Konu: Ortaokulu (5- Programı - kayapinar.meb.gov.trkayapinar.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_08/07153516_karar_503.pdf · Eleştirel düşünme yeni fikirlerin ortaya çıkmasını

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı

Temel Eğitim Genel Müdürlüğünün 28/10/2016 tarihli ve 43769797-101.01-E.12117451 sayılı yazısı üzerine Kurulumuzda görüşülen İlkokul (1-4. Sınıflar), Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu (5-8. Sınıflar) Türkçe Dersi Öğretim Programının, 2017-2018 eğitim ve öğretim yılından itibaren 1 ve 5. sınıflarda; 2018-2019 eğitim ve öğretim yılından itibaren tüm sınıf düzeylerinde ekli örneğine göre uygulanması,

Söz konusu programa göre hazırlanacak taslak ders kitaplarının ebat ve forma sayıları ile Başkanlığa ilk başvuru ve kabulüne dair tarihleri içeren takvimin ise daha sonra Kurulca belirlenerek duyurusunun yapılması,

2017-2018 eğitim ve öğretim yılına mahsus olmak üzere 1 ve 5. sınıflarda ilgili Genel Müdürlük tarafından hazırlanacak eğitim aracının kullanılması,

Kurulumuzun 05/08/2015 tarihli ve 71 sayılı kararıyla kabul edilen İlköğretim Türkçe Dersi (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programının 2017 - 2018 eğitim ve öğretim yılından itibaren 1 ve 5. sınıflarda; 2018-2019 eğitim ve öğretim yılından itibaren tüm sınıf düzeylerinde uygulamadan kaldırılması

hususunu uygun görüşle arz ederiz.

Doç. Dr. Erkan DİNÇ

Üye

Dr. Hasan KAVGACI

Üye

Doç. Dr. Ali YILMAZ

Üye

Kâmil YEŞİL Üye

Dr. Mehmet SÜRMELİ Üye

Dr. İbrahim DEMİRCİ Üye

Doç. Dr. Hatice YILDIZ Üye

Dr. Hüseyin ŞİRİN Üye

Alpaslan DURMUŞ Kurul Başkanı

UYGUNDUR …/…/2017

İsmet YILMAZ Millî Eğitim Bakanı

Sayı 100 Konu: İlkokul (1-4.Sınıflar), Ortaokul ve İmam Hatip

Ortaokulu (5-8.Sınıflar) Türkçe Dersi Öğretim Programı

Tarih 17/07/2017 Kurulda Gör. Tarihi 05/07/2017 Önceki Kararın Tarih ve Sayısı

05/08/2015-71

!!!!!!!!!!!!!!!

Ankara - 2017

!

T.C.MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

TRAFİK GÜVENLİĞİ DERSİÖĞRETİM PROGRAMI

(İlkokul 4. Sınıf)


TRAFİK GÜVENLİĞİ DERSİÖĞRETİM PROGRAMI


ANKARA - 2017

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN TEMEL FELSEFESİ ..............................................................................................3

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN GENEL AMAÇLARI ............................................................................................5

ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA TEMEL BECERİLER ...........................................................................................5

ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA DEĞERLER EĞİTİMİ ..........................................................................................7

ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMI ......................................................8

ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA REHBERLİK .....................................................................................................10

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN UYGULANMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR .....................................10

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN YAPISI ...............................................................................................................11

KAZANIM VE AÇIKLAMALARI ......................................................................................................................13

Trafikte Güvenlik......................................................................................................................................13

Trafikte İlk Yardım....................................................................................................................................14

İÇİNDEKİLER

3

Trafik Güvenliği Dersi Öğretim Programı

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN TEMEL FELSEFESİ

Eğitim, bireyin içerisine doğduğu millî, manevi ve kültürel değerler başta olmak üzere, yetenek, beceri, tutum, estetik duyarlılık gibi davranışlar kazanılmasını içeren bir süreçtir. Bir eğitim sistemini oluşturan temel ögelerin başında öğretim programı gelmektedir. Dolayısıyla eğitimde reform çalışmaları öğretim programları üzerinde yoğunlaşmaktadır. Her öğretim programı da bir eğitim felsefesi üzerine inşa edilmektedir. Eğitime ilişkin herhangi bir sistem tasarımı, analizi veya dönüşümü öncelikle sistemin kurulacağı felsefi zeminin belirlenmesini zorunlu kılmaktadır. Eğitim hedefleri, eğitim felsefesi ve öğretim programları arasındaki bu güçlü ilişki, bütünsel tutarlılık açısından önem arz etmektedir.

Hem öğrenmenin hem de felsefenin “merak”la başladığına yönelik görüş geçmişten günümüze değerinden bir şey yitirmemiştir. Bireyi “öğrenme”ye yönlendirecek en önemli güç bu “merak” duygusudur. Çünkü öğrenme soru sormak, sorularına cevap almak, cevap alınamayan sorulara cevap bulmaya çalışmakla başlar ve birey ayırt etmeyi, ardından da bir araya getirmeyi öğrenir. Böylece hem kendisini hem de içinde bulunduğu dünyayı, yeniden inşa etme kaygısını ve cesaretini kazanır. Benzer şekilde epistemolojik, sosyolojik ve estetik açılardan “iyi”, “doğru” ve “güzel” kavramları da öğrencinin müreffeh bir toplumu oluşturan mutlu bir birey olmasında önemli yer tutmaktadır. Öyle ki bu kavramlar, ayrı ayrı ele alındıklarında bütün bir insan yaşamının gerekliliklerine karşılık gelecek derinliğe ve içeriğe sahiptir. Nitelikli ve hedefi hayata dönük bir eğitim, “iyi”, “doğru” ve “güzel” kavramlarını temel almalıdır.

Günümüzün sosyal ve ekonomik koşullarında etkin rol oynayabilecek bireyler yetiştirebilmek, ülkelerin uluslararası alanda rekabet edebilirliği ile doğrudan ilişkilendirilmektedir. Bu durum; ülkeleri sorumluluk sahibi, problem çözebilen, karar verme becerileri gelişmiş, eleştirel ve inovatif düşünebilen bireyler yetiştirmeye imkân sağlayacak bir eğitim modeli arayışına yönlendirmektedir.

İş birliğine dayalı öğrenme, iş birliğini ve iletişimi temel alır. Farklılıklara saygı gösterilmesine, farklılıkların zenginlik olarak algılanmasına, düşüncelerin daha rahat paylaşılmasına ve nihayetinde yeni fikirlerin oluşmasına ortam hazırlar. Bu bağlamda öğretim programları; bireyi topluma, toplumu da bireye feda etmeyen, kişi hak ve hürriyetine saygılı, uzlaşmacı bireyler yetiştirmek üzerine temellendirilmiştir. Bu anlayışla bireyin sahip olduğu tüm yeterlilikleri potansiyeli ölçüsünde mümkün olduğu kadar geliştirmesine fırsat verecek; bireyin aklını ve duygularını sağlıklı şekilde işletebilmesi için gerekli olan bilgi, beceri ve anlayışı kazandırabilecek bir tasarım dikkate alınmıştır.

Sosyal beceriler başkaları ve çevreyle olumlu etkileşimi destekleyen davranışlardır. Bu beceriler içerisinde başkalarının duygularını anlama, grup etkinliklerinde yer alma, cömertlik, yardımseverlik, başkalarıyla iletişimde bulunma, müzakere etme, sorun çözme ve benzerleri yer alır. Burada önemli olan, kendisiyle ve toplumuyla uyum içinde, sorumluluklarını bilen ve gereğini yerine getirebilen, bir yandan millî, diğer yandan da evrensel değerleri içselleştirmiş öz güven sahibi bireyler yetiştirmektir.

Eleştirel düşünme yeni fikirlerin ortaya çıkmasını sağlar. Ayrıca birey, düşüncelerini argümanlar ortaya koyarak savunduğu için bu savunma, düşüncelerin tekrar değerlendirilmesine de olanak tanır. Öğretim programlarında bu düşünce biçimini içselleştiren, analitik ve yaratıcı düşünme becerilerinin gelişmesine izin veren bir yolla hayati tecrübeyi zenginleştirmeye, tarihsel birikimi tanımaya ve onu yeniden üretebilmenin yollarına ulaşmaya önem verilmiştir. Bunun için de hayatın her alanında uygulanabilecek eleştirel sorgulama niteliğine sahip olmanın birey için olduğu kadar, toplumsal yapı için de önemli olduğu, bireylerin böyle bir niteliğe sahip olmasının toplumun gelişmesi ve devamlılığıaçısından değer taşıdığı düşüncesi hâkim kılınmıştır.

İnovatif düşünme becerisi yeni kavrayışlara, özgün yaklaşımlara, yeni bakış açılarına, bir şeylerin anlaşılması ve kavranmasında yepyeni yollara öncülük eden bir düşünme biçimidir. Genel olarak inovatif düşünmenin geliştirilmesinde önemli olan, bireylerin fikir üretimini sağlayacak tekniklerin kullanılması, farklı fikirlerin ortaya atılması, fikir üretimine, hayal gücüne, düşünme becerilerinin geliştirilmesine dayalı eğitimin sağlanabilmesidir.

4


Günümüz eğitim anlayışı öğrencinin bilgi düzeyinin değerlendirilmesinden ziyade, bilginin birey için anlamlı ve yaşantısal hâle getirilmesi esasına dayanmaktadır. Eğitim felsefesinde yaşanan bu değişim, eğitim sistemlerinin yeniden düzenlenmesini, kapsamlı ve sürdürülebilir müdahalelerle sürekli olarak yenilenmesini zorunlu kılmakta hatta bu güncelleme ve geliştirme çalışmalarının, eğitimin ayrılmaz bir parçası hâline gelmesine neden olmaktadır. Öğretim programlarında doğa bilinciyle desteklenen bir çevre anlayışına sahip öğrencilerin yetiştirilmesiyle beraber, öğrenmenin sadece okul mekânları veya sınıflarla sınırlı olmadığı, bütün hayatı kapsadığı fikrini temele alan, öğrenilenlerin günlük hayatta kullanılabilmesinin yolunu açan bir yaklaşım dikkate alınmıştır.

Estetik duyarlılık ve estetik eğitimi “estetik yargının bir bilgi yargısı değil, bir beğeni yargısı olduğu” bilinci ile hareket ederek öğrencinin güzel nesneye dair duyumlarını geliştirmeyi ve duygularını ifade edebilmesini amaçlar. Bu yeni yaklaşım ile estetik eğitiminin alanı duygular olarak tarif edilmiştir. Bu eğitim aracılığıyla öğrencinin hayal gücünün geliştirilmesi ve öğrencinin hayal gücü ile yaklaştığı güzel nesneye dair hissettiği duyguları öz güvenle ifade edebilmesi beklenmektedir. Estetik eğitiminin programa işlenmesinde hedef; fikirlerini, beğenilerini sunabilen, eğlenerek ve ilgi alanlarını geliştirerek öğrenen, yüksek motivasyonlu, eleştirel düşünme becerileri gelişmiş, mutlu, estetik değerlere uzak olmayan, estetik hazzın izini süren, estetik bakış edinebilmiş, kendi hayal gücünü ortaya koyabilen, hayatın tek yönlü işleyişini kendi tasarımları ile zenginleştiren bireyler yetiştirmektir.

Estetik eğitimi yoluyla birey, sanat eserlerini duygular yoluyla olduğu kadar duyular aracılığıyla da deneyimlediği için somutlaştırma yeteneğini geliştirir. Bu sayede birey farklı duyguların farklı şekillerde anlatılabileceğini kavradığı için bir duygunun, bir durumun ne şekilde anlatılabileceğine dair görüşleri gelişir. Benzer şekilde ifade yeteneği gelişen öğrenci, olayların başka şekillerde ele alınabileceğini bilerek farklı olasılıkları sorgular. Birçok farklı olgu ile etkileşim hâlinde olan birey, bu nesneler arasında veya bilgi, deneyim ve metinler arasında bağlantılar kurabilir. Öğretim programlarında niçin var ettiğimizi ve nasıl gerçekleştirdiğimizi bilmediğimiz bir güzellik ortaya koyma yerine, yapılan her estetik davranışın veya ürünün daima bir ölçü ve hesap ile meydana getirildiği düşüncesiyle sürdürülebilir bir estetik anlayışın öğrencilere kazandırılması hedeflenmiştir. Yemek kaşığından çeşmeye, kuş yuvasından kapıya kadar hayatı, en ince ayrıntısına varana dek, süsleme hassasiyeti taşıyan bir geleneğin bu imkânlarının tekrar ortaya çıkarılması beklentisiyle hareket edilmiştir.

Öğretim programlarında öğrencilerin duygusal, zihinsel ve sosyal yeteneklerini mümkün olduğu kadar eş ölçüde geliştirmelerine imkân verilmiştir. Ayrıca eşitlik, adil olma kavramları üzerinde yoğun olarak durulmuş; duyguları dile getirme, düşüncelerini öz güvenle ifade edebilme, öneride bulunma veya bir fikri reddedebilme hakları da düzeylerine uygun şekilde eğitimin parçası hâline getirilmeye çalışılmıştır.

Geleceğe ışık tutmada önemli bir yeri olan tarih bilgisi ve bilincinin öğrencilere doğru bir şekilde kazandırılması için tarihin komplekssiz bir şekilde aktarılabilmesi fakat diğer taraftan da tarihin öznesi olmuş milletimizin büyük tarihsel başarılarının da göz ardı edilmemesi üzerine eleştirel bir tarih felsefesi gözetilmiştir.

Genel olarak sanatsal, edebî ve kültürel çalışmalar öğrencilerin düzeylerine uygun şekilde eğitime dâhil edilmiştir. Tarihi boyunca değişik medeniyetlere ev sahipliği yapmış ve bu medeniyetlerin en gözde eserlerini hâlâ muhafaza etmekte olan bir ülke olarak bu kültürel varlıkların ancak bilgili ve yaşadığı döneme de belirli bir tarih bilinciyle bakabilen bireylerin yetişmesiyle gelecek nesillere aktarılabileceği düşüncesi gözetilmiştir. Aynı zamanda kendi çağının tanığı olarak insanın, sahip olduğu kültürün dışında farklı kültürlerin özelliklerini ve niteliklerini de öğrenmesi gerektiği, bunun hem kendi kültürümüz açısından hem de genel olarak dünya kültür tarihinin korunması açısından önem taşıdığı düşüncesi dikkate alınmıştır.

Sonuç olarak öğretim programlarında “birey” olmanın aynı zamanda çok daha geniş bir “dünya ailesi”ne ait olmak olduğunun bilincine varacak, yaşadığı topluma ve ülkesine, toprağına samimi bir hisle bağlanacak, bilim ve teknolojiyi etkin şekilde kullanarak gerekli teknik bilgi, birikim, beceri ve yeterliliklere sahip kuşaklar yetiştirmek hedeflenmiştir. Farklı disiplinlerin bir arada olduğu ama nihayetin sadece bu disiplinlerin toplamından ibaret olmadığı, kendi niteliklerini taşıyan bir “bütün”e sahip ve aynı zamanda disiplinler arası etkileşimin açık olduğu bir yaklaşımla sadece hedefi değil, yolu da inşa eden bir içerikle öğretim programları hazırlanmıştır.

5


ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN GENEL AMAÇLARI

Trafik Güvenliği Dersi Öğretim Programı, 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nda ifade edilen Türk Millî Eğitimi’nin Genel Amaçları ile Temel İlkeleri esas alınarak hazırlanmıştır. Programın temel amacı; öğrencilerde “trafik güvenliği bilincini” oluşturmak ve gelecekte trafik kuralları konusunda duyarlı davranışlar sergileyecek bireylerin yetiştirilmesini sağlamaktır. Trafik Güvenliği Dersi Öğretim Programı çerçevesinde öğrencilerden;

1. Trafikle ilgili temel kavramları açıklamaları,

2. Trafikle ilgili olumlu değer yargısı oluşturmaları,

3. Trafik kuralları konusunda duyarlılık geliştirmeleri,

4. Trafik güvenliği bilinci oluşturmaları,

5. Trafik ve ilk yardımı ilişkilendirmeleri,

6. Trafikte tehlikeli hareketlerden kaçınmaları,

7. Trafikte diğer bireylere saygı göstererek “ben” yerine “biz” bilincini geliştirmeleri,

8. Trafik sorunlarını önleme ve çözmede yeni öneriler geliştirmeleri beklenmektedir.

Burada ifade edilen genel amaçların her birinin kazanımlarda karşılığı yer almaktadır. Öğrenme etkinliklerinin planlanmasında ve öğretim materyallerinin hazırlanmasında, genel amaçlarla kazanımlar bir bütünlük içinde değerlendirilmelidir.

ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA TEMEL BECERİLER

Eğitim, bireyin içerisine doğduğu kültürel değerler başta olmak üzere, yetenek, beceri, tutum, estetik duyarlılık ve olumlu davranışlar kazanılmasını içeren bir süreçtir. Bireyin yaşamında eğitim süreci ile meydana gelen değişimin kalıcı hâle gelmesi ve bireyin dünyadaki değişime ayak uydurabilmesi, günümüz eğitim sistemlerinin temel belirleyicileri olarak kabul edilmektedir. Eğitim süreci ile kazanılan beceriler, bireyin yaşam standartlarının gelişmesinin yanı sıra ülkelerin küresel rekabet kapasitelerine ve demokratik gelişimlerine de önemli katkılarda bulunmaktadır. Günümüzün sosyal ve ekonomik koşullarında aktif rol oynayabilecek bireyler yetiştirebilmek, eğitim sistemlerinin uluslararası alanda rekabet edebilirliği ile doğrudan ilişkilendirilmesi, ülkeleri öğrencilerini sorumluluk sahibi, eleştirel düşünebilen, problem çözme ve karar verme becerileri yüksek bireyler olarak hayata hazırlamaya imkân sağlayan bir eğitim modeli arayışına itmektedir.

Millî Eğitim Bakanlığının eğitim politikaları ve öncelikleri; temel eğitim almış öğrencilerin millî, manevi, evrensel değerlere sahip; hem akademik hem de sosyal anlamda başarılı olabilen; teknolojik gelişmelere uyum sağlayabilen; kendisine, toplumuna ve farklı kültürlere karşı yüksek düzeyde farkındalıkla saygı duymayı başarabilen, hayata hazır, mutlu ve sağlıklı bireyler olarak yetişmelerini sağlamak yönündedir.

İyi bir eğitimin yolu bireysel farklılıkları dikkate almaktan geçmektedir. Öğrencilerin öğrenmeye karşı doğal yetenek, ilgi, eğilim ve isteklerinin yanı sıra ailedeki yetişme süreçleri, ekonomik durumları, etnik kökenleri, cinsiyetleri ve benzeri birçok durumları farklılık gösterebilmektedir. Bu farklılıkların doğuştan mı getirildiği yoksa sonradan mı kazanıldığı önemli değildir. Önemli olan nokta, bu farklılıklar dikkate alınmadan yapılacak eğitimin beklenen sonucu getirmeyeceğidir.

Öğrencilerin öğrenme ve öğretmenlerin öğretme modellerini birbirine bağlamak için bilgiyi edinmek, becerileri geliştirmek ve yetkinlikleri artırmak şeklinde ifade edilebilecek üç durumun birlikte ele alınması gerekir. Bilginin edinilmesinin kolaylaştığı günümüzde bilgiyi kullanma ve üretme ön plana çıkarken diğer insanlarla birlikte mutlu bir yaşam sürdürebilmek için öğrencilerin temel becerilerinin de geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Dolayısıyla okullarda gerçekleştirilen eğitim ve öğretim faaliyetlerinin ana çerçevesi olarak nitelendirilebilecek programlarda temel beceriler konusuna gereken yeri ve önemi vermek gerekmektedir. Öğretim programlarında yer alan kazanımların kapsadığı temel beceriler Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi esas alınarak ele alınmıştır.

