Konceptet e te mires, virtytit

Konceptet e teuml mireumls (el-hajr) virtytit (el-ihsan) dhe drejteumlsiseuml (el-adl) neuml Kurrsquoanin Fisnik

dhe raporti i tyre me ruajtjen e ambientit

DocDrHfz HajreDin HoxHa Doktor neuml Shkenca Kurrsquoanore dhe Tefsir

Fakulteti i parimeve teuml feseuml Islame

Universiteti islam Sulltan Sherif Ali Brunei darussalam

Peumlrktheu nga anglishtja Edin Q Lohja

Recensent Edin Q Lohja

2 Koncepti i seuml mireumls virtytit dhe drejteumlsiseuml neuml Kurrsquoanin Fisnik

Peumlrmbajtje Paratheumlniehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip2

Peumlrse ky studimhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip4

Pjesa e pareuml Koncepti i teuml mireumls (el-hajr)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip10

i) Meritat e tijhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip10

ii) Nocioni i veprave teuml mira (es-salihat) dhe dometheumlnia e tij12

iii) Raporti i el-hajr dhe es-salihat neuml ruajtjen e mjedisithellip15

Pjesa e dyteuml Virtyti (el-ihsan) - Meritat shpeumlblimi dhe raporti

i tij me ruajtjen e mjedisithelliphelliphelliphelliphelliphellip17

i) Meritat e tijhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip17

ii) Shpeumlrblimi i ihsanit dhe dometheumlnia e tijhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip22

Pjesa e treteuml Drejteumlsia (el-adl) - Meritat shpeumlrblimi dhe

raporti i saj me ruajtjen e mjedisithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip26

i) Meritat dhe shpeumlrblimi i sajhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip26

ii) Raporti i saj me ruajtjen e mjedisithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip32

Peumlrfundimhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip34

Bibliografihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip35


بسم اهللا الرمحن الرحيم

Neuml Emeumlr teuml Zotit Gjithmeumlshiruesit teuml PlotmeumlshirshmitP0F

1

Paratheumlnie

Teuml gjitha lavdet dhe faleumlnderimet janeuml peumlr Zotin Ne e madheumlrojmeuml Ateuml

dhe i keumlrkojmeuml ndihmeuml Keumlrkojmeuml meumlshireumln e Tij dhe synojmeuml strehim tek Ai nga e keqja e veteve tona dhe ulteumlsia e veprave tona Kushdo i udheumlzuar prej Tij nuk humbet kurreuml dhe keumldo qeuml Ai lejon teuml devijojeuml nuk do teuml gjejeuml udheumlzim Deumlshmoj se askush nuk ka teuml drejteuml teuml adhurohet peumlrveccedil Zotit qeuml nuk ka shok dhe deumlshmoj se Muhammedi eumlshteuml sheumlrbeumltori dhe i Deumlrguari i Tij Paqja dhe bekimet e Zotit qofshin mbi teuml e Familjen e tij si dhe Shoqeumlruesit e tij dhe mbi teuml gjitheuml ata qeuml i ndjekin me devotshmeumlri deri neuml Diteumln e Gjykimit

Lexues teuml dashur Kurrsquoani Fisnik eumlshteuml fjala e shpallur e fundit e Zotit teuml

Plotfuqisheumlm dhe burimi pareumlsor i besimit dhe veprimit teuml ccedildo muslimani Ai trajton tema lidhur me qeniet njereumlzore urtineuml doktrineumln ndeumlrveprimet ligjin etikeumln moralin marreumldheumlniet shoqeumlrore dhe ndeumlrkombeumltare por tema e tij themelore eumlshteuml raporti ndeumlrmjet Zotit dhe krijesave teuml Tij Njeumlkoheumlsisht ai ofron udheumlzime dhe meumlsime teuml detajuara peumlr njeuml shoqeumlri teuml drejteuml sjellje teuml duhur njereumlzore dhe njeuml sistem teuml drejteuml ekonomik

Profesor Sejjid Kutb thoteuml Sheriati peumlrfshin bindjet dhe koncepet

islame lidhur me cileumlsiteuml e Zotit natyreumln e jeteumls ccedilfareuml shteuml e dukshme dhe ccedilfareuml eumlshteuml e fshehur neuml teuml natyreumln e njeriut dhe marreumldheumlniet ndeumlrmjet keumltyre Neuml meumlnyreuml teuml ngjashme ai peumlrfshin ccedileumlshtjet politike shoqeumlrore dhe ekonomike si dhe parimet e tyre me qeumlllim qeuml ato teuml pasqyrojneuml neumlnshtrim teuml peumlrsosur veteumlm ndaj Zotit Ai peumlrfshin edhe ccedileumlshtje ligjore (qeuml sot quhet ldquoSheriatrdquo ndeumlrkoheuml qeuml kuptimi i veumlrteteuml i Sheriatit neuml Islam eumlshteuml shumeuml meuml i gjereuml) Ai merret me moralin edukateumln vlerat dhe standartet e shoqeumlriseuml sipas teuml teuml cilave maten personat veprat dhe ngjarjet Ai trajton gjithashtu me teuml gjitha aspektet e dijes artit dhe shkenceumls Neuml teuml gjitha keumlto nevojitet udheumlrreumlfimi i Zotit ashtu siccedil nevojitet ai neuml ccedileumlshtje ligjoreP1F

2

1 Ky studim eumlshteuml prezentue neuml seminarin ndeumlrkombeumltar me titull Islami dhe ruajtja e ambientit neuml Brunei me dateumln 0510 2010 2 Milestones-Meaacutelim fi Al Tariq ed A B El Mehri Birmigham Maktabah Publishers 2009 f 56


Islami eumlshteuml njeuml meumlnyreuml sistematike teuml jetuari dhe pret nga njereumlzit qeuml ta ruajneuml mjedisin peumlr njeuml seumleuml arsyesh Zoti i Madheumlrisheumlm thoteuml neuml Kurrsquoanin Fisnik

] 61[ هود ﴾ فيها واستـعمركم هو أنشأكم من األرض ﴿

Ai eumlshteuml qeuml ju ka beumlreuml nga toka e ju ka vendosur neuml teumlP2F

3P (Hud61)

Mjedisi eumlshteuml krijimi i Zotit Krijimi i keumlsaj toke dhe teuml gjitha burimeve natyrore teuml saj eumlshteuml shenjeuml e urtiseuml meumlshireumls dhe fuqiseuml seuml Tij Ndaj teuml kuptuarit e keumlsaj sheumlrben peumlr zhvillimin e veteumldijes njereumlzore dhe teuml Krijuesit teuml gjitheumlsiseuml Muslimaneumlt urdheumlrohen ta mbrojneuml dhe ruajneuml mjedisin dhe gjithccedilka qeuml i peumlrket Zotit teuml madheumlrisheumlm Duke vepruar keumlshtu ata mbrojneuml krijesat e Zotit teuml Cilin e madheumlron dhe lavdeumlron ccedildo gjeuml neuml keumlteuml univers Zoti Fuqiploteuml thoteuml

تـفقهون ال ولكنيسبح حبمده إال ومن فيهن وإن من شيء واألرض ﴿تسبح له السماوات السبع ]٤٤اإلسراء [نه كان حليما غفورا﴾ تسبيحهم إ

Shtateuml qiejt dhe tokadhe gjithccedilka neuml to e madheumlron Zotin ccedildo gjeuml e feston lavdineuml e Tij porse prapeuml ju nuk ua kuptoni atyre madheumlrimin e Tij Veumlrtet Ai eumlshteuml i Duruesheumlm Shumeumlfaleumls (el-Isra 44)

Sistemi i jeteumls neuml Islam mbeumlshtetet neuml konceptin e seuml mireumls (el-hajr) Prandaj pritet qeuml Islami ta mbrojeuml mjedisin me teuml kuptuar se njeuml mbrojtje e tilleuml eumlshteuml e mireuml neuml vetvete Kurrsquoani thoteuml

رامن يـعمل مثـقال ذرة ف ﴿ ]8-٧الزلزلة ﴾[ يـره شراومن يـعمل مثـقال ذرة يـره خيـ

ldquoKushdo qeuml beumln mireuml sa pesha e njeuml theumlrmije do ta shoheuml Dhe kushdo qeuml beumln keq sa pesha e njeuml theumlrmije do ta shoheuml (el-Zelzele 7- 8)

Njeuml tjeteumlr ccedileumlshtje me reumlndeumlsi eumlshteuml se teuml gjitha raportet ndeumlrnjereumlzore neuml Islam duhen mbeumlshtetur neuml konceptin i drejteumlsiseuml (el-adl) dhe virtytit (el-ihsan) e jo neuml fitimin material ose ekonomik Kurrsquoani e thekson fuqimisht keumlteuml koncept neuml vargun

3 Prof Kutb shkruan neuml Tefsirin e tij hellipKjo i referohet prejardhjes seuml raceumls njereumlzore si dhe faktit se ccedildo qenie njereumlzore varet nga ushqimi qeuml merr nga toka nga elementet e disponueshme neuml teuml peumlr rritjen e tij Megjitheuml keumlteuml prejardhje ata vihen kujdestareuml teuml tokeumls dhe marrin detyreumln e ndeumlrtimit teuml sajhellip In the Shade of the Quran Birmigham Maktabah Publishers 2009 Vol 9 p 224


حسان بالعدل ﴿إن الله يأمر ]90﴾[النحل واإل

ldquoZoti urdheumlron drejteumlsi dhe mireumlsirdquo (en-Nahl 90)

In Islam nga njereumlzit pritet qeuml ta mbrojneuml mjedisin sepse asnjeuml krijeseuml tjeteumlr nuk eumlshteuml e afteuml peumlr njeuml detyreuml teuml tilleuml Njereumlzit janeuml qeniet e vetme teuml cileumlve Zoti ua ka besuar peumlrgjegjeumlsineuml e kujdesjes peumlr tokeumln Zoti i Madheumlrisheumlm thoteuml

ها ومحلها اإل عرضنا﴿ إنا نسان األمانة على السماوات واألرض واجلبال فأبـني أن حيملنـها وأشفقن منـ ]72ألحزاب [اإنه كان ظلوما جهوال﴾

Ne ua ofruam amanetin qiejve Tokeumls dhe maleve por ato nuk pranuan ta marrin peumlrsipeumlr dhe u frikeumlsuan ta pranojneuml ateuml kurse njeriu e pranoi Me teuml veumlrteteuml njeriu u tregua i padrejteuml me veten dhe i paditur (peumlr pasojat e keumlsaj peumlrgjegjeumlsie) (el-Ahzab 72)

Ky amanet shihet nga Islami si aq i reumlndeuml dhe i veumlshtireuml saqeuml asnjeuml krijeseuml tjeteumlr nuk e mori peumlrsipeumlr Ky punim do teuml hedheuml driteuml mbi ruajtjen e mjedisit nga keumlndveumlshtrimi kurrsquoanor duke iu referuar parimeve teuml lartpeumlrmendura kurrsquoanore qeuml lidhen drejtpeumlrseumldrejti me ruajtjen e krijimit teuml Zotit

Peumlrse ky studim

Dijetareumlt kaneuml veumlrejtur se peumlrgjateuml viteve mjedisi yneuml po peumlrballet me njeuml keumlrceumlnim teuml pazakonteuml Lumejteuml janeuml ndotur me kimikate dhe leumlndeuml toksike pyjet po zhduken me njeuml riteumlm alarmues qeuml sjell njeuml degradim mjedisor teuml tmerrsheumlm Barazpesha neuml oksigjen dhe ujeuml e mjedisit e cila eumlshteuml tejet e reumlndeumlsishme peumlr teuml ruajtur jeteumln e qyteteumlrimit mbi tokeuml po humbet Qindra miliona dollareuml janeuml shpenzuar neuml nisma teuml ndryshme teuml ndeumlrmarra neuml konferenca dhe seminare kombeumltare dhe ndeumlrmkombeumltare siccedil u pa meuml 2009 neuml Bruksel Pas diskutimeve teuml gjata pjeseumlmarreumlsit nuk arriteumln asnjeuml peumlrfundim Ata nuk ishin neuml gjendje teuml gjenin meumlnyra teuml peumlrbashkeumlta peumlr trsquoi mbrojtur njereumlzit nga pasojat e ngrohjes globale mbi mjedisin toneuml teuml peumlrbashkeumlt

Prof Sejjid Kutb shkruan Koncepti islam i gjitheumlsiseuml e peumlrkufizon raportin e njeriut me pjeseumln tjeteumlr teuml universit dhe Krijuesin e tij Tema e tij kryesore eumlshteuml natyra e njeriut dhe vendi i tij neuml gjitheumlsi qeumlllimi i jeteumls seuml tij funksioni i tij dhe vlera e veumlrteteuml e jeteumls seuml tij Teuml gjitha keumlto peumlrfshihen neuml


konceptin islam i cili nuk eumlshteuml thjesht njeuml ide abstrakte por njeuml forceuml gjalluese motivuese qeuml ndikon emocionet dhe veprimet e njeriut P3F

