KimiA 10 - Albasalbas.al/udhezuesat/Libri_Mesuesit-Kimia_10.pdf · Më shumë njehsime në kimi 70 Titullimi ... - harton një projekt me faza të menaxhuara mire (individualisht

Shtpia botuese Albas

Libr msuesi pr tekstin shkollor

KimiA10

pjesa I

Msc. Odeta BylykuValbona Karalliu

Ilda Tomini

Botues:Latif AjruLLAirita Petro

redaktore Dorina BAshA

Arti grafik:ela LumAni

Albas, 2017

shtpia botuese Albas

n tiran: rr. Donika Kastrioti, pallati 14, ap. 4D.

tel: 00355 45800160; e-mail: [email protected]

n tetov: rr. ilinden, nr. 105

tel: 00389 44 344 047; e-mail: [email protected]

n Prishtin: rr. muharrem Fejza, p.n.

tel: 00377 45 999 770

e-mail: [email protected]

shtypur n shtypshkronjn:DeAPrint

3

Hyrje

Libri i msuesit KimiA 10 sht nj tekst, i cili ndihmon pr zbatimin me sukses

t programit t miratuar nga ministria e Arsimit dhe e Sportit.

Libri prmban:

- planin msimor t zbrthyer me tremujor, prkatsisht tremujori i

par (shtator-dhjetor); tremujori i dyt (janar-mars) dhe tremujori i tret

(prill-qershor) dhe t hartuar mbi baz t kompetencave msimore;

- ort e msimit me rubrikat prkatse q prfshijn: tematikn, temn

e ors s msimit, situatat e t nxnit, kompetencat e t nxnit,

kompetencat e fushs sipas tems msimore, lidhjen me fushat e tjera

ose temat ndrkurrikulare, fjalt ky, burimet dhe materialet msimore,

organizimin e ors s msimit dhe veprimtarit e nxnsve.

Pr realizimin e ors msimore, i sht dhn rndsi realizimit t eksperimenteve

si nj mnyr efikase n ndihm t t nxnit, metodiks s realizimit t tyre.

sht pasur parasysh dhe platforma digjitale, pr t ciln shpesh msuesi/ja do

t gjej orientim, si mund ta zbatoj me produktivitet n faza t ors ose pr nj

tem t plot.

Ort e msimit jan konceptuar dhe jan organizuar me metodat t larmishme

t msimdhnies me n qendr nxnsin.

Shpresojm q ky tekst t ndihmoj pr t arritur rezultatet e dshiruara n

msimin e lnds s kimis.

Libr msuesi pr tekstin Kimia 10

4

PrMBAjTje Gjendjet e lnds 22

Ndryshimet e gjendjes s lnds 23

Kromatografia n letr 25

Proceset e filtrimit, kristalizimit, distilimit t thjesht dhe t thyesuar 26

Pastrtia e substancave dhe ndarja e tyre nga przierjet 27

Teknika pr prftimin e substancave t pastra 29

Atomi 30

Izotopet 31

Struktura elektronike dhe Tabela Periodike 34

Elementet, prbrjet dhe przierjet 36

Metalet dhe jometalet 37

Pyetje prmbledhse 39

Lidhja jonike 40

Lidhja kovalente. Molekulat e thjeshta 42

Lidhja kovalente (2) 43

Jonike apo kovalente? 44

Strukturat kovalente shum t mdha 45

Lidhjet metalike 47

Prsritje pr kapitullin 3 48

Formulat kimike 50

Shkrimi i formulave kimike 51

Barazimet kimike 53

Barazimet kimike (m shum) 54

Ushtrime pr kapitullin 4 (Formulat dhe barazimet kimike) 55

Projekt Radioaktiviteti 57

Masat vepruese (reaktantt) 58

Njehsimet kimike 60

Sa produkt prftohet? 62

Sa produkt prftohet? 64

Prqindja dhe vllimet 65

Rendimenti dhe pastrtia 68

M shum njehsime n kimi 70

Titullimi 71

Prsritje kreu 5 Njehsimet n kimi 73

Elektroliza 75

M shum pr elektrolizn 77


5

Shpjegimi i elektrolizs 79

Pastrimi i bakrit 81

Veshja elektrolitike (elektrogalvanizimi) 83

Prodhimi i aluminit 84


Shndrrimet fizike dhe kimike 88

Kalimi i energjis n reaksionet kimike 90

Lndt djegse dhe energjia q lirojn ato 91

Energjia e prodhuar nga celulat elektrokimike 93

Celulat me lnd t djegshme 95


Studimi i shpejtsis s reaksionit kimik 99

interpretimi i rezultateve 101

Siprfaqja dhe shpejtsia e reaksionit 103

Prqendrimi dhe shpejtsia reaksionit 106

Shpejtsia dhe temperatura e reaksionit 108

Reaksionet fotokimike 110

Prsritje kapitulli 8 Shpejtsia e reaksionit kimik 113

Reaksionet e kthyeshme 115

Zhvendosja e ekuilibrit 116

Reaksionet redoks 118

M shum pr reaksionet redoks 119


Aciditeti dhe alkaliniteti 123

Vetit e acideve 125

Bazat 127

M shum rreth acideve dhe bazave 129

Oksidet 131


TEZA 1 135

TEZA 2 136

TEZA 3 137


6


7

Plani vjetor2016 - 2017 Kimia 10

FUSHA: SHKENC

LNDA: KIMISHKALLA V

KLASA X

VITI SHKOLLOR: 2016-2017

Plani analitik

36 jav x 2 or = 72 or

NJOHURI T REJA 58 ORPRPUNIM NJOHURISH 14 ORNGA KTO: PRSRITJE 4 OR

EKSPERIMENTE 4 OR

TESTIME 3 OR

PROJEKTE 3 OR

GJITHSEJ 72 OR MSIMORE


8

Rezultatet kRyesoRe t t nxnIt sIpas kompetencave ky

kompetenca e komunikimit dhe e t shprehuritnxnsi/ja:- shprehet prmes nj forme komunikimi, pr nj tem t caktuar n nj material (prezantim) prej 200 fjalsh dhe veon shtjet kryesore;- diskuton n grup n mnyr konstruktive, n nj kohzgjatje jo m shum se 10 minuta, duke dhn dhe duke marr informacion pr nj tem t caktuar nga fushat msimore ose nga jeta e prditshme;- prdor drejt strukturn dhe rregullat e drejtshkrimit n kontekste dhe forma t ndryshme t shkrimit, si: ese, email (post elektronike), letr formale dhe joformale etj.;- prezanton nj projekt artistik, humanitar, eksperimentues etj. nga fusha t ndryshme msimore, t hartuar individualisht dhe n grup, pr nj tem t caktuar, duke prdorur n mnyr efektive teknologjin informative dhe teknologji t tjera;- prdor TiK-un n mnyr efektive gjat komunikimit dhe ndrveprimit me t tjert n jetn e prditshme, duke prfshir edhe t nxnit e informacioneve t reja dhe kryerjen e detyrave shkollore.

kompetenca e t menduaritnxnsi/ja:- prezanton n forma t ndryshme t t shprehurit, mnyrn e grumbullimit, t zgjedhjes dhe t klasifikimit t informatave pr fusha t ndryshme msimore apo pr nj tem t caktuar, ofron argumente pr zhvillimet aktuale lidhur me temn prkatse (p.sh.: tem nga shkenca, nga kultura, nga arti, nga sporti, nga shndetsia, nga shoqria,nga mjedisi etj);- krahason t paktn tri burime t ndryshme t informimit pr trajtimin e tems s njjt, argumenton saktsin,rrethanat, gjen ngjashmrit dhe dallimet, duke u bazuar n kriteret e prcaktuara m par dhe i prezanton gjetjet kryesore para t tjerve n forma t ndryshme shprehse, duke prdorur teknologjin informative;- harton nj detyr me tekst, apo krijon nj situat logjike nga jeta e prditshme, e cila prmban nj mesazh q krkon zgjidhje matematikore apo nj problem shkencor, duke u bazuar n njohurit paraprake dhe prezanton mnyrn/procedurn e zgjidhjes s problemit para t tjerve;- modelon zgjidhjen e nj problemi t dhn (n klas, apo jasht saj) pr nj tem t caktuar nga nj fush msimore, duke e zbrthyer n hapa t vegjl dhe jep sqarime t nevojshme pr hapat e ndjekur n zgjidhjen e problemit, duke prdorur forma t ndryshme t t shprehurit;- llogarit me saktsi koston e buxhetit t planifikuar pr nj aktivitet t caktuar (p.sh.: ekskursion, prvjetor i shkolls, konkurs, program arsimor pr TV etj.), e prezanton at me goj dhe me shkrim para klass, duke prdorur arsyetimin matematikor;- gjykon vrtetsin e nj rezultati t dhn (p.sh.: rezultatin e nj detyre nga matematika, shkencat, shoqria, mjedisi etj.) i cili mund t jet gjetur me zbatimin e formulave t njohura ose me prdorimin e procedurave t caktuara dhe nxjerr prfundime pr vrtetsin e gjykimit t dhn;- prezanton me sukses rezultatet e puns s nj detyre eksperimentale pr nj tem t caktuar nga ndonj fush msimore (p.sh.: nga shkencat, teknologjia etj.) t realizuar n laborator, n ambientet e shkolls apo diku tjetr, prmes prdorimit t teknologjis informative dhejep argumente q lidhin rezultatet e puns eksperimentale me udhzimet teorike;- krijon nj vepr artistike me pamje dy dhe tredimensionale me mesazhe nga nj fush msimore dhe shpjegon para moshatarve hapat e ndjekur pr krijimin e veprs;- krijon nj situat pr marrjen e nj vendimi pr jetn e vet ose zgjidhjen e nj problemi me interes shoqror, lidh vendimin me pasojat n mnyr t prgjegjshme dhe e prezanton gjat nj debati me moshatar n nj kohzgjatje t caktuar.


9

kompetenca e t nxnitnxnsi/ja:- demonstron shkathtsi funksionale n lexim, n shkrim, n matematik, n jetn e prditshme, n prmbushjen e krkesave t ndryshme pr kryerjen e nj detyre apo aktiviteti dhe gjat t nxnit t dijeve t reja n ndonj fush t caktuar msimore;-shfrytzon n mnyr efektive prvojat paraprake gjat zgjidhjes s situatave t ndryshme n jetn e prditshme apo gjat kryerjes s ndonj detyre, aktiviteti, n ndonj fush t caktuar msimore. Diskuton dhe ndan prvojat me t tjert pr mnyrat m praktike t shfrytzimit t prvojave paraprake n arritjen e dijeve t reja;- parashtron pyetje dhe shfaq mendime t strukturuara pr zgjidhjen e nj problemi apo detyre t nj teme t caktuar, bn prmbledhjen e s paku dy veprimeve t prdorura, t cilat prcaktojn drejtimin e mtejshm t t nxnit pr temn apo problemin e caktuar;- zgjidh nj problem t caktuar msimor ose nj situat nga jeta e prditshme. N baz t nj planifikimi t dhn dhe n baz t rezultatit t fituar, vrteton saktsin e planifikimit dhe tregon me shembuj se si do t zbatoj strategjin e ndjekur edhe n situata dhe kontekste t tjera gjat t nxnit;- prgatit me sukses nj prmbledhje t dosjes personale (portofolit), me jo m pak se 900 fjal, pr vetvlersimin e prparimit t vet n nj fush msimore t caktuar dhe veon n fund t prmbledhjes disa shtje q vrtetojn prparimin e vet dhe disa nevoja t domosdoshme pr prmirsimin e avancimit t mtejshm;- shfrytzon, n mnyr t pavarur dhe efektive, teknologjin informative dhe burime t tjera t informimit pr t mbledhur materiale pr zgjidhjen e nj problemi apo detyre t caktuar, t cilat m pas i analizon, i klasifikon dhe i paraqet para t tjerve prmes TIK-ut dhe ndonj forme tjetr t shprehjes.- paraqet idet personale para t tjerve pr mnyrn e zhvillimit t nj aktiviteti t caktuar, duke dhn mendime t argumentuara pr rezultatet e pritura (n form skice, grafiku, vizatimi, shkrimi, vepre artistike etj.);- shfrytzon, n mnyr t pavarur, udhzimet e dhna nga ndonj burim informacioni pr t kryer nj veprim, aktivitet, detyr, ose pr t zgjidhur nj problem q krkohet prej tij; - vlerson vet performancn dhe rezultatin e arritur, duke iu referuar qllimeve fillestare (p.sh.: burime t informacionit n libr, revist, enciklopedi, internet, hart, grafik, skic, partitur muzikore, skenar etj.).

kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisinnxnsi/ja:- prgatit, prezanton, drejton dhe merr pjes n nj fushat t informimit t qytetarve pr nj fush apo tem tcaktuar, duke u mbshtetur n ide t reja, bazuar n rezultate t pritshme t prcaktuara qart (p.sh.: fushat informimi pr mbrojtjen e mjedisit, sigurin, shndetin etj.);- demonstron shprehi organizative n punt individuale dhe n ekip prmes situatave reale n detyrat e veanta msimore, duke menaxhuar potencialin individual dhe at t grupit, si dhe kohn, rreziqet dhe buxhetin n dispozicion;- harton nj projekt me faza t menaxhuara mire (individualisht ose n grup) duke shkmbyer, konsultuar dhe informuar t tjert si dhe duke identifikuar dhe vlersuar burimet njerzore, materiale dhe monetare n prputhje me rezultatet e pritshme;- analizon gjendjen e mjedisit (n klas, n shkoll, n komunitet apo m gjer), pasojat e ndotjes, propozon alternativa pr mbikqyrje dhe menaxhim t drejt t gjendjes s vlersuar m t ndjeshme dhe inicion zgjidhje konkrete.

kompetenca personalenxnsi/ja:- analizon prparsit dhe dobsit personale, duke evidentuar masat prmes t cilave synon t mbshtes avancimin personal n prparsit q ka dhe masat prmes t cilave synon t prmirsoj dobsit personale;


10

- merr pjes ose udhheq nj grup pune, q bashkpunon me prfaqsues t komunitetit pr t ndihmuar moshatart dhe antart e tjer t komunitetit, t cilt kan problem shndetsore, sociale, ekonomike etj.;- bn zgjidhje t bazuara n informacione dhe n prvoja t drejta pr t mbrojtur shndetin dhe mirqenien nga rreziqet e ndryshme n jetn e prditshme (p.sh.: nga prdorimi i duhanit, i alkoolit, i drogave, nga marrdhniet e hershme seksuale, nga zgjedhjet e gabuara ushqimore, nga ekspozimi i tepruar ndaj rrezeve t diellit etj.);- vepron n jetn e prditshme n mnyr t pavarur dhe t prgjegjshme, duke przgjedhur mnyra t shndetshme jetese, dieta t lejuara nga mjeku, ushtrime t koordinuara drejt, apo duke iu prgjigjur n mnyrn e duhur situatave t rrezikshme me t cilat mund t ndeshet n jetn e prditshme.

kompetenca qytetarenxnsi/ja:- paraqet n forma t ndryshme t t shprehurit, mnyrn e funksionimit t mjedisit t vet shoqror n nivel lokal dhe me gjer, duke dhn shembuj konkret se si mund t prmirsohet funksionimi i tij, p.sh.: n strukturn organizative, n rregullat e veprimit, n publikimin e pritshmrive, n bashkpunimin me qytetar etj.;- demonstron shembuj konkret t mbrojtjes s mjedisit natyror dhe atij t krijuar nga njeriu n aktivitete t jets s prditshme n shtpi, n klas, n shkoll dhe n komunitet;- diskuton me t tjert apo n nj form tjetr t t shprehurit paraqet interesin personal pr shtje publike,shoqrore, historike, natyrore etj., dhe jep propozime pr zgjidhjen e ndonj problemi n komunitet e m gjer n nj fush t caktuar;- prshkruan n form verbale ose t shkruar, mundsin e prdorimit t internetit dhe t informacioneve n mnyr t prgjegjshme pr tema t caktuara dhe argumenton domosdoshmrin e prdorimit t drejt t tyre.

kompetenca digjitalenxnsi/ja:- prdor mjetet digjitale dhe mjediset informative duke prfshir komunikimet n distanc pr zhvillimin e njohurive;- prdor mjetet digjitale pr t prpunuar, krijuar, realizuar dhe demonstruar tema msimore;- gjen, organizon, analizon, prpunon dhe prdor informacionin nga nj shumllojshmri burimesh dhe mediesh;- zhvillon aftsit krijuese, duke zbatuar njohurit e marra n shkencn kompjuterike dhe n mediet digjitale;- diskuton pr prparsit dhe kufizimet q vijn nga prdorimi i teknologjive n jetn e individit, shoqris apo komunitetit;- tregohet m i pavarur n procesin e msimdhnies dhe t msimnxnies.

kompetenca lndoreTemat ndrkurrikulare lidhen me shtje madhore me t cilat prballet shoqria sot. Kontributi i shkencave t natyrs sht i shumanshm pr sa i takon ndikimit n shndetin e njeriut dhe mirqenien, mjedisin dhe ekonomin. Ka nj lidhje domethnse midis shtjeve dhe sfidave q trajtojn temat ndrkurrikulare dhe zbulimeve e arritjeve n shkenc dhe teknologji. Fusha e shkencave t natyrs, prmes situatave t larmishme t t nxnit, zhvillon kompetencat q lidhen me do tem ndrkurrikulare dhe n mnyr t veant me temat: Mjedisi; Ndrvarsia; Zhvillimi i qndrueshm dhe Vendimmarrja morale.Fusha e shkencave natyrore i ndihmon nxnsit t kuptojn shtje t shumta q lidhen me shndetin, mirqenien dhe seksualitetin, si dhe i nxit ata pr t br nj jet t shndetshme. Nga ana tjetr, ajo i ndrgjegjson nxnsit pr prgjegjshmrin q kan n shtjespecifike mjedisore, si: prdorimi i burimeve natyrore, ndikimi i njeriut mbi mjedisin, menaxhimi i mbeturinave, shtje etike t lidhura me bioteknologjin, ndryshimet klimatike dhe biodiversitetin.Prmes projekteve t ndryshme n fushn e shkencs, nxnsit mund t studiojn ndikimin social, etik, ekonomik ose mjedisor t saj.Ata nxiten pr t br pyetje rreth shtjeve q trajtojn kto tema dhe sjelljes s tyre si konsumator t prgjegjshm.


11

Zhvillimi i shkathtsive t komunikimit n gjuhn e shkencs i jep nxnsve nj perspektiv t re pr shtje t caktuara sociale, t cilat mund t prmirsojn cilsin e pjesmarrjes s tyre n klas, n shkoll apo shoqri duke respektuar diversitetin.

lidhja e fushs s shkencave natyrore me fushat e tjera kurrikulareKonceptimi i programit t fushs s shkencave natyrore sht mbshtetur n parime t mirfillta t integrimit si mes lndve t vet fushs ashtu dhe t fushs me fushat e tjera. Pr tu siguruar nxnsve nj msim t integruar, sht e rndsishme lidhja e fushs s shkencave natyrore me fushat e tjera dhe specifikisht me lndt e ktyre fushave. Nxnsit nuk mund ta perceptojn realitetin dhe tnjohin botn q i rrethon vetm nprmjet studimit t lndve q i prkasin fushs s shkencave natyrore.Fusha e shkencave natyrore sht e lidhur ngusht me fushn e matematiks. matematika u siguron nxnsve njohurit e domosdoshme pr studimin e lndve t ksaj fushe. Pr shembull, kur nxnsi kryen nj krkim shkencor, i duhet shpesh t bj matje, llogaritje, t gjej mesataren aritmetike, t zotroj koncepte t gjeometris s zbatuar, si dhe t vizualizoj hapsirn. Nxnsi prdor aparatin matematik pr t shpjeguar ligjet e fiziks dhe pr t vendosur lidhjen ndrmjet ndryshoreve, si p.sh., n fizik, lidhja ndrmjet forcs, mass dhe nxitimit. Interpretimi i ligjeve dhe i dukurive nprmjet prdorimit t grafikve, t simboleve e tformulave matematikore vrteton qart lidhjen e shkencs s matematiks me shkencat e natyrs. Gjithashtu, duke studiuar shkencat e natyrs nxnsit zhvillojn kompetencat matematikore t problem zgjidhjes, hetimit, arsyetimit logjik, lidhjes konceptuale ndrmjet madhsive dhe modelimeve. Pr t analizuar dhe pr t vlersuar rezultatet gjat studimit t dukurive dhe t ligjeve n shkencat natyrore, nxnsit duhet t zhvillojn kompetencn e komunikimit dhe t prdorin drejt gjuhn dhe terminologjin e shkencs.

Fusha Gjuht dhe komunikimi i ndihmon nxnsit pr zhvillimin e kompetencs s komunikimit n gjuhn dhe n terminologjin e shkencs. Nxnsi, duke lexuar, shkruar apo shprehur rrjedhshm mendimet e tij rreth informacioneve shkencore mbi gjithsin,lndt, ndotsit e ajrit, ujit, zhvillon sakt kompetencn e komunikimit, q ndjeshm zhvillohet n fushn Gjuht dhe komunikimi.Por edhe lndt e shkencave t natyrs kontribuojn n pasurimin e fjalorit t nxnsve dhe i aftsojn ata t paraqesin qart dhe sakt idet e tyre, me goj ose me shkrim. Punt praktike dhe eksperimentale, t cilat jan baz pr zhvillimin e kompetencave t ksaj fushe, u japin nxnsve mundsit q t zhvillojn kompetencn e komunikimit gjuhsor dhe t pasurojn fjalorin terminologjik, prmes diskutimeve mbi prshkrimin e punve praktike dhe laboratorike dhe shpjegimeve t rezultateve t tyre. Termat e ndryshm q prdoren n fushn e shkencave t natyrs jan specifike pr fushn dhe ndihmojn nxnsit pr zhvillimin e kompetencs skomunikimit.Studimi i shkencave lidhet me fushn e shkencave shoqrore, pasi nprmjet saj nxnsit marrin informacion mbi historin e zhvillimit t shkencs n periudha t caktuara historike t shoqrive t ndryshme. Duke hedhur vshtrimin nga e kaluara historike, ata mund t marrin prgjigje se si ka evoluar natyra dhe gjithsia. Nga ana tjetr, nxnsit vendosin dhe vlersojn lidhjen mes shkencave natyrore, teknologjis dhe shoqris dhe prmirsojn sjelljen pr harmonizimin e marrdhnieve t tyre me mjedisin dhe pr ruajtjene tij.Fusha e shkencave t natyrs lidhet me fushn e arteve, pasi disa teknika specifike t fushs s arteve zbatohen nse njihen mir ligjet e fushs s shkencave. P.sh., pr t kryer lvizjet e trupit, nj krcimtar mund t arrij performancn m t lart, nse njeh mir ligjet e dinamiks dhe zbatimet e tyre. Gjithashtu, duke shfrytzuar programet e arteve pamore, nxnsit bhen njohs t mir t figurave dhe trupave gjeometrik n hapsir dhe plan.

TIK-u mbshtet hetimin e proceseve n fushn e shkencave dhe lehtson bashkpunimin dhe komunikimin e nxnsve me bashkmoshatart gjat procesit t t nxnit, duke prfshir edhe t nxnit n distanc. Pr shembull, nprmjet prdorimit t TiK-ut nxnsi diskuton dhe ndan idet me t tjert, por ka mundsi t konsultohet edhe me ekspert t fushs, kur e ka t nevojshme.Nxnsi prdor sistemet e duhura kompjuterike pr ndrtimin e tabelave, grafikve, diagrameve, vizatimin e nj plani, prgatitjen e prezantimeve t detyrave praktike dhe projekteve kurrikulare, duke zbatuar n mnyr krijuese njohurit q prmbajn shkencat kompjuterike dhe mediet digjitale.


12

Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave t fushstematIkat

DiVERSiTETi

NDRVEPRimET

1. Grimcat dhe pastrimi 2. Atomet, elementet dhe prbrjet kimike 3. Struktura dhe lidhjet kimike nxnsi/ja:- prshkruan strukturn e t ngurtave, t lngjeve dhe t gazeve, bazuar n ndarjen e grimcave, strukturn e tyre dhe llojet e lvizjes;- prshkruan ndryshimet e gjendjes,bazuar n dukurit e shkrirjes, vlimit,avullimit, ngrirjes, kondensimit dhe sublimimit;- prshkruan trysnin dhe temperaturn enj gazi sipas lvizjes s grimcave t tij;- shpjegon ndryshimet e gjendjes, bazuar n teorin kinetike;- tregon kuptimin e lvizjes s rregullt t grimcave (atome, molekula apo jone n nj form pezulli, t njohur si lvizje browniane, si prov pr modelin kinetik grimcor t lnds;- prshkruan dhe shpjegon difuzionin;- prshkruan dhe shpjegon varsin e shpejtsis s difuzionit nga masa molekulare; shpjegon kuptimin e konceptit Substanc e pastr:, dallimet ndrmjet prdorimit t prditshm dhe atij shkencor t termit Pastrti;- shpjegon q shum materiale t dobishme formohen nga przierjet;- prshkruan, shpjegon dhe jep shembuj pr proceset e filtrimit, kristalizimit, distilimit t thjesht dhe distilimit t thyesuar;- tregon se kromatografia prfshin nj faz t palvizshme dhe nj faz t lvizshme dhe se ndarja varet nga shprndarjandrmjet dy fazave;- interpreton kromatografin;- sugjeron teknika t prshtatshme t pastrimit t substancave t caktuara;- prdor t dhna t piks s vlimit pr t dalluar substancat e pastra nga ato t papastra;- sugjeron metodat kromatografike pr t dalluar substancat e pastra nga ato jo te pastra.2. Atomet, elementet dhe prbrjet kimike nxnsi/ja:- shpjegon kufizimet e modelit t grimcave n lidhje me ndryshimet e gjendjes, kur grimcat jan n form sferike t qndrueshme;- prdor idet rreth transferimeve t energjis dhe t fortsis relative t lidhjeve kimike dhe forcave ndrmolekulare pr t shpjeguar temperaturat e ndryshme n t ciln ndodhin ndryshimet e gjendjes;- prdor t dhnat pr t parashikuar gjendjen e substancave n kushte t caktuara.

