KONCEPT DOKUMENTI PËR REFORMËN E PROCEDURAVE TË … · Ndikim i ulët ekonomik në kategoritë: ndikimi i ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme (NVM) dhe Investimet (ANEKSI 1)

Republika e Kosovës – Република Косово – Republic of Kosovo Qeveria – Влада – Government

Zyra e Kryeministrit – Канцеларија премијера – Office of The Prime Minister Zyra e Komisionerit për Gjuhët – Канцеларија повереника за језике

Office of the Language Commissioner

KONCEPT DOKUMENTI PËR REFORMËN E PROCEDURAVE TË PËRKTHIMIT BRENDA

QEVERISË SË KOSOVËS – DREJT NJË LEGJISLACIONI TË HARMONIZUAR

SHUMËGJUHËSH

Përgatitur nga Zyra e Komisionerit për gjuhët

Përmbajtja Përmbajtja ............................................................................................................................................................ 2

Përmbledhje e koncept dokumentit ................................................................................................................. 4

Hyrje ..................................................................................................................................................................... 7

Kapitulli 1: Përkufizimi i problemit ................................................................................................................. 8

Kapitulli 2: Objektivat ...................................................................................................................................... 15

Kapitulli 3: Opsionet ........................................................................................................................................ 15

Kapitulli 3.1: Opsioni pa ndryshim (i tanishëm) ..................................................................................... 16

Kapitulli 3.2: Opsioni për përmirësimin e zbatimit dhe ekzekutimit ................................................... 19

Kapitulli 3.3: Opsioni i tretë ........................................................................................................................ 20

Kapitulli 4: Identifikimi dhe vlerësimi i ndikimeve të ardhshme ............................................................. 24

Kapitulli 4.1: Sfidat gjatë mbledhjes së të dhënave ................................................................................. 25

Kapitulli 5: Komunikimi dhe konsultimi ...................................................................................................... 26

Kapitulli 6: Krahasimi i opsioneve ................................................................................................................. 28

Kapitulli 6.1: Planet e zbatimit për opsionet e ndryshme ....................................................................... 29

Kapitulli 6.2: Tabela e krahasimit të tri opsioneve ................................................................................. 32

Kapitulli 7: Konkluzionet dhe hapat e ardhshëm ........................................................................................ 35

Kapitulli 7.1: Dispozitat për monitorimin dhe vlerësimin ..................................................................... 38

Shtojca 1: Forma e vlerësimit për ndikimin ekonomik ............................................................................... 39

Shtojca 2: Forma e vlerësimit për ndikimet shoqërore ................................................................................ 42

Shtojca 3: Forma e vlerësimit për ndikimet mjedisore ................................................................................ 47

Tabela e Figurave

Figure 1. Tabela me informacione të përgjithshme për koncept dokumentin........................................... 7

Figure 2. Dokumentet përkatëse të politikave, ligjet dhe aktet nënligjore ................................................. 9

Figure 3.: Pema e problemit, që paraqet problemin kryesor, shkaqet e tij dhe efektet .......................... 11

Figure 4. Pasqyra e palëve të interesuara bazuar në përkufizimin e problemit ...................................... 13

Figure 5.Objektivat relevante të Qeverisë ..................................................................................................... 15

Figure 6.Mënyra e rrjedhës së procesit të miratimit të ligjit dhe proceseve të përkthimit .................... 17

Figure 7. Hierarkia e funksionimit te njësisë ................................................................................................ 22

Koncept dokument për reformën e procedurave të përkthimit brenda Qeverisë së Kosovës - drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh

3

Figure 8. Procesi i përkthimit .......................................................................................................................... 23

Figure 9. Ndikimet më të rëndësishme të identifikuara për kategorinë e ndikimit ............................... 24

Figure 10: Përmbledhje e aktiviteteve të komunikimit dhe konsultimit të kryera për koncept

dokumentin ....................................................................................................................................................... 27

Figure 11: Plani i zbatimit për opsionin 2 ..................................................................................................... 29

Figure 12: Plani i zbatimit për opsionin 3 ..................................................................................................... 30

Figure 13: Krahasimi i opsioneve ................................................................................................................... 32

Figure 14: Plani i zbatimit të opsionit të preferuar ...................................................................................... 36


4

Përmbledhje e koncept dokumentit

Kushtetuta e Kosovës dhe Ligji 02 / L-37 mbi Përdorimin e Gjuhëve sigurojnë që Gjuha Shqipe dhe

Serbe të gëzojnë status të barabartë të gjuhëve zyrtare. Në përputhje me dispozitat e këtij Ligji, të

gjitha institucionet e Kosovës janë të obliguara të publikojnë dokumentet në të dy gjuhët. Qeveria,

megjithatë, përballet me probleme serioze në përmbushjen e këtyre obligimeve ligjore për shkak të

kapacitetit të pamjaftueshëm, që çojnë në një mungesë të standardeve themelore në cilësinë e

përkthimit të dokumenteve zyrtare të qeverisë, veçanërisht në gjuhën serbe. Arsyeja kryesore që çon

në këtë problem është "mungesa e një mekanizmi efektiv dhe racional, si dhe procesi i përkthimit,

lekturës dhe korrigjimit të gabimeve gjuhësore në dokumentet zyrtare, përfshirë ligjet, rregulloret,

vendimet dhe udhëzimet administrative." Problemi më i dukshëm është cilësia e projektligjeve dhe

rregulloreve të miratuara nga Qeveria. Kjo krijon pasiguri, për shkak të interpretimeve të ndryshme

të dispozitave, që do të duhej të kenë të njëjtin kuptim. Raporte të shumta të organizatave

ndërkombëtare dhe vendore kanë nxjerrë në pah këtë problem dhe këshillojnë Qeverinë e Kosovës

për të zgjidhur këtë çështje.

Zyra e Komisionerit për Gjuhët është përgjegjëse për monitorimin e zbatimit të Ligjit për Përdorimin

e Gjuhëve dhe ka mandatin për të zhvilluar politika që adresojnë problemet e identifikuara.

Në mënyrë që të adresohen problemet e identifikuara, Zyra ka iniciuar procesin e analizimit të

nevojës për themelimin e Zyrës qeveritare për përkthim dhe interpretim. Qeveria ka pranuar

propozimin në nëntor 2017, dhe ka krijuar një grup pune për zhvillimin e analizës dhe përgatitjen e

një koncept dokumenti.

Për të identifikuar zgjidhjen më të mirë të problemit të lartpërmendur, grupi i punës bëri një analizë

të situatës dhe identifikoi opsionet në dispozicion për zgjidhjen e saj.

Opsionet që konsiderohen janë:

- Opsioni pa ndryshim - një numër i vogël i ekspertëve gjuhësorë dhe angazhimi i agjencive:

të përkthimit, redaktimit dhe korrigjimit nga kompanitë e jashtme;

- Angazhimi i një numri shtesë të përkthyesve në nivele të ndryshme të organeve shtetërore

dhe kuvendit, duke investuar në trajnimin e tyre, si dhe punësimin e ligjëruesve dhe

përkthyesve të kualifikuar, duke krijuar njësi të vogla përkthimi në secilën prej institucioneve

dhe riorganizimin e punës së tyre;,

- Themelimi i Njësisë Qendrore të Përkthimit - Njësia për kontrollin dhe harmonizimin

gjuhësor, në kuadër të Zyrës së Kryeministrit dhe futja e lekturës dhe përkthimit kualitatativ

dhe profesional. Ndërtimi i një memorie qendrore të përkthimit, zhvillimi i terminologjinë e

fjalorit dhe analizës së cilësisë.


5

Në hapin tjetër, grupi i punës ka identifikuar dhe ka kryer një vlerësim të ndikimit të ardhshëm të

opsioneve të ndryshme të identifikuara. Vlerësimi i ndikimit u krye në kategoritë e ndikimeve

ekonomike dhe sociale; ndikimi në të drejtat themelore, barazia gjinore, ndërtimi i kapitalit shoqëror

dhe i të rinjve; si dhe ngarkesat administrative dhe ndikimet buxhetore. Në këtë proces të

identifikuar, janë dhënë përparësitë dhe mangësitë e secilit opsion dhe argumentet në favor të

zgjidhjeve të ofruara.

Në bazë të këtyre analizave, grupi i punës me këtë Koncept Dokument propozon themelimin e

Njësisë Qendrore për përkthim dhe harmonizimin e legjislacionit në kuadër të Zyrës së Komisionerit

për Gjuhët/ Zyra e Kryeministrit, e cila do të përmirësojë praktikën e përkthimit në procesin

legjislativ dhe të fusë një proces të redaktimit, lekturës dhe harmonizimit gjuhësor, me qëllim të

harmonizimit të legjislacionit shumëgjuhësh me standarde të larta. Kjo ndërhyrje kërkon një proces

që do të sjellë shumë ndryshime pozitive në peisazhin e legjislativ në Kosovë, siç është legjislacioni

shumëgjuhësh i cili pasqyron qëllimin e ligjvënësit në mënyrë identike dhe të qëndrueshme;

parandalimin e keqpërdorimit të mospërputhjeve gjuhësore në procedurat gjyqësore; pjesëmarrje

më e madhe e të gjitha komuniteteve në jetën publike; dhe uljen e kostos së shërbimeve të përkthimit

në krahasim me opsionet aktuale ose të tjera.

Përfundimisht, procedura e re do të ndikojë në integrimin e përgjithshëm më të mirë të

komuniteteve dhe respektimin e të drejtave të tyre, përshpejtimin e procesit të integrimit në BE dhe

forcimin e reputacionit (popullaritetit) të Qeverisë në sytë e qytetarëve dhe bashkësisë

ndërkombëtare.

Informacionet e përgjithshme

Titulli Koncept dokumenti për Reformën e procedurave të përkthimit brenda

Qeverisë së Kosovës – drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh

Ministria

bartëse

Zyra e Kryeministrit/ Zyra e Komisionerit për gjuhët

Personi

kontaktues

Slaviša Mladenović, Komisioner për gjuhët

PVPQ Gjashtë takime, një konferencë, dhjetë takime pune me palët e interesuara, diskutimet paraprake (18.01.2019 deri më 07.02.2019) dhe diskutimi publik përmes platformës (04.03.2019 deri më 22.03.2019).

Prioriteti

strategjik

Cilësi më e mirë e përkthimit dhe procedura efikase të përkthimit. Strategjia1 e

rregullimit më të mirë, ka për qëllim përmirësimin e procedurave të hartimit të

politikave dhe zvogëlimin e ngarkesave administrative. Duke qenë se

procedurat e përkthimit me gabime dhe dokumente të përkthyera dobët

ndikojnë drejtpërsëdrejti në këto dy procese, ky dokument është baza për

ndërtimin e prioritetit strategjik të Konc.dok.

1http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Better_Regulation_Strategy_2_0_for_Kosovo_-_ALBANIAN.pdf


6

Vendimi

Çështja

kryesore

Mungesa e mekanizmave dhe proceseve efikase efektive për përkthim,

lekturë dhe korrigjim të gabimeve gjuhësore të dokumenteve zyrtare,

përfshirë ligjet, aktet nënligjore, rregulloret, vendimet qeveritare dhe

udhëzimet administrative.

Përmbledhje e

konsultimeve

Sipas procedurës ligjore, në kuadër të konsultimeve ndër-ministrore, ZKGJ-ja iu dërgoi Koncept Dokumentin të gjitha ministrive për shqyrtim (18.01.2019 deri më 07.02.2019) dhe për të dhënë komentet dhe sugjerimet e tyre. Afati për dërgimin e komenteve, sipas procedurës, ishte 15 ditë. Gjashtë ministri i dërguan komentet e tyre, katër prej të cilave dhanë propozime konkrete për ndryshime në CD, ndërsa dy ministri vetëm konfirmuan se nuk kishin ndonjë vërejtje shtesë. Një ministri sugjeroi që të dyja opsionet duhet të pranohen, ndërsa të tjerët kanë propozuar disa ndryshime në CD, të cilat janë futur në dokument në kohën e duhur. Në fund të afatit për komentet, Zyra e Komisionerit për Gjuhë ka kontaktuar të gjitha ministritë me telefon për të kuptuar a e kanë shqyrtuar Koncept Dokumentin dhe a kanë ndonjë sugjerim. Shumica e ministrive janë përgjegjur përmes telefonit dhe kanë deklaruar se nuk kishin kundërshtime dhe mbështesin fuqishëm opsionin e preferuar, duke konfirmuar se situata aktuale kërkon ndryshim. Sugjerimet e të gjitha ministrive u pranuan dhe dokumenti u përshtat me të gjitha komentet e reja.

Koncept Dokumenti u plasua në Platformën online, për diskutim publik

(04.03.2019 deri më 22.03.2019) dhe përmes platformës nuk u dha asnjë koment.

Komentet nga OSBE, u dërguan me email dhe u morën parasysh.

Opsioni i

propozuar

Krijimi i njësisë qendrore të përkthimeve

Ndikimet kryesore të pritshme

Ndikimet

buxhetore

Viti 1 Viti 2 Viti 3 48.000 160.000 160.000

Ndikimet

ekonomike

Ndikim i ulët ekonomik në kategoritë: ndikimi i ndërmarrjeve të vogla dhe të

mesme (NVM) dhe Investimet (ANEKSI 1)

Ndikimet

shoqërore

Ndikim të ulët në kategori: Edukim, Qeverisje, si dhe te Krimi dhe siguria

(ANEKSI 2)

Ndikimet

mjedisore

Nuk ka ndikime relevante që priten në këtë kategori (ANEKSI 3)

Ndikimet ndër-

sektoriale

Ndikim të ulët në dinjitetin, lirinë dhe administrimin e mirë. Ndikim i madh në

trajtimin e barabartë. Nuk ka ndikim të rëndësishëm në kategoritë gjinore dhe

rinore (ANEKSI 4).


7

Ngarkesat

administrative

për kompanitë

Ngarkesa administrative priten, por nuk maten në afate të shkurtra. Ajo që është

e sigurt është se të gjitha ngarkesat administrative që do të ndodhin, do të

ndodhin në 2 vitet e para të Planit të Zbatimit, duke qenë se nënkupton

ndryshimin e akteve nënligjore të përmendura në dokument, procedurën e re në

përkthim dhe një organ të ri në nivel qendror. Përfundimisht, njësia do të lëshojë

konfirmimin e përputhshmërisë gjuhësore për dokumentet e harmonizuara me

mandatin e njësisë. Duhet të theksohet se pas kryerjes së këtyre ndryshimeve,

barrët administrative do të zvogëlohen ndjeshëm pasi që zgjidhja e opsionit të

preferuar, lidhur me procedurat e përkthimit, premton punë efikase dhe efektive

në nivel qendror dhe legjislacion më të mirë në përgjithësi, i cili më vonë do të

ndikojë në të gjitha nivelet e tjera e administratës.