4

Keumlshtu peumlrpara se trsquou drejtohemi vargjeve kurrsquoanore si dhe meumlsimeve dhe koncepteve sakrale teuml tij peumlr teuml gjetur udheumlzimet dhe zgjidhjet e duhura peumlr ruajtjen e mjedisit do teuml deumlshiroja teuml cek disa ccedileumlshtje bashkeumlkohore filozofike dhe shkencore qeuml e kaneuml mjeruar jeteumln e njereumlzimit me teoriteuml e tyre teuml sajuara qeuml e kaneuml shqitur jeteumln toneuml nga meumlsimet islame Ndarja mes feseuml dhe jeteumls njereumlzore quhet deizeumlm Ai peumlrkufizohet nga dijetareumlt si meuml poshteuml

ldquoDeizmi eumlshteuml pikeumlpamja se feja e veumlrteteuml eumlshteuml feja natyraliste Shumica e deisteumlve e kaneuml flakur feneuml e shpallur si trillim Zoti deumlshiron qeuml krijesat e Tij teuml jeneuml teuml lumtua dhe ka urdheumlruar virtytin si mjetin peumlr arritjen e keumlsaj Keumlshtu qeuml shpeumltimi nuk mund teuml varet nga ndonjeuml shpallje e veccedilanteuml Feja e veumlrteteuml eumlshteuml shprehje e njeuml natyre universale njereumlzore thelbi i teuml cileumls eumlshteuml i njeumljteuml neuml teuml gjitha koheumlrat dhe vendet Traditat fetare si Krishteumlrimi dhe Islami burojneuml nga lehteumlbesimi tirania politike dhe afteumlsia e klerit teuml cilat e shthurin arsyen dhe e ndotin feneuml natyraliste Deizmi eumlshteuml kryesisht njeuml dukuri e shekujve XVII dhe XVIII i cili spikati meuml shumeuml neuml Angli Ndeumlr deisteumlt meuml teuml njohur anglezeuml ishin John Toland (1670-1722) Anthony Collins (1676-1729) dhe Mathew Tindal (1657-1733) Nga fundi i shekullit XVIII ky term filloi teuml neumlnkuptonte besimin neuml njeuml ldquoZot munguesrdquo qeuml e krijon boteumln vendos ligjet e saj pastaj ia leuml ateuml vetvetesrdquoP4F

5

Valeumlt e koheumls moderne neuml Evropeuml neuml fillim teuml shekullit XVIII si dhe pioniereumlt e iluminizmit filozofik i kaneuml ndareuml meumlsimet hyjnore nga jeta joneuml duke u varur neuml koncepte racionalisteP5F

6P Kjo leumlvizje pati efektin e saj negativ

ndaj jeteumls socio-fetare Ajo solli ideneuml e sekularizmit qeuml i ndan meumlsimet Hyjnore teuml feseuml nga teuml gjitha aspektet e jeteumls toneuml Ky i kuptuar i shtrembeumlr i filozofiseuml seuml jeteumls neuml keumlteuml gjitheumlsi pa meumlsime Hyjnore ccediloi neuml zhvillimin e sistemeve teuml sajuara nga njeriu me teuml metat e tyre

Studiuesit kaneuml veumlneuml neuml pah se ldquoQasja mbizoteumlruese evropiane para Iluminizmit ndaj politikeumls dhe feseuml theksonte epeumlrsineuml hierarkike teuml autoritetit fetar mbinatyror Ajo i peumlrmbahej shpalljes hyjnore dhe traditeumls Kisheumls dhe autoritetit klerik Monarkia dhe institucionet politike buronin dhe e merrnin legjitimitetin duke iu referuar autoritetit mbinatyror dhe fetar Mbeumlshteteumlsit e

4 Qutb Milestones p 56 5 Audi Robert The Cambridge Dictionary of Philosophy Cambridge University Press 1995 p 188

6 See The Slogan Back to the Quran and Sunnah - A Comparative study of the responses of Hasan Hanafi ndash Abid Al Jabiri and Nurcholish Madjid - A PhD dissertation eumlritten by Yudia Eumlahyudi The Institute of Islamic Studies McGill University Montreal Canada 2002 pg 20-50


Iluminizmit e flakeumln keumlteuml qasje nda politikeumls dhe feseuml duke mbeumlshtetur arsyen dhe natyreumln jo sfereumln mbinatyrore si burim pareumlsor Ata theksuan arsyetimin kritik ligjet e natyreumls objektivitetin dhe universalitetin boteumlkuptimin shkencor progresin teuml drejtat e natyrshme lirineuml dhe barazineuml dobineuml toleranceumln dhe ccedillirimin nga bestytniteuml iracionaliteti dhe teuml varurit nga forma teuml tjera teuml autoritetit teuml jashteumlmrdquoP6F

7

Po ashtu analisteuml muslimaneuml kaneuml veumlneuml neuml dukje se ldquoCcedilarja mes shpirteumlrores dhe lsquoshkencoresrsquo u importua neuml mendjen dhe tokeumln muslimane me futjen e kultureumls materiale industriale Kjo pati njeuml efekt deumlrrmues mi kultureumln vendase dhe mjedisin Si vlerat isalme ashtu edhe ato industriale duhen rihetuar peumlr teuml nxjerreuml prej tyre njeuml sistem vlerash qeuml u peumlrshtatet qenieve njereumlzore pa kundeumlrshtuar bazeumln e Islamit (Kurrsquoanin dhe Sunnetin) si dhe elementet mjedisore qeuml ai mbeumlshtet Masa e njereumlzve neuml boteumln muslimane po peumlrjeton dukurineuml mbareumlboteumlrore teuml lsquokeumlrkimit teuml rreumlnjeumlve fetarersquo qeuml mund teuml peumlrdoret peumlr zgjidhjen e jo peumlr krijimin e problemeve

Zgjidhja e propozuar eumlshteuml kthimi P7F

8P neuml raportin tradicional mes njereumlzve

dhe tokeumls si dhe njereumlzve dhe elementeve teuml tjera teuml ekosistemit dhe ndofta meuml thelbeumlsisht mes veteuml njereumlzveP8F

9P

Analisteuml teuml tjereuml muslimaneuml thoneuml ldquoShumeuml studiues moderneuml ia veumlneuml fajin themelit filozofik teuml mendimit modern Peumlr shembull Sterling (1990) mendon se problemi mbareumlboteumlror nisi peumlr shkak teuml eklipsit teuml boteumlkuptimit teuml hersheumlm teuml Krishteumlrimit mesjetar Ky eklips ndodhi kur Kisha nuk arriti teuml ofronte meuml njeuml keumlndveumlshtrim intelektual paralel ndaj mendimtareumlve si Galileo Bacon Descartes dhe Neeumlton Boteumlkutimi i ri sekular u beuml materialist pa i pranuar fare koncepte teuml tilla si vlera shpirti ndjenja emcionet intuita dhe qeumlllimet e brendeumlsishmeP9F

10P Qeumldnrimi islami ndaj

mjedisit nuk kufizohet thjesht te prania e Zotit kudo por edhe tek peumlrmasat e meumlposhtme Duke iu neumlnshtruar Zotit Islami shtron themelin e raportit mes

7 Wuthnow Robert The Encyclopedia of Politics and Religion Rutledge United Kingdom London

1998 pg 233-234 8 See also The Slogan Back to the Quran and Sunnah- A Comparative study of the responses of Hasan Hanafi ndash Abid Al Jabiri and Nurcholish Madjid - A PhD thesis eumlritten by Yudia Eumlahyudi The Institut of Islamic Studies McGill University Montreal Canada 2002 pg 20-50 9 Refer to Nasr SH (1978) Islamic Cosmological Doctrines (London Thames and Hudson) Also see httpwwwlampacuktrsstaffgallerymail_paperhtml broeumlsed 25122009 10 See also Juan de Segovia and Western Perspectives on Islam in the Fifteenth Century A PhD dissertation eumlritten by Anne Marie Wolf University of Minnesota 2003 pg36-80


qenieve teuml fundme njereumlzore dhe Hyjniseuml sekulares dhe sakralesP10F

11P

Gjateuml keumlrkimeve teuml mia peumlr keumlteuml temeuml ndesha njeuml trajteseuml teuml reumlndeumlsishme teuml Dr Kareem Ghoneim i cili mrsquou duku shumeuml i dobisheumlm nga pikeumlpamja islame dhe ndaj po e citoj Ai shkruan

ldquoSipas shkenceumltareumlve dhe filozofeumlve P11F

12P njeriu konsiderohet si faktori

kryesor neuml prishjen e barazpesheumls natyrore teuml gjitheumlsiseuml Njeriu ndeumlrhyn me ose pa dashje neuml ekosistemet e tokeumls duke ia prishur rendin e peumlrsosur dhe renditjen e peumlrpikteuml Rreziqe teuml reumlnda shfaqen neuml ndotjen e ajrit ujit dheut hapeumlsireumls dhe teuml tjereumlve si dhe shfryteumlzimi i paarsyesheumlm i burimeve mjedisore dhe shpeumlrndarja e pabarabarteuml e vendbanimeve njereumlzore Teuml gjitha keumlto kaneuml sjelleuml probleme teuml ndryshme Prisheumlsit e tokeumls qofshin mohues teuml Zotit ushtrues teuml padrejteumlsiseuml ose kundeumlrshtues teuml ligjeve universale peumlrmenden neuml vargjet e meumlposhtme kurrsquoanore

نـيا ويشهد الله على ما يف قـلبه وهو ألد اخلصام وإذا تـوىل يـعجبك ﴿ ومن الناس من قـوله يف احلياة الد ]٢٠٥- 204[البقرةوالنسل والله ال حيب الفساد﴾ احلرث سعى يف األرض ليـفسد فيها ويـهلك

Ka ndonjeuml njeri (hipokrit) fjaleumlt e teuml cilit neuml jeteumln e keumlsaj bote ta beumljneuml qejfin dhe qeuml betohet neuml Allahun peumlr ateuml qeuml mban neuml zemeumlr por qeuml neuml teuml veumlrteteuml eumlshteuml kundeumlrshtari (yt) meuml i betuar E kur largohet peumlrpiqet teuml beumljeuml teuml keumlqija neuml tokeuml duke shkateumlrruar teuml mbjellat dhe bageumltineuml Por Allahu nuk e do shkateumlrrimin (el-Bekareh 204 -205)

Egoizmi dhe agresioni e ka mposhtur njereumlziminP12F

13P dhe ata janeuml kthyer neuml

prisheumls teuml tokeumls atmosfereumls dhe hapeumlsireumls praneuml Tokeumls Zoti thoteuml

﴾يف البـر والبحر مبا كسبت أيدي الناس ليذيقهم بـعض الذي عملوا لعلهم يـرجعون الفساد ﴿ظهر ]٤١الروم [

ldquoShkateumlrrimi neuml tokeuml dhe neuml det eumlshteuml shfaqur si pasojeuml e puneumlve teuml keumlqija teuml njereumlzve keumlshtu qeuml (Allahu) do trsquoi beumljeuml ldquoteuml shijojneumlrdquo pjeseuml nga ajo qeuml kaneuml punuar me qeumlllim qeuml ata teuml kthehen (neuml peumlrmireumlsim)rdquo (er-Rum 41)

11 Mawil Izzi Dien Journal of Beliefs amp Values No 1 1997 Carfax University of Wales Lampeter pp 70-85 12 See also Beaumont P Blake GH amp Eumlag staff JM (1978) The Middle East A Geographical study (London Wiley) pp 130-145 13 Izzdien Dien M (1990) Islamic environmental ethics law and society in JR Engel amp JG Engel (eds) Ethics of Environment and Development pp189-198 (London Belhaven) For more details about these issues refer also to httpwwwcaptivemindsorgenvecom browsed 20102010


Kjo eumlshteuml krejteumlsisht e veumlrteteuml Bota eumlshteuml beumlreuml peumlr shumeuml njereumlz njeuml rast i arteuml peumlr teuml rritur pasurineuml keumlnaqeumlsineuml dhe luksin e tyre duke shpeumlrdoruar krijimin e Zotit dhe urtineuml peumlr teuml cileumln eumlshteuml krijuar kjo gjitheumlsi Kjo mbrojtje e mjedisit e ka humbur besueshmeumlrineuml dhe dometheumlnien e saj nga seminare dhe konferenca ndeumlrkombeumltare teuml padobishme Njereumlzit nuk janeuml ndeumlrgjegjeumlsuar akoma dhe nuk ka shumeuml shpreseuml peumlr peumlrmireumlsim Mesa duket njereumlz teuml ccedildo feje race dhe etnie duhet trsquoi drejtohen thirrjes seuml tyre shpirteumlrore peumlr ta ndalur keumlteuml prapeumlsi dhe shfryteumlzimin negativ teuml mjedisitP13F

14P

Neuml librin e tij peumlr reumlndeumlsineuml e mjedisit dhe konceptet islame teuml jeteumls Prof Muhammad Abdullah Suhaim shkruan Kur shihni tokeumln dhe meumlnyreumln se si eumlshteuml krijuar do teuml veumlreni se ajo peumlrbeumln ndeumlr shenjat meuml teuml meumldha teuml Krijuesit teuml saj Zoti e ka beumlreuml vendprehje dhe shtrat duke ua neumlnshtruar sheumlrbeumltoreumlve teuml Tij Ai u siguron prej saj furnizimin mbajtjen dhe burimet e jeteseumls duke krijuar mbi teuml rrugeuml dhe shtigje peumlr teuml peumlrmbushur nevojat e tyre Ai e ka fiksuar fort me male teuml cilat i ka beumlreuml si shtylla peumlr ta mbrojtur tokeumln nga dridhjet Ai e shtron ateuml e zgjat ateuml dhe e shtrin duke e beumlreuml marreumlse peumlr teuml vdekurit neuml brendeumlsineuml e saj Syprina e saj eumlshteuml vendqeumlndrim peumlr gjallesat ndeumlrsa brendeumlsia e saj vendprehje peumlr teuml vdekurit

Pastaj veumlreni orbiteumln e saj rret diellit heumlneumln yjet dhe zodiakeumlt dhe shikoni se si sillet rrotull boshtit teuml vet deri neuml fund teuml koheumls neuml keumlteuml renditje teuml duhur dhe shikoni ndryshimet neuml nateuml diteuml nxehteumlsi dhe ftohteumlsi qeuml vijneuml nga keumlto leumlvizje teuml mrekullueshme si dhe peumlrfitimet qeuml sjellin peumlr teuml gjitha llojet e kafsheumlve dhe bimeumlve si dhe gjitheuml ccedilfareuml ekziston mbi tokeuml Pastaj thellohuni rreth krijimit teuml qiellit dhe veumlrejeni prapeuml do teuml shihni se eumlshteuml ndeumlr shenjat meuml teuml meumldha teuml Zotit neuml larteumlsi gjereumlsi dhe qeumlndrueshmeumlri Nuk ka shtylleuml neumln teuml dhe mbajteumls mbi teuml por ajo mbahet nga fuqia e pafundme e Zotit qeuml i mban qiejt dhe tokeumln pa kolapsuar

