konda 7 haziran sandik ve secmen analizi raporu

KONDA

7 Haziran Sandk ve Semen Analizi

18 Haziran 2015

KONDA 7 Haziran Sandk ve Semen Analizi 18 Haziran 2015 Sayfa 2 / 104

NDEKLER

1. SUNU........................................................................................................................... 3

2. SANDIK SONULARI ..................................................................................................... 4 2.1. Seimlere Katlm Oranlar ......................................................................................................................... 10 2.2. Blgelere Gre Oy Dalmlar .................................................................................................................... 12 2.3. Blgelerde Katlm Oranlar ve Oy Oranlar Arasndaki liki..................................................................... 15 2.4. Bykehirler ve ller .................................................................................................................................. 20 2.5. le Baznda Dalm ................................................................................................................................... 25 2.6. Siyasi Rekabet ............................................................................................................................................ 30 3. LELERDE PARTLERN PERFORMANSLARI .............................................................. 36

4. 2011DEN 2015E PARTLER ARASI OY KAYMALARI ................................................. 48 4.1. zet ........................................................................................................................................................... 48 4.2. HDPnin En ok Oy Ald 10 l ve Toplam HDP Oyu ................................................................................. 49 4.3. 2011-2015 Oy Kaymalar .......................................................................................................................... 51 4.4. Oy Oran Deiimleri ................................................................................................................................... 53 4.5. Oy Miktar Deiimleri ................................................................................................................................ 54 4.6. Oy Says Deiimleri (Ak Parti / Ak Parti-d) ........................................................................................... 56 4.7. Yntem ........................................................................................................................................................ 58 5. SEMENLERN DEMOGRAFK PROFL ....................................................................... 59 5.1. Barometre Siyasi Tercih Bulgular ............................................................................................................. 59 5.2. Temel Demografi ........................................................................................................................................ 60 5.3. Hayat Tarz .................................................................................................................................................. 72 6. FARKLI PROFLLERDE SYAS TERCH DEM ........................................................ 78 6.1. Eitim Seviyesi ............................................................................................................................................ 78 6.2. Gelir Seviyesi ............................................................................................................................................... 80 6.3. alanlar ve almayanlar ....................................................................................................................... 82 6.4. Dindarlk Seviyesi ....................................................................................................................................... 85 6.5. Etnik Kimlik ................................................................................................................................................. 87 6.6. Mezhep ........................................................................................................................................................ 89 6.7. Haber Takip Edilen Televizyon Kanal ....................................................................................................... 90 6.8. Kalabalklarn Akl ....................................................................................................................................... 95 7. ARATIRMANIN KNYES .......................................................................................... 100 7.1. Semen Profili in Kullanlan rneklem ................................................................................................ 100 8. TERMLER SZL ................................................................................................. 102 8.1. Terimlerin Kayna Olan Soru ve Veriler ................................................................................................. 103


1. SUNU

KONDA olarak 2010 ylnn Mart aynda KONDA Barometresi adn verdiimiz siyasal ve toplumsal aratrmalar dizisine baladk ve her ay dzenli olarak aratrma yapmaya ve abonelerimizle paylamaya devam ettik. 7 Haziran seimlerinden bir hafta nce saha almasn yaptmz Haziran15 Barometresi ile bu dizinin 55. aratrmasn yapm ve sadece bu aratrma dizisi iin Trkiye genelinde 150 binden fazla insanla grm olduk.

Barometre aratrmalar iin her ayn banda Trkiyedeki 18 ya stndeki semen nfusu temsil eden bir rneklemle, yaklak 3000 kiiyle hanelerinde yzyze grmeler yapyor ve analizlerimiz sonucunda oluturduumuz raporu ayn sonunda Barometre sistemine dahil olan abonelerimize gnderiyoruz.

Barometre aratrmalar, srekli olarak ltmz demografi ve siyasi tercihler dnda, halkn gncel siyasi olaylara tepkilerini lmeye ynelik sorular, sklkla akademisyenlerle ibirlii kurarak yaptmz toplumun karakterini anlamaya ynelik toplumsal temalar ve zaman iindeki deiimleri tespit etme amac tayan ve kutuplama, memnuniyet ve moral gibi konular ele alan endeksler ieriyor.

Bu aratrma dizisi kapsamnda Haziran15 Barometresi iin yaptmz aratrmann seim bulgular, 7 Haziranda yaplan Genel Milletvekili Seiminin sonularna yakn kmtr. Bu durum, aratrma bulgularn seimin sandk sonularyla beraber analiz etme, semenlerin profillerini ve davranlarn ortaya koyma frsat salyor.

Haziran15 Barometresi

(30 Mays) 7 Haziran Genel Seim Yurt i Seim sonucu

Ak Parti 41,0 40,7

CHP 27,8 25,1

MHP 14,8 16,5

HDP 12,6 13,0

Dier partiler 3,8 4,8

Toplam 100 100

Bu raporda 7 Haziran Genel Seiminin sandk sonular farkl farkl alardan ele alnarak analiz edilmi ve sandk sonularn anlamlandrmaya yarayabilecek olan ve KONDA bulgularna dayanan semen profilleri ile semen profillerindeki siyasi tercih deiimlerine de yer verilmitir. Hem Prof. Dr. Murat Gven ve Ebru enerin ile dzeyinde partilerin performansn gsteren haritalar, hem de ilek Aac ekibinin ekolojik karm yntemine dayanan oy kaymasna ynelik analizi sayesinde sandk sonular kapsaml ekilde ele alnmtr.

lginize sunarz,

KONDA Aratrma ve Danmanlk


2. SANDIK SONULARI

Bu blmde 7 Haziran Genel Seimlerinin sonularn analiz ediyoruz. Analiz nceki seimlerle karlatrma, katlm oranlar, blge, il ve ilelere gre dalmlar, yerleim trlerine gre karlatrma gibi farkl blmler ieriyor.

NEML NOT: Bu blmde 7 Haziran 2015 yerel seimlerine ilikin analizler, seimden sonra haber ajanslarndan paylalan veriler temel alnarak hazrlanmtr. Dolaysyla baz rakamlar, kesin sonulardan ksurat mertebesinde farkl olabilir. Ancak, genel eilimleri mercek altna alan KONDA analizleri asndan nemli bir fark retmemektedir.

7 Haziran 2015 tarihinde gerekletirilen genel seimler toplumun her kesimi gerek sradan vatanda gerekse ii siyaset olanlar iin olduka karmak bir sreti. Seimlere giden srete siyasetin dili yine toplumsal kutuplama zerine kurulmu olmasna ramen, vatandalar sandktaki tercihleri ile siyasi partilere uzla ars yapt. Baka bir deyile, KONDA olarak yakn zamanda kalabalklarn akl diye tanmladmz toplumsal davran mekanizmas, nmzdeki dnemde siyasetiler iin kutuplamay ve siyasi gte orantszl deil ortaklamay ve siyasi gte paylam zorunlu klan olduka net bir meclis tablosu ortaya kard. Bu seimlerden aklda en fazla kalacak meseleler ise; seimlere giden srete Cumhurbakannn tarafszln yitirmesi ve medyann bir ksm tarafndan bunun grnmemesi, partiler arasnda siyasi rekabetin eit olmayan artlarda gereklemesi ve HDPnin yzde 10 barajn ap amayaca tartmas olurken seimlerin ardndan en fazla tartlan konular koalisyon veya erken seim olup olmayaca ve HDPnin oylarnn ne kadarnn CHPli semenin emanet oylar olduu oldu. Bu blmde seim sonularna kafa yoracaz ve bu meseleleri veriye dayal tespitlerle aydnlatmaya alacaz.

Aadaki ilk tabloda son seimde semen saysnn ve partilerin ald toplam oy saysn karlatrmal olarak grebilirsiniz.

2015 Genel Seim* 2014 Yerel Seimler 2011 Genel

Seimler

Semen (milyon) 56,6 52,7 52,8

Kullanlan Oy 47,5 46,9 43,9

Geerli Oy 46,2 45,1 42,9

AK Parti 18,6 20,5 21,3

CHP 11,5 12,5 11,1

MHP 7,5 6,9 5,5

HDP/BDP 6 2,7 2

Dier 2,3 2,4 2,4

* Yksek Seim Kurulunun yaynlad geici sonulara gre yurtd toplam semen


Ak Parti 2002 ylnn Kasm aynda gerekleen milletvekili seimleri ile iktidara geldi ve o gnden bu yana lkede gerekleen tm seimlerde byk farkla birinci parti olarak karmza kyor. Aadaki grafik, 2002 seimleri de dhil olmak zere 13 yldr gerekleen seimlerde partilerin ald oy oranlarn gstermektedir.

7 Haziran 2015 seimleri pek ok adan ilgin sonular retti. Bir taraftan, Ak Partinin ilk

iktidara geldii 2002 ylndan beri Trkiye siyasetine hkim olan genel eilimden byk bir sapma olmad; siyasi rekabetsizlik kk partileri ufaltmaya ve siyaseten etkisiz klmaya devam etti. Daha nce BDPnin bamsz milletvekilleri ile toplamda drt parti arasnda paylalan siyasi arena, son seimlerinde HDP ile iyice bu drt parti arasnda konsolide oldu. Bundan nce genel gzlemlerimize dayanarak, belki biraz ekinerek sylediimiz, Trkiye siyasetinde drt farkl kimlik siyasetinden beslenen drt temel siyasi partinin varln srdrebilecei ynndeki savmz seim sonular ile somutlam oldu.

KONDA Barometresi raporlarnda srekli olarak belirttiimiz bir analizi bu grafie bakarak bir kez daha yinelemekte fayda var; 2014 Yerel Seimleri ncesinde 12 sene boyunca Ak Parti oyunu arttrrken, meclis dndaki dier kk partilerin oyu srekli ve dramatik bir ekilde azald. 2002-2014 arasnda kk ve ounluu sa politika sahibi olan partiler, oylarn iktidar partisi iinde kaybetmilerdir. Zaman iinde aama aama gerekleen bu eilim, alternatif siyasal eilimlerin temsiliyetinin azalmasna ve neticede siyasi rekabetin yok olma noktasna gelmesine neden olmutur. 1980 darbesi sonras siyasi sistemimize giren yzde 10luk seim baraj ise zellikle bu konuda etkin rol oynamtr. 7 Haziran 2015 seimlerine baktmzda da dier sa partilerin toplam orannda yine bir d gryoruz. Ancak bu sefer yle grnyor ki bu d belki de ilk defa AK Parti lehine gereklemedi. Hepimizin bildii zere AK Partinin kendisi de byk lde oy kaybetti.

