tôùi teá baøo suïn, gaây hö haïi teá baøo

suïn vaø huyû hoaïi caùc chaát caên baûn cuûa suïn khôùp

+ AÛnh höôûng tôùi khung collagen cuûa toå chöùc suïn

B. Cô cheá beänh sinh

30

C. Caáu truùc, chöùc naêng cuûa suïn vaø toån

thöông GPB

1

2 34

1

2

4

3

5

1. Caáu truùc

31

2. Chöùc naêng cuûa suïn khôùp

• Taïo neân söï trôn laùng treân beà maët cuûa khôùp, cuøng vôùi dòch khôùp, giuùp cho beà maët cuûa khôùp khoâng bò coï saùt vaøo nhau khi vaän ñoäng, caû khi chòu löïc.

• Laøm phaân taùn söï taäp trung cuûa caùc stress, baûo veä ñaàu xöông khoûi bò toån thöông khi khôùp chòu löïc


thöông GPB

32

3. Toån thöông cô baûn cuûa THK (toån thöông suïn khôùp hoaëc ñóa ñeäm coät soáng)

Giai ñoaïn 1: - Beà maët suïn bò aên moøn. - Phì ñaïi vaø taêng saûn suïn

khôùp. - Taêng dòch trong chaát caên

baûn cuûa suïn Giai ñoaïn 2: - Voâi hoaù beà maët tieáp xuùc

giöõa suïn vaø xöông. - Hình thaønh caùc veát nöùt

treân beà maët suïn (do maïch maùu töø toå chöùc xöông aên leân gaây xô hoaù toå chöùc suïn vaø aên moøn toå chöùc suïn- panus)

- Xô hoaù maøng hoaït dòch vaø bao khôùp.

Giai ñoaïn 3: - Toå chöùc suïn bieán maát,

coøn trô laïi toå chöùc xöông

Söï tieán trieån cuûa Thoaùi Hoaù Khôùp

XöôngSuïn

Suïn bieán maát

Taøn dö suïn

Söï huyû hoaïi lôùp suïn


thöông GPB

33

1. Daáu hieäu chung cuûa THK

1.1. Laâm saøng:* Ñau khôùp: + Coù tính chaát cô giôùi. + Thöôøng khoâng keøm theo caùc bieåu hieän

vieâm. + Vò trí caùc khôùp chòu söï tì ñeø.* Haïn cheá vaän ñoäng: “Daáu hieäu phaù gæ khôùp”* Bieán daïng khôùp* Caùc daáu hieäu khaùc: + Teo cô + Coù tieáng laïo xaïo ôû khôùp khi vaän ñoäng. + Traøn dòch khôùp

D. Trieäu chöùng LS vaø CLS

34

* Caùc daáu hieäu toaøn thaân:

Thöôøng khoâng naëng neà.

* Bieåu hieän cuûa caùc beänh lieân quan ñeán tuoåi khaùc:

Cao huyeát aùp Tieåu ñöôøng Loaõng xöông


35

1. Daáu hieäu chung cuûa THK

1.2. Caän LS + X-Quang: - Heïp khe khôùp hoaëc

heïp khe lieân ñoát coät soáng.

- Ñaëc xöông döôùi suïn. - Moïc theâm xöông (gai

xöông)+ Xeùt nghieäm:

- Thöôøng khoâng coù thay ñoåi CTM, VS, xeùt nghieäm thöôøng quy khaùc.

- Coù theå coù bieåu hieän cuûa caùc beänh keøm theo.

