KİMYASAL RİSK ETMENLERİ - tuisag.com · risk etmenleri hakkında temel bilgi kazandırmak ... Fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeniyle fiziksel ve kimyasal zarar verme riski

KİMYASAL RİSK ETMENLERİ

Yrd.Doç. Dr. MERAL TOPCU SULAK

1

KİMYASAL MADDELER

2

AMAÇ İşyerindeki sağlığa zararlı kimyasal

risk etmenleri hakkında temel bilgi kazandırmak

Işyerindeki sağlığı ve güvenliği olumsuz etkileyen kimyasal risk etmenlerine karşı alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini öğrenmelerini sağlamak.

3

Öğrenim hedefleri İşyerlerinde çalışanların sağlığını olumsuz etkileyen

kimyasal risk etmenlerini tanımlar. Kimyasal risk etmenlerinin ortam ve kişiye yönelik ölçüm

metotlarını sıralar. Ulusal ve uluslararası standartlarda müsaade edilen

değerleri tanımlar. Ülkemizde ve dünyada kimyasal risk etmenlerine

maruziyetin yüksek olduğu iş kollarını karşılaştırır. Kimyasal risk etmenlerinin işyerinde kontrolü ve iş

güvenliği uzmanının bu konudaki görevlerini açıklar.

4

İçerik Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (MSDS) Kimyasalların üretimi, taşınması, depolanması ve

kontrolü Kimyasalların üretiminde süreç kontrolü ve algılama

donanımları Kimyasalların isimlendirilmesi, etiketlenmesi ve

sınıflandırılması Kanserojen, mutajen ve toksik maddeler Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı kimyasal maddeler Patlamadan korunma dokümanı ve patlayıcı ortamlarda

kullanılacak makine ve teçhizat Asbest ve diğer lifli kimyasal maddeler İlgili mevzuat

5

Kimyasal Madde Nedir?Doğal halde bulunan

Üretilen

Bir işlem sonrasında oluşan

Atık olarak meydana gelen

Kazara oluşan

Her türlü element, bileşik veya karışımlardır

6

Kimyasalların;

Üretilmesi

Kullanımı

Doğal ortamdan alınarak değiştirilmesi

Yeniden üretilmesi veya

Sentetik yollarla yeni kimyasalların üretilmesi

Yaşamı kolaylaştıracağı gibi

Yaşam için zararlı sonuçlar da yaratabilir

7

Bu sonuçların;

Bir kısmı tolere edilebilir

Bir kısmı edilemeyebilir

Bu da canlılar ve eko sistem için risk oluşturur

8

Kimyasalların Bazı Özellikleri

Kokulu veya kokusuz olabilirler.

Hepsinin tehlike ve zararları farklıdır.

Yutularak alınan bir kimyasal gözleri kör edebilir. (İspirto-Sahte rakı)

Ciltten emilen bir kimyasal daha tehlikeli olabilir. (Savaş gazları)

Renkli veya renksiz olabilirler.

Suyla temas eden bir kimyasal yanıcı gaz çıkarabilir. (Karpit)

İki zararsız kimyasal bir araya gelince zararlı olabilir. (N ve CSiyanür)

İki tehlikeli kimyasal bir araya gelince zararsız olabilir. (H ve O2 Su)

Havadan hafif veya daha ağır olabilirler. (LPG (sıvılaştırılmış petrol gaz -NPG (sıvılaştırılmış doğal gaz ))

9

80.000 – 100.000 Kimyasal madde var!400.000.000 ton/yıl üretim!

3.000 Kadar Kanserojen

5.000 – 7.000 Zararlı

Tehlikeli Kimyasallar

10

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c3/GHS-pictogram-exclam.svg

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c4/GHS_carcinogen_sign.svg

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a1/GHS-pictogram-acid.svg

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6a/GHS-pictogram-bottle.svg

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/GHS-pictogram-explos.svg

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6d/GHS-pictogram-flamme.svg

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b9/GHS-pictogram-pollu.svg

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e5/GHS-pictogram-rondflam.svg

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/58/GHS-pictogram-skull.svg

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d5/GHS-pictogram-silhouete.svg

Kimyasal Tehlikeler Nelerdir?

Gazlar

Yanma

Tozlar

Radyasyon

İnert tozlar, Fibrojenik tozlar, Toksik tozlar, Kansorejonik tozlar, Alerjik tozlar

Radyasyona maruz kalma (X ışınları, doğal ve yapay radyoaktif maddeler,)kızılötesi ışınlar,mor ötesi ışınlar

Organik sıvıların buharları, Parlayıcı,patlayıcı gazlar Ergimiş haldeki metal gazları

Asitler, Bazlar,Basınç Altındaki GazlarToksik gazlar,

11

Toz halindeki bir kimyasal patlar mı?

Statik elektrikle yüklenerek, tozlar patlayabilir.12

Kimyasalların ZararlarıTehlikeli kimyasallar; sağlığa, güvenliğe ve çevreye akut

veya kronik zarar veya hasar verebilen kimyasallar olarak tanımlanabilir. Bu zararlar da üç ana başlık altında toplanabilir:

Ani, tekrarlanan veya uzun süreli maruziyet sonunda sağlığa zararlı olanlar;

Fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeniyle fiziksel ve kimyasal zarar verme riski taşıyanlar;

Çevreye zarar verenler;

13

Ani, tekrarlanan veya uzun süreli maruziyet sonunda sağlığa zararlı olanlar

Zehirli veya çok zehirli, Zararlı, Aşındırıcı, Tahriş edici, Duyarlılık yaratan veya alerjik tepkileri provake eden, Kanserojen, Mutajen, Teratojen, Üreme sistemine zarar veren, Genetik olmayan doğum anormalliklerine sebep olan maddeler

14

Fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeniyle fiziksel ve kimyasal zarar verme riski

taşıyanlar

Patlayıcı Oksitleyici Çok kolay parlayıcı, çok parlayıcı ve

parlayıcı maddeler,

15

Çevreye zarar verenler Canlı organizmalar için zehirli ve zararlı

olan, Çevrede yok olmayıp kimyasal artıklar

olarak kalıcı olan, Biyolojik anlamda birikim yaratan

maddelerdir.

16

TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN RİSKLERİ

AKUT SAĞLIK RİSKLERİ

KRONİK SAĞLIK RİSKLERİ

EKOTOKSİK RİSK

YANGIN RİSKİ

DİĞER FİZİKSEL RİSKLER

17

i laç zehir

İlaç ile zehir arasında ki farkı doz belirler

DOZ

Sağlığa Olan Etkileri

18

“ düşük zehirlilik – çok yüksek doz ”

Yüksek tehlikeli!

19



Düşük tehlike

“yüksek zehirlilik – çok düşük doz ”

20



Sağlığa olan etkileri

Toksik Kanserojen Tahriş edici

Zararlı Mutajen alerjik

Aşındırıcı Üremeyi bozan

21

Çevreye olan etkileriBozunma, bozunmaya dirençlilik

Ozon azaltma olgusu

Biyoakümülasyon (birikme) Fotokimyasal ozon üretme olgusu

Ekotoksisite; Toprak, su ve havadaki canlılar

Global ısınma olgusu (sera)

22

Temas yerlerinde tahriş yaparlar

Kana karışarak sistemik etki yaparlar

Hedef organ etkisi

Sağlığımıza Etkileri Nelerdir?

Basit bir cilt kızarıklığından

kansere kadar değişen

çeşitli hastalıklara neden

olurlar!

Ölü doğum -

Düşükler

Sakat doğum

Kısırlık

Çeşitli

kanserler

Daha sık

görülmektedir!

23

Gözlerimizi ve cildimizi tahriş ederlerKoklama – Solunum yollarını tahriş ederlerSinir sistemini etkilerlerZehirlenmelere neden olurlarGözlerde – Ciltte kızarıklık/yanma

Öksürük

Hırıltılı solunum

Nefes darlığı

Bronşit – AC ödemi – Pnomoni

Mide bulantısı - Kusma

İştahsızlık

Yavaş sindirim gibi sorunlar oluşur

Adale krampları ve

Davranış bozuklukları

Ölüm

Gazlar Ve Dumanların

Akut Etkileri

24

Kronik etkiler:Akciğer kanseri riski çok yüksektir.

Larinks kanseri

Mesane kanseri

Kronik bronşit

Astım

Akciğer kapasitesinin azalması

Böbrek bozuklukları

Sperm miktarı azalması ve kısırlık

(kaynakçı eşlerinde geç gebelik, düşükler)

Merkezi sinir sistemi etkilenmeleri

(konuşma ve hareket yeteneği azalması)

Gazlar Ve Dumanların

Kronik Etkileri

25

Organik fosforlar Böcek ilaçları Kurşun Cıva Manganez Arsenik

Karbon monoksit

Vinil klorür

Tiner

Benzen

Tolüen

Asbest Silisyum Pamuk tozu Kadmiyum Berilyum Dizel gazlar

Karbon tetraklorür Vinil klorür Tiner

Benzidin boyalar Betanaftilamin Cıva Mangal dumanları

Asbest Nitrozaminler Dumanlar Kurşun

Kurşun

Nikel, Katran , Benzen, Akrilik, Epoksi reçineleri

26

Tahriş ediciler;Temas ettiği yerde kimyasal bir etkiyle, eski durumuna gelebilen kızarıklığa neden olur. NO, NaOCI, SnCI2

Deriye (cilde) ait tehlikeler;Derinin dış tabakasına etki ederek, koruyucu yağ tabakasını bozan, kızarıklığa veya deri tahrişlerine neden olur. Aseton, klorlu bileşikler

Zehirli maddeler;Hayvanlar üzerinde yapılan bir takım testlerle öldürücü etki ve dozları saptanan maddelerdir.Epiklorohidrin, akrilonitril, anilin

Çok zehirli maddeler;Aldirin, etilenamin ve hidrojen sülfür, Hardal gazı (iperit),


27

Aşındırıcı (yakıcı, çürütücü, korozif) maddeler;Temas ettikleri dokularda, kimyasal reaksiyon sonucu, geri dönüşsüz, görülebilir tahribatlara neden olur. NaOH, H2SO4,

Gözler için tehlikeli olanlar;Göz veya görme yeteneğine etki eden maddelerdir. Bunlar konjonktivit ve kornea’ya zarar verebilir. Solventler, asitler ve alkaliler,

Kan ve Hematopoietik sistemler üzerine etkisi olan maddeler;Bu maddeler hemoglobin'in fonksiyonlarını (işlevlerini) azaltarak vücut dokularını oksijensiz bırakır. Bilinç kaybı tipik hastalık belirtisidir. Karbon monoksit, siyanürler, nitrobenzen, hidrokinon, anilin, arsin


28

Hassaslaştırıcılar;Belli süre maruz kalındığında normal dokularda alerjik reaksiyonlara neden olur. hidrokinon, brom, platin bileşikleri, izosiyanatlar ve ozon.

Kanserojenler;Yetkili kuruluşlarca kanserojen olduğu saptanan asbest(ler), benzen (benzol), berilyum, kurşun kromat, formaldehit, vinil klorür, trikloroetilen ve karbon tetraklorür bu sınıfa girer.

Üreme zehirleri;Bu sınıfa giren maddeler doğum kusurlarına veya kısırlığa neden olurlar. Bazı bilim adamları, kadınların, doğurma döneminde hiçbir kimyasal maddeye maruz kalmamalarını öneriyor. Bu sınıfa giren maddelere örnek olarak Polybrominated biphenyl PBB'ler, Polychlorinated biphenyl PCB'ler , selenyum bileşikleri ve vinil klorür verilebilir.


29

Hepatotoksinler (karaciğer hücrelerini yok eden toksinler);Karaciğer büyümesi veya sarılık gibi karaciğerde hasara neden olur. karbon tetraklorür, nitrosaminler, vinil klorür, klorobenzen, trikloretilen, kloroform ve etilalkol.

Nefrotoksinler (böbrek dokusunu yok eden toksinler);ödem veya idrarda protein bulunması (proteinuria) gibi böbrek hasarlarına neden olur. Halojenli hidrokarbonlar, uranyum, vinil klorür, trikloroetilen ve etil alkol

Nevrotoksinler (sinir dokusunu harap eden toksinler);Merkezi sinir sitemine etki ederek davranış değişiklikleri, motor fonksiyonlarının azalması ve uyuşukluğa neden olur. civa, karbon sülfür, etil alkol, asetilen, mangan, talyum ve kurşun tetraetil'dir.

Akciğerlerde hasara neden olan maddeler;Solunum sistemi dokularını tahrip eden maddelerdir. Bu maddeler öksürük, göğüste sıkılık, ve nefes darlığına neden olurlar. Silisyum dioksit, asbest(ler), pamuk lifleri, kömür tozu ve toluen diizosiyanat'lar bu sınıfa girer.

KRONİK SAĞLIK RİSKLERİ

30

EKOTOKSİK RİSK

Serbest halde bulunmaları durumunda, biyoakümülasyon yoluyla çevre

üzerinde ani veya gecikmeli olarak olumsuz ve biyotik sistemlerde toksik

etkiler yaratan maddelerdir.