Testi i NVM-ve Nuk është kryer sepse nuk është e zbatueshme për këtë rast.

Hapat e ardhshëm

Afatshkurtër Ndryshimi i akteve ligjore që do të ndikohen nga qëllimi i politikës;

Krijimi i Rregullores së re për Njësinë e Përkthimit;

Afatmesëm Zhvillimi i dokumentit të përshkrimit të vendeve të punës dhe miratimi i tij nga

MAP-i dhe punësimi i profesionistëve me përvojë;

Zhvillimi i linjës së komunikimit ndërmjet Njësisë dhe institucioneve

Furnizimi i Njësisë me softuer përkthimi;

Krijimi i një programi online për qasjen e Njësisë në të gjitha dokumentet ligjore.

Hyrje

Figure 1. Tabela me informacione të përgjithshme për koncept dokumentin

Titulli Koncept dokumenti për Reformën e procedurave të përkthimit brenda

Qeverisë së Kosovës – drejt një legjislacioni të harmonizuar shumëgjuhësh

Ministria

bartëse

Zyra e Kryeministrit

Zyra e Komisionerit për gjuhët

Personi

kontaktues

Slaviša Mladenović – Komisioner për gjuhët; 038/20014035

PVPQ Gjashtë takime, një konferencë, dhjetë takime pune me palët e interesuara.

diskutimet paraprake (18.01.2019 deri më 07.02.2019) dhe diskutimi publik

përmes platformës (04.03.2019 deri më 22.03.2019).


8

Prioriteti

strategjik

Cilësi më e mirë e përkthimit dhe procedura efikase të përkthimit. Strategjia2 e

rregullimit më të mirë, ka për qëllim përmirësimin e procedurave të hartimit të

politikave dhe zvogëlimin e ngarkesave administrative. Duke qenë se

procedurat e përkthimit me gabime dhe dokumente të përkthyera dobët

ndikojnë drejtpërsëdrejti në këto dy procese, ky dokument është baza për

ndërtimin e prioritetit strategjik të Konc.dok.

Grupi punues 1. Meliza Haradinaj, Këshilltare e Kryeministrit, Kryesuese e grupit punues;

2. Slaviša Mladenović, Komisionere për Gjuhë, Bashkëkryesues i grupit punues;

3. Mentor Borovci, Drejtor i ZKM/ZKM, anëtar

4. Arben Krasniqi, drejtor i ZKQ ZKM, anëtar

5. Fehmi Stublla, Koordinator i GZ/ZKM, anëtar

6. Nehat Pllana, Zyrtare e Lartë Ligjore ZL/ ZKM, anëtar

7. Arton Jusufi, drejtor i DFGS / MASHT, anëtar

8. Shyqyri Hyseni, Drejtor i DP/MF, anëtar

9. Donika Shala, Udhëheqëse e UDHNM / MD, anëtare

10. Dragan Repanović, këshilltar ligjor i ministrit, MKK-së, anëtar

11. Safete Grajqevci, Koordinatore ZKGJ/ZKM, anëtare

12. Ivana Pavlović, Zyrtare e Lartë ZKGJ /ZKM, anëtare

13. Vebi Klaiqi, Zyrtar i Lartë ZKGJ/ ZKM, anëtar

Informata

shtesë

Kapitulli 1: Përkufizimi i problemit

Qeveria e Kosovës (QK) dhe institucionet e saj, janë të angazhuara për të zbatuar standardet

kyçe ndërkombëtare të të drejtave të njeriut, që njëkohësisht garantojnë të drejtat gjuhësore. Këto

standarde janë pjesë e Kushtetutës së Republikës së Kosovës dhe kornizës ligjore të saj. Kushtetuta e

Kosovës e përcakton gjuhën shqipe dhe serbe si dy gjuhë zyrtare, me status të barabartë. Përveç

kësaj, Kushtetuta dhe Ligji për Përdorimin e Gjuhëve obligojnë institucionet që të zbatojnë

legjislacionin dygjuhësor, që do të thotë se të gjitha ligjet që janë pjesë e kornizës ligjore të Kosovës,

duhet të hartohen në gjuhën shqipe dhe serbe, gjithashtu edhe në anglisht, megjithëse kjo nuk është

gjuhë zyrtare. Për më tepër, sipas dispozitave të Ligjit për Përdorimin e Gjuhëve, të gjitha

institucionet e Kosovës janë të obliguara të publikojnë të gjithë dokumentacionin (jo vetëm ligjet por

edhe aktet nënligjore) në të dy gjuhët zyrtare, si dhe të komunikojnë me qytetarë si drejtpërdrejt

ashtu edhe publikisht, në të dyja gjuhët zyrtare. Ligji për Përdorimin e Gjuhëve gjithashtu i referohet

2http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Better_Regulation_Strategy_2_0_for_Kosovo_-_ALBANIAN.pdf


9

Kushtetutës dhe thekson se versionet gjuhësore shqip dhe serbisht "kanë autoritet të njëjtë". Kjo

nënkupton se asnjëra gjuhë nuk merr përparësi mbi tjetrën kur është fjala për interpretim.

Zyra e Komisionerit për Gjuhët (ZKGJ) ka vënë në dukje përpjekjet e institucioneve të

Kosovës për të siguruar cilësinë e përkthimeve. Megjithatë, Qeveria e Kosovës ende përballet me

çështje serioze në përmbushjen e detyrimeve ligjore. Zyra e Komisionerit për Gjuhët ka rol të

monitorojë zbatimin e Ligjit për Përdorimin e Gjuhëve dhe aktivitetet e saj kanë vënë në dukje se

ekzistojnë mospërputhje të mëdha dhe mungesë e standardeve gjuhësore në të dy versionet

gjuhësore, në dokumentet zyrtare (përfshirë draft ligjet, udhëzimet administrative, rregulloret,

vendimet dhe komunikimi tjetër i Qeverisë). Cilësia gjuhësore e dokumenteve të përkthyera në

gjuhën serbe mbetet ende e dobët. Dokumentet e hartuara dhe të përkthyera dobët, vazhdojnë të

shpërndahen dhe nuk ekzistojnë mekanizma për të siguruar qëndrueshmëri në cilësinë e

përkthimit.3

Procedurat për përkthimin e projektligjeve nuk janë mjaft të qarta dhe se ndërgjegjësimi i

institucioneve për rëndësinë e procedurave për përfshirjen e pakicave të ndryshme është në një nivel

mjaft të ulët. Përveç kësaj, praktika e lekturës sistematike nuk është vendosur në institucionet që

hartojnë projekt ligjet. "Praktika të tilla krijojnë pasiguri ligjore dhe shkelin parimin e barazisë para

ligjit. Ato sfidojnë zbatimin koherent dhe të drejtë të të drejtave të anëtarëve të të gjitha

komuniteteve. Si rezultat, ato mund të dëmtojnë respektin dhe besimin në institucionet publike dhe

sundimin e ligjit. "4

Në procesin e integrimit evropian, problemi bëhet edhe më i dukshëm. Çdo vend kandidat

duhet të përkthejë legjislacionin evropian (Acquis Communautaire) në gjuhët zyrtare vendëse, para

pranimit në BE. Kosova do të ballafaqohet me vështirësi, meqë nuk ka praktika sistematike të

përkthimit të duhur të mijëra dokumenteve që përbëjnë bazën (thelbin)e ligjit.

Të gjitha të lartpërmendurat sjellin përfundimin se QK nuk i ka përmbushë detyrimet e veta

ligjore dhe të përputhshmërisë me standardet ndërkombëtare që sigurojnë mbrojtjen e të drejtave

dhe identitetit gjuhësor. Për më tepër, QK dhe institucionet e saj kanë humbur mundësinë të

iniciojnë procesin e përmirësimit dhe të zhvillojnë mekanizmat të cilët përmirësojnë dhe rrisin

cilësinë e përkthimit si dhe të përmirësojnë zbatimin e kornizës së saj ligjore.

Figure 2. Dokumentet përkatëse të politikave, ligjet dhe aktet nënligjore

Dokumenti i

politikave, ligji

ose akti nën-

ligjor

Lidhja (vegëza) me

politikën ose

dokumentin e

planifikimit dhe me

aktet ligjore në Gazetën

Zyrtare

Institucioni(-et)

shtetëror (e)

përgjegjës(e)

për zbatim

Roli dhe detyrat e institucionit(-

eve)

Kushtetuta e http://www.kuvendiko Të gjitha Kushtetuta përcakton që gjuhët

3 Misioni i OSBE-së në Kosovë, "Raporti mbi Legjislacionin Dygjuhësor në Kosovë", Prishtinë, shtator 2018 4 Legjislacioni shumëgjuhësh në Kosovë dhe sfidat e tij, OSBE, 6 shkurt 2012

http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/Constitution_of_the_Republic_of_Kosovo_with_amend.I-XXV_2017.pdf


10

Kosovës soves.org/common/doc

s/Constitution_of_the_

Republic_of_Kosovo_wi

th_amend.I-

XXV_2017.pdf

institucionet

përgjegjëse për

të përmbushur

dispozitat

kushtetuese.

kanë status të barabartë në

institucionet e Kosovës.

Ligji 02/L-032

për Përdorimin e

Gjuhëve

http://www.kuvendiko

soves.org/common/doc

s/ligjet/2006_02-

L37_en.pdf

Të gjitha

institucionet

janë përgjegjëse

për zbatimin e

dispozitave

ligjore.

Institucionet janë të

obligueshme për të përkthyer

në mënyrë adekuate

dokumentet zyrtare të

institucioneve .

Rregullorja nr.

07/2012 në

Zyrën e

Komisionerit të

Gjuhëve

http://komisioneri-

ks.org/repository/docs

/Uredba_Regulore_Reg

ulation__07_2012.pdf

ZKGJ/ZKM Sigurimi i pajtueshmërisë me

Ligjin për Përdorimin e

Gjuhëve. Sigurimi i barazisë së

gjuhëve në legjislacion,

dokumentacion zyrtar,

shërbime etj.

Konventat

ndërkombëtare

Konventa

Ndërkombëtare

për të Drejtat

Civile dhe

Politike;

Konventa

Evropiane për

Mbrojtjen e të

Drejtave dhe

Lirive

Themelore të

Njeriut dhe

protokollet e saj;

Konventa

Kornizë për

Mbrojtjen e

Pakicave

https://www.ohchr.org

/Documents/Professio

nalInterest/ccpr.pdf

https://www.echr.coe.i

nt/Documents/Conven

tion_ENG.pdf

https://rm.coe.int/1680

0c10cf

https://www.coe.int/e

n/web/conventions/ful

l-list/-

/conventions/rms/090

Dispozitat e

këtyre

Konventave

janë të

obligueshme

për të gjitha

institucionet

Ndonëse Kosova nuk është

shtet nënshkrues, Ligji për

Përdorimin e Gjuhëve 02 / L-

032 bazohet në konventat e

listuara.






http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2006_02-L37_en.pdf




http://komisioneri-ks.org/repository/docs/Uredba_Regulore_Regulation__07_2012.pdf




https://www.ohchr.org/Documents/ProfessionalInterest/ccpr.pdf



https://www.echr.coe.int/Documents/Convention_ENG.pdf



https://rm.coe.int/16800c10cf

https://rm.coe.int/16800c10cf

https://www.coe.int/en/web/conventions/full-list/-/conventions/rms/0900001680695175





11

Kombëtare;

Karta Evropiane

për Gjuhët

Rajonale ose

Minoritare

0001680695175

Rregullorja

(GRK) Nr.

02/2015 mbi

procesin e

përkthimit të

Acquis të BE-së

në gjuhët zyrtare

të Republikës së

Kosovës

http://www.kryeminist

ri-

ks.net/repository/docs

/Rregullore_per_Proces

in_e_Perkthimit_te_Acq

uis_te_BEse_ne_gjuhet_

zyrtare_te_Republikes_s

e_Kosoves_Finale.pdf

Dispozitat janë

të detyrueshme

për

administratën

shtetërore të

Kosovës, si dhe

për të gjitha

subjektet

pjesëmarrëse në

procesin e

përkthimit dhe

koordinimit

Ministria e

Integrimit

Evropian (MIE)

MIE është institucioni

përgjegjës për menaxhimin e

procesit të përkthimit dhe

rishikimit (gjuhësor, juridik dhe

ekspert) të akteve të BE-së për

Acquis, vendosjen e

metodologjisë për përdorimin e

terminologjisë së unifikuar,

përgatitjen e udhëzimeve për

përkthimin e Acquis së BE-së

në gjuhët zyrtare të Republikës

së Kosovës dhe krijimin dhe

përditësimin e bazës së të

dhënave të akteve dhe

terminologjisë së përkthyer.

Rregullorja (QK)

Nr.05 / 2016 Për

standardet

minimale për

procesin e

konsultimit

publik

http://konsultimet.rks-

gov.net/Storage/Docs/

Doc-58b819f98ec60.pdf

Zyra për

Qeverisje të

Mirë, Zyra e

Kryeministrit

Në bazë të kësaj Rregulloreje,

dokumenti duhet të dërgohet

në konsultim paraprak

ndërinstitucional dhe pastaj në

konsultim publik. Konsultimet

duhet të bëhen në të dy gjuhët

zyrtare.

Figure 3.: Pema e problemit, që paraqet problemin kryesor, shkaqet e tij dhe efektet

Efektet

• Gabimet në përkthimin e ligjeve e bëjnë zbatimin më të vështirë ( sfidues) të ligjit nga

gjykatësit dhe gjykatat dhe reduktojnë parashikueshmërinë në kuadrin ligjor që mund të çojë

në trajtim të pabarabartë të qytetarëve që janë pjesë e proceseve gjyqësore; ;

• Përkthimi jo-konstant i ligjit mund të çojë në mohimin e të drejtave civile dhe politike,

trajtimin e pabarabartë, shkelje e të drejtave të njeriut dhe diskriminimin në baza të ndryshme;

• Gabimet substanciale në përkthimin e dokumenteve nga ana tjetër ndryshojnë kuptimin. Ato


http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Rregullore_per_Procesin_e_Perkthimit_te_Acquis_te_BEse_ne_gjuhet_zyrtare_te_Republikes_se_Kosoves_Finale.pdf









12

krijojnë konfuzion dhe pasiguri në kuadrin ligjor.

