Ko e ngaahi fakamatala ko eni ‘e tokoni kia koe ke toe mahino ange ‘a e founga e fakapapau’i mo faka’aonga’i ‘i hono kumi e levolo ‘o e tukuhau ‘o e koloa/’api

• KoengaahiMahu’ingaFaka-Tukuhau(RatingValues):-Nefaiengāueni‘eho’oKōsilio,pene‘avekiheKautahakoeValuationServiceProvider‘okunaungauema’aeKōsilio.KoeQVkoetaha‘oengaahikautahafakafuofuamahu’inga‘iNewZealandni.-Koengaahifakafuofuamahu’inga‘okufakatefito‘ihengaahi‘apikuofakatauatu‘ihefoungaangamaheni.–‘Okufaiengauenifakata’utolu.-Peafakapapau’ileva‘aeolahilihonosivi’imosiofifakalelei.Pea‘okufa’ahokohenihangaahifaikehekehe‘ihevaha’a‘oengaahifakamahu’ingamoengaahitu’uaki-mahu’inga‘ihengaahifeitu’ukehekehe.

• ‘Oku‘ikaikauheni‘aengaahime’akoeni(kāpeti,puipuitupenu,ngaahitatapetu’ungamaamamoeme’ape‘okulava‘o‘ave?.

• KoeMahu’ingaFaka-tukuhau(RV’s)na’euihetaimifuoloakoeMahu’ingaFaka-Pule’anga(GovernmentValuation(GV))

• ‘Okufakapapau’ipe‘eheKōsiliotakitaha‘aefoungatukuhau‘engaue‘aki‘ihonaufeitu’u.

• Koengaahitukuhau‘elavapekemakatu’ungaheMahu’inga‘oeKoloa(CapitalValue),Mahu’ingaFaka-Kelekele(LandValue),Mahu’ingaFakata’u(AnnualValue)pefakataha’i‘oengaahifakamahu’inga.

• KoeMahu’ingakoetahaia‘oengaahime’a‘okufaka’aonga’i‘eheKōsiliokihonovahevahe‘oetukuhau.

• Neongokapau‘e‘alukilalo‘aeMahu’ingaFaka-Tukuhau‘ohakelekele,‘e‘ikaipehe‘e‘aluaikilalo‘aetufotufa‘oetukuhau.

• KoeMahu’ingaFaka-Tukuhau‘okufakangatangatape.Koetaimi/’ahokoeni‘okufakahaaiemahu’ingafaka-maketiekoloa/’api.‘Eliliupe‘aefakamahu’inga‘ihanofakafo’ou.(fakata’utolupe),koiaai‘efaikehekeheemahu’ingafaka-maketi‘ihe‘alu‘aetaimi.

• Kokinautolu‘aekauma’u‘api‘elavapekenaufakafepaki’i‘aeMahu’ingaFaka-Tukuhau,kakuopaukefaihetaimi‘okufakahamai‘ehetohifakatokangafaka-mahu’inga.

• KoeMahu’ingaFaka-tukuhau‘okukeheiameiheMahu’ingaFaka-Maketi‘oetaimilolotonga.

• KoeMahu’ingaFaka-Tukuhau‘oengaahi‘apifakakomesiale‘okumakatu’ungaiahetokolahi‘oekakai‘okunaufaka’aonga’i‘ae‘apingaue,neongope‘oku‘iaihataha‘ihefalengaue.‘Elavapeke‘iaiefaikehekehe‘ihemahu’inga‘oe(RV)moemahu’ingatu’uakifakatau‘aiaefakafalalahekakai‘okungaue/nofohe‘apini.

KoengaahiMahu’ingaFaka-tukuhau:KohonongaahifakamatalafakaikiikiKo hono fika’i ‘o e Mahu’inga Faka-tukuhau (RV’s)) pea mo ‘ene lave ki he lahi ‘o e tukuhau (rates) ‘e totongi ‘e ha taha ko e fo’unga fihi mo’oni, ‘a ia ‘oku kehe mei he Kōsilio ki he Kōsilio.

Ko e ha ‘a e Mahu’inga Faka-Tukuhau? (Rating Value)Koekoloakelekelekotoape‘iNewZealand‘oku‘iaihono

Mahu’ingaFaka-Tukuhau(“RatingValue”)

KoeCapitalValue;‘okuhangehangekoemahu’ingaeni‘oekelekele‘efai‘akihonofakatau‘ihetaimi‘oefakamahu’inga.

KoeMahu’ingaFaka-Kelekele;‘okuhangehangekoemahu’ingape‘oekelekele(’ikaikauaiefale)‘elavafakatauatu‘ihetaimi‘oefakamahu’inga.

Koemahu’inga‘ohafakalelei/‘api;koekehekehe‘ihevaha’a‘oeCapitalValuemoeMahu’ingaFaka-Kelekele.‘Okuhanga‘ehefakalelei‘apimoemonomononefaikihafale‘otānakiatuhamahu’ingakihekelekele‘ata’atape.KoeMahu’ingaFaka-Tukuhau‘elavape‘otānakiatu‘aeFakamahu’ingaFakata’u(AnnualValue),‘aia‘okukauai‘aemahu’inga‘oetotonginofo.‘Oku‘iheKōsiliotakitahakefili‘aefa’ahingaratetenaungaue‘aki–i.e.KoeCapitalValue,peLandValue,peAnnualValuepefakataha‘ihaongoFaka-mahu’inga.