Bu tehlikeli özellikleri taşıyan maddelerin

Depolanması sırasında

Taşınması sırasında

Maddenin çevre için olan tehlikelerini

Koruma tedbirleri ve

Tehlikeli özelliğini

belirten işaret ve yazıları taşıyan etiketlerin üzerinde bulunması gerekmektedir.

31

DİĞER FİZİKSEL RİSKLER

Basınçlı gazlar;Tüplerde basınç altında gaz olduğu için patlama tehlikesi vardır. Yangında ısınırsa kabının patlamasına neden olabilir. Azot, oksijen, argon, asetilen, propan ve karbon dioksit ,

Patlayıcılar;Nitrogliserin, barut ve diasetil peroksit ,

Kararsız maddeler;Benzoil peroksit, akrilonitril ve butadien gibi birçok tehlikeli madde bu sınıfa girer.

Su ile şiddetli reaksiyon veren maddeler;Asetik anhidritleri, sodyum metal'i, ve kalsiyum karpit örnek olarak verilebilir. Çok dengesizdirler. Su ile reaksiyona girince zehirli veya yakıcı gazlar çıkarır. Şok, sürtünme ve sıcaklık artışı sonucu olarak parlayabilir . Ayrıca kapalı bir kapta ısıtılırsa patlayabilir.

32

Fiziksel etkilerPatlayıcı Parlayıcı sıvılar Parlayıcı katılar

Oksitleyici Basınçlı gazlar Organik peroksit

Parlayıcı Patlayıcılar Oksitleyiciler

Parlayıcı aerosoller Kararsız reaktifler

Parlayıcı gazlar Su ile reaksiyona girenler

33

Gazlar – tozlar – dumanlar

Vücudumuza nasıl girerler?

Ciltten temas / emilme yoluyla

Solunum yollarından

Sindirim Kanalından emilerek

Vücudumuza girerler !

34

35

Kimyasallar işyeri havasında toz, sis, duman, gaz ve buhar şeklinde dağılmış olabilir ve solunabilir. Bu yolla bu maddelerin etki alanı içinde bulunan işçiler pek çok kaynaktan ortaya çıkan kimyasal karışımlara maruz kalabilirler.

Solunum yolu ile

36

Solunum yolu ile maruziyetten sonra en çok mesleki maruziyetin meydana geldiği yoldur. Özel önlem alınmamış ve uyarı bulunmayan bazı kimyasallara dokunulması veya bu maddelerle koruyucusuz çalışılması, işçilerin pek çok kimyasalın zararlı miktarlarına deri yolu ile maruz kalma riskini ortaya çıkarır. Deri yolu ile absorblanma genellikle sıvı haldeki kimyasalları için geçerli ise de, tozlarda eğer ter ile ıslatılırsa deriden emilebilir.Bazı kimyasallar hiçbir etki uyandırmadan deriden geçebilir. Deride tahrişe neden olan NaOH, HCl, H2SO4 vb aşındırıcı maddelerin aksine herhangi bir

tahriş hissedilmez. Bu da tehlikenin fark edilmemesine yol açabilir.Toluen, seyreltik soda vb. maddeler tarafından derinin koruyucu dış tabakası zarar görebilir ve bu durumda benzen, anilin, fenol gibi başka kimyasallar da deriden kan dolaşımına geçer. Ayrıca gözler de sıçrama veya buhar şeklinde bulunan maddeleri absorbe ederler.

Deri ve gözlerden absorbsiyon yolu

37

Solunan havada bulunan tozların yutulması, Kimyasal bulaşmış ellerin temizlenmeden yemek yenilmesi, Sigara içilmesi veya Yanlışlıkla yutma yoluyla, gaz, toz, buhar, duman, sıvı veya katı maddeler vücuda sindirim yoluyla da girebilir.

Bu gibi yollarla vücuda giren kimyasallar dolaşım sistemine girerek bütün vücuda yayılır. Bu yolla sadece etkiye maruz kalan organ değil doğrudan bu etkiye hiç maruz kalmayan organları etkileyebilir ve plesenta yoluyla anne karnındaki bebeğe de geçebilir.

Sindirim yolu ile

MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI (MSDS)

38

Tehlike Tanımı

SınıflandırmaYapısal özellikFaaliyet türü

Risk değerlendirmesi

Risk kontrolü

Ambalajlama TaşımaDepolamaElleçleme Mühendislik hizmetleriKKE

Risk iletişimi

GBF (Güvenlik

Bilgi formu)Etiket

Tehlike: Bir kimyasal maddenin yapısal özelliği nedeni ile zarar verme potansiyelidir.Risk: Kimyasal maddenin zarar verme potansiyelinin çalışma ve/veya etkileşim koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

39

Kimyasallarla Çalışırken Neleri Bilmeliyim ?

Kimyasallarla çalışanlar aşağıdaki soruları kendilerine sormalıdır !

Bu maddenin bana zararı var mı? Varsa zararı nasıl dokunur ?

Kendimi nasıl koruyabilirim ? ACİL Durumlarda ne yapabilirim ? Bu soruların cevabını nereden

bulabilirim ?

40

Malzeme Güvenlik Bilgi Formu (Material Safety Data Sheet)MSDS nedir?

Kimyasal maddelerin kullanımı ve depolanması sırasında oluşabilecek riskleri ortadan kaldırmaya yönelik kullanıcıyı doğru ve yeterli düzeyde bilgilendirmek amacıyla hazırlanan, ilgili kimyasal maddelerin tehlike ve riskleri ile diğer bilgileri içeren dokümanlara Malzeme Güvenlik Bilgi Formu adı verilir.

41

Bütün kimyasallar;

Güvenlik Bilgi Formlarındaki

bilgilere uygun olarak kullanılmalıdır.

!!!

42

Malzeme GÜVENLİK FORMU NELERİ İÇERİR?

Madde/Müstahzar ve Şirket/İş Sahibinin Tanıtımı, Bileşimi/İçeriği Hakkında Bilgi, Tehlikelerin Tanıtımı, İlk Yardım Tedbirleri, Yangınla Mücadele Tedbirleri, Kaza Sonucu Yayılmaya Karşı Tedbirler, Depolama, Maruziyet Kontrolleri/Kişisel Korunma, Fiziksel ve Kimyasal Özellikler, Kararlılık ve Tepkime, Toksikolojik Bilgi, Ekolojik Bilgi, Bertaraf Bilgileri, Taşımacılık Bilgileri, Mevzuat Bilgileri, Diğer Bilgiler.

43

GBF=MSDS

Kimyasalın TanımıBu bölümde ürünün kimyasal ismi ve ticari ismi yer alır. Kimyasalın isminin ve diğer bilgilerin etiketteki bilgilerle aynı olması gerekir.

Kimyasalın KullanımıKimyasal maddenin amaçlanan veya önerilen kullanım biçimleri/ alanları belirtilmelidir. Çok sayıda olası kullanım biçimi / alanı bulunması halinde. yalnızca en önemli veya en yaygın kullanım biçimleri/alanları, kimyasal maddenin (yangın yavaşlatıcı, oksitlenmeyi engelleyici gibi) ne işe yaradığı belirtilmelidir.

Firmanın tanıtımıKimyasalı arz eden üreten, ithal eden veya dağıtanın adı, firma adı, açık adresi, telefon ve faks numaraları ve acil durumlarda başvurmak üzere söz konusu firmanın veya yetkili kurumun acil durum telefon numaraları belirtilmelidir.

44

45

Tehlikeli Kimyasalların BileşimiBu bölümde kimyasalın/bileşenin sağlık ve güvenlik açısından tehlikeli olan özellikleriyle ilgili bilgiler yer almalıdır.

Tehlikeli bileşenlerin adları (herkesçe bilinen ve kimyasal adları) ve mümkünse bileşiğin tümü içindeki oranları belirtilmelidir.

Ancak kimyasalın tam bileşim yapısının (bileşenlerin yapısı ve konsantrasyonları) verilmesi zorunlu değildir.

Bileşimdeki maddelerin genel tanımı ve konsantrasyonları yeterlidirKimyasal tek bir madde değil de bir karışım ise karışım içinde bulunanlardan, tehlikeli kimyasallar listesinde olan ve ürünün yüzde birini (%1) veya daha fazlasını oluşturan maddelerin belirtilmesi gereklidir. Bileşik içinde kanserojen, teratojen ve mutajenik kimyasallar var ise, söz konusu kimyasal, bileşiğin binde birini (% 0,1) bile oluşturuyorsa listede belirtilmelidir. Tehlikeli kimyasal maddelerin sınıflandırması; maddenin fiziko-kimyasal, sağlık ve çevresel zararlarına göre belirlenmiş tehlike işareti ve risk durumları ile birlikte belirtilmeli, bu maddelerin isimleri, EEC numaraları CAS numarası ve IUPAC adı da yazılmalıdır

46

Fiziksel ve Kimyasal ÖzelliklerBu bölümde maddenin kimyasal ve fiziksel özellikleri yer almalıdır. Normal görünüş ve kokusu, Buhar basıncı, Buhar yoğunluğu, Suda çözünürlüğü; Erime noktası, Özgül ağırlığı, Buharlaşma oranı, Kaynama noktası, Parlama noktası,

47

Yangın ve Patlama BilgileriParlama, yanma veya alt ve üst patlama sınırlarını (LEL, UEL) yangın söndürmede kullanılacak araçları, varsa yangınla özel mücadele yöntemleri belirtilmelidir.

Sağlık için Yarattığı Tehlike BilgileriKimyasalın vücuda giriş yolları (solunum, deri absorbsiyonu, sindirim, ağız-oral) sağlık üzerinde yarattığı akut ve kronik etkileri, maruziyet belirtileri ve maruziyet sınırı, ürünün kanserojen olup olmadığı, etkilenme durumunda görülen sağlık sorunları ve öneriler ilkyardım/acil tedavi işlemleri bu bölümde yer almalıdır.

Kullanım Sırasında Alınması Gereken ÖnlemlerAcil durumlarda gereken bilgiler, dökülmeler sonrasındaki temizlik işlemleri, güvenli bir şekilde depolama, kullanma önlemleri ve kaza ile ortama karışması halinde uygulanacak önlemler yer almalıdır.

48

İlk yardım Bilgileriİlk yardım önlemleri tanımlanmalı, acil tıbbi müdahale veya uyarı gerekiyor ise öncelikle bu durum mutlaka belirtilmelidir.İlk yardım konusundaki bilgiler, kısa, kazazede ve kazazedenin yanındakilerle ilk yardım görevlileri tarafından kolayca anlaşılır olmalıdır. Belirtiler (semptomlar) ve etkiler açıkça özetlenmelidir. Talimatlarda; herhangi bir kaza anında kaza yerinde yapılması gerekenler ve maruz kalınmasından sonra takip eden dönemde ortaya çıkması muhtemel gecikmiş etkiler, doktorun profesyonel yardımının gerekli olup olmadığı veya önerildiği durumlar ile doktora iletilmesi gereken özel bilgiler, var ise antidotu, kimyasalın özelliğine bağlı olarak işyerinde yapılması gereken özel ve acil işlemler için gerekebilecek özel önlemler de belirtilmelidir.İlk yardım konusundaki bilgileri solunursa, cilt ve göz ile temas ederse ve yutulursa gibi değişik maruz kalma biçimlerine göre ayrı alt başlıklar halinde olmalıdır.

49

Risk

İbaresi

Risk İbaresinin Açık İfadesi

R 1 Kuru halde patlayıcıdır.R 2 Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile

temasında patlama riski.R 3 Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile

temasında çok ciddi patlama riski.

Risk İbaresi Risk İbaresinin Açık İfadesiR 14 /15 Su ile kolay alevlenebilir gaz oluşumuna yol açan şiddetli reaksiyon.R 15/29 Su ile temasında toksik ve kolay alevlenebilir gaz çıkarır.

Risk Durumları

Risk Durumlarının Kombinasyonu

50

Güvenlik İbaresi Güvenlik İbaresinin Açık İfadesi

S 1 Kilit altında muhafaza edin.S 2 Çocukların ulaşabileceği yerlerden uzak tutun.S 3 Serin yerde muhafaza edin.

Güvenlik İbaresi Güven Güvenlik İbaresinin Açık İfadesi

S 1/2 Kilit altında ve çocukların ulaşamayacağı bir yerde muhafaza edin.

S 3/7 Kabı, serin bir yerde ve ağzı sıkıca kapalı olarak muhafaza edin.

S 3/9/14 Serin, iyi havalandırılan bir yerde ........ 'den uzak tutarak muhafaza edin.

Güvenlik Tavsiyeleri

Güvenlik Tavsiyelerinin Kombinasyonları

51

Mevzuat !!!Ülkemizde MSDS’in nasıl hazırlanabileceği 26

Aralık 2008 tarih ve 27092 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Tehlikeli Maddeler ve Müstahzarlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması ve Dağıtılması Hakkında Yönetmelik”te verilmiştir.

Yönetmelik gereğince, gerek ithalat gerek üretim yolu ile piyasaya sunduğunuz kimyasal ürünleriniz için, profesyonel kullanıcılara, en geç satış anında, bu konuda lisanslı kişilerce hazırlanmış Güvenlik Bilgi Formu sunma yükümlülüğünü getirmektedir.