• Interpretimet e paqëndrueshme dhe kuptimet kontradiktore midis versioneve gjuhësore

mund të ndryshojnë zbatimin e ligjit bazuar në interpretimin personal nga zyrtarët që mund të

kenë ndikim në sundimin e ligjit shtetëror në përgjithësi. Terminologjia e përcaktuar me ligj, më

vonë mund të pasqyrohet në dokumentet zyrtare ose në legjislacionin dytësor me dhjetëra

efekte negative në zhvillimin socio-ekonomik dhe politik.

Problemi kryesor

Shkaqet

• Mungesa e një mekanizmi strukturor të efektshëm përforcon gabimet gjatë gjithë hartimit të

dokumentit zyrtar nga institucionet qeveritare;;

• Pjesa më e madhe e punës së përkthyesve qeveritarë përfshin dokumente jo-ligjore dhe

komunikime, përderisa kapaciteti i përkthyesve është i kufizuar. Numri i përkthyesve nuk

reflekton kërkesat e secilës ministri;

• Mungesa e serbisht-folësve si gjuhë amtare në njësitë e përkthimit të institucionet qeveritare,

për faktin se në përgjithësi përkthyesit, interpretët dhe lektorët më së miri punojnë në gjuhën e

tyre amtare;

• Sfida për rekrutimin e profesionistëve gjuhësorë të kualifikuar në nivel qendror. Një arsye për

këtë janë pagat e ulëta, të cilat janë më të ulëta se standardet (pagat e tregut të profesionistëve

gjuhësorë), në krahasim me ngarkesën e lartë të punës dhe përgjegjësitë e pozicionit në fjalë. Në

rrethana të tilla, institucionet qeveritare duhet të ulin kriteret e rekrutimit dhe të punësojnë një

përkthyes të pakualifikuar. Kriteri i vetëm në ato raste është "njohja e dobët" e gjuhës serbe ose

shqipe. Kjo shkakton probleme me kapacitetet dhe aftësitë ndërmjet përkthyesve dhe niveli i

tyre i ulët i profesionalizmit, çon në zvogëlimin e cilësisë së përkthimit, interpretimit dhe

lekturës;

• Mungesa e burimeve në zyra, siç janë fjalorët ose fjalorët ligjorë, mjeteve online dhe

softuerëve për përkthim, të cilët do të mund të përmirësojnë saktësinë dhe konsistencën,

veçanërisht, udhëzimeve unike për të siguruar një qasje sistematike për përkthimin dhe

finalizimin e dokumenteve zyrtare;;

• Mungesa e profileve / programeve arsimore në universitete. As Universiteti i Prishtinës as

Universiteti i Mitrovicës së Veriut nuk kanë programe gjuhësore të përkthimit as [programe

studimi në gjuhën serbe dhe shqipe. Për më tepër, nxënësit nuk kanë programe mësimi në të dy

gjuhët gjatë arsimit fillor dhe të mesëm. Ekziston edhe mungesa e programeve të certifikuara

akademike ose teste gjuhësore të standardizuara për të verifikuar njohuritë gjuhësore dhe për

të certifikuar profesionistë gjuhësorë.

• Mungesa e mundësive për trajnim të profesionistëve gjuhësorë. Institucionet qeveritare nuk

kanë programe të zhvillimit të fuqisë punëtore, me të vilat do të përmirësonin shkathtësitë dhe


13

Tabela e mëposhtme tregon palët e interesuara që janë identifikuar. Gjithashtu tregon nëse janë

prekur nga shkaqet, efektet, ose të dyja. Përveç kësaj, kolona e fundit në rishikim tregon se si ato janë

prekur. Seksioni 5 ofron informacion mbi mënyrën e konsultimit të këtyre palëve të interesuara.

Figure 4. Pasqyra e palëve të interesuara bazuar në përkufizimin e problemit

Emri i palës së

interesuar

Shkaku-qet me të

cilat është e lidhur

pala

Efekti-et me të cilat

është e lidhur pala

Mënyra me të cilën pala

është e lidhur me këtë

shkak (shkaqe) apo efektin

(efektet)

Qytetarët, komunitetet

Trajtimi i

pabarabartë i

qytetarëve për

shkak të versioneve

gjuhësore të

pabarabarta të

dokumenteve

zyrtare

Arritja barazinë

(trajtim të barabartë),

për të marrë

shërbime efikase

Ata ndiejnë efektet në jetën

e tyre të përditshme.

Institucionet,

administrata

Profesionalizëm i

ulët,

Mungesa e

mundësive për

trajnim për

përkthyesit

Mungesa e

profileve /

programeve të

Interpretime jo-

konsistente të ligjeve

Efektet e ligjit mund

të jenë të ndryshme

Domethënie

kontradiktore midis

versioneve gjuhësore

Terminologjia e

Sipas raportit të ECMI në

vitin 20135, kuptimi/

burimi i mesazhit në tekst

ndryshon nga ai i tekstit të

synuar. Teksti i synuar

përmban strukturën e

fjalive, drejtshkrimin dhe

shenjat e pikësimit të

gabuar në gjuhën burimore

dhe kjo prodhon pa-

kuptimësinë e tekstit të

5 Monitorimi dhe vlerësimi i të drejtave gjuhësore: pilotimi i përdorimit të indikatorëve në punën e Kuvendit

të Kosovës, qasje: http://www.komisioneri-ks.org/repository/docs/Piloting-the-Use-of-Indicators-in-the-Work-of-the-

Assembly-of-Kosovo_Final-Report_January-2014_ALB.pdf

njohuritë dhe do të përforconin kompetencën, paraqitjen (performancën) dhe aftësitë e

profesionistëve gjuhësorë që ofrojnë shërbime ligjore. Sipas ZKGJ-së dhe organizatës

ndërkombëtare që monitoron zbatimin e Ligjit për Përdorimin e Gjuhëve, është evidente se

profesionistët gjuhësorë kanë mungesë në kuptimin dhe zotërimin më të thellë të çështjeve

ligjore, terminologjisë dhe natyrën e gjuhës.

Vendosja e afateve të shkurtra për përkthim nga institucionet i sjell përkthyesit në një

situatë që shpesh bëjnë gabime në përkthim.

http://www.komisioneri-ks.org/repository/docs/Piloting-the-Use-of-Indicators-in-the-Work-of-the-Assembly-of-Kosovo_Final-Report_January-2014_ALB.pdf

http://www.komisioneri-ks.org/repository/docs/Piloting-the-Use-of-Indicators-in-the-Work-of-the-Assembly-of-Kosovo_Final-Report_January-2014_ALB.pdf


14

arsimit në

universitete

Mungesa e

kritereve gjatë

proceseve të

rekrutimit.

Mungesa e

proceseve të

certifikimit

akademik për

përkthyesit dhe

interpretët

përcaktuar me ligj

mund të pasqyrohet

më vonë në

dokumentet zyrtare

ose në legjislacionin

dytësor

synuar. Teksti i synuar nuk

përputhet me fjalorin dhe

terminologjinë relevante /

ligjore.

Gjyqësori

Ministria e Drejtësisë

Gjykatat- Këshilli

Gjyqësor i Kosovës

Gjyqtarët-

Qytetarët/komunitetet

Njëjtë si me

institucionet

Gabimet në

përkthim

ndryshojnë

kuptimin e ligjeve.

Gabimet në

përkthimin e ligjeve

e bëjnë më të

vështirë zbatimin e

ligjit nga gjykatësit

dhe gjykatat, si dhe

reduktojnë para-

shikueshmërinë në

kuadrin ligjor që

mund të çojë në

trajtim të

pabarabartë të

qytetarëve që janë

pjesë e proceseve

gjyqësore;

Vlerësimi i OSBE-së6

identifikoi 162 gabime të

vogla dhe 49 substanciale

në përkthimin e versionit

serb të ligjeve në vijim:

-Ligji Nr. 03 / L-199 për

Gjykatat;

- Ligji Nr. 05 / L-032 për

ndryshimin dhe plotësimin

e Ligjit Nr. 03 / L-199 për

Gjykatat;


Ekzekutimin e

Sanksioneve Penale;


Mbrojtjen e Dëshmitarëve;

- Ligji Nr. 2004/32 Ligji

për Familjen e Kosovës;

- Ligji Nr. 2004/26 Ligji

për Trashëgiminë në

Kosovë;


Noterinë;

6 Misioni i OSBE-së në Kosovë "Raporti mbi legjislacionin dygjuhësor në Kosovë", Prishtinë, shtator 2018, f. 12-13


15


ndryshimin dhe plotësimin

e Ligjit Nr. 03 / L-010 për

Noterinë;

Dhe


Ndihmën Ligjore Falas.

Kapitulli 2: Objektivat

Objektivi i përgjithshëm i këtij dokumenti është që të iniciojë zhvillimin e mekanizmave

institucionalë për parandalimin e përkthimit dhe lekturës me cilësi të dobët të dokumenteve zyrtare

duke përfshirë aktet ligjore, politikat, strategjitë, vendimet dhe komunikimet.

Objektiva specifike e Koncept dokumentit është krijimi i Njësisë Qendrore e Përkthimit , nën

ombrellën e Zyrën e Komisionerit për gjuhët/Zyrës së Kryeministrit, dhe futjen e kualitetit dhe

kualifikimit të lekturës dhe përkthimit. Ndërtimi i memories qendrore të përkthimit, zhvillimi i

fjalorëve dhe analizës së cilësisë dhe përfundimisht përballja me korrigjim, pasi njësia të jetë

institucionalizuar.

Figure 5.Objektivat relevante të Qeverisë

Objektivi relevant Emri i dokumentit përkatës të planifikimit

(burimi)

Zbatimi i plotë i të drejtave gjuhësore Kushtetuta e Republikës së Kosovës

Ligji 02 / L-032 për Përdorimin e Gjuhëve

Cilësia më e mirë e përkthimit në

dokumentet zyrtare

Udhëzimi Administrativ Nr. 03/2013 për

standardet e hartimit të akteve normative

Procedurat efektive të përkthimit

Kapitulli 3: Opsionet

Në bazë të mandatit të tij, Zyra e Komisionerit të Gjuhëve mund të rekomandojë dhe të fillojë një

veprim institucional për të parandaluar krijimin e problemeve për shkak të përkthimit të dobët të

akteve më të larta ligjore. Janë disa mundësi në dispozicion, për të zgjidhur këtë çështje. Gjatë

identifikimit të opsioneve, iu kushtua vëmendje ndikimit buxhetor, qëndrueshmërisë, vazhdimësisë,

cilësisë dhe përgjegjësisë. Si rezultat, veçohen opsionet e mëposhtme:


16

1. Opsion pa ndryshim (i tanishëm) – numri i vogël i profesionistëve gjuhësorë dhe angazhimi i

agjencive të jashtme për përkthim, lekturë dhe redaktim.

2. Angazhimi i një numri shtesë të përkthyesve në nivele të ndryshme të organeve dhe

shtetërore dhe kuvendit, duke investuar në trajnimin e tyre, angazhimin e lektorëve dhe

përkthyesve të kualifikuar, si dhe krijimin e njësive të vogla të përkthimit në secilën prej

institucioneve dhe riorganizimin e punës së tyre.

3. Krijimi i Njësisë Qendrore të përkthimit, nën ombrellën e Zyra e Komisionerit të

Gjuhëve/Zyrës së Kryeministrit dhe futjen e lekturës dhe redaktimit kualitativ dhe të

kualifikuar. Ndërtimi i një memorie qendrore të përkthimit, zhvillimi i fjalorit të termeve,

analizë të cilësisë dhe më në fund ballafaqimi me korrigjimin e gabimeve, kur njësia të jetë

institucionalizuar.

Kapitulli 3.1: Opsioni pa ndryshim (i tanishëm)

Versionet gjuhësore të ligjeve të ndryshme, duhet të kenë të njëjtën fuqi ligjore në praktikë dhe para

gjykatave. Pritet që një akt ligjor të interpretohet dhe zbatohet në mënyrë uniforme nga të gjithë. Me

fjalë të tjera, një akt ligjor duhet të komunikohet në atë mënyrë që në të gjitha rrethanat të arrihet

efekti i njëjtë juridik. "I sapo interpretuar, çdo ligj duhet të përcjellë absolutisht të njëjtin kuptim, në

mënyrë që të prodhojë veprime identike pavarësisht nga origjina gjuhësore e personit të prekur"

(Komisioni i BE-së, 2010).7

Qeveria e Kosovës nuk është në gjendje të përmbushë këto obligime ligjore, për shkak të

kapaciteteve të pamjaftueshme (numri dhe cilësia e profesionistëve gjuhësorë) që çon në situatën që

shumica e dokumentacionit të Qeverisë, në një nga gjuhët zyrtare është hartuar në mënyrë jo

korrekte.

Problemi më i dukshëm është cilësia e përkthimit të ligjeve të miratuara në Kuvendin e Kosovës, të

bëra nga Qeveria. Miratimi i ligjeve me gabime gjuhësore jo vetëm që shkel Ligjin për Përdorimin e

Gjuhëve në thelbin e tij, por gjithashtu krijon konfuzion pasi të dyja versionet e Ligjit duhet të kenë

të njëjtin status, kështu që versioni me gabime gjuhësore krijon pasoja të ndryshme ligjore.

Shembuj të akteve normative të përkthyera në mënyrë të parregullt janë të shumta. Ndoshta

shembulli më i mirë është Kodi Penal i Kosovës, i cili sipas një sondazhi të kryer nga

“VestiOnline”(2015)8 përmban mbi 5500 gabime gjuhësore në versionin serb. Edhe më keq, gabimet

nuk lidhen vetëm me përdorimin e duhur të gramatikës, por shpesh janë thelbësore. Një tekst

7 Bookshop.europa.eu, (2010). Lawmaking in the EU Multilingual Environment. [online] pp. 1, 2. Available at:

http://ec.europa.eu/dgs/translation/publications/studies/multilingual_lawmaking_en.pdf [qasje 8 Dec.

