Upload
nguyenphuc
View
265
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
Redakcja
MAREK E. PROST
Renata JachowiczJerzy Z. Nowak
KLINICZNAFARMAKOLOGIAOKULISTYCZNA
KLINICZNA FARMAKOLOGIA OKULISTYCZNA
Niniejsza książka została pomyślana jako całościowe opracowanieporuszające wszystkie aspekty leczenia chorób oczu. Czytelnik znajdziew niej informacje dotyczące zasad stosowania leków do oczu, ichpenetracji do tkanek oka, farmakokinetyki i farmakodynamiki. Omówionorównież wady i zalety różnych postaci leków do oczu, działanianiepożądane, interakcję i toksykologię leków, metody sporządzania lekówrecepturowych, podstawy prawne wystawiania recept, wpływ środkówkonserwujących na tkanki oczu.
Książka adresowana jest nie tylko do lekarzy okulistów, lecz takżedo farmaceutów, farmakologów i lekarzy innych specjalności leczącychchorych, u których poza chorobą podstawową będą równocześniewystępowały schorzenia narządu wzroku. Mogą z niej korzystać rezydenciw zakresie okulistyki, studenci farmacji i medycyny.
prof. dr hab. n. med. Marek E. Prost
KLIN
ICZ
NA
FA
RM
AK
OLO
GIA
O
KU
LISTYC
ZN
A
WYDANIE 2
www.edraurban.pl
Prost-2_okladka2a_Prost2 2016-05-25 14:43 Page 4
KLINICZNA FARMAKOLOGIA OKULISTYCZNA
Redakcja
MAREK E. PROST
Renata JachowiczJerzy Z. Nowak
Wydanie 2
Wszelkie prawa zastrzeżone, szczególnie prawo do przedruku i tłumaczenia na inne języki. Żadna część tej książki nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawnictwa.Dotyczy to również sporządzania fotokopii, mikro�lmów oraz przenoszenia danych do systemów komputerowych.
Ze względu na stały postęp w naukach medycznych oraz odmienne nieraz opinie na temat diagnozowania i leczenia, jak również możliwość wystąpienia błędu, prosimy, aby w trakcie podejmowania decyzji uważnie oceniać zamieszczone w książce informacje, zwłaszcza dotyczące podawania leków nowych lub rzadko stosowanych. Radzimy również zapoznać się z informacjami producenta leku, używanych narzędzi i sprzętu. Pomoże to zmniejszyć ryzyko wystąpienia błędu lekarskiego.
© Copyright by Edra Urban & Partner sp. z o.o., Wrocław 2016
Redakcja naukowa:prof. dr hab. n. med. Marek E. Prost – Kierownik Kliniki Okulistycznej Wojskowego Instytutu Medycyny Lotniczej w Warszawieprof. dr hab. n. farm. Renata Jachowicz – Kierownik Katedry Technologii Postaci Leku i Biofarmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowieprof. dr hab. n. med. Jerzy Z. Nowak – Instytut Farmakologii, Polska Akademia Nauk, Kraków; emerytowany profesor farmakologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Prezes Zarządu: Giorgio AlbonettiDyrektor wydawniczy: lek. med. Edyta BłażejewskaRedaktor prowadzący: Dorota Lis-OlszewskaOpracowanie skorowidza: lek. wet. Aleksandra OzgaProjekt okładki: Beata Poźniak
ISBN 978-83-65373-34-2
Edra Urban & Partner sp. z o.o.ul. Kościuszki 29, 50-011 Wrocławtel. +48 71 726 38 [email protected]
www.edraurban.pl
Łamanie i przygotowanie do druku: PolSerwis KGDruk i oprawa: Drukarnia Read Me, Łódź
V
SPIS TREŚCI
Redaktorzy IXAutorzy XWstęp XIII CZĘŚĆ I • Podstawy stosowania leków do oczu
I.1. Ogólne zasady farmakoterapii schorzeń narządu wzroku 3 Marek ProstI.2. Biofarmaceutyczne aspekty podawania leków do oczu 12 Renata Jachowicz, Witold Jamróz I.3. Postacie leku do oczu 25 Renata Jachowicz, Anna CzechI.4. Wpływ środków konserwujących na tkanki oka 73 Beata Rymgayłło-JankowskaI.5. Zasady sporządzania leków recepturowych 78 Renata Jachowicz, Anna Czech, Witold JamrózI.6. Czystość mikrobiologiczna leków do oczu 88 Alicja BudakI.7. Działania niepożądane i interakcje leków do oczu 95 Barbara FilipekI.8. Toksykologia leków do oczu 109 Barbara FilipekI.9. Podstawy prawne wystawiania recept 115 Agnieszka SkowronI.10A. Leki innowacyjne i generyczne 133 Krzysztof Woyna-Orlewicz, Renata JachowiczI.10B. Leki generyczne: czy są naprawdę takie same jak leki oryginalne? 139 Ivan KocićI.10C. Zalety stosowania leków generycznych 143 Ewa Chlebda-Sieragowska
VI
KLINICZNA FARMAKOLOGIA OKULISTYCZNASpis treści
CZĘŚĆ II • Charakterystyka farmakologiczna leków do oczu
II.1. Leki stosowane w leczeniu chorób infekcyjnych oczu 153 Barbara Filipek, Marek ProstII.2. Leki o działaniu przeciwzapalnym 196 Jerzy Z. NowakII.3. Leki stosowane w leczeniu chorób alergicznych oczu 217 Anna Groblewska, Ewa BogackaII.4. Leki stosowane w leczeniu jaskry 226 Dorota Szumny, Marta Misiuk-HojłoII.5. Leki stosowane w zwyrodnieniu plamki żółtej (AMD) 245 Jerzy Z. NowakII.6. Leki stosowane w leczeniu zespołu suchego oka 260 Małgorzata ZdzieszyńskaII.7. Leki stosowane do znieczulenia miejscowego 277 Roman Goś II.8. Leki oraz substancje biologiczne i chemiczne stosowane w chirurgii
okulistycznej 282 Piotr JurowskiII.9. Leki stosowane w leczeniu nowotworów narządu wzroku 296 Bożena Romanowska-DixonII.10. Leki wpływające na źrenicę oka 301 Karol StasiakII.11. Leki wspomagające metabolizm i regenerację tkanek 310 Marcin JezierskiII.12. Suplementy diety, witaminy i pierwiastki śladowe w terapii okulistycznej 317 Jerzy Z. Nowak, Anna Wiktorowska-OwczarekII.13. Leki przeciwobrzękowe 335 Jarosław KulińskiII.14. Preparaty stosowane w diagnostyce okulistycznej 339 Anna Kłysik II.15. Systemy pielęgnacji do soczewek kontaktowych 344 Anna M. Ambroziak, Tomasz TokarzewskiII.16. Stosowanie preparatów roślinnych w okulistyce 352 Rafał Prost
CZĘŚĆ III • Wpływ stosowanych ogólnie leków na narząd wzroku
III.1. Wpływ wybranych leków stosowanych ogólnie na zmiany w narządzie wzroku 361 Andrzej PrystupaIII.2. Działanie leków onkologicznych w zakresie narządu wzroku 372 Jerzy R. Kowalczyk III.3. Wpływ leków psycho- i neurotropowych na narząd wzroku 378 Joanna Listos, Sylwia Talarek
VII
KLINICZNA FARMAKOLOGIA OKULISTYCZNASpis treści
CZĘŚĆ IV • Stosowanie leków do oczu w wybranych grupach chorych
IV.1. Stosowanie leków do oczu u dzieci 389 Marek ProstIV.2. Stosowanie środków diagnostycznych i leków do oczu w okresie ciąży
i laktacji 393 Janusz Czajkowski, Magdalena Pilas-PomykalskaIV.3. Stosowanie leków okulistycznych w chorobach ogólnych 401 Marek Prost, Jaromir Wasyluk
CZĘŚĆ V • Farmakoterapia schorzeń narządu wzroku
V.1. Znieczulenie miejscowe 411 Roman GośV.2. Rozszerzenie źrenicy 416 Marek ProstV.3. Choroby oczodołu 423 Danuta KarczewiczV.4. Choroby powiek 442 Grażyna MalukiewiczV.5. Leczenie chorób narządu łzowego 449 Radosław RóżyckiV.6. Schorzenia spojówki 457 Marek ProstV.7. Leczenie zespołu suchego oka 468 Radosław RóżyckiV.8. Farmakoterapia alergicznych chorób narządu wzroku 474 Anna Groblewska, Ewa BogackaV.9. Choroby rogówki 484 Edward WylęgałaV.10. Choroby twardówki 500 Beata Rymgayłło-JankowskaV.11. Schorzenia błony naczyniowej 508 Anna Turno-KręcickaV.12. Leczenie farmakologiczne chorób siatkówki 527 Jarosław KocięckiV.13. Farmakoterapia jaskry 543 Jaromir WasylukV.14. Farmakologiczne leczenie choroby zezowej oraz zaburzeń ruchomości oczu 556 Ewa Oleszczyńska-ProstV.15. Schorzenia neurookulistyczne 564 Zo�a Mariak, Diana Dmuchowska