3. Struktura dhe lidhjet kimike nxnsi/ja:- prshkruan dhe krahason natyrn dhe formimin e lidhjeve kimike n:komponimet jonike, molekulat e thjeshta, strukturat kovalente me prmasa t mdha, polimert dhe metalet- shpjegon lidhjet kimike, bazuar n forcat elektrostatike dhe formimin e ifteve t prbashkta elektronike;- prshkruan formimin e lidhjes jonike midis metaleve dhe jometaleve;

PLANIFIKIMI I TREMUJORIT I SHTATOR-DHJETOR


13

- prshkruan strukturn kristalore t prbrjeve jonike si nj vendosje t rregullt t alternimit t joneve pozitive dhe negative;- ndrton diagrame t substancave t thjeshta me lidhje jonike dhe me lidhje kovalente;- prshkruan kufizimet e modeleve grafike t lidhjeve kimike;- shpjegon se vetit e nj numri t madh t lndve kimike prcaktohen nga lloji i lidhjes kimike q ato prmbajn; fortsia e lidhjeve t tyre nga forcat ndrmolekulare dhe mnyra e formimit t lidhjeve kimike, duke identifikuar q vet atomet nuk shfaqin kto veti; - prshkruan lidhjen metalike si nj rrjet kristalore t joneve pozitive n nj det elektronesh dhe e prdor kt pr t prshkruar prcjellshmrin elektrike dhe petzimin e metaleve;- shpjegon dallimet n pikn e shkrirjes dhe pikn e vlimit n prbrjet jonike dhe kovalente, bazuar n forcat trheqse.- prdor simbolet kimike pr t shkruar formulat e elementeve dhe komponimeve t thjeshta jonike dhe kovalente;- nxjerr formuln empirike t nj komponimi nga numrat relative t atomeve t pranishm ose nga nj model ose nga nj diagram dhe anasjelltas;- prdor emrat dhe simbolet e elementeve dhe komponimeve t thjeshta, si dhe parimin e ruajtjes s mass pr shkrimin e formulave dhe barazimin e reaksioneve dhe gjysmreaksioneve kimike;- prdor formulat e joneve t thjeshta pr t nxjerr formuln e nj komponimi dhe barazon reaksionet jonike.


14

PLA

NI M

SIM

OR

KIM

IA 1

0

2016

-201

7

Nr.

1

2 3 4

tem

atik

at

Gri

mca

t dhe

pa

stri

mi

Ato

met

, ele

men

tet

dhe

prb

rje

t

Str

uktu

ra d

he

lidhj

et k

imik

e

nD

R

ve

pR

Ime

t

For

mul

at d

he

bara

zim

et k

imik

e

tem

at m

sim

ore

6 or

1 G

jend

jet e

lnd

s

2 N

drys

him

et e

gje

ndje

s s

lnd

s

3 P

ast

rtia

e s

ubst

anca

ve d

he n

darja

e ty

re n

ga

prz

ierje

t

4 P

roce

set e

filtr

imit,

kris

taliz

imit,

dis

tilim

it t

th

jesh

t d

he d

istil

imit

t th

yesu

ar.

5 K

rom

atog

rafia

6 T

ekni

ka p

r p

rfti

min

e s

ubst

anca

ve t

pa

stra

.

6 or

7 A

tom

i 8

izot

opet

.

9 S

truk

tura

ele

ktro

nike

dhe

tabe

la p

erio

dike

10

Ele

men

tet,

prb

rje

t dhe

pr

zier

jet

11

met

alet

dhe

jom

etal

et.

12

Pye

tje p

rm

bled

hse

6 or

13

Lid

hja

joni

ke

14

Lidh

ja k

oval

ente

15

Li

dhja

met

alik

e 16

Jo

nike

apo

kov

alen

te?

17

Str

uktu

rat k

oval

ente

shu

m

t m

dha

18

Li

dhje

t met

alik

e

7 or

19

For

mul

at k

imik

e 20

S

hkrim

i i fo

rmul

ave

kim

ike

21

B

araz

imet

kim

ike

22

B

araz

imet

kim

ike

(m

shum

)

23

Pr

srit

je

24

Pro

jekt

1

25

Tes

tim 1

situ

ata

e pa

rash

ikua

r e

t n

xni

t P

un

n g

rupe

, pun

e

dife

renc

uar,

dita

ri dy

pjes

sh,

stuh

i m

endi

mi,

lexi

m m

e ko

dim

i te

kstit

, bis

ed,

p

rmbl

edhj

e e

st

rukt

urua

r, p

yetje

-p

rgjig

je, p

un

n

ift,

dety

r h

ulum

tues

e, D

i/ D

ua t

di/

ms

ova,

m

etod

a e

Klla

ster

it,

lexi

m i

drej

tuar

, di

agra

mi i

Ven

it,

gr

up e

kspe

rts

h, r

rjet i

di

skut

imit,

har

ta e

ko

ncep

teve

, pun

m

e sk

eda,

kub

imi,

disk

utim

i d

rejtu

ar, t

ryez

a e

rrum

bulla

kt,

shoq

rim

i sk

emat

ik i

idev

e

Bur

imet

T

ekst

i i n

xn

sit

inte

rnet

P

roje

ktor

la

bora

tori

libr

ms

uesi

w

ww

.cie

.uk.

org

etj.


15

metodologjia dhe veprimtarit e nxnsveLexim me kodim i tekstit, bised, pun n grupe, pun e diferencuar, pun me shkrim,ditari dypjessh stuhi mendimi, bised e kombinuar me shpjegim, prmbledhje e strukturuar, karrigia e nxeht, pyetje-prgjigje, pema e mendimit, pun n ift, detyr hulumtuese, Di/ Dua t di/ msova, metoda e Kllasterit, hulumtim, lexim i drejtuar, pun krijuese, diagrami i Venit, grup ekspertsh, rrjet i diskutimit, harta e koncepteve, pun me skeda, kubimi, lexim i drejtuar, diskutim i drejtuar, dramatizim, ruaje fjaln e fundit pr mua, tabela e koncepteve, tryez e rrumbullakt, shoqrimi skematik i ideve, ditart e t nxnit, pesvargshi, dy t vrteta nj e gabuar, VmLD, parashikimi me terma paraprak.

vlersimi- klasifikues- diagnostikues- formues- prmbledhs- motivuesP.sh.: vlersimi pr pun individuale, vlersimi pr punn n grupe, vlersimit t prgjigjeve t pyetjeve frontale, vlersim t pjesmarrjes n diskutim, vlersim t bashkpunimit dhe koordinimit n grup, vlersim me shkrim, vlersim t prpunimit t t dhnave, vlersim t analizimit dhe prshkrimit te fenomeneve, vlersim t menaxhimit t kohs, vlersim krahasues, vlersim t detyrave t shtpis e vlersim me an t projekteve, punve krkimore dhe t punve n terren, vlersim t qndrimit n klase etj.


16

planIFIkImI I tRemujoRIt IIjanaR-maRs

Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave t fushsstekiometria- tregon dhe prdor ligjin e ruajtjes s mass;- shpjegon shembuj t ndryshimeve t vzhguara n mas, n sisteme t hapura gjat nj reaksioni kimik dhe i sqaron ato duke prdorur modelin e llogarit masat e substancave t veanta, mbshtetur n barazimet e reaksioneve kimike;- tregon dhe prdor numrin e Avogadros dhe prkufizimin e molit;- shpjegon si masa e nj substance t dhn sht e lidhur me numrin e moleve t saj dhe e anasjella;- argumenton stekiometrin e nj barazimi, lidhur me masat e reaktantve dhe t produkteve dhe shpjegon ndikimin e reaktantit kufizues t reaksionit;- prdor barazimet kimike pr t llogaritur masat e reaktantve dhe t produkteve;- shpjegon si masa e substancs s tretur dhe vllimi i tretsit jan t lidhura me prqendrimin e tretsirs;- prshkruan lidhjen midis mass molare t gazeve dhe vllimit t tyre dhe anasjelltas, si dhe njehson vllimet e gazeve q marrin pjes n reaksione, duke prdorur vllimin molar t gazit n kushte normale temperature dhe trysnie (22.4 litr/mol).

Prqendrimi tretsirave: - prshkruan si prqendrimi i nj tretsire n mol/litr sht i lidhur me masn e substancs s tretur dhe vllimin e tretsirs. - prshkruan lidhjen ndrmjet vllimit t tretsirs s nj substance me prqendrim t njohur dhe vllimit t tretsirs s nj substance tjetr q bashkveprojn plotsisht me njra-tjetrnelektriciteti dhe kimia- shpjegon elektrolizn si ndarje t nj prbrjeje jonike, t shkrir ose tretsir ujore gjat kalimit t rryms elektrike;- prshkruan elektrolizn me an t joneve t pranishme n tretsirat ujore dhe reaksioneve n elektroda;- tregon q metalet ose hidrogjeni formohen n katod dhe jometalet formohen n anod gjat elektrolizs duke prdorur elektroda inerte;- prcakton produktet e elektrolizs n prbrjet dyjare jonike n gjendje t shkrir;- prshkruan rregullat e shkarkimit t joneve t ngjashme n elektroda n elektrolizn e tretsirave ujore;- prshkruan veshjen e metaleve dhe prdorimet e veshjes elektrolitike.shndrrimet kimike - prcakton ndryshimet ndrmjet reaksioneve ekzotermike dhe endotermike, n baz t ndryshimit t temperaturs s mjedisit.- vizaton skemn e nj reaksioni ekzotermik dhe endotermik duke identifikuar energjin e aktivizimit;- shpjegon energjin e aktivizimit, si energji t nevojshme q nj reaksion t ndodh;- njehson ndryshimet energjetike n nj reaksion kimik duke u bazuar n energjin e formimit dhe prishjes s lidhjes kimike;- interpreton diagrame q prmbajn skemat e reaksioneve ekzotermike dhe endotermike;- identifikon q nj element kimik prodhon nj diferenc potenciali derisa reaktanti t jet konsumuar;- vlerson prparsit dhe disavantazhet e elementeve H, O dhe elementeve t tjera t djegshme pr prdorimin e tyre praktik.