2015].

8Kosova e humbur në përkthim (5): Përgjegjëse edhe institucionet, në: https://vesti-online.com/Vesti/Tema-dana/470608/Kosovo-izgubljeno-u-prevodu-5-Odgovorne-i-institucije

http://ec.europa.eu/dgs/translation/publications/studies/multilingual_lawmaking_en.pdf

https://vesti-online.com/Vesti/Tema-dana/470608/Kosovo-izgubljeno-u-prevodu-5-Odgovorne-i-institucije

https://vesti-online.com/Vesti/Tema-dana/470608/Kosovo-izgubljeno-u-prevodu-5-Odgovorne-i-institucije


17

shumë i ndryshëm mund të prodhojë pasoja të konsiderueshme kur zbatohet ligji dhe krijon koston

që bartë Qeveria. "Përkthimet e gabuara - dhe origjinalet e këqija - mund të shkaktojnë dëme për

qytetarët ose bizneset, si dhe pasigurinë ligjore dhe procedurat gjyqësore. Shpenzimet që rrjedhin

prej tyre janë të vështira të llogariten, por ato sigurisht do të jenë të rëndësishme9. Arsyeja për

situatën aktuale është mënyra se si aktualisht organizohen procesi legjislativ dhe praktikat që

përcjellin përkthimin. Proceset janë ilustruar si më poshtë.

Figure 6.Mënyra e rrjedhës së procesit të miratimit të ligjit dhe proceseve të përkthimit

Procesi legjislativ në Kosovë ndahet në katër faza:

- Faza ministrore: gjatë së cilës grupi punues ministror zhvillon koncept dokumentin e parë

të ligjit dhe ofron përkthim në dy gjuhët zyrtare dhe në gjuhën angleze, përgjatë tërë procesit

të zhvillimit të koncept dokumentit përfundimtar.

- Faza ndërministrore: Gjatë së cilës Zyra Ligjore e Zyrës së Kryeministrit krijon një grup

pune ndërministror, i cili e rishqyrton koncept dokumentin e propozuar. Përkthimi gjatë

punës së grupit dhe të ndryshimet e bëra, sigurohen nga Zyra e përkthimit e Zyrës së

Kryeministrit ose kontraktuesit.

9 Studime mbi përkthimin dhe shumëgjuhësinë, kuantifikimi i kostove të cilësisë dhe kostoja e cilësisë së dobët në përkthime, Komisioni Evropian, Janar 2012 https://www.fit-ift.org/wp-content/uploads/2013/11/quality_cost_en.pdf, qasja, shkurt 2019.

PUBLIKIMI NË GAZETËN ZYRTARE

ndërhyrje e kufizuar në gabimet në daktilografim përkthimi në gjuhën boshnjake dhe turke

FAZA E KUVENDIT

rishikimi nga Kuvendi (që përfshin përkthimin simultan të diskutimeve)

përkthimi i amendamenteve të projektligjit nga njësia për përkthim e Kuvendit

FAZA NDËRMINISTRORE

rishikimi i aktit legjislativ nga grupi punues ndërministror i koordinuar nga Zyra Ligjore e Kryeministrit

përkthimi nga njësia për përkthim e Zyrës së Kryeministrit apo nga kontraktori

FAZA MINISTRORE

Përgatitja e draftit të akteve legjislative nga grupi punues ministror përkthimi nga njësia e përkthimit brenda ministrisë apo nga

kontraktori

https://www.fit-ift.org/wp-content/uploads/2013/11/quality_cost_en.pdf


18

- Faza e Kuvendit: Gjatë së cilës koncept dokumenti shqyrtohet nga Kuvendi dhe merr

formën përfundimtare. I gjithë përkthimi ofrohet nga Zyra e përkthimit të Kuvendit. Kjo zyrë

përkthimi, megjithatë, përkthen vetëm ndryshimet e tekstit (amandamentet) e miratuara nga

Kuvendi, ndërsa shumica e tekstit bazë mbetet ashtu siç është propozuar nga qeveria.

- Publikimi i ligjit të miratuar, në Gazetën Zyrtare: gjatë së cilës fiksohen vetëm gabimet e

shtypit në gjuhët zyrtare në konsultim me kuvendin dhe ligji i miratuar përkthehet dhe

publikohet në gjuhën boshnjake dhe turke.

Nga procesi i tanishëm është e qartë se përkthimi zhvillohet në katër nivele të ndryshme nga katër

njësi të ndryshme të përkthimit, ose në disa raste nga agjencitë e kontraktuara të përkthimit. Kjo çon

në mungesë të komunikimit të palëve të përfshira në faza të ndryshme të përkthimit, bazës së të

dhënave të pazhvilluara të terminologjisë, kompenzimet jo konkurruese të përkthyesve të qeverisë

dhe mungesës së procedurave të certifikimit.

Ky opsion gjithashtu ofron mundësinë e rritjes së bashkëpunëtorëve të jashtëm sipas kontratës

ekzistuese me agjencitë e përkthimit/interpretimit, që përfshin përkthimin, korrigjimin dhe

redaktimin e tekstit nga një kompani e jashtme. Kapaciteti i përkthimit tashmë ekziston në tregun e

lirë dhe është i përqendruar në disa kompani private që ofrojnë shërbime përkthimi. Këto kompani

gjithashtu ofrojnë shërbime të lekturës dhe redaktimit. Edhe pse angazhimi i kompanive të jashtme

është mënyrë më e shpejtë për të zgjidhur problemin e cilësisë së dobët të përkthimit të teksteve

legjislative dhe dokumenteve zyrtare, ekzistojnë mangësi që e bëjnë këtë zgjidhje të papranueshme

për Qeverinë.

Së pari, kjo është një zgjidhje më e shtrenjtë sesa përdorimi i shërbimeve të përkthimit të brendshëm.

Së dyti, procedurat e prokurimit të Qeverisë janë të tilla që secili institucion duhet të kryejë

individualisht ofrimin e shërbimeve të përkthimit dhe korrigjimit, të cilat mund të çojnë në

terminologji dhe cilësi jokonsistente. "Angazhimi i gjuhëtarëve të jashtëm për të kryer një punë,

krijon mundësinë që përkthimi të mos përputhet me standardet përkatëse, përveç nëse angazhohen

ekspertë të pavarur me reputacion dhe përvojë shumëvjeçare" (Harcz, 2011)."10 Gjithashtu, fakti që

zyrat qeveritare të prokurimeve shpesh kontraktojnë kompanitë që ofrojnë çmimin më të ulët, mund

të ndikojë që cilësia të jetë e dobët. Përveç kësaj, problemi i praktikave të ndara të përkthimeve që

ekzistojnë sot, do të vazhdojë edhe më tutje. Së fundi, edhe pse përkthimi dhe redaktimi i

legjislacionit mund të dërgohen tek kompanitë e jashtme, institucionet duhet të kenë kujdes, për

faktin se ato nuk mbajnë përgjegjësi për këto përkthime. Agjencitë nuk e kanë ndjenjën e

përgjegjshmërisë dhe e dinë se nuk do të dënohen për shkak të gabimeve të bëra në përkthim, gjë që

dëmton cilësinë e shërbimeve të tyre.

10 Harcz, DB. (2011). 'Freelancing vs. translation agency management', Multilingual, 22(4),

http://dig.multilingual.com/2011-06/index.html?page=62 , qasje shkurt 2019.

http://dig.multilingual.com/2011-06/index.html?page=62


19

Ky opsion nuk kërkon ndryshime legjislative, por në këtë rast zbatimi i Ligjit të Prokurimit është i

nënkuptueshëm.

Siç është përmendur, është e qartë se nuk ka proces të institucionalizuar të lekturës, redaktimit

profesional dhe proceseve të harmonizimit. Pa përpjekje dhe veprim të koordinuar qeveritar, situata

aktuale nuk do të zgjidhet.

Kapitulli 3.2: Opsioni për përmirësimin e zbatimit dhe ekzekutimit

Punësimin e numrit shtesë të përkthyesve në nivele të ndryshëm të organeve qeveritare,

punësimi i lektorëve dhe redaktorëve të kualifikuar dhe investimi në trajnimin e tyre, si dhe

krijimi i njësive të vogla të përkthimit në çdo institucion dhe riorganizimin e punës së tyre.

Përparësitë e një zgjidhjeje të tillë janë se cilësia e përkthimit do të rritet me rritjen e numrit të

përkthyesve në institucione. Përfshirja e lekturës dhe redaktimit në proces, do të rriste më tej cilësinë

e tekstit të përkthyer të dokumenteve zyrtare. Megjithatë, ekziston një numër i mangësive të këtij

opsioni.

Së pari, numri i institucioneve që do të duhet të punësojnë staf të ri, çdo ministri, Zyra e

Kryeministrit, Agjencitë e Pavarura, Organet Rregulluese dhe të gjitha institucionet tjera qeveritare,

që duhet të punësojnë përkthyes të rinj. Administrata publike tashmë është duke u përballur me një

numër të lartë të nëpunësve civilë dhe sipas planeve të reformës së administratës publike, numri i

nëpunësve publikë duhet të zvogëlohet në vitet në vijim. Duke pasur parasysh se sipas këtij plani,

secili institucion duhet të krijojë njësinë e vet të përkthimit dhe të punësojë të paktën një përkthyes,

një lektor dhe një redaktor, për çdo gjuhë zyrtare, do të ishte shumë e vështirë për Zyrën e

Komisionerit të Gjuhës ta bindë Qeverinë që të ndërmarrë një hap si ky.

Së dyti, fakti që njësitë e vogla të ndryshme të përkthimit janë përgjegjëse për përkthim në nivele të

ndryshme të procesit legjislativ, lënë ende hapësirë për mospërputhje terminologjike që do të ishin

të pranishme në tekstet përfundimtare të legjislacioneve të miratuara dhe dokumenteve zyrtare.

Dhe së fundi, procesi i punësimit të një numri të lartë të nëpunësve civilë është vështirë të

kontrollohet, veçanërisht kur ndodh në një numër kaq të madh të institucioneve të ndryshme

individualisht, të cilat mund të çojnë në rezultate të paqëndrueshme në gjithë spektrin e

institucioneve.

Opsioni i dytë kërkon fillimin e ndryshimit dhe plotësimit të rregulloreve përkatëse të ministrive,

përkatësisht të strukturës organizative të ministrive për të punësuar staf të ri të përkthyesve në

nivele të ndryshme të qeverisë. Gjithashtu mund të kërkohet që të fillojë ndryshimi dhe plotësimi i

Rregullores nr. 09/2011 të Punës së Qeverisë dhe Udhëzimit Administrativ nr. 03/2013 për normat e

hartimit të akteve normative.


20

Siç e dimë, janë 21 ministri që me siguri do të preken me pranimin e këtij opsioni. Prandaj, numri

aktual i 49 përkthyesve me siguri do të jetë dy herë më i lartë pas krijimit të njësive të ndara brenda

Ministrive që do të kenë një minimum prej 4 punonjësish.

Përveç kësaj, duhet të ketë 16 përkthyes të punësuar në ministritë që nuk kanë asnjë, gjë që bën një

shpenzim të përgjithshëm të dyfish më të lartë se ai i opsionit 3, i cili përshkruhet më tej në Figurën

10.

Prandaj, ky opsion do të sjellë ndikimin më të lartë negativ në buxhet, duke pasur parasysh se çdo

institucion do të duhej të riorganizojë kapacitetet aktuale të përkthimit në njësinë e vet të përkthimit

me më së paku katër anëtarë (dy përkthyes, dy lektorë) dhe të angazhojë staf shtesë në pajtim me

nevojat e veta. Përveç kësaj, procesi i krijimit të njësisë së përkthimit për secilin institucion do të

nënkuptojë ndryshimin e disa dokumenteve ligjore. Gjithashtu, futja e sistemit CAT (Teknologji e

asistimit me kompjuterë) do të duhej të bëhet në çdo njësi veç e veç, gjë që mund të çojë deri te mos

koordinimi në mes të njësive dhe institucionit. Përfundimisht, problemet e përshkruara në raportin e

OSBE-së mbeten të njëjta, duke pasur parasysh se procedura e përkthimit që ofron ky opsion mbetet

e decentralizuar.

Kapitulli 3.3: Opsioni i tretë

Krijimi i Njësisë për përkthimin dhe kontrollin gjuhësor dhe harmonizim, nën kujdesin e Zyrës së

Komisionerit për gjuhët/Zyrës së Kryeministrit. Kjo nënkupton futjen e lekturës dhe përkthimit të

kualifikuar, ndërtim të memories qendrore të përkthimit, zhvillim të fjalorëve të termeve dhe analizë

të cilësisë.

Përparësia më e madhe e kësaj zgjidhjeje është që përkthimi gjatë procesit legjislativ të finalizohet

përfundimisht në një proces të harmonizuar. Kjo zgjidhje nuk do të kërkonte shumë personel shtesë

të përkthimit dhe interpretimit dhe do të kërkonte vetëm një numër të kufizuar lektorësh dhe

redaktorësh për të dy gjuhët zyrtare (numri është konsiderueshëm më i vogël se në rastin e opsionit

të dytë). Në çdo mënyrë, investimi në cilësi është i pashmangshëm për të zvogëluar rrezikun e

cilësisë së dobët; pa investime në cilësinë e teksteve, ekziston një rrezik më i lartë i pasigurisë ligjore

dhe dëmtimit të shtetit, si për një shërbim përkthimi publik, ashtu edhe për organizatave që u

përkasin11. Dëmtimi i mundshëm është i konsiderueshëm. Sidoqoftë, "nuk ekziston asnjë lidhje

midis çmimit dhe cilësisë së përkthimit" (Ray, 2014).

Përveç kësaj, krijimi i një njësie përkthimit në Zyrës së Komisionerit për gjuhët/Zyrën e

Kryeministrit do të eliminonte segmentimin e përkthimit gjatë proceseve legjislative, do të

mundësonte shkëmbimin e përvojës, zhvillimin e bazës së të dhënave terminologjike, rritjen e

11 Studime të përkthimit dhe shumëgjuhësisë, Matja e kostove cilësore dhe kostot e kualitetit të keq të përkthimit, Komisioni Evropian, Janar 2012, https://www.fit-ift.org/wp-content/uploads/2013/11/quality_cost_en.pdf , qasur në vitin 2019.




