KOLEKSIONI FOTOGRAFIK I JOZEF SEKELI-t, 1863 - Shqipëri

8/8/2019 KOLEKSIONI FOTOGRAFIK I JOZEF SEKELI-t, 1863 - Shqipëri

http://slidepdf.com/reader/full/koleksioni-fotografik-i-jozef-sekeli-t-1863-shqiperi 1/53

KOLEKSIONI FOTOGRAFIK I JOZEF SEKELI-t, 1863

otografitë e Jozef Sekelit, të bëra gjatë ekspeditës austrohungareze në Shqipërinë eeriut, Kosovë dhe Maqedoni në vitin 1863, udhëtim ky i kryesuar nga albanologu Johan

Georg fon Han, duket se janë fotografitë e para të këtij rajoni te Ballkanit. Ishte njëkspeditë për një ndër cepat me të panjohura të Evropës.

ohan Georg fon Han

hkencëtari gjerman Johan Georg fon Han (Johann Georg von Hahn, 1811-1869)onsiderohet si babai i albanologjisë. Ai ka lindur në Frankfurt am Main dhe studioi drejtësië Gisen (Giessen) dhe në Hajdëlberg (Heidelberg). Nga viti 1834-1843 punoi për

ministrinë e drejtësisë së Mbretërisë së re Greke. Nga 1843-1847 ishte konsull prusian nëthinë dhe pas kësaj periudhe u emërua zëvendëskonsull austriak në Janinë, ku ra nëontakt me shqiptarët dhe filloi të mësonte shqip. Në fund, më 1851, u emërua konsulliustriak në ishullin Siros.

ohan Georg fon Han

Gjatë viteve të qëndrimit në Janinë, Hani bëri tre udhëtime në Shqipëri dhe mblodhi tëhëna për historinë, filologjinë dhe folklorin shqiptar. Ky material u botua në veprën e tij

hemelore në tre vëllime “Albanesische Studien ” (Studime shqiptare), Jena 1854, e cila iodhi themelet e albanologjisë. Shquhet gjithashtu per vëllimin “Griechische und lbanesische Märchen ” (Përralla greke dhe shqiptare), Lajpcig 1864, dhe për rrëfimet e



kspeditave të tij në Ballkan: “Reise von Belgrad nach Salonik ” (Udhëtim nga Beogradi nëelanik), Vjenë 1861, dhe “Reise durch die Gebiete des Drin und Vardar ” (Udhëtim nëpërset e Drinit e të Vardarit), Vjenë 1867, 1869.

ë ekspeditën e fundit nga gushti në nëntor 1863 Hani dhe bashkudhëtarët e tij udhëtuanga Durrësi dhe Shkodra nëpër lumin Drin për në Prizren në Kosovë, në Maqedoninëerëndimore. Pastaj duke kaluar luginën e Vardarit erdhën në Selanik në detin Egje.nteresat e Hanit në Shqipëri dhe në Ballkanin jugperëndimor ishin të shumëllojshme dhe,jatë këtij udhëtimi, përveç albanologjisë, i hodhi, mbase paditur, edhe themelet e historisëë fotografisë në Ballkanin jugperëndimor. Ekspedita e vitit 1863 rezultoi në një koleksionrej pesëdhjetë fotografish – nga më të hershmet në rajon.

ani kishte filluar ta përgatiste ekspeditën në lumin e Drinit në fillim të viteve 1860, kur tha:…është më pak i njohur se të gjithë lumenjtë e Evropës megjithëse derdhet në Adriatik jo

më shumë se dhjetë milje nga kufiri jugor i territorit perandorak (të Austro-Hungarisë).skush para meje nuk ka kryer udhëtimin njëzetditësh midis bregdetit dhe pikës kuashkohet degat e lumit.” Kryeduka Maksimilian (1832-1867), i cili më vonë do të bëhejerandori i Meksikës (mbretëroi 1864-1867), u entuziazmua me projektin dhe premtoi t’iaguronte mjete të thjeshta të lundrimit për atë. Më 23 qershor 1863, Hani i dërgoi një letër

kademisë së Shkencave në Vjenë, duke kërkuar një fotograf kompetent i cili do tahoqëronte dhe do të bënte fotografi të qyteteve dhe të terrenit malor. Akademia propozoijëzetepesëvjeçarin Jozef Sekeli (Josef Székely) dhe dha në dispozicion fondet e duhuraër ekspeditën.