35

20

8

6

32

42

18

11

5

24

47

21

14

5

13

39

23

16

6

16

50

26

13

75

46

28

15

6 5

41

25

16

13

5

0

10

20

30

40

50

60

Ak Parti CHP MHP HDP/BDP/DTP Dier P

Seim sonular: 13 ylda 7 sandk

20

02

MV

20

04

YE

RE

L2

00

7 M

V

20

09

YE

RE

L2

01

1 M

V2

01

4 Y

ER

EL

20

15

MV


CHYye oy veren semen says sabit kald CHP de 7 Haziran 2015 seimlerine kadar az da olsa istikrarl bir ekilde oylarn artran ana

muhalefet partisiydi. CHP yukarda bahsettiimiz siyasi rekabetsizlik ortamnda ikinci srada, ancak hl Ak Partinin olduka gerisinde yer alyor. 12 yldr en yksek oyunu 30 Mart yerel seimlerinde alm gzken CHPnin son genel seimlerde, yani 2011 Genel Seimlerinde ald oy orann altna indiini gryoruz. Burada ilgin olan bir nokta ise, her ne kadar hem Trkiye nfusu hem de semen says artm olursa olsun, CHPye oy veren toplam semen saysnn neredeyse sabit kalddr. Bu yzden oy oranndaki d aslnda CHPnin semen kaybetmesinden deil, nfus ve semen artna ramen, bu partinin kendine yeni semen kazandramayndan kaynaklanyor. rnein raporumuzun sonraki sayfalarnda da altn izeceimiz zere 2011 Genel Seimlerine kyasla CHP Ankarada sadece yeni 8007 semenden oy olabilmi; nemli byk ehirlerden olan Adanada 6099 oy, Konyada ise 79 oy kaybetmi. Ksacas CHP bu byk metropol alannda yerinde saym. Hatay, Edirne, anakkale gibi dier daha kk ama nfus olarak nemli illerde ise nfusu 5000den fazla artmam. Buradan da CHPye oy verenlerin orannda deiim olsa dahi, aslnda CHP semenin btn partiler arasnda en kemiklemi semen olduu sav da desteklenmi oluyor. Bu karlatrmay 2015 ve 2011 Genel Seimleri arasnda yapmamzn yani 2014 Yerel Seimlerini dikkate almaymzn nedeni yerel seimlerin semen davran olarak genel seimlerden ok daha farkl temellere oturuyor olmas. Yerel unsurlarn szkonusu olduu mikro dzeyde dinamikler devreye giriyor ve en azndan blgesel olarak beklenmedik sonular ortaya kabiliyor. Bu yzden de 2015 Genel Seimlerini 2011 Genel Seimleri ile karlatrmak, kemiklemi semeni bulmak asndan daha salkl bir veri salayacaktr.

2015 seimlerine kadar CHPnin ve MHPnin oy art genel olarak baktmzda ilk partinin arasndaki alveriten deil, yukarda bahsettiimiz kk partilerin oylarnn erimesinden kaynaklanyordu. Ancak AK Partinin semen kaybettii ve CHPnin deyim yerindeyse yerinde sayd bir seimde daha farkl dinamiklerin szkonusu olmu olduunu anlamak hi de g olmuyor. yle grnyor ki CHPnin yeni semen kazanamad bu son seimde AK Parti milliyeti oylarn Anadoluda MHPye, Krt blgelerindeki oylarn ise HDPye kaybetmi. lerideki sayfalarda da greceiniz zere AK Partinin metropol blgelerinde kaybettii oylar ise HDPnin lehine olmu. MHPnin bykehir ve metropol alanlarnda semen saysnn art ile oy art arasnda ise bir bant bulunmuyor.

Emanet oy gerekten var m? Seimde phesiz beklentilerini gerekletirebilen parti HDP oldu. Seim sonrasndaki

dnemde zerine en fazla yazlan konulardan biri ise HDPnin baraj amasn salayan unsurun CHP semeninin stratejik davranarak HDPye emanet oy verip vermemesi oldu. Ancak, genel olarak CHP semen saysnn anlaml bir artmadan ya da azalmadan ziyade yerinde saymas/ deimemesi bu iddiay ilk bakta temelsiz klyor grnyor. lerideki sayfalarda HDPnin oy oranlarna ve toplam oy saysna etraflca bakacaz ve bu olasln zerinden tekrar geeceiz.


nceki sayfadaki grafik 2002 ylndan beri gerekleen 7 seimin sonularn ve KONDA Barometresinin lmlerini bir arada gstermektedir. Grafikte grlen kaln ve kesik izgiler partilerin oy oranlarnn ortalama eilim izgisini (polinom) gstermektedir. Ak Parti ve kk partilerin 12 senelik ortalama izgisine gz attmzda aradaki simetrik etkiyi grmek mmkn. 2002-2014 arasndaki dnemde CHP, MHP ve BDP/HDPnin dz bir ekilde ilerleyen ortalama eilim izgileriyle beraber deerlendirdiimizde, dier partilerin oylarnn daha ziyade iktidar partisine kaydn iddia etmek mmkn oluyordu. 2014 itibariyle bu durumun net bir ekilde HDP ve biraz da MHP lehine dndn gzlemliyoruz.

Ak Partinin ortalama eilim izgisinin son iki senedeki aaya doru inii de dikkat ekilmesi gereken bir durum. 2002den 2011 oylarn istikrarl bir biimde arttran Ak Parti iin 2011 Genel Seimlerinin tepe nokta olduunu tespit etmek mmkn. Ortalama izgiyi o partinin gelecek oylarna ilikin tahmin yapmak iin de ele alabiliriz. 2014 Yerel Seimleri sonrasnda yaymladmz seim raporumuzda Ak Partide ta o zaman grlen, aa doru bu eimin devam etme olasl zerine ciddi ekilde dnmek gerektiinin altn izmitik. Bu seneki 7 Haziran seimleri de bu erinin aaya doru olan iniindeki ivmeyi hzlandrdn ortaya kard.

CHPnin son 13 yldaki seyrine baktmzda arada bir baz klara ramen zellikle son bir ylda dz bir izgi halinde sabitlenme olduunu tespit edebiliyoruz.

Her ne kadar HDPnin oy arttrmaya balamas ve seyrinin yukar doru olmas, seime parti olarak girme kararlarndan sorna gereklemi olsa dahi, yukarya doru eilimin aslnda 2011 seimleri sonras baladn da bu grafikte grebiliyoruz.

Aadaki grafik, 2011den 2014e ve ardndan 2014ten 2015e semen says, kullanlan

oy says ve geerli oy saysndan balayarak her bir partinin ald oy saysndaki art veya azalmay yzde olarak gsteriyor. rnein semen says 2011de 100den 2014te 105e yzde 5 orannda artm. Buna karlk geerli oy says da 2011de 100den 2014te 105e yzde 5 orannda artt halde, 2014te 2015e sayda deiiklik olmam.

Bunun partiler iindeki art ve azalmalarna bakacak olursak, Ak Parti 2011den 2014te yzde 4, ardndan da 2014ten 2015e yzde 11 orannda semen kaybetmi. Bu oranlar CHP iin srasyla yzde 13 art ve yzde 10 azalma, MHP iin de yzde 24 art ve yzde 8 art olarak gereklemi.

Halbuki HDP en az semen saysna sahip olmasna ramen 2011den 2014e yzde 4 semen kaybedip, 2014ten 2015de semen saysn yzde 113 orannda semen arttrm. 2014te 2 milyon 746 bin oy almken, 2015te 5 milyon 838 bin oy alm. Dier bir ifadeyle 2014te 100 olan semen says 2015te 213e km. En az oy alm olan parti olmasna ramen, seimler ncesinde HDPnin baraj ap aamayacann bu kadar youn ekilde tartlmasnn nedenini, destekilerini 100den 213e kma, yani ikiye katlama ihtimalinin ve seimle beraber bunun gereklemesinin tm semenlerde yaratt aknlk olarak aklayabiliriz.


Raporun kalan blmnde, imdiye kadar kabaca hatlarn izdiimiz sandk sonularn ortaya karan nedenleri, hem sandk sonularn, hem de KONDA verilerini inceleyerek ortaya koymaya alyoruz.

-% 13

% 113

% 8

-% 10

-% 11

% 0

-% 1

% 2

% 24

-% 4

% 24

% 13

-% 4

% 5

% 7

% 5

-% 40 -% 20 % 0 % 20 % 40 % 60 % 80 % 100 % 120

Dier

HDP / Bamsz

MHP

CHP

Ak Parti

Geerli oy

Kullanlan Oy

Semen

Seimler arasnda semen saysnda oran olarak deiimler

2011-2014 2014-2015


2.1. Seimlere Katlm Oranlar

Trkiyede seime katlm oranlar genelde dnya ortalamasnda st seviyelerde bulunuyor ve Trkiye semeninin katlmnn 30 Mart 2014te yzde 86,6 ile 2002den beri en st noktasna ulatn belirtebiliriz. 7 Haziran 2015te ise katlm bir nceki seimden biraz daha azd ve semenin yzde 84,2si sanda gitti.

Aadaki grafik 2002den bu yana semen saylarn, katlm saylarn, geerli ve geersiz oy saylarn ve katlm oranlarn bir arada gsteriyor. Grafikte ilk olarak elbette ki nfus artyla doru orantl olarak semen saylarnn art dikkat ekiyor. Aada ayrca genel semen says iindeki geerli oy oranna baktmzda da semenlerin hangi oranda sanda gittiini grebiliyoruz.

Son 4 seimdeki katlm oranlar blgelere gre ayrntlandran bir sonraki grafikte de grnd zere, semenin genel seimlere sanda olan ilgisi 2009 sonrasnda blgelerden bamsz olarak, son derece yaygn bir ekilde artm. Ancak 2014 Yerel Seimlerinde kullanlan oy oranna bu seimde HDP ile AK Partinin ekimeli bir seim yaadklar (ve ayn oy oranna ulatklar) blgelerden biri olan Kuzeydou Anadolu blgesi hari ulalamamtr.

45,9 milyon

40,7 milyon

45,1 milyon

42,9 milyon

39,9 milyon

34,7 milyon

32,3 milyon

31,5 milyon

7,3 milyon

12,2 milyon

5,8 milyon

6,4 milyon

7,2 milyon

6,8 milyon

10,3 milyon

8,7 milyon

2015 Milletvekili Se.

Cumhurbakanl Seimi

2014 l Genel Meclisi Se.






Seimlere katlm oranlar

Geerli oy Geersiz oy Kullanlmayan

(% 76,2)

(% 74,2)

(% 75,9)

(% 84,2)

(% 86,6)

(% 83,2)

(% 85,5)

(% 81,5)


% 84,0

% 84,4

% 83,6

% 81,7

% 85,6

% 87,0

% 85,5

% 87,9

% 88,5

% 88,5

% 88,4

% 86,3

% 86,5

% 87,6

% 86,1

% 81,5

% 86,0

% 87,5

% 87,9

% 89,6

% 91,3

% 92,2

% 90,2

% 90,6

% 90,4

% 89,4

% 85,4

% 83,7

% 82,2

% 84,5

% 87,9

% 87,1

% 87,0

% 88,7

% 89,3

% 89,6

% 90,0

% 86,3

% 87,3

% 80,9

% 78,7

% 83,0

% 81,8

% 84,5

% 85,4

% 82,4

% 84,6

% 85,4

% 86,8

% 87,7

% 78,9

% 83,2

% 0 % 20 % 40 % 60 % 80 % 100

GneydouAnadolu

OrtadouAnadolu

KuzeydouAnadolu

Dou Karadeniz

Bat Karadeniz

Orta Anadolu

Akdeniz

Bat Anadolu

Dou Marmara

Ege

Bat Marmara

stanbul

Trkiye

Blgelere gre katlm oranlar

2009 2011 2014 2015


2.2. Blgelere Gre Oy Dalmlar

Bu blmde ilk olarak partilerin oylarnn seimlerdeki nfus younluklarna gre ne ekilde daldn grdk. Bu blmde ise partilerin oylarnn 12 corafi blgede nasl daldn tespit etmeye alacaz.

2.2.1. AK Parti Oylarnn Blgeler Gre Dalm

Aadaki grafik Ak Parti oylarnn 12 farkl blgeye ne oranda daldn gstermektedir. rnein, Ege blgesinde kullanlan geerli oylar tm lkedeki oylarn yzde 14n olutururken, Ak Parti oylarnn yzde 12sini Ege blgesinden almtr. Ya da benzer ekilde stanbulda kullanlan geerli oylar tm lkede kullanlan geerli oylarn yzde 18ini olutururken, AK Parti oylarnn yzde 19unu stanbuldan almtr. AK Parti oylarnn blgelere dalmna bakarsak, partinin varln hissettirmedii bir blge olduunu iddia etmek hayli g gzkyor. Ancak zellikle Bat Marmarada, Egede, Akdenizde, Ortadou Anadoluda ve Gneydou Anadoluda geerli oy ortalamasnn altnda oy aldn gryoruz. Baka bir deyile AK Parti bu blgelerde, dier blgelerde olduu kadar youn temsiliyet bulmam. Buna karlk Dou Marmarada, Bat Anadoluda ve Bat Karadenizde ortalamann biraz zerinde temsiliyet bulmu. Ancak bu eilim daha nceki seim sonularna kyasla ok byk bir fark arz etmiyor; AK Parti seimlerden dier partilere nazaran - btn blgelere en dengeli ekilde dalm olan parti olarak km.