17

PLAN

I MS

IMO

R KI

MIA

10

2016

-201

7

Nr. 5 6 7

kom

pete

nca

Nje

hsim

et n

ki

mi

9 or

26

27

28

29

30

31

32

33

34

Ele

ktric

iteti

dhe

kim

ia

7 or

35

36

37

38

39

40

41

Shn

drr

imet

ki

mik

e

8 or

42

43

44

45

46

47

48

49

tem

at m

sim

ore

mas

at v

epru

ese

Llog

aritj

et k

imik

e

Sa

prod

ukt p

rfit

ohet

? P

rqi

ndja

dhe

vl

limet

R

endi

men

ti dh

e pa

str

tia

m

shum

nj

ehsi

me

n k

imi

Titu

llimi

Eks

perim

ent 1

P

yetje

pr

mbl

edh

se

Ele

ktro

liza

Shp

jegi

mi i

ele

ktro

lizs

P

astri

mi i

bak

rit

Ves

hja

elek

trolit

ike

Pro

dhim

i i a

lum

init

Vep

rimta

ri pr

aktik

e: P

rcj

ell

sit d

he iz

olue

sit

Pye

tje p

rm

bled

hse

S

hnd

rrim

et k

imik

e K

alim

i i e

nerg

jis

n re

aksi

onet

kim

ike

Lnd

t d

jeg

se d

he e

nerg

jia q

l

irojn

at

o E

nerg

jia e

pro

dhua

r nga

cel

ulat

el

ektro

kim

ike

C

elul

at m

e l

nd

t d

jegs

hme

Pro

jekt

2

Pr

srit

je

Test

im 2

situ

ata

e pa

rash

ikua

r e

t n

xni

t Le

xim

me

kodi

m i

teks

tit,

bise

d, p

un

n g

rupe

, pu

n e

dife

renc

uar,

pun

me

shkr

im,d

itari

dypj

ess

h st

uhi

men

dim

i, be

hu m

sue

si

im, p

rm

bled

hje

e

stru

ktur

uar,p

ema

e m

endi

mit,

pun

n

ift

, de

tyr

hul

umtu

ese,

Di/

Dua

t d

i/ m

sov

a,

met

oda

e K

llast

erit,

le

xim

i dr

ejtu

ar, g

rupe

ek

sper

tsh

, rrje

t i

disk

utim

it, h

arta

e

konc

epte

ve, p

un

me

sked

a, k

ubim

i, di

skut

im i

drej

tuar

, D

ebat

, dem

onst

rim

Bur

imet

Te

ksti

i nx

nsi

t in

tern

et

Pro

jekt

or

labo

rato

ri lib

r m

sue

si

ww

w.c

ie.o

rg.u

k


18

metodologjia dhe veprimtarit e nxnsveLexim me kodim i tekstit, bised, pun n grupe, pun e diferencuar, pun me shkrim,ditari dypjessh stuhi mendimi, bised e kombinuar me shpjegim, prmbledhje e strukturuar, karrigia e nxeht, pyetje-prgjigje, pema e mendimit, pun n ift, detyr hulumtuese, Di/ Dua t di/ msova, metoda e Kllasterit, hulumtim, lexim i drejtuar, pun krijuese, diagrami i Venit, grup ekspertsh, rrjet i diskutimit, harta e koncepteve, pun me skeda, kubimi, lexim i drejtuar, diskutim i drejtuar, dramatizim,ruaje fjaln e fundit pr mua, tabela e koncepteve, tryez e rrumbullaket, shoqrimi skematik i ideve, ditart e t nxnit, pesvargshi, dy t vrteta nj e gabuar, VmLD, parashikimi me terma paraprak.

vlersimi- klasifikues- diagnostikues- formues- prmbledhs- motivuesP.sh.: vlersimi pr pun individuale, vlersimi pr punn n grupe, vlersimit t prgjigjeve t pyetjeve frontale, vlersim t pjesmarrjes n diskutim, vlersim t bashkpunimit dhe koordinimit n grup, vlersim me shkrim, vlersim t prpunimit t t dhnave, vlersim t analizimit dhe prshkrimit te fenomeneve, vlersim t menaxhimit t kohs, vlersim krahasues, vlersim t detyrave t shtpis, vlersim me an t projekteve, punve krkimore dhe t punve n terren, vlersim t qndrimit n klas


19

planIFIkImI I tRemujoRIt IIIpRIll-QeRsHoR

Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave t fushs Shpejtsia e reaksionit kimik. Faktort kryesor q ndikojn n shpejtsin e reaksioneve kimike. Katalizatort.

nxnsi/ja:- sugjeron metoda praktike pr prcaktimin e shpejtsis s nj reaksioni kimik.- interpreton shpejtsin e nj reaksioni kimik, bazuar n diagrame dhe grafik- prshkruan ndikimin e temperaturs, prqendrimit dhe trysnis, si dhe t siprfaqes s substancave n shpejtsin e nj reaksioni kimik;- shpjegon ndikimin e shpeshtsis dhe t energjis s ndeshjeve ndrmjet grimcave t substancave n shpejtsin e reaksionit kimik; - shpjegon ndikimin e prmass s grimcave t nj reaktanti t ngurt n raport me vllimin n shpejtsin e nj reaksioni kimik; - prshkruan karakteristikat e katalizatorve dhe ndikimin e tyre n shpejtsin e reaksionit kimik; - identifikon katalizatort n reaksione kimike dhe shpjegon veprimin katalitik bazuar n energjin e aktivizimit;- prcakton enzimat si katalizator n sistemet biologjike.

ekuilibri kimiknxnsi/ja:- prcakton q disa reaksione mund t jen t kthyeshme duke ndryshuar kushtet n t cilat zhvillohet reaksioni;- prcakton q ekuilibri dinamik ndodh kur shpejtsit e dy reaksioneve t kthyeshme jan t barabarta;- parashikon ndikimin e prqendrimit, temperaturs dhe trysnis n ekuilibrin kimik dhe sugjeron kushtet e duhura pr t prftuar nj produkt t caktuar;- interpreton grafikt e ndikimit t prqendrimit, temperaturs dhe trysnis n ekuilibrin kimik;- shpjegon ndryshimin ndrmjet shpejtsis s formimit t nj produkti dhe ekuilibrit kimik.

acidet dhe bazatnxnsi/ja:- shpjegon se acidet veprojn me disa metale dhe me karbonatet dhe parashikon produktet e barazimeve kimike, duke u nisur reaktantt e dhna;- identifikon se acidet formojn jonet hidrogjen kur ata treten n uj dhe tretsirat e bazave prmbajn jone hidroksid;- tregon q pH-i prdoret pr t matur aciditetin dhe alkalinitetin relativ;- prshkruan asnjansimin si bashkveprim t acideve me baza pr t formuar krip dhe uj;- argumenton se asnjansimi mund t prgjithsohet si bashkveprim i joneve hidrogjen me jonet hidroksid pr t formuar ujin;- prdor dhe shpjegon termat i holluar dhe i prqendruar q kan t bjn me sasi t substancave, si dhe i dobt dhe i fort q kan t bjn me shkalln e jonizimit t acideve;- tregon se prqendrimi i joneve hidrogjen rritet 10 her, vlera e Ph-it n nj tretsir ulet 1 her;- prshkruan neutralitetin, aciditetin dhe alkalinitetin si pasoj e prqendrimit t joneve hidrogjen n vlern numerike t Ph-it.


20

PLAN

I MS

IMO

R KI

MIA

10

2016

-201

7

Nr.

8

9 10

kom

pete

nca:

D

iver

site

ti

Shpe

jtsi

a e

reak

sion

it ki

mik

7 or

50

51

52

53

54

55

56

Rea

ksio

net k

imik

e

6 or

57

58

59

60

61

62

Acid

et d

he b

azat

9 or

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

tem

at m

sim

ore

Stu

dim

i i s

hpej

tsi

s s

re

aksi

onit

inte

rpre

timi i

rezu

ltate

ve

Sip

rfaqj

a dh

e sh

pejt

sia

e re

aksi

onit

Prq

endr

imi d

he s

hpej

tsi

a e

reak

sion

it

Tem

pera

tura

dhe

shp

ejt

sia

e re

aksi

onit

Rea

ksio

net f

otok

imik

e P

yetje

pr

mbl

edh

se

Rea

ksio

net e

kth

yesh

me

Zhve

ndos

ja e

eku

ilibrit

R

eaks

ione

t red

oks

m

shum

p

r rea

ksio

net r

edok

s P

rsr

itje

Ek

sper

imen

t 3

Acid

iteti

dhe

alka

nite

ti Ve

tit

e ac

idev

e

Baza

t m

e sh

um

rret

h ac

idev

e dh

e ba

zave

O

ksid

et

Prs

ritj

e

Proj

ekt 3

Te

stim

3

Eksp

erim

ent 4

P

yetje

nga

iGC

SE

situ

ata

e pa

rash

ikua

r e t

nx

nit

Pun

n

grup

e, p

un

e di

fere

ncua

r, st

uhi

men

dim

i, b

ised

,

prm

bled

hje

e

stru

ktur

uar,

pyet

je-

prg

jigje

, pu

n n

i

ft, d

etyr

hu

lum

tues

e, D

i/ D

ua

t d

i/ m

sov

a, d

itari

dypj

ess

h,m

etod

a e

Klla

ster

it, le

xim

i dr

ejtu

ar, d

iagr

ami i

Ve

nit,

grup

ek

sper

tsh

, rrje

t i

disk

utim

it, h

arta

e

konc

epte

ve, p

un

me

sked

a, k

ubim

i, di

skut

im i

drej

tuar

, try

eza

e rr

umbu

llak

t, sh

oqr

imi s

kem

atik

i id

eve,

tabe

l

konc

epte

sh,

Bur

imet

Te

ksti

i nx

nsi

t in

tern

et

Proj

ekto

r la

bora

tori

libr

ms

uesi

w

ww

.cie

.uk.

org

etj.


21

metodologjia dhe veprimtarit e nxnsveLexim me kodim i tekstit, bised, pun n grupe, pun e diferencuar, pun me shkrim,ditari dypjessh stuhi mendimi, bised e kombinuar me shpjegim, prmbledhje e strukturuar, karrigia e nxeht, pyetje-prgjigje, pema e mendimit, pun n ift, detyr hulumtuese, Di/ Dua t di/ msova, metoda e Kllasterit, hulumtim, lexim i drejtuar, pun krijuese, diagrami i Venit, grup ekspertsh, rrjet i diskutimit, harta e koncepteve, pun me skeda, kubimi, lexim i drejtuar, diskutim i drejtuar, dramatizim, ruaje fjaln e fundit pr mua, tabela e koncepteve, tryez e rrumbullakt, shoqrimi skematik i ideve, ditart e t nxnit, pesvargshi, dy t vrteta nj e gabuar, VmLD, parashikimi me terma paraprak.

vlersimi- klasifikues- diagnostikues- formues- prmbledhs- motivuesP.sh.: vlersimi pr pun individuale, vlersimi pr punn n grupe, vlersimit t prgjigjeve t pyetjeve frontale, vlersim t pjesmarrjes n diskutim, vlersim t bashkpunimit dhe koordinimit n grup, vlersim me shkrim, vlersim t prpunimit t t dhnave, vlersim t analizimit dhe prshkrimit t fenomeneve, vlersim t menaxhimit t kohs, vlersim krahasues, vlersim t detyrave t shtpis, vlersim me an t projekteve, punve krkimore dhe t punve n terren, vlersim t qndrimit n klas.

shnim. Njohurit dhe shkathtsit e tematiks 1 Grimcat dhe pastrimi, t parashikuara pr tu realizuar n 9 or, n planin msimor jan llogaritur n 6 or (temat q prfshijn metodat e pastrimit.)


22

Fusha:shkence lnda: kimi shkalla:v klasa:10tematika: Grimcat dhe pastrimi situata e t nxnit:

tema msimore: Gjendjet e lnds

Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave ky:Rezultatet e t nxnit sipas tems msimore:Nxnsi/ja: dallon vetit e trupave t ngurt, t lngt dhe t gazt;prshkruan strukturat e trupave t ngurt, t lngt dhe t gazt duke u bazuar te ndarja, vendosja dhe lvizja e grimcave;prshkruan trysnin dhe temperaturn e nj gazi duke u bazuar te lvizja e grimcave t tij.

Fjal ky: gjendje e lnds, atomi, molekula, joni, forca trheqse, energji kinetike, ngjeshje, vllim, trysni, temperatur, forc.

Burimet: Poster, fletushka me terma dhe prkufizime, teksti Kimia 10

lidhja me fushat e tjera ose me temat ndrkurrikulare: Fizik

metodologjia dhe veprimtarit e nxnsve

organizimi i ors s msimit

a. lidhja e tems me njohurit e mparshme

Hapi IMsuesi/ja prgatit 3 flet t mdha me termat gjendje e ngurt, gjendje e lngt dhe gjendje e gazt. N kto flet (postera) u krkohet nxnsve t shkruajn ose t vizatojn n to fjal ose shembuj nga jeta e prditshme q lidhen me konceptin.

Hapi IINxnsve u krkohet q individualisht n fletoren e tyre t shkruajn ose ndrtojn nj skem t informacioneve q din rreth ksaj teme.

Hapi IIINxnsit shkmbejn mendimet e tyre dhe shkruajn informacionet e shkmbyera.

b. ndrtimi i njohurive t reja Hapi IvMsuesi/ja prgatit disa fletushka me fjalt e mposhtme: gjendje e lnds, atomi, molekula, joni, forca trheqse, energji kinetike, ngjeshje, vllim, trysni, temperatura, fortsi, si dhe prkufizimin e secils fjal. Nxnsit duhet t lidhin termin me prkufizimin.

Hapi vMsuesi organizon klasn n grupe me nga 4 nxns. Secili grup prgatit nj prezantim, ku prshkruhet secila gjendje e lnds duke prdorur fjalt ky. Grupet shkmbejn punn e tyre me njri-i tjetrin. Lideri i grupit prezanton punn e br.

