2
Nampili ngomu asi awo tavavapopere koHIV,vagara vana kuheva simpe kapi tagwana noureru mukisi gomomakehe gwakara asi endsongo nayimwe ngoso. Nsene vamuheva hawe age ngoso kapi tagwana usimbu mukisi ogo ntani kapi ana kara nondobva ezi azi vanda mosikova. Vamati gona nawo kapi tavasitama noudigu nepu vavaheva ano vagara kurona kapi tava gwana kanker zokougara. Vagara vaheva kuvhura kuzeresa usimbu mwenyo gwendi. Mugara vaheva kuvhura simpe kugwana mukisi goHIV.Mugara vaheva hawe simpe gahepa kukwama nonkedi edi do “ABC”.A- Wahalihameseramo,B-Huguvara gumwe tupu,C-Ruganesa singumi.Yipo asi vagara nawo vahepa kudiva asi kupi vana sikamene nomukisi ogu goHIV,yipo asi novahali vawo vahepa kuva kona-kona.Mulyo unene:Nsne ono kara nepuro kuhamena mukisi goHIV ndi nokuheva hawe hedera tupu ndokotora ndi muhakuli gopopepi. Nsene vana muheve,mugara ogo gahepa kundindira yivike 6,gahana kukara nomukadi kumwe,dogoro averuke. Ntani elikwamo eli kutaura kuvhura kuretapo maudona nkenye. Ndokotora gahepa kutura asi muntu ogu gaha rugana mazuva gonkandi dogoro yironda yendi yina kamba. 7 6 Ugara vahevaKuheva vagara ngesi kuna kuyirugana uzuni naunye.Vagara vamwe kwava heva morwa mapuliro gawo kongereka ano ava vamwe kuyimonona asi yompo.Ano moNamibia,vagara wokusika ko 20% momuhoko ,kwavaheva. Apa ngesi,kuheva,kuna kukurugana pampo ntani koyipangero oku vana kuruganesa yiruganeso youkanguki.Epangero kuna kulikunda momunene nonompitisili dopampo,asi ngano ngapi navagwana mpito zouhunga.Eyi kuvhura yikwate siruwo,nye dogoro ngesi yemepangero tupu yiyo vanamono asi kuna kuliza. Epangero lyaNamibia ngesi kuna kurugana paapa lyavhulira asi yirugana eyi yahepa kukara mwankenye mukunda. i n e P d e s i c m u c r i C s s n a l G i k s e r o F n t u c s i n i k s e r o F i n e P d e s i c m u c r i c n U s YINKE YINA KUTANTA NSENE ASI MUGARA VANAHEVE? Kuheva kutanta asi kugusako sikova sakara keda(kougara)asi dumike ugara. Ugara vapira kuheva ugara vana heve Nsene asi mugara ogo kapi vamuheva,sikova sendi sokomwenyo kukara nondova eyi nayihoroka asi nsene kapi vamuheva hawe ndova nazinye ozo makura tazi kukumukire nye mwamukwawo apa navakara kumwe nomukisi nago ngorooro kuna kuwiza.Koyili yimwe ana dunduko makura oyo kureata nye mukisi nkenye.Hawe nsene sipapa oso vana sigusako hawe kapi tagwana usimbu mukisi nkenye. Mugara ogu vaheva konyara nopercenta 60%kapi tagwana mukisi goHIV-nye simpe gahepa kuruganesa singumi mouhonga nkenye siruwo Nampili ngomu asi mugara vaheva nokupopera asi mukadi koHIV,vahepa kuyidiva yipo vagave magano kovaholi vawo ntani kovana yipo vatokore asi tava kavaheva ndi hawe. Ntani vakadi ava vana kukara kumwe novagara vahepa vahepa nkenye apa kuhundira asi varuganese singumi. Vakadi wovagara ava vaheva,hawe awo kapisi ureru kugwana mukisi nkenye ogu gomomakehe. Mugara vaheva kapi tapopere mukadi asi gahagwana mukisi goHIV. OGO VAMUHEVA NARETA UDONA KOMUKADI? NGAPI NSENE ASI MUGARA Konyima nye nsene vanamuheve hawe gahepa kundindira yivike 6,aka kare nomukadi kumwe ndi asi apwagese yitjandera yendi yipo apulisire averuke usimbu.Ntani vahepa kumukona –kona nkenye mukisi gomomakehe komeho vamuheve.Ekona- kono lyoHIV,moomu tupu ono hara nyamoge ntani lyomawoko-woko.Ano nsene mukisi wakara nago hawe tava kuheve tupu nye kapi nogwana mbatero nkenye zoHIV.Yipo nye yina kara hepero asi muntu vana gwana uvera woHIV,kapi nayihafera nawa-nawa asi vamuheve. Komeho vakuheva wahepa kukukona- kona asi wakara nomukisi goHIV ndi. KOMEHO NOKONYIMA KUHEVA NTANI MUKISI GOHIV Wahepa nkenye apa kuruganesa singumi. MAUWA GAMWE GAKARAMO MAUDONA GAKARAMO MUGARA VAHEVA Efano lyo varesi