7

4

2

5

7

7

11

12

11

12

4

19

9

4

2

3

6

5

13

10

10

14

5

18

0 5 10 15 20 25 30 35

Gneydou Anadolu

Ortadou Anadolu

Kuzeydou Anadolu

Dou Karadeniz

Bat Karadeniz

Orta Anadolu

Akdeniz

Bat Anadolu

Dou Marmara

Ege

Bat Marmara

stanbul

Ak Parti oylarnn blgelere dalm

Geerli oy pay Ak Parti


2.2.2. CHP Oylarnn Blgeler Gre Dalm

Aadaki grafik ise ayn ekilde CHPnin oylarnn blgelere dalmn ortaya koyuyor. stanbulda saylan geerli oylar lke genelindeki oylarn yzde 18ini tekil ederken, CHP yzde 22 ile oylarnn bete birinden fazlasn stanbuldan almtr. Dier bir bete bir oy da Egeden gelmitir.

Grld gibi, CHP stanbulda ve Egede ve biraz da Bat Marmarada daha youn oy

almken, zellikle dou blgelerinde hi varlk gsterememitir. Gneydou Anadolu blgesinde kullanlan oylar lke oylarnn yzde 9unu olutururken, CHP oylarnn sadece yzde 2sini bu blgeden alabilmitir. Bu durum 2014 Yerel seimdeki sonulara paralellik gsteriyor. 2014 Yerel Seimiyle karlatrldnda CHPnin Akdeniz Blgesinden ald oylarn toplam ald oy ierisindeki oran biraz daha artmtr ve bu blgede daha youn temsiliyet bulabilmitir.

2

1

1

3

6

3

14

10

11

21

8

22

9

4

2

3

6

5

13

10

10

14

5

18

0 5 10 15 20 25 30 35

Gneydou Anadolu

Ortadou Anadolu

Kuzeydou Anadolu

Dou Karadeniz

Bat Karadeniz

Orta Anadolu

Akdeniz

Bat Anadolu

Dou Marmara

Ege

Bat Marmara

stanbul

CHP oylarnn blgelere dalm

Geerli oy pay CHP


2.2.3. MHP Oylarnn Blgeler Gre Dalm

Aadaki grafik ise MHPni blgelerden ald oylar ayn ekilde incelememize olanak veriyor. MHP, stanbul ve dou blgeleri dndaki yerlerde varln nfusa oranl bir ekilde gsterebilen bir parti olarak gze arpyor.

Dier yandan, en bata Akdeniz olmak zere, Ege ve Bat Karadeniz, nfusa oranladmzda

MHPnin ok daha fazla oy toplad blgeler olarak gze arpyor. Akdeniz blgesinin semeni lkenin yzde 13n tekil ederken, MHP oylarnn neredeyse bete birini (yzde 17sini) bu blgeden alyor.

4

2

3

4

8

8

17

11

11

16

5

12

9

4

2

3

6

5

13

10

10

14

5

18

0 5 10 15 20 25 30 35

Gneydou Anadolu

Ortadou Anadolu

Kuzeydou Anadolu

Dou Karadeniz

Bat Karadeniz

Orta Anadolu

Akdeniz

Bat Anadolu

Dou Marmara

Ege

Bat Marmara

stanbul

MHP oylarnn blgelere dalm

Geerli oy pay MHP


2.2.4. HDP Oylarnn Blgeler Gre Dalm

HDPnin ilk defa parti olarak girdii bu seimlerde oylarnn blgelere en dengesiz ekilde dalan siyasi parti olduunu aadaki grafik zerinden gryoruz. HDP her oyundan birini yzde 32,3 ile Gneydou Anadoludan alm. Bunu ise yzde 17,6 ile stanbul, 15,2 ile Ortadou Anadolu ve yzde 9,5 ile Akdenizden alm.

2.3. Blgelerde Katlm Oranlar ve Oy Oranlar Arasndaki liki

Buraya kadar partilerin oylarnn blgesel olarak nasl daldn ve bu dalmn semene orantsn (yani siyasi partilerin seime katlma ortalamasnn altnda m, yoksa stnde mi kaldn) her bir blgedeki geerli oy oran zerinden tespit edebildik. Elbette, bu oranlar il baznda haritalarda incelemek daha derin bir analiz imkn sunacaktr. ller baznda partilerin oy oranlar haritalarn ise Siyasi Rekabet blmnde inceleyebilirsiniz. Ancak imdilik bu blmde dile getirdiimiz tespitleri, 2015 ve 2011 Genel Milletvekillii seimleri arasndaki seime katlm oranlar arasndaki fark zerinden her bir siyasi parti zelinde detaylandracaz. Baka bir deyile, seimlere katlm oranlar deitike partilerin oyunun ne kadar artp azaldna her bir blge zerinden tek tek bakacaz.

32

15

7

0

1

1

9

4

4

8

1

18

9

4

2

3

6

5

13

10

10

14

5

18

0 5 10 15 20 25 30 35

Gneydou Anadolu

Ortadou Anadolu

Kuzeydou Anadolu

Dou Karadeniz

Bat Karadeniz

Orta Anadolu

Akdeniz

Bat Anadolu

Dou Marmara

Ege

Bat Marmara

stanbul

HDP oylarnn blgelere dalm

Geerli oy pay HDP


2.3.1. Ak Parti oy orannn blgelerde deiimi (2011-2015)

Yukardaki grafikte de grld zere, 2015 ylnda (2011 seimlerine kyasla) seime katlmn artt yerlerde AK Partiye verilen oyda lke genelinde d yaanm. Elbette ki fark en fazla HDPnin Ak Partiyi deyim yerindeyse malup ettii Gneydou, Ortadou ve Kuzeydou Anadolu blgelerinde ortaya kyor. O halde AK Partinin oylar hangi blgelerde kimlere gitti? Bu sorunun cevab iin hem takip eden grafikleri, hem de ileleri, bykehirleri ve illeri karlatrdmz ileriki blmlerde bulabilirsiniz.

-4,3

0,0

-3,9

-4,2

-4,5

-3,0

-6,0

-2,3

0,9

-21,0

-19,2

-18,4

-5,9

4,3

-0,6

0,6

0,6

1,8

3,1

1,4

0,8

-1,0

5,3

5,5

5,5

2,3

-30 -20 -10 0 10 20 30

stanbul

Bat Marmara

Ege

Dou Marmara

Bat Anadolu

Akdeniz

Orta Anadolu

Bat Karadeniz

Dou Karadeniz

Kuzeydou Anadolu

Ortadou Anadolu

Gneydou Anadolu

Trkiye

Katlm fark ve Ak Parti oy fark

2011 - 2015 Katlm fark Ak Parti


2.3.2. CHP oy orannn blgelerde deiimi (2011-2015)

CHP oylarnda 2011den 2015e olan farklara baktmzda seime katlma orannn AK

Partide olduu gibi btn blgeler iin birbirine benzer sonular yaratmadn gzlemliyoruz; CHP iin seimlere katlm orannn artmas her blgede eit sonu dourmam. stanbul, Akdeniz, Bat Anadolu blgelerinde katlmn artmasyla beraber CHPnin oyu da artm. Ancak dou blgelerinde, Dou Karadeniz ve Bat Marmarada katlm artt halde CHPnin oylarnda d yaanm.

HDPnin byk baar salad blgelerde, yani Gneydou, Ortadou ve Kuzeydou Anadoluda kullanlan oyun oran olarak artmasna ramen CHP oy kayb yaam. Hatta stanbul iin de benzer bir durum szkonusu. Dier blgelerde ise CHP oylarn arttrm grnyor. Yine ileriki blmlerde CHPnin Batdaki metropol oylarnn iine skp skmadn irdeleyeceiz.

2,4

11,7

10,6

8,3

1,8

4,7

0,9

5,2

7,2

-2,5

-2,8

-2,3

4,3

4,3

-0,6

0,6

0,6

1,8

3,1

1,4

0,8

-1,0

5,3

5,5

5,5

2,3

-30 -20 -10 0 10 20 30

stanbul

Bat Marmara

Ege

Dou Marmara

Bat Anadolu

Akdeniz

Orta Anadolu

Bat Karadeniz

Dou Karadeniz

Kuzeydou Anadolu

Ortadou Anadolu

Gneydou Anadolu

Trkiye

Katlm fark ve CHP oy fark

2011 - 2015 Katlm fark CHP


2.3.3. MHP oy orannn blgelerde deiimi (2011-2015)

ncelikle MHPnin blgelerde katlmn artmasyla birlikte oy arttrm olmas dikkat ekiyor.

Trkiye genelinde katlm yzde 2 kadar artarken, MHP iin de ayns szkonusu. MHP seimlere katlmn artt Douda ve de stanbulda oylarn CHPye benzer ekilde arttramam. MHP oylarnn yzde 17sini barndran Akdeniz blgesinde ise yeni semenin oyunu neredeyse hi kazanamam. MHPnin katlm oranndaki arta kyasla daha da fazla oy artt blgeler ise Dou Marmara, Dou Karadeniz, Bat Karadeniz ve zellikle Orta Anadolu olmu.

0,6

2,3

0,6

4,4

3,1

0,0

10,3

6,8

4,0

4,8

2,8

1,3

2,2

4,3

-0,6

0,6

0,6

1,8

3,1

1,4

0,8

-1,0

5,3

5,5

5,5

2,3

-30 -20 -10 0 10 20 30

stanbul

Bat Marmara

Ege

Dou Marmara

Bat Anadolu

Akdeniz

Orta Anadolu

Bat Karadeniz

Dou Karadeniz

Kuzeydou Anadolu

Ortadou Anadolu

Gneydou Anadolu

Trkiye

Katlm fark ve MHP oy fark

2011 - 2015 Katlm fark MHP


2.3.4. HDP oy orannn blgelerde deiimi (2011-2015)

HDP Trkiye genelinde oyunu oran olarak en ok arttran parti olmu. HDPnin oy art ve seime katlm arasndaki ilikiye baktmzda Gneydou, Ortadou ve Kuzeydou Anadolu blgelerinde partinin oylarn, katlmdaki arta paralel biimde ok byk oranlarda arttrdn gryoruz. Ksacas bu blgelerde seime katlm arttka HDPnin oylar da artm. Ancak bu eilimin sadece bu blgeye zg olmadn gryoruz; Trkiyenin neredeyse tm kalannda semen katlm artmasyla HDP oylar da artm.

6,6

3,0

4,9

4,0

3,7

6,5

-0,8

0,7

-2,9

23,7

26,0

23,4

7,7

4,3

-0,6

0,6

0,6

1,8

3,1

1,4

0,8

-1,0

5,3

5,5

5,5

2,3

-30 -20 -10 0 10 20 30

stanbul

Bat Marmara

Ege

Dou Marmara

Bat Anadolu

Akdeniz

Orta Anadolu

Bat Karadeniz

Dou Karadeniz

Kuzeydou Anadolu

Ortadou Anadolu

Gneydou Anadolu

Trkiye

Katlm fark ve HDP/Bamsz oy fark

2011 - 2015 Katlm fark HDP


2.4. Bykehirler ve ller

Trkiyede hlihazrda 30 bykehirde yaayanlar toplam semen nfusunun neredeyse yzde 80ini oluturuyor. Aadaki grafikte farkl nfus younluklarndaki yerleim birimlerinin nasl daldn grebiliyoruz. zellikle, stanbul ve Ankarann semen saysnn toplamnn 53 ildeki semen saysndan daha fazla olmas, nfus dalmnn dengesizliini gsterir nitelikte. Bu tabloya ilk grafikte baknca grebiliyoruz ki, nfusun yars 11 byk ehirde1 toplanm durumdadr.