Hapi vIGrupet punojn me tekstin dhe plotsojn detyrn e tyre duke shtuar informacionin e munguar.


23

vlersimi Vlersohet grupi q paraqiti m mir materialin n poster.

Detyrat dhe puna e pavarur Ndrtoni nj eksperiment krkimor pr gjendjen e lnds dhe ngjeshjen e gazeve duke ndjekur t gjitha etapat tij.

c. prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve t arritura

Hapi vIISecili antar i grupit punon pr t krijuar nj hart koncepti pr seciln gjendje t lnds Secili grup drgon nj prfaqsues dhe vendos diagramin e punuar ne flett e vendosura n mur sipas titujve.

Fusha: Shkencat e natyrs lnda: Kimi shkalla: V klasa: 10tematika: Grimcat dhe pastrimi situata e t nxnit:

Nxnsit do t vzhgojn nj cop t vogl akulli q shkrin n nj siprfaqe alumini. Nxnsit shpjegojn transferimin e energjis dhe lvizjen molekulare, e cila shkakton ndryshimin e lnds nga e ngurt n t lngt. Nxnsit do t shikojn dhe diskutojn nj animim t akullit q shkrihet dhe e krahasojn at me ndryshimin e gjendjes s substancave t tjera. Ato mund t investigojn sublimimin e akullit t that me an t demonstrimit t msuesit ose me an t nj video, nse nuk ka akull t that.

tema msimore: Ndryshimet e gjendjes s lnds

Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave ky:

Rezultatet e t nxnit sipas tems msimore:Nxnsi/-ja: prshkruan ndryshimet e gjendjes, duke iu

referuar proceseve t shkrirjes, vlimit, avullimit, kondensimit dhe sublimimit;

shpjegon ndryshimet e gjendjes sipas teoris kinetike.

Fjal ky:AvullimKondensimGjendje e ngurtGjendje e lngtGjendje e gazt

Burimet: Video e shkrirjes s akullit www.middleschoolchemistry.com/multimedia/chapter2/lesson5#ice_melting_on_ different_surfaces

lidhja me fushat e tjera ose me temat ndrkurrikulare:



I. lidhja e tems me njohurit e mparshme - stuhi mendimiShkruhet n drras tema: Ndryshimet e gjendjes s lnds. me an t nj dialogu interaktiv, msuesi/ja shkruan fjalt ky q lidhen me temn, si: avullim, kondensim, gjendje e ngurt, gjendje e lngt, gjendje e gazt.


24

Demonstrim: Msuesi/ja shprndan nga nj flet pune, ku paraqiten udhzimet dhe prshkruhen materialet, procedura e investigimit, si dhe pyetjet n lidhje me veprimtarin q do t kryejn nxnsit. Materialet pr do grup: 2 copa t vogla akulli; 2 gota plastike materialet pr demonstrimin: akull, akull i thar, letr higjienike, uj i ftoht, uj i ngroht.

Diskutohet vzhgimi i nxnsve. Pyeten nxnsit: Nga mendoni ju se vjen energjia pr t shkrir akullin ? far mendoni se do t ndodh me shpejtsin e molekulave n akull kur nxehet?

II. ndrtimi i njohurive t reja - eksploro (pun n grupe)1. Grupohen nxnsit n grupe me nga 4 ose 5 nxns.` msuesi/ja drejton pyetjen: Si mund ta shkrijm m shpejt akullin?Nxnsit n grupe duhet t planifikojn dhe t krijojn eksperimentin e tyre. Si mund t ndrtoni nj eksperiment pr t testuar metodn tuaj?Nxnsit mund t sugjerojn idet e mposhtme, si: t mbash akullin n dor, ta vendossh at n nj en me uj t nxeht etj. T gjitha kto metoda mund t prdoren, por msuesi i drejton t mendojn pr pjesn e variablit q mbahet nn kontroll dhe variablat e ndryshueshm.Nxnsit shkruajn prfundimet e pritshme n lidhje me investigimin e planifikuar teorikisht.

2. Msuesi tregon nj animacion n projektor t shkrirjes s akullit www.middleschoolchemistry.com/multimedia/chapter2/lesson5#melting_iceNxnsit krahasojn ndryshimet e gjendjes s lnds n substanca t ndryshme, duke e krahasuar at me ndryshimet e gjendjes s ujit. www.middleschoolchemistry.com/multimedia/chapter2/lesson5#states_of_water

Pyeten nxnsit: Si sht ndryshimi i gjendjes s ujit i ngjashm dhe i ndryshm nga ndryshimet e gjendjes s substancave t tjera?

prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve t arrituraGrupet e nxnsve modelojn n nj format A4 vendosjen e molekulave t ujit gjat proceseve t ngrirjes, shkrirjes, avullimit dhe kondensimit. Aktivitet shtes Video: akulli i that. www.middleschoolchemistry.com/multimedia/chapter2/lesson5#dry_ice.

vlersimi Vlersohet bashkpunimi n grup, analiza pr zgjidhjen e problemit, si dhe aftsia pr t prdorur njohurit e mparshme n ndihm t nj situat t re.

Detyrat dhe puna e pavarurPune krkimore. Prgatisni nj prezantim power point me 10 slajde, ku t paraqisni ndryshimet e gjendjes s lnds, si dhe fakte interesante n lidhje me kto koncepte.


25

Fusha: Shkencat e natyrs lnda: Kimi shkalla: V klasa: 10tematika: Grimcat dhe pastrimi situata e t nxnit:tema msimore: Kromatografia n letr

Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave ky:nxnsi/ja:Rezultatet e t nxnit sipas tems msimore:Nxnsi/ja:

njeh sht kromatografia n letr;interpreton kromatograme t thjeshta;interpreton kromatograme t thjeshta duke

prdorur vlera t Rf-s;shpjegon se si mund t prdoren teknikat

kromatografike pr t hetuar substancat pa ngjyr, duke prdorur agjent t lokacionit.

Fjal ky:gjendje e lnds,atomi,molekula,joni,forca trheqse,energji kinetike, ngjeshje,vllim, trysni, temperatura,forca.

Burimet: lidhja me fushat e tjera ose me temat ndrkurrikulare:



I. lidhja e tems me njohurit e mparshme etapa 1Demonstrimi. Secilit nxns i jepet nga nj letr filtri. N qendr t letrs vendoset nj pik boj shkrimi. Pas 3 minutash hedhim nj pik uj mbi bojn e shkrimit. E lm t thahet. Nxnsit shkruajn n fletore se far vrejn dhe prpiqen t japin shpjegimin e rezultatit.

II. ndrtimi i njohurive t reja pun n dyshe etapa 2Demonstrim, Pun eksperimentale n grupe Prpara se t kryhet puna eksperimentale nga nxnsit, msuesi tregon nj prezantim poer point t prgatitur pr kt tem, n t cilin paraqiten t gjitha procedurat e nj kromatografie n letr, si dhe shpjegimet prkatse. Eksperimenti: Msuesi/ja shprndan nj flet pune q prmban listn e materialeve, si dhe procedurn e puns s bashku me pyetje analitike q stimulojn t menduarit kritik. Ndahet klasa n grupe me nga 4 nxns. Secili grup kryen nj kromatografi sipas udhzimeve. Nxnsit mund t punojn me librin n faqen 16. Si t ndrtojm nj kromatogram (Veprimtari praktike e nxnsit)

prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve t arritura etapa 3Nxnsit n grupe krahasojn rezultatet e eksperimentit t tyre dhe diskutojn mbi prmirsimet e mundshme t eksperimentit, n qoft se ka.M pas tregohet nj video me titull Detektivt e kromatografis.

vlersimi

Detyrat dhe puna e pavarur Pun krkimore - Cila sht rndsia e kromatografis n mjeksi, n hetimin e krimeve dhe n industri?


26

Fusha: Shkencat e natyrs lnda: Kimi shkalla: V klasa: 10

tematika: Grimcat dhe pastrimi situata e t nxnit:Punohet me ndarjen e grupeve dhe formimin e grupeve t ekspertve

tema msimore: Proceset e filtrimit, kristalizimit, distilimit t thjesht dhe t thyesuar

Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave ky:nxnsi/ja:

diskuton n mnyr konstruktive pr rndsin e ndarjes s przierjeve; prdor n mnyrn e duhur fjalor shkencor; prezanton nj pun hulumtuese dhe krijuese n nj form t skematizuar; krahason metodat e ndarjes s prbrjeve dhe analizon rndsin e ktyre proceseve; parashtron pyetje dhe shfaq mendime t strukturuara pr zgjidhjen e nj problemi apo detyre t

nj teme t caktuar;demonstron shprehi organizative n punt individuale dhe n ekip prmes situatave reale n

detyrat e veanta msimore, duke menaxhuar potencialin individual dhe at t grupit, si dhe kohn, rreziqet dhe buxhetin n dispozicion;

prdor mjetet digjitale pr t prpunuar, krijuar, realizuar dhe demonstruar tema msimore.Rezultatet e t nxnit sipas tems msimore:Nxnsi/-ja: prshkruan dhe shpjegon metodat e pastrimit me

fltrim dhe kristalizim;prshkruan dhe shpjegon metodat e pastrimit

duke prdorur trets t prshtatshm.

Fjal ky:dekantim, filtrat, mbetje, trets, tretsir, centrifugim, avullim, kristalizim, tretsir e ngopur, dendsi, ekstraktim me trets dhe mbetje e ngurt

Burimet: Faqet e internetit: https://www.youtube.com/watch?v=x3EfYaJjZz4https://www.learnnext.com/CBSE/Class-9/Science/Chemistry/is-matter-Around-Us-Pure/methods-of-Separation-of-Mixtures/L-842.htm#containerteksti Kimi 10.

lidhja me fushat e tjera ose me temat ndrkurrikulare:FizikBiologjimjeksiinxhinieri

metodologjia dhe veprimtarit e nxnsvePun n dyshe Grup ekspertsh Turi galeris minikuiz


I. lidhja e tems me njohurit e mparshme - pun n dyshe

Etapa 1Pun n dyshe. Secils dyshe i jepen skeda t vogla me terma dhe shpjegimet e tyre t prziera. Nxnsit duhet t bashkojn termin me prkufizimin. Termat e prdorur jan: dekantim, filtrat, mbetje, trets, tretsire, centrifugim, avullim, kristalizim, tretsir e ngopur, dendsi, ekstraktim me trets dhe mbetje e ngurt. Dyshet kontrollojn punt e ifteve t tjera n klas. Msuesi paraqet n projektor lidhjen e sakt t termit me prkufizimin.

II. ndrtimi i njohurive t reja Grupet e ekspertveGrupet e ekspertve. Ndahet klasa n grupe me nga 5 ose 6 nxns. Secilit grup i jepet pr t studiuar nj nga metodat e pastrimit t paraqitura n faqen 20 dhe 21 t librit t nxnsit, si dhe mund t


27

vlersimi Vlersohen nga vet nxnsit grupi me punn m t mir, me an t disa kritereve t vendosura me hert pr vlersim t puns me grupe.

Detyrat dhe puna e pavarur Rndsia e ndarjes s przierjeve n jetn e prditshme.

prgatiten materiale shtes me figura dhe shpjegim t detajuar t do metode pastrimi. Grupi q sht prgjegjs pr at metod pastrimi quhet grup ekspertsh. Pas 5 minutash merret nga nj prfaqsues nga secili grup ekspertsh dhe krijohet nj grup i ri. Antart e grupit t ri ndajn eksperiencn me njri-tjetrin n lidhje me njohurit e marra dhe grupi krijon nj poster A3 me kto njohuri.

prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve t arritura turi i galeris

Paraqiten punimet e prfunduara nga grupet e prziera n kndin e klass. Diskutohet pr punn e paraqitur m mir. Prgatitet nj minikuiz.

Fusha: shkencat e natyrs lnda: kimi shkalla:v klasa:10tematika: situata e t nxnit:tema msimore: Pastrtia e substancave dhe ndarja e tyre nga przierjetRezultatet e t nxnit sipas kompetencave ky:nxnsi/ja:

sugjeron teknika t prshtatshme t pastrimit t substancave t caktuara;prdor t dhna t piks s vlimit pr t dalluar substancat e pastra nga ato t papastra;sugjeron metodat kromatografike pr t dalluar substancat e pastra nga ato t papastra

Rezultatet e t nxnit sipas tems msimore:Nxnsi/-ja: prshkruan dhe shpjegon distilimin e thjesht dhe

at t fraksionuar (t thyesuar);sugjeron teknikn m t prshtatshme t

pastrimit, n varsi t substancave q prdorim.