52

53

MSDS Birçok kimyasal günümüzde endüstride yaygın olarak

kullanılmaktadır. Bu kimyasallar yapıları gereği çoğunlukla toksik, korozif ve kolay alev alabilme gibi özellik taşımaktadır. Ancak risk taşıyan özellikleri ile kullanımı ve depolanmalarında alınması gereken önlemler bilindiğinde güvenli bir şekilde kullanılabilmektedirler. Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (Material Safety Data Sheet-MSDS) birçok ülkede tehlikeli ya da potansiyel anlamda tehlike taşıyan maddelerin güvenli kullanımları ile ilgili gerekli bilgileri sağlamak için kullanılmaktadırlar. Bu nedenle MSDS çalışma ortamdaki kimyasal tehlike ve riskleri kontrol etmek amacı ile önemli bir rol oynamakta, adeta o kimyasalın bir prospektüsü olmaktadır.

54

MSDSPROSPEKTÜS

55

56

57

58

59

60

61

KİMYASALLARIN ÜRETİMİ, TAŞINMASI, DEPOLANMASI VE KONTROLÜ

62

Kimyasalların üretimi ve kullanılması, ülkelerin ekonomik gelişmelerinde ana unsurlar olduğu gibi, günlük hayatımızın bir parçası haline de gelmiştir. Bir başka ifade ile kimyasallar insanların hayat kalitesini artırmaktadır. Bunun yanı sıra tarım ilaçları ve suni gübreler tarımsal üretimi büyük ölçüde artırmakta, tarımın gelişmesine sebep olmaktadır. İnsan neye, nereye baksa kimyasallarla karşılaşmaktadır. Evinin boyası, yalıtımı, aracının yakıtı, tırnağının ojesi, giysileri, yediklerinin tadı, ilacı, vücudunun varlığı...... Kimyasallar faydaları yanında üretim, işleme ve depolamada büyük riskler taşımaktadır.

Kimyasallar yalnız kimya sanayii değil, diğer sanayi alanlarındaki çalışanlar için de risk oluşturmaktadır. Hatta bazen çevre olumsuz etkilenmekte, doğal denge bozulmaktadır.

Kimyasalların üretimi, taşınması, depolanması ve

kontrolü

63

Kimyasal madde; Doğal halde bulunan veya üretilen Herhangi bir işlem sırasında veya atık olarak

ortaya çıkan kazara oluşan her türlü element, bileşik veya

karışım olarak tanımlanabilir. (Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık

ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde:4)

Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre düzenlenmiştir

KİMYASAL MADDE NEDİR?

64

Üretimden kullanımına, depolanmasından taşınmasına, kontrol altında tutulması ve yok edilmesine ilişkin süreçlerin etkin olabilmesi için, öncelikle kimyasalların özelliklerinin bilinmesi gerekmektedir.

Kimyasalların özellikleri, çevreye, insanlara olan zararları ve etkileri bilinmeden, kimyasallardan oluşacak risklerin kontrol altında tutulabilmesi çok zordur.

Dolayısıyla her işletme, kuruluş öncelikle işyerlerinde kullanılan, işlenilen ve işyerindeki faaliyetler sonrasında ortaya çıkan ve çıkması muhtemel kimyasallar hakkında yeterli bilgiye ulaşmak zorundadır.

Kimyasalların güvenli kullanımı için Uluslar arası Çalışma Örgütünün

önerdiği genel prensipler şunlardır.

65

Yetkili Makamın Sorumlulukları Ülkede İş Sağlığı ve Güvenliği’nden

sorumlu yetkili makam, ülke şartlarını ve kanunlarını göz önüne alarak işveren ve işçi kuruluşları ile istişarede bulunup “KİMYASALLARIN GÜVENLİ KULLANIMI” konusunda bir politika oluşturmalıdır.

Mevzuat periyodik olarak gözden geçirilmelidir.

66

Kimyasalı Temin Edenin Sorumluluğu

Kimyasalı temin edenler, (üretici, ithalatçı, dağıtıcı vb.) sınıflandırma, işaretleme, etiketleme, güvenlik veri belgelerini temin edip kullanıcıya vermelidir.

67

Kimyasalı İhraç Eden Ülkenin Sorumlulukları

Kimyasalın, kendi ülkelerinde kullanımı sağlık ve güvenlik gerekçesiyle yasaklanmışsa, ithal eden ülkeye buna ilişkin bilgileri vermelidir.

68

İşverenin Sorumluluğu İşveren, kullanılan tüm kimyasallar ile

ilgili güvenlik bilgilerini eksiksiz temin edip işçiler veya temsilcilerinin bu bilgilere ulaşmasını sağlamalıdır.

Ayrıca, işveren, işyerinde kimyasalların kullanımından doğabilecek risklerin değerlendirmesini yapmalı ve uygun yöntemlerle çalışanları korumalıdır.

69

Çalışanların Sorumluluğu ve Hakları

Çalışanlar, işyerinde kimyasal maddelerin kullanımından doğacak ani ve ciddi bir tehlikenin varlığına inanırlarsa hemen İş Sağlığı ve Güvenliği kuruluna,işveren veya vekiline haber vererek oradan uzaklaşma hakkına sahiptir,.(İş Kanunu Madde:83)

Bunun yanı sıra çalışanlar, bu uzaklaşma hakkını kullanmaları nedeniyle haksız işlemlere maruz bırakılamazlar.

Çalışanlar ve onların temsilcileri çalıştıkları kimyasalla ilgili her türlü güvenlik ve sağlık bilgilerini alma ve öğrenme hakkına sahiptir.

70

İnsanların çalışma hayatında can kayıpları ile işgücü kaybı ve maddi zararlara uğramamaları amacıyla bir takım faaliyetlerin ortaya konulması gerekmektedir. Bugüne kadar ki süreç içerisinde korunma politikalarının gelişimine bakıldığında; kişisel korunmayı temel alan politikalardan toplu korunma politikalarına, buradan da bütüne yönelik korumayı temel alan ve riskin önlenmesine öncelik veren politikalara doğru olduğu görülmektedir. O halde en önemli yaklaşım, bütüne yönelik, yani riskin önlenmesi yani risk yönetimi politikalarına öncelik vermek olmalıdır. Bunun sağlamak için bazı tedbirler alınmalıdır.

-Kuruluş Öncesinde -Kuruluş Sonrasında

71

KURULUŞ ÖNCESİ

KURULUŞ SONRASI

Kuruluş planlaması esnasında

Yer seçimi İşletme sırasında binalarda

DepolamadaÇevre sağlığı KullanımdaArsa büyüklüğü Bakım ve

onarımdaAlt yapı tesisleriMeteorolojik etkenlerİşyeri binalarının kat, kapı, pencere durumları

Projelendirme Üretim teknolojisiMakine ve proses seçimi

72

Kimyasalların Depolanma Sınıfları

Kimyasalların depolanmaları kimyasal maddenin depolanma özelliklerine göre sınıflandırılmalıdır.

Depolanma işleminin güvenle gerçekleştirilebilmesi için, kimyasallar toplam "onüç depolanma sınıfına" ayrılmıştır.

73

Kimyasalların Depolanma Sınıfları

Sınıf Madde Sınıf Madde

1 Patlayıcılar 6.1A Alev alıcı toksit maddeler

2 Basınçlı gazlar 6.1B Alev atmayan toksit maddeler

3A Parlama noktası 'in altında alev alıcı sıvılar

6.2 Bulaşıcı hastalıklara neden olucular

3B AHİ Sınıfı alev alıcı sıvılar 7 Radyoaktif maddeler4.1A Alev alıcı katı maddeler 8 Aşındırıcı maddeler4.1 B Alev alıcı maddeler s Boş4.2 Kendiliğinden alev alıcı maddeler 10 3A ve 3B Sınıflarına dahil olmayan alev

alıcı sıvılar4.3 Su ile temas edince, alev alıcı gaz

oluşturucular11 4.1A Sınıfına dahil olmayan alev alıcı

katılar5.1 Yükseltgenler 12 Alev almayan paketler içindeki alev

almayan sıvılar ve paketler5.2 Organik peroksitler 13 Alev almayan paketler içindeki alev

almayan katılar

74

Depolamada Alınacak Güvenlik Önlemleri

Depolar özellikleri itibariyle;

-Kimyasal madde deposu işyerinin diğer bölümlerinden ayrı bağımsız bir bölüm halinde,

-Taban, tavan ve duvarları yanmaz malzemeden yapılmış (yangına dayanıklı),

Tavan ve pencereler herhangi bir basınçta kolay dışarı açılacak şekilde hafif malzemeden

75


Bütün kapı ve pencereler dışa açılır nitelikte, sürgülü kapılarda ayrıca dışa açılır kanatlı kapılı,

Tabanı, içine konulacak kimyasal maddelerden etkilenmeyecek nitelikte,

Tabanı, herhangi bir yangın halinde kullanılabilecek su ve benzeri söndürücüleri akıtacak özellikte drenaja sahip,

76


Tabanında, depolanan farklı özellikte maddelerin birbiri ile karşılaşmamaları için, farklı drenaj yolları ile ayrılmış bölümlere konulmuş olmalı,

Kimyasal madde depoları içinde elektrik tesisatı bulunmaması tercih edilmeli, aydınlatma ise ışık dışarıdan yansıtılarak yapılmalı,

İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu olan hallerde ise tesisat exproof (alev sızdırmaz, patlamaz) ve kapalı sistem olmalı,

77

http://www.google.com.tr/imgres?imgurl=http://img2.blogcu.com/images/k/u/z/kuzina/2.jpg&imgrefurl=http://tugrahafriyat.blogcu.com/etiket/ah%C5%9Fap%20pencere&usg=__Gou7ulQqzGDs5stGD9r11Bgjy54=&h=370&w=500&sz=52&hl=tr&start=60&zoom=1&tbnid=89hz0ElenDVUYM:&tbnh=114&tbnw=148&ei=6bBLTauXJsPJswbmkbHqBg&prev=/images?q=fabrikada+alttan+ve+%C3%BCstten+havaland%C4%B1rma&hl=tr&rlz=1W1WZPC_tr&biw=1123&bih=530&tbs=isch:1&itbs=1&iact=rc&dur=15&oei=z7BLTZbmD8eFswbUnM22Dw&esq=4&page=4&ndsp=21&ved=1t:429,r:14,s:60&tx=41&ty=56


Havalandırma hem alttan hem üstten karşılıklı olmalı,

Cebri çekişli havalandırma sistemi bulunan depoların elektrik motorları exproof olmalı,

Depo dışında ve uygun bir uzaklıkta, depo içinde nelerin bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva eden bir uyarı levhası konulmalı,

Depoların drenaj hattı çevre kirliliğine sebep olmaması için, yağmur kanalı veya şehir pis su kanalına doğrudan bağlanmamalı,

78


Drenaj hattı toplama çukurlarına bağlanmalı, burada toplanan atıklar usulüne uygun olarak bertaraf edilmeli,

Bazı kimyasal maddeler bir araya geldikleri zaman birbirleriyle çok şiddetli reaksiyona girerler. Dolayısıyla sızıntı, yangın, kaza vb. durumlarda ambalajları, taşma kapları hasara uğrayabilir ve böyle durumlarda birbirleriyle reaksiyona girebilirler. Şayet belli bir miktardan fazla iseler, bunların beraberce depolanmasına izin verilmemelidir.

Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde depolanmalıdır.

79

Depolamada Alınacak Güvenlik Önlemleri Yanabilir maddeler ile oksitleyici

maddelerin birlikte depolanmasına izin verilmez. Yanıcı maddeler ile oksitleyici maddeler reaksiyona girebilir ve yangını başlatabilirler

80

2.3. DEPOLAMADA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ Zehirli ve Çok Zehirli Maddelerin Oksitleyici

Maddelerle,

Zehirli, Çok Zehirli ve Oksitleyici Maddelerin Parlayıcı Maddelerle

Zehirli, Çok Zehirli ve Oksitleyici Maddelerin (hidrojen peroksit, perklorik asit, sodyum-potasyum nitratlar, bu metallerin peroksitleri, permanganatları, kloratlar, perkloratlar, kalsiyum karbonat, kromik asit, amonyum nitrat)

Peroksitler, suyla temas edince parlayıcı gaz çıkaran maddeler, basınçlı Gazlar, Dondurulmuş Sıvı Gazlar, Amonyumnitrat Gübrelerle bir arada depolanması sakıncalıdır.