1 Burada bahsedilen byk ehirler resmi tanma gre bykehir olan iller deil, nfusu itibariyle byk olan ehirlerdir.

%

26

%

27%

24

%

24


Yukardaki grafii semen dalmnn bir altyaps olarak kabul edersek, bu blnmeler kapsamnda partilerin oy dalmn yerletirdiimizde nemli ipular grebiliyoruz. Aadaki ilk grafikte farkl nfus younluklarnn olduu 4 kmede Ak Partinin eit oranda oy ald grlebiliyor. Nfus younluklarnn az ya da ok olduu illerde Ak Partinin seilme oran farkllk gstermiyor. Ksacas AK Parti her ne kadar Trkiye genelinde oy kaybetmi olsa da, hl semenin byk ehirlere ve daha kk lekli ehirlerde en dengeli dalan parti olarak karmza kyor.

42,741,0

38,241,0

Ak Parti


Yukardaki dalma bir de CHP iin gz attmzda ciddi bir farkllama dikkatimizi ekiyor. CHP, net bir ekilde nfus younluu yksek olan illerde ok daha fazla oy alyor. Bykehir olmayan 53 ilin toplamnn sadece yzde 17sini oyunu alrken, iki bykehirde bu oran yzde 30a km durumda. Ancak, hatrlatmamz gerekiyor ki bu dalm nceki seimlerde ok daha dengesiz bir ekilde gerekleiyordu. Baka bir deyile CHP ok hzl olmasa da bu farkll gitgide kapatan bir siyasi parti olarak ortaya kyor. Ancak bu dengelenme hali, CHPnin kk ehirlerden ve krsaldan yeni semen kazanp aray kapatmasndan deil, tam tersine bykehirlerde ve metropol alanlarndaki nfus artna ramen yeni semen kazanamamasndan kaynaklanyor.

17,4

23,6

29,5 29,4

CHP


MHPnin farkl yerleim trlerinden ald oy oranlarna baktmzdaysa stanbul ve Ankarada oylarn sadece yzde 13n alabilmiken 53 kk ilde yzde 20ye yaklatn gryoruz. Ancak, MHP oylarnn CHPden farkl bir dengesizlik ierdiini belirtebiliriz. Bir yandan MHP oylarnn stanbul ve Ankarada dier iller kadar youn olmadn gryoruz. te yandan, lke genelinde stanbul ve Ankara dnda dengesiz olarak daldn sylemek son derece zor. Zira, oransz bir ekilde bym olan iki metropol dnda MHPnin hayli yaygn olduu gzkyor. Kald ki nceki seimlere gre bu fark ayn CHPde olduu gibi biraz kapanm grnyor.

18,815,4

18,6

13,0

MHP


HDPnin ise dalmnn dk nfuslu illerde younlayor olmasn farkl bir ekilde aklamak gerekiyor. Bu tabloyu, HDPnin varln youn ekilde gsterdii dou blgelerinin nfusun bir milyonun altnda olan illerden olumasna balayabiliriz. HDP her ne kadar Trkiyenin bat tarafndaki byk metropollerde oyunu arttrm olsa da bu fark genel dalma yansmyor.

Aadaki grafik ise farkl yerleim trlerinde tm partilerin oy oranlarn gsteriyor. Daha

nce farkl ekillerde akladmz, kk partiler konusu kendini bu grafikte farkl bir ekilde gsteriyor. Grld gibi parlamento dnda kalan partiler bu seimde dk nfuslu blgelerde kendilerini daha fazla gstermiler.

Bu dalma zellikle, Ak Parti ile dier partiler arasndaki rekabet hakknda fikir edinebilmek veya tahmin yrtebilmek iin dikkatli ekilde bakmak gerekiyor. Her bir parti, farkl nfus byklerine sahip olan yerleim trlerinde farkl performans sergilerken, AK Parti halen gerek anlamda yaygn bir taban oluturmu gzkyor.

Partilerin lke corafyasnda nasl yayldn ve 2011 seimine gre nelerin deitiini Siyasi Rekabet isimli blmdeki grafik ve haritalarda daha net anlayabileceiz.

16,9 15,6

9,5 10,4

HDP


2.5. le Baznda Dalm

Bu blmde drt partinin Trkiyedeki 970 ilede aldklar oy oranlarn ele alyoruz. Aadaki her bir kutu 970 ileden birini temsil etmektedir. lelerin niteliklerine girmeksizin, her bir partinin say olarak ka ilede yzde 60n zerinde ve ka ilede yzde 10un altnda oy aldn grafikler zerinden gsteriyoruz. Grafiklere partilerin yaygnln ortaya koymalar asndan zellikle dikkat edilmesi gerekiyor. Bu grafiklerde, partilerin varlklarn arlkl olarak gsterdii ve hi gsteremedii ileleri bir arada verilmektedir.

Oy dalmna sadece ile baznda baktmzda bykehirleri ve illeri karlatmz nceki grafiklerimizde ortaya kan temel bulgudan ikisi tasdikleniyor: Ak Parti hl Trkiye geneline en dengeli yaylm parti olarak devam ediyor ve CHP ve MHP, farkl yerleim trlerinin ayrmnda farkl ular hl temsil ediyor. Dier bir deyile CHP daha byk yerleimlerde, MHP ise daha kk yerleimlerde temsil edilmeye devam ediyor ama ikisinin de temsiliyetine azalma szkonusu.

Ayrca ilelerdeki oylarn dalmna baktmzda karmza yeni bir bulgu olarak HDPnin aslnda ok oy ald ileler bakmndan Ak Partiye daha ok benzediini, yani baka bir deyile yksek oy ald ok sayda ile bulunduunu, ancak az oy ald, yani yzde

42,7 41,0 38,2 41,0

17,4 23,6 29,529,4

18,815,4

18,6 13,0

16,9 15,69,5

10,4

4,2 4,3 4,1 6,2

Dier

HDP

MHP

CHP

Ak Parti


10un altnda ald ilelerin sayca hibir parti ile karlatrlamayacak kadar ok olduunu gzlemliyoruz.

Bu grafikte de ortaya kt zere Ak Parti lke genelindeki 970 ilenin 181inde yzde 60n zerinde oy alrken, sadece 41 ilede yzde 10un altnda oy almtr.

Ak Partinin ilelerdeki oy oranlar

Ak Parti 970 ilenin

181inde % 60 zerinde oy ald

Ak Parti 970 ilenin

41inde % 10 altnda oy ald


CHP ise 970 ilenin sadece 7sinde yzde 60n zerinde, 262 ilede ise yzde 10un altnda oy almtr.

CHPnin ilelerdeki oy oranlar

CHP 970 ilenin

262sinde % 10 altnda oy ald

CHP 970 ilenin

78sinde % 60 zerinde oy ald


MHP ise 970 ilenin hibirinde yzde 60n zerine oy alamamtr ve 188 ilede yzde 10un altnda oy almtr.

MHPnin ilelerdeki oy oranlar

MHP 970 ilenin

188inde % 10 altnda oy ald

MHP 970 ilenin

HBRNDE % 60 zerinde oy alamad.


HDP ise 970 ilenin 88inde yzde 60n zerinde oy almtr ve 743nde yzde 10un stnde oy alamamtr.

HDPnin ilelerdeki oy oranlar

HDP 970 ilenin

743nde % 10 altnda oy ald

HDP 970 ilenin

88inde % 60 zerinde oy ald


2.6. Siyasi Rekabet

2.6.1. Haritalarla Partilerin Oy Farklar

Aadaki haritada farkl oy dilimlerine gre Ak Partinin 2011 ve 2015 seimlerindeki illerdeki oy oranlar grlyor. Daha nceki blmde de vurguland gibi;

Ak Parti lkenin tm corafyasnda yer almaktadr. Ancak son seimlerde lkenin dou

ve gneydousundan ciddi oy kaybna uramtr.

Daha nce daha az olan bat-dou aras oy farklar belirginlemitir.

Genel oy dalm rgs olarak bakldnda da 2011 ve 2015 haritalar arasnda

belirgin bir farkllama gzlenmiyor.

AK Partinin illerde gre oy oranlar


CHPnin illerdeki oy oranlar haritalandnda ise unlar not etmek gerekir:

CHP tm corafyaya yaylm deil. CHP lkenin belli blgelerinde younlayor, belli

corafyalarndaysa hi grlmyor.

CHPnin var olduu corafya hem lkenin bats ve kylar, hem de sosyoekonomik

gelimilik seviyesi yksek olan corafyadr.

2011den 2015e lkeye yaylmak yerine, bulunduu alanlarda daha da younlaan

CHP, younlat yerlerde de oy kaybna uramtr.

CHPnin illere gre oy dalm


MHP oy dalm gsteren haritay incelediimizde ise:

MHPnin bulunduu blgelerde oyunu yaygn olarak arttrd grlyor.

MHPnin Orta Anadoluda ve Egenin i kesimlerinde yaygn olduu grlyor.

Ortadou ve Gneydou blgelerinde MHPnin var olmamas asndan 2011den

2015e deiiklik olmad grlyor.

MHPnin illere gre oy dalm


Genel seimlere ilk defa parti olarak katld iin HDPnin 2011 sonras oy deiimi iin farkl haritalardan faydalanmak gerekiyor. HDPnin 2015 seimleri oy dalm gsteren haritay incelediimizde ise:

HDPnin hl Trkiyede belirli corafi blgelere younlatn gryoruz. Ancak

Gneydou, Ortadou ve Kuzeydou Anadolu blgelerine ek olarak partinin

Trkiyenin drt nemli metropolnde, stanbul, zmir, Mersin ve Adanada nemli

varlk gsterdiini gryoruz.

HDP ilk defa parti olarak meclise girdii iin, 2011 seimlerinden farkl olarak btn

illerde milletvekili aday gsterdi. Daha nceki seimlerde parti seim barajna

taklaca iin genelde Krt nfusun youn yaad, belirli illerde bamsz aday

gstererek meclise girmeye alan BDP, HDP ats altnda pek ok ilden bu nedenle

ilk defa oy ald.

Ancak, HDP her ne kadar oylarn pek ok ilde byk lde arttrsa da bunun genel

toplamda lke apnda dengeli bir dalm gsterdii sylenemez. Baka bir deyile,

HDP nceden BDPnin kuvvetli olduu yerlerde gcn arttrmken, daha nceden

BDP rgtlenmesi bulunmayan birok ilde meclise milletvekili sokacak kadar

younlua halen ulamam grnyor.

HDPnin illere gre oy dalm

Aadaki haritada ise HDPnin 2015te ald oylar BDPnin 2011 ylnda bamszlar ile yakalad oy oran ile karlatrnca, HDPnin bu seimde kaydadeer bir oy almad baz illerde bile oylarn kuvvetli ekilde arttrdn gryoruz. Bir tarafta Mula, Eskiehir ve Ankara gibi nemli metropoller gze arparken, dier tarafta milliyeti oylarn da kuvvetli olduu Hatay, Osmaniye, Kahranmara ve Malatya dikkati ekiyor.


Yukardaki haritada altn izmemiz gereken baka bir nokta ise, beyaz ile gsterilen illerin HDPnin oyunu artrmad deil ancak BDPnin 2011 ylnda hi aday gstermedii iller olmasdr. Bu haritann tamamlaycs olarak aadaki haritaya baktmzda ise esasnda HDPnin daha nce hi oy almad yerlerden de oy aldn gryoruz.