Kur veumlreni gjitheumlsineuml peumlrbeumlrja e pjeseumlve teuml saj eumlshteuml neuml renditjen meuml teuml mireuml ccedilka tregon gjithfuqineuml e peumlrsosur teuml Krijuesit teuml tyre dhe dijen urtineuml dhe mireumlsineuml e Tij teuml ploteuml do teuml konkludoni se ajo eumlshteuml si njeuml ndeumlrteseuml e lartuar ku teuml gjitha keumlrkesat janeuml siguruar qeuml meuml pareuml Qielli eumlshteuml ngritur me ccedilatineuml e vet mbi teuml toka eumlshteuml beumlreuml si vendprehje dhe qilim peumlr banoreumlt e saj dielli dhe heumlna janeuml si llampa qeuml ndriccedilojneuml tokeumln neumlrsa yjet janeuml pishtareuml dhe stoli teuml tij qeuml orientojneuml udheumltareumlt neuml shtigjet e tyre neumlpeumlr boteuml Xhevahireumlt dhe mineralet e fshehura neuml tokeuml si thesare teuml pregatitura janeuml beumlreuml teuml gjitha peumlr qeumlllimet qeuml u shkojneuml meuml peumlr shtat Teuml gjitha llojet e bimeumlve dhe

14 See Islamism and the Quest for Alternative Modernities a PhD dissertation by Bahrooz Ghamari- Tabrizi Santa Cruz -University of California June 1998 ff 21-36


kafsheumlve peumlrgatiten peumlr ateuml qeuml ato janeuml meuml teuml mira Disa kafsheuml janeuml teuml peumlrshtatshme peumlr nisje disa peumlr qumeumlsht disa peumlr ushqim e disa peumlr rojeuml Dhe Ai e ka beumlreuml njeriun kontrolluesin e tyre sinjeumlmbret teuml autorizuar mbi toP14F

15

Meqeneumlse tema e keumltij punimi meret me parimet hyjnore se si teuml ruhet ky mjedis i mrekulluesheumlm Zoti i madheumlrisheuml na ka ftuar trsquoi drejtohemi Librit teuml Tij fameumllarteuml Kurrsquoanit Fisnik dhe Sunnetit teuml teuml Deumlrguarit teuml Tij peumlr teuml keumlrkuar zgjidhje konkrete peumlr krizeumln e tanishme mjedisore neuml nivel lokal dhe global Zoti Fuqiploteuml thoteuml

ذا القرآن يـهدي ﴿ ر المؤمنني الذين يـعملون هي لليت إن ه الصاحلات أن هلم أجرا أقـوم ويـبش ]9اإلسراء ﴾[كبريا

Neuml teuml veumlrteteuml ky Kuran udheumlzon drejt asaj qeuml eumlshteuml meuml e mira dhe u jep lajmin e geumlzuar besimtareumlve qeuml beumljneuml vepra teuml mira se ata do teuml keneuml shpeumlrblim teuml madh (el-Israrsquo9)

Neuml krereumlt vijues do teuml hedhim driteuml mbi disa ajete teuml Kurrsquoanit peumlr teuml shikuar vlerat e tij shpirteumlrore shoqeumlrore dhe etike

15 as-Suhaym Muhammad bin Abdullaah IslamIts Foundations And Concepts tr Abdur-Raafi Adeeumlale Imaam Muslim World League Al-Madinah Al-Munawwarah


Pjesa e pareuml Koncepti i seuml mireumls (el-hajr) neuml Kuran

i) Meritat e tij

Ajetet e meumlposhtme na tregojneuml qarteuml dometheumlnien ndikimin dhe meritat e veprave teuml mira teuml njereumlzve ndaj njeumlri tjetrit neuml shoqeumlri pavareumlsisht nga prapavija e tyre fetare etnike dhe racore Keumlto ajete hyjnore tregojneuml qarteuml thirrjen e Krijuesit toneuml peumlr teuml shpejtuar neuml ccedildo vepeumlr teuml mireuml dhe peumlr teuml ndaluar teuml keqen dhe teuml ndaluareumln Zoti meumlshireumlploteuml peumlrshkruan neuml shumeuml vende neuml Librin e Tij fisnik veccediloriteuml e teuml deumlrguarve teuml Tij dhe i theumlrret besimtareumlt qeuml teuml ndjekin gjurmeumlt e tyre

رات وهم هلا سابقون ﴿ -1 ]61[ املؤمنون﴾ أولئك يسارعون يف اخليـAta nxitojneuml teuml beumljneuml vepra teuml mira dhe peumlr keumlto puneuml janeuml teuml pareumlt (el-Mursquominun 61)

ر لعلكم تـفلحون يا أيـها الذين آمنوا اركعوا واسجدوا واعبدوا ربكم ﴿ -2 ﴾ وافـعلوا اخليـ ]77احلج[

O besimtareuml Peumlrkuluni dhe peumlruluni neuml sexhde (para Allahut) Adhuroni Zotin tuaj dhe beumlni vepra teuml mira peumlr teuml arritur shpeumltimin (el-Haxhxh 77)

هون عن المنكر وأولئك ﴿ -3 هم ولتكن منكم أمة يدعون إىل اخلري ويأمرون بالمعروف ويـنـ

]104[ آل عمران ﴾المفلحون Le teuml daleuml prej jush njeuml grup qeuml teuml theumlrraseuml peumlr neuml mireumlsi teuml urdheumlrojeuml peumlr vepra teuml mira e teuml ndalojeuml prej veprave teuml sheumlmtuara Keumlta njereumlz do teuml jeneuml teuml shpeumltuarit (Al-i Imran 104)

يعا إن الله على كل شيء قدير﴾ -4 رات أين ما تكونوا يأت بكم الله مج ﴿ فاستبقوا اخليـ ]148البقرة[

hellip Ccedildokush ka njeuml drejtim nga i cili kthehet Pra beumlni gareuml me njeumlri-tjetrin peumlr puneuml teuml mira Kudo qeuml teuml gjendeni Allahu do trsquoju mbledheuml teuml gjitheumlve Ai eumlshteuml i Fuqisheumlm peumlr ccedildo gjeuml (el-Bekare 148)


رات وإقام -5 نا إليهم فعل اخليـ الصالة وإيتاء الزكاة وكانوا لنا عابدين ﴾ [ ﴿ وأوحيـ ]73األنبياء

hellip Ne i beumlmeuml ata udheumlheqeumls qeuml udheumlzonin sipas urdhrit Toneuml dhe i frymeumlzuam qeuml teuml beumlnin vepra teuml mira teuml kryenin faljet dhe teuml jepnin zeqatin dhe ata veteumlm Ne na adhuruan (el-Enbijarsquo 73)

رات وأول -6 هون عن المنكر ويسارعون يف اخليـ ئك من ﴿ ويأمرون بالمعروف ويـنـ ]114عمرانآل [الصاحلني﴾

hellip Ata besojneuml Allahun dhe Diteumln e Kiametit e urdheumlrojneuml teuml mireumln e ndalojneuml teuml keqen dhe nxitojneuml peumlr teuml beumlreuml puneuml teuml mira Keumlta janeuml ndeumlr teuml drejteumlt (Al-i Imran 114)

رات ويدعونـنا رغبا ورهبا وكانوا لنا خاشعني﴾ [ -7 ﴿ إنـهم كانوا يسارعون يف اخليـ ]90األنبياء

These (three) eumlere ever quick in emulation in good eumlorks they used to call on Us eumlith love and reverence and humble themselves before Us (el-Enbijarsquo 90)

نا من عبادنا -8 هم ﴿مث أورثـنا الكتاب الذين اصطفيـ هم مقتصد ومنـ هم ظامل لنـفسه ومنـ فمنـلك هو الفضل الكبري﴾ [ فاطرسابق رات بإذن الله ذ ]32باخليـ

Pastaj Ne ua dhameuml Librin robeumlrve Taneuml teuml zgjedhur (nga ndjekeumlsit e Muhamedit as) Disa prej tyre i beumljneuml deumlm vetes (duke beumlreuml vepra teuml ndaluara) disa janeuml neuml rrugeuml teuml mesme (duke kryer detyrimet dhe duke shmangur teuml ndaluarat) ndeumlrsa disa me lejen e Allahut shkojneuml peumlrpara me teuml mira (peumlrtej detyrimeve) kjo eumlshteuml dhuntia e madhe (Fatir 32)

رات إىل الله ﴿ ولو شاء الله جلعلكم أمة واحدة ولكن -9 لوكم يف ما آتاكم فاستبقوا اخليـ ليبـيعا فـيـنبئكم مبا كنتم فيه ختتلفون﴾ [ املائدة ]48مرجعكم مج

Sikur teuml donte Allahu do trsquoju kishte beumlreuml njeuml popull teuml veteumlm por Ai keumlrkon qeuml trsquoju provojeuml neuml ateuml qeuml ju ka dheumlneuml andaj beumlni gara peumlr puneuml teuml mira Teuml gjitheuml do teuml ktheheni te Allahu e Ai do trsquoju lajmeumlrojeuml peumlr ccedileumlshtjet rreth teuml cilave kishit kundeumlrshtirdquo (el-Marsquoide 48)


Siccedil pameuml Zoti Fuqiploteuml na ka beumlreuml thirrje teuml peumlrpiqemi dhe

garojmeuml neuml vepra teuml mira peumlr teuml arritur vlera teuml larta morale Lidhur me keumlteuml mufesireumlt kaneuml theksuar se termi drejteumlsishmeumlri (es-salihat) eumlshteuml njeuml tjeteumlr nocion qeuml lidhet ngusht me konceptin e teuml mireumls (el-hajr ose el-hajrat) neuml Kurrsquoan Prandaj eumlshteuml e arsyeshme neuml keumlteuml rast qeuml trsquou drejtohemi disa ajeteve teuml tjera qeuml lidhen me veprat e mira (es-salihat) peumlr teuml pareuml raportin e tyre teuml drejtpeumlrdrejteuml dhe impaktin neuml jeteumln toneuml

ii) Nocioni i veprave teuml mira (es-salihat) dhe dometheumlnia e tij

Prof Ahmed Sheuki el-Fangari eumlshteuml i mendimit se Islami dallon nga feteuml e tjera neuml ateuml qeuml ai merret si me keumlteuml jeteuml

ashtu dhe me tjetreumln Ai eumlshteuml feja e vetme qeuml ka ndeumlrtuar njeuml shtet dhe njeuml shoqeumlri mbi tokeuml Keumlsisoj teuml gjitha udhzimet peumlr administrimin e njeuml shoqeumlrie teuml tilleuml zbriteumln drejtpeumlrseumldrejti nga qielli Disa kaneuml teuml beumljneuml me sistemin sundues disa me ndeumlrveprimet shoqeumlrore dhe ekonomike krahas regjimit higjenik Qeumlllimi i regjimit higjenik neuml Islam eumlshteuml krijimi i njeuml bashkeumlsie teuml sheumlndetshe dhe imune ndaj seumlmundjeve infektuese dhe njeuml individi teuml sheumlndetsheumlm (neuml trup dhe mendje) i cili eumlshteuml i afteuml teuml kuptojeuml dhe zbatojeuml mesazhin e Zotit dhe trsquoia peumlrcjelleuml ateuml krejt boteumlsP15F

16P

Ajetet e meumlposhtme nga Kurrsquoani Fisnik shpalosin qarteuml shpeumlrblimin e madh qeuml ka pregatitur Zoti i Madheumlrisheumlm peumlr sheumlrbeumltoreumlt e Tij neumlse i peumlrmbushin urdhrat e Tij dhe kryejneuml vepra teuml mira Ka njeuml lidhje teuml ngushteuml mes tyre Teuml dyja terminologjiteuml duhen kuptuar si njeuml koncept i ploteuml si njeuml trup ato ploteumlsojneuml njeumlra tjetreumln Peumlr teuml tilleumlt do teuml keteuml njeuml lumturi begati shpeumlrblim i padyshimteuml falje furnizim geumlzim Ata janeuml meuml teuml mireumlt e teuml gjitha krijesave etj Zoti Meumlshireumlploteuml thoteuml

] 29﴿الذين آمنوا وعملوا الصاحلات طوىب هلم وحسن مآب ﴾ [ الرعد -1 Peumlr ata qeuml besojneuml dhe beumljneuml vepra teuml mira ka ccedildo mireumlsi dhe vendbanim teuml mrekulluesheumlm (al-Rarsquod 29) 16See Sterling SR (1990) Toeumlards an Ecological World view in JREngel amp JG Engel (eds) Ethics of Environment and Development pp 77-96 (London Belhaven) Po ashtu shih wwwislamsetcomhipAl-Fangaryhtml6 browsed 01012010


] 8﴿إن الذين آمنوا وعملوا الصاحلات هلم جنات النعيم ﴾ [لقمان -2 Me teuml veumlrteteuml ata qeuml besojneuml dhe beumljneuml vepra teuml mira do teuml gjenden neuml kopshtet e dhuntiseumlhellip (Lukman 8)

ر ممنون﴾ [فصلت -3 ] 8﴿إن الذين آمنوا وعملوا الصاحلات هلم أجر غيـNdeumlrsa ata qeuml besojneuml dhe beumljneuml vepra teuml mira sigurisht qeuml do teuml keneuml shpeumlrblim teuml pandeumlrprereuml (Fussilet 8)

] 50الذين آمنوا وعملوا الصاحلات هلم مغفرة ورزق كرمي ﴾ [ احلج﴿ -4Peumlr ata qeuml besojneuml dhe beumljneuml vepra teuml mira ka falje e dhunti fisnike (el-Haxhxh 50)

] 15﴿فأما الذين آمنوا وعملوا الصاحلات فـهم يف روضة حيبـرون﴾ [الروم -5

Ata qeuml kaneuml besuar dhe kaneuml beumlreuml vepra teuml mira do teuml geumlzojneuml neuml kopshtin e Xhenetit (er-Rum 15)