Gai xöông

Heïp khe khôùp

Ñaëc xöông döôí suïn


36

2. Thoaùi hoaù ôû 1 soá vò trí thöôøng gaëp

2.1 Thoaùi hoaù coät soáng coå

2.2 Thoaùi hoùa coät soáng thaét löng

2.3 Thoaùi hoaù khôùp goái


37

2.1 & 2.2 Thoaùi hoaù coät soáng coå, thaét löng

Daáu hieäu laâm saøng

ÑauCheøn eùp reã thaàn kinh

(Ñau thaàn kinh toïa)Coät soáng thaét löng

bieán daïng, veïo,Haïn cheá vaän doäng

Ñau vuøng coå gaùyNhöùc ñaàu, choùng maët…Cheøn eùp ñaùm roái thaàn

kinh caùnh tay (Teâ tay)• Coät soáng coå bieán daïng,

veïo, haïn cheá vaän doäng

Thoaùi hoùa coät soáng thaét löng

Thoaùi hoaù coät soáng coå


38

CAÙC ÑOÄNG MAÏCH CUÛA NAÕO VAØ MAØNG NAÕO

39

Daáu hieäu X Quang

Caùc loaïi toån thöông ñóa ñeäm

Ñóa ñeäm bình thöôøng

Ñóa ñeämbò thoaùi hoaù

Ñóa ñeämphình ra

Ñóa ñeämbò thoaùt vò

Ñóa ñeämbò heïp

Ñóa ñeämbò thoaùi vò vôùisöï hình thaønh

gai xöông


40

2.2 Thoaùi hoaù khôùp goái

Phaàn suïn bò aên moøn

Phaàn xöôngloä ra

Gai xöông

Phaàn suïn cheâm trongbò aên moøn

- Ñau

- Haïn cheá vaän

ñoäng

- Coù daáu hieäu keït

khôùp

- Coù theå coù tieáng

laïo xaïo

- Khôùp goái söng

- Teo cô ôû maët

tröôùc ñuøi


41

E. ÑIEÀU TRÒ

1. Muïc ñích ñieàu trò:

Loaïi tröø caùc yeáu toá thuùc ñaåy quaù trình thoaùi hoaù

Giaûm ñau , khaùng vieâm

Baûo veä suïn khôùp

Giöõ gìn, duy trì chöùc naêng vaän ñoäng cuûa khôùp

42

2. Ñieàu trò cuï theå2.1 Loaïi tröø caùc yeáu toá thuùc ñaåy quaù trình

thoaùi hoaù– Caûi taïo cô ñòa, duy trì neáp soáng treû trung laønh

maïnh, vaän ñoäng thöôøng xuyeân.– Phaùt hieän vaø ñieàu trò sôùm caùc dò daïng baåm

sinh– Ñieàu trò sôùm vaø tích cöïc caùc beänh lyù vieâm

khôùp– Giaûm caân naëng, thay ñoåi ñieàu kieän laøm vieäc,

thay ñoåi thoùi quen xaáu– Ñieàu chænh caùc noäi tieát toá– Ñieàu trò tích cöïc caùc beänh lyù keøm theo

( Loaõng xöông)

E. ÑIEÀU TRÒ

43

2.2 Giaûm ñau , khaùng vieâm– Khôùp nghæ ngôi khi ñau, vaän ñoäng

nheï nhaøng– Xoa boùp, vaät lyù trò lieäu, chaâm cöùu…– Caùc thuoác giaûm ñau ñôn thuaàn

(Paracetamol…)– Caùc thuoác khaùng vieâm khoâng coù

Steroid (Ibuprofen, Diclofenac…)– Chích thuoác vaøo khôùp:

• Corticosteroid• Hyaluronic acid

E. ÑIEÀU TRÒ

44

2.3 Baûo veä suïn khôùp2.3.1 Glucosamin sulfat• Lieàu duøng: 500-1000 mg x 2laàn/haøng ngaøy• Cô cheá:

– Kích thích teá baøo suïn saûn xuaát proteoglycans– Kích thích saûn xuaát Collagen, baûo veä söï ñaøn hoài

cuûa suïn khôùp – Laø thaønh phaàn chính cuûa dòch khôùp– Boâi trôn maët khôùp– Dinh döôõng cho suïn vaø giuùp taùi taïo suïn khôùp– Laøm giaûm trieäu chöùng ñau cuûa thoaùi hoaù khôùp

2.3.2 Chondroitine sulfat • Lieàu duøng: 400-800 mg x 2 laàn/haèng ngaøy• Cô cheá:

– Kích thích teá baøo suïn saûn xuaát proteoglycans– Huùt nöôùc trong phaân töû proteoglycans – Dinh döôõng cho suïn– Baûo veä suïn baèng caùch öùc cheá caùc men tieâu

protein (MMPs)