VIII
KLINICZNA FARMAKOLOGIA OKULISTYCZNASpis treści
V.16. Choroby metaboliczne i genetyczne 582 Mirosława GrałekV.17. Farmakoterapia nowotworów narządu wzroku 593 Bożena Romanowska-DixonV.18. Farmakoterapia okulistycznych stanów pooperacyjnych 601 Piotr JurowskiV.19. Farmakologia urazu gałki ocznej 607 Marek Rękas, Mariusz Kosatka
Skorowidz 619
X
dr n. med. Anna M. Ambroziak – Samodzielny Publiczny Kliniczny Szpital Okulistyczny w Warszawie; Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego dr n. med. Ewa Bogacka – Centrum Medyczne Dobrostan we Wrocławiuprof. dr hab. n. farm. Alicja Budak – Kierownik Zakładu Mikrobiologii Farmaceutycznej Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowieprof. dr hab. n. med. Janusz Czajkowski – emerytowany Kierownik Kliniki Okulistycznej Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi, Instytut Oka w Warszawiedr n. med. Ewa Chlebda-Sieragowska – Katedra i Zakład Farmakologii Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiudr n. farm. Anna Czech – Katedra Technologii Postaci Leku i Biofarmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowiedr n. med. Diana Dmuchowska – Klinika Okulistyki Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
prof. dr hab. n. farm. Sylwia Fidecka – emerytowany Kierownik Katedry i Zakładu Farmakologii z Zakładem Farmakodynamiki Uniwersytetu Medycznego w Lublinieprof. dr hab. n. farm. Barbara Filipek – Kierownik Katedry Farmakodynamiki Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowieprof. dr hab. n. med. Roman Goś – emerytowany Kierownik Kliniki Okulistyki i Rehabilitacji Wzrokowej Uniwersytetu Medycznego w Łodziprof. dr hab. n. med. Mirosława Grałek – emerytowany Kierownik Kliniki Okulistyki Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawiedr n. med. Anna Groblewska – Klinika Okulistyczna Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzidr n. farm. Witold Jamróz – Katedra Technologii Postaci Leku i Biofarmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowiedr n. med. Marcin Jezierski – Klinika Okulistyczna Wojskowego Instytutu Medycyny Lotniczej w Warszawie
AUTORZY
XI
KLINICZNA FARMAKOLOGIA OKULISTYCZNAAutorzy
prof. dr hab. n. med. Piotr Jurowski – Kierownik Kliniki Okulistyki i Rehabilitacji Wzrokowej Uniwersytetu Medycznego w Łodziprof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz – emerytowany Kierownik Katedry i Kliniki Okulistyki Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczeciniedr n. med. Anna Kłysik – Klinika Okulistyki i Rehabilitacji Wzrokowej Uniwersytetu Medycznego w Łodziprof. dr hab. n. med. Ivan Kocič – Kierownik Katedry i Zakładu Farmakologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego prof. dr hab. n. med. Jarosław Kocięcki – Kierownik Katedry i Kliniki Okulistyki Uniwersytetu Medycznego w Poznaniudr n. med. Mariusz Kosatka – Klinika Okulistyczna Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawieprof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk – Kierownik Kliniki Onkologii i Hematologii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Lubliniedr n. med. Jarosław Kuliński – Centrum Medyczne MML w Warszawiedr n. farm. Joanna Listos – Katedra i Zakład Farmakologii z Zakładem Farmakodynamiki Uniwersytetu Medycznego w Lublinieprof. dr hab. n. med. Grażyna Malukiewicz – Kierownik Katedry i Kliniki Chorób Oczu Collegium Medicum w Bydgoszczy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniuprof. dr hab. n. med. Zo�a Mariak – Kierownik Kliniki Okulistyki Uniwersytetu Medycznego w Białymstokuprof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło – Kierownik Katedry i Kliniki Okulistyki Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
dr n. med. Ewa Oleszczyńska-Prost – Kierownik Centrum Okulistyki Dziecięcej w Warszawiemgr farm. Rafał Prost – Zakład Chemii Farmaceutycznej Narodowego Instytutu Leków w Warszawiedr n. med. Magdalena Pilas-Pomykalska – Klinika Okulistyczna Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzidr n. med. Andrzej Prystupa – Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego w Lublinieprof. dr hab. n. med. Marek Rękas – Kierownik Kliniki Okulistycznej Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawieprof. dr hab. n. med. Bożena Romanowska-Dixon – Kierownik Katedry i Oddziału
Klinicznego Okulistyki i Onkologii Okulistycznej Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego
w Krakowiedr n. med. Radosław Różycki – Klinika Okulistyczna Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawiedr n. med. Beata Rymgayłło-Jankowska – Klinika Diagnostyki i Mikrochirurgii Jaskry Lubelskiego Uniwersytetu Medycznegodr n. farm. Agnieszka Skowron – Pracownia Farmakoepidemiologii i Farmakoekonomiki Zakładu Farmacji Społecznej Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowiedr n. med. Karol Stasiak – Klinika Okulistyczna Wojskowego Instytutu Medycyny Lotniczej w Warszawiedr n. med. Dorota Szumny – Katedra i Zakład Farmakologii, Katedra i Klinika Okulistyki Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
XII
KLINICZNA FARMAKOLOGIA OKULISTYCZNAAutorzy
mgr inż. Tomasz Tokarzewski – Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiegodr n. med. Anna Turno-Kręcicka – Katedra i Klinika Okulistyki Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiudr n. med. Jaromir Wasyluk – Klinika Okulistyczna Wojskowego Instytutu Medycyny Lotniczej w Warszawiedr n. farm. Anna Wiktorowska- -Owczarek – Zakład Farmakologii i Toksykologii Międzywydziałowej Katedry Farmakologii Ogólnej i Klinicznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
dr n. farm. Krzysztof Woyna-Orlewicz – Katedra Technologii Postaci Leku i Biofarmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowieprof. dr hab. n. med. Edward Wylęgała – Oddział Kliniczny Okulistyki, Okręgowy Szpital Kolejowy w Katowicach; Wydział Lekarski z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach; Hebei Provincial Eye Hospital w Hingtai w Chinachdr n. med. Małgorzata Zdzieszyńska – Klinika Okulistyki i Rehabilitacji Wzrokowej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
XIII
W ostatnich latach obserwujemy bardzo szybki rozwój nowych metod w leczeniu chorób oczu. Co roku wprowadzanych jest również wiele nowych preparatów okuli-stycznych, inne zaś są wycofywane z obrotu. Wszystko to powoduje, że wielu lekarzom okulistom trudno jest zorientować się w ak-tualnych w danym momencie możliwoś-ciach leczenia chorób oczu oraz dostępnych lekach. Wydawane są, co prawda, indeksy leków do oczu (np. Pharmindex Okulistyka), ale ograniczają się one do przytaczania treści ulotek załączanych przez producenta w opa-kowaniach leków. Dlatego też lekarz okulista musi szukać informacji w czasopismach na-ukowych, do których często dostęp jest ogra-niczony (np. ze względu na prenumeratę). Inną metodą jest wyszukiwanie potrzebnych informacji w internecie, co ma szereg zalet, ale i dużo wad (np. wiarygodność danych).