ر الربية ﴾ [البينة -6 ] 7﴿إن الذين آمنوا وعملوا الصاحلات أولئك هم خيـ

Pa dyshim ata qeuml besojneuml dhe punojneuml vepra teuml mira - pikeumlrisht ata janeuml krijesat meuml teuml mira (el-Bejineh 7)

] 96﴿إن الذين آمنوا وعملوا الصاحلات سيجعل هلم الرمحن ودا﴾ [مرمي -7Neuml teuml veumlrteteuml atyre qeuml besojneuml dhe beumljneuml vepra teuml mira i Gjitheumlmeumlshirshmi do trsquou dhurojeuml dashuri (Merjem 96)

] 75﴿ومن يأته مؤمنا قد عمل الصاحلات فأولئك هلم الدرجات العلى﴾ [طه -8

Ndeumlrsa kush paraqitet tek Ai si besimtar e qeuml ka beumlreuml vepra teuml mira do teuml ngrihet neuml shkalleuml teuml larta (Taha 75)

] 107﴿إن الذين آمنوا وعملوا الصاحلات كانت هلم جنات الفردوس نـزال﴾ [الكهف -9

Veumlrtet ata qeuml besojneuml dhe beumljneuml vepra teuml mira do teuml keneuml peumlr banesa kopshtet e Firdeusit (el-Kahf 107)


الصاحلات إنا ال نضيع أجر من أحسن عمال ﴾ [ ﴿إن الذين آمنوا وعملوا -10 ]30الكهف

Sa peumlr ata qeuml besojneuml dhe beumljneuml vepra teuml mira sigurisht qeuml Ne nuk do trsquoua humbim shpeumlrblimin puneumlmireumlve

(el-Kahf 30)

[ هم فيها خالدون﴾ أصحاب اجلنة ﴿والذين آمنوا وعملوا الصاحلات أولئك -11 ] 82البقرة

Kurse ata qeuml besojneuml e beumljneuml vepra teuml mira do teuml jeneuml banoreuml teuml Xhenetit ku do teuml qeumlndrojneuml peumlrgjithmoneuml (el-Bekare 82)

لسعيه وإنا له كاتبون ﴾ [ األنبياء ﴿فمن يـعمل من الصاحلات وهو مؤمن فال كفران -12

94[ Atij qeuml beumln vepra teuml mira dhe eumlshteuml besimtar peumlrpjekja nuk do trsquoi mohohet Dhe keumlteuml Ne ia sheumlnojmeuml atij (el-Enbijarsquo 94)

أجورهم والله ال حيب ﴿وأما الذين آمنوا وعملوا الصاحلات فـيـوفيهم -13

]57[آل عمران الظالمني﴾Ndeumlrsa atyre qeuml besojneuml dhe punojneuml vepra teuml mira Zoti do trsquou japeuml shpeumlrblimin e merituar Allahu nuk i do puneumlmbrapshteumlt (Al-i Imran 57)

﴿أم جنعل الذين آمنوا وعملوا الصاحلات كالمفسدين يف األرض أم جنعل المتقني -14 ] 28كالفجار﴾ [ص

A trsquoi trajtojmeuml njeumllloj ata qeuml besojneuml e beumljneuml vepra teuml mira dhe turbulluesit neuml Tokeuml A trsquoi trajtojmeuml njeumllloj njereumlzit e devotsheumlm dhe njereumlzit e mbrapshteuml (Sarsquod 28)

نـيا -15 ر ﴿ المال والبـنون زينة احلياة الد ر عند ربك ثـوابا وخيـ والباقيات الصاحلات خيـ ] 46أمال﴾ [الكهف

Pasuria dhe djemteuml janeuml stoli e jeteumls seuml keumlsaj bote Por veprat e mira qeuml mbeten peumlrhereuml janeuml meuml teuml mira te Zoti yt sa i peumlrket shpeumlrblimit dhe janeuml meuml teuml mira sa i peumlrket shpreseumls (peumlr shpeumltim) (el-Kahf 46)


ذا القرآن يـهدي لليت هي أقـوم ويـبشر المؤمنني -16 الذين يـعملون الصاحلات أن ﴿ إن ه ]9اإلسراء [هلم أجرا كبريا ﴾

Neuml teuml veumlrteteuml ky Kurrsquoan udheumlzon drejt asaj qeuml eumlshteuml meuml e mira dhe u jep lajmin e geumlzuar besimtareumlve qeuml beumljneuml vepra teuml mira se ata do teuml keneuml shpeumlrblim teuml madh (el-Israrsquo 9)

iii) Raporti i el-hajr dhe es-salihat me ruajtjen e mjedisit

Nga ccedilfareuml u tha mund teuml nxirren meumlsime dhe udheumlzime teuml reumlndeumlsishme Allahu i Madheumlruar i theumlrret qarteuml besimtareumlt muslimaneuml si dhe krejt njereumlzimin faleuml universalitetit teuml Kurrsquoanit pavareumlsisht nga etnia e tyre se teuml gjitheuml ata qeuml veprojneuml teuml mireumln dhe beumljneuml veprime teuml drejteumlsishme qeuml i japin puneuml teuml kualifikuar shoqeumlriseuml qeuml gjejneuml meumlnyrat meuml teuml mira peumlr ruajtjen e mjedisit teuml njereumlzve teuml vendit si dhe teuml atyre qeuml luftojneuml shthurjen morale natyrore dhe ekonomike me teuml gjitha mjetet teuml gjitheuml ata do teuml keneuml njeuml shpeumlrblim teuml mrekulluesheumlm Zoti do trsquoua japeuml shpeumlrblimin e tyre kushdo qeuml beumln ndonjeuml vepeumlr mireumlsie dhe ka besim ndash peumlrpjekja e tij nuk do teuml refuzohet Ne do trsquoia regjistrojmeuml neuml favor teuml tij sa peumlr ata qeuml besojneuml dhe beumljneuml vepra teuml drejteumlsishme veumlrtet ne nuk do trsquoua humbim shpeumlrblimin e askujt qeuml beumln vepra teuml drejteumlsishme atyre qeuml besojneuml dhe beumljneuml vepra teuml drejteumlsishme i Plotmeumlshirshmi do trsquou dhurojeuml dashuri ata qeuml kaneuml besim dhe beumljneuml vepra teuml drejteumlsishme ndash ata janeuml meuml teuml mireumlt e krijimitetj

Me fjaleuml teuml tjera neuml vargjet kurrsquoanore teuml meumlsipeumlrme ka njeuml thirrje hyjnore zgjimi peumlr bashkeumlsineuml ndeumlrkombeumltare muslimaneumlt peumlr teuml nxituar neuml vepra teuml mira dhe peumlr teuml mbrojtur mjedisin me teuml gjitha meumlnyrat Mireumlqenia dhe lumturia e njereumlzimit neuml keumlteuml jeteuml dhe neuml tjetreumln do teuml arrihen duke ndjekur konceptet sakrale teuml Kurrsquoanit

Lidhur me keumlteuml mund teuml shohim se raporti ndeumlrmjet koncepteve el-hajr es-salihat dhe ruajtjes seuml mjedisit Teumlreuml njereumlzimi duhet teuml keteuml besim teuml forteuml neuml urdheumlresat dhe udheumlzimet kurrsquoanore Fuqia dashuria dhe pasioni i mbrojtjes duhet teuml daleuml nga zemra e tyre jo nga


konsiderata materialiste Kushdo qeuml i zbaton keumlto parime hyjnore neuml praktikeuml do trsquoi shoheuml efektet pozitive brenda pak koheumlsh dhe njereumlzit do teuml peumlrmbahen ose teuml pakteumln pakeumlsojneuml ndotjen e mjedisit

A eumlshteuml pra ndotja e lumejve me kimikat e deumlshirueshme a eumlshteuml ajo njeuml vepeumlr mireumlsie Absolutisht jo

Shkateumlrrimi dhe djegia e pyjeve vepeumlr e mireuml Absolutisht jo siccedil po shohim sot djegien e pyjeve neuml Rusi Portugali Spanjeuml etj

Zhbalancimi i raportit teuml oksigjenit me ujin a eumlshteuml vepeumlr e mireuml Absolutisht jo

Vendosja e plehrave neuml kazanin e gabuar nuk mund teuml konsiderohet vepeumlr mireumlsie

Mosmbajtja neuml pasteumlrti e vetes dhomeumls zyreumls puneumls universitetit rrugeumls shteumlpiseuml parkut a mund teuml konsiderohet vepeumlr mireumlsie

Peumlrgjigjja eumlshteuml e thjeshteuml dhe shumeuml e thjeshteuml jo

لك لذكرى لمن كان له قـلب أو ألقى السمع وهو شهيد ﴿ ]37 [ ق﴾إن يف ذVeumlrtet keumltu ka keumlshilleuml peumlr keumldo qeuml ka zemeumlr deumlgjon me veumlmendje dhe deumlshmon (Kaf 37)


Pjesa e dyteuml Virtyti (el-ihsan) meritat shpeumlrblimi dhe raporti i tij me ruajtjen e mjedisit

i) Meritat e tij

Islami urdheumlron mireumlsi dhe theumlrret peumlr peumlrhapjen e virtyteve mes

njereumlzve Ai shtron themelet e njeuml mjedisi teuml sheumlndosheuml moral I Deumlrguari i Zotit Muhammedi as eumlshteuml misheumlrimi i keumltij kodi Kurrsquoani e peumlrshkruan ateuml neuml shumeuml meumlnyra Profeti u urdheumlrua teuml ruajeuml edukateumln dhe mireumlsjelljen Urdhri kurrsquoanor vlen peumlr teuml gjitheuml muslimaneumlt Zoti i madheumlrisheumlm thoteuml

نه عداوة كأنه ويل أحسن هي وال تستوي احلسنة وال السيئة ادفع باليت ﴿ نك وبـيـ فإذا الذي بـيـ

يم﴾ [ ]٣٤فصلت محldquoNuk barazohet e mira me teuml keqen Teuml keqen ktheje me teuml mireuml e ateumlhereuml armiku yt do teuml teuml beumlhet menjeumlhereuml mik i ngushteumlrdquo (Fussilet 34)

Propfeti yneuml i dashur Muhammedi (paqe pasteuml mbi teuml) u deumlrgua peumlr teuml

peumlrsosur virtytet morale Kjo do teuml thoteuml se teuml deumlrguarit e meumlparsheumlm teuml Zotit erdheumln peumlr teuml ftuar neuml adhurimin e Zotit pastaj peumlr virtytet Mireumlpo Muhammedi asP16F

17P erdhi peumlr teuml ploteumlsuar suazeumln e virtyteve

Ai as ka theumlneuml ldquoNeuml dashurineuml meumlshireumln dhe mireumlsineuml e tyre janeuml si njeuml trup neumlse njeumlra pjeseuml seumlmuret i teumlreuml trupi ndan pagjumeumlsineuml dhe zjarrmineuml e sajP17F

18

17 httpwwwislam-onlinenetenglishScience20004article1shtml browsed301209 18 Sahih Muslim 2586 Sahih al-Buhari 6011


Ai as gjithashtu ka theumlneuml ldquoMeuml i miri prej besimtareumlve eumlshteuml meuml i miri prej tyre neuml moral Dhe meuml teuml mireumlt prej tyre janeuml ata qeuml janeuml meuml teuml mireuml me grateuml e tyrerdquoP18F

19 Ai as ka theksuar se ldquoAskush prej jush nuk ka besuar ploteumlsisht pa dashur peumlr veumlllain e vet ateuml qeuml do peumlr veterdquoP19F

20 Ai as ka theumlneuml ldquoTeuml meumlshirshmit meumlshirohen nga i Gjithmeumlshirshmi Meumlshironi neuml tokeuml qeuml teuml meumlshiroheni nga Zotirdquo P20F

21 Po ashtu i dashuri yneuml Muhammed as ka theumlneuml ldquoZoti nuk ju gjykon sipas dukjes dhe pasuriseuml por sipas zemrave dhe Ai shikon veprat e juajardquo P21F

22

Karakteri i Profetit Muhammed eumlshteuml peumlrmendur edhe neuml shpalljet e meumlhershme Buhariu ka peumlrcjelleuml nga Ata ibn Jasari Takova Abdullah ibn Amr ibn el-Asin dhe e pyeta Tregomeuml rreth peumlrshkrimit teuml teuml Deumlrguarit teuml Zotit qeuml peumlrmendet neuml Teurat Ai u peumlrgjigj Po peumlr Allah ai peumlrshkruhet neuml Teurat me teuml njeumljtat cileumlsi qeuml i njeh Kurrsquoani O Profet Ne teuml kemi deumlrguar si deumlshmues e sihariqdheumlneumls dhe paralameumlrues dhe mbikeumlqyreumls i teuml pameumlsuarve Ti je robi Im dhe i deumlrguari Im Teuml kam quajtur el-Mutewekil (ai qeuml i mbeumlshtetet Zotit) Nuk je as i pasjellsheumlm as i vrazhdeuml e as i zhurmsheumlm neuml pazare Dhe nuk u beumln keq atyre qeuml teuml beumljneuml keq por vepron me ta me falje e mireumlsi Zoti nuk do ta leumlreuml ateuml (Profetin) teuml vdeseuml gjersa trsquoi drejtojeuml teuml keumlrrusurit duke u theumlneuml Nuk ka zot peumlrveccedilse Zoti me ccedilka do teuml hapen syteuml e verbeumlr vesheumlt e shurdheumlt dhe zemrat e mbyllura P22F

23 Mireumlsia lehteumlson mireumlkuptimin ndeumlrnjereumlzor dhe mpak mundeumlsiteuml e feumlrkimit dhe konfliktit qeuml geumllojneuml neuml ccedildo aspekt teuml jeteumls Islami urdheumlron mireumlsi ndaj teuml gjitheuml individeumlve por ca meuml shumeuml ndaj disa kategorive teuml posaccedilme sikurse jetimeumlve Mireumlsia nuk duhet harruar kurreuml as ndaj prindeumlrve edhe kur plaken dhe beumlhen barreuml peumlr dikeuml