6


Millî Eğitim Bakanlığı ve Yükseköğretim Kurulu başta olmak üzere kamu kurum ve kuruluşları, işçi ve işveren sendikaları, meslek örgütleri ve ilgili sivil toplum kuruluşlarıyla iş birliği içerisinde, ulusal ve uluslararası uzmanlar ile akademisyenlerin katılımıyla hazırlanan Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinin Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, Bakanlar Kurulunun 2015/8213 sayılı Kararı’yla 19 Kasım 2015 tarihli ve 29537 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Yönetmelik gereğince hazırlanan Türkiye Yeterlilikler Çerçevesine Dair Tebliğ ve eki Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi, 2/1/2016 tarihli ve 29581 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi (TYÇ), Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (AYÇ) ile uyumlu olacak şekilde tasarlanan; ilk, orta ve yükseköğretim dâhil, meslekî, genel ve akademik eğitim ve öğretim programları ve diğer öğrenme yollarıyla kazanılan tüm yeterlilik esaslarını gösteren ulusal yeterlilikler çerçevesidir. TYÇ’nin genel hedefi, ülkemizdeki tüm yeterliliklerin tanımlandığı, sınıflandırıldığı ve bunun sonucunda yeterlilikler arasında geçiş ve ilerleme gibi ilişkilerin belirlendiği bütünleşik bir yapı sunmaktır. TYÇ’de hayat boyu öğrenme kapsamında her bireyin kazanması beklenen sekiz anahtar yetkinlik bulunmaktadır. Bunlar; ana dilde iletişim, yabancı dillerde iletişim, matematiksel yetkinlik ve bilim/teknolojide temel yetkinlikler, dijital yetkinlik, öğrenmeyi öğrenme, sosyal ve vatandaşlıkla ilgili yetkinlikler, inisiyatif alma ve girişimcilik algısı, kültürel farkındalık ve ifade şeklinde sıralanmıştır.

Anahtar yetkinliklerin hepsi aynı öneme sahiptir çünkü her biri bilgi toplumunda başarılı bir yaşam için katkıda bulunabilmektedir. Bu yetkinliklerin pek çoğu birbiriyle uyuşmakta, birbirini kapsamakta ve birbirini destekleme esasına dayanmaktadır. Bu anahtar yetkinliklerin kapsamı kısaca şöyle açıklanabilir:

Ana Dilde İletişim: Ana dilde iletişim; bireyin kelime bilgisi, işlevsel dil bilgisi ve dilin görevleri hakkında bilgi sahibi olmasını gerektirirken çeşitli durumlarda hem sözlü hem de yazılı iletişim kurma becerisine sahip olmayı içermektedir ve başkaları üzerinde dilin etkisinin, olumlu ve sosyal farkındalıkla dili anlama ve kullanma ihtiyacının farkında olunması anlamına gelmektedir.

Yabancı Dillerde İletişim: Yabancı dilde yeterlilik kelime bilgisini, işlevsel dil bilgisini, iletişimin temel çeşitleri ile dilin kaynaklarının farkında olmayı gerektirirken, aynı zamanda mesajları anlama; karşılıklı konuşmaya başlama, sürdürme ve sonuçlandırma; bireylerin ihtiyaçlarına göre uygun metinleri okuma, anlama ve üretme becerilerinden oluşmaktadır. Diğer taraftan yabancı dillere karşı olumlu tutum, kültürel çeşitliliğin değerini bilme, dillere karşı ilgi, merak ve kültürler arası iletişime karşı farkındalığı içermektedir.

Matematiksel Yetkinlik ve Bilim/Teknolojide Temel Yetkinlikler: Matematiksel yetkinlik, günlük hayatta karşılaşılan bir dizi problemi çözmek için matematiksel düşünme tarzı geliştirme ve uygulamadır. Matematiksel yetkinlik, düşünme (mantıksal ve uzamsal düşünme) ve sunmanın (formüller, modeller, kurgular, grafikler ve tablolar) matematiksel modlarını farklı derecelerde kullanma beceri ve isteğini içermektedir. Bilim ve teknolojideki yetkinlik ise doğal dünyayı, fenni ve teknolojinin etkisini anlamanın yanında doğanın temel prensiplerini, temel bilimsel kavramları, prensipleri ve metotları, teknoloji ve teknolojik ürünleri ve yöntemleri bilmeyi içermekte olup bireyin bilimsel araştırmanın temel vasıflarını tanımasına ve sonuçları tartışma ve bunları aydınlatmak için akıl yürütme yeteneğine sahip olmasına odaklanmaktadır. Bu yetkinlik, eleştirel takdiri ve merakı, etik sorunlara ilgiyi, hem güvenliğe hem de sürdürülebilirliğe saygıyı, özellikle kendisi, ailesi, toplum ve küresel konularla ilgili bilimsel ve teknolojik gelişmelere değer veren bir tutumu içermektedir.

Dijital Yetkinlik: Günlük yaşam ve iletişim için bilgi toplumu teknolojilerinin güvenli ve eleştirel şekilde kullanılmasını kapsamaktadır. Söz konusu yetkinlik, bilgi iletişim teknolojisi içinde bilgiye erişim ve bilginin değerlendirilmesi, saklanması, üretimi, sunulması ve alışverişi için bilgisayarların kullanılması, ayrıca İnternet aracılığıyla ortak ağlara katılım sağlanması ve iletişim kurulması gibi temel beceriler yoluyla desteklenmektedir.

Öğrenmeyi Öğrenme: Her durumda öğrenmeyi öğrenme bireyin kendi öğrenme stratejilerini bilmeyi, kendi beceri ve niteliklerinin güçlü ve zayıf yönlerini, uygun eğitim, rehberlik veya destek fırsatlarını araştırmayı gerektirmektedir. Öğrenmeyi öğrenme becerileri ilk olarak daha fazla öğrenme için gerekli olan okuryazarlık

7


ve bilişim teknolojilerini kullanma gibi temel becerileri kazanmayı gerektirmektedir. Bireyin yaşamı boyunca öğrenmeyi başarma ve sürdürmede motivasyonu büyük önem taşımaktadır.

Sosyal ve Vatandaşlıkla İlgili Yeterlilik: Bu yeterlilik; kişisel, kişiler arası, kültürel ve kültürler arası yeterliliği, ayrıca sosyal ve çalışma yaşamına bireylerin etkili ve yapıcı yolla katılması için bireyleri donatan davranışın tüm formlarını ve gereken yerlerde fikir ayrılıklarını çözmeyi sağlayacak çeşitli davranışlarla bütünüyle donanmayı içermektedir. Bu yetkinliğe sahip bireyler sosyoekonomik gelişme ve kültürler arası etkileşimle ilgili olmalı, farklılıklara değer vermeli, diğer insanlara saygı duymalı ve hem ön yargılarla başa çıkmaya hem de uzlaşmaya hazırlıklı olmalıdır. Vatandaşlıkla ilgili yetkinlik ise insan haklarına tamamen saygılı olmayı, demokrasinin temeli olarak eşitliği içermektedir; bu da farklı dinî ve etnik grupların değer sistemleri arasındaki farkı anlayıp saygı duyma temeline dayanan olumlu bir tavırla olacaktır. Bu yetkinlik, aynı demokratik prensiplere saygı gibi ulusal bağlılığı sağlamak için gerekli olan ve paylaşılan değerlere anlayış ve saygı göstermek kadar sorumluluk hissini ortaya koymayı da içermektedir.

İnisiyatif Alma ve Girişimcilik Algısı: Bireyin düşüncelerini eyleme dönüştürme becerisini ifade etmektedir. Amaçlara ulaşmak için proje planlama ve yürütmenin yanında yaratıcılık, yenilik ve risk almayı da içermektedir. Bu yetkinlik, etik değerlerin farkında olmayı ve iyi yönetim becerilerine sahip olmayı gerektirmektedir.

Kültürel Farkındalık ve İfade: Kişinin kendi kültürünü tam olarak anlaması, kültürel tanımlamanın çeşitliliğine saygı doğrultusunda açık bir tutum için temel olabilir. Olumlu tutum aynı zamanda bireysel ifade ve kültürel hayata katılım yoluyla yaratıcılık, sanatsal ve estetik kapasiteyi geliştirmeyi de kapsamaktadır.

Öğretim Programı’nda yer alması gereken temel beceriler, yukarıda bahsedilen anahtar yetkinlikler bağlamında ayrı bir başlık olarak değil, kazanımların içinde örtük bir şekilde ve ayrıca kazanımların altındaki açıklamalarla desteklenecek mahiyette verilmiştir. Kazanımlar, anahtar yetkinliklerin biri veya birkaçıyla birlikte mutlaka ilişkilidir. Bütün yetkinlikler Öğretim Programı’nda ele alınmış olup öğrencilerin gelişimleri, öğretmenlerin sınıf içinde yapacağı eğitim ve öğretim yöntem, strateji ve tekniklerinin çeşitlendirilmesiyle mümkün olabilecektir.

ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA DEĞERLER EĞİTİMİ

Öğrencilere iyi bir insan ve iyi bir vatandaş olmalarını sağlayacak bilgi, beceri, tutum, davranış ve alışkanlıkları kazandırmayı amaçlayan eğitim, bu yönüyle değerlerle şekillenmiş bir etkinliktir. Bu bağlamda okullardaki değer eğitiminin amaçlarından biri öğrencilerin sağlıklı, tutarlı ve dengeli bir kişilik geliştirmelerini sağlamaktır. Bunun için bireyin çok yönlü gelişmesi önem taşımaktadır. Ayrıca insanın tutum ve davranışlarını biçimlendirmede önemli bir role sahip olan değerler, öğrencinin sağlıklı ve dengeli gelişimine katkı sağlamaktadır.

Türk Millî Eğitim Sistemi’nin temel hedefleri arasında öğrencileri sağlıklı, mutlu bir şekilde hayata hazırlamak, iyi insan ve iyi vatandaş olmalarını sağlayacak bilgi, beceri, değer, tutum, davranış ve alışkanlıklarla donatmak yer almaktadır. Bu bağlamda değerlerin eğitim süreci içerisinde kazandırılması ve yeni nesillere aktarılması hedeflere ulaşmada ve kültürel devamlılık açısından da son derece önem taşımaktadır.

Günümüz demokratik toplumlarında, akademik başarı kadar, insan ilişkilerini düzenleyen pek çok değer giderek daha fazla öne çıkmaktadır. Millî, manevi ve evrensel değerleri tanıyan, benimseyen ve bunları içselleştirerek davranışa dönüştüren bireyler yetiştirmede aile, toplum, medyanın yanı sıra öğretim programlarının da önemli bir etkisi bulunmaktadır. Öğretim programlarında derslerin doğasına uygun olarak kazanımlar içinde yer alan değer ifadeleri, öğrencilere hissettirilerek ve yaşantısal hâle getirilerek örtük bir biçimde kazandırılmaya çalışılmalıdır. Bu doğrultuda kazanımların gerçekleştirilmesiyle değerlerin kazanılmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Ancak öğretim programının uygulayıcısı olan öğretmenin değerler eğitimine ilişkin farkındalığının yanı sıra yeterliliği ve becerisi bu süreçte büyük önem taşımaktadır. Değerlerin kazanılma sürecinde rehber olan öğretmen, öğretim programında yer verilen bilgi ve becerileri kazandırmanın yanı sıra neyin iyi ve doğru olduğunu model olarak ve etkinlikler yoluyla sunabilmelidir.

8


Bu anlayış doğrultusunda hazırlanan Trafik Güvenliği Dersi Öğretim Programı’nda yer alan değerler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

1. Bilimsellik 5. Sabır

2. Çalışkanlık 6. Saygı

3 Dayanışma 7. Sorumluluk

4. Doğal Çevreye Duyarlılık 8. Yardımseverlik

ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMI

Öğretim programlarındaki bilgi, beceri ve değerlerin istenilen düzeyde kazandırılması temel amaçtır. Bu amaç doğrultusunda, öğrencilerin aktif olduğu öğretim yaklaşımlarının uygulanması, öğrenme ortamlarının ve materyallerinin amaca uygun seçilmesi, becerilerin ve kazanımların süreç içerisinde izlenmesi ve öğrencilerin gelişimlerinin kontrol edilmesi gerekmektedir. Bu nedenle öğrenme öğretme süreciyle ölçme ve değerlendirme uygulamalarının eş güdümlü ve birbirini destekler nitelikte olması gerekir.

Öğretim programlarında öğrencilerin süreç içerisinde izlenmesi, yönlendirilmesi, öğrenme güçlüklerinin belirlenerek giderilmesi, öğrencilerde anlamlı ve kalıcı öğrenmenin desteklenmesi amacıyla sürekli geri bildirimin sağlanmasına yönelik bir ölçme değerlendirme anlayışı benimsenmiştir. Elde edilen sayısal değerlerin anlam kazanabilmesi için, öğrencilerin gelişiminin izlenmesi ve bu gelişime bağlı olarak yönlendirilmesi, programlarda önemsenen ilkeler arasındadır.

Eğitim öğretim sürecinde ölçme ve değerlendirme faaliyetleri; tanıma, izleme ve sonuç odaklı olmak üzere üç farklı şekilde yapılabilmektedir. Tanıma amaçlı değerlendirme; öğretim programlarında vurgulanan öğrencilerin üst düzey düşünme becerileri, kazanımlar ve değerler açısından ön öğrenmelere ilişkin düzeylerinin belirlenmesidir. İzleme amaçlı değerlendirme; asıl amacı öğrencilere not vermek olmayan, dönemin başından sonuna kadar öğretimi geliştirmek, öğrencilerin öğrenme eksikliklerini belirlemek, ilgi ve yeteneklerini ortaya çıkarmak amacıyla süreç odaklı olarak yapılan değerlendirmedir. Sonuç odaklı değerlendirmede ise öğrenme öğretme süreci sonunda, öğrenmenin ne düzeyde gerçekleştiği tespit edilmekte ve öğrencilerin başarı düzeyleri belirlenmektedir.

9


Ölçme ve değerlendirme uygulamaları Şekil 1’de görüldüğü üzere üç aşamada ele alınabilir:

Şekil 1. Ölçme ve Değerlendirme Uygulamaları

Değerlendirme; Öğretim programlarında kazandırılmak istenilen bilgi, beceri ve yetkinliklere öğrencilerin ne oranda ulaştıklarının tespit edilmesi ve tespit edilen eksik ya da yanlış öğrenmelerin giderilmesi için önlemler alınmasının sağlanması açısından önemlidir. Değerlendirme öğrenme ve öğretme sürecinin bir parçası olarak düşünülmelidir. Yapılan değerlendirme çalışmalarının sürekli olması önemlidir. Öğretim öncesinde yapılan değerlendirme, öğrenci hakkında bilgi edinilmesini ve öğrenme hedeflerinin belirlenmesini; öğretim sırasında yapılan değerlendirme, öğrenci ve öğretmene geribildirim verilmesini; öğretim sonunda yapılan değerlendirme ise, öğrenme hedeflerinin karşılanıp karşılanmadığı ve belirli alanlarda değişiklik yapılması gerekip gerekmediği hakkında karar vermeyi sağlayacaktır.

Değerlendirme çalışmalarında önemli bir husus, kazanımlara öğretmenin yanı sıra öğrencilerin kendi kendilerine yapacakları değerlendirmelerle ulaşılmasını sağlamak olacaktır. Bu hem öğrencilerin öz güvenlerini, öz denetimlerini geliştirecek hem de öğrenmeyi öğrenme yollarını onlara açacaktır. Bu nedenle öz değerlendirme, akran değerlendirme ve grup değerlendirmelerinin verimli bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için üç aşama uygulanmalıdır. Öğrenci ilk aşamada sözel, ikinci aşamada yazılı olarak kendi öğrenme sürecine, performansına, ürününe yönelik değerlendirmelerde bulunmalıdır. Üçüncü aşamada ise dereceli puanlama anahtarı, öz değerlendirme formları, dereceleme ölçekleri gibi çeşitli araçlar kullanılarak puanlamalar yapılabilir. Bu aşamaların sırasıyla uygulanmasına dikkat edilmelidir. Öğrencilerden, birinci ve ikinci aşamayı etkili olarak kullandıktan sonra kendi ürününe, akranının ürününe ve grup olarak yaptıkları çalışmalara ilişkin puan vermesi istenir.

Bütün diğer çalışmalarda olduğu gibi ölçme ve değerlendirme faaliyetlerinde de bireysel farklılıklar dikkatle ve titizlikle göz önünde bulundurulmalıdır. Amaç hiçbir zaman öğrencileri yargılamak değil; akademik, sosyal veya kültürel gelişimlerini destekleyerek onlara yol gösterecek bir faaliyet olarak ölçme ve değerlendirme çalışmalarını yapmak olmalıdır.

Tanıma

Amacı: Öğrencilerin dönem, ünite ve ders öncesinde beceri ve ka-zanımlar açısından ön öğrenmelere ilişkin düzeylerinin belirlenmesidir.

Araçları: Hazırbulunuşluk testleri, gözlem, görüşme formları, ye-tenek testleri vb.

Amacı: Dönem başından sonuna kadar öncelik, öğrencilere not ver-mek değil, öğrenme eksiklerini belir-lemek ve öğrenmelerini geliştirmek, ilgi ve yeteneklerini ortaya çıkarmak-tır. Ayrıca öğrenme öğretme sürecini biçimlendirmektir.

Araçları: İzleme / ünite testleri, uygulama etkinlikleri, otantik görev-ler, dereceli puanlama anahtarı, açık uçlu sorular, yapılandırılmış grid, tanılayıcı dallanmış ağaç, kelime ilişkilendirme, öz ve akran değerlendirme, grup değer-lendirme, projeler, gözlem formları vb.

Amacı: Öğrencilerin kazanım ve beceri açısından ne düzeyde olduk-larının bir diğer ifadeyle öğrencilerin başarı düzeylerinin belirlenmesidir.

Araçları: Dönem sonu sınavları, uygulama sınavları, gözlem, görüşme formları, projeler vb.

İzleme-Biçimlendirme Sonuç (Ürün) Odaklı

10


ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA REHBERLİK

Kişide var olan gizilgüçlerin, yeteneklerin, kapasitenin ortaya konması, kullanılması ve geliştirilmesi amacıyla bireyin kendini gerçekleştirmesine yardım etmek öğretim programlarında rehberlik çalışmalarının nihai amacını oluşturmaktadır.

Temel eğitimi tamamlayan öğrencilerden;• Okula ve çevreye etkin olarak uyum sağlamaları,• Potansiyellerini tam olarak kullanıp eğitsel başarılarını artırmaları,• Kendilerini tanımaları, kabul etmeleri ve geliştirmeleri,• Başkalarını anlamaları, kabul etmeleri ve kişiler arası etkileşim becerilerini geliştirmeleri,• Topluma karşı olumlu anlayış ve tutum geliştirmeleri,• Hayatını güvenli ve sağlıklı sürdürmek için olumlu tutum ve davranışlar geliştirmeleri,• Eğitsel ve mesleki gelecekleri için gerekli alt yapıya ulaşmaları beklenmektedir.

Öğretim programlarında ele alınacak her türlü rehberlik çalışmalarının içeriği okulun özellikleriyle öğrencilerin gelişim dönemleri ve ihtiyaçlarına göre farklılık göstermektedir. Programlardaki rehberlik çalışmalarının içeriği bu dönemdeki çocukların gelişim özelliklerine uygun, akademik başarılarını destekleyici ve eğitim amaçlarıyla uyumlu biçimde hazırlanmalıdır.

Buna göre ilkokul süreci içinde öğrencinin kendini tanıması, ilgi, yetenek ve özelliklerini keşfetmesi, geliştirmesi amaçlanır. Bu yıllarda, kişisel ve sosyal rehberlik alanında özellikle benlik saygısı, özyönetim, özdenetim, problem çözme ve karar verme gibi kişiliğin çeşitli yönlerini etkileyecek alanlarda bireysel gelişimi sağlamaya yönelik çalışmalar önemli bir yer tutar. Bu dönemde çocuklarda sosyal ilgi ve ait olma duygusunu geliştirme, başkalarının ihtiyaçlarına duyarlı olma, iletişim kurma, işbirliği yapma gibi sosyalleşme sürecini kolaylaştırma, rehberlik çalışmalarından beklenen yararlar içindedir. Eğitsel rehberlik alanında okula ilgi, zamanı iyi kullanma, planlı çalışma, eğitime değer verme gibi temel tutum ve becerilerin kazandırılması amacıyla uygun fırsatlar ve öğrenme yaşantılarının kazandırılması çok önemlidir. Çocuğun, iş ve meslek yaşamına ilişkin olumlu değer ve tutumlar geliştirmesi, meslekleri tanıması, mesleki alternatifleri incelemesi, eğitsel ve mesleki kararlar arasındaki ilişkileri kurması gibi amaçların gerçekleşmesi rehberlik çalışmalarının kapsamında yer alır.

Öğretim programı uygulanırken bireysel farklılıklar durumu, bütün öğrenciler için olduğu kadar özel gereksinimli öğrenciler için de üzerinde hassasiyetle durulması gereken konulardan biridir. Bu nedenle öğretim programı, uygulanırken özel gereksinimi olan öğrenciler için gereken esneklik gösterilmeli; öğrencilerin ilgi, istek ve ihtiyaçları doğrultusunda etkinlikler hazırlanmalı ve planlamalar yapılmalıdır.