ozef Sekeli

otografi vjenez, doktor Jozef Sekeli (1838-1901), ka lindur ne Shymeg (Sümeg) afërqenit të Balatonit në Hungarinë perëndimore dhe ndoqi shkollën në SombateliSzombathely). Më vonë studioi në Universitetin e Vjenës të cilin e mbaroi në vitin 1860 mejë diplomë magister në farmakologji dhe në vitin 1862 me një doktoraturë në kimi. Ai dha

mësim në universitet për një kohë të caktuar dhe pastaj hapi një studio fotografike nëeinrichshof përballë ndërtesës së operës në Vjenë. U bë fotograf profesionist me famë.ë vitin 1867 ai fitoi çmimin e bronxtë në Panairin Botërore në Paris (ndoshta me

otografitë e Shqipërisë) dhe më 1878 fitoi në Paris çmimin e argjendtë.

kspedita

ohan fon Han u nis nga konsullata e tij në ishullin Siros dhe mbërriti në Durrës më 12usht 1863. Aty shënoi: “Qyteti s’ka ndryshuar që prej vizitës sime të fundit paraembëdhjetë viteve, as pesëdhjetë banorë më shumë nuk ka.” Ai ngjiti luginën e Erzenit,uke kaluar Ndroqin, dhe vazhdoi nëpër fushën bregdetare për në Shkodër. Aty më 31usht 1863, e gjeti Sekelin dhe togerin e marinës Herman fon Shpaun (Hermann vonpaun, 1833-1919) të cilët kishin arritur nga Tivari. Gjithashtu në grup ishin miku i vjetër ianit, Doktor Auerbah (Auerbach), i cili prej vitit 1845 kishte qenë mjek familjar i beut tëlorës, si dhe prifti françeskan, Ëngjell Bardhi.

ë Shkodër, Sekeli bëri tetë fotografi të mahnitshme, pa dyshim fotografitë e para të qytetithe të kalasë së tij hijerëndë. Pas kësaj, ekspedita u nis në dy anije në lumin Drin, dukealuar Dejën, Vjerdhën, Shurdhahun, Komanin (dy fotografi) dhe Dukagjinin. Lumi u bëjithnjë e më i ngushtë dhe pranë Toplanës kalimi u bë i pamundur. Sekeli, i cili kishteellë pajisje të rënda fotografike me vete, u detyrua të kthehej në Shkodër me anije, kurse

jesa tjetër e ekspeditës vazhdoi rrugën me këmbë.Grupi u ribashkua në Prizren i cili në atë kohë ishte qyteti më i madh i Shqipërisë. Prizreni



shte rreth 46.000 banorë, prej të cilëve 36.000 myslimanë, 8.000 bullgarë dhe vlleh, dhe.000 katolikë. Kishte jo më pak se njëzetegjashtë xhami, si dhe dy kisha ortodokse dhejë kishë katolike. Në krahasim me të, Shkodra, Durrësi dhe Vlora ishin fshatra. Këtu, nëlim shtatori 1863, Sekeli bëri pesë fotografi. Pas Prizrenit, ekspedita u kthye në Drinin ei dhe vazhdoi në drejtim të jugut për në Dibër. Kjo krahinë ishte krejtësisht e panjohur dheëzonte një nam të dyshimtë. Hani shkroi: “Po kaq e panjohur se pjesa e poshtme e lumitrin ishte edhe lugina e Drinit të Zi midis qytetit të Dibrës dhe pikës ku bashkohen të dyegët e lumit. Thuhet se është një çerdhe hajdutësh dhe prandaj shmanget nga fqinjët.”

