Kodeks korporativnog upravljanja SASE

Rezultati istraživanja o stanju korporativnog

upravljanja u FBiH upravljanja u FBiH

Ensad Karić

Lok Institut za organizaciju i ekonomiku

d.o.o. Sarajevo

Oktobar 2009.

Kodeks korporativnog upravljanja za

kompanije uvrštene na tržište SASE

• kodeksi predstavljaju pravno neobavezujući skup

principa, standarda i preporučenih djelovanja

/pozitivnih iskustava (best practice)

• Kodeks SASE sadrži preporuke i sugestije dobrih

principa korporativnog upravljanja ali i određene

obavezujuće odrebe koje proizilaze iz zakona

• slijedi preporuke direktiva EU i OECD principe

korporativng upravljanja

• poboljšanje konkurentske sposobnost društava

Federacije BiH

13.10.2009 2Ensad Karić, Lok Institut za organizaciju i

ekonomiku d.o.o. Sarajevo

• preporuke i sugestije / “treba” i “može”

• dionička društva nisu obavezna da ih primjenjuju, ali

su obavezna da daju obrazloženje zbog čega to ne

čine

Kodeks korporativnog upravljanja za

kompanije uvrštene na tržište SASE

• osnova za razvoj korporativnih Kodeksa sa

specifičnostima industrije kojoj pripadaju

• garantovati jednak pristup informacijama svim

dioničarima, investitorim i drugim stakeholder-ima

13.10.2009Ensad Karić, Lok Institut za organizaciju i

ekonomiku d.o.o. Sarajevo3

Prihvatanje kodeksa

• deklarativno

• faktički godišnjim ispunjavanjem i objavom upitnika,

koji je sastavni dio ovog Kodeksakoji je sastavni dio ovog Kodeksa

• princip ¨ispoštuj ili objasni¨

• upitnik se objavljuje na web stranici društva, i

dostavlja Sarajevskoj berzi-burzi vrijednosnih papira

13.10.2009 4Ensad Karić, Lok Institut za organizaciju i

ekonomiku d.o.o. Sarajevo

Oblasti kodeks-a SASE

13.10.2009 5Ensad Karić, Lok Institut za organizaciju i

ekonomiku d.o.o. Sarajevo

1. Transparentnost poslovanja, odnosi sa

investitorima i nositeljima interesa

� Web stranica

� Finansijski izvještaji

� Cjenovno osjetljive

informacije

� Povlaštene informacije

- 1/3 ne posjeduje web

- 95% da

- 50% vanredni događaji!?

� Povlaštene informacije

� Odnosi sa dioničarima

- 50% ima mehanizam

- 71% web stranica NE

13.10.2009Ensad Karić, Lok Institut za organizaciju i

ekonomiku d.o.o. Sarajevo6

� Vlasnička struktura

� Korporativni kalendar

2. Skupština društva

� Prava dioničara

� Sazivanje skupštine

� Zaštita manjiskih

dioničara

- 14 web stranica DA

- 2/3 d.d. postoji mehanizam

- 8% tužbe

� Jedna dionica jedan glas

13.10.2009Ensad Karić, Lok Institut za organizaciju i

ekonomiku d.o.o. Sarajevo7

� Jedna dionica jedan glas

� Jednak tretman dioničara

� Promjene kapitala, raspolaganje i sticanje dionica pravo

prvenstva kupovine

� Izvještaji koji se podnose skupštini

� Opunomoćenici

3. Nadzorni odbor

� Sastav

� Nagrade

� Izvještavanje o kupovini i/ili

prodaji dionica društva

� Sukob interesa, poslovi

- 54,80% tri člana / 34,25% pet

- 17% nezavisni članovi, 52% dioničari

- 2/3 naknada fiksne

- Bez prompnog oglašavanja

� Sukob interesa, poslovi

povezanih strana i zabrana

konkurencije

� Komisije

� Sjednice nadzornog odbora

� Edukacija članova nadzornog

odbora

� Ocjena rada nadzornog

odbora

- 9 d.d. uzdržavanje od glasanja

- 17 da

- 43,84% kompanija 4-7 god.sjednica

- 22% da

- 61,64%

13.10.2009Ensad Karić, Lok Institut za organizaciju i

ekonomiku d.o.o. Sarajevo8

4. Uprava

� Sastav

� Odgovornost i izvještavanje

o vlasništvu nad dionicama

društva

- 43,84% jedan član

- 6/41 ne

� Zadaci i odgovornosti

13.10.2009Ensad Karić, Lok Institut za organizaciju i

ekonomiku d.o.o. Sarajevo9

� Zadaci i odgovornosti

� Sastav

� Nagrade

� Odgovornost i izvještavanje o vlasništvu nad dionicama društva

� Sukobi interesa & zabrana konkurencije

� Saradnja i odnos između nadzornog odbora i uprave

� Sekretar društva

5. Revizija i mehanizmi interne kontrole

� Odbor za reviziju

� Nezavisni vanjski

revizor

- 52% do 2 sjednice

- Tročlani odbor u 76% d.d.