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN UYGULANMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

Trafik Güvenliği Dersi Öğretim Programı uygulanırken öğretmenlerin aşağıdaki hususlara dikkat etmeleri gerekmektedir:

1. Kazanımların öğretiminde okul içi veya okul dışı etkinliklere önem verilmelidir. Trafik ve ilk yardım uygulamaları imkân varsa çocuk trafik eğitim parkında veya okulda oluşturulacak bir trafik ortamında yapılmalıdır.

2. Öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeyini belirlemeye dikkat edilmeli, dersin öğretiminde öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve devinişsel gelişimleri ile bireysel farklılıkları dikkate alınmalıdır.

3. Kazanımın içeriğine göre derse trafik polisi, sağlık personeli vb. uzman kişiler davet edilebilir.

4. Özellikle araştırma içerikli kazanımlara yönelik öğrencilere verilen görevlerde, öğrencilerin araştırma sonuçlarını afiş, poster, pano, broşür, gazete, tablo, grafik vb. materyaller ile sunu yapma gibi etkinliklerle

11


desteklemelerine özen gösterilmelidir. Ayrıca imkânlar ölçüsünde öğrencilerin sunularını bilgi ve iletişim teknolojileri destekli olarak yapmalarına olanak sağlanmalıdır.

5. Belirli gün ve haftalardan Trafik Haftası’nda çeşitli yarışmalar ve eğitici etkinlikler aracılığıyla öğrencilerde trafik bilincinin gelişmesini destekleyici etkinlikler yapılmalıdır.

6. Program uygulanırken özel gereksinimi olan öğrenciler için gereken esneklik gösterilmeli, öğrencilerin ilgi, istek ve ihtiyaçları doğrultusunda etkinlikler hazırlanmalı ve planlamalar yapılmalıdır.

7. Program uygulanırken öğrencilerin değerleri kazanmasına özen gösterilmeli, tüm kazanımlar ilgili değerlerle eşleştirilmeli ve örtük program anlayışından hareketle dersler işlenmelidir.

8. Trafik Güvenliği dersinin zevkli ve eğlenceli bir şekilde işlenerek kazanımlara ulaşılabilmesi için gerekli tedbirler alınmalıdır.

ÖĞRETİM PROGRAMININ YAPISI

Trafik Güvenliği Dersi Öğretim Programı’nın içeriği, ülkemizde ve diğer ülkelerde trafik eğitimi ile ilgili yapılmış olan araştırmalar, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin “trafik eğitimi öğretim programları” ile örgün ve yaygın eğitimdeki deneyimler dikkate alınarak hazırlanmıştır. Öğretim programı genel amaçlar, kavramlar, beceriler ve değerler ile ünite ve kazanım bağlamında yapılandırılmıştır.

KavramlarDeğerler

Ünite

Kazanım

Beceriler

Genel Amaçlar

Şema 1: İlkokul Trafik Güvenliği Dersi Öğretim Programı’nın Organizasyon Yapısı

12


Ünite temelli yaklaşım esas alınarak programda “Trafikte Güvenlik” ve “Trafikte İlkyardım” şeklinde iki ünite belirlenmiştir ve kazanımlar, ünitelere göre numaralandırılmıştır. Numaralandırma sisteminde dersin adı, sınıf düzeyi, ünite numarası ve kazanım numarasına yer verilmiştir. Kazanımlarla ilgili sınırlamalar ve açıklamalar kazanımı izleyen satırda ifade edilmiştir.

13


ÖĞRETİM PROGRAMI KAZANIM VE AÇIKLAMALARI

İlkokul 4. sınıf seviyesinde öğrencilerden; trafikle ilgili temel kavramlar, trafik işaret ve işaret levhaları, trafik kuralları, güvenli yolları kullanma, ulaşım araçları ve çeşitleri, trafikle ilgili meslekler ve kurumlar, trafikte karşılaşılabilecek tehlikeler ve alınabilecek önlemler, trafik kurallarına uymanın birey ve toplum hayatına etkileri, ilk yardım malzemeleri ve ilk yardımda doğru müdahalenin önemi gibi konular hakkında bilgi, beceri ve değer sahibi olmaları beklenmektedir.

Sıra No Ünite Adı Kazanım Sayısı Ders Saati(Öngörülen Süre) Yüzdesi

1 Trafikte Güvenlik 17 28 78

2 Trafikte İlk Yardım 4 8 22

TOPLAM 21 36 100

Tablo 3: Trafik Güvenliği Dersi Öğretim Programı Ünite Adları, Kazanım Sayıları,

Ders Saatleri (Öngörülen Süre) ve Yüzdeleri

4.1. Trafikte Güvenlik

TG.4.1.1. Trafikte kendisinin ve başkalarının hayatının önemli olduğunu fark eder.

Trafiğin tanımı ve insan yaşamındaki yerinden bahsedilir.

TG.4.1.2. Trafikle ilgili temel kavramları açıklar.

Öğrencilerin günlük yaşamında trafikte karşılaşabileceği temel kavramlar (yaya, yaya geçidi, kaldırım, taşıt, alt geçit, üst geçit, ışıklı trafik işaret cihazı, trafik levhaları, toplu taşıma, banket vb.) üzerinde durulur.

TG.4.1.3. Trafik işaretleri ve işaret levhalarının önemini araştırır.

Trafik işaretleri ve işaret levhalarının şekillerinin (bilgilendirme, uyarı ve yasaklama) anlamları üzerinde durulur. Ayrıca trafik işaretleri ve işaret levhalarını korumanın gerekliliği vurgulanır.

TG.4.1.4. Yaya olarak trafik kurallarına uyar.

Karşıdan karşıya geçiş kuralları, kaldırımı olan ve olmayan yollarda uyulması gereken kurallar vb. üzerinde durulur. Ayrıca park hâlindeki araçların önünden, arkasından ve iki aracın arasından geçilmemesi gerektiği nedenleriyle açıklanır.

TG.4.1.5. Günlük yaşantısında çevresindeki güvenli yolları kullanır.

Güvenli ve güvenli olmayan yol kavramları açıklanarak öğrencilerin okul, market, park vb. yerlere gidiş-gelişlerinde kullandıkları yolları belirtmeleri istenir. Bu yolların yayalar için güvenli olup olmadığı üzerinde durulur.

TG.4.1.6. Taşıt trafiğine kapalı alanlarda oyun araçlarını güvenli kullanır.

Bisiklet, kaykay, scooter, paten ve kızak gibi oyun araçlarını kullanırken gerekli ekipmanlar (kask, eldiven, dizlik vb.) ile uyulması gereken kurallar üzerinde durulur.

TG.4.1.7. Ulaşım araçlarını çeşitli özellikleri açısından karşılaştırır.

Ulaşım araçlarının güvenlik, ekonomi, hız ve zaman gibi özellikleri üzerinde durulur.

14


TG.4.1.8. Trafikte geçiş üstünlüğü olan taşıtları tanıtır.

Trafikte geçiş üstünlüğü olan ambulans, itfaiye ve polis araçları ile bunların geçiş üstünlüğünün nedenleri ele alınır.

TG.4.1.9. Trafikle ilgili meslekleri ve kurumları araştırır.

Trafikle ilgili mesleklerden trafik polisi, şoför, kaptan, makinist, vatman ve pilot gibi meslekler ele alınır. Trafikle ilgili kurumlardan Sağlık Bakanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Karayolları Genel Müdürlüğü üzerinde durulur.

TG.4.1.10. Trafikte toplu taşıma araçlarını kullanmanın önemini kavrar.

Toplu taşıma aracı (gemi, tren, tramvay, metro, uçak, otobüs vb.) kullanarak gereksiz trafik yoğunluğunun ortadan kaldırılması ve bu konuda çevre bilinci oluşturulması üzerinde durulur.

TG.4.1.11. Taşıtlara binerken, taşıtlardan inerken ve taşıtlarda yolculuk ederken kurallara uyar.

Okul servisi, otomobil, otobüs, traktör, gemi, tren, tramvay, metro, uçak ve motorsiklet gibi araçlara binerken ve araçlardan inerken uyulması gereken kurallar üzerinde durulur. Yolculuk sırasında yaşlılara, hamilelere, engellilere ve hastalara yer verilmesi hususu vurgulanır. Ayrıca yolculuk sırasında toplu taşıma araçları ve diğer araçları korumanın önemi açıklanır.

TG.4.1.12. Trafikte karşılaşılabilecek tehlikelere örnekler verir.

Trafik kazalarına yol açan nedenler (uykusuz ve alkollü araç kullanma, dikkatsizlik, aşırı hız, aydınlatmanın yetersizliği, değişik hava koşullarının fark edilmeyi güçleştirmesi vb.) de açıklanır.

TG.4.1.13. Trafikte karşılaşabileceği tehlikelere karşı alınması gereken önlemleri nedenleriyle açıklar.

Emniyet kemeri kullanmanın önemi vurgulanarak trafik kazalarını önleyici tedbirler üzerinde durulur. Okul servislerinde ön koltukta yolculuk etmenin, camdan sarkmanın ve emniyet kemeri kullanmamanın tehlikelerinden bahsedilir.

TG.4.1.14. Taşıt trafiğinde tehlikeli hareketlerden kaçınır.

Üzeri açık taşıtlarda veya yük üzerinde yolculuk yapmanın, taşıtlara asılma, tutunma ve taşıtların önünden kontrolsüz geçmenin tehlikeleri üzerinde durulur.

TG.4.1.15. Trafikte sorumlu, saygılı ve sabırlı olmanın gerekliliğini sorgular.

Trafik kurallarına uymayanları nezaket kuralları çerçevesinde uyarma, kendisine yapılan uyarıları dikkate almanın gerekliliği üzerinde de durulur.

TG.4.1.16. Trafik kurallarına uymanın birey ve toplum hayatına etkilerini tartışır.

Trafik kurallarına uymanın sosyal ve ekonomik açıdan kısa ve uzun vadeli etkileri üzerinde durulur.

TG.4.1.17. Trafik kurallarının etkin bir şekilde uygulanmasına yönelik önerilerde bulunur.

4.2. Trafikte İlk Yardım

TG.4.2.1. Taşıtlarda bulunması gereken ilk yardım malzemelerini tanıtır.

TG.4.2.2. Trafikte ilk yardım gerektiren durumlarda kimlerden ve nasıl yardım istenmesi gerektiğini açıklar.

Kaza anında ambulans 112, polis imdat 155, jandarma 156 ve itfaiye 110 gibi numaraların aranması gerektiği ve arandığında verilmesi gereken bilgiler üzerinde durulur.

TG.4.2.3. İlk yardım uygulamalarında doğru müdahalenin önemini tartışır.

İlk yardım uygulamalarının kimler tarafından ve nasıl yapılması gerektiği üzerinde durulur.

15


TG.4.2.4. Hafif yaralanmalarda yapılması gerekli ilk yardım uygulamalarını araştırır.

Solunum yolunu açık tutma ve sıyrık, bere, çürük, ezik vb. hafif yaralanmalarda yapılması gereken ilk yardım uygulamaları üzerinde durulur. İlk yardım uygulamalarında öncelikli amacın hastaya zarar vermemek olduğu belirtilir.

21

İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi Dersi Öğretim Programı

Ankara - 2017


İNSAN HAKLARI, YURTTAŞLIK VE DEMOKRASİ DERSİÖĞRETİM PROGRAMI



İNSAN HAKLARI, YURTTAŞLIK VE DEMOKRASİ DERSİÖĞRETİM PROGRAMI


ANKARA - 2017

22

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN TEMEL FELSEFESİ ............................................................................................. 3

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN GENEL AMAÇLARI ............................................................................................ 6

ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA TEMEL BECERİLER .......................................................................................... 6


ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMI ..................................................... 9

ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA REHBERLİK .................................................................................................. 11

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN UYGULANMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR .................................... 12

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN YAPISI .............................................................................................................. 12

ÜNİTELER VE KAZANIMLAR ....................................................................................................................... 15

Ünite 1. İnsan Olmak .............................................................................................................................. 15

Ünite 2. Hak, Özgürlük ve Sorumluluk ................................................................................................... 15

Ünite 3. Adalet ve Eşitlik......................................................................................................................... 16

Ünite 4. Uzlaşı ........................................................................................................................................ 17

Ünite 5. Kurallar...................................................................................................................................... 17

Ünite 6. Birlikte Yaşama ......................................................................................................................... 18

İÇİNDEKİLER

3




Hem öğrenmenin hem de felsefenin “merak”la başladığına yönelik görüş geçmişten günümüze değerinden bir şey yitirmemiştir. Bireyi “öğrenme”ye yönlendirecek en önemli güç bu “merak” duygusudur. Çünkü öğrenme soru sormak, sorularına cevap almak, cevap alınamayan sorulara cevap bulmaya çalışmakla başlar; öğrenen birey ayırt etmeyi ve ardından bir araya getirmeyi öğrenir. Böylece hem kendisini hem de içinde bulunduğu dünyayı, yeniden inşa etme kaygısını ve cesaretini kazanır. Benzer şekilde epistemolojik, sosyolojik ve estetik açılardan “iyi”, “doğru” ve “güzel” kavramları da öğrencinin müreffeh bir toplumu oluşturan mutlu bir birey hâline gelmesinde önemli yer tutmaktadır. Öyle ki bu kavramlar, ayrı ayrı ele alındıklarında bütün bir insan yaşamının gerekliliklerine karşılık gelecek derinliğe ve içeriğe sahiptirler. Nitelikli ve hedefi hayata dönük bir eğitim, “iyi”, “doğru” ve “güzel” kavramlarını temel almalıdır.

Eğitim süreci ile kazanılan beceriler, bireylerin yaşam standartlarının gelişmesine önemli katkılarda bulunurken ülkelerin küresel rekabet kapasitelerine ve demokratik gelişimlerine önemli katkıda bulunmaktadır. Günümüzün sosyal ve ekonomik koşullarında etkin rol oynayabilecek bireyler yetiştirebilmek, ülkelerin uluslararası alanda rekabet edebilirliği ile doğrudan ilişkilendirilmektedir. Bu durum ülkeleri sorumluluk sahibi, eleştirel, inovatif düşünebilen, problem çözme ve karar verme becerileri yüksek bireyler yetiştirmeye imkân sağlayacak bir eğitim modeli arayışına yönlendirmektedir. Bu doğrultuda, yeni öğretim programlarında işbirlikçi öğrenme, tecrübe ederek öğrenme, sosyal öğrenme gibi yenilikçi öğrenme kuramları üzerinden ulaşılmak istenen eleştirel ve inovatif düşünme gibi birtakım önemli beceriler vardır.

İş birliğine dayalı öğrenme, iş birliğine ve iletişime dayanır. Bireyin, verilen bilgiyi alan konumundan sıyrılıp soruşturan, sorgulayan role yönelmesini; her katılımcının düşüncelerine saygı duyulduğunun farkına varmasını sağlar. Farklılıklara saygı gösterilmesine, farklılıkların zenginlik olarak algılanmasına, düşüncelerin daha rahat paylaşılmasına ve nihayetinde yeni fikirlerin oluşmasına ortam hazırlar. Bu bağlamda öğretim programları; bireyi topluma, toplumu da bireye feda etmeyen, kişi hak ve hürriyetine saygılı, uzlaşmacı bireyler yetiştirmek üzerine temellendirilmiştir. Bu anlayışla bireyin sahip olduğu tüm yeterlilikleri potansiyeli ölçüsünde mümkün olduğu kadar geliştirmesine fırsat verecek; bireyin aklını ve duygularını sağlıklı şekilde işletebilmesi için gerekli olan bilgi, beceri ve anlayışı kazandırabilecek bir tasarım dikkate alınmıştır.

Sosyal beceriler başkaları ve çevreyle olumlu etkileşimi destekleyen davranışlardır. Bu beceriler içerisinde başkalarının duygularını anlama, grup etkinliklerinde yer alma, cömertlik, yardımseverlik, başkalarıyla iletişimde bulunma, müzakere etme ve sorun çözme yer alır. Bunun yanında, sosyal becerilerin gelişimi iş yaşamı ile ilişkili beceriler için de ciddi bir temel oluşturmaktadır. Burada önemli olan, kendisiyle ve toplumuyla uyum içinde olan, sorumluluklarını bilen ve gereğini yerine getirebilen, bir yandan millî, diğer yandan da evrensel değerleri içselleştirmiş öz güven sahibi bireyler yetiştirmektir.

Eleştirel düşünme yeni fikirlerin ortaya çıkmasını sağlar. Ayrıca birey, düşüncelerini argümanlar ortaya koyarak savunduğu için bu savunma, düşüncelerin tekrar değerlendirilmesine de olanak tanır. Bu terim, yaratıcı, eleştirel, üretken düşünme ile birlikte ele alınmalıdır ve bu terimler, problem çözmenin en önemli aşaması olan fikirlerin ve kavramların eleştirel değerlendirilmesi ve bunun bir sonucu olarak fikir üretimi aşamasına ulaşmayı sağlar. Öğretim programlarında bu düşünce biçimini içselleştiren, analitik ve yaratıcı düşünme becerilerinin gelişmesine izin veren bir yolla hayati tecrübeyi zenginleştirmeye, tarihsel birikimi tanımaya ve onu yeniden üretebilmenin yollarını bulmaya önem verilmiştir. Bunun için de hayatın her alanında uygulanabilecek eleştirel sorgulama niteliğine sahip olmanın birey için olduğu kadar, toplumsal yapı için de önemli olduğu, bireylerin böyle bir niteliğe sahip olmasının toplumun gelişmesi ve devamlılığı açısından değer taşıdığı düşüncesi hâkim kılınmıştır.

4



Günümüz eğitim anlayışı öğrencinin bilgi düzeyinin değerlendirilmesinden ziyade, bilginin birey için anlamlı ve yaşantısal hâle getirilmesi esasına dayanmaktadır. Eğitim felsefesinde yaşanan bu değişim, eğitim sistemlerinin yeniden düzenlenmesini, kapsamlı ve sürdürülebilir müdahalelerle sürekli olarak yenilenmesini zorunlu kılmakta, hatta bu güncelleme ve geliştirme çalışmalarının, eğitimin ayrılmaz bir parçası hâline gelmesine neden olmaktadır. Öğretim programlarında doğa bilinciyle desteklenen bir çevre anlayışına sahip öğrencilerin yetiştirilmesiyle beraber, öğrenmenin sadece okul mekânları veya sınıflarla sınırlı olmadığı, bütün hayatı kapsadığı fikrini temele alan, öğrenilenlerin günlük hayatta kullanılabilmesinin yolunu açan bir yaklaşım dikkate alınmıştır.

Estetik duyarlılık ve estetik eğitimi “estetik yargının bir bilgi yargısı değil, bir beğeni yargısı olduğu” bilinci ile hareket ederek öğrencinin güzel nesneye dair duyumlarını geliştirmeyi ve duygularını ifade edebilmesini amaçlar. Bu yeni yaklaşım ile estetik eğitimin alanı duygular olarak tarif edilmiştir. Bu eğitim aracılığıyla öğrencinin hayal gücünün geliştirilmesi ve öğrencinin hayal gücü ile yaklaştığı güzel nesneye dair hissettiği duyguları öz güvenle ifade edebilmesi beklenmektedir. Estetik eğitiminin programa işlenmesinde hedef; fikirlerini, beğenilerini sunabilen, eğlenerek ve ilgi alanlarını geliştirerek öğrenen, yüksek motivasyonlu, eleştirel düşünme becerileri gelişmiş, mutlu, estetik değerlere uzak olmayan, estetik hazzın izini süren, belirli bir güzellik algısına sahip, estetik bakış edinebilmiş, hayata eleştirel tavır alabilen, kendi hayal gücünü ortaya koyabilen, hayatın tek yönlü işleyişini kendi tasarımları ile zenginleştiren bireyler yetiştirmektir. Estetik eğitim ile öğrencinin derin fark etme kabiliyeti gelişir. Öğrenci, bir sanat eseri ya da başka bir inceleme nesnesindeki detayları oluşturan farklı bileşenleri, bu eserlerle kurduğu sürekli ilişki vasıtasıyla, tanımlamayı ve açık bir şekilde dile getirmeyi öğrenir. Estetik eğitimi yoluyla birey, sanat eserlerini duygular yoluyla olduğu kadar duyular aracılığıyla da deneyimlediği için somutlaştırma yeteneği gelişir.