Buhariu ka peumlrcjelleuml hadithin e Esma bint Ebu Bekrit e cila tha ldquoMeuml erdhi neumlna me shpreseuml tek uneuml dhe e pyeumlta Profetin A ta trajtoj mireuml Ai u peumlrgjigj lsquoPorsquo Ibn Ujejna ka theumlneumlP

23F

24P Ateumlhereuml Allahu shpalli

19 Musned Ahmad 7354 al-Tirmidhi 1162 20 Sahih al-Buhari 13 Sahih Muslim 45 21 Al-Tirmidhi 1924 Abu Davud 4941 22 Muslim 2564 23 Sahih Al BuhariVolume 3 Book Number 34 Hadith Number 335 24 Ibid Volume 8 Book Number 73 Hadith Number 9


هاكم ال ﴿ ين ومل خيرجوكم من دياركم أن تـبـروهم وتـقسطوا إ يـنـ ليهم إن الله عن الذين مل يـقاتلوكم يف الد ]٨[املمتحنة ﴾ الله حيب المقسطني

Allahu nuk ju ndalon teuml silleni mireuml dhe teuml jeni teuml drejteuml ndaj atyre qeuml nuk luftojneuml kundeumlr jush peumlr shkak teuml feseuml dhe qeuml nuk ju deumlbojneuml prej shteumlpive tuaja Me teuml veumlrteteuml Allahu i do teuml drejteumlt (al-Mumtehineh 8) Zoti i madheumlrisheumlm thoteuml po ashtu

لغن عندك الكبـر أحدمها أو وقضى ﴿ كالمها فال ربك أال تـعبدوا إال إياه وبالوالدين إحسانا إما يـبـهرمها وقل هلما قـوال كرميا ﴾ [اإلسراء ]23تـقل هلما أف وال تـنـ

ldquoZoti yt ka urdheumlruar qeuml teuml mos adhuroni askeumlnd tjeteumlr peumlrveccedil Atij dhe qeuml teuml silleni mireuml me prindeumlrit Neumlse njeumlri prej tyre ose teuml dy arrijneuml pleqeumlrineuml te ti mos u thuaj atyre as ldquouhrdquo mos i kundeumlrshto por drejtoju atyre me fjaleuml respektirdquo (el-Israrsquo 23)

Kurrsquoani Fisnik i urdheumlron muslimaneumlt teuml flasin mireumlsisht teumlreuml koheumln

me gjithkeumlnd Zoti i Madheumlrisheumlm thoteuml

]83البقرة حسنا﴾ [ للناس وقولوا ﴿ldquoFolu mireumlsisht njereumlzverdquo (el-Bekareh 83)

Neuml raportin martesor burrit i eumlshteuml dheumlneuml peumlrgjegjeumlsia peumlr ta mrojtur dhe siguruar gruan dhe deri neuml njeumlfareuml mase teuml jeteuml peumlrgjegjeumls peumlr veprimet e saj Ai duhet teuml kryejeuml detyrat e tij ndaj saj me mireumlsi Zoti e nxit gjithashtu Profeti e Islamit as peumlr teuml theksuar mireumlsineuml mes besimtareumlve neuml veprimet e tyre teuml peumlrditshme

]199وأمر بالعرف وأعرض عن اجلاهلني﴾ [األعراف العفو خذ ﴿

ldquoTrego meumlshireuml urdheumlro vepra teuml mira dhe shmangu nga teuml padituritrdquo (el-Arsquoraf 199)

Teuml gjitheuml ata qeuml kaneuml autoritet duhet jo veteumlm teuml misheumlrojneuml mireumlsi neuml sjelljen e tyre por edhe trsquoi porosisin teuml tjereumlt Autoriteti nuk duhet abuzuar kurreuml neuml poste qeverie dhe administrimi Neumlse funksionareumlt nuk kaneuml dhembshuri peumlr nevojat e popullit politika mbetet e paqeumlndrueshme duke shkaktuar despotizeumlm ose anarki


ناهم الذين إن ﴿ يف األرض أقاموا الصالة وآتـوا الزكاة وأمروا بالمعروف ونـهوا عن المنكر مك ]41[ احلج﴾ ولله عاقبة األمور

ldquo(Allahu i ndihmon edhe) ata teuml cileumlve neumlse u japim pushtet neuml tokeuml kryejneuml faljet japin zeqatin urdheumlrojneuml kryerjen e veprave teuml mira dhe pengojneuml ateuml qeuml eumlshteuml e mbrapshteuml Tek Allahu eumlshteuml fundi i teuml gjitha ccedileumlshtjeverdquo (el-Haxhxh41)

Ndaj njereumlzve teuml feve teuml tjera Kurrsquoani Fisnik sugjeron toleranceuml dhe mireumlsi si linja e preferuar e veprimit qeuml duhet peumlrveteumlsuar nga muslimaneumlt Zoti i Madheumlrisheumlm thoteuml

هم وقولوا آمنا بال ﴿ ذي أنزل وال جتادلوا أهل الكتاب إال باليت هي أحسن إال الذين ظلموا منـ

نا وأنزل إ كم واحد وحنن له مسلمونإليـ نا وإهل ]46العنكبوت[ ﴾ليكم وإهل

Diskutoni me ithtareumlt e Librit veteumlm me meumlnyreumln meuml teuml mireuml por jo me keqbeumlreumlsit e tjereuml Dhe thoni ldquoNe besojmeuml neuml ateuml qeuml na eumlshteuml zbritur neve dhe neuml ateuml qeuml ju eumlshteuml zbritur juve Zoti yneuml dhe Zoti juaj eumlshteuml njeuml - dhe ne Atij i neumlnshtrohemi si myslimaneumlrdquo (el-Ankabut 46)

Islami synon teuml mbajeuml njeuml barazpesheuml teuml sheumlndosheuml neuml shoqeumlri dhe neuml ccedildo aspekt teuml jeteumls njereumlzore Urdheumlresat e tij kaneuml peumlr qeumlllim teuml krijojneuml raporte teuml sheumlndetshme dhe lidhje teuml ngushta mes njereumlzve Islami meumlson se marreumldheumlniet tona duhen ndeumlrtuar mbi jeuml themel mireumlsie e dhimbsurie Profeti yneuml i dashur Muhammedi as ishte shembulli meuml i mireuml neuml keumlteuml ccedileumlshtje Zoti i Madheumlrisheumlm thoteuml

هم فظاما رمحة من الله لنت هلم ولو كنت ﴿فب غليظ القلب النفضوا من حولك فاعف عنـلني﴾ واستـغفر هلم وشاورهم يف األمر فإذا عزمت فـتـوكل على الله إن الله حيب المتـوك

]١٥٩عمران آل[

Neuml sajeuml teuml meumlshireumls seuml Allahut u solle buteumlsisht me ta (o Muhamed) Sikur teuml ishe i ashpeumlr dhe i vrazhdeuml ata do teuml largoheshin prej teje Prandaj falua atyre gabimin keumlrkoi falje Allahut peumlr ata dhe keumlshillohu me ata peumlr ccedileumlshtje teuml ndryshme Kur teuml vendoseumlsh peumlr diccedilka mbeumlshtetu tek Allahu Veumlrtet Allahu i do ata qeuml mbeumlshteten tek Ai (Al-i Imran159)


Le trsquoi refuzojmeuml ndikimet qeuml na nxisin teuml peumlrqendrohemi te materializmi dhe trsquoi kthehemi meumlsimeve hyjnore teuml Islamit qeuml bazohen neuml vlerat njereumlzore teuml dashuriseuml dhe faljes Neuml ajetet e meumlposhtme koncepti i mireumlsiseuml dhe ndikimi i saj neuml ruajtjen e bashkimit paqes veumlllazeumlriseuml solidaritetit dashuriseuml pasionit dhe ruajtjes seuml mjedisit nga prapeumlsiteuml dhe zullumqareumlt mund teuml shihet qarteuml Zoti i Madheumlrisheumlm thoteuml

إن الله حيب المحسنني﴾ وأحسنوا ﴿وأنفقوا يف سبيل الله وال تـلقوا بأيديكم إىل التـهلكة -1 ]195[البقرة

Shpenzojeni pasurineuml neuml rrugeumln e Allahut dhe mos e ccediloni veten tuaj neuml shkateumlrrim por beumlni teuml mira Allahu me teuml veumlrteteuml i do bamireumlsit (el-Bekareh 195)

أحسنوا ذين ولله ما يف السماوات وما يف األرض ليجزي الذين أساءوا مبا عملوا وجيزي ال ﴿ -2 ]31النجم[باحلسىن﴾

Allahut i peumlrket gjithccedilka qeuml gjendet neuml qiej dhe neuml Tokeuml peumlr trsquoi deumlnuar ata qeuml beumljneuml keq sipas veprave teuml veta e peumlr trsquoi shpeumlrblyer ata qeuml beumljneuml mireuml me shpeumlrblimin meuml teuml mireuml (en-Nexhm31)

نـيا حسنة ﴿ -3 ذه الد ر للذين أحسنوا يف ه [ ولنعم دار المتقني﴾ ولدار اآلخرة خيـ

]30النحلAta qeuml beumljneuml vepra teuml mira neuml keumlteuml boteuml do teuml keneuml mireumlsi neuml boteumln tjeteumlr do teuml keneuml edhe meuml teuml mira Sa e mrekullueshme do teuml jeteuml shteumlpia e atyre qeuml i frikeumlsohen Allahut (en-Nahl 30)

]128﴿إن الله مع الذين اتـقوا والذين هم حمسنون﴾ [ النحل -4 Veumlrtet Allahu eumlshteuml me ata qeuml e kaneuml frikeuml dhe qeuml janeuml puneumlmireuml (en-Nahl 128)

]69[ العنكبوت جاهدوا فينا لنـهديـنـهم سبـلنا وإن الله لمع المحسنني﴾ ﴿والذين -5 Ata qeuml peumlrpiqen peumlr ccedileumlshtjen Toneuml sigurisht Ne do trsquoi udheumlzojmeuml drejt udheumlve Tona Veumlrtet Allahu eumlshteuml me puneumlmireumltrdquo (el-Ankabut 69)

لوكم أيكم أحسن عمال وهو العزيز الغفور﴾ [ امللك﴿الذي -6 ]67خلق الموت واحلياة ليبـ


Ai i ka krijuar jeteumln dhe vdekjen peumlr trsquoju provuar se kush prej jush do teuml veprojeuml meuml mireuml Ai eumlshteuml i Plotfuqishmi dhe Faleumlsi i madh (el-Mulk 2)

]7﴿إن أحسنتم أحسنتم ألنـفسكم وإن أسأمت فـلها ﴾ [ اإلسراء -7

Neumlse beumlni mireumlsi e keni beumlreuml peumlr veten tuaj E neumlse beumlni keq ia keni beumlreuml po vetes (el-Israrsquo7)

ii) Shpeumlrblimi i virtytit (el-ihsan)

Neuml Kurrsquoanin Fisnik theksohet posaccedileumlrisht virtyti (el-ihsan) ngase ai eumlshteuml instrument i fuqisheumlm qeuml e beumln ndeumlrveprimin njereumlzor teuml frytsheumlm dhe pasuron bukurineuml etike teuml raporteve shoqeumlrore Po ashtu njereumlzit nxiten neuml veprime fisnike mbi bazeumln e inkurajimit dhe shpeumlrblimit qeuml kjo sjell duke ruajtur veten familjen shoqeumlrineuml vendin dhe mjedisin e tyre nga keqbeumlrja zullumi ose njereumlzit materialisteuml sekulareuml qeuml nuk kaneuml asnjeuml lloj respekti peumlr meumlsimet hyjnore kurrsquoanore dhe konceptet sakrale Aishja ra transmeton

يا عائشة laquo قال -صلى اهللا عليه وسلم-أن رسول الله -صلى اهللا عليه وسلم-عن عائشة زوج النىب raquoيـعطى على ما سواه على الرفق ما ال يـعطى على العنف وما ال إن الله رفيق حيب الرفق ويـعطى

I Deumlrguari i Zotit as ka theumlneuml Veumlrtet Allahu eumlshteuml i buteuml dhe e do buteumlsineuml dhe e shpeumlrblen buteumlsineuml siccedil nuk shpeumlrblen ashpeumlrsineuml dhe nuk veuml me teuml asgjeuml tjeteumlrP24F

25P

Aishja ra gjithashtu ka transmetuar se Profeti ka theumlneuml

25 Sahih Muslim 6273


إن الرفق ال laquo قال -صلى اهللا عليه وسلم-عن النىب -صلى اهللا عليه وسلم-عن عائشة زوج النىب

زع من شىء إال شانه يكون فى raquo شىء إال زانه وال يـنـMireumlsia nuk gjendet kund pa i shtuar bukuriseuml dhe nuk teumlrhiqet nga

dikund pa e beumlreuml ateuml teuml meteumlP25F

26

Imam Malik bin Enesi neuml Muwatta tregon se Jahja i ka transmetuar se ai ka deumlgjuar teuml Deumlrguarin e Zotit as duke theumlneuml

األخالق )) سن ح م ألتم بعثت (( قالعن مالك أنه قد بلغه ان رسول اهللا صلى اهللا عليه و سلم

Jam deumlrguar peumlr teuml peumlrsosur karakterinP26F

27P

Po ashtu imam Maliku ka peumlrcjelleuml nga Jahja ibn Salsquoidi

((ما من شيء يوضع عن أم الدرداء عن أيب الدرداء قال مسعت النيب صلى اهللا عليه و سلم يقولالخلق وإن صاحب حسن الخلق ليبلغ به درجة صاحب الصوم الميزان أثقل من حسن في