Niniejsza książka została pomyślana jako całościowe opracowanie poruszające wszyst-kie aspekty leczenia chorób oczu. Czytelnik znajdzie w niej informacje dotyczące zasad stosowania leków do oczu, ich penetracji do tkanek oka, farmakokinetyki i farmakody-namiki. Omówiono również wady i zalety różnych postaci leków do oczu, działania niepożądane, interakcję i toksykologię le-ków, metody sporządzania leków recep-
turowych, podstawy prawne wystawiania recept, wpływ środków konserwujących na tkanki oczu. W publikacji można znaleźć informacje na temat wszystkich grup tera-peutycznych leków stosowanych w okulisty-ce, wpływu stosowanych ogólnie leków na narząd wzroku, stosowania leków do oczu w wybranych grupach pacjentów oraz moż-liwości leczenia poszczególnych schorzeń narządu wzroku. Zebrano tu również dane dotyczące dawkowania leków podawanych rzadziej stosowanymi drogami (iniekcje podspojówkowe, do komory przedniej oka, do ciała szklistego) lub w specjalnych daw-kach (krople wzmocnione, stężenia kropli i maści, które nie są produkowane jako pre-paraty do oczu).
Ze względu na tak szeroki zakres oma-wianych zagadnień autorami książki są za-równo lekarze okuliści, jak również farma-ceuci, farmakolodzy, onkolodzy, interniści, alergolodzy i inżynierowie. Czytelnik będzie mógł się zapoznać nie tylko z metodami leczenia wszystkich schorzeń oczu i ze sto-sowanymi lekami, ale również z ogólnym wpływem tych leków na organizm człowie-ka i ich interakcją z innymi lekami do oczu i podawanymi ogólnie. W poszczególnych rozdziałach znajdzie on informacje o za-sadach wystawiania recept i sporządzania
WSTĘP
XIV
KLINICZNA FARMAKOLOGIA OKULISTYCZNAWstęp
leków recepturowych. Czytelnicy, którzy będą chcieli poszerzyć swoją wiedzę, będą mogli poznać np. drogi penetracji leków do oczu czy też dowiedzieć się o innych ich postaciach. Wszystkie te informacje zostały zawarte w jednym miejscu, na stronach ni-niejszej książki.
Książka adresowana jest nie tylko do le-karzy okulistów, lecz także do farmaceutów, farmakologów i lekarzy innych specjalności leczących chorych, u których poza chorobą podstawową będą równocześnie występo-wały schorzenia narządu wzroku, jak rów-nież do rezydentów w zakresie okulistyki, studentów farmacji i medycyny.
Niniejsza publikacja jest już drugim wy-daniem Klinicznej Farmakologii Okulistycz-nej. Pierwsza edycja, wydana w 2013 roku, spotkała się z dużym zainteresowaniem czy-
telników i jej nakład po 1,5 roku uległ wy-czerpaniu. W związku z tym wydawnictwo i autorzy podjęli decyzję o przygotowaniu drugiego wydania, w którym znalazły się m.in. nowe rozdziały o lekach generycznych. Napisano także nowy podrozdział o ura-zach chemicznych i wprowadzono mody�-kacje w wielu innych podrozdziałach, które uwzględniają zmiany, jakie dokonały się w leczeniu chorób narządu wzroku w tym okresie.
Wydawnictwo i autorzy tej książki li-czą, że drugie wydanie spotka się z dużym zainteresowaniem przyszłych czytelników i będzie stanowiło nieodzowną pomoc w codziennej pracy lekarza, farmaceuty lub farmakologa.
prof. dr hab. n. med. Marek E. Prost
V
468
V.7. LECZENIE ZESPOłU SUChEgO OKA
RADOSŁAW RÓŻYCKI
Zespół suchego oka to obecnie jedno z naj-częstszych schorzeń okulistycznych, na które uskarża się coraz więcej pacjentów. Nie jest to pojedyncza jednostka chorobowa, lecz zespół objawów prowadzących do zaburzeń na powierzchni gałki ocznej, związanych z nieprawidłowym nawilżeniem oka przez �lm łzowy. To z kolei powoduje złuszczanie się nabłonka rogówki i spojówki i prowadzi do zaburzenia bariery immunologicznej, a w konsekwencji do rozwoju zakażeń i pro-cesów zapalnych.
Choroba powierzchni gałki ocznej pojawia się, gdy oczy nie produkują wy-starczającej ilości łez lub ich skład jest nie-odpowiedni. Łzy, oprócz swojej funkcji na-wilżającej (zmniejszają tarcie między gałką oczną a powieką), ochronnej (mają właści-wości bakteriobójcze) i odżywczej (dostar-czają tlen), pełnią również funkcję optycz-ną, gdyż właściwe nawilżenie powierzchni
oka gwarantuje prawidłowe odzwierciedle-nie obrazu.
Istnieje wiele możliwości leczenia zespo-łu suchego oka: cała gama leków nawilża-jących, substytutów sztucznych łez, metod polegających na zapewnieniu większego komfortu pracy przez nawilżanie powietrza, kontrolowanie temperatury, stosowanie mo-nitorów ekranowych LCD, dbałość o więk-szą higienę pracy.
W zależności od przyczyn choroby, stop-nia jej zaawansowania i oczekiwań pacjenta leczenie może być przyczynowe, objawowe, wspomagające lub chirurgiczne.
Leczenie zespołu suchego oka ma na celu przywrócenie funkcji �lmu łzowego, które polega przede wszystkim na dezynfekcji po-wierzchni gałki ocznej, jej odpowiedniemu nawilżeniu i odżywieniu. Przyczyny, diag-nostykę i leczenie różnych postaci Zespołu Suchego Oka przedstawiono w tabeli 1.