81

http://www.google.com.tr/imgres?imgurl=http://www.balbude.com.tr/Resimler/yanginucgeni.jpg&imgrefurl=http://www.balbude.com.tr/klavuz.html&usg=__CZ4yEFM4-VfgqC-WLPzJWtAqIhQ=&h=221&w=200&sz=57&hl=tr&start=0&zoom=1&tbnid=BNdByWuKSOBndM:&tbnh=130&tbnw=118&ei=cLFLTc3zDI_0sgbFwN2pDw&prev=/images?q=yan%C4%B1c%C4%B1+maddeler&hl=tr&rlz=1W1WZPC_tr&biw=1123&bih=530&tbs=isch:1&itbs=1&iact=rc&dur=109&oei=cLFLTc3zDI_0sgbFwN2pDw&esq=1&page=1&ndsp=18&ved=1t:429,r:7,s:0&tx=62&ty=62


Aşındırıcı sıvılar; kuvvetli asitler ve bazlardır. Demir, alüminyum gibi bazı metalleri aşındırdıkları gibi canlıları dağlayıcı özellik gösterirler. Örneğim;

Asitler: hidroklorik asit (tuz ruhu), sülfürik asit, nitrik asit (kezzap),

Bazlar: sodyum hidroksit (kostik), potasyum hidroksit, sodyum hipoklorit

82


Kullanımda ise;

Kimyasal maddeler depodan ancak günlük ihtiyaç kadar alınmalı, Kullanım yerlerinde bir günlük ihtiyaçtan fazlası bulundurulmamalıdır.

Eğer günlük kullanım miktarları çok fazla ise kulanım yeri yanında ikinci bir ara depo oluşturularak fazla malzeme burada depolanmalı ve saatlik kullanıma göre alınmalıdır.(Koltukaltı depoları)

83


Boş olan kimyevi madde teneke ve kapları en az doluları kadar tehlikeli olduğu dikkatten uzak tutulmamalıdır.

İçlerinde devamlı çözücü buharı bulunan boş kaplar, kullanım yerlerinde biriktirilmemeli işi bitenler derhal ortamdan uzaklaştırılmalıdır.

84

Kimyasalların Taşınması

Taşıma görevlisi kimyasalın riskleri hakkında bilgilendirilmelidir. Taşıma görevlisi kimyasalın risklerine göre kişisel koruyucu ekipman (KKE)

giymelidir. Her kimyasal madde çalışanı, kendi kimyasalını uygun şekilde saklamalı ve/ya

taşımalıdır. Kimyasallar taşınırken aşırı yüklemeden kaçınmalı azar azar taşınmalıdır. Farklı gruplar bir arada taşınmamalıdır. Kimyasallar; organik, inorganik, oksitleyici,

indirgeyici, asit, baz ve parlayıcılar olarak ayrı ayrı taşınmalı ve saklanmalıdır. Kimyasal maddeler asansör ile taşınırken asansöre başka kişilerin binmesine izin

verilmemelidir. Kimyasal maddeler kucakta, elde değil; tekerlekli ve kenarları destekli yük taşıma

arabaları ile taşınmalıdır. Cam şişe ve jarları kırılmaktan korumak amacıyla etrafına destek malzemeler

koyarak taşınmalıdır. Kimyasal madde içeren şişeler hiçbir şekilde boyun kısımlarından tutularak taşınmamalıdır

Gaz tüplerinin ağzı sıkıca kapalı olmalıdır. Kimyasallar gelen yük arabalarından depoya taşınırken çalışanların olmadığı veya en

az olduğu bölümden) depoya taşınmalıdır. 85

Kimyasal Taşınması Sırasındaki Güvenlik Önlemleri

• ASLA kimyasalların kutulanması, taşınması, depolanması gibi işleri sekreter ve benzeri eğitimsiz kişilere yaptırmayın!

• Kimyasalları ASLA genel drenaja (lavabo v.b.) boşaltmayın.

• Hiçbir kimyasalı ortada bırakmayın.

• Kimyasalı kaldırmadan ve/ya taşımadan önce çevresini temizleyin.

• Çalışmaya başlamadan önce kimyasalın MSDS'ini gözden geçirin ve uygun kişisel koruyucu ekipmanı giyin

86

İşyeri Binalarında Alınacak Güvenlik Önlemleri

Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddeler üretilen veya işlenen veya depolanan binalar mümkünse tek katlı olmalı;

Duvarları yanmaz malzemeden yapılmalı, Tavanları hafif ve yanmaz malzemeden olmalı, Dış yan cephelerine bakan pencereler ince kırılmaz

camlı olmalı Patlamalarda büyük parçalar halinde havaya

fırlamayacak malzemeler seçilmeli

87


İşyerlerinin tabanları, düz, yanmaz, sızdırmaz, herhangi bir cismin çarpmasıyla kıvılcım çıkarmaz malzemeden yapılacak ve kolay temizlenir, hafif meyilli tarzda inşa edilmeli,

Kullanılan maddelerin, kimyasal bir olay sonucunda işyeri tabanını aşındırıp tahrip etmesi veya parlayıcı, tehlikeli ve zararlı gaz ve dumanlar meydana getirmesi önlenmeli

Tabanda yangın söndürme cihazlarının vereceği fazla su ve kimyasal maddelerin ve işyerindeki bütün sıvıların eşiklerden taşmasını önleyecek şekilde toplanmasını ve bir depoya veya dinlendirme kuyusuna girmesini sağlayacak drenaj sistemi bulunmalı

Binalardaki giriş çıkış kapıları, pencereler, panjurlar ve havalandırma menfezlerinin kapakları belirli bir basınç karşısında dışarıya doğru açılacak şekilde yapılmış olmalı

88


Giriş ve çıkış kapıları, yanmaz malzemeden, çıkış güvenliği ilkelerine uygun ve mümkün olduğu kadar büyük boyutta, kolayca dışarıya açılabilecek ve doğrudan doğruya açık havaya yol verecek şekilde yapılmış olmalı

İşyerinde ayrı cephelerde olmak üzere en az iki kapı bulunmalı

Birden fazla bölümleri bulunan işyerlerinde, bölümlerden her birinin, biri doğrudan doğruya, diğeri genel koridora açılan, en az iki kapısı bulunmalı

Binanın bütün pencereleri, gerektiğinde çıkış için kullanılabilecek şekilde yapılmış olmalı, pencerelere demir parmaklık veya kafes konulmamalı

89

İşyeri, herhangi bir tehlike vukuunda işçiler tarafından derhal boşaltılabilecek şekilde tertiplenmiş olacak; bölümlerden birinin çıkış yolu, diğerinin geçişini zorlaştırmayacaktır.

İç bölmeler, meydana gelecek en yüksek basınca dayanıklı ve çatlaksız, düz yüzeyli ve yanmaz malzemeden yapılmış açık renkte boyanmış veya badanalanmış, kolayca yıkanabilir ve temizlenebilir şekilde olacaktır.

Asansörler ve merdivenler yanmaz malzemeden yapılmış ve binanın diğer kısımlarından ayrı bölmelerde veya binanın tamamıyla dışında kurulmuş olacaktır. Asansörlerin kapıları kendiliğinden kapanan, toz geçirmez şekilde yapılacaktır.

90

Binalarda inşaat, bakım ve onarım işlerine başlanmadan önce

a)İş kısmen veya tamamen durdurulacaktır.

b) O mahalde bulunan bütün parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerle, bunların bileşimlerine giren diğer maddeler tehlikeli bölgenin dışına çıkarılacaktır

c) Onarılacak kısım bütün parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerin artıklarından ve bulaşıklardan usulüne uygun olarak tamamiyle temizlenecektir.

d) İnşaat, bakım ve onarım; teknik, yetkili ve sorumlu bir elemanın devamlı nezareti ile sağlanacaktır.

91

Kimyasalların isimlendirilmesi, etiketlenmesi, sınıflandırılması ve

depolanması

92

Tehlikeli Maddelerin Ve Müstahzarların

Sınıflandırılması, Ambalajlanması Ve

Etiketlenmesi Hakkında Yönetmelik 26 ARALIK 2008 Mükerrer R.G. Sayı:27092

93

Tehlikeli Kimyasallar – Tipik Yerleri

Kimyasal madde tesisleri

Depolar

Yakıt istasyonları

Kamyon, gemi, havayolu terminalleri

Silah depoları

Hastaneler

Laboratuarlar

Nükleer tesisler

Bakım tesisleri

- 94

Tehlikeli Kimyasallar – Ev Ürünleri Listesi

ÜRÜNLER TEHLİKELİ KATKI MADDELERİ TEHLİKELER

Aerosol spreyler

Bütanol, Bütan, Propanol Alevlenir, İrritan, Toksik

Amonyak bazlı temizlik

Amonyak, Etanol, İrritan, Toksik, Korozif(çamaşır suyu ile karıştığı zaman zehirli gaz oluş turur)

Piller Sülfürik asit, Kurşun Korozif, ToksikYer/mobilya cilaları

Dietilen glikol, Petrol distilatları, Nitrobenzen

Toksik, Alevlenir

Lateks boyası Reçineler, Glikol, Eterler, Esterler

Alevlenir

Yağ bazlı boya Etilen, Alifatik hidrokarbonlar, Petrol distilatları

AlevlenirToksik

95

NH3

96

3 ppm

25 ppm

293 ppm

873 ppm

Anında ağrılı yaralanma

LC50

IDLH OSHA

KOKU Eşiği

NIOSH STEL

TLV/TWA OSHA0 ppm

CI 1,000,000 ppm

15 ppm

1,000 ppm

50 ppm

Geri dönülmez hasar

Anında ölüm %.1

insan için öldürücübilinen en düşük konsantrasyon

97

%23.5

%19.5

%6 altında

%6 - 8

%8 - 10

Ciddi yangın tehlikesi - OSHAtanımlı zenginleştirilmiş

Bilinç kaybı, bayılma, yüzde solgunluk

8 dakika %100 öldürücü6 dakika %50 öldürücü4 dakika tedavi ile düzelme

40 saniye içinde koma - ölüm%0

OKSİJEN %100

%10 - 12

%12 - 14

artan solunum, koordinasyon ve karar yetisinde azalma

Artan solunumkarar yetisinde azalma Dudaklarda morarma

Kas letarjisi, koordinasyon kaybı

%15 - 19

98

KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI

Alev Alabilen Malzemeler

Alev alma; bir gaz, sıvı veya katının ne kadar kolay tutuşacağını, nasıl hızlı alev alacağını ve bir kere başladımı nasıl yayılacağının bir ölçümüdür. Alev alıcı sıvıların kendileri alev alabilir değildir. Daha çok sıvılardan çıkan buharlar alev almaya yatkındır. Malzeme alev alabilirliğini gösteren parlama noktası ve uçuculuk (kaynama noktası) olmak üzere iki fiziksel özellik vardır.

Parlama noktası; hava ile alev alabilir bir karışım teşkil edecek yeterli miktarda bir sıvının (veya uçucu bir katı maddenin) buharının verdiği sıcaklıktır. Alevlenme kaynağı verildiğinde bir malzeme parlama noktasında veya üzerinde alev alır.

Alev alabilen bir sıvı olan etil eterin parlama noktası –56°C’dir. Kerosenin parlama noktası 212°C ile 302°C arasındadır. Alev alabilir gazların parlama noktaları yoktur çünkü kendileri zaten alev alabilir biçimdedir.

99

Kolay Alevlenir Madde / Müstahzar

a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava ile

temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen, b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden yanabilen

ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,

c) Düşük parlama noktasına (21°C'nin altında) sahip olan sıvı haldeki,

d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarlarda, çok kolay alevlenir gaz yayan madde / müstahzarlardır.

100

http://clp.immib.org.tr/web/index.php?option=com_glossary&func=view&Itemid=74&catid=14&term=Kolay+Alevlenir+Madde+/+M%FCstahzar

Bir malzemenin uçuculuğu, sıvı veya katının ne kadar kolay buhar aşamasına geçeceğinin bir göstergesidir. Uçuculuk , malzeme buhar basıncının atmosferik basınca eşit olduğu sıcaklık yani kaynama noktası ile ölçülmektedir. Çoğu zaman uçuculuk alev alabilirlik ile eş anlamlı olarak hatalı biçimde kullanılır. Su, kloroform ve cıva gibi uçucu olan ama alevlenmeyen bazı maddeler bulunmaktadır. Bazı maddeler dış alevlendirme kaynağı olmadan kendi kendilerine alev alabilir. Örneğin potasyum metali havadaki nemle tepkimeye girebilir. Bu tepkime hidrojen meydana gelmesine ve tepkime ısısının da hidrojeni alevlendirecek seviyede olmasına neden olur.

101

ÖrneklerOrganik katılar : Selüloz nitrat, Naftalinİnorganik katılar : Lityum amid, KükürtYanıcı metaller : Sezyum, Magnezyum, Zirkonyumİnce parçalanmış katılar: Alüminyum tozu, Saf metal tozları

Alev Alıcı Katılar

Ateşleme sıcaklığı 100ºC altında

Güçlü ya da kalıcı yanma

Büyük tehlike: Hızlı yanma, çok miktarda toksik duman

102

Genellikle Kullanılan Alev Alabilir Kimyasal Maddeler

Aseton Etil eter Sodyum Hidrojen Lityum Asetilen Etil Alkol Potasyum

103

Alev Alabilen Malzemeler Etiketleme ve Bilgi

Her alev alabilen sıvı, kullanım öncesi uygun biçimde etiketlenmelidir.

Alev alma bilgileri MSDS üzerinde Alev ve Patlama verileri altında bulunmaktadır.

Parlama noktası ile kaynama noktası ise Fiziksel

Özellikler başlığıyla verilen bölümde yer almaktadır.