Komeho vakuheva wahepa kukukona- UDONA KOMUKADI? …€¦ · Gazara omu nolipopera ko HIV, ngwendi moomu odana udano wombara: HIV, nkenye apa kuhara zi kug - wane. Mugara vaheva,

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Komeho vakuheva wahepa kukukona- UDONA KOMUKADI? …€¦ · Gazara omu nolipopera ko HIV, ngwendi moomu odana udano wombara: HIV, nkenye apa kuhara zi kug - wane. Mugara vaheva,

• Nampili ngomu asi awo tavavapopere koHIV,vagara vana kuheva simpe kapi tagwana noureru mukisi gomomakehe gwakara asi endsongo nayimwe ngoso.• Nsene vamuheva hawe age ngoso kapi tagwana usimbu mukisi ogo ntani kapi ana kara nondobva ezi azi vanda mosikova.• Vamati gona nawo kapi tavasitama noudigu nepu vavaheva ano vagara kurona kapi tava gwana kanker zokougara.• Vagara vaheva kuvhura kuzeresa usimbu mwenyo gwendi.Mugara vaheva kuvhura simpe kugwana mukisi goHIV.Mugara

vaheva hawe simpe gahepa kukwama nonkedi edi do “ABC”.A-Wahalihameseramo,B-Huguvara gumwe tupu,C-Ruganesa singumi.Yipo asi vagara nawo vahepa kudiva asi kupi vana sikamene nomukisi ogu goHIV,yipo asi novahali vawo vahepa kuva kona-kona.Mulyo unene:Nsne ono kara nepuro kuhamena mukisi goHIV ndi nokuheva hawe hedera tupu ndokotora ndi muhakuli gopopepi.

• Nsene vana muheve,mugara ogo gahepa kundindira yivike 6,gahana kukara nomukadi kumwe,dogoro averuke.• Ntani elikwamo eli kutaura kuvhura kuretapo maudona nkenye.• Ndokotora gahepa kutura asi muntu ogu gaha rugana mazuva gonkandi dogoro yironda yendi yina kamba.

76

Ugara vahevaKuheva vagara ngesi kuna kuyirugana uzuni naunye.Vagara vamwe kwava heva morwa mapuliro gawo kongereka ano ava vamwe kuyimonona asi yompo.Ano moNamibia,vagara wokusika ko 20% momuhoko ,kwavaheva.Apa ngesi,kuheva,kuna kukurugana pampo ntani koyipangero oku vana kuruganesa yiruganeso youkanguki.Epangero kuna kulikunda momunene nonompitisili dopampo,asi ngano ngapi navagwana mpito zouhunga.Eyi kuvhura yikwate siruwo,nye dogoro ngesi yemepangero tupu yiyo vanamono asi kuna kuliza.Epangero lyaNamibia ngesi kuna kurugana paapa lyavhulira asi yirugana eyi yahepa kukara mwankenye mukunda.

i neP desi c mucri Cs

snal G

i kser oFn

t uc si ni kser oF

i neP desi c mucri cn Us

YINKE YINA KUTANTA NSENE ASI MUGARA VANAHEVE?

Kuheva kutanta asi kugusako sikova sakara keda(kougara)asi dumike ugara.

Ugara vapira kuhevaugara vana heve

Nsene asi mugara ogo kapi vamuheva,sikova sendi sokomwenyo kukara nondova eyi nayihoroka asi nsene kapi vamuheva hawe ndova nazinye ozo makura tazi kukumukire nye mwamukwawo apa navakara kumwe nomukisi nago ngorooro kuna kuwiza.Koyili yimwe ana dunduko makura oyo kureata nye mukisi nkenye.Hawe nsene sipapa oso vana sigusako hawe kapi tagwana usimbu mukisi nkenye.