469
V
ROZDZIAŁ V.7Leczenie zespołu suchego oka
Tabe
la 1
. Prz
yczy
ny, d
iagn
osty
ka i
lecz
enie
różn
ych
post
aci z
espo
łu su
cheg
o ok
a
Film
łzow
yD
iagn
osty
ka
różn
icow
aLe
czen
ieU
wag
i
Nie
dobó
r w
arst
wy
wod
nej (
80%
pr
zypa
dków
ZS
O)
Zesp
ół S
jogr
e-
na, s
tany
za
paln
e gr
u-cz
ołu
łzow
ego,
ch
irurg
iczn
e us
unię
cie
gru-
czoł
u łz
oweg
o (n
owot
wor
o-w
e, u
razo
we)
, za
mkn
ięci
e pr
zew
odów
łz
owyc
h gr
. łzo
we-
go, s
pade
k od
ruch
oweg
o w
ydzi
elan
ia
łez
Nis
kie
w
arto
ści
test
u
Schi
rmer
a na
jczę
ście
j po
niże
j 5
mm
, ba
rwie
nie
zi
elen
ią
lizam
iny
od
5 d
o 9
punk
tów
w
skal
i van
Bi
jste
rwel
-da
, skr
ócon
y cz
as p
rze-
rwan
ia fi
lmu
łzow
ego
BUT<
10 s,
cz
ęste
m
ruga
nie,
fil
amen
ty
rogó
wko
we
Pora
nne
prze
myw
anie
ocz
u ja
łow
ym 0
,9%
rozt
wor
em so
li fiz
jolo
gicz
nej c
elem
usu
nięc
ia z
łusz
czon
ych
kom
órek
, res
ztek
maś
ci
i inn
ych
niec
zyst
ości
.N
awilż
anie
ocz
u pr
epar
atam
i szt
uczn
ych
łez
bez
kons
erw
antó
w
w z
ależ
nośc
i od
nasi
leni
a ob
jaw
ów. P
acje
nt p
owin
ien
tak
częs
to
stos
ować
kro
ple,
żeb
y ni
e do
puśc
ić d
o uc
zuci
a ci
ała
obce
go.
Taki
e st
osow
anie
kro
pli c
hron
i odr
uch
rogó
wko
wy
i spr
zyja
od
zysk
iwan
iu k
ontr
oli o
środ
kow
ego
ukła
du n
erw
oweg
o na
d po
wie
rzch
nią
gałk
i ocz
nej.
Funk
cję
odży
wcz
ą fil
mu
łzow
ego
moż
emy
wsp
omóc
prz
ez
zast
osow
anie
kro
pli z
suro
wic
y w
łasn
ej. W
rozt
wor
ze 2
0–50
%
suro
wic
y w
łasn
ej p
acje
nta
zaw
iera
ją si
ę w
szys
tkie
skła
dnik
i, kt
óre
odna
jdzi
emy
w p
raw
idło
wym
film
ie łz
owym
. Kro
ple
przy
goto
wyw
ane
są w
jało
wyc
h m
inim
sach
naj
częś
ciej
prz
ez
ośro
dki z
ajm
ując
e si
ę kr
wio
lecz
nict
wem
. Czę
stot
liwoś
ć ap
likac
ji za
leży
od
natę
żeni
a ob
jaw
ów. Z
wyk
le st
osuj
e si
ę je
5–6
razy
dz
ienn
ie p
rzez
mie
siąc
, 3–4
razy
w ro
ku.
W o
kres
ach,
w k
tóry
ch n
ie st
osuj
emy
krop
li z
suro
wic
y w
łasn
ej
pacj
enta
wsk
azan
e je
st p
odaw
anie
maś
ci z
wita
min
ą A
do
wor
ka
spoj
ówko
weg
o na
noc
.Cy
klos
pory
na (w
stęż
eniu
0,5
–0,0
5%) p
odaw
ana
mie
jscow
o dz
iała
jako
imm
unom
odul
ator
wyk
azuj
ący
mie
jscow
ą ak
tyw
ność
pr
zeci
wza
paln
ą. N
ajcz
ęści
ej st
osuj
e sią
ją 4
razy
dzi
enni
e pr
zez
pier
wsz
y m
iesią
c, zm
niej
szaj
ąc c
zęst
otliw
ość
poda
wan
ia k
ropl
i do
2 ra
zy d
zien
nie
w n
astę
pnyc
h m
iesią
cach
. Naj
częs
tszy
m o
bjaw
em
niep
ożąd
anym
jest
ucz
ucie
pie
czen
ia, k
łuci
a be
zpoś
redn
io p
o po
dani
u kr
opli.
(Im
bar
dzie
j nas
ilona
cho
roba
tym
wię
ksze
pie
czen
ie,
w m
iarę
pop
raw
y st
anu
mie
jscow
ego
piec
zeni
e us
tępu
je).
Zast
osow
anie
tuż
po w
stan
iu k
ropl
i naw
ilżaj
ącyc
h po
wod
uje „
przy
klej
enie
” wsz
elki
ch n
iecz
ysto
ści d
o po
wie
rzch
ni g
ałki
ocz
nej,
a to
nie
wąt
pliw
ie sp
rzyj
a pr
oces
om z
apal
nym
. Nal
eży
pam
ięta
ć, ż
e łz
awie
nie
odru
chow
e po
traf
i zw
ięks
zyć
ilość
łez
o 10
0%.
Każd
ego
pora
nka
uruc
ham
iam
y ni
eśw
iado
mie
ten
mec
hani
zm, k
tóry
„dez
ynfe
kuje
” nam
pow
ierz
chni
ę ga
łki o
czne
j. W p
rzyp
adku
zes
połu
such
ego
oka
mus
imy
ten
mec
hani
zm w
espr
zeć
pora
nnym
pr
zem
ywan
iem
ocz
u.Kr
ople
naw
ilżaj
ące
nie
posi
adaj
ą w
arto
ści
odży
wcz
ych
niez
będn
ych
do w
łaśc
iweg
o fu
nkcj
onow
ania
film
u łz
oweg
o.
Jedn
ocze
sne
stos
owan
ie o
patr
unko
wyc
h so
czew
ek
kont
akto
wyc
h o
prze
dłuż
onym
stos
owan
iu w
trak
cie
stos
owan
ia k
ropl
i z su
row
icy
wła
snej
pac
jent
a w
iąże
si
ę ze
zw
ięks
zony
m ry
zyki
em in
fekc
ji.D
ział
anie
suro
wic
y po
lega
na
zapo
bieg
aniu
ak
tyw
acji
limfo
cytó
w T
w g
rucz
ole
łzow
ym.
Lim
focy
ty ż
yją
okoł
o 11
0 dn
i, ty
le w
ięc
czas
u po
trze
ba n
a w
ymia
nę c
ałej
pul
i zaa
ktyw
owan
ych
kom
órek
. Aby
wię
c os
iągn
ąć p
ozyt
ywne
efe
kty
lecz
enia
, kur
acja
cyk
losp
oryn
ą po
win
na tr
wać
co
najm
niej
3–4
mie
siąc
e.
Nie
pow
inno
jej s
ię st
osow
ać w
trak
cie
nosz
enia
so
czew
ek k
onta
ktow
ych
cd. n
a na
stęp
nej s
tron
ie
470
V
ROZDZIAŁ V.7Leczenie zespołu suchego oka
Tabe
la 1
. Prz
yczy
ny, d
iagn
osty
ka i
lecz
enie
różn
ych
post
aci z
espo
łu su
cheg
o ok
a (c
d.)