Megjithatë, Hani kaloi rajonin pa probleme, veç që nuk mundi të kuptonte shqipen eanorëve aty. Kur erdhën në Dibër më 21 shtator 1863, Sekeli bëri dy fotografi. Fotografimihte një punë e lodhshme. Për të përdorur “makinën fotografike” dhe vagonin e pllakaveë kishte sjellë me vete, Sekelit i nevojitej dy orë e gjysëm thjesht për një fotografi të njëhkëmbi të madh romantik. Gjithë kjo i tregoi Hanit se “fotografia s’është gjë që mund tëryhet shpejteshpejt. Ose mund të udhëtosh, ose mund të fotografosh.” Nga Dibra, ataazhduan për në Strugë në liqenin e Ohrit.

ani ishte i magjepsur nga liqeni dhe shënoi praninë e trembëdhjetë llojërave peshqish.ta vizituan manastirin e Kalishtës, qytetin e Ohrit me shumë kisha të bukura ortodokse,he natyrisht manastirin e njohur të shekullit të gjashtëmbëdhjetë, Shën Naum, në jug të

qenit. Hani dhe bashkudhëtarët e tij kaluan dhjetë ditë në Ohër kështu që Sekeli kishteohë për të fotografuar. Në Ohër dhe rajon u bënë gjithsej njëmbëdhjetë fotografi.otografia e Shën Naumit duket se është e vetmja foto e manastirit para se të digjej në

masë të madhe në vitin 1875.

rej Ohrit, grupi udhëtoi për në liqenin e Prespës dhe vazhdoi me shi të dendur për nëManastir. Tashmë ishte tetor. Manastiri ishte qytet i madh dhe selia kryesore e ushtrisë

smane për rajonin. Aty Hani u mirëprit prej Gjeneralit Faik Pasha, i cili kishte studiuar nëjenë. Sekeli bëri disa fotografi të një formacioni ushtarak para kazermës së madhe,dërtuar në vitin 1839. Nga Prilepi udhëtuan për në Veles mbi lumin Vardar ku, pasi gjetënnije të reja, u nisën nëpërmjet ngushticës së Demir Kapit (Porta e Hekurtë) për në Selanik

ë detin Egje. Aty u bënë pesë fotografi. Prej Selanikut Hani dhe Sekeli vazhduan për nëurqi për të parë Trojën.

Koleksioni i Sekelit

ohan Georg fon Han vlerësoi ndihmesën e madhe të Sekelit në ekspeditën e tij. Theksoie fotografitë “mund të krahasohen lirisht me fotografitë më të mira të bëra ndonjëherë nëëtë fushë.”

ër fat të keq, botimi i fotografive doli tepër i shtrenjtë për Akademinë vjeneze dhe ato nukpërfshinë në raportin e Hanit, botuar në vitet 1876 dhe 1869. Rezultati i kësaj ishte që

oleksioni i Sekelit, ndër fotografitë më të hershme të Ballkanit, u la në harresë. Në vitin889, trembëdhjetë foto të Sekelit u botuan në vëllimin “Makedonien und Alt-Serbien ”Maqedoni dhe Serbia e Vjetër) prej Spiridion Gopçeviqit (1855-1936), por pa datë dhe pamrin e fotografit, mirëpo, pas kësaj, koleksioni u zhduk për më shumë se një shekull. Uzbulua në Bibliotekën Kombëtare të Austrisë prej Mark Kohenit (Mark Cohen) në vitin000.

otografitë e Jozef Sekelit të bëra në jugun a gadishullit ballkanik në vitin 1863 kanë njëëndësi të madhe historike dhe artistike. Janë fotografitë më të hershme të Shqipërisë, meërjashtim të një portretit të vetëm të kryengritësit Hamzë Kazazi, të kryer prej fotografithkodran Pjetër Marubi (Pietro Marubbi, 1834-1903) në Shkodër në vitin 1858. Mund të

enë edhe fotografi më të hershme të Kosovës dhe llogariten ndër fotot më të vjetra të