والصالة)) Kam deumlgjuar se me keumlteuml karakter teuml mireuml njeriu mund teuml arrijeuml nivelin e atij qeuml rri neuml namaz nateumln dhe etet nga agjeumlrimi neuml vapeuml diteumlnP27F

28 Neuml ajetet e meumlposhtme mnd teuml shohim dometheumlnien e

shpeumlrblimeve teuml tilla teuml pregatitura nga Zoti i Madheumlrisheumlm peumlr sheumlrbeumltoreumlt e Tij neumlse i zbatojneuml urdheumlresat e Tij Allahu i Larteumlsuar thoteuml neuml Librin e Tij fisnik

حسان﴾ [ الرمحن -1 حسان إال اإل ]60﴿هل جزاء اإل

A ka shpeumlrblim tjeteumlr peumlr teuml mireumln veccedil teuml mireumls (Rahman 60)

] 26﴾ [يونس ﴿للذين أحسنوا احلسىن وزيادة -2Ata qeuml beumljneuml vepra teuml mira do teuml keneuml shpeumlrblim teuml mireuml madje

edhe meuml tepeumlr Fytyrat e tyre nuk do trsquoi mbulojeuml as erreumlsira as poshteumlrimi Ata do teuml jeneuml banoreuml teuml Xhenetit neuml teuml cilin do teuml banojneuml peumlrhereuml (Yunus26)

نـيا حسنة للذين أحسنوا يف ﴿قل يا عباد الذين آمنوا اتـقوا ربكم -3 ذه الد ]10[ الزمر﴾ ه

26 Po aty 6274 27 Mueumlatta 1st ed 2003 Beirut tr Aisha Beeumlley hadithr 47 28 Ibid 480 Good Character


Thuaj lsquoO robeumlr besimtareuml (teuml Allahut) frikeumlsojuni Zotit tuaj Ata qeuml beumljneuml mireuml neuml keumlteuml jeteuml do teuml keneuml teuml mira Toka e Allahut eumlshteuml e gjereuml Veteumlm ata qeuml janeuml teuml duruesheumlm do teuml shpeumlrblehen pa maseumlrsquo (ez-Zumer 10)

ر ﴿ -4 نـيا حسنة ولدار اآلخرة خيـ ذه الد ]30[ النحلولنعم دار المتقني﴾ للذين أحسنوا يف هAta qeuml beumljneuml vepra teuml mira neuml keumlteuml boteuml do teuml keneuml mireumlsi neuml

boteumln tjeteumlr do teuml keneuml edhe meuml teuml mira Sa e mrekullueshme do teuml jeteuml shteumlpia e atyre qeuml i frikeumlsohen Allahut (en-Nahl 30)

]31﴿ ليجزي الذين أساءوا مبا عملوا وجيزي الذين أحسنوا باحلسىن﴾ [ النجم -5

peumlr trsquoi deumlnuar ata qeuml beumljneuml keq sipas veprave teuml veta e peumlr trsquoi shpeumlrblyer ata qeuml beumljneuml mireuml me shpeumlrblimin meuml teuml mireuml (en-Nexhm 31)

م -6 لك جزاء المحسنني﴾ [ الزمر ﴿هلم ما يشاءون عند رب ]34ذAta do teuml keneuml ccedilfareuml teuml duan te Zoti i tyre Ky eumlshteuml shpeumlrblimi peumlr puneumlmireumlt (al-Zumar 34)

]44 [ املرسالتلك جنزي المحسنني ﴾﴿إنا كذ -7 Keumlshtu i shpeumlrblejmeuml Ne ata qeuml beumljneuml vepra teuml mirardquo (el-Murselat 44)

]30﴿إن الذين آمنوا وعملوا الصاحلات إنا ال نضيع أجر من أحسن عمال﴾ [ الكهف -8Sa peumlr ata qeuml besojneuml dhe beumljneuml vepra teuml mira sigurisht qeuml Ne nuk do trsquoua humbim shpeumlrblimin puneumlmireumlve (el-Kehf 30)

]115 [ هوديضيع أجر المحسنني﴾ ﴿واصرب فإن الله ال -9Dhe duro Se Allahu me teuml veumlrteteuml nuk e humb shpeumlrblimin peumlr puneumlmireumlt ( Hud115)

﴿وال تـفسدوا يف األرض بـعد إصالحها وادعوه خوفا وطمعا إن رمحت الله قريب من -10 ]56[األعراف المحسنني﴾

Dhe mos beumlni ccedilrregullime neuml Tokeuml pasi eumlshteuml veumlneuml rregulli ndeumlrsa Atij lutjuni me frikeuml dhe shpreseuml Veumlrtet meumlshira e Allahut eumlshteuml afeumlr puneumlmireumlve (el-Arsquoraf 56)


لك جزاء و ﴿فأثابـهم الله مبا قالوا جنات جتري من حتتها األنـهار خالدين فيها -11 ذ

]85 [املائدةالمحسنني﴾Peumlr fjaleumlt e tyre Allahu do trsquoi shpeumlrblejeuml me kopshte neumlpeumlr teuml

cilat rrjedhin lumenj dhe ku ata do teuml qeumlndrojneuml peumlrgjithmoneuml Ky eumlshteuml shpeumlrblimi i puneumlmireumlve (el-Marsquoide 85)

]37 [ احلجوبشر المحسنني﴾ ﴿ -12

hellip Dhe jepu lajmin e mireuml teuml gjitheuml puneumldrejteumlve (el-Haxhxh37)

]134 [ آل عمرانالله حيب المحسنني﴾و ﴿ -13teuml cileumlt japin leumlmosheuml edhe kur janeuml neuml mireumlqenie edhe kur janeuml

neuml veumlshtireumlsi e mposhtin zemeumlrimin dhe ua falin fajet njereumlzve Allahu i do bamireumlsit (Al-i Imran134)

هم واصفح -14 ]13 [ املائدةالله حيب المحسنني﴾إن ﴿فاعف عنـ

pra falua fajet dhe mos i qorto Se Allahu i do bamireumlsit (el-Marsquoide13)

]120 [ يوسفيضيع أجر المحسنني﴾ ﴿إن الله ال -15hellipsepse Allahu nuk ua ccedilon deumlm peumlrpjekjen puneumlmireumlve (Jusuf120)

Pra a eumlshteuml ndotja e lumejve me kimikate vepeumlr ihsani Absolutisht jo

A eumlshteuml shkateumlrrimi dhe djegia e pyjeve jeuml akt ihsani Absolutisht jo

A eumlshteuml prishja e barazpesheumls mes oksigjenit dhe ujit vepeumlr e virtytshme Absolutisht jo

Po keumlshtu hedhja e plehrave neuml kazanin e gabuar nuk mund teuml konsiderohet vepeumlr ihsani

Mosmbajtja pasteumlr e vetes dhomeumls seuml gjumit zyreumls puneumls universitetit rrugeumls shteumlpiseuml parkut etj a mund teuml konsiderohet vepeumlr ihsani

Peumlrgjigjja eumlshteuml e thjeshteuml dhe e sakteuml jo

لك لذكرى لمن كان له قـلب أو ألقى السمع وهو شهيد ﴿ ]37ق[ ﴾إن يف ذ


Veumlrtet keumltu ka keumlshilleuml peumlr keumldo qeuml ka zemeumlr deumlgjon me veumlmendje dhe deumlshmon (Kaf 37)


Pjesa e treteuml drejteumlsia (el-adl) meritat shpeumlrblimi dhe raporti i saj me ruajtjen e mjedisit

2Ti) Meritat dhe shpeumlrblimi i saj

Islami i siguron shumeuml teuml drejta njereumlzore individit Meuml poshteuml vijojneuml

disa nga keumlto teuml drejta qeuml Isalmi i mbron

Jeta dhe prona e teuml gjitheuml qytetareumlve neuml njeuml shtet islam konsiderohen sakrale qofteuml personi musliman ose jo Islami mbron gjithashtu edhe nderin Prandaj fyerja ose tallja e teuml tjereumlve nuk lejohet Profeti Muhamed as ka theumlneuml ldquoVeumlrtet gjaku prona dhe nderi juaj janeuml teuml paceumlnesheumlrdquo Racizmi nuk lejohet neuml Islam sepse Kurrsquoani flet peumlr barazi njereumlzore me keumlto fjaleuml Islami kundeumlrshton favorizimin e disa individeumlve ose kombeve peumlr shkak euml pasuriseuml pushtetit ose raceumls seuml tyre Zoti i ka krijuar qeniet njereumlzore teuml barabarteumlme njeumlri tjetrin dhe ata dallojneuml veteumlm neuml bazeuml teuml besimin dhe peumlrzotshmeumlriseuml Profeti Muhammed as ka theumlneuml ldquoO njereumlz Zoti juaj eumlshteuml njeuml dhe paraardheumlsi juaj (Ademi) eumlshteuml njeuml Arabi nuk eumlshteuml meuml i mireuml se joarabi dhe joarab nuk eumlshteuml meuml i mireuml se arabi dhe i kuqi nuk eumlshteuml meuml i mireuml se i ziu dhei ziu nuk eumlshteuml meuml i mireuml se i kuqi peumlrveccedilse neuml devotshmeumlrirdquo

Ndeumlr problemet madhore qeuml ndesh sot njereumlzimi eumlshteuml racizmi Bota e zhvilluar mund teuml ccedilojeuml njeuml jeri neuml heumlneuml por nuk mund ta ndalojeuml njeriun nga teuml urryerit dhe teuml luftuarit e tjetrit Qeuml nga koha e Profetit Islami ka ofruar njeuml shembull teuml gjalleuml se si mund trsquoi jepet fund racizmit Haxhi i peumlrvitsheumlm neuml Mekeuml tregon veumlllazeumlrineuml e veumlrteteuml islame teuml mbareuml racave dhe kombeve kur mbi 2 milioneuml muslimaneuml nga e gjitheuml bota vijneuml neuml Mekeuml peumlr teuml kryer haxhin Muslimaneumlt duhet teuml jeneuml teuml drejteuml edhe me ata qeuml i urrejmeuml siccedil ka porositur Zoti

قـوم على أال تـعدلوا اعدلوا هو أقـرب للتـقوى واتـقوا الله إن الله خبري مبا شنآن وال جيرمنكم ﴿ ]٨املائدة﴾[تـعملون

Le teuml mos ju nxiseuml urrejtja ndaj njereumlzve peumlr teuml beumlreuml padrejteumlsi Beumlhuni teuml drejteuml se kjo eumlshteuml meuml afeumlr devotshmeumlriseuml dhe frikeumlsojuni Allahut (el-Marsquoide8)

Profeti as ka theumlneuml ldquoKujdes nga padrejteumlsia sepse ajo do teuml jeteuml erreumlsireuml neuml Diteumln e GjykimitrdquoP28F

29

29 Muslimi 1009 Buhariu 2989


2TZoti Fuqiploteuml e ka theksuar keumlteuml koncept fisnik neuml shumeuml vende neuml Kurrsquoan Faleuml reumlndeumlsiseuml seuml tij neuml krejt gjitheumlsineuml dhe jeteumln njereumlzore Zoti ka zgjedhur ta quajeuml Veten i Larteumlsuar qofteuml me keumlteuml emeumlr sepse njeuml nga emrat e bukur teuml Zotit eumlshteuml el-adl qeuml do teuml thoteuml drejteumlsia

2T Keumlshtu jeta eumlshteuml njeuml demonstrim i shkeumllqyer i urtiseuml dhe dijes seuml Zotit Ai ua ka treguar njerzve rrugeumln e drejteuml peumlr ta vazhduar jeteumln mbi keumlteuml planet Ekziston njeuml qeumlndrueshmeumlri dhe unitet i ploteuml neuml ligjet e gjitheumlsiseuml I teumlreuml kozmosi eumlshteuml tejet homogjen dhe neuml barazpesheuml Peumlrveccedil Krijuesit nuk ka askush fuqi peumlr teuml ndeumlrhyreuml te ky sistem ose peumlr trsquoia ndryshar ligjet teuml cilat mbeumlshteten neuml drejteumlsi Duke qeneuml pjeseuml e keumltij sistemi edhe njeriu duhet teuml veprojeuml drejt neuml sfereumln ku i eumlshteuml dheumlneuml kontroll e fuqi peumlrndryshe do teuml veprojeuml kudneumlr ligjeve teuml gjitheumlsiseuml si dhe natyreumls seuml tij Rezultati i keumlsaj mund teuml jeteuml fatkeqeumlsi dhe shkateumlrrime alarmuese neuml mjedis

2TPasteumlrtia neuml Islam Meuml praneuml trupit njereumlzor eumlshteuml nefsi i tij vijuar nga mjedisi neuml teuml cilin ai jeton Keumlshtu Islami e shqyrton mjaft thelleuml ccedileumlshtjen e pasteumlrtiseuml seuml shpirtit dhe trupit sepse ajo peumlrbeumln thelbin e pamjes seuml jashtme dhe sheumlndetit Zoti thoteuml2T-

أويل األلباب لعلكم كثـرة اخلبيث فاتـقوا الله يا أعجبك ولو ﴿قل ال يستوي اخلبيث والطيب ]100املائدة [تـفلحون﴾

ldquoThuaju lsquoNuk barazohet e keqja me teuml mireumln edhe sikur teuml teuml habiseuml bolleumlku i seuml keqes Prandaj kijeni frikeuml Allahun o njereumlz me intelekt me qeumlllim qeuml teuml shpeumltonirsquordquo (el-Marsquoideh100)

Gjetiu Kurrsquoani thoteuml

]15-14األعلى ﴾ [ فصلى وذكر اسم ربه تـزكى منقد أفـلح ﴿

ldquoI shpeumltuar eumlshteuml ai qeuml pastrohet qeuml e peumlrmend emrin e Zotit teuml vet dhe qeuml fal namazrdquo (al-Arsquola14-15)