Film
łzow
yD
iagn
osty
ka
różn
icow
aLe
czen
ieU
wag
i
Nie
dobó
r w
arst
wy
wod
nej (
cd.)
Okl
uzja
pun
któw
łzow
ych
np. z
a po
moc
ą za
tycz
ek (n
p. F
orm
Fi
t, Sm
art P
lug,
zat
yczk
i sili
kono
we)
. Apl
ikac
ja je
st p
rost
a,
bezb
oles
na i
moż
e by
ć w
ykon
ana
w k
ażdy
m g
abin
ecie
ok
ulis
tycz
nym
. Efe
kt z
atrz
yman
ia łe
z w
ystę
puje
już
po 1
0 m
inut
ach
i jes
t trw
ały.
Obj
awy
niep
ożąd
ane
wys
tępu
ją rz
adko
. Le
czen
ie c
hiru
rgic
zne
jest
stos
owan
e pr
zy a
nato
mic
znyc
h ni
epra
wid
łow
ości
ach
pow
iek
lub
też
w b
ardz
o ci
ężki
ch
zaaw
anso
wan
ych
stad
iach
zm
ian
rogó
wko
wyc
h, g
dzie
na
jczę
ście
j wyk
onuj
e si
ę cz
asow
e ze
szyc
ie p
owie
k.W
prz
ypad
ku z
mia
n za
paln
ych
czy
infe
kcji
apar
atu
ochr
onne
go
oka
stos
ujem
y le
czen
ie c
hara
kter
ysty
czne
dla
dan
ego
typu
za
pale
nia.
Lecz
enie
wsp
omag
ając
e, p
oleg
a na
dou
stne
j sup
lem
enta
cji
w n
iena
syco
ne k
was
y tłu
szcz
owe,
któ
rych
bog
atym
źró
dłem
są
np.: s
oja,
ole
j rze
pako
wy,
orz
echy
wło
skie
, czy
tłus
te ry
by lu
b pr
epar
aty
farm
akol
ogic
zne
zaw
iera
jące
kw
asy
omeg
a 3.
Dod
atko
wym
ele
men
tem
wsp
omag
ając
ym le
czen
ie b
ędą
niew
ątpl
iwe
odpo
wie
dnie
war
unki
pra
cy, k
tóre
zm
niej
szą
ryzy
ko w
pływ
u cz
ynni
ków
środ
owis
kow
ych
na c
horo
bę
pow
ierz
chni
gał
ki o
czne
j.
Zaty
czki
nie
abs
orbu
ją le
ków
pod
awan
ych
do
wor
ka sp
ojów
kow
ego,
nie
pow
oduj
ą al
ergi
i,
i w ra
zie
potr
zeby
, są
łatw
e do
usu
nięc
ia.
Zaty
czka
nie
elim
inuj
e m
ożliw
ości
stos
owan
ia
inny
ch le
ków
, a w
prz
ypad
ku b
ardz
iej
zaaw
anso
wan
ego
ZSO
ogr
anic
za il
ość
stos
owan
ych
sztu
czny
ch łe
z.
Przy
czyn
y w
ystę
pow
ania
obj
awów
zes
połu
su
cheg
o ok
a zw
iąza
ne są
naj
częś
ciej
z
niek
orzy
stny
m d
ział
anie
m sz
ereg
u cz
ynni
ków
śr
odow
isko
wyc
h.
A z
atem
cho
roba
ta d
otyk
a ob
ecni
e ni
e ty
lko
os
ób st
arsz
ych
obar
czon
ych
czyn
nika
mi r
yzyk
a,
taki
mi j
ak: c
horo
by a
para
tu o
chro
nneg
o ok
a,
chor
oby
reum
atyc
zne,
zab
urze
nia
horm
onal
ne
czy
cukr
zyca
, ale
cor
az c
zęśc
iej d
otyc
zy o
sób
mło
dych
, akt
ywny
ch, k
tórz
y du
żo c
zasu
spęd
zają
pr
zed
mon
itore
m k
ompu
tero
wym
, tel
ewiz
orem
(ic
h oc
zy „w
ysus
zają
” się
szyb
ciej
, pon
iew
aż
przy
uw
ażne
j fik
sacj
i mru
gani
e od
ruch
owe
m
oże
zmni
ejsz
yć si
ę na
wet
trzy
krot
nie)
, pr
zeby
waj
ą w
pom
iesz
czen
iach
z k
limat
yzac
ją
(pra
ca w
biu
rze,
wie
logo
dzin
ne p
odró
że
sam
ocho
dem
lub
sam
olot
em),
w m
iesz
kani
ach
z su
chym
, a w
zim
ie c
zęst
o pr
zegr
zany
m
pow
ietr
zem
, dłu
go p
rzeb
ywaj
ą „n
a sł
ońcu
”, a
takż
e w
środ
owis
ku d
ymu,
kur
zu i
pyłu
.
471
V
ROZDZIAŁ V.7Leczenie zespołu suchego oka
Nie
dobó
rw
arst
wy
śluz
owej
Naj
częś
ciej
w
ystę
puje
w
prz
ypad
ku:
nied
obor
u w
itam
iny
A, o
parz
eń
chem
iczn
ych,
ze
społ
u St
even
s-
-Joh
nson
a,
prze
wle
kłeg
o ba
kter
yjne
go,
lub
aler
gicz
-ne
go z
apal
enia
sp
ojów
ek,
pem
figoi
du,
jagl
icy
oraz
w
wyn
iku
prze
wle
kłeg
o st
osow
ania
le
ków
zn
iecz
ulaj
ą-
cych
m
iejs
cow
o,
β-bl
oker
ów,
lekó
w
ham
ując
ych
owul
ację
War
tośc
i te
stu
Schi
rmer
a m
ogą
być
praw
idło
we.
Cz
ęści
ej
doch
odzi
do
zab
urze
ń na
błon
kow
ania
, za
rów
no
spoj
ówki
jak
nabł
onka
ro
gów
ki.
W b
arw
ieni
u zi
elen
ią li
zam
iny
5-9
pkt w
skal
i va
n Bi
jste
rwel
-da
, w b
arw
ieni
u flu
ores
cein
ą cz
ęsto
stw
ier-
dzam
y na
wro
-to
we
eroz
je n
abło
n-ko
we.
W k
ażdy
m p
rzyp
adku
zab
urze
ń fil
mu
łzow
ego
w p
ierw
szej
ko
lejn
ości
dąż
ymy
do o
dzys
kani
a je
go fi
zjol
ogic
znyc
h fu
nkcj
i pol
egaj
ącyc
h na
dez
ynfe
kcji,
naw
ilżen
iu i
odży
wie
niu
pow
ierz
chni
gał
ki o
czne
j.St
ąd : p
oran
ne p
rzem
ywan
ie o
czu
0.9%
jało
wą
solą
fiz
jolo
gicz
ną c
elem
usu
nięc
ia z
łusz
czon
ych
kom
órek
, res
ztek
m
aści
i in
nych
nie
czys
tośc
i.N
awilż
anie
ocz
u kr
opla
mi b
ez k
onse
rwan
tów
w z
ależ
nośc
i od
nasi
leni
a ob
jaw
ów. W
prz
ypad
ku z
abur
zeń
war
stw
y śl
uzow
ej
częś
ciej
moż
e ok
azać
się
koni
eczn
ość
zast
osow
ania
do
wor
ka
spoj
ówko
weg
o że
li lu
b m
aści
oku
listy
czny
ch.