21

qëndrueshmërisë në terminologjinë e përdorur dhe ndihmën në zhvillimin e mjeteve të përkthimit të

ndihmës kompjuterike për gjuhët zyrtare në Kosovë.

Ky opsion kërkon ndryshimin dhe plotësimin e Rregullores nr. 16/2013 për strukturën organizative

të Zyrës së Kryeministrit, me mandat për të krijuar njësinë brenda Zyrës së Komisionerit për gjuhët/

Zyrës së Kryeministrit. Gjithashtu do të kërkohet që të fillojë ndryshimi dhe plotësimi i Rregullores

nr. 09/2011 së Punës së Qeverisë dhe Udhëzimit Administrativ nr. 03/2013 për standardet e akteve

normative, në mënyrë që të definohet qartë dhe me bazë ligjore , mandati, statusi dhe përgjegjësitë e

Njësisë.

Njësia e Përkthimit (NJP) është paraparë të kujdeset për përkthimi në gjuhët zyrtare. Vëmendje

maksimale duhet ti kushtohet gjetjen e sa më shumë përkthyesve që do të përkthejnë në gjuhën e

tyre amtare, ose në gjuhën në të cilën janë shkolluar. Përshkrimi i saktë i punës dhe termave të

referencës së njësisë do të zhvillohen dhe përcaktohen gjatë fazës së përgatitjes, gjatë vitit 2019 (siç

është paraparë nga plani i zbatimit). Megjithatë, qëllimi është që njësia e përkthimit përjashtimisht

do të merret kryesisht me dokumentet që duhet të kalojnë përmes konsultimeve publike, si:

- Projektligjet;

- Hartimi i legjislacionit sekondar;

- Dokumentet strategjike;

- Koncept dokumentet;

- Aktet juridike të ministrive;

- Vendimet e Qeverisë, etj.

Në përputhje me këtë, Njësia për përkthimin, kontrollim gjuhësor dhe harmonizim duhet të

punësojë së paku 8 përkthyes shqip-serbisht-shqip, nga dy lektorë për secilën gjuhë dhe një

profesionist gjuhësor Ligjor për secilën gjuhë. Do të krijohet nivel i veçantë e kompensimit për

anëtarët e njësisë së përkthimit, meqë përkthyesit për gjuhët zyrtare janë personel deficitar. Njësia

do të menaxhohet nga një koordinator i cili i raporton Komisionerit për Gjuhët. Detyrat dhe

përshkrimet e vendeve të punës për NJP-së do të zhvillohen gjatë vitit të parë të fazës së zbatimit.


22

Figure 7. Hierarkia e funksionimit te njësisë

Njësia, në bashkëpunim me elementët e tjerë të ZKGJ-së, gjithashtu do të vlerësojnë cilësinë e

përkthimit që ofrohet, për të ndihmuar vlerësimin e politikave aktuale të përkthimit dhe zhvillimin e

rekomandimeve të ardhshme dhe politikave të reja. Njësia do të sigurojë analizën e cilësisë së

teksteve në gjuhët zyrtare, me kërkesën e Komisionerit për Gjuhët. Bazuar në përvojat e Njësisë së

përkthimit, do të zhvillohen trajnime për përkthyesit dhe interpretët që punojnë në administratë.

Mandati i caktuar i njësisë do të përcaktohet gjatë zhvillimit të propozimeve për ndryshime të

legjislacionit dytësor të përmendur më herët në dokument. Për nevojat e përpilimit të këtij

dokumenti, përmendet vetëm roli i përgjithshëm i Njësisë, siç kërkohet nga udhëzimet për hartimin

e Konceptit të Dokumenteve.

Zyra e Komisionerit per

gjuhet

perkthimi dhe harmonizimi

Lektura analiza ligjore

gjuhësore

Koordinatori per perkthim dhe harmonizim


23

Figure 8. Procesi i përkthimit

Me krijimin e Njësia për përkthim, kontroll gjuhësor dhe harmonizim, pozitat e përkthyesve në

institucionet e nivelit qendror nuk do të pushojnë së ekzistuari, pasi ata do të merren me pjesën më

të madhe të ngarkesës së përditshme të ministrive. Me fjalë të tjera, Njësia e përkthimit nuk do të

merret me dokumentacionin e brendshëm të ministrive, përveç nëse dokumentacioni mund të

ndikojë në zbatimin e ligjit në praktikë.

Njësia e përkthimit duhet të jetë e pajisur me mjetet moderne kompjuterike të përkthimit, në mënyrë

që të përmirësohet konsistenca dhe cilësia e përkthimit. Që në fillim, Njësia do të shkëmbejë

memorien e përkthimit dhe fjalorët me ministritë, me qëllim përfundimtar që të ketë një server me

bazë në softuer të përkthimit në nivelin qeveritar, i cili do të koordinohet nga Njësia e përkthimit

dhe do të ndikojë në përkthimet në kohe reale nëpër ministri.

Themelimi i njësisë së tillë supozohet të menaxhohet nën mbikëqyrjen e drejtpërdrejtë të Zyrës së

Komisionerit për Gjuhët. Duke pasur parasysh se ajo do të përqendrohet në një njësi në nivel

qendror, do ta bënte më të lehtë mbikëqyrjen dhe kontrollin e punës së saj. Ky opsion është zgjidhja

më e mirë afatgjatë dhe e qëndrueshme që i përshtatet buxhetimit dhe kufizimeve të personelit të

Qeverisë së Kosovës në vitet në vijim.

Ana negative e opsionit është koha e nevojshme për zhvillimin e procedurave administrative për

krijimin e një 'Njësie' të tillë dhe procedurave të rekrutimit që do të zgjasin më shumë s dy vjet dhe

ndryshimin e domosdoshëm të legjislacionit të lartpërmendur.

sponsor i dokumentit

•bën përkthimin fillestar të projektit dërgon tekstin në përkthim për NJP për vlerësim dhe harmonizim përpara konsultimeve paraprake

ZKGJ njesia përkthimi

•zbaton të gjitha ndryshimet në tekst pas konsultimeve paraprake dhe publike

•zbaton të gjitha ndryshimet në tekst që ndodhin pas dërgimit të dokumentit në ZKM

•lëshon konfirmimin e përputhshmërisë gjuhësore

Zyra Ligjore dhe

sekretariati koordinues

•sigurohuni që versioni i fundit i draftit të përcillet për miratim.


24

Kapitulli 4: Identifikimi dhe vlerësimi i ndikimeve të ardhshme

Opsioni 3 i propozuar nga Zyra e Komisionerit për gjuhët, mund të ketë ndikime të ndryshme në një

spektër të gjerë në institucione dhe në shoqëri. Këto ndikime janë ekonomike, shoqërore, mjedisore,

në të drejtat themelore, gjinore, të barazisë sociale, tek të rinjtë, si dhe ndikimet në ngarkesën

administrative. Për të gjitha këto vlerësime, është dhënë një analizë se sa dhe si mund të jenë këto

ndikime.

Figure 9. Ndikimet më të rëndësishme të identifikuara për kategorinë e ndikimit

Kategoritë e

ndikimeve

Ndikimet përkatëse të identifikuara

Ndikimet ekonomike Ndikimi i ulët ekonomik në konkurrencën dhe ndikimin e NVM-ve,

zhvillimi i përgjithshëm ekonomik (ANEKSI 1)

Ndikimet shoqërore Ndikim i ulët në arsim, qeverisje, si dhe krime dhe siguri (ANEKSI 2)

Ndikimet mjedisore Në këtë kategori nuk ka ndikime relevante të pritshme. (ANEKSI 3)

Ndikimet në të

drejtat themelore

Ndikim i ulët në dinjitetin, lirinë dhe administrimin e mirë. Ndikim i

madh në trajtim të barabartë (ANEKSI 4)

Ndikimi gjinor Në këtë kategori nuk ka ndikime relevante të pritshme

Ndikimet e barazisë

sociale

Në këtë kategori nuk ka ndikime relevante të pritshme

Ndikimet tek të rinjtë Në këtë kategori nuk ka ndikime relevante të pritshme

Ndikimet në

ngarkesën

administrative

Pritet ngarkesa administrative por nuk mund të maten në afat të

shkurtër. Ajo që është e sigurt është se të gjitha barrët administrative do

të ndodhin në dy vitet e para të Planit të Zbatimit, duke supozuar se kjo

nënkupton ndryshimin e akteve nënligjore të renditura në dokument, një

proces të ri të përkthimit dhe një trup i ri në nivel qendror. Në një

moment, njësia do të lëshojë certifikatat e pajtueshmërisë së gjuhës për

dokumentet që shqyrton dhe përkthehen. Duhet të theksohet se pasi të

jenë bërë të gjitha ndryshimet e nevojshme, barra administrative do të

reduktohet ndjeshëm, pasi zgjidhja e ofruar nga opsioni i preferuar

garanton punë efikase dhe efektive në nivel qendror dhe rregullim më të

mirë ligjor që më vonë do të ndikojë në të gjitha nivelet e tjera të

administratës.

Ndikimi i NMV-ve Nuk është kryer sepse nuk është e zbatueshme për këtë rast.

Kapitulli 4.1: Sfidat gjatë mbledhjes së të dhënave

Mbledhja e të dhënave dhe trajtimi i parregullsive gjuhësore në dokumentet ligjore të Qeverisë së

Kosovës është bërë që nga themelimi i ZKGJ-së. Të dhënat bazohen në raportet e ZKGJ-së, gjatë

procesit të monitorimit të institucioneve, disa raporte të institucioneve kombëtare dhe

ndërkombëtare12 si dhe në ankesat e qytetarëve, OJQ-ve dhe mediave, për gabimet gjuhësore të

lëshuara nga institucionet, si në të dhënat personale ashtu edhe në dokumentacionin ligjor dhe

nënligjor.

Parregullsitë gjuhësore ose gabimet që janë lëshuar, kanë ndikuar gjithashtu në keqinterpretimin e

softuerit dhe në lëshimin e gabimeve të dokumenteve personale, si dhe në dokumentin e patentë

shoferit. Zyra jo vetëm që ka intervenuar, por në bashkëpunim me ARC-në ka rregulluar këto

mangësi. Nga ana tjetër, ZKGJ-ja ka kërkuar nga të gjitha institucionet që të konsultohen me të para

hartimit të softuerit, për të shmangur gabimet e mundshme që në fillim, në mënyrë që qytetarët të

kenë qasje të qartë në gjuhën zyrtare që ata preferojnë. Përkundër kësaj, Zyra ka marrë vazhdimisht

ankesa për paqartësitë që hasen si në dokumentet ligjore ashtu edhe në softuer.

Një tjetër mënyrë për grumbullimin e të dhënave është bërë përmes Platformës së Konsultimeve

Publike online, përmes së cilës Zyra ka dhënë komentet e saj në mënyrë të vazhdueshme. Zyra

asnjëherë nuk ka marrë konfirmim se komentet dhe rekomandimet janë marrë parasysh. Nga ana

tjetër, ZKGJ-ja e ka të pamundur të rishqyrtojë se a janë miratuar komentet apo jo, për shkak të

numrit të vogël të stafit dhe mungesës së profesionistëve gjuhësorë. Në përgjithësi, numri i madh i

gabimeve që hasen gjatë monitorimit, e ka bërë të pamundur që Zyra të mbledhë të gjitha gabimet

dhe mangësitë në dokumentet legjislative të Qeverisë së Kosovës.

Në disa raste kur një institucion ka qenë i gatshëm për bashkëpunim, ZKGJ-ja ka ndihmuar përmes

ekspertëve në përmirësimin e këtyre dokumenteve. Duke mos qenë në gjendje të ofrojë një

ekspertizë të përgjithshme dhe të vazhdueshme, për shkak të shumë faktorëve siç janë: mungesa e

vazhdueshme e ekspertëve gjuhësorë (ekspertët angazhohen vetëm për një periudhë 6 mujore);

mungesa e bashkëpunimit dhe mungesa e vullnetit të institucioneve për t'u konsultuar me ZKGJ-në

kur kanë hartuar dokumentet ligjore, ka rezultuar që shumica e këtyre dokumenteve kanë

papajtueshmëri gjuhësore por gjithashtu kanë gabime dhe paqartësi në të dyja versionet gjuhësore.

Kjo ka ngritur nevojën për krijimin e një njësie qeveritare që do të ishte përgjegjëse për rregullimin

përfundimtar të dokumenteve, për të shmangur të gjitha parregullsitë gjuhësore në dokumentet

ligjore, nënligjore, dokumentet strategjike dhe vendimet qeveritare.

12 Monitorimi dhe Vlerësimi i të Drejtave të Gjuhëve: Pilotimi i Përdorimit të Indikatorëve në Punën e Kuvendit të Kosovës, ECMI Kosovë, Janar 2014; Legjislacioni shumëgjuhësh në Kosovë dhe sfidat e saj, Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë MISIONI NË KOSOVË, shkurt, 2012; Platforma për analiza dhe hulumtime AKTIV & CPT, Cilësia e përkthimit të ligjeve të Kosovës në gjuhën serbe, janar 2016.


26

Kapitulli 5: Komunikimi dhe konsultimi

Palët kryesore të prekura nga problemi i përkthimit të dobët dhe joadekuat të dokumenteve zyrtare

janë: Qytetarët dhe komunitetet; Institucionet publike dhe administrata; Gjyqësori. Aktivitetet e

Konsultimit të Zyrës së Komisionerit për Gjuhët në lidhje me opsionin e preferuar të Koncept

Dokumentit filluan me një punëtori të mbajtur më 8 dhe 9 nëntor 2018 në Pejë. Seminari mblodhi

palët e interesuara për të analizuar nevojën për krijimin e Njësisë Qendrore të Përkthimit, sfidat që

mund të shoqërojnë këtë opsion dhe propozimet e mundshme për të ndryshuar/modifikuar

Koncept dokumentin. Në punëtori u mblodhën palët e interesuara nga struktura të ndryshme si:

përfaqësuesit e OSBE-së, partnerë ndërkombëtarë të ZKGJ-së; përfaqësues të Zyrës së

Ombudspersonit, Zyrës për Çështje të Komuniteteve, Zyrës Ligjore të Zyrës së Kryeministrit,

Gazetës Zyrtare të Kosovës, si palë institucionale dhe anëtarë të OJQ-së Aktiv dhe Shoqatës së

Përkthyesve në Kosovë si përfaqësues të organizatave qytetare. Gjatë punëtorisë dyditore,

dokumenti u diskutua në detaje dhe u morën në konsideratë komentet e të gjithë aktorëve që morën

pjesë. Me rëndësi të veçantë ishin komentet e Zyrës Ligjore/ Zyrës së Kryeministrit, sepse ata

konfirmuan mbështetjen ligjore për opsionin e preferuar si dhe sqarimet e disa pjesëve të

Dokumentit për palët e interesuara.