Mugara ogu vaheva konyara nopercenta 60%kapi tagwana mukisi goHIV-nye simpe gahepa kuruganesa singumi mouhonga nkenye siruwo

Nampili ngomu asi mugara vaheva nokupopera asi mukadi koHIV,vahepa kuyidiva yipo vagave magano kovaholi vawo ntani kovana yipo vatokore asi tava kavaheva ndi hawe. Ntani vakadi ava vana kukara kumwe novagara vahepa vahepa nkenye apa kuhundira asi varuganese singumi.Vakadi wovagara ava vaheva,hawe awo kapisi ureru kugwana mukisi nkenye ogu gomomakehe.

Mugara vaheva kapi tapopere mukadi asi gahagwana mukisi goHIV.

OGO VAMUHEVA NARETA UDONA KOMUKADI?NGAPI NSENE ASI MUGARA

Konyima nye nsene vanamuheve hawe gahepa kundindira yivike 6,aka kare nomukadi kumwe ndi asi apwagese yitjandera yendi yipo apulisire averuke usimbu.Ntani vahepa kumukona –kona nkenye mukisi gomomakehe komeho vamuheve.Ekona-kono lyoHIV,moomu tupu ono hara nyamoge ntani lyomawoko-woko.Ano nsene mukisi wakara nago hawe tava kuheve tupu nye kapi nogwana mbatero nkenye zoHIV.Yipo nye yina kara hepero asi muntu vana gwana uvera woHIV,kapi nayihafera nawa-nawa asi vamuheve.

Komeho vakuheva wahepa kukukona-kona asi wakara nomukisi goHIV ndi.

KOMEHONOKONYIMA

KUHEVA NTANI MUKISI GOHIV

Wahepa nkenye apa kuruganesa singumi.

MAUWA GAMWE GAKARAMO MAUDONA GAKARAMO

MUGARA VAHEVA

Efano lyo varesi

Page 2: Komeho vakuheva wahepa kukukona- UDONA KOMUKADI? …€¦ · Gazara omu nolipopera ko HIV, ngwendi moomu odana udano wombara: HIV, nkenye apa kuhara zi kug - wane. Mugara vaheva,

Wah

alih

ames

eram

o:w

ahak

ara

kum

we

pany

ama

mom

ukar

o gw

ahan

a

ep

oper

o ny

amog

e.K

ara

ono

hugu

vara

gum

we

tupu

:wah

epa

kuka

ra n

omuh

ali g

umw

e tu

pu

nt

ani w

ahep

a ku

mun

inka

nag

e ak

uhug

uvar

e ny

ovel

ike.

Ruga

nesa

sing

umi:r

ugan

esa

sing

umi m

ouhu

nga

siru

wo

nasi

nye.

Vahe

pa k

ukuh

eva

yipo

ogw

eder

erek

o ep

oper

o lim

we.

Gaz

ara

omu

nolip

oper

a ko

HIV

, ng

wen

di

moo

mu

odan

a ud

ano

wom

bara

:

HIV

, nk

enye

apa

kuh

ara

zi k

ug-

wan

e. M

ugar

a va

heva

, yi

ge n

ey

muk

wat

i. N

ye w

aha

tare

ra p

ale

zika

re m

wah

ana

mun

tu.

Ogu

aka

ra

gok

a po

pera

mud

ani g

okon

yi-

ma.

A

Wah

ali h

ames

eram

o), B

(H

u-gu

vara

gum

we

tupu

) C

Rug

anes

a sin

gum

i (co

ndom

). M

oom

u ya

ka-

ra a

si sip

ana

sosiw

a sa

hep

a ku

ka-

ra n

omuk

wat

i gom

uwa,

nov

adan

i w

okon

yim

a w

ova

wa.

Ku

heva

kw

elik

e ha

we

kapi

taku

vate

re.

MC

Mug

ara

vahe

va•

Kuh

orak

o ud

igu

asi m

ugar

a ga

ha g

wan

a H

IV

• K

uhor

ako

asi g

ahag

wan

a m

ukis

i nke

nye

poku

kara

kum

we

pany

ama

mug

ara

nom

ukad

i

• N

sene

kun

a ku

ruga

na n

awa,ku

pope

ra,k

ugen

dere

ra

nt

ani k

urer

upa

DA

NA

UD

AN

O M

OU

HU

NG

A:

MIN

IST

RY

OF

HE

ALT

H &

SO

CIA

LSE

RV

ICE

S