104

Alev Alabilen Malzemeler Depolama

Alev alabilen maddeler asla asitlerin veya oksitleyicilerin yanına

depolanmamalıdır. Malzemenin alt alev alma limitini aşan buharlarının oluşumu ya da

buharlarla havanın karışarak kendi kendine yanma olasılığını düşürmek üzere depolama alanları serin tutulur. Normal depolama koşullarında buhar birikimini önlemek üzere yeterli havalandırma sağlanmalıdır.

Alev alabilen maddeler klasik buzdolaplarında depolanmamalıdır. Termostat veya iç ışıklandırmayla yaratılan kıvılcımlar aşırı derecede büyük patlama tehlikesinin nedeni olarak buzdolabı içinde alev alabilen maddeleri ateşleyebilir.

Alev alabilen maddelerin depolandığı alanlarda bir yangın söndürme tatbikatı yapılmamalıdır.

Depolama alanları periyodik olarak kontrol edilmeli,eksiklikler giderilmeli ve alev alabilen malzemelerin depolanması minimumda tutulmalıdır.

“SİGARA İÇİLMEZ” işaretleri alev alabilen maddelerin depolandığı alanlarda gözle fark edilir bir yere asılmalıdır.

105

Alev alabilen maddelerin parlama ve kaynama noktalarına göre sınıflandırılması

NFPA özel alev alabilir sıvıların depolama kapları için miktar ve maksimum büyüklük bakımından sınır değerleri

106

Tehlikeli Kimyasallar – Sıkıştırılmış Gaz

Bir kapta bulunan ve 21.1ºC

275.8 kPa üzerinde mutlak

basınca sahip gaz ya da gaz

karışımı

Büyük Tehlikeler Kaynayan Sıvı Genişleyen Buhar Patlaması-BLEVE

Bir sıvılaştırılmış gaz kabı ateşe maruz kaldığında olur

Zayıflamış kap + basınç artışı = kabın parçalanmasıParçalanma çok patlayıcı olabilir

Ayrıca, alev alıcı, oksitleyici, zehirli, korozif olabilir107

Korozif (Aşındırıcı) Malzemeler

Gazlar, sıvılar ve katılar tehlikeli aşındırıcılık özelliği gösterebilirler. Korozif maddeler deriyi yakar, kaşınmaya yol açar. Solunum veya ağız yoluyla alındığında akciğer ve mide dokusu etkilenir. Korozif gazlar deri teması ve solunum yoluyla hemen vücuda absorplanır. Laboratuvarda sık kullanılan korozif sıvıların vücutta dış hasara neden olma riskleri bulunur. Korozif katılar çoğu kez zamana bağlı zararlara yol açar. Korozif katılar, nemden dolayı deri üzerinde ve solunum sisteminde hemen çözündükleri için etkileri geniş ölçüde temas süresine bağlı olmaktadır.

108

Korozif Madde Örnekleri

Korozif maddeler asidik (düşük pH’lı) veya bazik (yüksek pH’lı) olabilir.

Sülfürik asit Hidroklorik asit Nitrik asit Amonyum hidroksit Sodyum hidroksit Krom trioksit

109

Etiketleme ve Depolama

Korozyon etiketinde elin veya çelik bir çubuğun aşınması belirtilir.

Korozyon bilgisi MSDS içinde Sağlık Etkileri ve İlk Yardım başlığı altında bulunur.

Asitleri bazlardan ve korozif maddeleri hem organik, hem de alev alabilen maddelerden ayrı tutulmalı.

Raflardan düşme tehlikesini en aza indirmek için korozif maddeleri tabana yakın yerlerde depolanmalı.

Güneş ışığından uzak, serin, kuru ve iyi havalandırılan alanlarda depolanmalı.

Depolama alanı sıcaklık değişimlerine karşı korunmalıdır.

110

Reaktif (Patlayıcı-Oksitleyici) Malzemeler

Patlayıcı Maddeler Patlayıcı maddeler; ani şok, basınç ve yüksek sıcaklık etkisinde ani ve

derhal büyük ve küçük miktarda basınç, gaz ve ısıyı serbest bırakan kimyasal maddelerdir. Şok, sıcaklık veya kimyasal tepkimenin belli koşulları altında bazı maddeler şiddetle patlayabilir. Böyle patlamalar laboratuvar personeline bir çok tehlike yaratır:

Sıçrayan cam parçaları deriyi yaralayabilir. Yanan gazlardan alev meydana gelebilir. Aşındırıcı veya zehirli maddeler açığa çıkabilir.

Patlayıcı maddelerle çalışmadan önce; kimyasal özelliklerini, yan tepkime ürünlerini, belli bazı kimyasal maddelerle uyuşmazlıklarını ve olası çevre katalizörleriyle (sıcaklık değişimi gibi) etkileşimlerini öğrenmek gerekir

111

Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerleri İle İlgili

Güvenlik Tedbirleri

İŞYERİ BİNALARI: Parlayıcı, Patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddeler üretilen veya işlenen veya depolanan binalar mümkünse

tek katlı olacak; duvarları yanmaz maddeden, tavanları hafif ve yanmaz malzemeden dış yan cephelerine bakan pencereler ince kırılmaz camlı olacak ve patlamalarda büyük parçalar halinde havaya fırlamayacak malzemeden yapılmış olacaktır.

ÇOK KATLI BİNALAR: Birden fazla katlı binaların, en üst katında tabanı betonarme olmak kaydıyla parlayıcı, patlayıcı maddelerin

yalnız işlenmesine veya her hangi bir üretimde ilkel madde olarak kullanılmasına izin verilebilir. Bu gibi yerlerin parlayıcı, patlayıcı maddelerin olumlu üretim birimi veya deposu olarak kullanılması, S.S. Yardım Bakanlığının olumlu mütalaası üzerine Çalışma Bakanlığınca verilecek özel izne bağlıdır.

İŞYERİ TABANI: Parlayıcı, patlayıcı,tehlikeli ve zararlı maddelerle çalışılan işyerlerinin tabanları, düz, yanmaz, sızdırmaz,

herhangi bir cismin çarpmasıyla kıvılcım çıkarmaz malzemeden yapılacak ve kolay temizlenir, hafif meyilli tarzda inşa edilecektir.

Kullanılan maddelerin, kimyasal bir olay sonucunda işyeri tabanını aşındırıp tahrip etmesi veya parlayıcı, tehlikeli ve zararlı gaz ve dumanlar meydana getirmesi önlenecektir.

DRENAJ SİSTEMİ: Tabanda yangın söndürme cihazlarının vereceği fazla su ve kimyasal maddelerin ve işyerindeki bütün

sıvıların eşiklerden taşmasını önleyecek şekilde toplanmasını ve bir depoya veya dinlendirme kuyusuna girmesini sağlayacak drenaj sistemi bulunacaktır.

112

KAPILARIN KAPAKLARIN DIŞARIYA AÇILMASI: Binalardaki giriş çıkış kapıları, pencereler, panjurlar ve havalandırma menfezlerinin kapakları belirli bir

basınç karşısında dışarıya doğru açılacak şekilde yapılmış olacaktır.

GİRİŞ ÇIKIŞ KAPILARI: Giriş ve çıkış kapıları, yanmaz malzemeden, çıkış güvenliği ilkelerine uygun ve mümkün olduğu kadar

büyük boyutta, kolayca dışarıya açılabilecek ve doğrudan doğruya açık havaya yol verecek şekilde yapılmış olacak ve işyerinde ayrı cephelerde olmak üzere en az iki kapı bulunacaktır.

HER BÖLÜME ÇİFT KAPI: Birden fazla bölümleri bulunan işyerlerinde, bölümlerden her birinin, biri doğrudan doğruya, diğeri genel

koridora açılan, en az iki kapısı bulunacaktır.

PENCERELERDE PARMAKLIK: Binanın bütün pencereleri, gerektiğinde çıkış için kullanılabilecek şekilde yapılmış olacak, pencerelere

demir parmaklık veya kafes konulmayacaktır.

113

GİRİŞ ÇIKIŞTA GÜVENLİK: İşyeri, herhangi bir tehlike vukuunda işçiler tarafından derhal boşaltılabilecek şekilde tertiplenmiş olacak;

bölümlerden birinin çıkış yolu, diğerinin geçişini zorlaştırmayacaktır.

İÇ BÖLMELER: İç bölmeler, meydana gelecek en yüksek basınca dayanıklı ve çatlaksız, düz yüzeyli ve yanmaz

malzemeden yapılmış açık renkte boyanmış veya badanalanmış, kolayca yıkanabilir ve temizlenebilir şekilde olacaktır.

ASANSÖR KAPILARI: Asansörler ve merdivenler yanmaz malzemeden yapılmış ve binanın diğer kısımlarından ayrı bölmelerde

veya binanın tamamıyla dışında kurulmuş olacaktır. Asansörlerin kapıları kendiliğinden kapanan, toz geçirmez şekilde yapılacaktır

114

Bazı kullanım koşullarında reaktif olabilen madde örnekleri Asetilen Azid Hidrojen Nitro bileşikleri Amonyak Organik peroksitler Perkloratlar Bromatlar

115

Oksitleyiciler

Oksitleyici; kimyasal tepkime için oksijen sağlamada kullanılan kimyasal bir maddedir. Oksitleyiciler oda sıcaklığında veya yüksek sıcaklıklarda kendiliğinden oksijen meydana getirirler ve şok ile ısıtma altında şiddetle patlayabilirler. Farklı kimyasal kararsızlıklarından dolayı oksitleyici aktif maddeler beklenmedik şekilde patlayıcı olup bu yüzden tehlike tehdidi gösterirler.

116

Oksitleyiciler Oksitleyiciler yanmayı başlatabilir ya da

güçlendirebilir

Katı- amonyak perklorat

Sıvı- dumanlı nitrik asit

Gaz- oksijen

Organik peroksitler

İstikrarsız ve reaktif olabilir

Patlayıcı potansiyele sahiptir

- 117

Oksitleyici reaktif maddeler

Peroksitler Hiperperoksitler Peroksi esterlerdir. Oksitleyiciler organik maddelerle temas edince

şiddetle tepkimeye girerler. Bu nedenle oksitleyicilerle, organik maddelerin etkileşimlerinden kaçınılmalıdır. Organik maddelerle reaksiyona giren oksitleyicilere örnek: nitrik asit, kromik asit ve

permanganatlardır.

118

Peroksitler

Eterler gibi bazı organik bileşikler havadaki oksijenle temasa girerek kararsız peroksitleri oluşturur. Peroksit oluşumu, bileşikler buharlaşmayla derişik hale geldiklerinde yada diğer bileşiklerle karıştırıldıklarında meydana gelir. Bir şok, sürtünme veya ısıya maruz kaldıklarında birikmiş peroksitler şiddetle patlayabilir. Saf bileşikler safsızlık içeren bileşiklere göre daha çabuk peroksit oluşturabilirler.

Tehlikeli peroksit oluşturan organik madde örnekleri; Aldehitler, Ketonlar, Eterler Allilen yapısındaki bileşikler (CH 2=CHCH2R) Alkali metaller, alkoksitler, aminler Vinil ve viniliden bileşikleri Benzil hidrojen atomlu bileşikler

Hava ile temasta tehlikeli peroksit oluşturan kimyasal madde örnekleri Etil vinil eter, p-dioksan, dekalin, etil eter, tetralin, izopropil eter Tetrahidrofuran (THF)

119

Etiketleme ve Depolama

Oksitleyici etiketi sarı fon üstünde alev alan O harfi ile belirtilir.

Oksitleyici maddeler üstüne bilgi, MSDS te reaktiflik verileri altında verilmiştir.

Eterleri az miktarlarda satın alın ve hemen kullanın.

Peroksit oluşturan bileşiklerin kaplarının açılış tarihlerini kaydedin.

Gün ışığından uzak, serin kuru ve iyi havalandırılan alanda depolayın. Aşırı ve ani sıcaklık değişimlerinden koruyun.

Oksitleyicilerin yanında kesinlikle sigara içmeyin. 120

Peroksitlerin Varlığının Saptanması

25 mL cam kapaklı (renksiz ve ışıktan korunmalı) bir silindir içinde 10 ml organik solvent üzerine 1 ml taze hazırlanmış %10’luk sulu potasyum iyodür çözeltisi ilave edin.

Silindiri beyaz bir fon önünde gözlemleyin.

Sarı veya kahverengi renk belirmişse peroksit mevcuttur.

121

Toksik (Zehirli) Maddeler

Zehirlilik, bir maddenin canlı dokuya zarar verme, merkez sinir sistemini bozma, önemli rahatsızlıklara neden olma ve aşırı miktarda yutulduğu, solunduğu ve deriden absorplandığı takdirde ölüme neden olma özelliği olarak tanımlanabilir.

Bir kimyasal maddenin belli bir dozunun verilmesiyle deney hayvanlarının buna verdiği tepkiler, o kimyasal maddenin insanlara olan zehirleyici etkisini tahmin etmeyi sağlayabilir. Tüm bireylerin kimyasal bir maddenin belirli bir dozuna aynı şekilde tepki vermediği bir doz-cevap grafiğiyle temsil edilir. Bazı insanlar diğerlerine göre daha duyarlıdırlar ve bir kişiye göre ölümcül olabilen belli bir doz bir başkasına göre ölümcül olmayabilir.