Sipas procedurës ligjore, në kuadër të konsultimeve ndër-ministrore, ZKGJ-ja ka dërguar Koncept

Dokumentin te të gjitha ministritë për shqyrtim dhe për të dhënë komentet dhe sugjerimet e tyre.

Afati për dërgimin e komenteve, sipas procedurës, ishte 18.01.2019 deri me 07.02.2019,

respektivisht 15 ditë. Gjashtë ministri i dërguan komentet e tyre, katër prej të cilave dhanë

propozime konkrete për ndryshime në KD, ndërsa dy ministri vetëm konfirmuan se nuk kishin

ndonjë vërejtje shtesë. Një nga ministritë sugjeroi që të dyja opsionet duhet të pranoheshin, ndërsa të

tjerët propozonin pak ndryshime në KD që ishin futur në dokument në kohën e duhur. Para se të

përfundojë afati për komentet, Zyra e Komisionerit për Gjuhët ka kontaktuar të gjitha ministritë tjera

me telefon për të përcaktuar nëse ata kanë shqyrtuar Koncept dokumentin dhe nëse ata kanë ndonjë

sugjerim. Ministritë e kontaktuara kanë deklaruar se nuk kishin kundërshtime dhe mbështetën

fuqishëm opsionin e preferuar, duke konfirmuar se situata aktuale kërkon një ndryshim. Sugjerimet

e të gjitha ministrive u pranuan dhe dokumenti u përshtat më pas me të gjitha komentet e reja.

Ministria e Drejtësisë dhe Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor, kanë dërguar komente

konkrete dhe disa nga ato kanë qenë të përfshira më herët në dokument, ndërsa ato që janë

konsideruar si të dobishme, janë përfshirë. Ato komente të cilat janë konsideruar se nuk kanë të

bëjnë me dokumentin, janë refuzuar.

Procesi i Konsultimeve Publike përmes platformës online ka filluar më 4 mars 2019 dhe ka

përfunduar më 22 mars 2019. Gjatë kësaj periudhe, përmes platformës nuk është dhënë asnjë

koment apo sugjerim. ZKGJ-ja ka marrë komente vetëm nga OSBE-ja, përmes emailit.


27

Të gjitha komentet e dhëna nga ministritë dhe OSBE-ja, janë paraqitur në formë tabelore në

formularin shtesë për konsultime publike dhe janë dhënë sqarime se cilat janë pranuar, cilat kanë

qenë më herët të përfshira dhe cilat janë refuzuar. Ky formular i bashkëngjitet dokumentit me

kërkesën për aprovim.

Figure 10: Përmbledhje e aktiviteteve të komunikimit dhe konsultimit të kryera për koncept dokumentin

Procesi i konsultimit synon që:

Të merren parasysh të gjitha komentet dhe sugjerimet e palëve të interesuara, të cilat janë të

prekura nga përkthimi i dobët dhe do të ndikojë zgjidhja që ofron KD-ja. Për më tepër, përmes

procesit të konsultimit, Koncept Dokumenti përshtatet me komentet, në mënyrë që opsioni i

preferuar në fund të pranohet nga të gjithë aktorët dhe publiku i gjerë.

Qëllimi

kryesor

Grupi i synuar Aktiviteti Komunikimi/njoftim

i

Afati

kohor

Buxheti i

nevojshë

m

Personi

përgjegjë

s

Takimi i

hapur për

të gjitha

palët e

interesuar

a

OSBE-ja dhe

partnerët

ndërkombëtar

ë të ZKGJ-së;

Avokati i

Popullit, ZÇK,

ZL/ZKM, GZ,

OJQ Aktiv,

Shoqata e

përkthyesve,

etj.

Punëtoria

në Pejë

Ftesat janë dërguar

një javë para takimit.

Janë kontaktuar edhe

me telefon të gjitha

palët që janë ftuar

dhe që është

menduar se mund të

japin kontribut.

8-9 nëntor

2018

Është

financuar

nga

OSBE-ja

ZKGJ/Z

L

Konsultim

i publik

me

shkrim/

emaila

Ministritë Dërgimi i

KD-së në

formë

elektronike

te të gjitha

ministritë,

dhe ZKM

Sipas procedurës

ligjore, në kuadër të

konsultimeve ndër-

ministrore, ZKGJ-ja

ka dërguar Koncept

Dokumentin te të

gjitha ministritë për

shqyrtim dhe për të

dhënë komentet dhe

sugjerimet e tyre

18.01.2019

deri me

07.02.2019

N/A ZKGJ

Konsultim

i përmes

Platformës

Ministritë dhe

opinioni i

gjerë

Publikimi i

konsultimi

t në

Gjatë kësaj periudhe,

përmes platformës

nuk është dhënë

më 4 mars

2019 dhe

ka

N/A ZKGJ

ZÇM


28

Online për

konsultim

e publike

portalin

për

konsultim

publik

asnjë koment apo

sugjerim. ZKGJ-ja ka

marrë komente

vetëm nga OSBE-ja,

përmes emailit.

përfundua

r më 22

mars 2019

Kapitulli 6: Krahasimi i opsioneve

Edhe pse, përshkrimi i të gjitha opsioneve është ofruar tashmë përgjatë tërë dokumentit, kapitulli në

vijim do të japë disa informacione specifike dhe të qarta për të gjitha opsionet veç e veç dhe për

ndikimin e tyre individual. Gjithashtu, do të japë një sqarim se, pse një nga opsionet është i

preferuar dhe ndër të tjera të bëjë një krahasim në mes tyre, duke krijuar vizualizim të qartë se si

secili opsion trajton problemin kryesor.

Pyetjet kryesore gjatë krahasimit të opsioneve janë:

- A do të lehtësojë opsioni punën e procesit ligjor dhe institucioneve publike dhe të ndihmojë në

zgjidhjen e problemit kryesor?

- A do të ketë ndikim të lartë buxhetor për Qeverinë dhe institucionet?

- A është zgjidhja afatgjatë?


29

Kapitulli 6.1: Planet e zbatimit për opsionet e ndryshme

Figure 11: Plani i zbatimit për opsionin 2

Qëllimi i

politikës

Harmonizimi i legjislacionit dygjuhësor, sistemi efektiv i përkthimit dhe cilësisë së gjuhës në dokumentet zyrtare Shifra e

kostos së

pritur Objektivi

strategjik

Krijimi i mekanizmave dhe proceseve efikase dhe efektive për përkthim, lekturë dhe korrigjim të gabimeve gjuhësore të

dokumenteve zyrtare

Objektivi

Specifik 1

Produkti 1.1

Krijimi i njësive të

përkthimit për çdo

institucion /

Marrja e një numri

shtesë të

përkthyesve në

institucione të

ndryshme

Aktivitetet Viti 1 Viti 2 Viti 3 Viti 4 Viti 5 Institucioni

/departamenti

përgjegjës

956.000

Aktiviteti 1.1.1 - Fillimi i ndryshimit dhe

plotësimit të rregulloreve të Ministrive

përkatëse

x x Të gjitha

institucionet e

zbatuara me

këtë politikë

Aktiviteti 1.1.2 - Riorganizimi i

kapaciteteve të përkthimit të institucionit

dhe përshkrimet e vendeve të punës

x x

Aktiviteti 1.1.3 - Krijimi i rregullores për

formimin e njësisë

x x

Aktiviteti 1.1.4 - Formimi i njësive dhe

punësimi i profesionistëve

x x x

Aktiviteti 1.1.5 - Furnizimi i zyrave me

përkthimin e softuerit; Furnizimi i

zyrave me fjalorë ligjorë

x x x


30

Aktiviteti 1.6 - Trajnimi i profesionistëve

për të punuar në softuer

x x

Produkti 1.2

Punësimin e

profesionistëve në

institucione të

ndryshme sipas

nevojave të tyre

aktuale


/departamenti

përgjegjës

Aktivitetet 1.2.1. Rekrutimi - Punësimi i

profesionistëve, me pritje prej minimum

4 personash për njësi / institucion

x x Të gjitha

institucionet e

ndikuara nga

kjo politikë

Totali i

buxhetit

368.000

Figure 12: Plani i zbatimit për opsionin 3

Qëllimi i

politikës

Harmonizimi i legjislacionit dygjuhësor, sistemi efektiv i përkthimit dhe cilësisë së gjuhës në dokumentet zyrtare Shifra e

kostos së

pritur Objektivi

strategjik

Krijimi i mekanizmave dhe proceseve efikase dhe efektive për përkthim, lekturë dhe korrigjim të gabimeve gjuhësore të

dokumenteve zyrtare

Objektivi

Specifik 1

Produkti 1.1-

Krijimi i Njësisë

për përkthim,

kontrollin

gjuhësor dhe

harmonizim


/departamen

ti përgjegjës

368.000

Aktiviteti 1.1.1- Ndryshimi i akteve ligjore që

do të ndikohen nga qëllimi i politikës dhe

vendosja e rregullores së re për Njësia për

x x Të gjitha

institucionet

e ndikuara


31

përkthim, kontrollin gjuhësor dhe

harmonizim

nga kjo

politikë

Aktiviteti 1.1.2 - Hartimi i vendimit të

Qeverisë për "statusin special të një përkthyesi

dhe shtesat për paga"

x x

Aktiviteti 1.1.3 - Zhvillimi i linjës së

bashkëpunimit ndërmjet Njësisë dhe

institucioneve

x x

Aktiviteti 1.1.4 - Zhvillimi i përshkrimit të

vendeve të punës dhe miratimi i tyre nga

MAP-i; Punësimi i profesionistëve me përvojë

x x

Aktiviteti 1.1.5 Furnizimi i njësisë dhe

institucioneve me softuer përkthimi;

Furnizimi i zyrës së njësisë me fjalorë ligjorë

dhe pajisje

x x x

Aktiviteti 1.1.6 - Trajnime shtesë dhe

sinkronizimi ndërmjet Njësisë dhe

institucioneve relevante

x x

Aktiviteti 1.1.7- Krijimi i një programi online

për qasje në të gjitha dokumentet ligjore për

Njësinë dhe institucionet

x x x

Aktiviteti 1.1.8- Zhvillimi i testeve dhe

fjalorëve të standardizuar për punësimin e

përkthyesve dhe lektorëve të ardhshëm

x x x

Aktiviteti 1.1.9-Kryerja e analizës së cilësisë së

punës së Njësisë deri më tani

x ZKGJ/institu

cionet

Produkti 1.2

Krijimi i rrjetit të Aktivitetet Viti 1 Viti 2 Viti 3 Viti 4 Viti 5 Institucio


32

bashkëpunimit

ndërmjet njësisë

qendrore të

përkthimit dhe

institucioneve

ni

/departa

menti

përgjegjës

Aktiviteti 1.1.- Informimi i institucioneve se

Njësia e tillë ekziston dhe cilat janë detyrat e

saj

x x Institucio

ni

/departa

menti

përgjegjës

Aktiviteti 1.2.- Vendosja e kontakteve të

rëndësishme ndërmjet njësisë dhe

institucioneve

x x

Aktiviteti 1.3.-Zhvillimi i një sistemi të

unifikuar online për komunikim ndërmjet

njësisë, agjencive dhe institucioneve

x x x

Kapitulli 6.2: Tabela e krahasimit të tri opsioneve

Figure 13: Krahasimi i opsioneve

Metoda e krahasimit: Analiza e kritereve të shumta (AKSH)

Ndikimet

relevante

pozitive

Forca e ndikimit:

+++++ pozitive

Opsioni 1: Asnjë ndryshim Opsioni 2: Punësimin e numrit

shtesë të përkthyesve në nivele

të ndryshme të organeve

qeveritare, si dhe punësimin e

lektorëve dhe redaktorëve të

kualifikuar dhe investimi në

Opsioni 3: Krijimi i Njësisë për përkthim,

kontrollim gjuhësor dhe harmonizim


33

trajnimin e tyre, krijimi i njësive

të vogla të përkthimit në

institucionet publike dhe

riorganizimin e punës për shkak

të , krijimi i njësive në secilën

prej tyre.

Pak institucione publike po sigurojnë

përkthimin e duhur të dokumenteve

të tyre

+

Çdo institucion ka një njësi

përkthimi

++

Njësia qendrore e përkthimit me mekanizëm

efektiv të strukturuar për përkthim, lekturë dhe

redaktim të dokumenteve zyrtare

++++

Shumica e institucioneve kanë një

përkthyes në zyrën e tyre

+

Numri më i madh i përkthyesve

(të paktën 4 për institucion)

+

Përzgjedhja e grupit të vogël të përkthyesve

profesionistë, redaktorëve dhe stafit ligjor

++++

Cilësi më e mirë e dokumenteve të përkthyera

++++

Ndikime më të ulëta buxhetore

+++

Ndikimet

negative

relevante Forca e

ndikimit:

-----shumë

negative

Nuk ka mjaft përkthyes profesional

dhe redaktorë

----

Ndikim më i madh në buxhet

për shkak të krijimit të njësive të

përkthimit në çdo institucion

--

Pasojat e ndryshimit të legjislacionit me formimin

e Njësisë

-

Cilësia e dobët e dokumenteve të

përkthyera

----

Kontroll i vogël mbi njësitë

---

Ndryshime të tjera të ligjeve, akteve nënligjore,

vendimeve kur njësitë të fillojnë punën

-


34

Pagat e ulëta

---

Nuk ka garanci se përkthimi do

të jetë më i mirë

--

Mungesa e interesit të profesionistëve për pozitat

e lira

---

Shpenzimet

përkatëse

n/a Punësimin e të paktën 16

përkthyesve të tjerë në

ministritë, në mënyrë që çdo

ministri të ketë së paku 2

përkthyes për gjuhët zyrtare.

--

Punësimin e të paktën 8 përkthyesve profesionalë

për njësinë qendrore. Përmes aranzhimeve të

veçanta në përputhje me legjislacionin në fuqi,

kompensimet për këta njerëz duhet të jenë në

nivel të veçantë.