Shthurja shpeumlrbeumlrja ccedilregullimet mendore dhe nervore peumlrversionet intelektuale dhe seksuale po ia brejneuml trupin qyteteumlrimit teuml soteumlm duke shkateumlrruar kombe dhe individeuml duke i ekspozuar njereumlzit ndaj meumlnyrave teuml liga dhe teuml prishura teuml jeteseumls Megjithateuml peumlr sa koheuml qeuml njereumlzimi ndjek ligjet e Krijuesit teuml gjitha aspektet e jeteumls seuml tij neuml mjedis rrjedhin natyrsheumlm Por neumlse ndodhin devijime nga udha e caktuar prej Krijuesit do teuml vijojneuml teuml gjitha fatkeqeumlsiteuml


shoqeumlrore dhe mjedisore nga teuml cilat vuajneuml njereumlzit sot Eumlshteuml neuml teuml mireumln e gjeumlrave qeuml stili i teuml jetuarit nga njeriut teuml programohet sipas ligjeve teuml Krijuesit peumlr ta shpeumltuar njereumlzimin nga katastrofat mjedisoreP29F

30

Neuml trajteseumln e tij mbi raportin mes drejteumlsiseuml dhe mireumlsiseuml Profesor Hamid Ebu Zejd mendon se drejteumlsia Eumlshteuml njeuml koncept qeuml zakonisht lidhet me barazineuml neuml syteuml e ligjit pra qeuml ligji duhet trsquoi trajtojeuml njeumllloj njereumlzit qeuml u peumlrmbahen ligjeve dhe rregullave teuml tij pavareumlsisht nga statusi i tyre shoqeumlror politik ose ekonomi Etimologjikisht rreumlnja lsquo-d-l peumlrdoret neuml Kurrsquoan neuml teuml gjitha format dhe variantet si emeumlr njeumljeumls dhe shumeumls si mbiemeumlr dhe si folje Neuml njeumljeumls emri dhe mbiemri nuk peumlrcjellin tamam teuml njeumljtin kuptim Emri neumlnkupton gjithmoneuml drejteumlsi Si mbiemeumlr do teuml thoteuml drejtkeumlndor jo i shtrembeumlr i mireumlbalancuar pra ka teuml beumljeuml si me njereumlzit ashtu edhe me sendet Gurthemeli i konceptit kurrsquoanor teuml drejteumlsiseuml gjendet neuml fragmentet ku drejteumlsia paraqitet si urdheumlreseuml hyjnore nga Zoti Shembulli qeuml duhet analizuar eumlshteuml ajeti 1690 ku drejteumlsia shoqeumlrohet me ihsanin pra beumlrjen e teuml mireumls maksimale dhe sjelljen e mireuml ndaj vetes dhe teuml tjereumlve Ndeumlrlidhja mes drejteumlsiseuml dhe ihsanit neuml keumlteuml ajet gjen dometheumlnie teuml ploteuml neuml peumlrkufizimin qeuml i eumlshteuml beumlreuml ihsanit nga Profeti ldquotrsquoi sheumlrbesh Zotit tamam sikur ta shihje se edhe ne meumls e shikofsh dot ti teuml sheh Ai tyrdquo Njeuml shpjegim i tilleuml profetik e vendos ihsanin neuml gradeumln euml teuml larteuml teuml sheumlrbimit teuml Zotit edhe meuml lart se imani Neumlse ihsani dhe adli shoqeumlrohen keumlshtu pozita e ihsanit i duhet atribuar semantikisht adlit Drejteumlsia Hyjnore manifestohet keumlshtu neuml krejt gjitheumlsineuml dhe shprehet neuml librin e shpalljes Drejteumlsia eumlshteuml peshorja qeuml mban gjithccedilka neuml ekuilibeumlr me peumlrjashtim teuml njeriut qeuml ka lirineuml teuml mosbindet duke sjelleuml keumlshtu ccedilekuilibeumlr neuml keumlteuml boteuml Neuml teuml gjitha rastet jemi ne qeuml peumlrcaktojmeuml vendmbeumlrritjen toneuml keumltu neuml tokeuml dhe neuml ahiret Ky eumlshteuml koncepti kurrsquoanor i drejteumlsiseumlP30F

31

2TNeuml ajetet e meumlposhtme mund teuml veumlrejmeuml qarteuml meriteumln dhe shpeumlrblimin e Drejteumlsiseuml Zoti Fuqiploteuml thoteuml

30 Cf Toshihiko Izutsu (1962) Revelation as a Linguistic Concept in Islam In Studies in Medieval Thought (The Japanese Society of Medieval Philosophy) 5 122-167 dhe wwwislamicvoicecomapril98qur-scihtm broeumlsed 15102009 31Nga httpthempolylogorg3fan-enhtm


هى عن الفحشاء والمنكر وا -1 حسان وإيتاء ذي القرىب ويـنـ لبـغي ﴿ إن الله يأمر بالعدل واإل ] 90يعظكم لعلكم تذكرون ﴾ [ النحل

ldquoNeuml teuml veumlrteteuml Allahu urdheumlron drejteumlsineuml mireumlsineuml dhe ndihmeumln peumlr teuml afeumlrmit si dhe ndalon imoralitetin veprat e sheumlmtuara dhe dhuneumln Ai ju keumlshillon neuml meumlnyreuml qeuml ju trsquoia vini veshinrdquo (en-Nahl90)

أن حتكموا بالعدل ﴿إن الله يأمركم أن تـؤدوا األمانات إىل أهلها وإذا حكمتم بـني الناس -2

يعا بصريا﴾ [ النسا ] 58إن الله نعما يعظكم به إن الله كان مسldquoAllahu ju urdheumlron qeuml amanetet trsquojua ktheni atyre qeuml u peumlrkasin dhe kur teuml gjykoni midis njereumlzve teuml gjykoni drejt Veumlrtet Allahu ju keumlshillon mrekulluesheumlm dhe veumlrtet Allahu deumlgjon ccedildo gjeuml e veumlshtron teuml gjitha puneumltrdquo (al-Nisa58)

نـهما فإن بـغت إحدامها على األخرى -3 ﴿وإن طائفتان من المؤمنني اقـتتـلوا فأصلحوا بـيـ

نـهما بالعدل وأقسطوا حىت تفيء إىل أمر الله فـقاتلوا اليت تـبغي فإن فاءت فأصلحوا بـيـ ]9إن الله حيب المقسطني﴾ [احلجرات

ldquoNeumlse dy paleuml besimtareumlsh beumljneuml lufteuml midis tyre pajtojini ata Por neumlse njeumlra paleuml sulmon tjetreumln ateumlhereuml luftoni kundeumlr sulmuesit derisa teuml kthehet neuml urdhrat e Allahut E neumlse kthehet ateumlhereuml pajtojini ata midis tyre me drejteumlsi dhe paaneumlsi sepse Allahu i do ata qeuml veprojneuml me drejteumlsirdquo (el-Huxhurat 9)

] 181﴿أوفوا الكيل وال تكونوا من المخسرين﴾ [ الشعراء -4Beumljeni drejt matjen dhe mos u beumlni nga ata qeuml haneuml (neuml matje)rdquo (al-Shursquoara 181)

] 9وأقيموا الوزن بالقسط وال ختسروا الميزان﴾ [ الرمحن ﴿ -5ldquoPrandaj matni drejt e mos hani neuml pesheumlrdquo (Rrahman9)

ويا قـوم أوفوا المكيال والميزان بالقسط وال تـبخسوا الناس أشياءهم وال تـعثـوا يف ﴿ -6 ]85األرض مفسدين﴾ [هود

O populli im matni drejt neuml liteumlr dhe kandar mos ua hani njereumlzve hakun e tyre dhe mos beumlni ngateumlrresa neuml Tokeumlrdquo (Hud85)


ين ﴿ -7 قل أمر ريب بالقسط وأقيموا وجوهكم عند كل مسجد وادعوه خملصني له الد ]29كما بدأكم تـعودون﴾ [ األعراف

ldquoThuaj lsquoZoti im urdheumlron drejteumlsi Drejtohuni veteumlm nga Ai neuml ccedildo xhami e lutjuni Atij sinqerisht me besim teuml pasteumlr e teuml veumlrteteuml Siccedil ju ka krijuar seuml pari ashtu do trsquoju ringjalleumlrsquordquo (el-Arsquoraf 29)

العلم قائما بالقسط ال إله إال هو العزيز شهد الله أنه ال إله إال هو والمالئكة وأولو ﴿ -8 ]18 آل عمران[ احلكيم﴾

ldquoAllahu deumlshmon e po ashtu edhe engjeumljt edhe njereumlzit e dijes se nuk ka zot tjeteumlr qeuml meriton teuml adhurohet peumlrveccedil Tij duke mbajtur drejteumlsineuml Srsquoka zot tjeteumlr peumlrveccedil Atij teuml Plotfuqishmit teuml Urtitrdquo (Al-i Imran18)

ونضع الموازين القسط ليـوم القيامة فال تظلم نـفس شيئا وإن كان مثـقال حبة من ﴿ -9نا با وكفى بنا حاسبني﴾ [ ] 47األنبياءخردل أتـيـ

ldquoDhe neuml Diteumln e Kiametit Ne do teuml vendosim peshore teuml sakta e askush nuk do teuml peumlsojeuml asnjeuml padrejteumlsi Ne do teuml sjellim (peumlr gjykim) ccedildo vepeumlr qofteuml kjo edhe sa pesha e njeuml kokrre sinapi Ne jemi teuml mjaftuesheumlm peumlr llogaritjerdquo (el-Enbijarsquo47)

إن الذين يكفرون بآيات الله ويـقتـلون النبيني بغري حق ويـقتـلون الذين يأمرون ﴿ -10

]21آل عمرانبالقسط من الناس فـبشرهم بعذاب أليم﴾ [ ldquoLajmeumlroi ata qeuml mohojneuml shpalljet e Allahut vrasin profeteumlt padrejteumlsisht dhe vrasin edhe ata qeuml urdheumlrojneuml teuml veprohet me drejteumlsi peumlr deumlnimin e dhembsheumlm qeuml i pretrdquo (Al-i lsquoImran 21)

نـهم بالقسط وهم ال يظلمون﴾ [ -11 ] 54يونس﴿ وقضي بـيـldquopor do teuml gjykohen me teuml drejteuml e nuk do trsquou beumlhet padrejteumlsirdquo (Junus 54)

أال يا أيـها الذين آمنوا كونوا قـوامني لله شهداء بالقسط وال جيرمنكم شنآن قـوم على ﴿ -12

]8املائدة تـعملون﴾ [تـعدلوا اعدلوا هو أقـرب للتـقوى واتـقوا الله إن الله خبري مبا


ldquoO besimtareuml Beumlhuni teuml qeumlndruesheumlm neuml urdhrat e Allahut dhe beumlhuni deumlshmues me drejteumlsi Le teuml mos ju nxiseuml urrejtja ndaj njereumlzve peumlr teuml beumlreuml padrejteumlsi Beumlhuni teuml drejteuml se kjo eumlshteuml meuml afeumlr devotshmeumlriseuml dhe frikeumlsojuni Allahut Pa dyshim Allahu eumlshteuml i Dijsheumlm peumlr ccedildo gjeuml qeuml punoni jurdquo (al Marsquoidah 8)

نـهم بالقسط ﴿ -13 ]42املائدة إن الله حيب المقسطني﴾ [ وإن حكمت فاحكم بـيـldquoE neumlse i gjykon gjykoji me drejteumlsi Veumlrtet Allahu i do teuml drejteumltrdquo (el-Marsquoideh42)

]4﴾ [يونس ﴿ ليجزي الذين آمنوا وعملوا الصاحلات بالقسط -14ldquoqeuml trsquoi shpeumlrblejeuml me teuml drejteuml ata qeuml besojneuml dhe beumljneuml vepra teuml mirardquo (Junus4)

معهم الكتاب والميزان ليـقوم الناس بالقسط﴾ لقد أرسلنا رسلنا بالبـيـنات وأنـزلنا ﴿ -15 ]25[احلديد

ldquoNe i ccediluam teuml deumlrguarit Taneuml me prova teuml qarta dhe bashkeuml me ta zbriteumlm Librat (e shenjteuml) dhe peshoren (e drejteumlsiseuml) qeuml njereumlzit teuml veprojneuml drejthelliprdquo (el-Hadid 25)

ه وال ﴿ -16 لغ أشد وأوفوا الكيل والميزان تـقربوا مال اليتيم إال باليت هي أحسن حىت يـبـ

بالقسط ال نكلف نـفسا إال وسعها وإذا قـلتم فاعدلوا ولو كان ذا قـرىب ﴾ ]152األنعام[

ldquoDhe mos iu qasni pasuriseuml seuml jetimit peumlrveccedilse peumlr ta rregulluar derisa teuml mbeumlrrijeuml pjekurineuml Kryejeni drejt matjen dhe peshimin Ne nuk ngarkojmeuml askeumlnd peumlrtej mundeumlsiseuml seuml tij Kur teuml flisni thoni teuml veumlrteteumln qofteuml edhe peumlr teuml afeumlrmit tuaj Ploteumlsojani beseumln e dheumlneuml Allahut Keumlto ju porosit Ai qeuml teuml mos harronirdquo (el-Anrsquoam 152)

]29﴾ [ األعراف قل أمر ريب بالقسط ﴿ -17ldquoThuaj ldquoZoti im urdheumlron drejteumlsi (el-Arsquoraf 29)


ii) Raporti i saj me ruajtjen e mjedisit

Nga ccedilfareuml thameuml mund teuml kuptojmeuml reumlndeumlsineuml e keumltij koncepti Hyjnor Nuk do teuml kishte paqe e as zgjidhje peumlr krizeumln toneuml mjedisore dhe shoqeumlrore pa iu kthyer themelit teuml Islamit Kurrsquoanit dhe Sunnetit Me ta marreuml besimtareumlt seriozisht keumlteuml koncept hyjnor dhe zbatuar ateuml neuml jeteumln e peumlrditshme nuk do teuml kishte deumlmtim teuml teuml tjereumlve helmim ndotje djegie humbje teuml barazpesheumls mes oksigjenit dhe ujit leumlndeuml toksike armeuml kimike teuml shkateumlrrimit neuml maseuml e as bomba atomike