Fjal ky:gjendje e lnds,atomi,molekula,joni,forca trheqse ,energji kinetike, ngjeshje, vllim, trysni, temperaturaforca


28

vlersimi Vlersohen nga vet nxnsit grupi me punn m t mir, me an t disa kritereve t vendosura me hert pr vlersim t puns me grupe.

Detyrat dhe puna e pavarur


I. lidhja e tems me njohurit e mparshme Reja e fjalve

Reja e fjalve. Paraqitet n projektor reja me fjalt: prbrje, element, przierje, homogjene, heterogjene, trets, substanc e tretur, tretsir, pije e gazuar, pica, sallat, kola, uj deti, qiell, oksigjen dhe uj.

II. ndrtimi i njohurive t reja pun n dyshe Nxnsit ndahen n ifte. me fjalt e msiprme secili ift prpilon nj diagram, ku tregohet lidhja logjike midis fjalve n re. Hartat e formuara vendosen n kndin e caktuar n nj knd t klass dhe nxnsit krahasojn punn me njri-tjetrin. msuesi tregon n projektor tabeln e prfunduar t koncepteve.

Shoqrimi i koncepteve me figura. Nxnsit rigrupohen n grupe katrshe. Posht secils pjes t tabels ngjiten figurat prkatse.

prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve t arritura Diskutim pr rndsin e pastrtis s substancave n jetn e prditshme. Tregohet nj prezantim n power point, q plotson m mir diskutimin.

lnDaMund t ndahet fizikisht Nuk ndahet fizikisht

Przierje Substanc e pastr

mund t dallohen

pjest prbrse

Ndahet kimikisht

Nuk mund t ndahet

Przierje heterogjene

Przierje homogjene

Prbrje Element

Burimet: Poster, fletushka me terma dhe prkufizime, teksti Kimi 10

lidhja me fushat e tjera ose me temat ndrkurrikulare:Fizik

metodologjia dhe veprimtarit e nxnsveReja e fjalve

pun n dyshe


29

Fusha: shkence lnda: biologji shkalla:v klasa:10tematika: Grimcat dhe pastrimi situata e t nxnit:

Stacioni i lvizshm i mendimeve bn q nxnsi t krijoj nj lidhje logjike t fakteve dhe njohurive shkencore dhe rndsin e tyre n jetn e prditshme. Karuseli qarkullon idet dhe mund t jap zgjidhje t situats.

tema msimore: Teknika pr prftimin e substancave t pastra.Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave ky:Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave t fushs sipas tems msimore:Nxnsi/-ja: prshkruan dhe shpjegon metodat e

pastrimit me filtrim dhe kristalizim;prshkruan dhe shpjegon metodat

e pastrimit duke prdorur trets t prshtatshm.

Fjal ky:filtrim,kristalizim,distilim

Burimet: teksti Kimi 10, lidhja me fushat e tjera ose me temat ndrkurrikulare:


organizimi i ors s msimita. lidhja e tems me njohurit e mparshmeStacioni i lvizshm i mendimeve. N muret e klass vendosen 3 stacione A, B dhe C.stacioni a: Vendosen fotografit t: pijeve me gaz, detit, qiellit, toksstacioni B: Rafineri nafte.stacioni c: zemr, gjak dhe pajisjet e nj laboratori te analizave t gjakut Nxnsit plotsojn n mnyr individuale tabeln e mposhtme:Stacioni far shikon? far prmban? far mendon? kan t prbashkt?

Aktivitet Karusel. Nxnsit diskutojn n nj tavolin t rrumbullakt se si sht plotsuar tabela dhe shkmbejn mendime me njri-tjetrin dhe vlersojn n dyshe njri-tjetrin.

b. ndrtimi i njohurive t reja Tregohet nj power point pr metodat e pastrimit. Ndahet klasa n 6 grupe. Dy grupe studiojn stacionin A, dy grupe studiojn stacionin B ndrsa 2 t fundit studiojn stacionin C. Grupet prcaktojn mnyrn dhe procedurn e ndarjes s substancave t paraqitura n do stacion. Lidert e secilit grup paraqesin pun e tyre. Ndrsa grupe t tjer shkruajn nj sugjerim, nj kritik dhe far plqyen m shum nga puna e grupeve t tjera. Posht secilit stacion vendoset puna e konceptuar e grupeve. Krahasohen sugjerimet dhe parashikimet e bra n etapn e par t msimit me ato t paraqitura ne prezantimin power point.

c. prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve t arrituraTregohet n projektor procesi i distilimit t nafts duke prdorur linkun http:// sciencehousestaffworks.com/energy/oil-refining2.htm

vlersimi Vlersohet bashkpunimi n grup, analiza pr zgjidhjen e problemit, si dhe aftsia pr t prdorur njohurit e mparshme n ndihm t nj situat t re. Detyrat dhe puna e pavarurPlotsohet me idet dhe konceptet e marra metoda e pastrimit t substancave t paraqitura n stacionet e fazs 1 t msimit.


30

FusHa: shkencat e natyrs lnDa: kimi shkalla: 5 klasa: xtematika: Atomet, elementet dhe prbrjet kimike situata e t nxnit:

Ndrtoni me tela dhe plastelin nj model atomi me brtham dhe elektrone. Kujdes raportet e prmasave brtham/vllim i atomit

tema msimore: Atomi

Rezultatet e t nxnit sipas tems msimore:nxnsi/ja:

evidenton pozicionin e brthams; raportin vllimor n lidhje me vllimin e atomit;

prcakton prbrjen e brthams (protone+neutrone = nuklone);

shpjegon si vendosen e- n nivele dhe largsin e tyre nga brthama;

shpjegon rolin determinant t protoneve n masn e atomit;

diskuton pse atomi sht elektroasnjans;demonstron me modelet e formuara me

tela ndrtimin e tabels periodike pr elementet Z=1 -Z=20

Fjal ky:elektron, neutron, proton,nivel, elektron, nuklon.

Burimet: Teksti Kimia 10, Tabela e Sistemit Periodik, tela t holl, plastelin, tabela digjitale, modele t gatshme

lidhja me fushat e tjera ose me temat ndrkurrikulare:Fizika, TiK

metodologjia dhe veprimtarit e nxnsve:


struktura msimoreparashikimi: Pun n grupe me 2-4 nxns. sht atomi?Prgjigje: Pjest m t vogla q ruajn vetit e tij. Si quhen grimcat negative t atomit? Po ato pozitive?Prgjigje: elektrone (-), protone (+). Ndrtoni nj atom me tel dhe plastelin.

ndrtimi i njohurive t reja: T msuarit ndrvepruesPrkufizim: Pjest m t vogla t nj elementi q ruajn vetit e tij quhen atome.Prdorim tabeln digjitale: video 2.1.1 me struktura atomesh, me qllim q nxnsi t dalloj qart raportet vllimore t grimcave prbrse, si dhe pozicionimin e tyre n hapsirn atomike.Evidentoj p+ , n, e- dhe masat prkatse, ku masa e atomit prcaktohet nga brthama.U referohem njohurive t mbartura nga Fizika: Dy grimca me shenja t kundrta trhiqen. Kjo ruan qndrueshmrin e atomit dhe shpjegon vlern neutrale 0 t tij. Trheqim vmendjen e nxnsve me nj material t shkurtr filmik. Punohet me nj nxns dhe t tjert n fletore; pr formimin e tabels periodike pr elementet me Z (1-20).Evidentoj:


31

vlersimi: modelet m t plota mblidhen (demonstrimi),mendimi argumentuesPuna n grupGjuha e prdorurAftsia konkludueseDetyrat dhe puna e pavarur:Ndrtoni nj tekst t sakt shkencrisht me fjalt atom, elektron, neutron, zero, nuklon, shtresa.

1- numri i protoneve q ndodhen n brthamn e nj atomi quhet numr atomik Z (nxnsit shkruajn n fletore numrin e protoneve t modeleve q ndrtuan vet n 7 minutat e para);2-n Tabeln Periodike elementet jan renditur sipas numrit t protoneve, pra sipas numrit atomik.S bashku me nxnsit lexojm do detaj n tabeln digjitale t shfaqur.

prforcimido nxns prcakton koordinatat e modelit q ka ndrtuar vet.

FusHa: Shkencat e natyrs lnDa: Kimi shkalla: 5 klasa: X

tematika: Atomet, elementet dhe prbrjet kimike situata e t nxnit:Paraqitet n tabeln digjitale (ose me videoprojektor) nj film i shkurtr mbi atomet e hidrogjenit (mund t prdoret dhe materiali i tekstit digjital).m pas pyesim nxnsit: far i dallon atomet e hidrogjenit nga njri-tjetri?

tema msimore: izotopet

Rezultatet e t nxnit sipas tems msimore:nxnsi/-ja:

prkufizon izotopet;prcakton llojet e izotopeve joradioaktiv dhe

radioaktiv;jep shembuj t prdorimit t izotopeve n

mjeksi dhe industri.

Fjal ky:izotopeizotope radioaktive

Burimet: tabela digjitale ose mjete t tjera ekuivalente, teksti Kimi 10, lapsa me ngjyra, kopsa t vogla dhe fill

lidhja me fushat e tjera ose me temat ndrkurrikulare:Fizika, TiK



32


parashikimi: Luajm me terma dhe fjal Pun n dyshe. Secils dyshe mund ti jepet nj flet e printuar me termat: atom, elektron, proton, neutron, numr protonesh. Dyshet presin termat dhe i grupojn sipas nj lidhjeje logjike. msuesi/ja paraqet n projektor grupimin e duhur t fjalve.

1. Puna me Tabeln e Sistemit Periodik Pun individualePlotsoni tabeln dhe shtoni m shum rreshta pr elemente t ndryshme.

Numri atomik Numri i mass Simboli Numri i protoneve

Numri i neutroneve

Numri i elektroneve

X (6) 12 X(C) `x(6) X(6) 614 7

8 8 810 10

ndrtimi i njohurive: Loj me zare (modelim)

eksplorimi Loj me topa te vegjl (zare). Nxnsit ndahen n grupe me nga 3-4 nxns. Secilit grup i shprndahen zare me ngjyra t ndryshme, si: t kuqe, t verdh. Secila ngjyr prezanton nj grimc subatomike, si: protonet dhe neutronet. Pr te modeluar elektronet prdoren kokrra orizi . N tabeln e aktivitetit 1 nxnsit modelojn atomet dhe do t prcaktojn elementin dhe masn atomike.

msuesi/ja jep nj detyr: Plotsoni dhe analizoni tabeln e mposhtme.

Simboli Numri atomik Numri i mass A Numri i protoneve Z Numri i neutroneve N

C1 6 12 ? ?C2 ? ? 6 7C3 ? 14 6 ?

S bashku me nxnsit argumentojm prC1Numri i protoneve Z sht sa numri atomik d.m.th., 6.

1. Sa protone ka? 2. Sa sht nr. atomik? 3. Cili element sht ky? 4. Sa neutrone ka? 5. Sa sht nr. i mass? 6. Si e ka emrin izotopi?

Duke iu referuar figurs prgjigjuni pyetjeve 1-6.


33

Numri i neutroneve N sht A-Z d.m.th., 12-6 = 6C2A = 6 + 7 = 13Z Numri atomik = 6C3 Numri atomik = 6N = 14 - 6 = 8

Simboli Numri atomik Numri i mass A Numri i protoneve Z Numri i neutroneve N

C1 6 12 6 6C2 6 13 6 7C3 6 14 6 8

interpreton msuesja: shohim se elementi karbon C shfaqet me tri format e atomit referuar numrit t mass A dhe numrit t neutroneve N.

Prkufizim: Atomet q i prkasin t njjtit element dhe q kan numr t ndryshm neutronesh n brtham, rrjedhimisht dhe mas t ndryshme, quhen izotope t ktij elementi.masa e krahasuar e nj elementiPr t llogaritur masn e krahasuar t nj elementi q paraqitet me disa izotope n sasi t ndryshme veprojm kshtu. shembull: Elementi Mg ka tri izotope. Nj me mas =23,98 n 78,70%;nj me mas = 24,99 n 10,13%.Dhe nj tjetr me mas = 25,98 n 11,17%. Prcaktoni masn atomike t elementit. zgjidhjeAr = 78,70/100x 23,98 +10,13/100 x 24,99 + 11,17/100 x 25,98 = 24,31

prforcimiUshtrime n tri grupe 1-Prcaktoni (N) pr elementet e mposhtme8

16O dhe 178O

prgjigje: N = A-ZN = 16 - 8N = 8N = 17 - 8 N = 9

2-Plotsoni tabeln.

simboli a z nNe 20 10 ?Ne ? 10 12

vlersimi: Nxnsit vlersohen pr:- saktsin e puns me shkrim (plotsimi i tabels)- aftsin argumentuese;- saktsin shkencore;- gjuhn e prdorur;- aftsin vetvlersuese.Detyrat dhe puna e pavarur:Shpjegoni pse dy atome i prkasin t njjtit element dhe ndrkoh kan masa t ndryshme. Prcaktoni konceptet izotop dhe neutron.