Zehirli maddelerin solunumla alınması doku hasarına yol açmaktadır. Akciğerler zehirli buharlar ile havanın taşıdığı taneciklerin hücumuna karşı savunmasız çok katlı doku tabakasından oluşmuştur.

122

Letal doz (öldürücü doz) nedir? Bir kimyasal maddenin deney hayvanlarının

%50’sinin ölümüne neden olduğu doz Letal (öldürücü) doz 50 veya LD50 olarak tanımlanır.

LD50 genellikle, vücut ağırlığının kilogramı başına alınan maddenin miligramı (mg/kg) olarak gösterilir.

LD50 ne kadar düşükse madde o kadar zehirlidir.

123

Kanserojenler

Kanserojenler belli miktarda maruz kalındığında insan ve hayvanlarda kansere neden olan maddelerdir. Şüpheli kanserojenler bilinen kanserojenlerle kimyasal benzerliği bulunan veya kanserojen etkinin kanıtını gösteren maddelerdir. Kanserojenler akut zehirlilik meydana getirmeyen dozlara maruz kalındığında hastalığa neden olduğundan laboratuvarda sinsi bir tehlikeyi temsil ederler. Maruz kalma ile kanser belirmesi arasında uzun, gizli bir varolma dönemi bulunabilir.

Bazı bileşikler ancak belli diğer bileşiklerle birleştiğinde kanserojendir. Belirli maddelerin de, bazı kanserojen kimyasalların kanserojenik etkilerini artırdıkları bilinmektedir. Bir çok kimyasal maddenin sinerjik tesiri bilinmediğinden kanserojenler kullanıldığında tüm organik bileşiklere ve metallere dikkatle muamele edilmesi gereklidir.

124

Kanserojenler

Uluslararası Kanser Araştırma Merkezi [International Agency for Research on Cancer (IARC)] tarafından tanımlanan aşağıdaki terimler maddelerin kanserojenliğini açıklamakta kullanılır.

Yeterli pozitif- çeşitli türlerde ve laboratuvar hayvan soylarında habis tümörlerin meydana gelmesini gelmesini ve ilerlemesini sağlayan kimyasal maddeler

Sınırlı pozitif- bir yada çok sayıda türde veya soyda, selim tümörleri yada bir tek habis tümörün ilerlemesini sağlayan kimyasal maddeler

Yetersiz-kanserojenik olduklarına karar vermek için yeterli kanıt olmayanlar

Belirsiz- hemen hemen hiç destekleyici kanıtı olmayanlar Negatif- sınırlı ve yeterli önemde negatif kanıtı olanlar

125

Bilinen ve Şüphelenilen Kanserojenler

4-Nitrobifenil, alfa- ve beta-Naftilamin Metilklorometil eter 3,3’-Diklorobenzidin bis(klorometil) eter Benzidin, 4-Aminodifenil Etilenimin,beta-Propiolaktan Benzen Dimetilaminoazobenzen Vinil klorür 1,2-dibromo-3kloropropan Arsenik Akrilonitril, N-Nitrozodimetilamin, Formaldehit

126

Mutajenler

Mutajenler DNA ve canlı hücrelerde mutasyonlara neden olan kimyasal ve fiziksel etmenlerdir. Bunlar genetik sistemi kansere veya kromozomlarda kalıtımsal değişikliklere neden olacak şekilde etkilerler. Mutajenik özellikte kimyasal maddelere maruz kalan kişiler sonraki kuşağın etkilenebileceği genetik hasarlar geliştirirler.

Arsenik İyonlaştırıcı radyasyon Etidiyum bromür Alkilleştirici etmenler (örneğin dimetil sülfat)

127

Kanserojen ve Mutajen Maddelerle İlgili Mevzuat

128

Mesleki Maruziyet Sınır Değerleri Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik

Önlemleri Hakkında Yönetmelik verilen mesleki maruziyet sınır değerleri

129

Teratojenler

Teratojenler normal embriyonik gelişime müdahale eden kimyasal ve fiziksel etmenlerdir. Teratojenler, mutajenlerden gelişen bir cenin bulunmasıyla ayrılır. Cenine (embriyoya) karşı hasar, hamileliğin başlarında ilk 8-10 haftada meydana gelir. Teratojenler doğuştan şekil bozukluklarına veya hamile kadına zarar vermeden cenin ölümüne yol açabilir.

Genellikle kanserojen kimyasal maddeler üreme sağlığına bir tehlike gibi görünürler. Kurşun Etilen oksit

Üreme sağlığı bozukluklarıyla ilgisi olduğu düşünülen birkaç diğer maddenin örnekleri aşağıda sıralanmıştır:

Antimuan Karbon disülfür Etilen tiyo üre Poliklorinatlanmış bifenoller (PCB’ler) Nitroz oksit Formaldehit Etilen dibromür İyonlaştırıcı radyasyon

130

ASBEST VE DİĞER LİFLİ KİMYASAL MADDELER

131

Asbest içeren Malzemeler Asbest ya da amyant, ısıya, aşınmaya ve kimyasal maddelere çok dayanıklı lifli

yapıda kanserojen bir mineral. Halk arasında ak toprak, çorak toprak, gök toprak, çelpek, höllük veya ceren toprağı gibi isimlerle de bilinir.

Tarihçe

Bir doğal silikat minerali olan asbest maddesinin, ısıyı iletmemesi yani iyi bir izolasyon maddesi olması nedeniyle kullanımı çok eski çağlarda başlamıştır. Arkeolojik çalışmalardan elde edilen bilgiler doğrultusunda asbest kullanımının 2500 yıl öncesine dayandığı bilinmektedir.

On dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısından sonra ısıyı ve elektriği yalıtması, sürtünmeye ve asit gibi maddelere dayanıklı olması nedeniyle sihirli mineral olarak tanınmaya başlanmıştır. Fakat yirminci yüzyılın ikinci yarısından sonra insan sağlığına önemli zararlar veren kanserojen bir madde olduğunun tespit edilmesi ile asbest maddesi için öldürücü toz tanımlaması yapılmıştır.

132

Kullanım alanları 1900’lü yılların başından itibaren asbest binaların inşaat

malzemelerinde yaygın biçimde kullanılmıştır. Ucuz fiyatı, yangın ve kimyasal direnci, izolasyonu ve pekiştirme özelliklerinden dolayı bu sihirli mineral inşaat sektöründe 3500’den fazla ürünün bulunmasına katkıda bulunmuştur

Asbestten, özellikle gemi, uçak, otomobil sanayiinde, makine konstrüksiyonlarında yağlayıcı madde ve sızdırmazlık elemanı olarak, inşaat sektöründe, ısı ve ses izolasyonunda yaygın olarak yararlanılmıştır

133

Asbest'in Kullanım Alanları Çimento ürünleri Kimya İlaç Lastik-plastik Boya Kağıt Uzay sanayisinde 3000’den fazla endüstriyel ürünün yapımında

• Basınca dayanıklı borular

• İç-dış cephe ve tavan kaplama

• Fren balataları

• Çeşitli contalar

• Özel filtreler

• Kağıt ürünleri 134

Asbeste Bağlı Oluşan Hastalıklar Asbestoz – İlk olarak tersane işlerinde çalışanlarda tespit edilen

asbestoz, asbest liflerini çözmeye çalışan vücut tarafından üretılen asidin akciğer zarında olusturduğu yaralardır. Bu hastalığın kendinı göstermesi 10-20 yılı bulmaktadır.

Mezotelyoma – Asbestin yol açtığı en önemli hastalık akciğer zarı ve karın zarı kanseri, yani mezotelyomadır. Batı ülkelerinde yılda her bir milyon kişinin 1-2'sinde saptanan mezotelyoma, ülkemizde yılda en az 500 kişide görülmektedir. Mezotelyomaya ait en sık rastlanan yakınmalar, ağrı ve ilerleyici nefes darlığıdır. Akciğer röntgeni ve tomografide tipik bulgular saptanabilirse de, kesin tanı için başvurulan standart yöntem akciğer zarı biyopsisidir. Mezotelyoma, erken dönemde tanınıp uygun cerrahi girişim uygulanamadığında, ilaç ya da ışın tedavisine iyi cevap vermeyen ve hastayı kısa zamanda ölüme götüren bir hastalıktır.

Kanser – Asbest, akciğer, gırtlak ve sindirim sistemi kanserlerine yol açmaktadır.

Akciğer zarı (pleura) kalınlaşması 135

Asbestin İnsan Sağlığına ZararlarıAsbest son derece kanserojen bir maddedir. Solunum ya da içme suyu yoluyla vücuda girdiğinde

başta kanser olmak üzere çeşitli hastalıklara yol açar. Uzmanlar cilde nüfuz etmesinin de mümkün olduğunu düşünmektedirler. Asbestin neden olduğu hastalıkların bazıları, akciğer zarları arasında sıvı toplanması, kireçlenme, akciğer zarı kalınlaşması ve akciğer dokusunda bağ dokusu oluşumu gibi selim hastalıklardır. Ayrıca ciltte yaralara neden olabilir.

Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC), her yıl dünyada kanser yapıcı maddeleri düzenli olarak özelliklerine göre gruplara ayırmaktadır. Ajansın kanserojen maddeler listesinde asbest maddesi, "kesin kanserojen" tanımlanması ile 1. grupta sınıflandırılmıştır.

Fransa'da asbeste bağlı hastalıklardan her yıl 4000 kişi ölmektedir ve sayı giderek artmaktadır. Uzmanlar Birleşik Krallık'ta 1960 ve 70'lerde asbeste maruz kalmış kişilerden 120.000'den fazlasının akciğer kanseri nedeniyle yakın gelecekte öleceğini öngörmektedirler Belçika ve Hollanda gibi ülkelerde 90'lı yılların başında asbest üretim ve kullanımı tamamen yasaklanmıştır. Avrupa Birliği'de 2005 yılından itibaren AB'ye üye ülkelerde asbest üretimi ve kullanımını yasaklamıştır.

Not:Geçmişte tersane işçisi olan babasının iş elbiselerinden bulaşan asbest nedeniyle kansere yakalanan genç bir bayan, 2007 yılında İngiliz Savunma Bakanlığı'ndan tazminat almaya hak kazanmıştır.

136

Asbest içeren MalzemelerGenelde asbest içeren malzemeler Spreyli alev geciktiriciler, Akustik sıva, boru, tank ve kazan izolasyonu, Laboratuvar bankosu üzerleri, Çeker ocak panoları, Tavan ve döşeme fayansları ve döşeme örtüleri

Asbestli malzemelerin bozulup havayla taşınır toz biçime gelmesi engellenirse, sağlığa zararı dokunmaz.

137

Asbest İle İlgili Ulusal Mevzuat

138

Kullanım Yasağı Madde 7 — Asbestin püskürtülerek (sprey) kullanılması ve

asbest içeren, yoğunluğu 1 gr/cm3’den az olan, yalıtım veya ses yalıtımı malzemesi ile çalışılması yasaktır.

Asbestin kullanılması ve pazarlanması ile ilgili yürürlükteki diğer mevzuata aykırı olmamak şartıyla; asbestin çıkarılması, asbest ürünlerinin veya asbest ilave edilmiş ürünlerin üretimi ve işlenmesi sırasında işçilerin asbest liflerine maruz kalabileceği işler yasaktır.

Ancak, asbest içeren malzemenin yıkımı, sökümü ve ayırma gibi işlemlerden kaynaklanan asbestli ürünlerin atılması için yapılan işler hariçtir.

Asbest İle İlgili Ulusal Mevzuat

139

Tehlike Sembolleri

Tehlikeli kimyasal madde ve / veya ateşle ilgili kullanımlarda hangi önlemlerin alınması gerektiğinin saptanmasında temel bilgi sağlar. 0 ile 4 arası rakam, tehlike ciddiyetinin derecesi belirtmek üzere her bir kareye ilave edilir.

0: Özel bir tehlike yok

4: Önemli tehlike

140

1-PATLAYICI 2-TOKSİK 3-PARLAYICI 4-OKSİTLEYİCİ

5-İRRİTAN 6-RADYOAKTİF 7-ZARARLI 8-AŞINDIRICI 9-ÇEVREYE Z.

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN ULUSLARARASI SEMBOLLERİ

X I T F +

Kimyasal Maddelerde Tehlike İşaretleri

(Eski)

141

Tahriş edici

Sağlığa zararlı-Kanser yapıcı

Aşındırıcı

Akut zehirleyici


(Yeni)

142

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c3/GHS-pictogram-exclam.svg


http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a1/GHS-pictogram-acid.svg


Patlayıcı

Sular için zehirli

Alevlenebilir

Yakıcı

Basınçlı gaz


(Yeni)

143

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/GHS-pictogram-explos.svg

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6d/GHS-pictogram-flamme.svg

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b9/GHS-pictogram-pollu.svg

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e5/GHS-pictogram-rondflam.svg

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6a/GHS-pictogram-bottle.svg

Kimyasal maddelerde tehlike işaretleri- Yeni

144

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Logo_iso_radiation.svg

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/66/Danger_radiation.svg

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ae/Nuclear_symbol.svg

Patlamadan Korunma Dokümanı Ve Patlayıcı Ortamlarda Kullanılacak

Makine Ve Teçhizat

145

Patlama, Patlayıcı Ortam Yanıcı gaz, toz veya buharın hava ile oluşturduğu

uygun oranlar dahilindeki karışımın ateşleme enerjisi ile temas etmesi ile sonucunda yanma olayının çok kısa sürede meydana gelmesini sağlayan ve çok yüksek sıcaklık ve basınçta gaz açığa çıkartan fiziko-kimyasal tepkimelere PATLAMA denilmektedir.

Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışıma “PATLAYICI ORTAM” denilmektedir.

Konumu ve işletme şartları nedeniyle patlayıcı hale gelebilen ortama “ MUHTEMEL PATLAYICI ORTAM” denilmektedir.

146

Patlayıcı Ortamlar İle İlgili Ulusal Mevzuat Muhtemel patlayıcı ortamda kullanılan teçhizatın ve koruyucu

sistemlerin güvenli olarak piyasaya arzı için gerekli emniyet kuralları ile uygunluk değerlendirme prosedürlerine ilişkin usul ve esasları belirlemek üzere Çıkartılan” Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat Ve Koruyucu Sistemler İle İlgili Yönetmelik” 30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için alınması gerekli önlemleri belirlemek üzere çıkartılan “Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik” de 26.12.2003 tarih ve 25328 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

147

Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat Ve Koruyucu Sistemler İle İlgili Yönetmelik

Yönetmeliğin amacı; Yönetmelik kapsamına giren muhtemel patlayıcı ortamda kullanılan teçhizatın ve koruyucu sistemlerin güvenli olarak piyasaya arzı için gerekli emniyet kuralları ile uygunluk değerlendirme prosedürlerine ilişkin usul ve esasları belirlemektir.

148

Yönetmeliğin Kapsamı; 1) Bu Yönetmelik, muhtemel patlayıcı ortamlarda kullanılacak teçhizat ve

koruyucu sistemleri kapsar. (2) Ayrıca, muhtemel patlayıcı ortamlar dışındaki amaçlar için kullanılan, ancak patlama tehlikelerine karşı teçhizatın ve koruyucu sistemlerin emniyetli çalışması için gerekli olan veya buna katkı sağlayan emniyet cihazları, kumanda cihazları ve ayarlama donanımları da kapsar. Yönetmelikte Teçhizat; “ Enerjinin üretilmesi, aktarılması, depolanması, ölçülmesi, kontrolü ve dönüştürülmesi için ve/veya malzemenin işlenmesi için kullanılacak olan ve muhtemel tutuşma kaynakları ile patlamaya yol açabilecek makineler, donanım, sabit veya seyyar cihazlar, kumanda aksamları ile cihazları ve algılama veya koruma sistemleri “ olarak tariflenmiş ve 2 grupta toplanmıştır.

Buna göre; Madenlerin yeraltı bölümlerinde kullanılacak teçhizatlar ile bu tip madenlerin grizu gazı ve/veya yanıcı tozlar tarafından muhtemel tehlike oluşturabilecek yerüstü tesislerinde kullanılan teçhizat, I. Grup teçhizat olarak, Hava ve gaz, buhar veya sis ya da hava/toz karışımlarından kaynaklanan patlayıcı ortamların uzun bir süreyle sürekli olarak veya sık sık mevcut olduğu alanlarda kullanılacak teçhizat da II. Grup teçhizat olarak sınıflandırılmıştır.

149

Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat Ve Koruyucu Sistemlerde Aranacak Özellikler Yönetmeliğe göre imalatçı;

— Mümkün olduğu kadar teçhizatın ve koruyucu sistemlerin kendi kendine üretebileceği veya ortaya çıkarabileceği patlayıcı ortamların oluşmasını engelleyecek, — Her bir elektrikli ve elektriksiz ateşleme kaynağının yapısını dikkate alarak patlayıcı ortamların ateşlenmesini önleyecek, — Kişileri ve duruma göre evcil hayvanları veya eşyaları doğrudan ya da dolaylı olarak etkileyebilecek patlamanın oluşması halinde bunu derhal durduracak ve/veya patlama alevlerinin ve patlama basınçlarının yayılım uzaklığını yeterli emniyet seviyesine kadar sınırlayacak, tedbirleri alacaktır. Teçhizat ve koruyucu sistemlerin yapımında işletme şartlarında patlamaya yol açmayan malzemeler seçilecektir.

150

Malzeme ve koruyucu sistem patlamaya sebebiyet vermeden ürünün ömrü boyunca güvenle kullanılabileceği şekilde tasarlanacaktır.- Eklenebilecek parçalar ya da yedek parçalar, monte edildiğinde ürünün patlama dayanımını etkilemeyecek şekilde tasarlanacaktır.- Ürün eğer yanıcı gaz ya da toz içeriyorsa, kapalı ve sızıntı yapmayan bir bölgede olacak, Ürünün bulunduğu bölgenin açılması durumda, patlama olmasını engelleyecek önlemler alınacaktır. - Ürün toza maruz kalıyorsa, yüzeyindeki toz alev alıcı olmayacaktır. Ortamdaki toz miktarı düşük olmalı ve malzeme kolayca tozdan temizlenebilir olmalıdır. Ürünün yüzey sıcaklığı, tozun tutuşmasına sebep olacak sıcaklıkta oldukça düşük tutulacaktır. - Eğer ürün dış kuvvetlere veya gerilmelere maruz kalıyorsa, bu konuda güvenlik önlemleri alınacaktır.- Eğer ürün patlamasını önleyen kapalı bir bölmedeyse, bölme sadece özel aletlerle açılabilir olacaktır.- Üreticinin kullanma yerleri hakkındaki sınırlamaları dışında, ürünün malzemesiyle içinde bulunduğu ortam patlamaya sebebiyet vermeyecektir.- Malzemeler, özellikleri önceden tahmin edilen şekilde değişse bile güvenlikte azalmaya sebebiyet vermeyecektir. (Korozyon, elektrik iletkenliği, dayanım, sıcaklık dayanımı vb.)

151

Teçhizat ve koruyucu sistemler: (a) Fiziksel yaralanma veya doğrudan ya da dolaylı temas yoluyla ortaya çıkabilecek diğer zararları önleyecek, (b) Erişilebilen parçalarda tehlikeye yol açabilecek yüzey sıcaklıklarının veya radyasyonun oluşmamasını sağlayacak, (c) Elektriksel olmayan tehlikeleri ortadan kaldıracak, (d) Öngörülebilen aşırı yük şartlarının tehlikeli durumlara yol açmamasını sağlayacak, şekilde tasarlanacak ve imal edilecektir.

152

Tüm teçhizat ve koruyucu sistemler aşağıdaki asgari detaylara sahip, okunaklı ve silinmeyecek bir şekilde işaretlenmiş olacaktır.— İmalatçının adı ve adresi, — CE işareti — Seri veya tip işaretlemesi, — Varsa, seri numarası, — İmal yılı, — Teçhizat grup ve kategorisinin simgesi ardından patlamaya karşı korunma özel işareti — II. Grup Teçhizat için, “G” harfi (gaz, buhar veya sisten kaynaklanan patlayıcı ortamlarla ilgili) ve/veya “D” harfi (tozdan kaynaklanan patlayıcı ortamlarla ilgili).— Uygunluk değerlendirme prosedürüne bir onaylanmış kuruluş üretim aşamasında katılmak zorunda olduğu zaman, bu kuruluşun ayırt edici işaretinin de ürünün üzerine konulması zorunludur. Teçhizata ilişkin olarak Güvenlik, Hizmete alma, kullanım, montaj-demontaj, bakım, işletme, ayar, herhangi bir şüphe halinde teçhizatın veya koruyucu sistemin istenen alanda beklenen işletme koşulları altında emniyetli bir şekilde kullanılıp kullanılamayacağına dair karar alınmasını sağlayan detaylar, Elektrik ve basınç parametreleri, maksimum yüzey sıcaklıkları ve diğer kritik değerler, olası yanlış kullanım detaylarını içeren özel kullanım şartlarını içeren talimat hazırlanarak kullanıcıya verilecektir.

153

PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN ÇALIŞANLARIN KORUNMASI

İşyerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için işveren,a) Patlayıcı ortam oluşmasını önlemek,b) Yapılan işlemlerin doğası gereği patlayıcı ortam oluşmasının önlenmesi mümkün değilse patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek,c) İşçilerin sağlık ve güvenliklerini sağlayacak şekilde patlamanın zararlı etkilerini azaltacak önlemleri almak zorundadır

154

İşyerinde patlayıcı ortam oluşması ihtimali bulunan bölümler 1-Patlayıcı Ortam Oluşabilecek YerlerÇalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel önlem alınmasını gerektirecek

Miktarda patlayıcı karışım oluşabilecek yerler, bu Yönetmeliğe göre tehlikeli kabul edilecektir.

Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel önlem alınmasını gerektirecek miktarda patlayıcı karışım oluşması ihtimali bulunmayan yerler bu Yönetmeliğe göre tehlikesiz kabul edilecektir.

Parlayıcı ve/veya yanıcı maddelerin hava ile yaptıkları karışımların, bağımsız

olarak bir patlama meydana getirmeyecekleri yapılacak araştırmalarla kanıtlanmadıkça, bu maddeler patlayıcı ortam oluşturabilecek maddeler olarak kabul edilecektir.

155

2- Tehlikeli yerlerin sınıflandırılmasıTehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.

Bölge 0Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu yerler.

Bölge 1Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana gelme ihtimali olan yerler.

156

Bölge 2Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışarak normal çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı olduğu yerler.

Bölge 20Havada bulut halinde bulunan yanıcı tozların, sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.

Bölge 21Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan yanıcı tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.

Bölge 22Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde yanıcı tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu yerler.

157

Patlamadan Korunma Dokümanı

Patlamadan Korunma Dokümanında, özellikle;a) Patlama riskinin belirlendiği ve değerlendirildiği,b) Bu Yönetmelikte belirlenen yükümlülüklerin yerine getirilmesi için alınacak önlemler,c) İşyerinde patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılmış yerler,d) Çalışanların sağlık ve güvenliklerinin patlayıcı ortam risklerinden korunması için asgari gereklerin uygulanacağı yerler,e) Çalışma yerleri ile uyarı cihazları da dahil iş ekipmanının tasarımı, işletilmesi, kontrol ve bakımının güvenlik kurallarına uygun olarak sağlandığı,f) İşyerinde kullanılan tüm ekipmanın "İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği" ne uygun olduğu,

hususları yazılı olarak yer almalıdır.

158

Özellikle koruma altında olanlar

Gençler, çıraklar

Hamileler

Emzikliler

Gençlerde ve çıraklarda istisnai durumlar

Eğer eğitim hedefleri için önemli ise,

Uzman bir ustanın kontrol ve gözetimi sağlanırsa ve

Maruziyet sınırı asılmamışsa

Çalışma Sınırlandırılması

159

Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri

İşverenler tehlikeli kimyasal maddeler için tedarikçiden sağlanan

Güvenlik Bilgi Formları ile madde hakkında bilgi sağlamak ve

eğitim vermekle yükümlüdür

Eğitimler ilk girişte mutlaka verilmelidir

Eğitim bilgileri değişen şartlara göre güncellenmelidir

Eğitimin içeriği ve tarihi yazılı olarak tutanak halinde kayda geçmelidir

Eğitimden gecen çalışanlar eğitim aldığını imzası ile teyit etmelidir

Bu tutanaklar İSG dosyasında saklanmalıdır

Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde 10

EĞİTİM

160

Risk değerlendirmesi sonucunda elde edilen bilgiler ve çalışma koşullarında önemli bir değişiklik olması halinde gerekli yeni bilgiler;

İşyerinde bulunan veya ortaya çıkabilecek;Tehlikeli kimyasal maddelerle ilgili,

bu maddelerin tanınması,

sağlık ve güvenlik riskleri,

mesleki maruziyet sınır değerleri ve

diğer yasal düzenlemeler,

hakkında bilgi sağlamak ve eğitim vermekle yükümlüdür

İŞÇİLERİN EĞİTİMİ VE BİLGİLENDİRİLMESİ


161

Risk değerlendirmesi sonucunda elde edilen bilgiler ve çalışma koşullarında önemli bir değişiklik olması halinde gerekli yeni bilgiler;

İşçilerin kendilerini ve diğer işçileri korumaları için alınması gerekli önlemler ve

yapılması gerekli işler,

Tehlikeli kimyasal maddeler için tedarikçiden sağlanan malzeme bilgi formları,

hakkında bilgi sağlamak ve eğitim vermekle yükümlüdür



162

İşçilere veya temsilcilerine verilecek bilgi,

yapılan risk değerlendirmesi sonucu ortaya çıkan

riskin derecesi ve özelliğine bağlı olarak, sözlü talimat ve

yazılı bilgilerle desteklenmiş eğitim şeklinde olacaktır.