Bu grafikte ortaya kan tabloya gre HDP, BDPnin daha nce aday gstermedii 39 ilde

aday gstermi ve yzde 0,7 ile yzde 15,4 arasnda deien oylar alm. Ancak bu 39 ilin 28inde yzde 2nin zerinde oy alamam ve bu 28 ilde ald ortalama oy yzde 1,3 olarak gereklemi. Toplam oy says olarak ise HDP bu illerden yaklak 155,000 oy alm. Bu da HDPye ilk defa oy veren 3,3 milyon semenin yzde 5ine denk geliyor. Bu sayy yurtdndan yine HDP ilk defa parti olarak seime girdii iin gelen 200,000 oy ile birlikte dnrsek, HDPnin oylarnn toplamda yzde 10unun


ilk defa yeni semenden geldiini gryoruz. Bu, partinin genel oylar toplam iinde ok byk bir oran olmayabilir, ancak yzde 10 baraj nedeniyle bundan nce seimlere parti olarak giremeyen HDPnin 2015 ylna kadar ne kadar fazla oyunun temsiliyet dna atlm olduunun da nemli bir gstergesi.

Burada dikkat ekmek gereken baka nemli bir nokta ise ok basit bir matematik

hesaplamas sonucunda ortaya kyor; HDPnin baraj amasnn en temel nedeni seime parti olarak girmesi oluyor. Bu konuya ilerleyen sayfalardaki semen profilleri blmnde daha ok eileceiz. Ancak yle grnyor ki, 2000li yllarn bandan itibaren artan bir ivmeyle Trkiyede Krt siyaseti devletin kendine uygulad stratejileri akllca alt-st etmeyi, bunlara kar yeni giriimlerde bulunmay baaryor 1980 darbesinin sonucu olan yzde 10 barajnn halen devlete sahiplenilmesi ve HDPnin buna ramen baraj gemekle kalmayp btn meclisin milletvekil saysndaki dengeyi deitirmesi baka ne ekilde aklanabilir?

Bu hamle ve bylesi bir siyasi sonu akllara nl Fransz dnr Michel de Certeaunun Gndelik Yaamn Pratii (The Practice of Everyday Life/L'Invention du Quotidien) adl eserini getiriyor. Bu eserde de Certeau gl ve daha-az-gl arasndaki g ilikilerine bakar ve glnn btn stratejilerini dntrenin daha-az-glnn taktikleri olduunu iddia eder. Ksacas strateji ve taktik arasnda bir ayrm ortaya kar. Buna gre, strateji daha-az-glnn taktiksel manevralar tarafndan o kadar ok dnme uratlr ki, gl kendi stratejisi tarafndan yenilgiye urar ve stratejisini deitirmek zorunda kalr. Bu dnceyi devlet siyasetine tercme ettiimizde ise, devletin mutlak kabul ettii stratejilerin taktiklerin sonucu olarak devlet eliyle deitirildiini gzlemliyoruz ki bu durum sadece Trkiyeye zg bir durum deil. Gelecek dnemde seim barajnn deiip deimeyeceini ise yeni mecliste partilerin ne ekilde yanyana gelecekleri belirleyecek.


3. LELERDE PARTLERN PERFORMANSLARI

KONDA Barometresi raporumuzun aadaki blm Kadir Has niversitesinden Prof. Dr. Murat Gven2 ve Ebru ener tarafndan hazrlanmtr. Katklar iin kendilerine teekkr ederiz.

Yntembilimsel not: Bu blmde yer alan haritalarda her partinin hem Trkiye genelinde hem de byk

metropoller evresindeki performansn grebiliyorsunuz. Haritalarn srr, kullanlan 7 basamakl younluk normalizasyon gstergesinde yatyor (Signed KHi Kare indeksi). Signed Chi Kare gstergeleri, k-means snflama programyla 7 grup zerinden kmelendi .

Yerleim birimlerinin lek ve ylma/younluk farklarn dikkate alan bu gstergeler zerinden ok okunakl haritalar elde ediliyor.

Haritalarn renkleri partilerin performanslarn basit oy oranlar yerine, istatistiksel adan beklenen sklk deerlerinden pozitif veya negatif sapmalar gsteriyor. Gzlenen ve beklenen sklk deerleri arasndaki manidar pozitif farklar (greli) baar, beklenenin altnda kalan negatif farklar greli baarszlk eklinde deerlendirilebilir

2 Kadir Kas niversitesi Siyaset Bilimi Kamu Ynetimi Blm

4. 2011DEN 2015E PARTLER ARASI OY KAYMALARI

KONDA Barometresi raporumuzun aadaki blm ilek Aac ekibini oluturan Ama Herdadelen, Eser Aygn, Deniz Cem nduygu ve bu rapor kapsamnda onlarla beraber alan Onur Altnda tarafndan ortak olarak hazrlanmtr. Daha nceki seim dnemlerinde byk veri (big data) analizleri ve bilgi mimarisi alannda son derece zihin ac almalar olan bu gen ekibin Barometre raporumuza yaptklar zengin katkdan dolay KONDA olarak kendilerine teekkr bir bor biliriz.

4.1. zet

Bu analizde 1997 ylnda Harvard, Pittsburgh ve Northwestern niversitelerindeki aratrmaclar tarafndan nerilen ve talyada 20062008 seimlerindeki oy kaymalarn inceleyen bir alma tarafndan da kullanlan bir ekolojik karm yntemi ile ile bazndaki oy deiimlerini kullanarak 2011den 2015e partiler aras oy kaymalarna ait karmda bulunduk.

Analiz sonularmza gre Halklarn Demokratik Partisinin 2015 Genel Seimindeki baarsna en byk katks olan iki etmen AK Partiden kayan oylar ve nceki seimde oy vermemi olan semenin oylar oldu. Buna gre 2011den 2015e HDPnin oy artnn %53 (%36%67 gven aralnda) 2011de AK Partiye oy vermi olan semenlerden kaynakland. 2011de sanda gitmemi olan ya da ya tutmayan semenler ise oy artnn %33ne (%22%39 gven aralnda) kaynaklk etti.

CHP tabannn HDPye olan destei ise snrl oldu. Analizimize gre HDPnin oy artnn %6s CHP semeninden kaynakland (%4%18 gven aralnda).

Yukarda zetlediimiz oy kaymalar karmlar ana hatlaryla Kondann anket verileriyle uyum iinde. Sonularmz Kondann semenlerle yzyze grerek elde ettii anket verileriyle beraber yorumladmzda

HDPnin oy artnn ardnda temel olarak Krt kkenli semenlerin oylarnn olduu,

Bu semenlerin byk bir ksmnn 2011de AK Partiye oy vermi olduu,

CHPden HDPye kayd varsaylan emanet oylarn miktarnn zellikle Trk kkenli semenler arasnda snrl miktarda olduu

sonularna varyoruz.

ilek Aac ekibinin Onur Altnda (onuraltindag.info) ile birlikte hazrlad deerlendirmenin ve grsellerin tamamna www.cilekagaci.com adresinden de ulaabilirsiniz.

Sonular 2011de bamsz adaylarla seime giren ve bata BDP olmak zere eitli sol rgtlerden

oluan Emek, Demokrasi ve zgrlk Bloku, 2015te HDPye evrildi ve oyunu %6lardan %13lere tayarak parti olarak meclise girmeyi baard.


4.2. HDPnin En ok Oy Ald 10 l ve Toplam HDP Oyu

Yukardaki grafikte HDPnin 2015te ald toplam oy saysn ve en ok oy ald on ildeki oy miktarlarn gryoruz. Krt kkenli nfusun baskn olduu illerin yan sra, stanbul ve zmirden gelen oylarn miktar ve HDPnin genel olarak daha nce oy alamad yerlerde de varlk gstermesi, HDPye gelen yeni oylarn kayna ve bunun Trkiyenin siyasi arenasna etkisi konusunda pek ok speklasyona yol at. HDPye verilen yaklak 3,4 milyon yeni oyun hangi kesimlerden geldii, zellikle CHPlilerin baraj amas iin HDPye emanet oy verip vermedii zerine en ok tartlan konular arasnda.

Bu analizde 2011 Genel Seimlerinden 2015 Genel Seimlerine partiler aras oy kaymalarna ait bir karmda bulunduk. Bunun iin 1997 ylnda Harvard, Pittsburgh ve Northwestern niversitelerindeki aratrmaclar tarafndan nerilen ve talyada 20062008 seimlerindeki oy kaymalarn inceleyen bir alma tarafndan da kullanlan bir ekolojik karm yntemini kullandk. Ayrca analizi yaparken yeni semeni (2011de oy kullanmam semen) ayr bir grup olarak ele alarak 2015 Genel Seimlerinde dikkat ekici biimde artan katlmn partilere ynelimini inceledik. Analiz sonularn aadaki tabloda grebilirsiniz.


AKP 2015 CHP 2015 MHP 2015 HDP 2015 Dier 2015 Toplam

AKP 2011 %79,13 %0,36 %7,48 %8,49 %4,54 %100

CHP 2011 %0,39 %90,85 %4,40 %1,89 %2,47 %100

MHP 2011 %7,57 %1,66 %89,68 %0,08 %1,02 %100

Bamsz 2011 %0,01 %0,01 %0,01 %99,93 %0,04 %100

Dier 2011 %36,61 %16,99 %7,66 %14,58 %24,17 %100

Yeni semen 2011 %16,81 %13,94 %8,97 %53,51 %6,76 %100

Satrlarda semenin 2011 tercihi, stunlarda 2015 tercihi belirtilmitir. Her hcre, 2011de satrda denk gelen tercihi yapanlar iinde 2015te stunda denk gelen tercihi yapanlarn orann vermektedir. rnek olarak bu tabloya gre 2011de AK Partiye oy vermi olan semenlerin %8,49u 2015te HDPye oy vermitir.


4.3. 2011-2015 Oy Kaymalar

(100.000 oyun altndaki kaymalar grafikte gsterilmemitir.)

Elde ettiimiz sonular CHPnin HDPye kayda deer miktarda oy kaybettii algsnn yanltc olduunu gsteriyor. karmlarmz sonucu HDPnin yeni oylarnn byk blmnn daha nce AK Partiye oy vermi olan semenlerden geldiini gryoruz. AK Parti geerli oylarn %3,7sine denk gelen 1,8 milyon oyun HDPye kaymasna engel olamad gibi, neredeyse bir o kadar oyu da MHPye kaptrm grnyor. CHPnin


HDP oylarndaki pay ise geerli oylarn yalnzca %0,4yle snrl kalm. Gven aralklarn da dikkate aldmzda elimizdeki bulgular CHPden HDPye kayan oylarn geerli oylarn %1,3nden (CHP semeninin %6sndan) az olduuna iaret ediyor.

Ayrca CHPnin HDPye kaybettii oyun iki kat kadarn MHPye kaybetmi olmas da kayda deer dier bir gzlemimiz.

Konda aratrmalar HDPye kayan oylarn hangi kesimlerden geldii hakknda bir izlenim edinmemizi salyor. Anket verilerine gre HDPnin kazand oylarn %72si (%68%76 gven aralnda) Krt, %28i (%24%32 gven aralnda) ise Trk kkenli semen kaynakl.

Bu sonular CHPnin Tuncelide ve AK Partinin genel olarak Dou ve Gney Dou Anadoluda ald sonularla olduka uyumlu grnyor.


4.4. Oy Oran Deiimleri

2011 ve 2015 Genel seimlerine ait ile dzeyindeki oy oranlarnn karlatrlmas ekolojik karmdan kan sonular destekler nitelikte. Aadaki haritalar mecliste yer alacak drt partinin ile dzeyinde aldklar oy oranlarnn 2011den 2015e deiimini resmediyor. Krmz alanlar partilerin oy oranlarnn azald, mavi alanlar ise artt ileleri gsteriyor: rengin koyuluu oy kaybnn ya da artnn miktaryla doru orantl. Haritadan kan en nemli bulgular, AK Partinin tm Trkiyede oy kaybettii, kaybedilen oylarn zellikle Dou ve Gneydou Anadoluda HDPye, Orta Anadolu ve Egede ise MHPye yneldii eklinde. Tuncelide CHPden HDPye oy geii dikkate deer biimde youn fakat dier blgelerde benzer bir ilikiden bahsetmek korelasyon dzeyinde bile mmkn deil.