34

FusHa: Shkencat e natyrs lnDa: Kimi shkalla: 5 klasa: Xtematika: Atomet, elementet dhe prbrjet kimike situata e t nxnit:

Shprndarja e elektroneve n atom dhe ndrtimi i sistemit periodik

tema msimore: Struktura elektronike dhe Tabela PeriodikeRezultatet e t nxnit sipas tems msimore:nxnsi/-ja:

prshkruan shprndarjen e elektroneve n shtresa;

shpjegon rndsin e strukturs elektronike t gazeve t plogta;

tregon ngjashmrin e strukturs elektronike t elementeve brenda nj grupi.

Fjal ky:shprndarje elektroneve, elektrone valentore, shtres e qndrueshme, struktur elektronike e atomit, nivel i jashtm, konfigurim elektronik.

Burimet: interneti, teksti Kimi 10, tabela e Sistemit Periodik

lidhja me fushat e tjera ose me temat ndrkurrikulare:FiZiKA



parashikimi: Pyetjet paraprake Cilat jan grimcat prbrse t atomit?prgjigje: elektroni me ngarkes negative e- ; protoni me ngarkes pozitive p+, neutroni me ngarkes 0. sht numri kuantik?prgjigje: numri kuantik sht nj sistem kombinimi numrash e germash, q prcakton nivelin e energjis s elektronit. prfaqson numri kuanti themelor n?prgjigje: n prcakton nivelin energjetik dhe merr vlera pozitive nga 1, 2, 3, 4 7 prfaqson numri kuantik l dhe s.prgjigje: numri kuantik l prfaqson nnnivelin brenda nivelit dhe merr vlera n-1,kurse numri spin s prfaqson kahun e rrotullimit te elektronit rreth vetes dhe merr vlera +1/2; -1/2. jan orbitat e lejuara?prgjigje: orbita t lejuara quhen ato orbita rrethore q kan largsi t caktuar nga brthama, ku elektroni, grimc e ngarkuar me elektricitet, mund t lviz pa rrezatuar val elektromagnetike, pra pa humbur energji.

t msuarit ndrveprues ndrtimi i njohurive t rejamsuesi/ja jep edhe nj her tabeln e korrespondencs t numrave kuantik midis tyre dhe t orbitaleve.

Shtresa vlera n vlerat e l lloji i orbitaleveK 1 0 1sL 2 0, 1 1s 2pm 3 0, 1, 2, 3s 3p 3dN 4 0, 1, 2, 3 4s 4p 4d 4fO 5 0, 1, 2, 3, 4 5s 5p 5d 5f 5g

Pr t sqaruar shprndarjen e elektroneve n atome me shum elektrone, si dhe n jone rikujtojm


35

vlersimi: Nxnsit vlersohen pr:- aftsin argumentuese;- saktsin shkencore;- gjuhn e prdorur;- aftsin vetvlersuese.Detyrat dhe puna e pavarur:Detyr shtpie. Shpjegoni pse dy atome i prkasin t njjtit element dhe ndrkoh kan masa t ndryshme. Prcaktoni konceptet izotop dhe neutron.

parimin e paulit: Nj atom nuk mund t ket dy elektrone q ti ken njlloj t katr numrat kuantik. D.m.th., numrat n, l, m, s jan t ndryshm pr do elektron t nj atomi. Dhe nse kan t njjt numrat n, l, m, ata kan t ndryshm numrin s (+1/2 -1/2). - Parimi i dyt, parimi i Qndrueshmris: Shprndarja e elektroneve npr nivele, nnnivele dhe gjendje energjetike n nj atom bhet n nj mnyr t till q energjia e atomit t jet minimale.- Vihet theksi te prcaktimi i gjendjes normale dhe gjendjes s ngacmuar, pasi prkufizojm dhe Rregulln e Hundit, Gjat shprndarjes n atom elektronet priren t zn sa m shum gjendje energjetike t lira, n mnyr q shuma e spineve t ket vler maksimale.m pas msuesi/ja mund t kaloj n shembuj duke iu referuar nj tabele t prgatitur nga ai paraprakisht sipas asaj q jep teksti, mbi kapacitetin e niveleve dhe diagramit t faqes 17. Msuesi/ja do t sqaroj se termi konfigurim elektronik i elektroneve n nj atom sht paraqitja me kutiza ose me numra dhe germa t gjeneve energjetike t tyre t niveleve dhe nnniveleve brenda atomit sipas rregullave t msiprme.T gjitha ka tham m lart ilustrohen me shembuj: t paraqesim skemn e shprndarjes t elektroneve pr elementet N ( z = 7) 1s22s2p3 Na (z = 11) 1s22s2p63s1

Mn (z = 25) 1s22s2p63s2p6d54s2

zgjidhje:1 Nr. atomik (z = 70) tregon q kemi 7 e-

2 - Vendosim skematikisht nivelet1s 2sp 3spd 4spdf3 - mbshtetur n Rregulln e Hundit plotsojma-1s2

b-2s 2p3

4 - Shkruajm prfundimisht konfigurimin1s22s2p3

prforcimi nxjerrja e prfundimeveNxnsve u jepen kto detyra:Identifikoni elementin me konfigurim 1s22s2p63s2p6d44s2 Prcaktoni vlerat e numrave kuantik n, l.

zgjidhje 21 - Mn (25) Nr atomik tregon q atomi i Mn ka 25 e-. 2 - Vendosim nivelet.1s 2sp 3spd 4spdf3 - Mbshtetur n rregulln e Hundit plotsojm: a - 1 s2

b - 2s2p6

c - 3s2p6dd - 4s2pde - 3d5

4 - Shkruajm prfundimisht konfigurimin1s22s2p63s2p6d54s2

N fund prkufizohen s- elementet, p- elementet, d- elementet, f- elementet


36

vlersimi: Nxnsit vlersohen pr: - saktsin e puns me shkrim (plotsimi i tabels) - aftsin argumentuese; - saktsin shkencore; - gjuhn e prdorur; - aftsin vetvlersuese.Detyrat dhe puna e pavarur:

FUSHA: Shkencat e natyrs LNDA: Kimi Shkalla: 5 Klasa: Xtematika: Atomet, elementet dhe prbrjet kimike situata e t nxnit:

Prbrja sht nj substanc q prmban dy ose m shum elemente t lidhura s bashkutema msimore: Elementet, prbrjet dhe przierjet


prkufizon elementet, prbrjet dhe przierjet;prshkruan ndryshimet midis elementeve,

prbrjeve dhe przierjeve;analizon formimin e nj prbrjeje; heton formimin e prbrjeve t ndryshme.

Fjal ky:lidhje kimikeprbrje przierje

Burimet: lidhja me fushat e tjera ose me temat ndrkurrikulare:


organizimi i ors s msimitparashikimi: Pyetje paraprake sht atomi? Si quhen grimcat negative t atomit? Po ato pozitive? far shpreh nj formul kimike? Pr tu prgjigjur referohuni te formulat H3PO4; NaNO3.

ndrtimi i njohurive t reja: T msuarit ndrveprues/Leksion i avancuarelementi - substanca q prbhen vetm nga nj lloj atomi.Elementi nuk mund t ndahen n substanca m t thjeshta nprmjet reaksioneve kimike.do element ka nj simbol kimik.Elementt kan veti t veanta.Prbrjet formohen kur atomet e elementeve t ndryshme bashkohen midis tyre me lidhje kimike.Nj prbrje prmban gjithmon n=t njjtat element n prpjestime t caktuara.Prbrjet kimike ndahen n dy lloje:1 - prbrje molekulare (atomet jan t lidhura s bashku);2 - prbrje jonike (prbhet nga nj nr. i madh jonesh).Prbrjet kan veti t ndryshme nga vetit e elementeve nga t cilat prbhen.Elementet mund t ndahen nga njri-tjetri vetm me metoda kimike.Przierjet prmbajn 2 ose m shume elemente apo prbrje q nuk jan lidhur kimikisht me njra-tjetrn.Nj przierje nuk ka sasi t caktuar t elementeve apo prbrjeve t saj.Secili nga elementet ruan vetit e tij.Substancat prbrse mund t ndahen nga njra-tjetra m ann e metodave fizike.

prforcimi: 2 t gabuaraNxnsit n grupe me nga 4 ndrtojn nj paragraf me njohurit e msuara gjat ksaj teme msimore, ne te cilin shkruajn dhe 2 pohime t gabuara n lidhje me msimin.Grupet gjejn gabimet e njri-tjetrit.


37

FUSHA: Shkencat e natyrs LNDA: Kimi Shkalla: 5 Klasa: X

tematika: Atomet, elementet dhe prbrjet kimike situata e t nxnit: (praktik e drejtuar) Ndahet klasa n tri grupe (do resht nj grup). N bankn e par, mbshtetur n njohurit e tyre t deritanishme, nxnsit vendosin: grupi 1 - metalet; grupi 2 - jometalet; grupi 3 ndrton nj aparat mbshtetur n skemn e tekstit mbi prcjellshmrin. Shnim. materialet e siprprmendura i sjell msuesja ose u jepet detyr nxnsve n orn paraprake: shishe me jod, qymyr, maja lapsi (jometale) gozhd, letr aluminat, cop Na ose K, tel Cu, zinxhir Ag, zinxhir Au (metale). U jepet nxnsve detyr t shkruajn n fletore karakteristikat e dukshme t materialeve t grupit t tyre (ngjyr, fortsi, shklqim, pesh etj.).

tema msimore: metalet dhe jometalet


liston dallimet fizike midis metaleve dhe jometaleve;

prcakton sakt pozicionin e metaleve dhe jometaleve n sistemin periodik dhe t gjitha veorit q lidhen me kt pozicion;

parashikon karakteristikat e metaleve dhe jometaleve duke u bazuar n vendin e tyre n Tabeln Periodike;

nxjerr prfundime rreth ngjashmrive dhe ndryshimeve kimike t metaleve dhe jometaleve: jonet q japin, oksidet bazike e acide prkatsisht;

shpjegon sjelljen kimike (veprimi me acidet).

Fjal ky:metal, jometal, prcjellshmri elektrikedendsia, aliazhe, anion, kation

Burimet: interneti, teksti Kimi 10, tabela e Sistemit Periodik, materiale t ndryshme metalike dhe jometale, si jod, squfur, qymyr etj.

lidhja me fushat e tjera ose me temat ndrkurrikulare:Fizika, Biologjia


organizimi i ors s msimitparashikimi1 - U them nxnsve t listojn disa emra metalesh dhe jometalesh. P.sh.,: natrium, kalium, magnez, hidrogjen oksigjen, azot2 - Krkoj nga nxnsit q t ndajn objektet q kemi marr pr t demonstruar n klas n metale dhe jometale, sipas grupeve t siprprmendura (n rubrikn: situata e t nxnit)3 - Plotsojn n fletore disa veori fizike t dallueshme t materialeve t grupit III, ndrkoh un paraqes n tabeln digjitale tabeln, t ciln e plotsoj s bashku me nxnsit gjat rubriks njohuri t reja.


38

vlersimi: puna grafike n fletore; vlersimi i prcaktimit t sakt t tipareve dalluese t mostrave t grupeve prkatse;saktsia e demonstrimit t aparatit prov t prcjellshmris;saktsia e prdorimit t tabels digjitale;aftsia pr t punuar n grup;saktsia shkencore dhe interpretuese e krahasuese.