Zast
osow
anie
kro
pli z
20%
suro
wic
y w
łasn
ej 4
–5 x
dz
prze
z ok
res 1
mie
siąc
a. Ta
kie
kura
cje
najc
zęśc
iej p
owta
rzam
y 3–
4 ra
zy
w ro
ku.
W n
iekt
óryc
h pr
zypa
dkac
h w
skaz
ane
jest
pod
awan
ie
zwię
kszo
nych
daw
ek w
itam
iny
A o
góln
ie w
zal
eżno
ści o
d je
j st
ężen
ia w
suro
wic
y kr
wi.
W p
rzyp
adku
nie
korz
ystn
ego
wpł
ywu
lekó
w st
osow
anyc
h m
iejs
cow
o lu
b og
ólni
e ( n
p. h
orm
onal
nych
) na
pow
ierz
chni
e ga
łki o
czne
j wsk
azan
a m
odyf
ikac
ja d
awki
lub
ich
odst
awie
nie.
Nie
stet
y, p
rzew
lekł
e st
osow
anie
kro
pli
naw
ilżaj
ącyc
h po
wod
uje
zmni
ejsz
enie
łzaw
ieni
a od
ruch
oweg
o, c
o ni
e je
st p
ożąd
anym
efe
ktem
le
czen
ia su
cheg
o ok
a.
Pona
dto,
nie
rzad
ko p
owod
ują
prze
jści
owe
zabu
rzen
iaa
wid
zeni
a, ro
zmaz
ują
mak
ijaż,
po
wod
ują
reak
cje
aler
gicz
ne. S
toso
wan
ie k
ropl
i na
wilż
ając
ych
okre
ślan
e je
st ja
ko „u
ciąż
liwe,
fru
stru
jące
i kł
opot
liwe”
. Z b
adań
stat
ysty
czny
ch
wyn
ika,
że
tylk
o ok
oło
30%
pac
jent
ów st
osuj
e si
ę do
zal
eceń
leka
rza
okul
isty
.D
late
go n
iezw
ykle
waż
nym
ele
men
tem
jest
od
pow
iedn
ia e
duka
cja
pacj
enta
i w
yjaś
nien
ie
isto
ty c
horo
by!
W p
rzyp
adku
bra
ku p
opra
wy
stos
ujem
y le
czen
ie
taki
e ja
k w
zab
urze
niac
h w
arst
wy
wod
nej -
op
isan
e po
wyż
ej.
cd. n
a na
stęp
nej s
tron
ie
472
V
ROZDZIAŁ V.7Leczenie zespołu suchego oka
Film
łzow
yD
iagn
osty
ka
różn
icow
aLe
czen
ieU
wag
i
Nie
dobó
r w
arst
wy
lipid
owej
Naj
częs
tsze
pr
zycz
yny:
pr
zew
lekł
e za
- pa
leni
e gr
u-
czoł
ów M
eibo
-m
a, tr
ofic
zne
zapa
leni
e ro
- gó
wki
, prz
e-
wle
kłe
zapa
le-
nie
brze
gów
po
wie
k, ło
jo-
toko
we
zapa
-le
nie
skór
y, tr
ą-dz
ik ró
żow
aty,
za
burz
enia
ho
rmon
alne
, za
bieg
i chi
rur-
gi
czne
na
pow
ieka
ch,
znie
czul
enie
, za
burz
enia
m
ruga
nia,
po-
raże
nie
nerw
u tw
arzo
weg
o,
such
y i g
orąc
y kl
imat
War
tośc
i tes
tu S
chir-
mer
a są
obn
iżon
e –
zwię
kszo
ne p
arow
a-ni
e w
arst
wy
wod
nej.
Znac
zne
skró
ceni
e BU
T, F
TBU
T. C
zęst
o w
ystę
pują
zm
iany
za
paln
e br
zegó
w
pow
iek
– lip
azy
wyd
ziel
ane
prze
z ba
kter
ie p
owod
ują
hydr
oliz
ę lip
idów
, co
pow
oduj
e zw
ięks
ze-
nie
ilośc
i kw
asów
tłu
szcz
owyc
h, k
tóre
m
ogą
prze
ryw
ać c
ią-
głoś
ć fil
mu
łzow
ego
i usz
kadz
ać to
ksyc
z-ni
e na
błon
ek ro
gów
-ki
. Nad
mie
rna
ilość
lip
idów
pow
oduj
e ch
arak
tery
styc
zne
pien
ieni
e si
ę łe
z.
Neo
was
kula
ryza
cja
brze
gu p
owie
ki.
Zabl
okow
anie
ujś
ć gr
uczo
łów
Mei
bom
a,
Zabu
rzon
e w
ydzi
ela-
nie
mei
bum
.
Nie
dobó
r war
stw
y lip
idow
ej je
st b
ezpo
śred
nio
zwią
zany
z c
horo
bam
i pow
iek.
Lec
zeni
e po
lega
na
przy
wró
ceni
u fu
nkcj
i gru
czoł
om M
eibo
ma.
Hig
ienę
pow
iek
prze
prow
adza
my
2 ra
zy d
zien
nie
za p
o-m
ocą
prep
arat
ów d
ezyn
feku
jący
ch, n
awilż
ając
ych
oraz
w
spom
agaj
ącyc
h re
gene
racj
ę na
błon
ka sk
óry
pow
iek.
Okł
ady
rozg
rzew
ając
e w
ykon
ujem
y 2
razy
dzi
enni
e kł
adąc
na
pow
ieki
cie
pły,
mok
ry g
azik
na
5–10
min
ut.
Mas
aż p
owie
k –
prze
prow
adza
my
po ro
zgrz
aniu
pow
ieki
w
ten
spos
ób, ż
e uc
iskam
y br
zeg
pow
ieki
gór
nej i
dol
nej
wzd
łuż c
ałej
jej s
zero
kośc
i opu
szką
pal
ca o
win
iętą
w
jało
wy
gazi
k. W
zale
żnoś
ci o
d st
opni
a za
pale
nia
brze
gów
pow
iek
stos
ujem
y w
tera
pii m
iejsc
owej
: kro
ple
anty
biot
ykow
e (z
alec
ana
azyt
rom
ycyn
a), n
iest
eroi
dow
e pr
zeci
wza
paln
e or
az st
eroi
dow
e ( j
eżel
i tak
ie
post
ępow
anie
jest
kon
iecz
ne, t
o w
kró
tkic
h te
rapi
ach)
.Po
za ty
m u
zupe
łnia
my
lecz
enie
mie
jscow
e o
naw
ilżan
ie
pow
ierz
chni
gał
ki o
czne
j kro
plam
i bez
kon
serw
antó
w
stos
ując
w sz
czeg
ólno
ści p
repa
raty
uzu
pełn
iają
ce
war
stw
ę lip
idow
ą fil
mu
łzow
ego.