4.5. Oy Miktar Deiimleri

Yukardaki haritalar ise 2011den 2015e mutlak oy deiimini yine ile dzeyinde gstermekte. Ek olarak her ile iin semen saysndaki mutlak deiimi de grafie ekledik. zellikle Suriye snrnda grlen sanda giden semen saysndaki art ve bu mutlak artn youn olduu yerlerde AK Partinin oy saysndaki paralel d dikkat ekici. Suriye snr boyunca mutlak oy saysnn artt hemen hemen her yerde HDPnin oyunu benzer biimde artrmas ise Krt nfustan gelen tepki oylarnn bir


gstergesi olabilir. Mutlak oy saysndaki deiim, yerleim yerindeki nfusun younluu ve partilerin oy saysndaki art ve azaln birbiriyle doal bir korelasyon iinde olaca iin nfus younluunun grece az olduu gney snrndaki AK Parti ve HDP haritalarnda grlen koyu renkler bu tezi dorular nitelikte. Not etmek gerekir ki ile says ve snrlar deikenlik gsterdii iin, Manisa il dzeyinde kmeletirildi ve mutlak deer haritasnda aykr bir gzlem olduu iin yorumlamadan hari tutuldu.

Aadaki haritalar ise mutlak oy deiimlerini stanbulun ileleri dahilinde gsteriyor. HDP stanbulda katlmn artt ya da azald her ilede oy saysn arttrd. MHP de nispeten baarl bir grafik izerken hem AK Partinin hem de CHPnin boaza yakn ilelerdeki oy kayb ve bu ilelerde mutlak oy saysn anlaml biimde artran tek partinin HDP olmas oka sz edilen stanbul eliti ve HDP arasndaki dirsek temasn dorular nitelikte.


4.6. Oy Says Deiimleri (Ak Parti / Ak Parti-d)

2015 seimlerinde dikkat eken sonulardan bir dieri zellikle Dou illerinde gzlenen artan katlm oranyd. leler dzeyinde seime katlm ve partilerin oy oranlarn incelemek iin aadaki serpme diyagramn kullanyoruz. Burada yatay eksen bir ilede 2011den 2015e kullanlan geerli oy saysndaki deiimi, dey ekseni ise her ile iin srasyla AK Parti ve mecliste temsil edilen dier partinin toplam oylarndaki deiimi temsil ediyor. Bir iledeki toplam muhalefet oylarn gsteren noktalar, o ilede en yksek oy alan muhalefet partisine gre renklendirilmi.

Muhalefet partilerinin toplam oylarnn bir iledeki geerli oy says arttka arttn, AK Partinin oylarnn ise kayda deer bir deiim gstermediini gzlyoruz. Gerek oy kaymasna, gerek bu sonulara bakarak, AK Parti semeni arasnda 2015 seimine katlmn az olduuna dair bir sonuca ulaamyoruz.


4.7. Yntem

Gruplanm sonulara bakarak bireylerin davrann tahmin etme iine ekolojik karm denir. Yukarda tarttmz zere, baz temel varsaymlar yaparak ve gruplarn boyutunu olabildiince klterek bireylerin davranlarn istatistik olarak kayda deer ekilde ortaya koymak mmkndr.

2001 ylnda Rosen ve alma arkadalar bunun nasl yaplabileceine dair olduka kabul grm bir yntem nermilerdir. Biz de oy kaymalar analizimizde ile bazndaki sonular zerinde bu yntemi uyguladk. Sonularn gerei byk oranda yansttna inansak da, tekrar hatrlatalm ki ekolojik karm kanlmaz olarak varsaymlara dayanr ve kesin yarglara varmaya izin vermez.

Oy kaymalarn incelerken dikkat edilmesi gereken bir husus, hareketin sadece artta veya azalta olmak zorunda olmaddr. Saylar bize toplam oyu syler, oylarn nereden geldiini deil. AK Partinin bu seimdeki oy orann bir nceki seimdeki orann %85ine dm olmas, nceki seimdeki semeninin %85ini koruduunu ispatlamaz. Teoride geen seimde AK Partiye oy veren semenin bu seimde baka partilere, geen seimde baka partilere oy veren semenin de bu seimde byk oranda AK Partiye oy vermi olmas mmkndr. Byle olmadn elbette biliriz, nk semenin belli bir tutarll olduunu varsayarz. Bu makul bir varsaymdr, fakat yine de bir varsaymdr.

lke genelindeki oy oranlar bize en kaba saylar verir. AK Partinin oylarnn %7 dt bir senaryoda sadece bu veriye bakarak bir tahmin yrtmek zorunda olsaydk, AK Partiden en az %7 (muhtemelen baka partilerle alveriten dolay biraz daha fazla) oyun CHP, MHP ve HDPye kazandklar yeni oy orannda daldn syleyebilirdik. CHP bir miktar oyu baka partilere kaptrm olabilir, fakat ayn oranda oyu geri kazanm olmal. Bu oylarn orannn ne olduunu sylemek sadece bu saylara bakarak imkansz. Ayrca 2015te ilk kez oy verenleri de unutmamak lazm. Safa yaklammz bu yeni oylarn partilere oy oranlarnca dalm olduundan fazlasn syleyemez.

Ulusal dzeydeki oy deiimleri bize kstl bir bilgi veriyor olsa da bir mahalle ya da ile gibi nispeten ufak bir seim blgesindeki oy deiimleri bize partiler aras oy kaymalar hakknda daha detayl bir fikir verir. Farkl farkl mahallelerden/ilelerden gelen oy deiimlerini bir arada inceleyerek lke genellindeki oy kaymalar hakknda karmda bulunmak mmkndr. rnein AK Partinin oyunun azald ilelerin bazlarnda sadece MHPnin oylarnn arttn, bazlarnda ise sadece HDPnin oylarnn arttn gzlersek buradan AK Partiden kayan oylarn ne kadarnn HDPye ne kadarnn MHPye katn tahmin etme imkanmz doar.

Rosen ve alma arkadalarnn nerdii yntem, hiyerarik katlterimli Dirichlet modeli (hierarchical multinomial-Dirichlet) kullanarak bu ufak blgelerdeki deiimleri belli baz varsaymlar altnda en iyi aklayan ulusal oy kaymalar oranlarn bulur.


5. SEMENLERN DEMOGRAFK PROFL

5.1. Barometre Siyasi Tercih Bulgular

KONDA Barometresi aratrmas kapsamnda her ay grtmz kiilere Bugn seim olsa kime oy vereceksiniz? sorusunu soruyoruz. Herhangi bir seim tarihine yaklatka da o zel seimde kime oy vereceklerini renmeye alyoruz. Ayn ekilde 7 Haziran seimleri iin de son iki aylk Barometre aratrmalarnda grtmz kiilere 7 Haziran Genel Milletvekillii seimlerinde kime oy vereceklerini sorarak ayrca ayn soru formu dahilinde yer alan bir oy pusulas zerinde tercihlerini belirtmelerini istedik.

Kiiler siyasi tercihlerini farkl ekillede belirtebiliyor, bazen partinin adn syleyip, bazen de liderinin ismini iletiyorlar. Verilen bu cevaplarn hepsi uygun siyasi tercihler etiketine gre datlyor. Herhangi bir tercih yapanlar dnda, kararsz olduunu belirtenler ve seimde oy kullanmayacan belirtenler ayr ayr deerlendiriliyor.

Nisan'15 2 Mays'15 23 Mays'15 30 Mays'15

Ak Parti 34,2 32,7 34,6 35,4

CHP 20,9 23,2 21,3 24,1

MHP 12,0 11,7 13,5 12,8

HDP 9,6 9,3 11,1 10,9

Dier 3,0 4,0 4,5 3,3

Kararsz 17,1 16,4 12,5 11,7

Oy kullanmaz 3,2 2,7 2,6 1,8

Toplam 100,0 100,0 100,0 100,0

Aadaki tabloda 7 Haziran seimlerden nce yaptmz 4 saha almasnn siyasi tercih bulgular, yurtii sandk sonular ile beraber verilmitir.

Nisan'15 2 Mays'15 23 Mays'15 30 Mays'15 Y.* Seim

sonucu

Ak Parti 42,9 40,5 40,7 41,0 40,7

CHP 26,2 28,7 25,1 27,8 25,1

MHP 15,1 14,4 15,9 14,8 16,5

HDP 12,1 11,5 13,1 12,6 13,0

Dier partiler 3,8 4,9 5,2 3,8 4,8 * Yurtii sandklar

4 Haziran 2015 gn abonelerimizle ve web sitemizden kamuoyu ile paylatmz aratrma sonucu verileri yukardaki oranlarn kararsz ve oy kullanmazlarn oranl bir ekilde datlmasyla elde edilmi verileridir.


KONDA, Barometre aratrmalar kapsamnda bir ay arayla iki saha almas gerekletirmitir. Ancak, 7 Haziran milletvekili seimlerinin farkl alardan son derece kritik gelimelere gebe bir sre olduu ve mmkn olduu kadar hassas bir lm yaplmas gerektii iin bir aylk sre zarfnda 3. bir aratrma gerekletirilmitir. Neticede, bir aylk bir erevede Trkiye genelinde farkl aratrma gerekletirilmitir. 2-3 Mays, 23-24 Mays ve 30-31 Mays tarihlerinde gerekletirdiimiz aratrma kapsamnda grtmz 9803 kiiyle grme yaplmtr. 10 bine yakn kiinin siyasi tercihlerinin yan sra demografik zelliklerini de tespit etmeye altk. Aada inceleyebileceiniz veriler ve yorumlar farkl siyasi partilere oy verdiini belirten semen kmelerinin ne tip farkllklar olduunu ortaya koyuyor. Bu blmde ayrca, semen profillerinin yan sra, farkl demografik kmelerin deien siyasi tercihleri de gsteriliyor.

5.2. Temel Demografi

5.2.1. Cinsiyet

Btn partiler iinde erkek semeni en youn olan parti MHPdir. Ayrca Trkiye genelinde her 100 kiiden 13 MHPye oy vereceini sylerken, erkekler arasnda bu oran her 100 kiinin 16, kadnlarda ise her 100 kiiden 10 olarak gereklemitir.

Seimden nceki ayda yaplan aratrma kadnlarn daha yksek oranda kararsz olduklarn gsteriyor. Erkeklerin yaklak olarak onda biri kararszken, her 100 kadndan 15i kararsz olduunu belirtmitir.

49

62

42

36

49

49

48

51

38

58

64

51

51

52

% 0 % 50 % 100

Oy kullanmaz

Kararsz

HDP'liler

MHP'liler

CHP'liler

Ak Parti'liler

Trkiye

Parti semenlerinin cinsiyet dalm

Kadn Erkek


5.2.2. Ya

MHP ve HDP semenleri arasnda gen ya grubunda, yani 18-28 ya grubu arasnda olanlar, Trkiye ortalamas olan yzde 25in zerindedir. Her 100 CHP semeninin 45i, her 100 Ak Parti semeninin ise 43 44 ya zeriyken, bu oran MHP ve HDP semenlerinde yzde 31dir. Dolaysyla MHP ve HDPli semenler daha gen semen gruplardr.

MHP ve HDP, semenlerin ya arttka daha dk oranda oy alabiliyor. Trkiye ortalamasnda her 100 kiiden 13 MHPye, 11i HDPye oy vereceini sylerken, bu oran 18-24 ya arasndaki semenlerde 17 ve 14 olarak gereklemi. Buna karn 44 ya st semenlerde bu iki parti Trkiye ortalamasnn altna dyor.