Bu sayede birey farklı duyguların farklı şekillerde anlatılabileceğini kavradığı için bir duygunun, bir durumun ne şekilde anlatılabileceğine dair görüşleri gelişir. Benzer şekilde ifade yeteneği gelişen öğrenci olayların başka şekillerde ele alınabileceğini bilerek farklı olasılıkları sorgular. Birçok farklı olgu ile etkileşim hâlinde olan birey, bu nesneler arasında ya da bilgi, deneyim ve metinler arasında bağlantılar kurabilir. Öğretim programlarında niçin var ettiğimizi ve nasıl gerçekleştirdiğimizi bilmediğimiz bir güzellik ortaya koyma yerine, yapılan her estetik davranışın veya ürünün daima bir ölçü ve hesap ile meydana getirildiği düşüncesiyle sürdürülebilir bir estetik anlayışı öğrencilere kazandırılması hedeflenmiştir. Yemek kaşığından çeşmeye, kuş yuvasından kapıya kadar hayatı, en ince ayrıntısına varana dek, süsleme hassasiyeti taşıyan bir geleneğin bu imkânlarının tekrar ortaya çıkarılması beklentisiyle hareket edilmiştir.

Öğretim programlarında öğrencilerin duygusal, zihinsel ve sosyal yeteneklerini mümkün olduğu kadar eş ölçüde geliştirmelerine imkân verilmiştir. Ayrıca eşitlik, adalet kavramları üzerinde yoğun olarak durulmuş; duyguları dile getirme, düşüncelerini öz güvenle ifade edebilme, öneride bulunma ya da bir fikri reddedebilme hakları da düzeylerine uygun şekilde eğitimin parçası hâline getirilmeye çalışılmıştır.

Geleceğe ışık tutmada önemli bir yeri olan tarih bilgisi ve bilincinin öğrencilere doğru bir şekilde kazandırılması için tarihin komplekssiz bir şekilde aktarılabilmesi; fakat diğer taraftan da tarihin öznesi olmuş milletimizin büyük tarihsel başarılarının da göz ardı edilmemesi üzerine eleştirel bir tarih felsefesi gözetilmiştir.


5


Sonuç olarak öğretim programlarında “birey” olmanın aynı zamanda çok daha geniş bir “dünya ailesi”ne ait olmak olduğunun bilincine varacak, yaşadığı topluma ve ülkesine, toprağına samimi bir hisle bağ kuracak, bilim ve teknolojiyi etkin şekilde kullanarak ve gerekli teknik bilgi, birikim, beceri ve yeterliliklere sahip kuşaklar yetiştirmek hedeflenmiştir. Farklı disiplinlerin bir arada olduğu ama nihayetin sadece bu disiplinlerin toplamından ibaret ol-madığı, kendi niteliklerini taşıyan bir “bütün”e sahip ve aynı zamanda disiplinler arası etkileşimin açık olduğu bir yaklaşımla sadece hedefi değil, yolu da inşa eden bir içerikle öğretim programları hazırlanmıştır.

İnsanı insan yapan onun değerleridir. İnsan değer atfeden, değer üreten ve değer gören bir varlıktır. Değerler insana hayat verir. Değerler, tercihler ve kararlar için temel dayanaklardır. İnsanların tercih ve kararlarında adil olmaları onların erdemli olmalarını sağlar. Toplumsal bir varlık olan insan; kimi zaman kendisi, kimi zaman diğerleri, kimi zaman da toplumun ve doğanın bütünüyle ilgili kararlar verir. Özel anlamda toplum, genel anlamda insanlık “biz” bilincinin en genel ifadesidir. İnsanın kararlarında “biz”i hesaba katarak davranması bir zorunluluktur. Adalet ancak hakkın hak sahibine teslim edilmesi ile sağlanır. Bu nedenle insanın kendisini, diğerlerini ve toplumu bir arada düşünmesi gerekir. İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi Dersi Öğretim Programı; insan haklarının korunmasını içtenlikle isteyen, bunun nasıl yapılabileceğini bilen ve yaşadığı durumlarda kendisini, diğerlerini ve ‘’bizim olanı’’ koruma yolunu bilen bireyler yetiştirmeyi amaçlamaktadır.

Şekil 1. İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi Dersi Temel Yaklaşımı

Ünite ve kazanımların yapılandırılmasında insanı merkeze alarak “yaşama hakkı ve beden bütünlüğü”, “hak”, “özgürlük”, “sorumluluk”, “adalet”, “eşitlik”, “uzlaşı”, “yurttaşlık”, “birlikte yaşama”, “farklılıklara saygı”, “hukukun üstünlüğü” gibi kavramlar genel çerçeveyi oluşturmuştur.

İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi Dersi Öğretim Programı bu genel çerçeveyi işe koşmak için alanın temel kavram, konu ve sorunlarını eleştirel ve iş birliğine dayalı bir şekilde ele almaktadır. Program aynı zamanda öğrencilerin bu temel kavram, konu ve sorunlar üzerine düşünerek onların sosyal becerilerini geliştirmeyi, bunları tecrübe ederek hayat ile bütünleştirmelerini öngörmektedir. Bununla birlikte temel kavramların daha derinlemesine ele alınmasını sağlayarak bilginin birey için anlamlı ve yaşantısal hâle gelmesini hedeflemektedir.

Bu temel felsefe ışığında Öğretim Programı, bilgi, beceri, tutum, yeterlilik ve değerleri insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi bağlamında ele almaktadır. Böylece öğrenci değişime ve gelişime ayak uydurabilen, kendisinin ve toplumun maddi ve manevi yaşam standartlarını arttıran, demokratik kültürü benimsemiş ve ona katkı sağlayan bir birey olarak kendisini var edecektir.

6



İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi dersi öğrencilere kavramsal bilginin öğretilmesinin yanında insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi ile ilgili temel değerleri kazandırmayı amaçlamaktadır. Dersin bir diğer amacı da öğrencilerin bu bilgi ve değerleri bir yaşam biçimi ve kültür hâline getirmelerini sağlamaktır.

İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi Dersi Öğretim Programı, 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nda ifade edilen Türk Millî Eğitimi’nin Genel Amaçları ve Temel İlkeleri doğrultusunda;

• İnsani değerleri benimseyen,

• Hak, özgürlük ve sorumluluk bakımlarından çocuk olmanın ayrıcalıklarını keşfeden,

• Hak ve özgürlüklerin kullanılabilmesi için sorumluluk üstlenen,

• İnsan hakları ve demokrasi kültürünün geliştirilmesi için adaleti ve eşitliği gözeten,

• İş birliğine ve bilgiye dayalı demokratik karar alma süreçlerine katılan,

• Ortak yaşama ilişkin sorunların çözümünde uzlaşı arayan,

• Kurallara uyarak hak ve özgürlüklerin korunmasına ve geliştirilmesine destek olan,

• Aktif yurttaşlığı benimseyen ve buna uygun davranan,

• Birlikte yaşama koşullarının iyileştirilmesi ve geliştirilmesi için sorumluluk üstlenen,

• Cumhuriyet ve değerlerinin insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi alanındaki gelişmelere katkısını bilen bireyler yetiştirmeyi amaçlamaktadır.




İyi bir eğitimin yolu bireysel farklılıkları dikkate almaktan geçmektedir. Öğrencilerin öğrenmeye karşı doğal yetenek, ilgi, eğilim, isteklerinin yanı sıra ailedeki yetişme süreçleri, ekonomik durumları, etnik kökenleri, cinsiyetleri ve benzeri birçok durumları farklılık gösterebilmektedir. Bu farklılıkların doğuştan mı getirildiği yoksa sonradan mı kazanıldığı önemli değildir. Önemli olan nokta, bu farklılıklar dikkate alınmadan yapılacak eğitimin beklenen sonucu getirmeyeceğidir.

Öğrencilerin öğrenme ve öğretmenlerin öğretme modellerini birbirine bağlamak için bilgiyi edinmek, becerileri geliştirmek ve yetkinlikleri artırmak şeklinde ifade edilebilecek üç durumun birlikte ele alınması gerekir. Bilginin edinilmesinin kolaylaştığı günümüzde bilgiyi kullanma ve üretme ön plana çıkarken diğer insanlarla birlikte

7


mutlu bir yaşam sürdürebilmek için öğrencilerin temel becerilerinin de geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Dolayısıyla okullarda gerçekleştirilen eğitim ve öğretim faaliyetlerinin ana çerçevesi olarak nitelendirilebilecek programlarda temel beceriler konusuna gereken yeri ve önemi vermek gerekmektedir. Öğretim programlarında yer alan kazanımların kapsadığı temel beceriler Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi esas alınarak ele alınmıştır.






Matematiksel Yetkinlik ve Bilim/Teknolojide Temel Yetkinlikler: Matematiksel yetkinlik, günlük hayatta karşılaşılan bir dizi problemi çözmek için matematiksel düşünme tarzı geliştirme ve uygulamadır. Matematiksel yetkinlik, düşünme (mantıksal ve uzamsal düşünme) ve sunmanın (formüller, modeller, kurgular, grafikler ve tablolar) matematiksel modlarını farklı derecelerde kullanma beceri ve isteğini içermektedir. Bilim ve teknolojideki yetkinlik ise doğal dünyayı, fenni ve teknolojinin etkisini anlamanın yanında doğanın temel prensiplerini, temel bilimsel kavramları, prensipleri ve metotları, teknoloji ve teknolojik ürünleri ve yöntemleri bilmeyi içermekte olup bireyin bilimsel araştırmanın temel vasıflarını tanımasına ve sonuçları tartışma ve bunları aydınlatmak için akıl yürütme yeteneğine sahip olmasına odaklanmaktadır. Bu yeterlilik, eleştirel takdiri ve merakı, etik sorunlara ilgiyi, hem güvenliğe hem de sürdürülebilirliğe saygıyı, özellikle kendisi, ailesi, toplum ve küresel konularla ilgili bilimsel ve teknolojik gelişmelere değer veren bir tutumu içermektedir.


8


Öğrenmeyi Öğrenme: Her durumda öğrenmeyi öğrenme bireyin kendi öğrenme stratejilerini bilmeyi, kendi beceri ve niteliklerinin güçlü ve zayıf yönlerini, uygun eğitim, rehberlik veya destek fırsatlarını araştırmayı gerektirmektedir. Öğrenmeyi öğrenme becerileri ilk olarak daha fazla öğrenme için gerekli olan okuryazarlık ve bilişim teknolojilerini kullanma gibi temel becerileri kazanmayı gerektirmektedir. Bireyin yaşamı boyunca öğrenmeyi başarma ve sürdürmede motivasyonu büyük önem taşımaktadır.

Sosyal ve Vatandaşlıkla İlgili Yeterlilik: Bu yetkinlik; kişisel, kişiler arası, kültürel ve kültürler arası yeterliliği, ayrıca sosyal ve çalışma yaşamına bireylerin etkili ve yapıcı yolla katılması için bireyleri donatan davranışın tüm formlarını ve gereken yerlerde fikir ayrılıklarını çözmeyi sağlayacak çeşitli davranışlarla bütünüyle donanmayı içermektedir. Bu yetkinliğe sahip bireyler sosyoekonomik gelişme ve kültürler arası etkileşimle ilgili olmalı, farklılıklara değer vermeli, diğer insanlara saygı duymalı ve hem ön yargılarla başa çıkmaya hem de uzlaşmaya hazırlıklı olmalıdır. Vatandaşlıkla ilgili yetkinlik ise insan haklarına tamamen saygılı olmayı, demokrasinin temeli olarak eşitliği içermektedir; bu da farklı dinî ve etnik grupların değer sistemleri arasındaki farkı anlayıp saygı duyma temeline dayanan olumlu bir tavırla olacaktır. Bu yetkinlik, aynı demokratik prensiplere saygı gibi ulusal bağlılığı sağlamak için gerekli olan ve paylaşılan değerlere anlayış ve saygı göstermek kadar sorumluluk hissini ortaya koymayı da içermektedir.




İnsan Hakları Yurttaşlık ve Demokrasi Dersi Öğretim Programı; Türkiye Yeterlilikler Çerçevesini, Program’ın temel felsefesini, genel amaçlarını, değerler eğitimini ve rehberlik boyutlarını da bir arada dikkate alarak kavramsal bilgiden hareket eden düşünme becerilerini temele almaktadır. Buna göre Öğretim Programı’nda düşünme becerileri; alternatif belirleme, amaç-araç belirleme, anlama ve ifade etme, bağlama duyarlı olma, benzerlik farklılık belirleme, bilgi edinme, bütün parça ilişkisi kurma, empati kurma, gerekçelendirme, neden-etki-sonuç ilişkisi kurma, ölçüt (kriter) belirleme ve kullanma, önem ve öncelik belirleme, problem çözme, sınıflama, tahminde bulunma, varsayım oluşturma olarak yer almaktadır.



Türk Millî Eğitim Sistemi’nin temel hedefleri arasında öğrencileri sağlıklı, mutlu bir şekilde hayata hazırlamak, iyi insan ve iyi vatandaş olmalarını sağlayacak bilgi, beceri, değer, tutum, davranış ve alışkanlıklarla donatmak

9


yer almaktadır. Bu bağlamda değerlerin eğitim süreci içerisinde kazandırılması ve yeni nesillere aktarılması hedeflere ulaşmada ve kültürel devamlılık açısından da son derece önem taşımaktadır.


Sağlıklı ve dengeli bir kişilikten bahsetmek için bireyin her yönden gelişmesi önem taşımaktadır. Bu durum bireyin bilişsel ve duyuşsal gelişiminin bir arada olmasını zorunlu kılmaktadır. Değerler alanı bilişsel alanın üzerine inşaa edilen duyuşsal alanın temel yapı taşıdır. Değerler, öğrencinin sağlıklı ve dengeli gelişiminin yanında toplumun da sağlıklı ve dengeli gelişimine katkı sağlamaktadır. İnsanların bir arada yaşamaları bireybirey, birey-toplum, toplum-toplum, birey-devlet, toplum-devlet şeklinde, gerçekleşmektedir. Bu ilişkiler kimi zaman yazılı kimi zaman ise yazılı olmayan hukuk kuralları ile düzenli ve uyumlu bir şekle dönüşmektedir. İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi Dersi Öğretim Programı kapsamında ele alınan değerler bu ilişkileri güçlendiren, düzenleyen yapılar olarak kabul edilmiştir.

İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi dersinde değerler eğitimi ile beklenen amaçlar;

• İnsan hakları ve özgürlüklerine saygı duyan,

• Kendine, diğer yurttaşlara, topluma ve devlete karşı sorumluluklarını yerine getiren,

• Adil ve eşit davranan ve bunları gözeten,

• Sorunları uzlaşıya dönük ve şiddetten uzak bir şekilde çözen,

• Birlikte yaşama kültürünü benimseyen ve buna katkı sağlayan öğrenciler yetiştirmektir.

İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi Dersi Öğretim Programı’nda insani, millî ve manevî, evrensel değerlere yer verilmiştir; açık fikirlilik, adalet, arkadaşlık, dostluk, eşitlik, paylaşma, sevgi, aile birliğine önem verme, duyarlılık, güven, sabır, sorumluluk, saygı, özgürlük.


Öğretim programlarındaki bilgi, beceri ve değerlerin istenilen düzeyde kazandırılması temel amaçtır. Bu amaç doğrultusunda, öğrencilerin aktif olduğu öğretim yaklaşımlarının uygulanması, öğrenme ortamlarının ve materyallerinin amaca uygun seçilmesi, becerilerin ve kazanımların süreç içerisinde izlenmesi ve öğrencilerin gelişimlerinin kontrol edilmesi gerekmektedir. Bu nedenle öğrenmeöğretme süreciyle ölçme ve değerlendirme uygulamalarının eş güdümlü ve birbirini destekler nitelikte olması gerekir.

Öğretim programlarında öğrencilerin süreç içerisinde izlenmesi, yönlendirilmesi, öğrenme güçlüklerinin belirlenerek giderilmesi, öğrencilerde anlamlı ve kalıcı öğrenmenin desteklenmesi amacıyla sürekli geri bildirimin sağlanmasına yönelik bir ölçme değerlendirme anlayışı benimsenmiştir. Elde edilen sayısal değerlerin anlam kazanabilmesi için öğrencilerin gelişiminin izlenmesi ve bu gelişime bağlı olarak yönlendirilmesi, programlarda önemsenen ilkeler arasındadır.

10





Değerlendirme, öğretim programlarında kazandırılmak istenilen bilgi, beceri ve yetkinliklere öğrencilerin ne oranda ulaştıklarının tespit edilmesi ve tespit edilen eksik veya yanlış öğrenmelerin giderilmesi için önlemler alınmasının sağlanması açısından önemlidir. Değerlendirme öğrenme ve öğretme sürecinin bir parçası olarak düşünülmelidir. Yapılan değerlendirme çalışmalarının sürekli olması önemlidir. Öğretim öncesinde yapılan değerlendirme, öğrenci hakkında bilgi edinilmesini ve öğrenme hedeflerinin belirlenmesini; öğretim sırasında yapılan değerlendirme, öğrenci ve öğretmene geri bildirim verilmesini; öğretim sonunda yapılan değerlendirme ise öğrenme hedeflerinin karşılanıp karşılanmadığı ve belirli alanlarda değişiklik yapılması gerekip gerekmediği hakkında karar vermeyi sağlayacaktır.

Değerlendirme çalışmalarında önemli bir husus, kazanımlara öğretmenin yanı sıra öğrencilerin kendi kendilerine yapacakları değerlendirmelerle ulaşmalarını sağlamak olacaktır. Bu hem öğrencilerin öz güvenlerini, öz denetimlerini geliştirecek hem de onlara öğrenmeyi öğrenmenin yollarını açacaktır. Bu nedenle öz değerlendirme, akran değerlendirme ve grup değerlendirmelerinin verimli bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için üç aşama uygulanmalıdır. Öğrenci ilk aşamada sözel, ikinci aşamada yazılı olarak kendi öğrenme sürecine, performansına, ürününe yönelik değerlendirmelerde bulunmalıdır. Üçüncü aşamada ise dereceli puanlama anahtarı, öz değerlendirme formları, dereceleme ölçekleri gibi çeşitli araçlar kullanılarak puanlamalar yapılabilir. Bu aşamaların sırasıyla uygulanmasına dikkat edilmelidir. Öğrencilerden, birinci ve ikinci aşamayı etkili olarak kullandıktan sonra kendi ürününe, akranının ürününe ve grup olarak yaptıkları çalışmalara ilişkin puan vermesi istenir.

Tanıma


Araçları: Hazırbulunuşluk testleri, gözlem, görüşme formları, yetenek testleri vb.

Amacı: Dönem başından sonuna kadar öncelik, öğrencilere not ver-mek değil, öğrenme eksiklerini belir-lemek ve öğrenmelerini geliştirmek, ilgi ve yeteneklerini ortaya çıkarmak-tır. Ayrıca öğrenme öğretme süreci-ni biçimlendirmektir.

Araçları: İzleme / ünite testleri, uygu-lama etkinlikleri, otantik görevler, dereceli puanlama anahtarı, açık uçlu sorular, yapılandırılmış grid, tanılayıcı dallanmış ağaç, kelime ilişkilendirme, öz ve akran değerlendirme, grup değerlendirme, projeler, gözlem form- ları vb.

Amacı: Öğrencilerin kazanım ve beceri açısından ne düzeyde olduk-larının, bir diğer ifadeyle öğrencilerin başarı düzeylerinin belirlenmesidir.

Araçları: Dönem sonu sınavları, uygulama sınavları, gözlem, görüş- me formları, projeler vb.


11





Temel eğitimi tamamlayan öğrencilerden;

• Okula ve çevreye etkin olarak uyum sağlamaları,• Potansiyellerini tam olarak kullanıp eğitsel başarılarını artırmaları,• Kendilerini tanımaları, kabul etmeleri ve geliştirmeleri,• Başkalarını anlamaları, kabul etmeleri ve kişiler arası etkileşim becerilerini geliştirmeleri,• Topluma karşı olumlu anlayış ve tutum geliştirmeleri,• Hayatını güvenli ve sağlıklı sürdürmek için olumlu tutum ve davranışlar geliştirmeleri,• Eğitsel ve mesleki gelecekleri için gerekli alt yapıya ulaşmaları

beklenmektedir.


Buna göre ilkokul süreci içinde öğrencinin kendini tanıması, ilgi, yetenek ve özelliklerini keşfetmesi, geliştirmesi amaçlanır. Bu yıllarda, kişisel ve sosyal rehberlik alanında özellikle benlik saygısı, öz yönetim, öz denetim, problem çözme ve karar verme gibi kişiliğin çeşitli yönlerini etkileyecek alanlarda bireysel gelişimi sağlamaya yönelik çalışmalar önemli bir yer tutar. Bu dönemde çocuklarda sosyal ilgi ve ait olma duygusunu geliştirme, başkalarının ihtiyaçlarına duyarlı olma, iletişim kurma, iş birliği yapma gibi sosyalleşme sürecini kolaylaştırma, rehberlik çalışmalarından beklenen yararlar içindedir. Eğitsel rehberlik alanında okula ilgi, zamanı iyi kullanma, planlı çalışma, eğitime değer verme gibi temel tutum ve becerilerin kazandırılması amacıyla uygun fırsatlar ve öğrenme yaşantılarının kazandırılması çok önemlidir. Çocuğun, iş ve meslek yaşamına ilişkin olumlu değer ve tutumlar geliştirmesi, meslekleri tanıması, mesleki alternatifleri incelemesi, eğitsel ve mesleki kararlar arasındaki ilişkileri kurması gibi amaçların gerçekleşmesi rehberlik çalışmalarının kapsamında yer alır. .