Bu bilgiler değişen şartlara göre güncellenecektir



163

Risk değerlendirmesinde dikkate alınacak hususlar;

K.M. sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve zararları,

MSDS,

Maruziyetin türü, düzeyi ve süresi,

Miktar, kullanma şartları ve kullanım sıklığı,

Mesleki maruziyet sınır değerleri ve biyolojik sınır değerleri,

Alınan ya da alınması gereken önleyici tedbirlerin etkisi,

Varsa, daha önce yapılmış olan sağlık gözetimlerinin sonuçları

RİSK DEĞERLENDİRMESİ (I)


164

İşveren, tedarikçiden veya diğer kaynaklardan

risk değerlendirmesi için gerekli olan ek bilgileri sağlar

Bu bilgiler, kullanıcılara yönelik olarak, varsa kimyasal maddelerin

yürürlükteki mevzuatta yer alan özel risk değerlendirmelerini de içermelidir


RİSK DEĞERLENDİRMESİ (I)

165

Risk değerlendirmesi aşağıdaki hallerde yenilenecektir;

Risk değerlendirmesinde belirlenen sürelerde,

Çalışma koşullarında önemli bir değişiklik olduğunda,

Ortam ölçümleri ve sağlık gözetimlerinin sonuçlarına göre

gerektiğinde,

Kimyasal maddeler nedeni ile herhangi bir kaza olduğunda,

En az 5 yılda bir defa.

Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde 6 c

RİSK DEĞERLENDİRMESİ (II)

166

Öncelikle ikame yöntemi uygulanarak, tehlikeli kimyasal madde

yerine işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden tehlikesiz veya daha

az tehlikeli olan kimyasal madde veya işlem kullanılacaktır


RİSK DEĞERLENDİRMESİ (III)

167

GENEL ÖNLEMLER

Güvenlik Bölgesi 1

1) İşyerinde uygun düzenleme ve iş organizasyonu

2) Tekn.Gelişmeler; Uygun yöntem, makina ve ekipman

3) Kontrol, denetim ve gözetim

4) En az sayıda işçi

5) Maruziyet; minimum düzeyde madde miktar ve süresi

6) Sadece üretimde gerekli olduğu kadar T.K.M. bulundurma

7) İşyerleri ve eklentileri her zaman düzenli ve temiz

8) Kişisel temizlik için uygun ve yeterli şartlar

9) T.K.M. atık ve artıkların en uygun şekilde işlenmesi, kullanılması, taşınması ve

depolanması için gerekli düzenlemeler


168

Tehlikeler ortadan kaldırıldı veya asgariye çekildi

Ciddi tehlike yok

(Risk değerlendirmesine göre kabul edilebilir sınır altında ise; 8, 9, 12’ye gerek yok..)



169

Güvenlik Bölgesi 1’deki önlemler yeterliliğini kaybettiği an devreye girer

Toksik, çok Toksik ve Kanserojen maddelerde

Bölge 2 hemen devreye girer

Teknik Kontrol Mekanizmaları uygulanır

Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalar teknolojik gelişmeler de dikkate alınarak uygun yöntemlerle yapılır, uygun makine ve ekipman sağlanır

Organizasyon

İşyerinde uygun düzenleme ve iş organizasyonu yapılır

Kişiye özel önlemler

Kişisel Koruyucu Donanımları (KKD)

Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde 8 b


170

Teknik önlemler – Örnek

Kapsüllemek – Çalışanları ve kimyasalları birbirinden ayırma

Ör; Bidonlarla, Borularla, kapalı sistemlerle

Kapsamak – tamamen, teşekkül anında

Havayı emerek + Filtreleyerek

Havalandırmak – Konsantrasyonu azaltarak

Hava değişimi: Verilen + Emilen



171

Organizasyonel önlemler – Örnek:

Çalışanları özel olarak seçmek

Sağlık kontrolleri, şayet gerekirse

İş Talimatı (Prosedürler)

Talimatname

Eğitim

İş saatleri (Maddelerle teması olanlar ile olmayanları ayırmak)

Kontrol

ÖlçümKimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri

Hakkında Yönetmelik Madde 8 b


172

173

Kişiye özel önlemler – Örnek:



174



Yüksek tehlikeli işlerde tamamlayıcı güvenlik önlemleri

Güvenlik Bölgesi 1 ve 2´nin insan sağlığını ve güvenliğini koruyamadığı ve Kategori 1 ve 2´ye göre sınıflandırılmış

Toksik,

Çok Toksik,

Kanserojen

Mutajen

Üreme için Toksik maddeler

için zorunlu bölge

175

Mesleki maruziyet sınır değerlerine riayet edilmelidir. Ölçümlerle kontrol edilmelidir

Maruziyet sınır değeri aşıldığında, işçilerin maruz kalacakları madde miktarları ve

maruziyet süreleri mümkün olan en az düzeyde olmalıdır. Gereğine uygun Kişisel

Koruyucu Donanımları (KKD) acilen ve mecburen giyinilmeli veya takılmalıdır.

İşverenler sınır değerlerinin aşılmasını önlemek için alınmış olan tüm güvenlik

tedbirlerini belgelendirebilmelidir.

Söz konusu işyerlerine sadece yetkili işçiler girebilir (en az sayıda)



176



Kanserojen, mutajen ve üreme için toksik işlerde tamamlayıcı güvenlik önlemleri

Aşağıdaki sağlık ve güvenlik önlemleri, sadece sınır değerleri tutulamadığı

zaman geçerlidir

Yüksek maruziyeti önleyebilmek için ölçümler gerçekleştirilmelidir

Tehlike bölgesini kapsülleyiniz

Sigara içmeyi yasaklayınız

177

Yıkım, Bakim ve Restore islerinde maruziyet sınır değerinin aşılacağı önceden belli ise, alınmış teknik önlemler yarar sağlayamıyorsa

Çalışanları veya temsilcilerini derhal haberdar ediniz

Maruziyet zamanını daha asgariye indiriniz

Kişisel Koruyucu Donanımları (Ör: Gaz Maskeleri) hemen ve acilen taktırınız

Teknik havalandırma yöntemleriyle sadece filtrelenmiş hava tekrar kullanılabilir. Yalnız bu havanın komşu alanlara yayılmasını önlemelisiniz

Kanserojen, mutajen ve üreme için toksik islerde tamamlayıcı güvenlik önlemleri



178

Kimyasal madde kullanımından kaçınmakİkame yöntemi kullanmakGerekirKimyasalı kullanmadan önce alınması gereken bilgilerTehlikeleriRiskleriGüvenlik önlemleriAtık ve artıkların;

En uygun şekilde işlenmesiKullanılmasıTaşınması Depolanması için

gerekli düzenlemeler veAcil Durumlardaki Eylem Planları

GENEL HAREKET KURALLARI

179

Gaz, Buhar veya Toz oluşmasından kaçınınız

Kimyasallarla vücut temasından kaçınınız

Sigara içme ve yemek yeme yasaklarına uyunuz

Hijyenik önlemleri dikkate alınız ve uyunuz

Kimyasallarla çalışmalarda yaptığınız ise uygun Kişisel

Koruyucu Donanımını (KKD) kullanınız

GENEL HAREKET KURALLARI

180

Yiyecek ve içecekler kimyasallarla temas etmeyecek şekilde depolanmalıdır

ToksikÇok toksikKanserojenMutajenÜreme için toksik

maddelerle çalışmalarda (dışarısı bile olsa):

Yemek yemek, sigara ve su içmek yasaktır.

Yıkanma imkanı ve ayrı bölümlerde soyunma ve giyinme

olanakları sunulmalıdır.

Koruyucu giysileriniz işveren tarafından temizlenmeli ve

gerekirse yenisi verilmelidir.

HİJYENİK ÖNLEMLER

181

Kimyasal maddelerle güvenli çalışabilmenin şartlarından biri;

Çalışılan alandaki temizlik ve düzendir

Artan kimyasallar veya diğer tehlikeli durumlar hemen ortadan kaldırılmalıdır

Akmış yağın ortaya çıkardığı kayma tehlikesi gibi vs)

İşyeri sadece gereğine uygun temizlik cihazları ile temizlenmelidir

Bağlayıcı ve koyulaştırıcılarla (Ör: talaş),

Var olan tehlikeli tozları tozutmaktan kaçınmalıdır

Kimyasal maddeleri sadece bunlar için öngörülmüş yerlerde depolanmalıdır

Yetkisiz kişilere karşı güvenlik önlemleri alınmalıdır

TEMİZLİK VE DÜZEN

182

Kaplar, Hatlar, Borular ve tehlikeli maddeler karıştırılmayacak şekilde işaretlenmelidir

Tehlikeli maddelerle çalışmalar talimatnamelerle düzenlenebilir

Doldurma ve boşaltmalarda;

Gereğine uygun variller/bidonlar kullanılmalıdır

Kimyasal ve biyolojik maddeler;

İnsan sağlığına zararsız olan yiyecek veya içecek kaplarına/şişelerine doldurulamaz veya bunlarda depolanamaz

Şayet başka kaplara boşaltıldığında, bu kapların yönetmelikte belirtildiği şekilde

işaretlenmelidir

TEHLİKELİ MADDELERLE ÇALIŞMALAR

183

Tehlikeli maddelerle çalışmalar talimatnamelerle düzenlenebilir

Eğer Talimatname yoksa, etikette bulunan güvenlik tavsiyelerini dikkate

alınmalıdır

Üretim alanında yapılan iş için gerekli olan miktardan fazla tehlikeli

kimyasal madde bulundurulmamalıdır

Dökülen maddelere hemen müdahale edilmelidir (Ör: talaş)

Atık ve artıkların en uygun şekilde işlenmesi, kullanılması, taşınması ve

depolanması için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.

TEHLİKELİ MADDELERLE ÇALIŞMALAR

184

İçinde konsantre edilmiş Tehlikeli Madde bulunan alanlarda;

Girişlerde tehlikeyi anlatan ve gösteren işaretler bulunmalıdır

Sadece yetkili kişiler girebilir

Öngörülmüş güvenlik önlemleri alındıktan sonra girilebilir

TEHLİKELİ MADDE BULUNAN ALANLARA GİRMEK

185

İnsan sağlığına zarar vermeyecek

Suiistimal ve yanlış kullanımı engelleyecek

Yetkisi olmayanlar giremeyecek

İlaçların ve yiyeceklerin yakınında olmayacak

Düzenli ve tehlikeli madde olduğuna dair işaretli

şekilde yapılması gerekir

Kimyasal ve biyolojik maddeler insan sağlığına zararsız olan

yiyecek veya içecek kaplarına/şişelerine doldurulamaz veya bunlarda

depolanamaz

TEHLİKELİ MADDELERİN MUHAFAZASI VE DEPOLANMASI

186

Toksik (T) ve çok Toksik (T+) maddeler kilitli alanlarda veya dolaplarda ve sadece eğitimli kişiler tarafından kullanılabilir şekilde depolanmalıdır

(İstisna: Benzin İstasyonları)

TEHLİKELİ MADDELERİN MUHAFAZASI VE DEPOLANMASI

B e i s p i e l f ü r e i n e L a g e r u n gm i t S i c h e r h e i t s a b s t a n d

187

Genel bakışla depolanan maddelerin tarzını ve miktarını elde edebilmek için, belirli aralıklarda depolama planları yapılmalıdır

Güvenli depolama:

Ayrı mekanlarda depolamayla yeterince güvenlik mesafesi göz önünde bulundurarak elde edilir

Depo yüzeyi işaretlenmelidir

Çeşitli maddelerin aynı yerde depolanmasında yasaklara ve azami miktarlara dikkat edilmelidir

Tehlikeli maddeler istiflenirken, düştüğü veya devrildiği zaman, içinde bulunduğu varilin ve kapların zarar görmeyeceği şekilde depolanmalıdır

DEPOLAMA

188

+ Ayni Alanlarda Depolanabilir - Ayni Alanlarda Depolanamaz

O Ayni Alanlarda Depolama Özel Güvenlik Önlemleriyle Yapılabilir

DEPOLAMA

189

TEHLİKELİ ATIKLAR

Atık oluşturmaktan genellikle kaçınmak gerekir

Tehlikeli atıklar:

Usulüne uygun ekarte edilmelidir

Başka atıklarla karıştırılmaz

Ev çöplerine atılmaz

Kanalizasyona dökülmez

Atık Kapları/Bidonları;

İçinde bulunan maddelere göre işaretlenmelidir

Yanıcı atıklar için ağzı kapanır ve yanmayan elementten olmalıdır

Atıklar, Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkındaki Yönetmeliğe uygun ise, tehlikeli atıklardır

190

Şirket içi tehlikeli madde nakli

Teslimatı

Depolamayı

Dağıtımı

Yanında taşımayıKapsar

Tehlikeli madde naklinde:

Maddeler usulüne uygun ambalajlı ve işaretli olmalıdır

Yükün devrilme veya düşme tehlikesine karşı önlem alınmalıdır

Teknik yardım aparatları usulüne uygun kullanılmalıdır

Nakil yolları işaretli ve engelsiz olmalıdır

Nakil taşıtlarının ve şahısların ayrı yolları olmalıdır

ŞİRKET İÇİ TEHLİKELİ MADDE NAKLİ

191

TEŞEKKÜR EDERİM

192

Documents

KİMYASAL RİSK ETMENLERİ - tuisag.com · risk etmenleri hakkında temel bilgi kazandırmak ... Fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeniyle fiziksel ve kimyasal zarar verme riski