Detyrat dhe puna e pavarur:

Vetit fizike metale (Fe, ag, cu, au, al) jometale (c,PrcjellshmriaT farktueshmTelzohenShklqim metalikTingllues

ndrtimi i njohurive t rejametodat e t nxnit ndrveprues

Vetit fizikePasi i referohem ndarjes q vet nxnsit kan br, v theksin te nj nga vetit midis metaleve dhe jometaleve: 1- Prcjellshmria elektrike: - Demonstroj, me aparatin e ndrtuar nga grupi 3, me tel bakri, gozhd, qymyr; - metalet shfaqin prcjellshmri, ndrsa jometalet jo. Ky prfundim plotsohet edhe te tabela (Shnim. mund t aktivizohet edhe nj nxns pr plotsimet e tabels digjitale, pr tu br ora m gjithprfshirse).2 Dendsia - metalet kan dendsi t lart, jometalet t ult dendsia (n g/cm3) = masa (n g)/ vllimi (n cm3).3 - Pika e shkrirjes dhe e vlimit - metalet e kan pikn e shkrirjes dhe t vlimit t lart, prjashto G1 dhe Hg; jometalet t ult, prjashto C dhe Si.4 Fortsia metalet kan fortsi t madhe, prjashto G 1 dhe Hg dhe Ga. Jometalet jan t buta.Demonstrim nga msuesja. Nj cop Na ose K metale t gr1 t buta priten me nj bisturi, shoh shklqimin metalik, por dhe oksidimin e menjhershm me humbjen e shklqimit.

vetit kimike Vazhdoj eksperimentin me Na; copn e vogl e vendos n nj flet petri me uj. Shoh lvizjen e vrullshme t mostrs deri n tretje. Vrtetoj karakterin bazik t mjedisit t krijuar.1 - Oksidet metalet japin okside bazike

- jometalet japin okside acide 2 - Veprimi me acidet me +Acid = krip + hidrogjen (lirohet) Jonet nuk veprojn me acidet3 - Me e- =me+( kation) Jone+ e- = jone+(anion)

Hap pas hapi kemi plotsuar dhe tabeln demonstruese dhe nxnsit n fletoret e tyre.


39

FusHa: shkencat e natyrs lnDa: kimi shkalla: 5 klasa: x

tematika: Atomet, elementet dhe prbrjet kimike situata e t nxnit: Shprndarja e elektroneve n atom bhet nga niveli me energji m t ult n nivelin me energji m t lart.tema msimore: Pyetje prmbledhse

Rezultatet e t nxnit sipas tems msimore:nxnsi/-ja: prshkruan shprndarjen e elektroneve n shtresa;ndrton skemn e shprndarjes s elektroneve n

shtresat elektronike pr 20 elementet e para;shpjegon rndsin e strukturs elektronike t

elektroneve t shtress s jashtme.

Fjal ky:izotopElementPrbrjeProton

Burimet: Teksti Kimia 10, Tabela e Sistemit Periodik, tela t holl, plastelin, tabela digjitale, modele t gatshme.

lidhja me fushat e tjera ose me temat ndrkurrikulare:FizikaTiK



prshkrimi i situatsRikujtojm ndrtimin e atomit dhe rolin e grimcave n atomAtomi sht i ndrtuar nga brthama dhe mbshtjellja elektronike. Protone dhe Neutrone ElektronetProtonet identitetin e atomit dhe ngarkesn pozitiveNeutronet bashk me protonet prcaktojn masn atomike Elektronet japin ngarkesn negative t atomit prcaktojn valencn dhe ngarkesn e atomit mundsojm bashkveprimin e atomit me atomet e elementeve t tjera

veprimtari individualemsuesi/ja shkruan n tabel Z=11 dhe prpiqet t nxjerr t gjith informacionet e duhura pr atomin me Z=11. Pr shembull:- si shprndahen elektronet pr kt atom;- sa elektrone mbeten n shtresn e jashtme;- sa nivele energjetike ka ky atom;- n cilin grup bn pjes; - sht metal apo jometal;- do t marr apo do t jap elektrone?Kryhet aktiviteti praktik me nxnsit. Nxnsit ndahen n 2 grupe.

Grupi i parTregoni:a) numrin e shtresave elektronike pr atomet Z=7, Z=13, Z=18b) sa elektrone mbeten n shtresn e jashtme;c) numrin e grupit dhe periodn ku bn pjes;d) nse do t kthehet n jon me ngarkes pozitive ose negative.Grupi dytNse kemi elementin Cl q gjendet me periodn e tret dhe grupi i 7A:


40

a) sa elektrone ka n kt atom;b) sa elektrone ka n shtresn e jashtme;c) far valence shfaq ky element;d) cila sht ngarkesa q shfaq ky element.

Reflektimi: Plotsimi i tabels pr elementet alumin, squfur dhe kalium.

vlersimi: Nxnsit vlersohen pr:- pjesmarrjen n diskutim, punn n grup dhe saktsin n zgjidhjen e ushtrimeve n fletoren e klass.

Detyrat dhe puna e pavarur:Plotsoni tabeln e msiprme, por me elemente t ndryshme, si p.sh., fluor, azot dhe kalcium, duke plotsuar edhe jonin q ato formojn dhe nivelin energjetik t jonit.

cils period i prket numri i grupit ku ndodhet

numrin e protoneve q ka

sa elektrone ndodhen n shtresn e jashtme

Fusha: shkencat e natyrs lnda: kimi shkalla: 5 klasa: xtematika: Struktura dhe lidhjet kimike situata e t nxnit:

Prbrjet jonike realizohen midis kmbimit t elektroneve midis metaleve dhe jometaleve

tema msimore: Lidhja jonike

Rezultatet e t nxnit sipas tems msimore:nxnsi/ja: prkufizon lidhjen jonike;prshkruan formimin e joneve prmes dhnies dhe marrjes s

elektroneve;analizon formimin e nj lidhjes jonike midis nj elementi t grupit

t par dhe grupit t shtat;zgjidh problema t thjeshta n lidhje me formimin e lidhjeve jonike.

Fjal ky:Lidhje jonikePrbrje jonike Rrjet kristalore

Burimet: interneti, libri Kimi 10, tabela e Sistemit Periodik

lidhja me fushat e tjera ose me temat ndrkurrikulare:Fizika


organizimi i ors s msimitpyetjet paraprake1 - Paraqitni formuln elektronike t atomit t Na dhe Cl, duke veuar shtresn e jashtme.Prgjigje: Na (Z = 11) 1s22s2p63s1 shtresa e jashtme 3s1.. Na lshon me lehtsi 1 elektron 3s1

duke u kthyer ne jon 1+ (kation)Cl ( Z =17) 1s22s2p63s2p5 shtresa e jashtme 3s2p5 Cl merr nj elektron pr t plotsuar me 8- elektrone shtresn e jashtme, duke u kthyer n jon Cl- (anion).


41

2 - quajm elektron valentor?prgjigje: Elektronet e nivelit t jashtm energjetik t nj atomi.3 - quajm elektrone t brthams?prgjigje: Elektrone brthamore quhen elektronet t cilat e kan vlern e numrit kuantik themelor nj njsi m t vogl se elektronet e valencs.4 - Shpjegoni sjelljen e elementeve t grupit IA me elementet e grupit VIIAprgjigje: Elementet gr. iA p.sh Na bashkveprojn me halogjent, p.sh., Cl sipas reaksionit 2Na+I =2NaI

T msuarit ndrveprues ndrtimi i njohurive t reja. T msuarit ndrveprues - Prkufizojm konceptin lidhje kimike: Forcat q mbajn atomet t lidhura n molekula.- Faktori q kushtzon lidhjen kimike sht konfigurimi elektronik i atomeve q e realizojn kt lidhje.- N rast se lidhja realizohet midis joneve, d.m.th., midis kationeve dhe anioneve, ajo quhet lidhje jonike.Le ta analizojm kt pohim.1 - Le ti referohemi elementeve Na dhe Cl2 - N fazn e parashikimit konfigurimin e Na dhe Cl, si dhe prcaktuam jonet q ata japinLe t trajtojm lvizjen e elektroneve te shtress s jashtme nga Na te Cl me tendencn e plotsimit t tetshes elektronike. Prbrja jonike e formuar do t jet NaCl. Procesi realizohet sipas skemsNa 2 8 1 Na+ 2, 8 NaCl Cl 2 8 7 Cl - 2, 8, 8Mg 2 8 2 Mg2+ 2, 8 MgOO 2 6 O 2- 2, 8konkluzion: Elektroni valentor i natriumit, i cili shkputet lehtsisht trhiqet nga atomi i jometalit, i cili ka tendenc t plotsoj shtresn e jashtme, duke u kthyer n anion dhe duke formuar prbrje jonike.Atomet me afri pr elektronin ndodhen n t djatht t Tabels Periodike dhe quhen jometale. Atomet q formojn lehtsisht katione gjenden n t majt dhe nga fundi i grupeve n tabeln periodike jan metalet. struktura e rrjetit kristalorNj kristal i NaCl prbhet nga jone Na+ dhe Cl-. Vendosja tredimensionale e joneve n kristal realizohet pasi do anion apo kation trheq rreth vetes numrin maksimal t joneve me ngarkes t kundrt. Forcat q i mbajn t lidhura jonet n kristal jan forca elektrostatike. P.sh., energjia q duhet pr t ndar jonet Na dhe Cl n nj mol NaCl sht 769 KJ.Nj kristal jonik sht elektroasnjans, d.m.th., prmban n mnyr t barabart n numr jone negative dhe pozitive.Kristalet jonike ndrtohen nga formula njsi.Pr t sqaruar m mir formimin e nj kristali jonik msuesi ilustron me nj shembull t nj kristali jonik, p.sh., NaCl, CaCl2 duke ndjekur kta hapa:1 - paraqitja e formulave elektronike;2 - formimi i joneve;3 - prcaktimi i energjis s harxhuar dhe t liruar prkatsisht sipas joneve;4 - kalimi i joneve nga zona e formimit n at t rrjets kristalore;5 - evidentimi i energjis pr kt faz.prforcimi. Pun me grupe Klasa ndahet n grupe1 - paraqitni formulat elektronike t joneve t atomeve K,2 - paraqitni formulat joneve t atomeve O, Mg, 3 - interpretoni formimin e kristaleve q formojn jonet e msiprme.Vlersimi i nxnsve bhet n baz t:Detyr shtpie ushtrimi 3 libri i ushtrimeve.


42

FusHa: shkencat e natyrs lnDa: kimi shkalla: 5 klasa: x

tematika: struktura dhe lidhjet kimike situata e t nxnit: Lidhjet kimike realizohen me ann e forcave midis elementeve me prirje t veanta pr marrjen dhe dhnien e elektroneve t shtress valentore.

tema msimore: Lidhja kovalente. molekulat e thjeshta

Rezultatet e t nxnit sipas tems msimore:nxnsi/ja: diskuton pr formimin e lidhjeve kovalente; tregon cilat elemente formojn lidhje kovalente; Ilustron molekula t thjeshta dyatomike, duke prdorur formulat molekulare, formulat strukturore; shpjegon se si formohen lidhjet shumfishe.

Fjal ky:Lidhje kovalente Energji e lidhjes ift elektronik i prbashktLidhje njfishe, dyfishe, trefishe

Burimet: Teksti Kimia 10, Tabela e Sistemit Periodik, tela t holl, plastelin, Tabela digjitale, modele t gatshme

lidhja me fushat e tjera ose me temat ndrkurrikular:Fizika, TiK



parashikimi: Shtjellimi i ideveMsuesi/ja shkruan n tabel prbrjet: HCl,NH3, SO2 dhe u krkon atyre t prshkruajn si jan formuar kto prbrje. Cilat jan elementet q ndrtojn molekulat? Cili sht raporti q kane atomet midis tyre? Cili nga atomet kthehet n kation me shenj pozitive dhe cili n anion me shenj negative?Realizimi i kuptimit Pas analizs s br nga nxnsit pr elementet, nxnsit lexojn 5 minuta msimin. M pas 3 nxns nga tre rreshtat ngrihen dhe prshkruajn lidhjen midis molekulave t ndryshme.nxnsi i par: HClNisemi nga struktura e molekulave t dhna m sipr. H- grupi i par Cl- grupi i shtat - perioda e par - perioda e tret - ka 1 elektron n shtresn e jashtme - ka 7 elektrone n shtresn e jashtme-krijon nje lidhje me Cl - krijon nj lidhje me HLidhje t tilla quhen kovalente.Nxnsi i dyt: SO2Nxenesi i tret: NH3 prfundim: Prmbledhja e ideveN fund t msimit nxjerrim konkluzionet pr lidhjen kovalente.1- marrin pjes 2 jometale;2- midis tyre formohet ift elektronik i prbashkt q u prket t dy atomeve;3- ifti do t trhiqet nga elementi q sht m i prirur pr t trhequr iftin;4- elementi q trheq iftin elektronik t prbashkt ngarkohet pjesrisht negativisht, elementi q e largon nga vetja ngarkohet pjesrisht pozitivisht

vlersimi: Nxnsit vlersohen pr pjesmarrjen n diskutim, punn n grup dhe saktsin n zgjidhjen e ushtrimeve n fletoren e klass.

Detyrat dhe puna e pavarur:


43

Documents

KimiA 10 - Albasalbas.al/udhezuesat/Libri_Mesuesit-Kimia_10.pdf · Më shumë njehsime në kimi 70 Titullimi ... - harton një projekt me faza të menaxhuara mire (individualisht