Öğretim programı uygulanırken bireysel farklılıklar, bütün öğrenciler için olduğu kadar özel gereksinimli öğrenciler için de üzerinde hassasiyetle durulması gereken konulardan biridir. Bu nedenle öğretim programı uygulanırken özel gereksinimi olan öğrenciler için gereken esneklik gösterilmeli; öğrencilerin ilgi, istek ve ihtiyaçları doğrultusunda etkinlikler hazırlanmalı ve planlamalar yapılmalıdır.

12



İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi Dersi Öğretim Programı,nın uygulanmasında şu hususlara dikkat edilmelidir:

• İnsan hakları, yurttaşlık ve demokrasiye ilişkin kavramlar birbirleriyle ilişkili olarak ele alınmalıdır.

• Öğrenme öğretme sürecinde kazanım açıklamaları konu alanı sınırını belirlediğinden açıklamalara dikkat edilmelidir.

• İnsan hakları, yurttaşlık ve demokrasiye ilişkin eğitim içerikleri, konuları ve kavramları ele alınırken öğrencilerin gelişim özellikleri ve düzeylerine uygun terminoloji, örnek ve etkinlikler kullanılmalıdır.

• Birlikte yaşama kültürünün vatan, millet, bayrak ve devlet birliği ile gerçekleşeceği vurgulanmalıdır.

• Öğretmen, öğrencilerin millî, manevî, kültürel, insani, evrensel değerlerini pekiştirmeli; millî, üniter, çağdaş, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarını yerine getirmeleri konusunda onlara rol model veya yol gösterici olmalıdır.

• Gerekli durumlarda Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi gibi temel belgeler kullanılmalıdır.

• Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı,nın ilgili konuları ile ilişki kurulmalıdır.

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN YAPISI

Öğretim programı; (1) İnsan Olmak, (2) Hak, Özgürlük ve Sorumluluk, (3) Adalet ve Eşitlik, (4) Uzlaşı, (5) Kurallar, (6) Birlikte Yaşama olmak üzere altı üniteden oluşmaktadır.

İnsan olmanın nitelikleri ve bu niteliklerin haklarla olan ilişkisi ile başlayan birinci ünite, çocuk ile yetişkin arasındaki farklardan hareketle çocuk haklarına vurgu yapmaktadır. Öğrencinin hem kendisini hem de diğer insanlarla etkileşimini sorgulamasına imkân tanımaktadır.

İnsan olmaktan kaynaklanan ve birbiri ile ilişkili üç kavram olan hak, özgürlük ve sorumluluk ise ikinci üniteyi oluşturmaktadır. Bu ünitede hak, özgürlük ve sorumluluk arasındaki ilişki belirlenmektedir. Öğrencilerin bu ilişkiyi içselleştirmelerine yönelik kazanımlarla devam edilerek hak, özgürlük ve sorumlulukların kullanıldığı, kısıtlandığı, ihlal edildiği durumlar ile bunların birlikte yaşama kültürüne etkisi değerlendirilmektedir.

Hak ve özgürlüklerin kullanılabildiği toplumlarda adalet ve eşitlik de gerçekleşmektedir. Üçüncü ünite; hak, özgürlük ve sorumlulukların uygun bir şekilde kullanıldığı ve kullanılmadığı durumlarda ortaya çıkan sonuçları ele alarak adalet ve eşitliğe vurgu yapmaktadır.

Dördüncü ünitede anlaşmazlıkların nedenleri ve sonuçları ele alınarak bütün anlaşmazlıkların uzlaşı gerektirip gerektirmediği sorgulanmakta ve uzlaşı yolları üzerinde durulmaktadır.

Beşinci ünite, birlikte yaşama kültürüne katkı sağlayacak olan ölçütleri, yani kuralları ele almaktadır. Kurallar, demokrasinin vazgeçilmez unsuru olan ‘’hukukun üstünlüğü’’nün temel yapı taşı ve belirleyicisidir. Bu anlamıyla kuralların toplumsal ahenge sağladığı katkı üzerinde durulmaktadır.

Program’ın son ünitesi olan Birlikte Yaşama; birlikte yaşanılan mekândan hareketle yurttaşlık, ortak sahiplik ve paylaşım, düzenleyici bir kurum olan devlet ile yurttaş arasındaki ilişkiye vurgu yapmaktadır.

13


Şekil 2. İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi Dersi Üniteleri

Her ünite kendi içerisinde değerlerden hareket ederek insan hakları, yurttaşlık ve demokrasiye ilişkin bilgi, beceri ve eylemi kapsayacak şekilde oluşturulmuştur. Bu yaklaşım çerçevesinde okul sadece öğrencilerin yetişkinliğe hazırlandığı bir yer değil, aynı zamanda öğrencilerin birlikte zaman geçirdiği mekândır. Bu birliktelik öğrencilere birbirlerinden öğrenme imkânı verirken bulunulan ortam da onlara sosyal beceriler kazandırır. İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi dersinde sadece sınıf değil, tüm okul bir topluluk olur.

İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi Dersi Öğretim Programı’nda ünite ve kazanımların sırası, Program’ın uygulama sırasıdır. Program’da yer alan üniteler, ünitelerdeki kazanım sayıları ile kazanım sayılarının toplam kazanım sayısına oranları yüzde olarak Tablo 1’de verilmiştir.

Tablo 1. Kazanım Sayılarının Ünitelere Dağılımı

Sıra No Ünite Adı Kazanım Sayısı Yüzdesi

1 İnsan Olmak 4 13,79

2 Hak, Özgürlük ve Sorumluluk 7 24,15

3 Adalet ve Eşitlik 5 17,24

4 Uzlaşı 4 13,79

5 Kurallar 4 13,79

6 Birlikte Yaşama 5 17,24

TOPLAM 29 100

14


İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi Dersi Öğretim Programı’nda yer alan kazanımlar, ünitelere göre numaralandırılmıştır. Aşağıda dersin kodu, sınıf düzeyi, ünite numarası ve kazanım numarasına örnek verilmiştir. Kazanımlarla ilgili sınırlamalar ve açıklamalar kazanımı izleyen satırda ifade edilmiştir.

15


ÜNİTELER VE KAZANIMLAR

1. Ünite: İnsan Olmak

Y.4.1.1. İnsan olmanın niteliklerini açıklar.

• İnsanın diğer canlılarla ortak ve farklı yanlarına değinilir.

• İnsanı insan yapan değerlere odaklanılmalıdır.

Y.4.1.2. İnsanın doğuştan gelen temel ve vazgeçilmez hakları olduğunu bilir.

• Hakların, insan olmaktan kaynaklandığı vurgulanmalı ve insanın nitelikleri ile haklar arasındaki bağa vurgu yapılmalıdır.

• İnsan haklarının herkesi kapsadığı vurgulanmalıdır.

Y.4.1.3. Haklarına kendi yaşamından örnekler verir.

• Can, beden ve mal dokunulmazlığı, düşünce, inanç ve ifade özgürlüğü, yaşama, çalışma, sağlık, eğitim, oyun, dinlenme vb. haklar üzerinde durulur.

Y.4.1.4. Çocuk ile yetişkin arasındaki farkları açıklar.

• Çocuk ile yetişkin arasındaki farklar; hak, görev, sorumluluk, özerk karar verme, temel ihtiyaçları karşılama vb. açılardan ele alınmalıdır.

• Yaşı ilerledikçe hak, özgürlük ve sorumluluklarının nasıl farklılaştığına değinilmeli; bu bağlamda çocuk hakları ve insan hakları genel biçimde karşılaştırmalı olarak ele alınmalıdır.

2. Ünite: Hak, Özgürlük ve Sorumluluk

Y.4.2.1. Hak, özgürlük ve sorumluluk arasındaki ilişkiyi fark eder.

Y.4.2.2. İnsan olma sorumluluğunu taşımanın yollarını açıklar.

• İnsanın kendine, ailesine, arkadaşlarına, diğer insanlara, doğaya, çevreye, hayvanlara ve insanlığın ortak mirasına karşı sorumluluklarına yer verilmelidir.

Y.4.2.3. Hak ve özgürlüklerini kullanabilen ve kullanamayan çocukların yaşantılarını karşılaştırır.

• Örneklerin hem yakın hem de uzak çevreyi kapsamasına özen gösterilmelidir.

Y.4.2.4. Hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiği veya kısıtlandığı durumlarda hissettiklerini ifade eder.

• Hak ve özgürlükleri ihlal edilen kişilerin duygularına duyarlı olmanın önemine vurgu yapılmalıdır.

• Kişilerin görüş, düşünce ve hislerine duyarlı olmamanın neden olacağı sorunlara değinilmelidir.

16


Y.4.2.5. Hak ve özgürlüklerin ihlal edildiği veya kısıtlandığı durumların çözümünde ne tür sorumluluklar üstlenebileceğine ilişkin örnekler verir.

• Çözüm önerilerinin uzlaşıya dönük, şiddetten uzak ve demokratik olması sağlanmalıdır.

• Sorunların çözümü için izlenecek yollar ile başvurulacak kurum ve kuruluşlara [okul meclisleri, il ve ilçe insan hakları kurulları, Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsmanlık) vb.] değinilmelidir.

Y.4.2.6. Hak ve özgürlüklere saygı gösterir.

• Kendi hak ve özgürlüklerine gösterilmesini beklediği saygıyı, kendisinin de başkalarının hak ve özgürlüklerine göstermesi gerektiği vurgulanmalıdır.

Y.4.2.7. Hak ve özgürlüklerin kullanılmasının birlikte yaşama kültürüne etkisini değerlendirir.

• Hak ve özgürlüklerin özenle kullanıldığı veya kısıtlandığı, ihlal edildiği durumların olası sonuçlarına yer verilmelidir.

• Cumhuriyet’in ve değerlerinin birlikte yaşama kültürüne katkısı vurgulanmalıdır.

3. Ünite: Adalet ve Eşitlik

Y.4.3.1. İnsanların farklılıklarına saygı gösterir.

• İnsanlar arasındaki farklılıkların doğal olduğu ve bunun ayrımcılığa neden olmaması gerektiği vurgulanmalıdır.

• Farklılıkların arkadaşlığa, dostluğa ve diğer insanlarla ilişkiye engel olmayacağı vurgulanmalıdır.

• Farklılıkların kimi zaman farklı haklara (çocuk hakları, kadın hakları, engelli hakları vb.) sahip olmayı gerektirdiğine değinilmelidir.

Y.4.3.2. Adalet ve eşitlik kavramlarını birbiriyle ilişkili olarak açıklar.

• Adalet ve eşitlik kavramlarının farklarına değinilmelidir.

• Adalet ve eşitlik bağlamında pozitif ayrımcılık konuları (cinsiyet eşitliği, dezavantajlılar, engelliler, çocuklar ile ilgili örnekler gibi) ele alınmalıdır.

Y.4.3.3. İnsanların hak ve özgürlükler bakımından eşit olduğunu bilir.

• Eşitliğin kurallar ve yasalar ile güvence altına alındığına değinilmelidir.

Y.4.3.4. Adaletin veya eşitliğin sağlandığı ve sağlanamadığı durumları karşılaştırır.

• Karşılaştırmalar; demokrasi kültürü, birlikte yaşama, uzlaşı, çatışma bağlamlarında örneklerle ele alınmalıdır.

Y.4.3.5. Adil veya eşit davranılmadığında insanlarda oluşabilecek duyguları açıklar.

• Öğrencilerin empati kurmalarını sağlayabilecek örneklere yer verilmelidir.

17


4. Ünite: Uzlaşı

Y.4.4.1. İnsanlar arasındaki anlaşmazlıkların nedenlerini açıklar.

• Anlaşmazlıkların yaşamın bir parçası ve doğal olduğu vurgulanmalıdır.

• Anlaşmazlık durumlarında bütün tarafların aynı anda haklı olup olamayacağı sorgulanmalıdır.

• Anlaşmazlıkların nedenlerinden bazılarının iletişim ile ilgili olabileceğine değinilmelidir.

Y.4.4.2. Uzlaşı gerektiren ve gerektirmeyen durumları karşılaştırır.

• Uzlaşının bireysel yaşamla değil, toplumsal yaşamla ilgili olduğu vurgulanmalıdır.

• Uzlaşı gerektiren durumları değer, ilgi, inanç ve beklentilerle ilgiliyken; kural, yasa, yönetmelik vb. ile belirlenmiş hususların uzlaşı gerektirmeyen durumlarla ilgili olduğuna değinilmelidir.

Y.4.4.3. Anlaşmazlıkları çözmek için uzlaşı yolları arar.

• Uzlaşı aramada sürecin (ortak dil, iletişim vb.) sonuçtan daha önemli olduğu vurgulanmalıdır.

• Uzlaşı sürecinde fikirlerin gerekçe ve kanıtlara dayalı olarak savunulması gereği üzerinde durulmalıdır.

• Uzlaşı sürecinde saygı, açık fikirlilik, sabırlı olma, güven, empati, iş birliği vb. önemine vurgu yapılmalıdır.

Y.4.4.4. Anlaşmazlık ve uzlaşı durumlarının sonuçlarını örneklerle karşılaştırır.

• Sonuçların karşılaştırılmasında birlikte yaşama kültürü dikkate alınmalıdır.

• Anlaşmazlık durumlarında karşılıklı olarak hak ve özgürlüklere saygı gösterilmesi gerektiği vurgulanmalıdır.

• Uzlaşı ile çözülen sorunun, başka bir soruna neden olup olmayacağına değinilmelidir.

5. Ünite: Kurallar

Y.4.5.1. Kural kavramını sorgular.

• Kuralların neden var olduğuna, kim veya kimler tarafından ve nasıl konulduğuna güncel yaşamdan örneklerle değinilmelidir.

• Yazılı ve yazılı olmayan kurallara değinilmelidir.

• Kuralların zaman içerisinde değişebileceği vurgulanmalıdır.

Y.4.5.2. Kuralın, özgürlük ve hak arasındaki ilişkiye etkisini değerlendirir.

• Kuralların özgürlükleri ve hakları sınırlandırıp sınırlandırmayacağına değinilmelidir.

18


Y.4.5.3. Kurallara uymanın toplumsal ahenge ve birlikte yaşamaya olan katkısını değerlendirir.

• Kurallara uyulmaması durumunda ortaya çıkabilecek sorunlara değinilmelidir.

• Kurallara uyulmadığında uygulanacak yaptırımların önemine değinilmelidir.

• Birey, toplum, devlet ilişkisinin kurallarla düzenlendiğine ve bunun hukukun üstünlüğü ile olan ilişkisine değinilmelidir.

Y.4.5.4. Kuralların uygunlanmasına katkı sağlar.

• Kurallara uymanın ve uyulmasını takip etmenin yurttaşlık görevi olduğu belirtilmelidir.

• Kurallara uymayanları uyarmanın doğru bir davranış olduğu vurgulanmalıdır.

6. Ünite: Birlikte Yaşama

Y.4.6.1. Birlikte yaşamak için bir yurda ihtiyaç olduğunu bilir.

• Yurdun sadece bir mekân olmadığına; yaşayış biçimi, ortak değerler ve kültür ile anlam bulduğuna vurgu yapılmalıdır.

• Haymatlos ve mülteci kavramları öğrenci seviyesine uygun şekilde açıklanmalıdır.

Y.4.6.2. Birlikte yaşayabilmek için düzenleyici bir kuruma ihtiyaç olduğunu kavrar.

• Kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşları ile bunların işlevlerine değinilmelidir.

Y.4.6.3. Devletin yurttaşlarına karşı sorumluluklarını açıklar.

• Kamu kurum ve kuruluşlarının yurttaşların haklarını korumak ve geliştirmek, yurttaşlarına hizmet etmek, onların ihtiyaçlarını ve güvenliğini karşılamak için var olduğuna değinilmelidir.

Y.4.6.4. Yurttaş olmanın sorumluluklarını açıklar.

• Aktif yurttaşlık kavramına örneklerle vurgu yapılmalıdır.

• Yurttaş olma sorumluluğu bireylerin konumları (çocuk-yetişkin) ile ilişkilendirilmelidir.

• Yurttaşın hem diğer yurttaşlara hem de devlete karşı sorumluluklarına değinilmelidir.

Y.4.6.5. Birlikte yaşama kültürünün günlük hayattaki yansımalarına örnekler verir.

• Verilen örneklerin saygı, sorumluluk alma, iş birliği ve paylaşım, kararlara katılma, kurallara uyma, diyalog ve iletişimi içermesi sağlanmalıdır.

20


ORTAOKUL TEMEL DİNİ BİLGİLER

( İSLAM 1-2) DERSİ

ÖĞRETİM PROGRAMI

Din Öğretimi Genel Müdürlüğü

İÇİNDEKİLER

1. ÖĞRETİM PROGAMININ TEMEL FELSEFESİ...................................................................................... 2

2. PROGRAMIN AMAÇLARI .................................................................................................................. 3

3. PROGRAMIN VİZYONU .................................................................................................................... 3

4. PROGRAMIN TEMEL YAKLAŞIMI ...................................................................................................... 4

5. PROGRAMIN YAPISI ......................................................................................................................... 4

5.1. Üniteler ........................................................................................................................................ 5

5.2. Konular ........................................................................................................................................ 5

5.3.Kazanımlar ................................................................................................................................... 5

5.4. Açıklamalar .................................................................................................................................. 5

5.5. Beceriler ...................................................................................................................................... 5

5.5.1. Araştırma ve Sorgulama Becerisi ............................................................................................. 6

5.5.2. Bilgi Teknolojilerini Kullanma Becerisi ..................................................................................... 6

5.5.3. Bireysel Farkındalık Becerisi .................................................................................................... 7

5.5.4.Değişim ve Sürekliliği Algılama Becerisi .................................................................................. 7

5.5.5. Dinî Metinleri Anlama ve Yorumlama Becerisi ........................................................................ 8

5.5.6. İletişim Becerisi ........................................................................................................................ 8

5.5.7. Kültürel Farkındalık Becerisi .................................................................................................... 8

5.5.8. Mekân, Zaman ve Kronolojiyi Algılama Becerisi...................................................................... 9

5.5.9. Problem Çözme Becerisi .......................................................................................................... 9

5.5.10.Sosyal Beceriler ..................................................................................................................... 10

5.5.11.Temel Dinî Kaynakları Tanıma ve Kullanma Becerisi ............................................................ 10

5.6. Kavramlar .................................................................................................................................. 11

6. PROGRAMIN UYGULANMASINA İLİŞKİN İLKE VE AÇIKLAMALAR ................................................... 12

7. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ......................................................................................................... 12

Ölçme ve değerlendirme uygulamaları Şekil 1’de görüldüğü üzere üç aşamada ele alınabilir: ............ 13

8. ORTAOKUL TEMEL DİNİ BİLGİLER DERSİ (İSLAM 1-2) ÖĞRETİM PROGRAMI ÖĞRENME ALANLARI VE ÜNİTELERİ ......................................................................................................................................... 14

8.1.ORTAOKUL TEMEL DİNİ BİLGİLER (İSLAM 1) DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ ........................... 15

ÜNİTELERİ, KAZANIM SAYILARI VE SÜRELERİ .................................................................................... 15

8.2.ORTAOKUL TEMEL DİNİ BİLGİLER DERSİ (İSLAM 1) ÖĞRETİM PROGRAMI ÜNİTE VE KONULARI 16

8.3.ORTAOKUL TEMEL DİNİ BİLGİLER (İSLAM 2) DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ ........................... 22

ÜNİTELERİ, KAZANIM SAYILARI VE SÜRELERİ ........................................................................................ 22

8.4. ORTAOKUL TEMEL DİNİ BİLGİLER DERSİ (İSLAM 2) ÖĞRETİM PROGRAMI ÜNİTE VE KONULARI…………………………………………………………………………………………………………………………………………23

2

ORTAOKUL TEMEL DİNİ BİLGİLER (İSLAM 1-2) DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI

1. ÖĞRETİM PROGAMININ TEMEL FELSEFESİ

Eğitim, bireyin içerisine doğduğu millî, manevi ve kültürel değerler başta olmak üzere, yetenek, beceri, tutum, estetik duyarlılık gibi davranışlar kazanılmasını içeren bir süreçtir. Bir eğitim sistemini oluşturan temel ögelerin başında öğretim programı gelmektedir. Dolayısıyla eğitimde reform çalışmaları öğretim programları üzerinde yoğunlaşmaktadır. Her öğretim programı da bir eğitim felsefesi üzerine inşa edilmektedir.