‘Oku anga fēfē hono fika’i ‘o e Mahu’inga Faka-Tukuhau?Kohonofika’i‘oeMahu’ingaFaka-Tukuhau(RatingValues)’oku

faka’aonga’i‘aefoungafaingata’a‘okuuikoe(mass-appraisal).Kohonomo’onikoekaufakamahu’inga‘okunaufakakaukau’ifakataha‘aengaahikonga‘api/kelekelemeiho‘elia‘ihetaimi‘okua’utakimaiai‘aefakamahu’inga.Peafokotu’uleva‘aemahu’inga‘aemaketipeafaka’aonga’ilevaemahu’ingakoiakihengaahi‘api/kelekeletu’otu’atatau.

‘Oku‘iaifokimoengaahi‘api/kelekeletaautaha‘okufakamahu’inga’ifakata’ukoe’uhikoekolengofualangapeamoengaahisivikehekehepe.

Koengaahifoungakehekehekoeni‘okusivi’ifaka’atitaia‘ehe‘Ofisi‘oeValuerGeneral.‘Oku‘iai‘aengaahitefito’ime’atu’ungama’olunga‘okutotonukea’usiakimu’apeatokifakapapau’ihatu’ungamahu’ingafo’ou.

KoengaahiMahu’ingaFaka-Tukuhau:NgaahiMe’aLalahi

Ko e fē ‘a e taimi ‘oku fika’i ai ‘a e ngaahi Mahu’inga Faka-Tukuhau?Koetaha‘aekongamahu’inga‘oeMahu’ingaFaka-Tukuhaukoe“’aho‘okukamataai”.Koe‘ahoeni‘okukamatameiaiho’oMahu’ingaFaka-Tukuhaupeafōtungatataukihe‘aho‘okukamataai,pea‘okutokililiuhilihata’uetolu(fakafalalapeheKōsilio).Koehilipehangaahitaimikoho’oMahu’ingaFaka-Tukuhauemavahe/’alumeihemahu’ingafaka-maketina’enofoai,kae’ouakuofakafo’ou.

Kapau ‘e ‘ikai te ke hu ‘o sio ‘i hoku fale, e anga fēfē ho’o ‘ilo hono mahu’inga?‘Okutauhi‘ehengaahiKōsilio‘aelekooti‘oe‘api/kelekelekotoape‘iNewZealandkauaiho‘api.Koengaahi‘api/kelekele‘okufōtungatatauhonau‘elia,‘eliaefaliki,ta’umotu’aefale,fōtungaefalemoefeitu’u‘okutu’uai‘okutauhifakakulupukinautolu.Kohafounga‘okumuimui’i‘ihafakamahu’inga(fakapapau’i‘ihatu’uakifakatau‘oengaahi‘api/kelekeletatau)‘efaka’aonga’iiakihakulupu‘okutu’uaiho‘api/kelekele.‘Okulahiengaahi‘api/kelekele‘okusivi’iheta’ukakatokefakapapau’ikoengaahiouaufakalelei’ikuofetongi(‘ofōtungatataumoengaahifakatokanga‘oengofualanga).

Ko e ha ‘oku kehekehe ai ‘a e liliu ‘i he Mahu’inga Faka-Tukuhau (RV) mei he ngaahi liliu mahu’inga ‘oku fakaha mai ‘e he niusi?Koetokolahi‘oengaahiKōsilio‘okunaufakafo’ou‘enaufakamahu’inga‘iheta’uetolukotoape,kapaue‘iaihaliliu‘iheMahu’ingaFaka-tukuhau‘efakafehoanakiiamoefakamahu’inganefaiheta’uetolukuohili.

Koelahi‘oengaahiniusimoelipooti,kauai‘aelipootifakamahina‘aeQV’s,‘okutuhuiakihengaahifetongi‘oemahu’inga‘api/kelekelekihengaahimahinasi’ikuotausitu’akiai,hangenaikoemahinae12.Koiaai,koengaahikongataimikehekehe‘okulipootimai,kohonoolaekehekehe‘aefika.

‘E fēfē kapau e fai ha fakalelei/monomono fale ha taha ta’e ma’u ha ngofua langa?‘Okulahi‘aupitoengaahingāueelavakefaikiha‘api/kelekele‘o‘ikaifiema’uhangofualanga(hangekoefakalelei’iafalekai/lokikaukau–toe‘atofo’ou/fakatokaleleikelekele‘atu’aetc).Kohonomo’onikoengaahingāuepeheni‘okunetanakimaiemahu’ingaleleikihe‘api.‘Okumahu’ingakefakahamai‘ehetokotaha‘o’onae‘api‘aengauenefakahokokoe‘uhikefakakau‘iheFakamahu’ingafo’oupekoefakamahu’ingalolotongaeta’utolu.