Ak Parti 18-28 ya grubunda Trkiye ortalamasndan yzde 5 daha az oy alyor. CHPnin oy orann Trkiye ortalamasnn zerine kartt tek ya grubu ise 44 ya stdr. Ancak dier ya kmelerinde Ak Partinin 18-28 ya arasndakilerde yaad gibi keskin bir oy d yaamad grlyor.

37

34

35

25

24

24

10

16

13

10

12

11

2

4

3

15

8

12

2

2

2

% 0 % 50 % 100

Kadn

Erkek

Trkiye

Cinsiyete gre genel seim oyu

Ak Parti CHP MHP HDP Dier Kararsz Oy kullanmaz

33

24

32

33

24

21

25

36

37

37

35

32

36

35

31

40

31

31

45

43

39

0 50 100

Oy kullanmaz

Kararsz

HDP'liler

MHP'liler

CHP'liler

Ak Parti'liler

Trkiye

Parti semenlerinin ya dalm

1828 ya 2943 ya 44 ya st


5.2.3. Eitim durumu

Trkiyede 18 ya st yetikin nfusun yzde 6s okuryazar deil, yzde 34 ilkokul mezunu, yzde 15i ortaokul mezunu, yzde 27si lise mezunu ve yzde 13 niversite mezunu.

Eitim seviyelerini aadaki grafikte grld gibi sadeletirdiimizde, parti semenleri

arasndaki eitim seviyesi fark daha net grlebiliyor. Ak Partiye oy verenlerin yzde 68i lise seviyesinin altnda eitime sahip olanlardan, yzde 23 lise mezunu olanlardan ve yzde 9u niversite veya daha yksek eitimi olanlardan oluuyor.

HDP semeninin ve kararszlarn eitim profili ise birbirne benziyor ve ortalamann biraz altnda. CHP ve MHP semenleriyse Trkiye ortalamasnn stnde bir eitime sahipler. CHPye oy veren her 100 kiiden 22si, MHP oy veren her 100 kiiden ise 17si niversite mezunu.

38

37

30

35

27

22

23

24

10

13

17

13

8

11

14

11

3

4

3

3

12

12

11

12

1

2

2

2

% 0 % 50 % 100

44 ya st

2943 ya

1828 ya

Trkiye

Yaa gre genel seim oyu


8

7

16

1

2

7

6

3

2

5

2

3

3

3

24

39

27

27

27

42

34

15

15

16

19

13

16

15

33

23

24

35

32

23

27

15

12

11

15

20

8

13

2

2

1

2

2

1

1

0 50 100

Oy kullanmaz

Kararsz

HDP'liler

MHP'liler

CHP'liler

Ak Parti'liler

Trkiye

Parti semenlerinin eitim seviyesi dalm

Okuryazar deil Diplomasz okur lkokul mezunu Ortaokul mezunu

Lise mezunu niversite mezunu Yksek lisans / Doktora


Aadaki iki grafik, eitim seviyesiyle semenlerin seimde oy verdikleri parti arasndaki

ilikiyi gsteriyor. Eitim seviyesi arttka Ak Partiye oy verenler azalrken, CHPye ve ksmen MHPye oy verenler artyor.

HDPnin birbirlerinden olduka farkl semenlerinde olumas, yani eklektik bir yapya sahip olmas da dikkat ekiyor. Okuryazar olmayan her 100 kiiden 28i HDPye oyunu vereceini sylyor. Buna karn eitim seviyesi arttka CHPde pozitif, Ak Partide negatif ekilde oluan keskin deiim, HDPde yaanmyor.

Her 100 semenin 11i HDPye oy vereceini sylerken, niversite mezunlarnda bu oran 9 olarak gerekleiyor. Bir baka ifadeyle, okuryazar olmayanlar ve diplomasz okurlar youn ekilde HDPyi tercih ederken, eitim seviyesi arttka HDPden ortalamann altna decek kadar bir uzaklama olmuyor.

50

63

64

48

46

68

58

33

23

24

35

32

23

27

17

14

12

17

22

9

14

0 50 100

Oy kullanmaz

Kararsz

HDP'liler

MHP'liler

CHP'liler

Ak Parti'liler

Trkiye

Parti semenlerinin eitim seviyesi dalm

Lise alt Lise niversite

20

22

30

36

44

34

43

35

30

37

28

20

20

27

10

24

14

15

16

15

10

8

3

13

10

9

10

12

9

18

28

11

10

5

3

4

2

2

1

3

14

11

10

11

14

9

13

12

2

2

2

2

1

2

2

2

% 0 % 50 % 100

Yksek lisans / Doktora

niversite mezunu

Lise mezunu

Ortaokul mezunu

lkokul mezunu

Diplomasz okur

Okuryazar deil

Trkiye

Eitim seviyesine gre genel seim oyu



Bu veriler Ak Parti semenliiyle eitim seviyesi arasnda ters ynde bir iliki bulunduunu gsteriyor. Buna karn her be niversite mezunundan birinin Ak Partiye oy verdiini sylediini de belirtmek gerekiyor.

CHPde ise eilim Ak Partinin tersine alyor. niversite ve zeri eitimliler lise alt eitimlilerden neredeyse iki kat daha fazla oranda CHPyi tercih ediyorlar.

5.2.4. Gelir Seviyesi

Tm semenler arasnda CHPli semenlerin hane geliri dier semenlere kyasla daha

yksek seviyede. HDPliler ise en dk gelir seviyesine sahip. CHPli semenlerin neredeyse yzde 40n hane geliri 2000 TLden daha fazla iken, bu oran HDPli semenlerde yzde 20 civarnda.

21

30

41

35

36

28

19

24

15

16

11

13

9

10

12

11

6

3

3

3

11

10

13

12

2

2

2

2

% 0 % 50 % 100

niversite

Lise

Lise alt

Trkiye

Eitim seviyesine gre genel seim oyu

Ak Parti CHP MHP BDP Dier Kararsz Oy kullanmaz

6

6

13

6

6

7

7

36

36

36

29

23

27

29

33

32

31

34

33

37

34

15

16

12

18

19

18

17

11

9

9

13

19

11

13

0 50 100

Oy kullanmaz

Kararsz

HDP'liler

MHP'liler

CHP'liler

Ak Parti'liler

Trkiye

Parti semenlerinin aylk hane gelirine gre dalm

700 TL ve alt 701 - 1200 TL 1201- 2000 TL

2001- 3000 TL 3001 TL'den fazla


Ak Partili semenlerin de gelir seviyesinin Trkiye ortalamasnn altnda olduu ve gelir asndan lke geneline en yakn semenin MHP semeni olduu syleyebiliriz.

Hane gelir gruplarnn parti tercihleri tablosuna baktmzda en dikkat ekici bulgu Ak Parti

ile CHP oylarndaki deiim. Hane geliri arttka Ak Partinin oy oran azalyor, CHPninki artyor. yle ki 3001 TL ve st hane gelirine sahip semenlerde CHPnin oy oran Ak Partinin Trkiye genelindeki oy oranna neredeyse denk olurken bu semenlerde Ak Partinin oy oran da CHPnin Trkiyedeki oy oranna denk hale geliyor.

MHP iin hane gelir seviyesi ok byk bir avantaj ya da dezavantaj retmiyor. HDP ise en ok en alt gelir grubunda arasnda tercih ediliyor.

5.2.5. alma Durumu

25

30

37

38

34

35

36

35

26

23

20

24

12

14

13

13

12

13

11

6

8

10

17

11

4

5

4

3

2

3

9

8

10

11

13

12

2

1

2

2

2

2

% 0 % 50 % 100

3001 TL ve st

2001- 3000 TL

1201- 2000 TL

701 - 1200 TL

700 TL ve alt

Trkiye

Aylk hane gelirine gre genel seim oyu


39

34

45

51

43

38

42

8

11

5

10

18

13

13

33

44

31

23

26

39

33

14

7

10

10

8

6

8

3

3

6

5

4

2

4

3

1

3

1

1

1

% 0 % 50 % 100

Oy kullanmaz

Kararsz

HDP'liler

MHP'liler

CHP'liler

Ak Parti'liler

Trkiye

Parti semenlerinin alma durumuna gre dalm

alan Emekli Evkadn renci siz alamaz halde


Trkiye genelinde yetikin nfusun yzde 42si alyor, yzde 33 (kadnlarn yzde 68i) ev kadn, yzde 13i emekli ve yzde 8i renci.

Ak Parti semenlerinin bu profile olduka yakn olmalar ve ev kadnlarnn orannn biraz daha yksek olmas dikkat ekiyor.

CHPliler arasnda emeklilerin lke ortalamasnn stnde ve ev kadnlarn altnda olmas, MHPlilerinse neredeyse yarsnn alanlardan olumas dikkat ekiyor.

HPDliler arasnda en dikkat ekici oran emekli orannn dk olmas. Bunun dnda rencilerin, isizlerin ve alamayacak durumda olanlarn ortalamadan daha fazla olmas da semen profilleri asndan dikkat eken bir dier bulgu.

alma durumuna gre her bir grubun oy tercihlerindeki dalm aadaki grafikteki gibi incelediimizdeyse, Ak Parti ve ev kadnlar arasndaki yaknlk yine dikkat ekiyor. Ev kadnlarnn yzde 42si Ak Partiye oy vereceini sylyor.

Emekliler ise bu krlmda CHPyi en ok tercih eden kme. Ev kadnlarnda ve alamaz halde olanlarda ise oy ortalamasnn altnda kalyor. MHP emekliler, alamaz halde olanlar ev kadnlarndan daha az destek grrken, dier tm gruplarda ortalamasnn stnde oy alyor.

HDP emeklilerde ortalamasnn epey altnda tercih edilirken alamaz halde olanlar, isizler ve rencilerde ortalamasnn stnde tercih edilme oranna ulayor.

36

22

26

42

37

33

35

16

28

24

19

34

25

24

6

17

17

9

10

16

13

29

18

14

10

4

12

11

1

3

4

2

4

4

3

7

11

10

16

10

9

12

5

2

3

2

1

2

2

% 0 % 50 % 100

alamaz halde

siz

renci

Evkadn

Emekli

alan

Trkiye

alma durumuna gre genel seim oyu



5.2.6. Etnik Kken

Hepimiz Trkiye Cumhuriyeti vatandayz, ama deiik etnik kkenlerden olabiliriz; Siz

kendinizi, kimliinizi ne olarak biliyorsunuz veya hissediyorsunuz? eklinde sorduumuz soruya cevaben grtmz kiilerin yzde 78i Trk, yzde 16s Krt, yzde 1i Zaza, yzde 2si Arap ve yzde 3 bunlar dndaki etnik kkenlerden birinden olduunu belirtti.

HDP dndaki dier partilerin semenlerinin ok byk ounluu Trkiye ortalamasna benzer ekilde Trklerden oluuyor. Ak Partililerin yzde 9u kendini Krt olarak tanmlarken, bu oran CHPde 5 ve MHPde yzde 2 orannda. HDPye oy verenlerin ise yzde 84i kendini Krt ve yzde 3 de Zaza olarak tanmlyor. Dikkat eken dier bir nokta, HDPye oy verenlerin yzde 13, yani 8 HDP semeninden biri Krt ya da Zaza kkenli deil.

81

81

9

95

88

86

78

12

12

84

2

5

9

16

1

1

3

1

1

1

1

2

1

1

1

2

2

6

4

3

2

4

3

3

% 0 % 50 % 100

Oy kullanmaz

Kararsz

HDP'liler

MHP'liler

CHP'liler

Ak Parti'liler

Trkiye

Parti semenlerinin etnik kkene gre dalm

Trk Krt Zaza Arap Dier

20

39

35

8

27

24

1

15

13

59

1

11

2

4

3

9

12

12

1

2

2

% 0 % 50 % 100

Krt

Trk

Trkiye

Etnik kkene gre genel seim oyu



Etnik gruplarn oy tercihlerine baktmz yukardaki grafikte Zazalar, Araplar ve dier etnik kkenlerden gelenleri bir alt krlma bakmak iin anlaml bir saynn altnda kaldklarndan dolay yer vermedik. Bu grafikte ilk gze arpan bulgu kendini Krt olarak tanmlayan her 10 semenden 6snn HDPye oy vermesidir.