--

Punësimi i të paktën një lektori

për gjuhët zyrtare për çdo

ministri, e cila numëron 43

lektorë shtesë në nivel qeveritar.

-----

Punësimi i 2 lexuesve të provës sipas gjuhës

zyrtare për njësinë qendrore. Gjithsej 4 persona.

-

Punësimin e të paktën 2

gjuhëtarëve ligjorë të cilët do të

punësoheshin në qeverinë

qendrore.

-

Punësimin e të paktën 2 gjuhëtarëve ligjorë të cilët

do të punësoheshin në njësinë qendrore.

-

Buxheti i

pritshëm

Vlerësimi i

ndikimit

Viti 1 Viti 2 Viti 3 Viti 1 Viti 2 Viti 3 Viti 1 Viti 2 Viti 3

n/a

n/a n/a 48.000 + 50.000

429.000 429.000

48.000

160.000 160.000

Përfundim Situata aktuale me dokumente të

përkthyera dobët dhe një version të

jo-harmonizuar të gjuhëve në

dokumentet zyrtare janë duke çuar

Ky opsion kërkon një numër më

të madh të përkthyesve, kostoja

është shumë më e lartë, ndërsa

në anën tjetër rrezikon të

Eliminimi i pasigurisë ligjore dhe shmangia e

shkeljes së parimit të barazisë para ligjit.

Përkthimet më të mira do të çojnë në zbatimin

koherent të të drejtave të anëtarëve të të gjitha


35

në konfuzion të përgjithshëm dhe

pasoja të pabarabarta ligjore

----

prodhojë efektin e

mospërputhjes së ligjeve në

gjuhët zyrtare, të cilat nuk janë

duke eliminuar pasigurinë

ligjore dhe shkeljen e parimit të

barazisë para ligji.

-

komuniteteve dhe do të rrisin besimin dhe

respektin e tyre për institucionet publike dhe

sundimin e ligjit.

+++

Kapitulli 7: Konkluzionet dhe hapat e ardhshëm

Mungesa e mekanizmave dhe proceseve të efektshme të strukturuara për përkthimi çon te gabimet në rritje, në përkthimin e ligjeve

që redukton parashikimin në kuadrin ligjor dhe çon në trajtim të pabarabartë të qytetarëve. Përkthimi i paqëndrueshëm i ligjit mund

të çojë në mohimin e të drejtave civile dhe politike, trajtim të pabarabartë, shkelje të të drejtave të njeriut dhe diskriminim në baza të

ndryshme. Domethënia kontradiktore midis versioneve gjuhësore mund të ndryshojë zbatimin e ligjit bazuar në interpretimin

personal nga zyrtarët që mund të kenë ndikim në sundimin e ligjit në përgjithësi. Terminologjia e përcaktuar me ligj mund të

pasqyrohet më vonë në dokumentet zyrtare ose legjislacionin ndihmës me dhjetëra efekte negative në zhvillimin socio-ekonomik

dhe politik.

Të gjitha të lartpërmendurat na çojnë në përfundimin se opsioni i tretë është më i efektshmi për një numër arsyesh. Së pari, do të

sigurojë një zgjidhje afatgjatë për dokumente të përkthyera keq që vijnë nga ministritë dhe njëkohësisht kjo njësi do të punojë me

shërbimet ligjore për të siguruar që të gjitha dokumentet e përkthyera të sjellin efekte të barabarta ligjore.

Së dyti, kjo njësi do të ishte qendrore, nën kontrollin dhe mbikëqyrjen e Zyrës së Komisionerit për gjuhët/Zyrës së Kryeministrit dhe

si e tillë do ti përgjigjet vetëm Kryeministrit. Së treti, kjo zgjidhje është shumë më e lirë, duke pasur parasysh se pret që një numër i

kufizuar Përfundimisht, cilësia e mirë e përkthimit që kjo njësi do të mundësojë do të sjellë një kuptim më të mirë të ligjit, një kornizë

më efikase ligjore dhe një trajtim të barabartë të të gjithë qytetarëve pavarësisht nga gjuha që ata flasin.


36

Figure 14: Plani i zbatimit të opsionit të preferuar

Qëllimi i

politikës

Harmonizimi i legjislacionit dygjuhësor, sistemi efektiv i përkthimit dhe cilësisë së gjuhës në dokumentet zyrtare Shifra e kostos së

pritur

Objektivi

strategjik

Krijimi i mekanizmave dhe proceseve efikase efektive për përkthim, lekturë dhe korrigjim të gabimeve gjuhësore të

dokumenteve zyrtare

Objektivi

Specifik 1.

Produkti 1.1-

Krijimi i Njësisë

për përkthim,

kontrollin

gjuhësor dhe

harmonizim


/departamenti

përgjegjës

368.000

Aktiviteti 1.1.1- Ndryshimi i akteve

ligjore që do të ndikohen nga qëllimi i

politikës dhe vendosja e rregullores së re

për Njësinë për përkthim, kontrollin

gjuhësor dhe harmonizimin

x x Të gjitha

institucionet të

prekura me

këtë politikë

Aktiviteti 1.1.2 - Hartimi i vendimit të

Qeverisë për "statusin special të një

përkthyesi dhe shtesat për paga"

x x

Aktiviteti 1.1.3 - Zhvillimi i linjës së

bashkëpunimit ndërmjet Njësisë dhe

institucioneve

x x

Aktiviteti 1.1.4 - Zhvillimi i përshkrimit të

vendeve të punës dhe miratimi i tyre nga

MAP-i; Punësimi i profesionistëve me

përvojë

x x

Aktiviteti 1.1.5- Furnizimi i njësisë dhe

institucioneve me softuer përkthimi;

Furnizimi i zyrës së njësisë me fjalorë

ligjorë dhe pajisje

x x x


37

Aktiviteti 1.1.6 - Trajnime shtesë dhe

sinkronizim ndërmjet Njësisë dhe

institucioneve relevante

x x

Aktiviteti 1.1.7- Krijimi i një programi

online për qasje në të gjitha dokumentet

ligjore për Njësinë dhe institucionet

x x x

Aktiviteti 1.1.8- Zhvillimi i testeve dhe

fjalorëve të standardizuar për punësimin

e përkthyesve dhe lektorëve të ardhshëm

x x x

Aktiviteti 1.1.9-Kryerja e analizës së

cilësisë së punës së Njësisë deri më tani

x

Produkti 1.2

Krijimi i rrjetit

të

bashkëpunimit

ndërmjet njësisë

qendrore të

përkthimit dhe

institucioneve


/departamenti

përgjegjës

Aktiviteti 1.2.1.- Informimi i

institucioneve se Njësia e tillë ekziston

dhe cilat janë detyrat e saj

x x Institucioni

/departamenti

përgjegjës

Aktiviteti 1.2.2- Vendosja e kontakteve të

rëndësishme ndërmjet njësisë dhe

institucioneve

x x

Aktiviteti 1.2.3.-Zhvillimi i një sistemi të

unifikuar online për komunikim ndërmjet

njësisë, agjencive dhe institucioneve

x x x

Objektivat

Specifike

2

Produkti 1.2 Etj.

Produkti 1.3 Etj.


38

Kapitulli 7.1: Dispozitat për monitorimin dhe vlerësimin

Themelimi i Njësisë për përkthim, kontrollimin gjuhësor dhe harmonizim, parashikohet që të bëhet në nivel qendror dhe si e tillë për

punën e vet do ti përgjigjët Zyrës së Komisioneri për Gjuhët/ Zyra e Kryeministrit. Zyra e Komisionerit për Gjuhët do të jetë ajo që

siguron që cilësia e dokumenteve të përkthyera të jetë në nivelin më të lartë. Puna e njësisë do të rregullohet më tej me një dokument

që do të përcaktojë mandatin e Njësisë, numrin e punonjësve, përshkrimet e vendeve të punës, hierarkinë e pozitave, fushëveprimin,

procedurën e përkthimit etj. Për më tepër, siç është rasti me zyrat tjera të nivelit qendror, kjo njësi gjithashtu do të monitorohet

përmes mekanizmave si: raporti vjetor, numri i dokumenteve ligjore të përkthyera (projektligjet, koncept legjislacioni sekondar,

dokumentet strategjike, koncept dokumentet, aktet ligjore të ministrive, vendimet e qeverisë), harmonizimi i versioneve gjuhësore të

dokumenteve zyrtare, konsistencë në përkthim dhe në procesin e përkthimit.

Kjo do të nënkuptonte futjen e kualitetit dhe profesionalizmit të lekturës dhe përkthimit, ndërtimin e kujtesës qendrore të përkthimit,

zhvillimin e terminologjisë së fjalorit dhe analizën e cilësisë.

Përparësia më e madhe e kësaj zgjidhjeje është se përkthimi gjatë procesit legjislativ do të thjeshtësohet më në një proces të

harmonizuar. Kjo zgjidhje nuk kërkon shumë staf shtesë të përkthimit/ interpretimit dhe do të kërkonte një numër të kufizuar

lektorësh dhe redaktorësh për të dy gjuhët zyrtare. Sidoqoftë, investimi në cilësi është i pashmangshëm për të zvogëluar rrezikun e

cilësisë së dobët të përkthimit.

Krijimi i një njësie përkthimi brenda Zyrës së Komisioneri për Gjuhët/ Zyra e Kryeministrit do të eliminonte ndarjen e përkthimeve

gjatë proceseve legjislative, do të lehtësonte shkëmbimin e përvojave, do të zhvillonte bazën e të dhënave të terminologjisë, do të

rriste konsistencën e terminologjisë së përdorur dhe do të ndihmonte në zhvillimin e mjeteve kompjuterike të përkthimit për gjuhët

zyrtare në Kosovë.

Përfundimisht, siç është përmendur në Planin e Zbatimit, në vitin e pestë të punës së Njësisë së përkthimit, kontrollit dhe

harmonizimit të gjuhës, parashikohet procesi i kontrollit të cilësisë së punës së Njësisë. Trupi që do të kryejë këtë kontroll do të jenë

zyrtarë të Qeverisë dhe Ministrive. Përveç monitorimit të punës së njësisë dhe nivelit të cilësisë së përkthimit në gjuhët zyrtare, me

vendosjen e treguesve të matshëm, do të kryhet vlerësimi i vazhdueshëm i cilësisë së dokumentacionit dygjuhësor në Kosovë.


39

Shtojca 1: Forma e vlerësimit për ndikimin ekonomik

Kategoria e

ndikimeve

ekonomike

Ndikimi kryesor A pritet të

ndodhë ky

ndikim?

Numri i organizatave,

kompanive dhe/ose

individëve të prekur

Përfitimi i

pritshëm ose

kostoja e

ndikimit

Niveli i preferuar i

analizës

Po Jo I lartë/i ulët I lartë/i ulët

Vendet e

punës13

A do të rritet numri aktual i vendeve të

punës?

x

A do të zvogëlohet numri aktual i

vendeve të punës?

x

A do të ndikojë në nivelin e pagesës? x

A do të ndikojë në lehtësimin e gjetjes

së një vendi të punës?

x

Bërja e biznesit A do të ndikojë në qasjen në financa

për biznes?

x

A do të largohen nga tregu produkte të

caktuara?

x

A do të lejohen në treg produkte të

caktuara?

x

A do të detyrohen bizneset të mbyllen? x

A do të krijohen biznese të reja? x

Ngarkesa

administrative

A do të detyrohen bizneset t’i

përmbushin detyrimet e dhënies së

informatave të reja?

x

A janë thjeshtuar detyrimet e dhënies

së informatave për bizneset?

x

Tregtia A pritet të ndryshojnë flukset aktuale x

13 Kur ndikon në vendet e punës, gjithashtu do të ketë edhe ndikime shoqërore.


40

të importit?

A pritet të ndryshojnë flukset aktuale

të eksportit?

x

Transporti A do të ketë efekt në mënyrën e

transportit të pasagjerëve dhe/ose

mallrave?

x

A do të ketë ndonjë ndryshim në

kohën e nevojshme për të transportuar

pasagjerë dhe/ose mallra?

x

Investimet A pritet që kompanitë të investojnë në

veprimtari të reja?

x

A pritet që kompanitë t'i anulojnë ose

shtyjnë për më vonë investimet?

x

A do të rriten investimet nga diaspora? x

A do të zvogëlohen investimet nga

diaspora?

x

A do të rriten investimet e huaja

direkte?

x Ulët Ulët Rregullativat më të mira

ligjore tërheqin

investimet e huaja.

Sipas Librit të Bardhë,

një produkt i Këshillit

Evropian të

Investitorëve (EIC),

Qeveria duhet të jetë

nxitëse e rritjes dhe

zhvillimit ekonomik.

Ajo duhet të krijojë

klimën për sipërmarrjen

dhe investimet, të


41

sigurojë arsimim cilësor

dhe siguri ligjore.

A do të zvogëlohen investimet e huaja

direkte?

x

Konkurrueshm

ëria

A do të rritet çmimi i biznesit të

produkteve, siç është energjia

elektrike?

x

A do të ulet çmimi i hyrjeve të

bizneseve, siç është energjia elektrike?

x

A ka gjasa që të promovohen

inovacioni dhe hulumtimi?

x

A ka gjasa që inovacioni dhe

hulumtimi të pengohen?

x

Ndikimi në

NVM

A janë kompanitë e prekura kryesisht

NVM (ndërmarrjet e vogla dhe të

mesme?

x Ulët Ulët Shumica e agjencive të

përkthimit janë bizneset

e NVM-ve

Çmimet dhe

konkurrenca

A do të rritet numri i mallrave dhe

shërbimeve në dispozicion për

biznesin apo konsumatorët?

x

A do të zvogëlohet numri i mallrave

dhe shërbimeve në dispozicion për

biznesin apo konsumatorët?

x

A do të rriten çmimet e mallrave dhe

shërbimeve ekzistuese?

x

A do të ulen çmimet e mallrave dhe

shërbimeve ekzistuese?

x

Ndikimet

ekonomike

rajonale

A do të ndikohet ndonjë sektor i

veçantë i biznesit?

x

A është ky sektor i koncentruar në një x


42

rajon të caktuar?

Zhvillimi i

përgjithshëm

ekonomik

A do të ndikohet rritja e ardhshme

ekonomike?

x

A mund të ketë ndonjë efekt në

normën e inflacionit?

x

Shtojca 2: Forma e vlerësimit për ndikimet shoqërore

Kategoria e

ndikimeve

shoqërore


ndodhë ky

ndikim?