Maqedonisë.

otografitë e Koleksionit të Jozef Sekelit u botuan për herë të parë në albumin fotografik:Dritëshkronja: fotografia e hershme nga Shqipëria dhe Ballkani jugperëndimor ” , Prishtinë007. Koleksioni ndodhët tani në Bildarchiv të Bibliotekës Kombëtare të Austrisë në Vjenëwww.bildarchiv.at), të cilit jemi mirënjohës për lejen për t’i paraqitur këtu.

obert Elsie

ntivari: marrë në shi. rreth 25 gushtit 1863.ivar: bei Regen aufgenommen. Ca. 25. August 1863.ar (Antivari): taken in the rain. ca. 25 August 1863.osef Székely

www.besiana.de Shefqet Cakiqi - Llapashtica



hkodër: kalaja. Fund gushti 1863.hkodra: Südansicht der Festung. Ende August 1863.hkodra: the fortress. End of August 1863.osef Székely



hkodër: pamje nga kalaja. Fund gushti 1863.hkodra: Ansicht der Stadt von der Festung. Ende August 1863.hkodra: view from the fortress. End of August 1863.osef Székely



hkodër: pamja nga kalaja mbi liqenin e Shkodrës. Fund gushti 1863.hkodra: Aussicht von der Festung auf den See. Ende August 1863.hkodra: view from the fortress over Lake Shkodra. End of August 1863.osef Székely



hkodër: pamje nga kalaja në drejtimin juglindor. Fund gushti 1863.hkodra: Südostansicht von der Festung aus. Ende August 1863.hkodra: view from the fortress in a southeastern direction. End of August 1863. osef Székely



hkodër: pamje e Bahçallëkut, afër Shkodrës. Fund gushti 1863.hkodra: Nordaussicht von Bakalek [Bahçallëk]: Vorstadt von Shkodra. Ende August 1863hkodra: view of Bahçallëk, a suburb of Shkodra. End of August 1863.



hkodër: grua shqiptare (nuse shkodrane). Fund gushti 1863.hkodra: Albaneserin (Shkodraner Braut). Ende August 1863.hkodra: Albanian woman (Scutarine bride). End of August 1863 osef Székely.



hkodër: dy gra shqiptare në veshje shkodrane. Fund gushti 1863.hkodra: Gruppe von Albaneserinnen (in Shkodraner Tracht). Ende August 1863.hkodra: two Albanian women in Scutarine costume. End of August 1863.osef Székely



hkodër: ura mbi lumin Kir afër Shkodrës. Fund gushti 1863.hkodra: Kiribrücke bei Shkodra. Ende August 1863.hkodra: bridge of the Kir river near Shkodra. End of August 1863.osef Székely



oman: lugina e Drinit. Fillim shtatori 1863.oman: Drinenge. Anfang September 1863.oman: gorge of the Drin. Early September 1863.osef Székely



oman: pamja e anës lindore të ngushticës së dytë të Drinit. Fillim shtatori 1863.oman: Kessel von Koman (Ostansicht vor der zweiten Dringenge). Anfang September 1863.oman: view of the eastern side of the second Drin narrows. Early September 1863.osef Székely



rizren: pamje e anës juglindore, 1. Shtator 1863.rizren: Südostansicht, 1. September 1863.rizren: view to the southeast, 1. September 1863.osef Székely



rizren: pamje e anës juglindore, vazhdim. Shtator 1863.rizren: Südostansicht (Fortsetzung), 1. September 1863.rizren: view to the southeast, continuation. September 1863. osef Székely



rizren: ana e kalasë së Prizrenit. Shtator 1863.rizren: Südostabhang des Festungsberges. September 1863.rizren: slope of the fortress of Prizren. September 1863.