Eğitime ilişkin herhangi bir sistem tasarımı, analizi veya dönüşümü öncelikle sistemin kurulacağı felsefi zeminin belirlenmesini zorunlu kılmaktadır. Eğitim hedefleri, eğitim felsefesi ve öğretim programları arasındaki bu güçlü ilişki, bütünsel tutarlılık açısından önem arz etmektedir. Hem öğrenmenin hem de felsefenin “merak”la başladığına yönelik görüş geçmişten günümüze değerinden bir şey yitirmemiştir. Bireyi “öğrenme”ye yönlendirecek en önemli güç bu “merak” duygusudur. Çünkü öğrenme soru sormak, sorularına cevap almak, cevap alınamayan sorulara cevap bulmaya çalışmakla başlar ve birey ayırt etmeyi, ardından da bir araya getirmeyi öğrenir. Böylece hem kendisini hem de içinde bulunduğu dünyayı, yeniden inşa etme kaygısını ve cesaretini kazanır.

Günümüzün sosyal ve ekonomik koşullarında etkin rol oynayabilecek bireyler yetiştirebilmek, ülkelerin uluslararası alanda rekabet edebilirliği ile doğrudan ilişkilendirilmektedir. Bu durum; ülkeleri sorumluluk sahibi, problem çözebilen, karar verme becerileri gelişmiş, eleştirel ve inovatif düşünebilen bireyler yetiştirmeye imkân sağlayacak bir eğitim modeli arayışına yönlendirmektedir. İş birliğine dayalı öğrenme, iş birliğini ve iletişimi temel alır. Farklılıklara saygı gösterilmesine, farklılıkların zenginlik olarak algılanmasına, düşüncelerin daha rahat paylaşılmasına ve nihayetinde yeni fikirlerin oluşmasına ortam hazırlar. Bu bağlamda öğretim programları; bireyi topluma, toplumu da bireye feda etmeyen, kişi hak ve hürriyetine saygılı, uzlaşmacı bireyler yetiştirmek üzerine temellendirilmiştir. Bu anlayışla bireyin sahip olduğu tüm yeterlilikleri potansiyeli ölçüsünde mümkün olduğu kadar geliştirmesine fırsat verecek; bireyin aklını ve duygularını sağlıklı şekilde işletebilmesi için gerekli olan bilgi, beceri ve anlayışı kazandırabilecek bir tasarım dikkate alınmıştır.

Öğretim programlarında analitik düşünme becerilerinin gelişmesine izin veren bir yolla hayati tecrübeyi, eskimez yeniyi bulmaya, ona ihtimam göstermeye ve yeniden üretebilmenin yollarına ulaşmaya önem verilmiştir. Bunun için de hayatın her alanında uygulanabilecek eleştirel sorgulama niteliğine sahip olmanın birey için olduğu kadar, toplumsal yapı için de önemli olduğu, bireylerin böyle bir niteliğe sahip olmasının toplumun gelişmesi ve devamlılığını sürdürmesi açısından değer taşıdığı düşüncesi hâkim kılınmıştır.

Günümüz eğitim anlayışı öğrencinin bilgi düzeyinin değerlendirilmesinden ziyade, bilginin birey için anlamlı ve yaşantısal hâle getirilmesi esasına dayanmaktadır. Eğitim felsefesinde yaşanan bu değişim, eğitim sistemlerinin yeniden düzenlenmesini, kapsamlı ve sürdürülebilir müdahalelerle sürekli olarak yenilenmesini zorunlu kılmakta hatta bu güncelleme ve geliştirme çalışmalarının, eğitimin ayrılmaz bir parçası hâline gelmesine neden olmaktadır.

3


Öğretim programlarında doğa bilinciyle desteklenen bir çevre anlayışına sahip öğrencilerin yetiştirilmesiyle beraber, öğrenmenin sadece okul mekânları veya sınıflarla sınırlı olmadığı, bütün hayatı kapsadığı fikrini temele alan, öğrenilenlerin günlük hayatta kullanılabilmesinin yolunu açan bir yaklaşım dikkate alınmıştır.

Öğretim programlarında öğrencilerin duygusal, zihinsel ve sosyal yeteneklerini mümkün olduğu kadar eş ölçüde geliştirmelerine imkân verilmiştir. Bu gelişimlerini destekleyecek dini ve ahlaki kavramlar üzerinde yoğun olarak durulmuş; duyguları dile getirme, düşüncelerini öz güvenle ifade edebilme, öneride bulunma veya bir fikri reddedebilme hakları da düzeylerine uygun şekilde eğitimin parçası hâline getirilmeye çalışılmıştır. Farklı disiplinlerin bir arada olduğu ama nihayetin sadece bu disiplinlerin toplamından ibaret olmadığı, kendi niteliklerini taşıyan bir “bütün”e sahip ve aynı zamanda disiplinler arası etkileşimin açık olduğu bir yaklaşımla sadece hedefi değil, yolu da inşa eden bir içerikle öğretim programları hazırlanmıştır.

2. PROGRAMIN AMAÇLARI

İslam dini; insan hayatına anlam kazandıran, birey ve toplumun dünya ve ahiret mutluluğunu amaç edinen ilahi kurallar bütünüdür. İslam dininin temel kaynaklarından doğru biçimde öğrenilmesi sağlam ve güvenilir bir toplum inşası için büyük önem taşır. Dünya ve ahiret mutluluğunu elde etmek; İslam’ın inanç, ibadet, ahlak ve toplum hayatını ilgilendiren esaslarını bir bütün olarak öğrenip buna uygun bir hayat sürmeye bağlıdır.

Temel Dini Bilgiler (İslam 1-2) dersi; öğrencilerin İslam dininin inanç ve ibadet esaslarını temel kaynaklarından öğrenmelerini, ibadetlerle ilgili uygulama becerileri kazanmalarını ve güncel dinî meseleler hakkında bilgi sahibi olmalarını hedeflemektedir.

Ortaokullarda “Din, Ahlak ve Değerler” alanında seçmeli olarak okutulan Temel Dini Bilgiler (İslam 1-2) Dersi Öğretim Programı ile öğrencilerin 1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nda yer alan “Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları ve Temel İlkeleri”ne uygun olarak;

• Dinin temel özelliklerini kavrayarak, İslam’ın hayata bakışı hakkında bilgi sahibi olmaları, • İslam dininin temel iman esaslarını kavramaları, • İslam dininin temel ibadetleri ve bunların uygulamaları hakkında bilgi sahibi olmaları, • Toplumu oluşturan ve toplumun devamını sağlayan temel ilkeleri öğrenmeleri

amaçlanmaktadır.

3. PROGRAMIN VİZYONU

Temel Dini Bilgiler (İslam 1-2) Dersi Öğretim Programının vizyonu; İslam dininin inanç, ibadet ve ahlak esaslarını içselleştiren; Kur’an-ı Kerim’i rehber edinen ve Hz.

Muhammed’i (s.a.v.) örnek alan; araştıran, sorgulayan ve edindiği bilgiler ışığında meselelere çözüm üretebilen; dinî, ahlaki ve insani değerleri özümseyen; ibadetlerle ilgili temel uygulama becerisine sahip olan; dünya ahiret dengesini kurabilen; İslam’ın temel kavram ve kaynaklarını tanıyan bireyler yetiştirmektir.

4


4. PROGRAMIN TEMEL YAKLAŞIMI

Günümüzde sosyal, kültürel, ekonomik ve teknolojik alanlarda yaşanan hızlı değişme, bireylerin ve toplumların karşılaştığı çeşitli sorunlar, insanlar arası ilişkiler; ahlaki ve dinî değerlerin öğretiminde yeni yaklaşımların benimsenmesini ve eğitim öğretime uygulanmasını gerektirmektedir. Öğrenmenin bilişsel ve duyuşsal boyutları olan zihinsel bir süreç olduğu düşüncesini vurgulayan yeni kuramlar ön plana çıkmıştır. Bu kuramlar çerçevesinde öğretim programlarında “öğrenci merkezli ve beceri temelli öğrenme” esas alınmıştır. Buna göre öğretim programları, kazanımlar ve açıklamalar hazırlanırken öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeyleri, bireysel ihtiyaçları göz önünde bulundurulmuştur. Buradan hareketle araştırma ve sorgulamayı esas alan, öğrendikleriyle günlük yaşam arasında bağ kurmalarına olanak sağlayan bir yaklaşım benimsenmiştir.

Bu yaklaşımla hazırlanan Temel Dini Bilgiler Dersi (İslam 1-2) Öğretim Programı; öğrencilere kazandırılması hedeflenen bilgi, beceri ve tutumların daha kalıcı olmasını sağlayacaktır. Derslerin işlenişinde öğretmenler tartışma, münazara, simülasyonlar, proje-tabanlı öğrenme ve rol oynama gibi aktif stratejiler kullanarak öğrencilerin bilgiyi keşfetmelerini ve derse katılımlarını teşvik edecektir. Öğretmenler, öğrencilerin edindikleri bilgi ve becerileri diğer disiplinlerle ve okul dışındaki yaşamlarıyla ilişkilendirebilmelerine olanak sağlayan çalışmalar ve görevler vererek öğrencileri hayat boyu öğrenen bireyler olmaları konusunda teşvik etmelidir.

Temel Dini Bilgiler Dersi (İslam 1-2) Öğretim Programı hazırlanırken öğrenci merkezli ve beceri temelli öğrenme yaklaşımını esas alınarak;

• Her öğrenci özgün bir birey olarak kabul edilmiştir. • Dinî ve ahlaki kavramların doğru anlaşılması, değer oluşturma ve beceri geliştirme ön

planda tutulmuştur. • Öğrencilerin dinî, ahlaki ve insani değerleri özümseme, ibadetlerle ilgili temel

uygulamaları yapabilme, dünya ahiret dengesini kurabilme, İslam’ın temel kavram ve kaynaklarını tanıma becerisine sahip olan bireyler olarak yetişmesine öncelik verilmiştir.

• Öğrenci başarısını artırmak için öğrenme-öğretme yöntemlerinde çeşitliliğe vurgu yapılmıştır.

• Öğrencilerin düşünme, soru sorma, fikir üretme, görüş alışverişinde bulunma ve gerektiğinde iş birliği yapabilmeye özendirilmesi öngörülmüştür.

• Kalıcı öğrenmenin gerçekleşmesi için öğrencinin, öğrenme sürecindeki etkinliklere katılmasının sağlanması amaçlanmıştır.

• Geleneğe saygının yanında, onu akıl ile bilim ekseninde sorgulama ve güncel meseleleri çözümleme özendirilmiştir.

5. PROGRAMIN YAPISI

Temel Dini Bilgiler (İslam 1-2) Dersi Öğretim Programı; Üniteler, Konular, Kazanımlar/Öğrenme Çıktıları, Açıklamalar, Beceri ve Kavramlar şeklinde yapılandırılmıştır.

Programda İslam dininin inanç, ibadet, ahlak ve muamelat alanında ait temel konular, üniteler şeklinde yapılandırılmıştır.

5


5.1. Üniteler

Üniteler; dersin içeriği, diğer derslerle ilgisi ve öğretim hedefleri dikkate alınarak oluşturulmuştur. Öğretmenlerimizin programı daha iyi uygulayabilmeleri için üniteler alt konulara bölünerek yapılandırılmıştır.

5.2. Konular

Konular; öğretmenlerimizin programı daha kolay uygulayabilmelerine yardımcı olmak için ünitenin ve temanın özelliğine göre öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve psikomotor gelişimleri göz önünde bulundurularak yapılandırılmıştır. Ayrıca konuların oluşturulmasında öğrencilerin İslam dininin inanç, ibadet, ahlak ve muamelat alanına ait temel konuları öğrenmelerine ve dinî ve ahlaki gelişimlerine katkı sağlayacak alanlara öncelik verilmiştir.

5.3. Kazanımlar

Yeni öğrenme yaklaşımlarını esas alan öğretimin içeriğini kazanımlar belirlemektedir. Bu nedenle programların en önemli unsuru kazanımlardır.

Kazanımlar; eğitim süreci sonucunda öğrencilerin edinecekleri bilgi, beceri, tutum ve değerleri ifade etmekte olup öğrenme alanlarının özellikleri, öğrencilerin gelişim düzeyleri ve konuların muhtevası dikkate alınarak hazırlanmıştır. Kazanımlar belirlenirken konu bütünlüğü yanında beceriler, değerler ve kavramlar dikkate alınmıştır.

Kazanımlar oluşturulurken “Bu ünite sonunda öğrenciler, …… tanır, …… açıklar, ……karşılaştırır, …… örnekler verir, …… fark eder.” gibi ifadeler kullanılarak konuların işlenişinde öğrenciden beklenen davranışlara işaret edilmiştir.

Öğrencilerin öğrenme başarıları, kazanımların edinilmesine bağlıdır. Programda yer alan kazanımlar, öğretmenin rehberliğinde öğrenciler tarafından gerçekleştirilecek etkinlikler aracılığıyla edinilecektir. Öğretmenin görevi de bu kazanımların gerçekleşmesinde öğrencilere gerekli ortam ve imkânları sunarak rehberlik etmektir.

5.4. Açıklamalar

Açıklamalar kısmında, ünite içinde özellikle vurgulanması veya sınırlandırılması gereken konulara yer verilmiştir.

5.5. Beceriler

Beceri; öğrencilerde öğrenme süreci içerisinde kazanılması, geliştirilmesi ve yaşama aktarılması tasarlanan kabiliyetlerdir. Bunlar Temel Dini Bilgiler Dersi (İslam 1-2) Öğretim Programı ile liselerde öğrencilerin gelişimleriyle bağlantılı olarak kazanacakları ve hayat boyu kullanacakları temel becerilerdir.

Öğrencilerin öğrenme ve öğretmenlerin öğretme modellerini birbirine bağlamak için bilgiyi edinmek, becerileri geliştirmek ve yetkinlikleri artırmak şeklinde ifade edilebilecek üç durumun birlikte ele alınması gerekir. Bilginin edinilmesinin kolaylaştığı günümüzde bilgiyi kullanma ve üretme ön plana çıkarken diğer insanlarla birlikte mutlu bir yaşam sürdürebilmek için öğrencilerin temel becerilerinin de

6


geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Dolayısıyla okullarda gerçekleştirilen eğitim ve öğretim faaliyetlerinin anayasası olarak nitelendirilebilecek programlarda temel beceriler konusuna gereken yeri ve önemi vermek gerekmektedir. Öğretim programlarında yer alan kazanımların kapsadığı temel beceriler Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi ile programların amaç ve felsefesi esas alınarak oluşturulmuştur.

Temel Dini Bilgiler Dersi (İslam 1-2) Öğretim Programıyla ulaşılması beklenen temel beceriler şunlardır:

5.5.1. Araştırma ve Sorgulama Becerisi

Araştırma ve sorgulama becerisi; doğru ve anlamlı sorular sorarak problemi fark etme ve kavrama, problemi çözmek amacıyla neyin nasıl yapılması gerektiği ile ilgili araştırma planlaması yapma, sonuçları tahmin etme, çıkabilecek sorunları kestirebilme, sonucu test etme ve fikirleri geliştirmeyi kapsar.

Temel Dini Bilgiler (İslam 1-2) Dersi Öğretim Programının öğrencilerde geliştirmeyi amaçladığı temel becerilerden biri de araştırma ve sorgulama becerisidir. Dinî ve ahlaki alanla ilgili konularda öğrencilerin bilgiyi kendilerinin araştırması ve yapılandırması derslerin en önemli amaçlarındandır.

Bu derste öğretmenler tarafından araştırma ve sorgulama becerisini kazandırmaya yönelik aşağıdaki alt becerileri destekleyen etkinlik ve çalışmalar yapılmalıdır:

• Anahtar sözcükleri, ciltlerdeki rakam ve harfleri, indeksi ve referansları kullanma • Bilgiyi kullanılabilir biçimlerde planlama ve yazma (Konunun ana fikrini çıkarma, özet

hazırlama, not alma, bilgiyi kaydetme, dipnot kullanma, rapor yazma) • Güncel gelişmeleri takip etme • Kitabın farklı bölümlerini kullanma (dizin, içindekiler, …) • Okuduğu kaynağı yorumlama • Sorular sorma ve delile dayalı sonuç çıkarma • Uygun bilgi kaynağı kullanma • Yararlandığı kaynakları kaynakçada titizlikle gösterme

5.5.2. Bilgi Teknolojilerini Kullanma Becerisi

Bilgi teknolojilerini kullanma becerisi; bilginin araştırılması, bulunması, işlenmesi, sunulması ve değerlendirilmesinde teknolojiyi kullanabilmeyi kapsar.

Her alanda olduğu gibi Temel Dini Bilgiler (İslam 1-2) Dersi Öğretim Programında da öğrencilerde geliştirilmesi amaçlanan temel becerilerden biri de bilgi teknolojilerini kullanma becerisidir. Bu beceri, hem dinî ve ahlaki alanla ilgili bilgilere ulaşma hem de bunları en uygun şekilde kullanabilme açısından önemlidir.

Bu derste öğretmenler tarafından, bilgi teknolojilerini kullanma becerisini kazandırmaya yönelik aşağıdaki alt becerileri destekleyecek etkinlik ve çalışmalar yapılmalıdır:

• Bilgi teknolojilerini kullanma konusunda doğru karar verme ve planlama • Farklı kaynaklardan toplanmış bilgiyi bilgisayar ortamında kaydetme, biçimlendirme,

tekrar kullanma ve sunma • Metin, grafik, renk ve ses efektleri kullanarak çoklu ortamda rapor hazırlama • İnternet tabanlı servislere erişme, araştırma ve kullanma

7


• Eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme, yenilik/buluşu desteklemek için bilgi çağı teknolojilerini kullanma

• Bilgi çağı teknolojilerini kültürel, sosyal ve mesleki amaçlarla kullanma • Sosyal medyada yer alan bilgilerin geçerliliğini ve güvenilirliğini sorgulama

5.5.3. Bireysel Farkındalık Becerisi

Bireysel farkındalık becerisi; sosyal ilişkiler ve iletişim gibi alanlarda etkili olan davranışları yerinde ve zamanında ortaya koymak için gerekli olan becerilerdir.

Bireyin kişisel özelliklerini geliştirmesi, farkındalıklarının artması, ikna gücünün yükselmesi, plan yapma, empati kurma ve sosyal ilişkilerinin gelişmesine kaynak oluşturur.

Temel Dini Bilgiler (İslam 1-2) dersinde öğretmenler tarafından, bireysel farkındalık becerisini kazandırmaya yönelik aşağıdaki alt becerileri destekleyecek etkinlik ve çalışmalar yapılmalıdır:

• Empati kurma • Engel ya da değişikliklerle baş edebilme • Gerek duyduğunda nasihat ve bilgi alma • Kendi öğrenme stratejilerini, güçlü ve zayıf yönlerini tanıma ve değerlendirme • Kendi öğrenmesini düzenleme, kendi çalışmasını değerlendirme • Kendisini motive etme ve kendisine güven duyma • Öğrendiklerini çeşitli yaşam durumlarında uygulama • Öğrenmenin amacı hakkında eleştirel düşünme • Önceki öğrenmelerinden ve deneyimlerinden yararlanma • Öz-disiplin ve bağımsız çalışma becerileri edinme • Plan yapma, planlarını uygulayabilme • Stresten ve çatışmalardan kaçınma • Zamanı doğru yönetme

5.5.4. Değişim ve Sürekliliği Algılama Becerisi

Din evrenseldir ancak dinin yorumları tarihsel süreç içerisinde ortaya çıkan ihtiyaçlar ve diğer sebeplere göre farklılaşabilmektedir. Bu nedenle öğrencinin dinî alanla ilgili konularda değişim ve sürekliliği algılama becerisi kazanması önemlidir.

Temel Dini Bilgiler (İslam 1-2) dersinde uygulanacak geçmiş ile günümüzü karşılaştırmaya imkân sağlayan örnek olay incelemeleri, metin ve görsel analizler gibi etkinlikler; aşağıdaki alt beceriler yoluyla öğrencilerde değişim ve sürekliliği algılama becerisinin gelişmesine katkı sağlayacaktır:

• Benzerlik ve farklılıkları bulma • Dinin sabiteleri ile değişken unsurlarını birbirinden ayırt edebilme • Geçmişteki problemlerin neden sonuç ilişkisini tanıma • Tarihsel olguları ve yorumları ayırt etme • Zamanla oluşan değişimi algılama

8


5.5.5. Dinî Metinleri Anlama ve Yorumlama Becerisi

Kur’an ayetlerini ve hadisleri anlama ve yorumlama bireyin hayatını anlamlandıracak ve ona rehberlik edecek ilke ve değerleri üretme açısından önemlidir. Bu nedenle İslam dininin doğru anlaşılması için ayet ve hadislerin sağlıklı bir şekilde yorumlanması gerekmektedir.