Neumlse keumlto koncepte kurrsquoanore zbatohen neuml ndeumlrveprimet tona teuml peumlrditshme neuml teuml gjitha aspektet e jeteumls soneuml Zoti me urtineuml dh meumlshireumln e Tij do teuml sjelleuml lumturi dhe bekim peumlr sheumlrbeumltoreumlt e Tij mbi tokeuml Jeta neuml keumlteuml boteuml nuk keumlrkon prej nesh peumlrdorimin e armeumlve teuml shkateumlrrimit neuml maseuml teuml bombave atomike teuml intoksikuesve dhe kimikateve Historia na tregon se brezat e meumlparsheumlm nuk i kishin keumlto armeuml dhe jeta e tyre shkonte peumlr seuml mbari

Media e sotme shkaktojneuml panik dhe frikeuml mes njereumlzve anekeumlnd boteumls Thuajse ccedildo kanal diskuton ccedileumlshtjen e sanksioneve kuneumlr Iranit Koreseuml seuml Veriut dhe disa vendeve teuml tjera peumlr zoteumlrimin dhe zhvillimin e afteumlsive teuml tyre atomike Ata shpeumlrfillin vendet e vogla qeuml kaneuml dhe zhvillojneuml teknologji teuml tilla Nuk ka drejteumlsi dhe barazi neuml mohimin qeuml i beumljneuml ccedileumlshtjeve kaq teuml rrezikshme Kurrsquoani Fisnik thoteuml se ajo qeuml eumlsheuml e keqe dhe e deumlmshme eumlshteuml e tilleuml peumlr ccedildo komb jo veteumlm popuj dhe kombe teuml caktuara Keumltu qeumlndron reumlndeumlsia e raportit teuml keumltij konceti sakral me ruajtjen e mjedisit toneuml teuml mrekulluesheumlm

Keumlshtu qeuml ndotja e lumejve me kimikate a konsiderohetakt drejteumlsie apo virtyti Absolutisht jo

Shkateumlrrimi dhe djegia e pyjeve a konsiderohet vepeumlr e drejteuml dhe e virtytshme Absolutisht jo

Zhbalancimi i nivelit teuml oksigjenit dhe ujit a eumlshteuml veprim i drejteuml dhe i virtytsheumlm Absolutisht jo


Vendosja e plehrave neuml pika teuml papeumlrshtatshme nuk mund teuml konsiderohet akt drejteumlsie dhe virtyti

Mosmbajtja e pasteumlrtiseuml personale teuml dhomeumls seuml gjumit shteumlpiseuml zyreumls puneumls universitetit rrugeumls etj a mund teuml quhet sjellje e virtytshme ose e virtytshme

Peumlrgjigjja eumlshteuml shumeuml e thjeshteuml jo

لك لذكرى لمن كان له قـلب أو ألقى السمع وهو شهيد ﴿ ]37[ ق ﴾إن يف ذVeumlrtet keumltu ka keumlshilleuml peumlr keumldo qeuml ka zemeumlr deumlgjon me veumlmendje dhe deumlshmon (Kaf 37)

Le teuml peumlrpiqemi peumlr njeuml mjedis meuml teuml pasteumlr e meuml teuml mireuml dhe Zoti Fuqiploteuml e di meuml mireuml


PEumlRFUNDIM

Meuml neuml fund me bekimin e Zotit teuml madheumlrisheumlm arrita neuml fund teuml keumltij punimi Pa ndihmeumln dhe mireumlsineuml e Tij nuk do teuml kisha qeneuml neuml gjendje ta peumlrfundoja I lutem dhe e faleumlnderoj Ateuml qeuml shpeumlrblimi i keumltij kontributi teuml peumlrunjeumlt teuml ruhet peumlr Diteumln e Gjykimit Pajtohem me disa dijetareuml teuml Islamit neuml keumlteuml peumlrfundim se Islami nuk peumlrbeumln ndonjeuml fjaleuml magjike qeuml mund teuml shqiptohet peumlr teuml zgjidhur teuml gjitha problemet Islami si fe ka shumeuml veumlshtireumlsi kur vjen ccedileumlshtja te prakika pa peumlrmendur ato qeuml kaneuml daleuml neuml pah kateumlrmbeumldhjeteuml shekujve teuml fundit nga keqkuptimi keqinterpretimi dhe keqpeumlrdorja

Islami mund teuml keteuml kuptim neumlse merret si sistem i ploteuml shpirteumlror shoqeumlror ekonomik lokal dhe global dhe peumlrdoret neuml njeuml meumlnyreuml qeuml e beuml teuml zbatuesheumlm brenda nocionit teuml neumlnshtrimit neuml paradigmeumln e teuhidit ose duke iu referuar Kriterit teuml Mesit ndash Kuranit dhe Sunnetit qeuml sundon teumlreuml jeteumln njereumlzore Ky punim pohon se Islami mund teuml ofrojeuml truall teuml vlefsheumlm peumlr zgjidhjen e jo veteumlm problemit mjedisor por edhe teuml problemeve teuml tjera shoqeumlrore ekonomike politike globale individuale etike morale dhe shpirteumlrore Megjithateuml punimi neumlnvizon Islamin si truall i reumlndeumlsisheumlm potencial peumlr zgjidhjen e mosmarreumlveshjeve nga ku mund teuml vazhdojeuml ligji ndeumlrkombeumltar Neuml Islam marreumldheumlnia e njereumlzimit me mjedisin eumlshteuml pjeseuml e ekzistenceumls shoqeumlrore njeuml ekzistenceuml e mbeumlshtetur neuml faktin se gjithccedilka mbi tokeuml adhuron dhe i bidnet Zotit teuml Madheumlrisheumlm

Uesselamu Aleikum ue Rahmetullahi ue Barakatuhu

Juaji neuml Islam

11TDr Hfz Hajredin Hoxha Kosoveuml


11TDoktor neuml tefsir 11T05092010

BIBLIOGRAFI

1 Al Quran Al Karim ( The Noble Quran ) ndash English Translation of its meanings King Fahd Complex Al Madina Al Munawara 2008

2 Al-Tirmizi ( 2001) Maktabatu Wahba Cairo 3 Audi Robert (1995) The Cambridge Dictionary of Philosophy

Cambridge University Press 4 Back to the Quran and Sunnah - (2002) A Comparative study of the

responses of Hasan Hanafi ndash Abid Al Jabiri and Nurcholish Madjid - A PhD dissertation written by Yudia Wahyudi The Institute of Islamic Studies McGill University Montreal Canada

5 Beaumont P Blake GH amp Wagstaff JM (1978) The Middle East A Geographical study (London Wiley)

6 Cf Toshihiko Izutsu (1962) Revelation as a Linguistic Concept in Islam In Studies in Medieval Thought (The Japanese Society of Medieval Philosophy) 5 122-167

7 Cf William A GRAHAM (1993) Beyond the written words oral aspects of scripture in the history of religion Cambridge

8 Islamism and the Quest for Alternative Moderities (1998) A PhD dissertation written by Bahrooz Ghamari - Tabrizi Santa Cruz -University of California

9 Islamism and the Quest for Alternative Moderities a PhD dissertation written by Bahrooz Ghamari- Tabrizi Santa Cruz -University of California June 1998

10 Izzidien M (1990) Islamic environmental ethics law and society in JR Engel amp JG Engel (eds) Ethics of Environment and Development (London Belhaven)

11 Juan de Segovia and Western Perspectives on Islam in the Fifteenth Century ( 2002) A PhD dissertation written by Anne Marie Wolf University of Minnesota

12 9TMawil Izzi Dien 9T 9TJournal of Beliefs amp Values 9T No 1( 1997) Carfax 9TUniversity of Wales - Lampeter 9T

13 Mosnad Ahmad (1998) Dar Al Shuruk Cairo Egypt


14 Muhammad bin Abdullaah As-Suhaym IslamIts Foundations And Concepts Translated by Abdur-Raafi Adewale Imaam Under The Supervision of Translation and Publication Division Islaamic Propagation And Education CommitteeMuslim World League Al-Madinah Al-Munawwarah

15 Muwatta of Imam Malik ibn Anas 1 P

stP edi (2003 ) Beirut Lebanon

Translated by Ustadha Aisha Bewley hadith Number 470 Good Character

16 Nasr SH (1978) Islamic Cosmological Doctrine (London Thames and Hudson)

17 Qutb Sayid In the Shade of The Quran Maktabah Booksellers and Publishers Birmigham-United Kingdom 2009

18 Qutb Sayid Milestones-Meaacutelim fi Al Tariq Edited by AB El Mehri Maktabah Booksellers and Publishers 2009 Birmigham-United Kingdom

19 Saheeh Al-Buhari ( 2004) 1 P

stP edi Dar Al Marifah Jeddah Kingdom

of Saudi Arabia 20 Saheeh Muslim (2000) 2 P

ndP edit Dar Al Bashair Beirut Lebanon

21 Sterling SR (1990) Towards an ecological world view in JREngel amp JG Engel (eds) Ethics of Environment and Development (London Belhaven)

22 Sterling SR (1990) Towards an Ecological World view in JREngel amp JG Engel (eds) Ethics of Environment and Development (London Belhaven)

23 Veslind PJ (1993) The Middle Easts Water National Geographic Magazine183 5

24 Wuthnow Robert (1998) The Encyclopedia of Politics and Religion Rutledge United Kingdom London

25 9Thttpwwwcaptivemindsorgenvecome 9T 26 9Thttpwwwlampacuktrsstaffgallerymawil_paperhtml 9T 27 9ThttpwwwislamsetcomhipAl-Fangaryhtml6 9T 28 9Thttpwwwislam-onlinenetenglishScience20004article1shtml 9T 29 9Thttpwwwdawncomwpswcmconnectdawn-content- 9T 30 9Tlibrarydawnthe-newspapereditorialislamic-concept-of-kindness-859 9T 31 9Thttpwwwislamicvoicecomapril98qur-scihtm9T 32 9Thttpthempolylogorg3fan-enhtm9Tl



Peumlrmbajtje Paratheumlniehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip2

Peumlrse ky studimhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip4

Pjesa e pareuml Koncepti i teuml mireumls (el-hajr)helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip10

i) Meritat e tijhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip10

ii) Nocioni i veprave teuml mira (es-salihat) dhe dometheumlnia e tij12

iii) Raporti i el-hajr dhe es-salihat neuml ruajtjen e mjedisithellip15

Pjesa e dyteuml Virtyti (el-ihsan) - Meritat shpeumlblimi dhe raporti

i tij me ruajtjen e mjedisithelliphelliphelliphelliphelliphellip17

i) Meritat e tijhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip17

ii) Shpeumlrblimi i ihsanit dhe dometheumlnia e tijhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip22

Pjesa e treteuml Drejteumlsia (el-adl) - Meritat shpeumlrblimi dhe

raporti i saj me ruajtjen e mjedisithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip26

i) Meritat dhe shpeumlrblimi i sajhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip26

ii) Raporti i saj me ruajtjen e mjedisithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip32

Peumlrfundimhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip34

Bibliografihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip35




1

Paratheumlnie







2






3P (Hud61)
















Peumlrse ky studim





4



5









7





9P








11P















14P







15








i) Meritat e tij


























16P



















(el-Kahf 30)





























i) Meritat e tij









18







22




23F













































25P







26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI



































1

Paratheumlnie







2






3P (Hud61)
















Peumlrse ky studim





4



5









7





9P








11P















14P







15








i) Meritat e tij


























16P



















(el-Kahf 30)





























i) Meritat e tij









18







22




23F













































25P







26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI




































3P (Hud61)
















Peumlrse ky studim





4



5









7





9P








11P















14P







15








i) Meritat e tij


























16P



















(el-Kahf 30)





























i) Meritat e tij









18







22




23F













































25P







26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI







































Peumlrse ky studim





4



5









7





9P








11P















14P







15








i) Meritat e tij


























16P



















(el-Kahf 30)





























i) Meritat e tij









18







22




23F













































25P







26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI


































4



5









7





9P








11P















14P







15








i) Meritat e tij


























16P



















(el-Kahf 30)





























i) Meritat e tij









18







22




23F













































25P







26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI


































7





9P








11P















14P







15








i) Meritat e tij


























16P



















(el-Kahf 30)





























i) Meritat e tij









18







22




23F













































25P







26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI


































11P















14P







15








i) Meritat e tij


























16P



















(el-Kahf 30)





























i) Meritat e tij









18







22




23F













































25P







26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI


































14P







15








i) Meritat e tij


























16P



















(el-Kahf 30)





























i) Meritat e tij









18







22




23F













































25P







26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI


































15








i) Meritat e tij


























16P



















(el-Kahf 30)





























i) Meritat e tij









18







22




23F













































25P







26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI


































i) Meritat e tij


























16P



















(el-Kahf 30)





























i) Meritat e tij









18







22




23F













































25P







26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI

















































16P



















(el-Kahf 30)





























i) Meritat e tij









18







22




23F













































25P







26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI






































16P



















(el-Kahf 30)





























i) Meritat e tij









18







22




23F













































25P







26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI
















































(el-Kahf 30)





























i) Meritat e tij









18







22




23F













































25P







26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI



































(el-Kahf 30)





























i) Meritat e tij









18







22




23F













































25P







26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI


















































i) Meritat e tij









18







22




23F













































25P







26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI











































i) Meritat e tij









18







22




23F













































25P







26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI


































i) Meritat e tij









18







22




23F













































25P







26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI





































22




23F













































25P







26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI










































































25P







26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI






























































25P







26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI



















































25P







26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI








































25P







26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI




































26




27P






















































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI










































































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI






























































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI












































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI










































29














30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI












































30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI


































30


31




















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI

















































































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI





































































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI

























































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI















































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI







































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI

































PEumlRFUNDIM




Juaji neuml Islam




BIBLIOGRAFI


































BIBLIOGRAFI



















































Documents

Konceptet e te mires, virtytit