rizren: ana e kalasë së Prizrenit, vazhdim. Shtator 1863.rizren: Südostabhang des Festungsberges (Fortsetzung). September 1863.rizren: slope of the fortress of Prizren, continuation. September 1863.osef Székely





ibër: shteg nëpërmjet shkëmbinjve afër Dibrës. Shtator 1863.ibra: Felsweg bei Dibra. 21. September 1863.ibra: path through the cliffs near Dibra. September 1863.osef Székely



ibër:21 shtator 1863ibra:21. September 1863ibra:21 September 1863

osef Székely



Ohër: pamje nga ana juglindore, 1. Fund shtatori 1863.Ohrid (Ochrida): Südostansicht, 1. Ende September 1863.Ohrid: view from the southeast, 1. End of September 1863.

osef Székely



Ohër: pamje nga ana juglindore, 2. Fund shtatori 1863.Ohrid (Ochrida): Südostansicht, 2. Ende September 1863.Ohrid: view from the southeast, 2. End of September 1863.

osef Székely





Ohër: Xhamia e Shën Sofisë parë nga ana lindore. Fund shtatori 1863.Ohrid (Ochrida): Ostansicht der Sofienmoschee. Ende September 1863.Ohrid: Sophia mosque seen from the eastern side. End of September 1863.

osef Székely



Ohër: Xhamia e Shën Sofisë parë nga ana perëndimore. Fund shtatori 1863.Ohrid (Ochrida): Westansicht der Sofienmoschee. Ende September 1863.Ohrid: Sophia mosque seen from the western side. End of September 1863.

osef Székely



Ohër: gërmadha. Fund shtatori 1863.Ohrid (Ochrida): Ruine. Ende September 1863.Ohrid: ruins. End of September 1863.

osef Székely



Ohër: ana jugore e qytetit. Fund shtatori 1863.Ohrid (Ochrida): Südende. Ende September 1863.Ohrid: southern end of town. End of September 1863.

osef Székely



hqiptarë nga Dibra: grupi i katër palikarëve. Fund shtatori 1863.lbanesen aus Dibra: Gruppe von vier Pallikaren. Ende September 1863.lbanians from Dibra: group of four Palikars. End of September 1863.osef Székely



alishtë: manastir në Liqenin e Ohrit, parë nga ana jugore. Fund shtatori 1863.alishta (Kallistia): Kloster am See von Ochrida. Ende September 1863.alishta: monastery on Lake Ohrid, view from the south. End of September 1863.osef Székely



hën Naum: manastir në Liqenin e Ohrit, parë nga ana jugore. Fund shtatori 1863.weti-Naum: Kloster am See von Ochrida. Südansicht. Ende September 1863.aint Naum: monastery on Lake Ohrid, view from the south. End of September 1863.osef Székely



hën Naum: manastir në Liqenin e Ohrit, parë nga ana veriore. Fund shtatori 1863.weti-Naum: Kloster am See von Ochrida. Nordansicht. Ende September 1863.aint Naum: monastery on Lake Ohrid, view from the north. End of September 1863.osef Székely



Monastir [Bitola]: pamje nga jugu, 1.Tetor 1863.Manastir: Südansicht, 1.October 1863.Monastir [Bitola]: view from the south, 1.October 1863.

osef Székely



Monastir [Bitola]: pamje nga jugu, 2. Tetor 1863.Manastir: Südansicht, 2.October 1863.Monastir [Bitola]: view from the south, 2. October 1863.