W te
rapi
i ogó
lnej
zale
ca si
ę ku
racj
e z z
asto
sow
anie
m
tetr
acyk
lin (n
p. d
oksy
cykl
ina
50 m
g 2
razy
dzi
enni
e pr
zez 1
mie
siąc)
ora
z pre
para
tów
zaw
iera
jący
ch k
was
y 3-
omeg
a i g
ama-
linol
enow
e.W
pos
tępo
wan
iu c
hiru
rgic
znym
bad
ana
jest
obe
cnie
sk
utec
znoś
ć ot
wie
rani
a ni
edro
żnyc
h gr
uczo
łów
M
eibo
ma
za p
omoc
ą ci
enki
ch ig
ieł (
np. M
aski
na)
i wyc
iskan
ia ic
h za
war
tośc
i prz
y uż
yciu
różn
ego
rodz
aju
eksp
reso
rów
.
Rzad
ko w
ystę
puje
izol
owan
a fo
rma
such
ego
oka
doty
- cz
ąca
tylk
o je
dnej
war
stw
y fil
mu
łzow
ego.
Dla
tego
je
dnym
z na
jważ
niej
szyc
h el
emen
tów
tera
pii j
est w
łaś-
ciw
a hi
gien
a po
wie
rzch
ni g
ałki
ocz
nej. W
prz
ypad
ku
obja
wów
ze st
rony
pow
iek
stos
ujem
y pr
epar
aty
pozw
a-la
jące
usu
nąć
resz
tki z
asch
nięt
ej w
ydzi
elin
y m
eibu
m,
złus
zczo
nych
kom
órek
czy
zast
osow
anyc
h m
aści
. Za
stos
owan
ie o
kład
ów ro
zgrz
ewaj
ącyc
h, tz
w. w
ilgot
ne-
go c
iepł
a, m
a na
cel
u po
szer
zeni
e uj
ść g
rucz
ołów
Mei
-bo
ma
i pom
oc p
rzy
późn
iejsz
ym m
asaż
u po
wie
k –
ich
odbl
okow
anie
i opr
óżni
enie
z pa
tolo
gicz
nej w
ydzi
elin
y.
Ciep
ły k
ompr
es p
rzyg
otow
ujem
y w
ten
spos
ób, ż
e pr
zele
wam
y ja
łow
y ga
zik
( 5 c
m x
5 c
m) z
agot
owan
ą w
odą
i poz
osta
wia
my
do o
styg
nięc
ia d
o te
mpe
ratu
ry
odcz
uwan
ej ja
ko „p
rzyj
emne
” cie
pło
i kła
dzie
my
na za
-m
knię
te p
owie
ki. Is
tnie
ją ró
wni
eż sp
ecja
lne
okul
ary
(np.
Bl
epha
stea
m),
któr
e w
spos
ób k
ontr
olow
any
pozw
alaj
ą na
grze
wać
pow
ieki
.W
prz
ypad
ku in
fekc
ji br
zegó
w p
owie
k nu
żeńc
em w
le-
czen
iu st
osuj
emy
maś
ci z
1–2%
żółte
go tl
enku
rtęc
i (np
. O
phte
rgin
e, P
omm
ade
Mau
rice)
lub
2% m
etro
nida
zolu
pr
zez 3
tygo
dnie
(oso
bnik
i dor
osłe
żyj
ą 21
dni
). Ba
rdzo
sk
utec
znym
lecz
enie
m te
j cho
roby
jest
zast
osow
anie
w
ycią
gu z
olej
ku h
erba
cian
ego
w st
ężen
iu o
d 20
do
50%
na
brze
gi p
owie
k. P
repa
rat j
est l
epie
j tol
erow
any
i mni
ej a
lerg
izuj
ący
niż ż
ółty
tlen
ek rt
ęci.
Zabi
egi c
hiru
rgic
zne
są n
iezb
ędne
w p
rzyp
adku
złeg
o us
taw
ieni
a po
wie
ki (n
p. p
odw
inię
ciu,
odw
inię
ciu)
czy
ni
epra
wid
łow
ym w
zroś
cie
rzęs
, itp.
Tabe
la 1
. Prz
yczy
ny, d
iagn
osty
ka i
lecz
enie
różn
ych
post
aci z
espo
łu su
cheg
o ok
a (c
d.)
473
V
ROZDZIAŁ V.7Leczenie zespołu suchego oka
Film
łzow
yD
iagn
osty
ka
różn
icow
aLe
czen
ieU
wag
i
Nie
dobó
r w
arst
wy
lipid
owej
Naj
częs
tsze
pr
zycz
yny:
pr
zew
lekł
e za
- pa
leni
e gr
u-
czoł
ów M
eibo
-m
a, tr
ofic
zne
zapa
leni
e ro
- gó
wki
, prz
e-
wle
kłe
zapa
le-
nie
brze
gów
po
wie
k, ło
jo-
toko
we
zapa
-le
nie
skór
y, tr
ą-dz
ik ró
żow
aty,
za
burz
enia
ho
rmon
alne
, za
bieg
i chi
rur-
gi
czne
na
pow
ieka
ch,
znie
czul
enie
, za
burz
enia
m
ruga
nia,
po-
raże
nie
nerw
u tw
arzo
weg
o,
such
y i g
orąc
y kl
imat
War
tośc
i tes
tu S
chir-
mer
a są
obn
iżon
e –
zwię
kszo
ne p
arow
a-ni
e w
arst
wy
wod
nej.
Znac
zne
skró
ceni
e BU
T, F
TBU
T. C
zęst
o w
ystę
pują
zm
iany
za
paln
e br
zegó
w
pow
iek
– lip
azy
wyd
ziel
ane
prze
z ba
kter
ie p
owod
ują
hydr
oliz
ę lip
idów
, co
pow
oduj
e zw
ięks
ze-
nie
ilośc
i kw
asów
tłu
szcz
owyc
h, k
tóre
m
ogą
prze
ryw
ać c
ią-
głoś
ć fil
mu
łzow
ego
i usz
kadz
ać to
ksyc
z-ni
e na
błon
ek ro
gów
-ki
. Nad
mie
rna
ilość
lip
idów
pow
oduj
e ch
arak
tery
styc
zne
pien
ieni
e si
ę łe
z.
Neo
was
kula
ryza
cja
brze
gu p
owie
ki.
Zabl
okow
anie
ujś
ć gr
uczo
łów
Mei
bom
a,
Zabu
rzon
e w
ydzi
ela-
nie
mei
bum
.
Nie
dobó
r war
stw
y lip
idow
ej je
st b
ezpo
śred
nio
zwią
zany
z c
horo
bam
i pow
iek.
Lec
zeni
e po
lega
na
przy
wró
ceni
u fu
nkcj
i gru
czoł
om M
eibo
ma.
Hig
ienę
pow
iek
prze
prow
adza
my
2 ra
zy d
zien
nie
za p
o-m
ocą
prep
arat
ów d
ezyn
feku
jący
ch, n
awilż
ając
ych
oraz
w
spom
agaj
ącyc
h re
gene
racj
ę na
błon
ka sk
óry
pow
iek.
Okł
ady
rozg
rzew
ając
e w
ykon
ujem
y 2
razy
dzi
enni
e kł
adąc
na
pow
ieki
cie
pły,
mok
ry g
azik
na
5–10
min
ut.