Kendini Trk olarak tanmlayanlar iinde Ak Parti, CHP ve MHPnin toplam oy oran Trkiye ortalamasnn zerine kyor. Ayrca her partideki art yaklak olarak e oranda. Bunun temel sebebi kendisini Trk olarak tanmlayanlarn sadece yzde 1inin HDPye oy vermesidir.

Bu bulguyu aadaki 2014 yerel seim bulgusu ile kyaslaynca kendisini Krt olarak tanmlayan semenlerin oy tercihindeki keskin deiimi ve Ak Partiden HDPye olan oy kaymasn daha net gryoruz.

5.2.7. Din / Mezhep

42

42

42

6

26

24

4

16

14

32

5

7

1

3

4

4

6

11

10

% 0 % 50 % 100

Krtler

Trkler

Trkiye

Etnik kkene gre 2014 yerel seim oyu

Ak Parti CHP MHP BDP HDP Dier partiler Bamsz adaylar Kararsz

92

93

87

95

76

97

90

2

3

7

2

18

1

6

3

1

4

1

4

1

2

3

3

2

2

2

2

2

% 0 % 50 % 100

Oy kullanmaz

Kararsz

HDP'liler

MHP'liler

CHP'liler

Ak Parti'liler

Trkiye

Parti semenlerinin din/mezhebe gre dalm

Snni Mslman Alevi Mslman Dier Mslman Dier


Parti tercihi ve din/mezhep arasndaki iliki temel olarak CHP ve Aleviler arasndaki yaknl gsteriyor. CHP oyunun yzde 18ini, yani kabaca bete birini Alevilerden alyor ve Alevilerin yzde 71i CHPye oy verdiini belirtiyor. Alevilerin yzde 12sinin, yani sekizde birinin HDPye vermi olmas da dikkat ekiyor. Snnilerin Ak Partiye lke ortalamasna gre 3 puan daha fazla, CHPye 4 puan daha az oy veriyor olmas da aadaki grafikte dikkat ekiyor.

Mezhepler zerinden tercih edilme oran Trkiye geneline en yakn olan parti HDP. HDPnin tercih edilme oran mezheplere gre sadece iki puan deimekteyken, dier partilerde bu oran ok daha yksektir.

5.2.8. lk Defa Oy Veren Semenler ve nceki Seimlerde Sanda Gitmeyenler

Bu seimin bir dier popler konusu da ilk defa oy veren semenlerdi. Seimden nceki aratrmalarmzda 30 Mart 2014 yerel seiminde oy verme yandan kk olan 265 kii ve 12 Haziran 2011 genel seiminde oy verme yandan kk olan 460 kii zerinden yaptmz analiz, ilk defa oy veren semenler dier semenlerden daha fazla oranda HDPyi ve MHPyi tercih ettii gsteriyor.

2014te ya oy vermeye tutmayanlar arasnda MHP ikinci partidir ve CHP ile HDPnin oy oran birbirine yaklayor. Ayrca Ak Parti de gen ve yeni semenler arasnda Trkiye ortalamasna kyasla ciddi oranda dk oy almaktadr.

5

38

35

71

20

24

5

14

13

12

10

11

1

3

3

6

12

12

1

2

2

% 0 % 50 % 100

Alevi Mslman

Snni Mslman

Trkiye

Dine/mezhebe gre genel seim oyu



Getiimiz ayki aratrmalarmzda 2014teki seimde sanda gitmediini syleyen 532; 2011de sanda gitmediini syleyen de 355 kii bulunuyor. Bu kiilerin 2015 genel seimindeki oy tercihlerine baktmzda ise HDPnin oyu kimlerde arttrdna dair nemli bir bulguya ulayoruz.

Aratrmamzda yzde 14 orannda kararsz olan ve oy vermeyen semen bulunurken, bu oran 2014te sanda gitmeyenler arasnda yzde 44e, 2011de sanda gitmeyenler arasnda ise yzde 39a ulayor. Yzde 40n zerindeki kararsz ve oy vermeyen oranna ramen, bu seimde sanda gitmeye karar verenler arasnda HDPnin oy oran Trkiye genelindeki orann koruyor, hatta 2011de sanda gitmeyenlerde ise bir puan artyor. MHP de daha nce sanda gitmeyen semeni bu seimde sanda ynlendirmi gzkyor.

Buna karn zellikle Ak Parti ve CHPnin nceki seimde sanda gitmeyen semenleri kendi partileri lehine sanda yeterince ekemediklerini gryoruz.

Buradan hareketle partiler aras oy geikenliinden ziyade sanda giden/gitmeyen semenlerin seim sonucuna etki ettiini syleyebiliriz. Bu ifadeyi amak gerekirse, bir seimde A Partisine oy veren semen, mevcut siyasi kutuplama iinde A Partisinden memnun deilse oy tercihini deitirip B Partisine oy veremiyor ama bu memnuniyetsizliini sanda gitmeyerek gsteriyor. Memnuniyetsiz olarak hibir partiye oy vermeyen semenler de kendilerini memnun edeceklerini dndkleri bir parti bulduklarnda sanda gidip o partiye oy veriyor. zellikle sanda gitmeye karar vermekle HDPye oy vermek arasnda bir iliki bulunduuna dair analizlerimiz raporun dier blmlerinde de bulunabilir.

28

29

35

19

16

24

17

20

13

15

13

11

5

3

3

13

14

12

2

4

2

% 0 % 50 % 100

12 Haziran 2011'de ya oy vermeyetutmayanlar

30 Mart 2014'te ya oy vermeye tutmayanlar

Trkiye

lk defa oy kullananlar



Peki kim bu sanda gitmeyenler?

Bundan nceki iki seimde sanda gitmeyip oy kullanmam olanlar tm semenlerin yaklak olarak yzde 5,5 ila 6sn oluturuyorlar.

Eitim seviyesi Trkiye ortalamasnn epey zerinde. Yaklak olarak yzde 20si niversite ve zeri eitim alm.

Yzde 40a yakn 18-28 ya arasnda ve bu kmenin yaklak bete biri, Trkiye ortalamasnn zerinde bir ekilde, kendini Krt olarak tanmlyor.

Bu kme Trkiyeyi kimin ynetmesini istersiniz? sorusuna yzde 15 orannda

Selahattin Demirta cevabn veriyor. Bu da Demirta sanda gitmeyenler kmesinde Ahmet Davutolundan sonra lkeyi en ok ynetmesi istenen isim yapyor. Davutolu birinci srada olmasna ramen lkeyi ynetmesi Trkiye ortalamasnda yzde 39a yakn oranda istenirken, sanda gitmeyenler kmesinin ancak yzde 22si Davutolunun lkeyi ynetmesini istiyor.

14

18

35

16

13

24

14

11

13

12

11

11

5

4

3

30

34

12

9

10

2

% 0 % 50 % 100

12 Haziran 2011'de sanda gitmeyenler

30 Mart 2014'te sanda gitmeyenler

Trkiye

nceki Seimlerde Sanda gitmeyenler



5.3. Hayat Tarz

5.3.1. Hayat Tarz Kmeleri

2008deki Biz Kimiz? Hayat Tarzlar aratrmamzda ortaya koyduumuz hayat tarz

kmelerinin aklayc niteliinden dolay, hayat tarz kmesini tek bir soruda tespit edebilme amacyla KONDA Barometresi aratrmalarmzda 2012 ylnn bandan beri grtmz kiilere Kendinizi, hayat tarz bakmndan aada sayacam gruptan hangisinde sayarsnz? eklinde bir soru yneltiyor ve Modern, Geleneksel Muhafazakar ve Dindar Muhafazakar seeneklerini sunuyoruz. Bu kmeyi tartmal bulabilecek olanlar, farkl hayat tarz kmeleri bulunmas gerektiini savunanlar olabilir. Ancak belirtmek isteriz ki bu soruya cevap vermekte, kendilerini ait hissettikleri hayat tarz kmesini tanmlamakta grlen kiilerin ancak yzde 1 ila 3 zorlanyor.

Toplumun yzde 25i Modern, yzde 47si Geleneksel Muhafazakar ve yzde 28i Dindar Muhafazakar hayat tarzna sahip olduunu belirtiyor. Ak Partililer arasnda Dindar Muhafazakarlar yzde 47, CHPliler arasnda Myzde 54, MHPliler arasnda Geleneksel Muhafazakarlar yzde 56 ve HDPliler arasnda Dindar Muhafazakarlar yzde 23 orannda. Kararszlarn yzde 51inin Geleneksel Muhafazakar olmas da dikkat ekiyor. Yine de parti semenleri iinde hayat tarz kmelerinin Ak Parti ve CHP dnda Trkiye ortalamasna olduka benzer ekilde daldn syleyebiliriz.

23

24

25

24

54

9

25

41

51

53

56

38

47

47

36

26

23

20

8

44

28

% 0 % 50 % 100

Oy kullanmaz

Kararsz

HDP'liler

MHP'liler

CHP'liler

Ak Parti'liler

Trkiye

Parti semenlerinin hayat tarz kmelerine gre dalm

Modern Geleneksel muhafazakr Dindar muhafazakr


Hayat tarz ve parti tercihleri arasndaki iliki olduka belirgin. Kendini Modern olarak

tanmlayanlarn yars CHPye oy verirken, kendini Dindar Muhafazakar olarak tanmlayan her on kiiden neredeyse alts Ak Partiye oy veriyor. Geleneksel Muhafazakarlarn oy tercihleri Trkiye geneline olduka yakn.

HDP tm partiler iinde hayat tarz kmelerine en dengeli dalan parti. Bir baka ifade ile kendini Modern olarak tanmlayanlar arasnda da, Dindar Muhafazakar olarak tanmlayanlar arasnda da birbirine ok yakn oranda tercih ediliyor.

5.3.2. rtnme Durumu

57

35

12

35

7

20

50

24

9

15

12

13

9

12

10

11

5

2

3

3

11

13

11

12

2

2

2

2

% 0 % 50 % 100

Dindar muhafazakr

Geleneksel muhafazakr

Modern

Trkiye

Hayat tarz kmesine gre genel seim oyu


22

28

19

28

59

12

28

50

57

61

46

28

68

53

7

5

6

5

2

10

6

2

1

1

1

19

9

14

21

12

10

12

% 0 % 50 % 100

Oy kullanmaz

Kararsz

HDP'liler

MHP'liler

CHP'liler

Ak Parti'liler

Trkiye

Parti semenlerinin rtnme durumuna gre dalm

rtmyor Barts Trban araf, pee Bekar erkek


Trkiye toplumunun demografik durumunu anlamak iin sorduumuz bir dier soru ise rtnme durumu ile ilgili. rtnme ekli konusunda topladmz veriler, tamamen grlen kiinin beyanna dayanyor.

Ak Parti oyunun ancak yzde 12sini kendisi veya erkekse ei ban rtmeyenlerden alrken, CHP semenlerinin yzde 59u rtnmeyenlerden oluuyor. Ak Partiden sonra rtnmeyen semeni nispeten dk olan bir dier parti ise HDP.Genlerin ve erkeklerin daha arlkl olduunu daha nceki blmlerde gsterdiimiz MHP semeni arasnda bekar erkekler ortalamann zerinde.

rtnmeyenlerin yzde 50si oyunu CHPye, yzde 15i Ak Partiye veriyor. Dier bir deyile rtnmeyenler CHPy

Documents

konda 7 haziran sandik ve secmen analizi raporu