Numri i

organizatave,

kompanive dhe/ose


Përfitimi i

pritshëm ose

kostoja e

ndikimit


analizës


Vendet e

punës 14

A do të rritet numri aktual i vendeve të

punës?

x

A do të zvogëlohet numri aktual i

vendeve të punës?

x

A ndikohen vendet e punës në një

sektor të caktuar të biznesit?

x

A do të ketë ndonjë ndikim në nivelin e

pagesës?

x

A do të ketë ndikim në lehtësimin e

gjetjes së një vendi të punës?

x

Ndikimet

shoqërore

rajonale

A janë ndikimet shoqërore të

përqendruara në një rajon apo qytete të

veçanta?

x

Kushtet e

punës

A ndikohen të drejtat e punëtorëve? x

A parashihen apo shfuqizohen x

14 Kur ndikon në vendet e punës, gjithashtu do të ketë edhe ndikime ekonomike.


43

standardet për punën në kushte të

rrezikshme?

A do të ketë ndikim mbi mënyrën e

zhvillimit të dialogut social ndërmjet

punonjësve dhe punëdhënësve?

x

Përfshirja

sociale

A do të ketë ndikim mbi varfërinë? x

A ndikohet qasja në skemat e mbrojtjes

sociale?

x

A do të ndryshojë çmimi i mallrave dhe

shërbimeve themelore?

x

A do të ketë ndikim në financimin apo

organizimin e skemave të mbrojtjes

sociale?

x

Arsimi A do të ketë ndikim në arsimin fillor? x

A do të ketë ndikim në arsimin e

mesëm?

x

A do të ketë ndikim në arsimin e lartë? x Ulët Ulët

A do të ketë ndikim në aftësimin

profesional?

Në afat të gjatë, si

rezultat i kërkesës më të

lartë për përkthyes

profesional. Do të

zgjidhet në një strategji

të ardhshme apo plan

arsimor.

A do të ketë ndikim në arsimimin e

punëtorëve dhe të mësuarit gjatë gjithë

jetës?

x

A do të ketë ndikim në organizimin apo

strukturën e sistemit arsimor?

x Ulët Ulët Mësimi afatgjatë/gjatë

gjithë jetës është


44

praktikë për përkthyes

/interpretët jashtë

vendit. Futja e një

politike të tillë do të

ishte e mirëpritur në

Kosovë, sepse do të

ndikonte pozitivisht në

performancën e njësive

të përkthimit.

A do të ketë ndikim në lirinë akademike

dhe vetëqeverisjen?

x

Kultura A ndikon opsioni në diversitetin

kulturor?

x

A ndikon opsioni në financimin e

organizatave kulturore?

x

A ndikon opsioni në mundësitë për

personat që të përfitojnë nga aktivitetet

kulturore ose të marrin pjesë në to?

x

A ndikon opsioni në ruajtjen e

trashëgimisë kulturore?

x

Qeverisja A ndikon opsioni në aftësitë e

qytetarëve të marrin pjesë në procesin

demokratik?

x Ulët Ulët Pjesëmarrja është e

garantuar, përkthimi më

i mirë do të rrisë më tej

cilësinë e pjesëmarrjes.

A trajtohet çdo person në mënyrë të

barabartë?

x Ulët Ulët Barazia është parakusht,

por në disa raste nuk

është e mundur për

shkak të mungesës së

përkthimeve ose e


45

ndikuar nga cilësia e

përkthimit (format,

udhëzimet, praktikat,

etj.)

A do të informohet më mirë publiku në

lidhje me çështje të caktuara?

x Ulët Ulët Nuk do të ndikojë

drejtpërsëdrejti në

praktikat e

informacionit, por kur

zbatohet praktika,

mund të shmangen

gabimet.

A ndikon opsioni në mënyrën se si

funksionojnë partitë politike?

x

A do të ketë ndonjë ndikim në

shoqërinë civile?

x Ulët Ulët Në të gjitha rastet kur

shoqëria civile kryen

ndonjë aktivitet, projekt

ose detyrë specifike,

dokumente identike në

të dy gjuhët zyrtare do

të lehtësojnë procesin e

qasjes në këtë problem. I

njëjti rast vlen edhe për

mediat që vijnë në

situata të vështira për

shkak të interpretimeve

të gabuara që shfaqen.


46

Shëndeti dhe

siguria

publike15

A do të ketë ndonjë ndikim në jetën e

njerëzve, siç është jetëgjatësia apo

shkalla e vdekshmërisë?

x

A do të ketë ndikim në cilësinë e

ushqimit?

x

A do të rritet apo zvogëlohet rreziku

shëndetësor për shkak të substancave të

dëmshme?

x

A do të ketë efekte shëndetësore për

shkak të ndryshimeve në nivelet e

zhurmës apo cilësinë e ajrit, ujit

dhe/ose tokës?

x


shkak të ndryshimeve në përdorimin e

energjisë?

x


shkak të ndryshimeve në deponimin e

mbeturinave?

x

A do të ketë ndikim në mënyrën e

jetesës së njerëzve, siç janë nivelet e

interesimit për sport, ndryshimet në

ushqyeshmëri, ose ndryshimet në

përdorimin e duhanit ose alkoolit?

x

A ka grupe të veçanta që përballen me

rreziqe shumë më të larta se të tjerat (të

përcaktuar sipas faktorëve, të tillë si

mosha, gjinia, aftësia e kufizuar, grup

x

15 Kur ka ndikim në shëndet publik dhe siguri, atëherë rregullisht ka ndikime mjedisore.


47

shoqëror apo rajoni)?

Krimi dhe

siguria

A ndikohen gjasat që të kapen

kriminelët?

x

A ndikohet fitimi i mundshëm nga

krimi?

x

A ndikon në nivelet e korrupsionit? x

A ndikohet kapaciteti i zbatimit të ligjit? x Ulët Ulët Me njohjen më të mirë

të legjislacionit nga

zyrtarët që i përkasin

një pakice / shumicë,

zbatimi i ligjit do të

përmirësohej.

A ka ndonjë efekt në të drejtat dhe

sigurinë e viktimave të krimit?

x Ulët Ulët Qartësia në proceset

gjyqësore.

Shtojca 3: Forma e vlerësimit për ndikimet mjedisore

Kategoria e

ndikimeve

mjedisore


ndodhë ky

ndikim?

Numri i organizatave,

kompanive dhe/ose


Përfitimi i

pritshëm ose

kostoja e

ndikimit


analizës


Klima dhe

mjedisi i

qëndrueshëm

A do të ketë ndikim në emetimin e

gazrave serë (dioksid karboni, metani

etj.)?

x

A do të ndikohet konsumi i

karburanteve?

x

A do të ndryshojë shumëllojshmëria e

burimeve që përdoren për prodhimin e

x


48

energjisë?

A do të ketë ndonjë ndryshim në çmim

për produktet miqësore ndaj mjedisit?

x

A do të bëhen më pak ndotëse disa

aktivitete të caktuara?

x

Cilësia e ajrit A do të ketë ndikim në emetimin e

ndotësve të ajrit?

x

Cilësia e ujit A ndikon opsioni në cilësinë e ujërave

të ëmbla?

x

A ndikon opsioni në cilësinë e ujërave

nëntokësore?

x

A ndikon opsioni në burimet e ujit të

pijshëm?

x

Cilësia e tokës

dhe

shfrytëzimi i

tokës

A do të ketë ndikim në cilësinë e tokës

(në lidhje me acidifikimin, ndotjen,

përdorimin e pesticideve apo

herbicideve)?

x

A do të ketë ndikim në erozionin e

tokës?

x

A do të humbet tokë (përmes

ndërtimit, etj.)?

x

A do të fitohet tokë (përmes

dekontaminimit, etj.)?

x

A do të ketë ndonjë ndryshim në

shfrytëzimin e tokës (p.sh. nga

shfrytëzimi pyjor në shfrytëzim

bujqësor apo urban)?

x

Mbeturinat

dhe riciklimi

A do të ndryshojë sasia e mbeturinave

të krijuara?

x


49

A do të ndryshojnë mënyrat në të cilat

trajtohen mbeturinat?

x

A do të ketë ndikim në mundësitë për

riciklimin e mbeturinave?

x

Përdorimi i

burimeve

A ndikon opsioni në përdorimin e

burimeve të ripërtëritshme (rezervave

të peshkut, hidrocentraleve, energjisë

diellore etj.)?

x

A ndikon opsioni në përdorimin e

burimeve, të cilat nuk janë të

ripërtëritshme (ujërat nëntokësore,

mineralet, qymyri etj.)?

x

Shkalla e

rreziqeve

mjedisore

A do të ketë ndonjë efekt në gjasat për

rreziqe, të tilla, si zjarret, shpërthimet

apo aksidentet?

x

A do të ndikojë në gatishmërinë në rast

të fatkeqësive natyrore?

x

A ndikohet mbrojtja e shoqërisë nga

fatkeqësitë natyrore?

x

Biodiversiteti,

flora dhe fauna

A do të ketë ndikim në speciet e

mbrojtura apo të rrezikuara apo në

zonat ku ato jetojnë?

x

A do të preket madhësia apo lidhjet

midis zonave të natyrës?

x

A do të ketë ndonjë efekt në numrin e

specieve në një zonë të caktuar?

x

Mirëqenia e

kafshëve

A do të ndikohet trajtimi i kafshëve? x

A do të ndikohet shëndeti i kafshëve? x

A do të ndikohet cilësia dhe siguria e x


50

ushqimit të kafshëve?

Shtojca 4: Forma e vlerësimit për ndikimin e të drejtave themelore

Kategoria e

ndikimit në të

drejtat

themelore


ndodhë ky

ndikim?

Numri i

organizatave,

kompanive dhe/ose

individëve të

prekur

Përfitimi i

pritshëm ose

kostoja e

ndikimit


analizës


Dinjiteti A ndikon opsioni në dinjitetin e

njerëzve, në të drejtën e tyre për jetë

apo në integritetin e një personi?

x i ulët i ulët Gjuha ka një ndikim të

madh në përcaktimin

dhe ruajtjen e identitetit

kombëtar, punësimin në

institucionet e

administratës publike,

arsimin, kujdesin

shëndetësor dhe

sektorët publikë dhe

privat. Si një e drejtë

themelore e njeriut,

gjuha luan një rol të

rëndësishëm në lirinë e

shprehjes, ruajtjen e

trashëgimisë kombëtare,

kulturës dhe traditës.

Liria A ndikon opsioni në të drejtën e lirisë

së individëve?

x ulët ulët Gabimet gjuhësore në

dokumentet ligjore

mund të rrezikojnë


51

lirinë e lëvizjes së lirë

A ndikon opsioni në të drejtën e një

personi për privatësi?

x ulët ulët Të gjitha dokumentet

konfidenciale dhe të

klasifikuara do të duhej

të përkthehen brenda

Qeverisë

A ndikon opsioni në të drejtën për t’u

martuar apo krijuar familje?

x

A ndikon opsioni në mbrojtjen ligjore,

ekonomike ose shoqërore të individëve

apo familjes?

x i ulët i ulët I ulët, do të ndikojë

vetëm në raste specifike

ku gjuha ka krijuar

probleme.

A ndikon opsioni në lirinë e mendimit,

ndërgjegjes apo fesë?

x

A ndikon opsioni në lirinë e shprehjes? x

A ndikon opsioni në lirinë e tubimit

ose asociimit?

x

Të dhënat

personale

A përfshin opsioni përpunimin e të

dhënave personale?

x

A janë të drejtat e individit për qasje,

korrigjim dhe kundërshtim të

garantuara?

x

A është e qartë dhe e mbrojtur mirë

mënyra në të cilën përpunohen të

dhënat personale?

x

Azili A ndikon ky opsioni në të drejtën për

azil?

x

Të drejtat

pronësore

A do të ndikohen të drejtat e

pronësisë?

x


52

A ndikon opsioni në lirinë për të bërë

biznes?

x

Trajtimi i

barabartë 16

A e mbron opsioni parimin e barazisë

para ligjit?

x I lartë I lartë Gabimet në përkthimin

e ligjeve e bëjnë më të

vështirë zbatimin e ligjit

nga gjykatësit dhe

gjykatat dhe reduktojnë

parashikimet në

kuadrin ligjor që mund

të çojë në trajtim të

pabarabartë të

qytetarëve që janë pjesë

e proceseve gjyqësore.

Me kornizë ligjore të

harmonizuar dhe

shumë-gjuhëshe, këto

gabime do të ndodhin

shumë më pak.

A ka gjasa që grupe të caktuara do të

dëmtohen në mënyrë direkte apo

indirekte nga diskriminimi (p.sh.

ndonjë diskriminim në bazë gjinore,

racore, ngjyre, etnie, opinioni politik

ose tjetër, moshe ose orientimi

seksual)?

x I Ulët I Ulët Në fakt do të ulet

vuajtja.

A ndikon opsioni në të drejtat e

personave me aftësi të kufizuara?

x

16 Barazia gjinore trajtohet në Vlerësimin e Ndikimit Gjinor


53

Të drejtat e

fëmijëve

A ndikon opsioni në të drejtat e

fëmijëve?

x

Administrata e

mirë

A do të bëhen procedurat

administrative më të komplikuara?

x

A ndikohet mënyra në të cilën

administrata merr vendime

(transparenca, afati procedural, e drejta

për qasje në një dosje, etj.)?

x I Ulët I Ulët Puna e njësisë do të jetë

transparente,

procedurat më të qarta

dhe dokumentet e

përkthyera do të jenë të

lehta për qasje nga të

gjitha institucionet

përmes një sistemi

online

Për të drejtën penale dhe ndëshkimet e

parashikuara: a ndikohen të drejtat e të

paditurit?

x I Lartë I Lartë Ekzistenca e një gabimi

gjuhësor në Ligjin Penal

mund të prodhojë një

trajtim apo vendim të

ndryshëm për të

akuzuarin, varësisht

nga gjuha në të cilën ai

flet ose në cilin version

gjuhësor gjyqtari

vendos të thirret.

A ndikohet qasja në drejtësi? x Lartë Lartë Përkthimet e dobëta

mund të çojnë në

dëmtime që pësojnë

qytetarët ose kompanitë

dhe në pasigurinë

ligjore në rastet


54

gjyqësore.