Mas
aż p
owie
k –
prze
prow
adza
my
po ro
zgrz
aniu
pow
ieki
w
ten
spos
ób, ż
e uc
iskam
y br
zeg
pow
ieki
gór
nej i
dol
nej
wzd
łuż c
ałej
jej s
zero
kośc
i opu
szką
pal
ca o
win
iętą
w
jało
wy
gazi
k. W
zale
żnoś
ci o
d st
opni
a za
pale
nia
brze
gów
pow
iek
stos
ujem
y w
tera
pii m
iejsc
owej
: kro
ple
anty
biot
ykow
e (z
alec
ana
azyt
rom
ycyn
a), n
iest
eroi
dow
e pr
zeci
wza
paln
e or
az st
eroi
dow
e ( j
eżel
i tak
ie
post
ępow
anie
jest
kon
iecz
ne, t
o w
kró
tkic
h te
rapi
ach)
.Po
za ty
m u
zupe
łnia
my
lecz
enie
mie
jscow
e o
naw
ilżan
ie
pow
ierz
chni
gał
ki o
czne
j kro
plam
i bez
kon
serw
antó
w
stos
ując
w sz
czeg
ólno
ści p
repa
raty
uzu
pełn
iają
ce
war
stw
ę lip
idow
ą fil
mu
łzow
ego.
W te
rapi
i ogó
lnej
zale
ca si
ę ku
racj
e z z
asto
sow
anie
m
tetr
acyk
lin (n
p. d
oksy
cykl
ina
50 m
g 2
razy
dzi
enni
e pr
zez 1
mie
siąc)
ora
z pre
para
tów
zaw
iera
jący
ch k
was
y 3-
omeg
a i g
ama-
linol
enow
e.W
pos
tępo
wan
iu c
hiru
rgic
znym
bad
ana
jest
obe
cnie
sk
utec
znoś
ć ot
wie
rani
a ni
edro
żnyc
h gr
uczo
łów
M
eibo
ma
za p
omoc
ą ci
enki
ch ig
ieł (
np. M
aski
na)
i wyc
iskan
ia ic
h za
war
tośc
i prz
y uż
yciu
różn
ego
rodz
aju
eksp
reso
rów
.
Rzad
ko w
ystę
puje
izol
owan
a fo
rma
such
ego
oka
doty
- cz
ąca
tylk
o je
dnej
war
stw
y fil
mu
łzow
ego.
Dla
tego
je
dnym
z na
jważ
niej
szyc
h el
emen
tów
tera
pii j
est w
łaś-
ciw
a hi
gien
a po
wie
rzch
ni g
ałki
ocz
nej. W
prz
ypad
ku
obja
wów
ze st
rony
pow
iek
stos
ujem
y pr
epar
aty
pozw
a-la
jące
usu
nąć
resz
tki z
asch
nięt
ej w
ydzi
elin
y m
eibu
m,
złus
zczo
nych
kom
órek
czy
zast
osow
anyc
h m
aści
. Za
stos
owan
ie o
kład
ów ro
zgrz
ewaj
ącyc
h, tz
w. w
ilgot
ne-
go c
iepł
a, m
a na
cel
u po
szer
zeni
e uj
ść g
rucz
ołów
Mei
-bo
ma
i pom
oc p
rzy
późn
iejsz
ym m
asaż
u po
wie
k –
ich
odbl
okow
anie
i opr
óżni
enie
z pa
tolo
gicz
nej w
ydzi
elin
y.
Ciep
ły k
ompr
es p
rzyg
otow
ujem
y w
ten
spos
ób, ż
e pr
zele
wam
y ja
łow
y ga
zik
( 5 c
m x
5 c
m) z
agot
owan
ą w
odą
i poz
osta
wia
my
do o
styg
nięc
ia d
o te
mpe
ratu
ry
odcz
uwan
ej ja
ko „p
rzyj
emne
” cie
pło
i kła
dzie
my
na za
-m
knię
te p
owie
ki. Is
tnie
ją ró
wni
eż sp
ecja
lne
okul
ary
(np.
Bl
epha
stea
m),
któr
e w
spos
ób k
ontr
olow
any
pozw
alaj
ą na
grze
wać
pow
ieki
.W
prz
ypad
ku in
fekc
ji br
zegó
w p
owie
k nu
żeńc
em w
le-
czen
iu st
osuj
emy
maś
ci z
1–2%
żółte
go tl
enku
rtęc
i (np
. O
phte
rgin
e, P
omm
ade
Mau
rice)
lub
2% m
etro
nida
zolu
pr
zez 3
tygo
dnie
(oso
bnik
i dor
osłe
żyj
ą 21
dni
). Ba
rdzo
sk
utec
znym
lecz
enie
m te
j cho
roby
jest
zast
osow
anie
w
ycią
gu z
olej
ku h
erba
cian
ego
w st
ężen
iu o
d 20
do
50%
na
brze
gi p
owie
k. P
repa
rat j
est l
epie
j tol
erow
any
i mni
ej a
lerg
izuj
ący
niż ż
ółty
tlen
ek rt
ęci.
Zabi
egi c
hiru
rgic
zne
są n
iezb
ędne
w p
rzyp
adku
złeg
o us
taw
ieni
a po
wie
ki (n
p. p
odw
inię
ciu,
odw
inię
ciu)
czy
ni
epra
wid
łow
ym w
zroś
cie
rzęs
, itp.
5. Stern M.E., Beuerman R.W., Fox R.I., et al., The pa-thology of dry eye: the interaction between the ocular surface and lacrimal glands. Cornea 1998, 17; (6), 584–589.
6. Nemet A.Y, Viker S., Kaiserman I., Associated Mor-bidity of Blepharitis. Ophthalmology 2011, 118; 1062.
7. Lozato P.A., Pisella P.J., Baudouin C., The lipid layer of the lacrimal tear film: physiology and pathology. J. Fr. Ophtalmol. 2001, 24; (6), 643–658.
1. The International Dry Eye Workshop: IOVS, Special Issue 2007, Vol. 5, No2.
2. The International Workshop on Meibomian Gland Dysfunction; IOVS, Special Issue 2011, Vol. 52, No. 4.
3. Kański J.J., Okulistyka kliniczna. Wyd. III. Górnicki Wyd. Med. Wrocław 2009.
4. American Academy of Ophthalmology: Punctal oc-clusion for the dry eye. Three-year revision. Ophthal-mology 1997, 104; (9), 1521–1524.
PIŚmIENNICTWO
Redakcja
MAREK E. PROST
Renata JachowiczJerzy Z. Nowak
KLINICZNAFARMAKOLOGIAOKULISTYCZNA
KLINICZNA FARMAKOLOGIA OKULISTYCZNA
Niniejsza książka została pomyślana jako całościowe opracowanieporuszające wszystkie aspekty leczenia chorób oczu. Czytelnik znajdziew niej informacje dotyczące zasad stosowania leków do oczu, ichpenetracji do tkanek oka, farmakokinetyki i farmakodynamiki. Omówionorównież wady i zalety różnych postaci leków do oczu, działanianiepożądane, interakcję i toksykologię leków, metody sporządzania lekówrecepturowych, podstawy prawne wystawiania recept, wpływ środkówkonserwujących na tkanki oczu.
Książka adresowana jest nie tylko do lekarzy okulistów, lecz takżedo farmaceutów, farmakologów i lekarzy innych specjalności leczącychchorych, u których poza chorobą podstawową będą równocześniewystępowały schorzenia narządu wzroku. Mogą z niej korzystać rezydenciw zakresie okulistyki, studenci farmacji i medycyny.
prof. dr hab. n. med. Marek E. Prost
KLIN
ICZ
NA
FA
RM
AK
OLO
GIA
O
KU
LISTYC
ZN
A
WYDANIE 2
www.edraurban.pl
Prost-2_okladka2a_Prost2 2016-05-25 14:43 Page 4