Temel Dini Bilgiler (İslam 1-2) dersinde öğretmenler tarafından, dinî metinleri anlama ve yorumlama becerisini kazandırmaya yönelik aşağıdaki alt becerileri destekleyecek etkinlik ve çalışmalar yapılmalıdır:

• Ayet ve hadisleri anlama ve yorumlayabilme • Ayet ve hadislerden ilke ve değerler çıkarabilme • Dinî terim ve kavramları doğru ve yerinde kullanma • Kur’an-ı Kerim deki ayet mealleri arasında ilişki kurabilme

5.5.6. İletişim Becerisi

İletişim becerisi; konuşma, dinleme, okuma ve yazma gibi becerileri etkili kullanmadır. İletişim becerisi birtakım alt beceriler içerir. Bu alt beceriler iletişim eğitiminin omurgasını oluşturur. Öğretmenlerin bu becerileri geliştirmeye yönelik hazırlayacağı etkinlikler, öğrencilerin iletişim becerilerinin gelişimine büyük ölçüde katkı sağlayacaktır.

Temel Dini Bilgiler (İslam 1-2) dersinde öğrencilerde geliştirilmesi gereken en önemli becerilerden biri de iletişim becerisidir. Çünkü dersin genel amaçları ve kazanımları incelendiği zaman görülecektir ki din, insanın kendisi ve yaratıcısıyla olumlu ve sağlıklı ilişkiler kurmasını amaçlamaktadır.

Temel Dini Bilgiler (İslam 1-2) dersinde öğretmenler, aşağıdaki alt becerileri kazandırarak öğrencilerde iletişim becerisini geliştirebilmelidir:

• Bulunduğu ortama uygun üslup belirleyebilme

• Dinî terim ve kavramların yazım ve telaffuzunu doğru kullanabilme

• Dinleme

• Empati kurabilme

• Farklı perspektiften bakabilme

• Görüşlerini gerekçelendirebilme

• İletişim sırasında karşısındakinin beden dilini anlayabilme

• Kabul ve saygıyı iletebilme

• Olumlu ve olumsuz duygularını ben dili kullanarak ifade edebilme

• Öfkeyi kontrol edebilme

• Selamlaşma

• Sözlü ya da yazılı olarak kendini ifade edebilme

• Tanışma

• Tartışma

5.5.7. Kültürel Farkındalık Becerisi

Kültürel farkındalık becerisi; kendi kültürünü tanıma, benimseme, diğer kültürden olan kişilerle empati kurma, o kişilerin davranış ve düşüncelerini eleştirmeden anlamaya çalışma, kişileri farklılıkları ve

9


benzerlikleri ile kabul etmeyi içerir. Bir diğer ifade ile empatiyi merkeze alarak açık bir dünya görüşüne sahip olmayı ve farklı kültürlerden kişilerle iletişim kurmada başarılı olmayı işaret etmektedir.

Temel Dini Bilgiler (İslam 1-2) dersinde öğretmenlerin aşağıdaki alt becerileri kazandırmaya yönelik yapacakları etkinlik ve çalışmalar, bu temel becerinin gelişmesine katkı sağlayacaktır:

• Coğrafi ve kültürel farklılıkların dini anlama ve yaşama biçimleri üzerinde etkilerini irdeleme

• Diğer toplum ve kültürle ilgili temel kavramların farkında olma

• Dinî ve millî değerlerin yaşatılmasına yönelik bir bilince sahip olma

• Dinin, millî kültürü oluşturan unsurların başında geldiğini fark etme

• Farklı din ve inanç gruplarının bir arada yaşama tecrübelerini örneklendirme

• Milli kültürel kimliğini özümseme ve diğer kültürlerle nasıl etkileşim içinde olduğunu kavrama

• Sosyal ilişkileri güçlendirmede ve barış kültürünü yaygınlaştırmada sorumluluklar üstlenme

• Toplumsal gelenekleri, kültürel öğeleri ve dil çeşitliliğini tanıma

5.5.8. Mekân, Zaman ve Kronolojiyi Algılama Becerisi

Dinî ve mesleki alanla ilgili konuların iyi anlaşılabilmesi, yorumlanabilmesi ve değerlendirebilmesi için öğrencinin mekân, zaman ve kronolojiyi algılama becerisinin gelişmesi gerekir. Zaman ve mekânı doğru anlamak, hem bilimsel hem de dinî açıdan önem arz etmektedir. Öğrencilerde bu becerinin gelişmesi diğer becerilerin de olumlu gelişmesini ve kullanılmasını sağlayacaktır.

Temel Dini Bilgiler (İslam 1-2) dersinde aşağıdaki alt becerileri kazandırmaya yönelik etkinlik ve çalışmalar, mekân, zaman ve kronolojiyi algılama becerisinin gelişmesine katkı sağlayacaktır:

• Harita, plan, kroki, grafik ve diyagram yorumlayabilme

• İslamiyet’te önemli sayılan zaman ve mekânların değerini kavrama

• Kronolojik sıralama yapabilme

• Zaman ifadelerini doğru kullanma

• Zaman ve mekân farklılıklarının dini anlama ve yaşama üzerindeki etkilerini yorumlama

5.5.9. Problem Çözme Becerisi

Problem çözme becerisi ile öğrencilerin karar verme yetilerini geliştirme ve onlara hayat boyu kullanabilecekleri problem çözme yeteneği kazandırma hedeflenmektedir.

Problem çözme becerisi, öğrencilerin dinî ve ahlaki problemleri bilişsel, duyuşsal ve psikomotor fonksiyonlarını kullanarak çözmelerine yardımcı olur. Problem çözme becerisi, yaşanılan tecrübe ve etkinliklerle geliştirilebilir.

Temel Dini Bilgiler (İslam 1-2) dersinde, aşağıda örnekleri verilen bazı etkinlikler aracılığıyla öğrencilere problemi hissettirme, buldurma ve çözüm üretme alışkanlığı kazandırılabilir:

• Akıl yürütme sürecini takip edebilme ve değerlendirme

• Dinî ve ahlaki meselelerde sebep-sonuç ilişkisine bağlı olarak çıkarımlarda bulunma

10


• Karşılaştığı problemlerin çözümünde Temel Dini Bilgiler (İslam 1-2) dersinde elde ettiği kazanımlardan yararlanma

• Problemi fark edebilme

• Problemle uygun çözüm önerileri sunma

5.5.10. Sosyal Beceriler

Sosyal beceriler; başkaları ile iletişimi mümkün kılacak, sosyal açıdan kabul edilebilir ve öğrenilmiş davranışlar olarak tanımlanabilir. Kişi sosyal ilişkiler kurarak çevresiyle etkileşim içinde bulunur. Bu etkileşim sürecinde sağlıklı ilişkiler kurabilmek ancak yeterli sosyal becerileri kazanmakla gerçekleşebilir.

Eğitimin en önemli amaçlarından biri; kendisine, çevresindeki kişilere ve doğaya değer veren, yaşadığı toplumun ve dünyanın bir parçası olarak kendisine güvenen ve topluma katkıda bulunma bilincine sahip bireyler yetiştirmektir. Dinin amaçlarından biri de bireyin çevresiyle olumlu ve sağlıklı ilişkiler geliştirmesidir.

Öğrenciler toplumsal olaylara ilgi duymalı, sorunların farkında olmalı, gerektiğinde hem kendisi hem de başkalarının iyiliği için harekete geçebilmelidir.

Temel Dini Bilgiler (İslam 1-2) dersinde, öğrencilerle aşağıdaki alt becerilere yönelik etkinlikler yapılarak onların sosyal becerileri geliştirilebilir:

• Bilgi ve tecrübe paylaşımının gerekliliğine inanma

• Bireylerin inanma ve inancına uygun yaşama özgürlüğüne ilişkin bilinç kazanma

• Dinî ve ahlaki değerler ışığında çevre bilincine sahip olma

• Dinî ve ahlaki değerleri benimseme

• Millî ve dinî değer taşıyan kurumlarımızın ve eserlerimizin yaşatılmasına yönelik çalışmalara aktif olarak katılma

• Önyargıların üstesinden gelme, uzlaşmacı bir tutum sergileme

• Sosyal sorumluluk bilincini geliştirme

• Toplumda millî, dinî ve ahlaki değerlerin kalıcılığı için projeler üretme

• Toplumsal ilişkilerde ve komşuluk ilişkilerinde yapıcı katılım sağlama

5.5.11. Temel Dinî Kaynakları Tanıma ve Kullanma Becerisi

Kur’an-ı Kerim, bazı hadis ve fıkıh kaynakları öğrencinin bu derste İslam dininin inanç ve ibadet alanına ait temel konuları öğrenmek için kullanabileceği kaynaklardır. Bu nedenle Temel Dini Bilgiler (İslam 1-2) dersinde öğrencilerimizin başta Kur’an-ı Kerim meali olmak üzere bahsedilen kaynakları tanıma ve kullanmalarına yönelik düzeye uygun etkinlikler yapılmalıdır.

Temel Dini Bilgiler (İslam 1-2) dersinde, öğrencilerle aşağıdaki alt becerilere yönelik etkinlikler yapılarak onların temel dinî kaynakları tanıma ve kullanma becerileri geliştirilebilir:

• Temel dinî kaynakların özelliklerini kavrama

• Kur’an-ı Kerim mealini kullanma

• Tematik olarak ayetler ve hadisler çerçevesinde bir konuyu inceleme

11


5.6. Kavramlar

Kavram; bir objenin zihindeki tasavvurudur. Kavramlar eşya, olgu veya olayların ortak özelliklerini bir arada toplayarak bunları bir ortak ad altında sınıflamaya tabi tutan tasarımlardır.

İslami ilimler kendine ait özel usûlleri ve ıstılahları olan; bu usûller ve ıstılahlar ile de kendisine kavramsal çerçeve oluşturan hususi bir yapıya sahiptir. Bu bağlamda anlamlı ve kalıcı öğrenmeler, bu usûl ve ıstılahların din dilinin özelliği ve kullanım şekli dikkate alınarak öğrencilere kazandırılmasına bağlıdır.

Buradan hareketle Ortaokul Temel Dini Bilgiler Dersi (İslam 1-2) Öğretim Programı, Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları ve ilgili dersin özel amaçları doğrultusunda öğrencilere aşağıdaki kavramları kazandırmayı hedeflemektedir:

• Adalet • Akıl • Ba’s • Berzah • Büluğ • Cehennem • Cennet • Cihad • Cin • Davet • Din • Dua • Ecel • Emanet • Esma-i Hüsna • Ezan • Faiz • Fetanet • Fıtrat • Fidye • Fitre • Haşr • Hatim • Hayr • Hervele • Hesap • İftar

• İhlas • İhsan • İlah • İmsak • İnfak • İrade • Îsar • İsmet • İstilam • İtidal • İtikaf • Kamet • Karz-ı hasen • Kıyamet • Mahşer • Melek • Mendub • Mizan • Mucize • Mükellefiyet • Müstehab • Nafile • Nisap • Nübüvvet • Ömür • Peygamber • Remel

• Risalet • Sa’y • Sabır • Sadaka • Sahur • Salat • Sıdk • Sırat • Sorumluluk • Suhuf • Sünnet • Şer • Şer’i • Şeytan • Tavaf • Tebliğ • Teklif • Telbiye • Temyiz • Tesettür • Tevekkül • Tevhid • Teybin • Ulu’l-azm • Vahiy • Vakfe • Zekât

12


6. PROGRAMIN UYGULANMASINA İLİŞKİN İLKE VE AÇIKLAMALAR

• Ortaokul Temel Dini Bilgiler Dersi (İslam 1-2) Öğretim Programı iki düzey olarak hazırlanmıştır (İslam 1; İslam 2). Bu dersi ilk defa alan bir öğrenci, isterse birinci düzeyi (İslam1), isterse ikinci düzeyi (İslam 2) seçebilecektir.

• Dersin üniteleri birbirleriyle ilişkili olarak işlenmelidir. Her bir ünite için kullanılacak süre ve ünitelerin işleniş sırası programda belirlenmiştir. Bununla birlikte zümre öğretmenlerince öğrenci seviyesine ve çevre şartlarına uygun planlama yapılabilir.

• Ortaokul Temel Dini Bilgiler Dersi (İslam 1-2) Öğretim Programı beceri temelli olarak yapılandırılmıştır. Bu çerçevede kazanımlar işlenirken öğretim programında yer alan temel beceri ve kavramları kazandırmaya yönelik etkinliklere yer verilmelidir.

• Öğrenme-öğretme etkinliklerinde öğrenci düzeyine, eğitim ortamına, genel kültür ve dinî bilgi seviyelerine, çevre faktörlerine göre öğrencileri aktif kılan yöntem, teknik ve stratejiler sevgi temelli bir yaklaşımla kullanılmalıdır.

• Öğrenme-öğretme etkinliklerinde kazanımlara uygun görsel, işitsel, interaktif ve basılı materyallerden yararlanılmalıdır.

• Öğrencilerin konuyu kavramaları esas alınacak; öğrenciler, konularda geçen ayet ve hadisleri ezberlemeye zorlanmayacaktır.

• İbadetlerle ilgili ünitelerin hazırlanmasında ülkemizde yaygın olarak yer alan fıkhi yorumların uygulamalarına da yer verilecektir.

• Temel Dini Bilgiler (İslam 1-2) dersindeki ünitelerin amaç ve kazanımlarının gerçekleşmesi için çevresel imkânlardan yararlanılacak ve öğrencilerin ibadet mekânlarını tanımaları sağlanacaktır.

7. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Öğretim programlarındaki bilgi, beceri ve değerlerin istenilen düzeyde kazandırılması temel amaçtır. Bu amaç doğrultusunda, öğrencilerin aktif olduğu öğretim yaklaşımlarının uygulanması, öğrenme ortamlarının ve materyallerinin amaca uygun seçilmesi, becerilerin ve kazanımların süreç içerisinde izlenmesi ve öğrencilerin gelişimlerinin kontrol edilmesi gerekmektedir. Bu nedenle öğrenme-öğretme süreciyle ölçme ve değerlendirme uygulamalarının eş güdümlü ve birbirini destekler nitelikte olması gerekir. Öğretim programlarında öğrencilerin süreç içerisinde izlenmesi, yönlendirilmesi, öğrenme güçlüklerinin belirlenerek giderilmesi, öğrencilerde anlamlı ve kalıcı öğrenmenin desteklenmesi amacıyla sürekli geri bildirimin sağlanmasına yönelik bir ölçme değerlendirme anlayışı benimsenmiştir. Elde edilen sayısal değerlerin anlam kazanabilmesi için öğrencilerin gelişiminin izlenmesi ve bu gelişime bağlı olarak yönlendirilmesi, programlarda önemsenen ilkeler arasındadır. Eğitim öğretim sürecinde ölçme ve değerlendirme faaliyetleri; tanıma, izleme ve sonuç odaklı olmak üzere üç farklı şekilde yapılabilmektedir. Tanıma amaçlı değerlendirme; öğretim programlarında vurgulanan öğrencilerin üst düzey düşünme becerileri, kazanımlar ve değerler açısından ön öğrenmelere ilişkin düzeylerinin belirlenmesidir. İzleme amaçlı değerlendirme; asıl amacı öğrencilere not vermek olmayan, dönemin başından sonuna kadar öğretimi geliştirmek, öğrencilerin öğrenme eksikliklerini belirlemek, ilgi ve yeteneklerini ortaya çıkarmak amacıyla süreç odaklı olarak yapılan değerlendirmedir. Sonuç odaklı değerlendirmede ise öğrenme-öğretme

13


süreci sonunda, öğrenmenin ne düzeyde gerçekleştiği tespit edilmekte ve öğrencilerin başarı düzeyleri belirlenmektedir.


14


8. ORTAOKUL TEMEL DİNİ BİLGİLER DERSİ (İSLAM 1-2) ÖĞRETİM PROGRAMI ÖĞRENME ALANLARI VE ÜNİTELERİ

ÜNİTELER SINIFLAR

İSLAM 1 İSLAM 2

1. ÜNİTE İSLAM’A GİRİŞ DİNÎ HÜKÜMLER

2. ÜNİTE ALLAH’A VE MELEKLERE İMAN NAMAZ

3. ÜNİTE KİTAPLARA VE PEYGAMBERLERE İMAN ORUÇ

4. ÜNİTE AHİRETE İMAN ZEKÂT VE SADAKA

5. ÜNİTE KADER VE KAZAYA İMAN HAC VE KURBAN

15


8.1. ORTAOKUL TEMEL DİNİ BİLGİLER (İSLAM 1) DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ

ÜNİTELERİ, KAZANIM SAYILARI VE SÜRELERİ

ÜNİTELER KAZANIM

SAYILARI DERS SAATİ

1. İslam’a Giriş 5 12

2. Allah’a ve Meleklere İman 7 16

3. Kitaplara ve Peygamberlere İman 8 16

4. Ahirete İman 3 14

5. Kader ve Kazaya İman 5 14

TOPLAM 28 72

16


8.2. ORTAOKUL TEMEL DİNİ BİLGİLER DERSİ (İSLAM 1) ÖĞRETİM PROGRAMI ÜNİTE VE KONULARI

1. ÜNİTE 2. ÜNİTE 3. ÜNİTE 4. ÜNİTE 5. ÜNİTE

İSLAM’A GİRİŞ ALLAH’A VE MELEKLERE İMAN KİTAPLARA VE

PEYGAMBERLERE İMAN AHİRETE İMAN KADER VE KAZAYA İMAN

1. Dinimiz İslam

2. İmanın Şartları

3. İslam’ın Şartları

4. İslam Dininin Temel Özellikleri

4.1. İslam’ın Özü Tevhiddir

4.2. İslam Vahiy Kaynaklıdır

4.3. İslam Fıtrata Uygundur

4.4. İslam Hayatın Bütün Yönlerini Kuşatır

4.5. İslam Evrenseldir

4.6. İslam Orta Yolu Esas Alır

4.7. İslam Kişi ve Toplumun Huzurunu Hedefler

1. Allah’a İman

1.1. Allah’ın Sıfatları

1.2. Allah’ın En Güzel İsimleri: Esma-i Hüsna

1.3. Allah’ın Birliğinin Sayısız Şahitleri

1.4. Allah’a İmanın Davranışlarımıza Etkisi

2. Rabbimizin Emrindeki Manevi Görevliler: Melekler 2.1. Meleklerin Özellikleri ve

Görevleri 2.2. Meleklere İmanın

Davranışlarımıza Etkisi

3. Görünmeyen Varlıklardan Cin ve Şeytan

1. İlahi Kitaplar 1.1. İlahi Kitaplar ve

Özellikleri 1.2. Son Kitap: Kur’an-ı

Kerim

2. Allah’ın Kutlu Elçileri: Peygamberler

2.1. Peygamberlik ve Vahiy

2.2. Peygamberlerin Sıfatları

2.3. Peygamberlerin Görevleri

2.4. Kur’an’da İsmi Geçen Peygamberler

2.5. Son Peygamber: Hz. Muhammed (s.a.v.)

1. Sonsuzluk Yurdu: Ahiret

2. Ahiretle İlgili Kavramlar

2.1. Berzah

2.2. Kıyamet 2.3. Ba’s 2.4. Haşr ve Mahşer 2.5. Hesap ve Mizan 2.6. Sırat 2.7. Cennet ve Cehennem

3. Ahirete İmanın Bireye ve Topluma Kazandırdıkları

1. Kader ve Kaza

1.1. Allah’ın İlmi, İradesi ve Kudreti

1.2. İnsanın İradesi ve Sorumluluğu

1.3. Kaderle İlgili Bazı Kavramlar

1.3.1. Ecel ve Ömür

1.3.2. Rızık

1.3.3. Başarı ve Başarısızlık

1.3.4. Dua ve Tevekkül

1.3.5. Sağlık ve Hastalık

1.3.6. Hayr ve Şer

2. Kader ve Kazaya İmanın İnsan Üzerindeki Etkileri

17


Konu Kazanımlar Açıklamalar

1. İS

LAM

'A G

İRİŞ

1. Dinimiz İslam

2. İmanın Şartları

3. İslam’ın Şartları

4. İslam Dininin Temel Özellikleri

4.1. İslam’ın Özü Tevhiddir

4.2. İslam Vahiy Kaynaklıdır

4.3. İslam Fıtrata Uygundur

4.4. İslam Hayatın Bütün Yönlerini Kuşatır

4.5. İslam Evrenseldir

4.6. İslam Orta Yolu Esas Alır

4.7. İslam Kişi ve Toplumun Huzurunu Hedefler

Bu ünite sonunda öğrenciler;

1. Din ve İslam kavramlarını açıklar.

2. İslam dinini doğru kaynaklardan öğrenip hayatına yansıtması gerektiğini fark eder.