E. ÑIEÀU TRÒ

45

2.3.3 Hyaluronic acid (HA) chích noäi khôùp

Thuoác hoaït ñoäng bôûi 3 cô cheá:- Bao phuû vaø boâi trôn beà maët suïn khôùp- Ngaên caûn söï maát proteoglycan - Taêng cöôøng cheá tieát HA töï do bôûi caùc teá

baøo maøng hoaït dòch

2.3.4 Duy trì cheá ñoä aên ñaày ñuû dinh döôõng ( ñaëc bieät laø protid) khoaùng chaát ( Calci, phospho) Vitamin (D,C, E vaø nhoùm B…) tinh chaát suïn (Cartilage, Satilage)

E. ÑIEÀU TRÒ

46

3. Giöõ gìn, duy trì , caûi thieän chöùc naêng vaän ñoäng cuûa khôùp

Taäp vaän ñoäng khôùp vaø coät soáng thöôøng xuyeân

Thöïc hieän cheá ñoä tieát kieäm khôùp – traùnh ñöùng laâu…

Ñieàu trò ngoaïi khoa ñöôïc aùp duïng ñeå söûa chöõa caùc bieán daïng cuûa khôùp

Noäi soi khôùp (ñeå chaån ñoaùn vaø ñieàu trò)– Ñaùnh giaù tröïc tieáp toån

thöông– Bôm röûa oå khôùp– Caáy suïn vaø gheùp suïn

E. ÑIEÀU TRÒ

Phaãu thuaät thay khôùp nhaân taïo

47

F. PHOØNG BEÄNH

Maëc duø thoaùi hoaù khôùp laø 1 quaù trình beänh khoù traùnh khoûi ôû ngöôøi lôùn tuoåi nhöng döï phoøng vaãn raát quan troïng vì noù coù theå ngaên ngöøa, haïn cheá caùc yeáu toá thuùc ñaåy, laøm quaù trình thoaùi hoaù xaûy ra chaäm hôn, muoän hôn vaø nheï hôn.

- Choáng caùc tö theá xaáu trong sinh hoaït - Taäp theå duïc haøng ngaøy vaø giöõa caùc giôø lao

ñoäng- Traùnh caùc ñoäng taùc quaù maïnh, ñoät ngoät, sai tö

theá- Phaùt hieän vaø ñieàu trò sôùm caùc dò taät, di chöùng

taïi khôùp vaø coät soáng- Baûo ñaûm cheá ñoä dinh döôõng ñaày ñuû, caân ñoái,

traùnh dö caân, beùo phì. Ñaëc bieät boå sung Calci, Phospho, Vitamin nhoùm B,C,D…

48

F. PHOØNG BEÄNH

49

F. PHOØNG BEÄNH

Xoay coå Gaäp coå

Nghieâng coå

50

F. PHOØNG BEÄNH

Hít töôøng

51

F. PHOØNG BEÄNH

52

F. PHOØNG BEÄNH

TAÄP ÑAÀU GOÁI VAØ MAÉC CAÙ

53

F. PHOØNG BEÄNHTAÄP HOÂNG

54

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Noäi khoa cô sôû – Tröôøng Ñaïi hoïc Y Haø Noäi – Nhaø xuaát

baûn y hoïc 2001 (trang 361 -375)

2. Beänh hoïc noäi khoa taäp 2 – giaùo sö Ñaëng Vaên Trung

(trang 142- 145)

3. Beänh khôùp – giaùo sö Traàn Ngoïc AÂn, nhaø xuaát baûn y

hoïc

4. Beänh hoïc 1 soá beänh lyù cô xöông khôùp thöôøng gaëp –

Nhaø xuaát baûn y hoïc 2006 (trang 7 – 50, trang 129 -142)

5. Ñieàu trò hoïc noäi khoa taäp 1 – tröôøng ÑH Y Haø Noäi, nhaø

xuaát baûn y hoïc 2004 (trang 218 – 225)

6. Hình aûnh ñöôïc tham khaûo trong Google theo ñia chæ

http://www.google.com/imghp?hl=en&tab=wi&q=

Documents

KHÔÙP PHAÂN LOAÏI BEÄNH KHÔÙP THOAÙI HOAÙ KHÔÙP Bs: Huyønh Thò Kim Anh