- Revizorski izvještaj postoji na

14 web stranica

13.10.2009Ensad Karić, Lok Institut za organizaciju i

ekonomiku d.o.o. Sarajevo10

6. Društvena odgovornost ili društveno

odgovorno poslovanje

Istraživanje - Korporativno upravljanje u

FBiH

• Nastavak prakse u oblasti posmatranja stanja u

Federaciji BiH (2006., 2008.)

• 73 dionička društva - ekvivalentno 60% ukupne • 73 dionička društva - ekvivalentno 60% ukupne

tržišne kapitalizacije SASE

• Metodologija upitnika prati Kodeks SASE i

primjenjene prakse IFC-a iz ranijih istraživanja

13.10.2009 11Ensad Karić, Lok Institut za organizaciju i

ekonomiku d.o.o. Sarajevo

• 46 otvorenih – 27 zatvorenih d.d.

• 78% večinsko ili dominantno vlasništvo

• 31,5% kompanija razmišljaja o prikupljanju kapitala

na tržištu kapitala

Istraživanje - Korporativno upravljanje u

FBiH

na tržištu kapitala

• <10% d.d. isplatilo dividendu zadnje 3 godine

• Deset d.d. angažovalo konsultante za poslove

korporativnog upravljanja

13.10.2009Ensad Karić, Lok Institut za organizaciju i

ekonomiku d.o.o. Sarajevo12

• Blijeda primjena dobrih praksi korporativnog

upravljanja

• Mali ili nikakvi pomaci u odnosu na ranija istraživanja

• U postupku prihvatanje Kodeksa SASE od strane

Istraživanje - Korporativno upravljanje u

FBiH

• U postupku prihvatanje Kodeksa SASE od strane

kompanija

• 2/3 d.d. upoznato sa Kodeksom

13.10.2009 13Ensad Karić, Lok Institut za organizaciju i

ekonomiku d.o.o. Sarajevo

Kodeks korporativnog upravljanja

Princip: ispoštuj ili objasni

Score card

Kvantitativna mjera primjene dobrih principa korporativnog upravljanja

13.10.2009 14Ensad Karić, Lok Institut za organizaciju i

ekonomiku d.o.o. Sarajevo

Scorecard za korporativno upravljanje za

kompanije uvrštene na SASE

• Cilj izrade scorecard-a je napraviti alat za

vrednovanje primjene (dobrih) praksi i principa

korporativnog upravljanja

• Osnova za izradu SC je bio Kodeks korporativnog

upravljanja za kompanije uvrštene na tržište

Sarajevske berze-burze vrijednosnih papira

13.10.2009 15Ensad Karić, Lok Institut za organizaciju i

ekonomiku d.o.o. Sarajevo

Izrada Scorecard-a

• Kvantitativni rezultat

• Scorecard za SASE je urađen po uzoru na Njemački

scorecard (Scorecard for Geman Corporate

Governance)Governance)

• Banja Luka, Beograd, Montenegro berza

• Alat za napredni stadij razvoja korporativne kulture

uopće

13.10.2009 16Ensad Karić, Lok Institut za organizaciju i

ekonomiku d.o.o. Sarajevo

Preporuke

• Promocija Kodeksa SASE

• Rad na prihvatanju Kodeksa od strane kompanija

• Edukacija svih nosioca interesa o značaju

korporativnog upravljanjakorporativnog upravljanja

Zahvalnost kompanijama koje su učestvovale u

istraživanju

13.10.2009Ensad Karić, Lok Institut za organizaciju i

ekonomiku d.o.o. Sarajevo17

Autori istraživanja

Institut za organizaciju i

ekonomiku d.o.o. Sarajevo

Istraživanje je podržano od:

13.10.2009 18Ensad Karić, Lok Institut za organizaciju i

ekonomiku d.o.o. Sarajevo