Monastir [Bitola]: pamje nga jugu, 3. Tetor 1863.Manastir: Südansicht, 3. October 1863.Monastir [Bitola]: view from the south, 3. October 1863.

osef Székely



Monastir [Bitola]: ushtarë osmanë. Tetor 1863.Manastir: türkisches Militär. Oktober 1863.Monastir [Bitola]: formation of Ottoman troops. October 1863.

osef Székely



Monastir [Bitola]: selia e ushtrisë osmane. Tetor 1863.Manastir: türkisches Militär. Oktober 1863.Monastir [Bitola]: headquarters of the Ottoman army. October 1863.

osef Székely



Monastir [Bitola]: grup ushtarësh osmanë. Tetor 1863.Manastir: türkisches Militär: Gruppe der Besatzung von Monastir, Oktober 1863.Monastir [Bitola]: group of Ottoman soldiers. October 1863.

osef Székely



Monastir [Bitola]: topçinj osmanë. Tetor 1863.Manastir: türkische Militär: Generalität der Besatzung von Monastir. Oktober 1863.Monastir [Bitola]: group of Ottoman artillerymen. October 1863.

osef Székely



ërlep: kalaja e mbretit Marko. Tetor 1863.rilep: Prillip und Markokrals Festungsberg. Oktober 1863.rilep: the fortress of King Marko. October 1863.osef Székely



ërlep: kalaja e mbretit Marko, marrë pas perëndimit të diellit. Tetor 1863.rilep: Der Festungsberg, nach Sonnenuntergang aufgenommen. Oktober 1863.rilep: the fortress of King Marko, taken after sunset. October 1863.osef Székely



eles: ura mbi lumin Vardar. Tetor 1863.

Weles: Wardarbrücke. Oktober 1863.eles: bridge over the Vardar. October 1863.osef Székely



eles: bregu i majtë i lumit. Tetor 1863.

Weles: am linken Wasserufer. Oktober 1863.eles: the left bank of the river. October 1863.osef Székely



emir Kapi: ngushtica e Vardarit parë nga veriu. Tetor 1863.emir Kapi [Demirkapu]: Nordansicht der Wardarenge. Oktober 1863.emir Kapi: gorge of the Vardar seen from the north. October 1863.osef Székely



emir Kapi: parë nga brenda, 1.Tetor 1863.emir Kapi [Demirkapu]: innere Ansicht, 1.Oktober 1863.emir Kapi: view from inside the gorge, 1. October 1863.osef Székely



emir Kapi: parë nga brenda, 2.Tetor 1863.emir Kapi [Demirkapu]: innere Ansicht, 2.Oktober 1863.emir Kapi: view from inside the gorge, 2.October 1863.osef Székely



Muzikantë romë nga Maqedonia. Tetor 1863.igeuner aus Mazedonien, stehend. Oktober 1863.

Gypsies musician from Macedonia. October 1863.osef Székely



Muzikantë romë nga Maqedonia, të ulur. Tetor 1863.

igeuner aus Mazedonien, sitzend. Oktober 1863.Gypsies musicians from Macedonia, seated. October 1863.

osef Székely



elanik: parë nga jugu, 1.Tetor 1863.alonik: Südansicht, 1.Oktober 1863.alonika (Thessalonika): seen from the south, 1.October 1863.osef Székely



elanik: parë nga jugu, vazhdim.Tetor 1863.alonik: Südansicht (Fortsetzung).Oktober 1863.alonika (Thessalonika): seen from the south, continuation.October 1863.osef Székely



elanik: shkolla e Shën Palit. Tetor 1863.alonik: die Schule des heiligen Paulus. Oktober 1863.alonika (Thessalonika): the school of Saint Paul. October 1863.osef Székely



elanik: Kisha e Shën Palit. Tetor 1863.alonik: die Kirche des heiligen Paulus. Oktober 1863.alonika (Thessalonika): the Church of Saint Paul. October 1863.osef Székely



www.besiana.de Shefqet Cakiqi - Llapashtica

elanik: teqe afër Selanikut. Tetor 1863.alonik: Derwischkloster bei Salonik. Oktober 1863.alonika (Thessalonika): dervish monastery near Salonika. October 1863.osef Székely

Documents

KOLEKSIONI FOTOGRAFIK I JOZEF SEKELI-t, 1863 - Shqipëri