Ko e ha ‘oku kehekehe ai ‘a e liliu ‘i he ‘eku Mahu’inga Faka-tukuhau (RV) mei he ngaahi liliu mahu’inga ‘oku fakaha mai ‘e he niusi?Koetokolahi‘oengaahiKōsilio‘okunaufakafo’ou‘enaufakamahu’inga‘iheta’uetolukotoape,kapaue‘iaihaliliu‘iho’oMahu’ingaFaka-tukuhau‘efakafehoanakiiamoefakamahu’inganefaiheta’uetolukuohili.Koiaai,koengaahikongataimikehekehe‘okulipootimai,kohonoolaekehekehe‘aefika.

Kapau ‘e to ‘a e mahu’inga hoku fale, he’ikai ke to ai mo ‘eku rates?‘Oku‘ikaifa’apehe.Koho’oMahu’ingaFaka-tukuhau‘okuma’uiameihonofika’i‘oepesetifakakatoa‘oengaahi‘api/kelekelemeihetaiminefakapapau’iai‘eheKōsilio‘enaungaahirates.Kapau‘etokotoa‘oeMahu’ingaFaka-tukuhau‘aki‘aefikatatau,koepesetiho‘api/kelekele‘etu’uma’upe,pea‘epeheai[pemoho’orates.Kaekeheko‘etautalanoaenikapaukoefiema’u‘aeKōsilio‘etu’uma’upe.Peakapau‘efiema’u‘eheKōsiliohapa’angalahi‘ihe‘enaupatiseti,koho’orates‘ehikihake,neongo‘aengaahifetongikuohokokiho’oMahu’ingaFaka-tukuhau.

Ko e ha ‘a e faikehekehe ‘i he vaha’a ‘o e Mahu’inga Faka-Tukuhau mo e Mahu’inga Faka-Maketi ‘i he taimi lolotonga?Koho’oMahu’ingaFaka-Tukuhaukoetahaiahatefito’ime’a‘okutukumaiho’otukuhau(rates)moe‘ahokefaka’aonga’iaimeiho’oKōsilio.Koho’oMahu’ingaFaka-Tukuhau‘okufakafo’ouheta’utolukotoape.

KoeMahu’ingaFaka-Maketi‘okukeheia.‘Elavapekekekolehataimipe,kihatokotahalēsisitafakamahu’inaha’omahu’ingafakamaketi;‘okulahi‘aupitoengaahiQV‘iNZ.‘Esivi’ifakalelei‘ehetokotahalēsisitafakamahu’inga‘alotomotu’aho‘api.Peatānakimaimo‘enau‘ilofakafeitu’u‘onau‘analaiso‘aengaahifikameihengaahi‘apikuofakatauatu.Koengaahifakamatalani‘e‘oatukiakoe‘ihalipootifakaikiikikauaiemahu’ingafakamaketiho‘api/kelekele,‘aiakoemahu’ingaiaho‘api/kelekele‘ihetaiminekekoleai.

‘E fēfē ha ma’u ha Mahu’inga Faka-tukuhau hoku fale kapau na’e ‘ikai langa ia he taimi ne fai ai e fakamahu’inga?Koengaahifalenetokilangafo’oupetoemonomopnohili‘aefakamahu’ingafakamuimui‘e‘omai‘aelipootifo’ou‘aeMahu’ingaFaka-Tukuhau‘efakahaaihonomahu’ingakapauna’e‘ositu’ulolotonga‘aengaahi‘ahonetu’utu’unimai‘eheFakamahu’inga.KoengaahiMahu’ingaFaka-Tukuhaukoia‘okunetu’utu’unimai‘aerateskiheta’utolukotoape,koiaaikoe‘apikotoape‘elavapekekeifakatataua,peamalavalevaeheKōsilioketufotufaetukuhaukepotupotutatau.

Ko e ha te u fai kapau te u ta’e loto ki he Mahu’inga Faka-Tukuhau ‘o hoku ‘api?Kātaki‘otelefonikiheQV‘ihe0800787284kapau‘okuketa’elotokiheMahu’ingaFaka-Tukuhaukoe’uhikefaiha’amoutalanoakihengaahime’a‘oku‘ikaitekefiemāliekiai.‘Oku‘iaiho’ototonukeketa’elotokiheMahu’ingaFaka-Tukuhau.Kohonomo’oni,koetahaenihakongamahu’inga‘oekotoa‘oefoungangāue,he‘okuhanga‘eheta’eloto‘o‘oangehafaingamāliekihekaufakamahu’ingakenautoefakamahu’inga’i‘aengaahikongakongakehekehemahalone‘ikaikauhefakamahu’ingafaka-lūkufuanefakahokokimu’a.‘Elavapekekefakahokomaiho’ota’eloto‘ihewww.qv.co.nzpetelefoni0800787284kekolehafoomuta’eloto.Kātaki‘otokangamakehekihe‘aho‘etāpuniaiho’ota’eloto.Kātaki‘ofakatokanga’ieni:koho’ofoomuta’elotoke‘ouana’atōmuimai‘ihetaimikuotu’utu’uni‘iho‘elia.