3. İman ve İslam’ın şartlarını kavrar.

4. İslam’ın temel özelliklerini yorumlar.

5. İslam’ın emir ve yasaklarının, bireysel ve toplumsal huzuru hedeflediğini fark eder.

1. kazanım işlenirken din kavramıyla ilgili ayrıntılı tanımlamalara girilmeyecek ve Allah katında makbul dinin İslam olduğu vurgulanacaktır.

3. kazanım işlenirken sahih iman olmadan amellerin makbul olmayacağına vurgu yapılacaktır.

4. kazanım işlenirken İslam’ın aşırılıklardan uzak bir din olduğuna ve dünya-ahiret dengesini esas aldığına da değinilecektir. Ayrıca “İslam Orta Yolu Esas Alır” konusu Bakara suresi 143, Âl-i İmran suresi 64, Nisa suresi 171, Maide suresi 77 ve Tevbe suresi 30-31. ayetler ışığında işlenecektir. Kavramlar:

Adalet, itidal, vahiy, fıtrat, tevhid.

18



2. A

LLAH

'A V

E M

ELEK

LERE

İMAN

1. Allah’a İman

1.1. Allah’ın Sıfatları

1.2. Allah’ın En Güzel İsimleri: Esma-i Hüsna

1.3. Allah’ın Birliğinin Sayısız Şahitleri

1.4. Allah’a İmanın Davranışlarımıza Etkisi

2. Rabbimizin Emrindeki Manevi Görevliler: Melekler

2.1. Meleklerin Özellikleri ve Görevleri

2.2. Meleklere İmanın Davranışlarımıza Etkisi

3. Görünmeyen Varlıklardan

Cin ve Şeytan


1. İsim ve sıfatlarıyla Allah’ı tanır.

2. Allah’ın varlığını ve birliğini evrenden örneklerle temellendirir.

3. Allah’a imanın, insanın hayatı anlamlandırmasındaki katkısını açıklar.

4. Meleklere imanı ayet ve hadislerle açıklar.

5. Meleklerin özelliklerini ve görevlerini ayet ve hadislerle açıklar.

6. Meleklere imanın bireyin hayatına sağladığı faydaları kavrar.

7. Cin ve şeytanın özelliklerini açıklar.

1. kazanım işlenirken Allah’ın yaratma ve emretmedeki birliği vurgulanacaktır. Konu, Bakara suresi 255; A'raf suresi 54 ve 182; İsra suresi 111; Furkan suresi 2; Haşr suresi 22-24. ayetler ile Kâfirun ve İhlas surelerinin ışığında işlenecektir. Ayrıca Esma-i Hüsna’nın anlamları üzerinde durulacak fakat öğrenciler bunları ezberlemeye zorlanmayacaktır.

7. kazanım işlenirken öğrencilerin yaşları ve psikolojik durumları dikkate alınarak cin ve şeytanla ilgili toplumda yaygın olan batıl inanç ve hurafelere değinilecektir. Ayrıca cinlerin de dinî sorumluluğu olduğu vurgulanacaktır.

Kavramlar:

İhlas, ilah, vahiy, din, ihsan, tevhid, Esma-i Hüsna, melek, cin, şeytan.

19



3. K

İTAP

LARA

VE

PEYG

AMBE

RLER

E İM

AN

1. İlahi Kitaplar 1.1. İlahi Kitaplar ve Özellikleri 1.2. Son Kitap: Kur’an-ı Kerim

2. Allah’ın Kutlu Elçileri: Peygamberler

2.1. Peygamberlik ve Vahiy

2.2. Peygamberlerin Sıfatları

2.3. Peygamberlerin Görevleri

2.4. Kur’an’da İsmi Geçen Peygamberler

2.5. Son Peygamber: Hz. Muhammed (s.a.v.)


1. İlahi kitapları ve özelliklerini açıklar.

2. Kur’an-ı Kerim’in son ilahi kitap olduğunu kavrar.

3. Peygamberlerin gönderiliş sebebini ayet ve hadislerle temellendirir.

4. Peygamberlere gelen vahiylerin ortak yönlerini fark eder.

5. Peygamberlerin sıfatlarını kavrar.

6. Peygamberlerin görevlerini açıklar.

7. Kur’an’da adı geçen peygamberleri tanır.

8. Hz. Muhammed’in (s.a.v.) tüm insanlığa gönderilmiş son peygamber olduğunu ayetlerle açıklar.

1 ve 2. kazanımlar işlenirken ilahi kitapların yazıya geçiriliş sürecine; Kur’an-ı Kerim’in nüzulune, Mushaf hâline getirilmesine ve nâsih oluşuna; diğer kitapların tahrif edildiğine vurgu yapılacaktır. Ayrıca suhuf kavramına ve suhuf verilen peygamberlere de değinilecektir. 4. kazanım işlenirken konu Âl-i İmran suresi 64. ayeti ve A'raf suresinin ilgili ayetleri ışığında açıklanacaktır. 5. kazanım işlenirken mucize kavramına değinilecektir. 7. kazanım işlenirken Kur’an-ı Kerim’de ve hadislerde adı geçen peygamberlerin isimleri verilecek ve ulu’l-azm peygamberlerin tevhid mücadeleleri örneklerle açıklanacaktır. Kavramlar: Peygamber, sorumluluk, ulu’l-azm, suhuf, vahiy, sıdk, emanet, fetanet, ismet, tebliğ, tebyin, nübüvvet, risalet, mucize.

20



4. A

HİRE

TE İM

AN

1. Sonsuzluk Yurdu: Ahiret

2. Ahiretle İlgili Kavramlar

2.1. Berzah

2.2. Kıyamet 2.3. Ba’s 2.4. Haşr ve Mahşer 2.5. Hesap ve Mizan 2.6. Sırat 2.7. Cennet ve Cehennem

3. Ahirete İmanın Bireye ve Topluma Kazandırdıkları


1. Ahirete imanı ayet ve hadislerle temellendirir.

2. Ahiretle ilgili kavramları açıklar.

3. Ahirete inanmanın bireye ve topluma kazandırdıklarını fark eder.

2. kazanım işlenirken konu, öğrencilerin yaş seviyesi göz önünde bulundurularak ele alınacaktır. 3. kazanım işlenirken Allah’ın adaleti ile insanın sorumluluğuna vurgu yapılacaktır. Kavramlar: Adalet, sorumluluk, berzah, ba’s, haşr, mahşer, hesap, mizan, sırat, kıyamet, cennet, cehennem.

21



5. K

ADER

VE

KAZA

YA İM

AN

1. Kader ve Kaza

1.1. Allah’ın İlmi, İradesi ve Kudreti

1.2. İnsanın İradesi ve Sorumluluğu

1.3. Kaderle İlgili Bazı Kavramlar

1.3.1. Ecel ve Ömür 1.3.2. Rızık 1.3.3. Başarı ve Başarısızlık 1.3.4. Dua ve Tevekkül 1.3.5. Sağlık ve Hastalık 1.3.6. Hayr ve Şer

2. Kader ve Kazaya İmanın İnsan Üzerindeki Etkileri


1. Kader ve kazaya imanı ayet ve hadislerle temellendirir.

2. Allah’ın ilmi ile iradesi arasında ilişki kurar.

3. İnsanın iradesi ile sorumluluğu arasındaki ilişkiyi kavrar.

4. Kaderle ilgili temel kavramları açıklar.

5. Kader ve kazaya imanın insan hayatı üzerindeki etkisini analiz eder.

1. kazanım işlenirken insanın ilmine ve sınırlarına da değinilecektir.

3. kazanım işlenirken yaratmanın Allah’tan, dilemenin kuldan olduğuna vurgu yapılacaktır.

4. kazanım işlenirken “Rızık” ile “Başarı ve Başarısızlık” konularında, emek ve helal rızık kavramlarına da değinilecektir. Kavramlar:

Sorumluluk, azim, ecel, ömür, tevekkül, hayr, şer, irade, akıl.

22


8.3. ORTAOKUL TEMEL DİNİ BİLGİLER (İSLAM 2) DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ

ÜNİTELERİ, KAZANIM SAYILARI VE SÜRELERİ

ÜNİTELER KAZANIM SAYILARI DERS SAATİ

1. Dinî Hükümler 3 10

2. Namaz 10 20

3. Oruç 7 14

4. Zekât ve Sadaka 6 14

5. Hac ve Kurban 9 14

TOPLAM 35 72

23


8.4. ORTAOKUL TEMEL DİNİ BİLGİLER DERSİ (İSLAM 2) ÖĞRETİM PROGRAMI ÜNİTE VE KONULARI

1. ÜNİTE 2. ÜNİTE 3. ÜNİTE 4. ÜNİTE 5. ÜNİTE

DİNÎ HÜKÜMLER NAMAZ ORUÇ ZEKÂT VE SADAKA HAC VE KURBAN

1. Mükellefiyet 2. Mükellefin

Davranışları 2.1. Farz 2.2. Vacib 2.3. Sünnet 2.4. Mübah 2.5. Haram 2.6. Mekruh 2.7. Müfsit

1. Namaz İbadeti 1.1. Namaza Davet: Ezan-

Kamet 1.2. Namazın Farzları 1.3. Namazın Kılınışı 1.4. Namazın Çeşitleri 1.5. Cemaatle Namaz 1.6. Namazı Bozan Durumlar 1.7. Namazın Fert ve Toplum

Üzerindeki Etkileri 2. Dua

2.1. Duanın Önemi 2.2. Kur’an-ı Kerim’den Dua

Örnekleri 2.3. Peygamberimizden Dua

Örnekleri

1. Oruç İbadeti 1.1. Ramazan Ayının Önemi 1.2. Oruç Kimlere Farzdır? 1.3. Oruçla İlgili Kavramlar 1.4. Oruç Çeşitleri 1.5. Oruçlunun Dikkat Etmesi

Gereken Hususlar 1.6. Orucu Bozan Durumlar 1.7. Ramazan Ayına Özgü

İbadetler 1.8. Ramazan Bayramı ve

Namazı 1.9. Orucun Fert ve Toplum Üzerindeki Etkileri

1. Zekât İbadeti 1.1. Zekâtın Dindeki Yeri ve

Önemi 1.2. Zekâtla İlgili Kavramlar 1.3. Zekât Vermesi Gereken

Kişiler 1.4. Zekât Verilebilecek Kişiler 1.5. Zekât Nelerden Verilir? 1.6. Zekâtın Bireysel ve Toplumsal

Faydaları 2. Sadaka

2.1. Sadakanın Dindeki Yeri ve Önemi

2.2. Sadaka Çeşitleri

1. Hac İbadeti 1.1. Haccın Dindeki Yeri ve

Önemi 1.2. Hacla İlgili Kavramlar ve

Mekânlar 1.3. Haccın Yapılışı 1.4. Haccın Bireysel ve

Toplumsal Faydaları 2. Umrenin Dindeki Yeri ve

Önemi 2.1. Umre ve Yapılışı

3. Kurban İbadeti 3.1. Kurban İbadetinin Dindeki

Yeri ve Önemi 3.2. Kurban Bayramı ve

Namazı 3.3. Kurban İbadetinin

Bireysel ve Toplumsal Faydaları

4. İyiliği Emretmek Kötülükten Sakındırmak

24



1. D

İNÎ H

ÜKÜ

MLE

R

1. Mükellefiyet 2. Mükellefin Davranışları

2.1. Farz

2.2. Vacib

2.3. Sünnet

2.4. Mübah

2.5. Haram

2.6. Mekruh

2.7. Müfsit


1. Mükellefiyet kavramını açıklar.

2. Dinî hükümleri örneklerle açıklar.

3. Günlük hayatta dinî hükümlerin önemini kavrar.

Ünite işlenirken kavramlar, ayet ve hadislerden örneklerle ve öğrenci seviyesi dikkate alınarak açıklanacaktır. 1. kazanım işlenirken âkil ve bâliğ olmak konusuna vurgu yapılacaktır. 2. kazanım işlenirken farz, haram ve mekruh çeşitlerine değinilecek; sünnetin bağlayıcılığına vurgu yapılacaktır. Ayrıca sünnet konusu işlenirken nafile, mendub ve müstehab kavramlarına da değinilecektir. 3. kazanım işlenirken teşvik dili kullanılacaktır. Ayrıca kat’î dinî hükümleri reddetmenin küfür olduğuna değinilecektir.

Kavramlar: Mükellefiyet, teklif, büluğ, nafile, müstehab, mendub, temyiz, şer’i

25



2. N

AMAZ

1. Namaz İbadeti

1.1. Namaza Davet: Ezan-Kamet

1.2. Namazın Farzları

1.3. Namazın Kılınışı

1.4. Namazın Çeşitleri

1.5. Cemaatle Namaz

1.6. Namazı Bozan Durumlar

1.7. Namazın Fert ve Toplum

Üzerindeki Etkileri

2. Dua

2.1. Duanın Önemi

2.2. Kur’an-ı Kerim’den Dua Örnekleri

2.3. Peygamberimizden Dua Örnekleri


1. Müslüman’ın hayatında namazın yerini kavrar.

2. Ezan ve kameti okur.

3. Namazın farzlarını açıklar.

4. Namazın kılınışını gösterir.

5. Namazın çeşitlerini sıralar.

6. Cemaatle namazın önemini kavrar.

7. Namazı bozan durumları açıklar.

8. Namaz kılmaya istekli olur.

9. Duanın önemini kavrar.

10. Kur’an’dan ve Peygamberimizden

dua örnekleri verir.

2. kazanım işlenirken ezan ve kametin anlamları da

verilecektir.

3. kazanım işlenirken abdest, teyemmüm ve gusül

abdestinin alınışı da açıklanacaktır. Ayrıca Maide suresi 6.

ayete vurgu yapılacaktır.

4. kazanım işlenirken beş vakit namaz ile cuma namazının

kılınışına değinilecektir. Ayrıca konu Bakara suresi 153; Nisa

suresi 101-104; İsra suresi 78-79; Ankebut suresi 45. ayetler

ışığında işlenecektir. Cuma suresi 9. ayete de yer

verilecektir.

9. kazanım işlenirken fiilî duaya da değinilecektir.

Kavramlar:

Sabır, ezan, kamet, dua, salat, sünnet, nafile, tesettür.

26



3. O

RUÇ

1. Oruç İbadeti 1.1. Ramazan Ayının Önemi 1.2. Oruç Kimlere Farzdır? 1.3. Oruçla İlgili Kavramlar 1.4. Oruç Çeşitleri 1.5. Oruçlunun Dikkat Etmesi

Gereken Hususlar 1.6. Orucu Bozan Durumlar 1.7. Ramazan Ayına Özgü

İbadetler 1.8. Ramazan Bayramı ve

Namazı 1.9. Orucun Fert ve Toplum

Üzerindeki Etkileri


1. Ramazan ayının önemini kavrar.

2. Oruç ibadetinin anlam ve önemini kavrar.

3. Orucun kimlere farz olduğunu açıklar.

4. Oruçla ilgili temel kavramları açıklar.

5. Farz, vacib ve nafile oruçlara örnekler verir.

6. Oruçlunun dikkat etmesi gereken hususları kavrar.

7. Ramazan ayına özgü diğer ibadetleri açıklar.

1. kazanım işlenirken oruç ibadetinin Ramazan ayında gerçekleştiğinden bahsedildiğinde hicri aylara da değinilecektir.

6. kazanım işlenirken orucun sadece yeme ve içmeden uzak durmak olmadığı, kötü söz ve davranışlardan da kaçınmak gerektiği vurgulanacak ve orucu bozan durumlara değinilecektir. Ayrıca Bakara suresi 183-185. ayetlerine yer verilecektir.

7. kazanım işlenirken Kur’an-ı Kerim’in Ramazan ayında indirilmeye başlandığına vurgu yapılacak; itikaf, teravih, mukabele (Kur’an okuma), fıtır sadakası, infak konularına değinilecek ve konular Peygamberimizin hayatından örneklerle anlatılacaktır.

Kavramlar: Sabır, infak, fidye, itikaf, sahur, iftar, imsak, fitre.

27



4. Z

EKÂT

VE

SADA

KA

1. Zekât İbadeti

1.1. Zekâtın Dindeki Yeri ve

Önemi

1.2. Zekâtla İlgili Kavramlar

1.3. Zekât Vermesi Gereken Kişiler

1.4. Zekât Verilebilecek Kişiler

1.5. Zekât Nelerden Verilir?

1.6. Zekâtın Bireysel ve Toplumsal Faydaları

2. Sadaka

2.1. Sadakanın Dindeki Yeri ve Önemi

2.2. Sadaka Çeşitleri


1. Zekât ibadetinin dindeki yerini ayet ve hadislerle açıklar.

2. Zekâtla ilgili kavramları açıklar.

3. Zekâtla ilgili hükümleri açıklar.

4. Zekâtın bireysel ve toplumsal faydalarını kavrar.

5. Sadaka ibadetinin dindeki yerini ayet ve hadislerle açıklar.

6. Sadaka çeşitlerini açıklar.

1. kazanım işlenirken zekât ibadetinin Mekke Dönemi’nde de olduğuna fakat Medine Dönemi’nde kurumsallaştığına vurgu yapılacaktır. Kavramlar:

Zekât, nisap, sadaka, isâr, infak, karz-ı hasen, faiz.

28



5. H

AC V

E KU

RBAN

1. Hac İbadeti

1.1. Haccın Dindeki Yeri ve Önemi

1.2. Hacla İlgili Kavramlar ve Mekânlar

1.3. Haccın Yapılışı

1.4. Haccın Bireysel ve Toplumsal Faydaları

2. Umrenin Dindeki Yeri ve Önemi

2.1. Umre ve Yapılışı

3. Kurban İbadeti

3.1. Kurban İbadetinin Dindeki Yeri ve Önemi

3.2. Kurban Bayramı ve Namazı

3.3. Kurban İbadetinin Bireysel ve Toplumsal Faydaları

4. İyiliği Emretmek Kötülükten Sakındırmak


1. Hac ibadetinin yapılış amacını kavrar.

2. Hacla ilgili kavramları ve mekânları tanır.

3. Haccın yapılışını açıklar.

4. Hac ibadetinin bireysel ve toplumsal faydalarını değerlendirir.

5. Umre ve hac ibadetlerini karşılaştırır.

6. Kurban ibadetinin dindeki yerini ve önemini açıklar.

7. Kurban ibadetiyle ilgili hükümleri kavrar.

8. Kurban ibadetinin bireysel ve toplumsal faydalarını değerlendirir.

9. Emr’i bil maruf ve nehy-i ani’l münkerin önemini ayet ve hadislerle açıklar.

2. kazanım işlenirken hacla ilgili temel kavramlara (ihram, tavaf, sa’y, vakfe, kurban, zemzem, Hacer-i Esved) ve hacla ilgili mekânlara (Mikat, Kâbe, Mina, Safa-Merve, Müzdelife, Arafat, Makam-ı İbrahim) öğrencilerin seviyesi dikkate alınarak değinilecektir. Ayrıca Medine’deki ziyaret yerlerine de değinilecektir.

6. kazanım işlenirken konu Saffat ve Hac surelerindeki ayetlerden faydalanılarak ele alınacaktır. 9. kazanım işlenirken cihad, davet tebliğ kavramlarına kısaca değinilecektir. Kavramlar:

Sabır, tavaf, sa’y, vakfe, telbiye, remel, hervele, hatim, istilam, cihad, davet, tebliğ.

Ankara - 2017


T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERSİÖĞRETİM PROGRAMI

(Ortaokul 8. Sınıf)


T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERSİÖĞRETİM PROGRAMI

(Ortaokul 8. Sınıf)

ANKARA - 2017

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN TEMEL FELSEFESİ ..............................................................................................3

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN GENEL AMAÇLARI .............................................................................................3

ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA TEMEL BECERİLER ...........................................................................................4


ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMI ......................................................8


ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN UYGULANMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR .....................................10


KAZANIM VE AÇIKLAMALAR .......................................................................................................................13

1. ÜNİTE: BİR KAHRAMAN DOĞUYOR ..................................................................................................13

2. ÜNİTE: MİLLÎ UYANIŞ: BAĞIMSIZLIK YOLUNDA ATILAN ADIMLAR ................................................13

3. ÜNİTE: MİLLÎ BİR DESTAN: YA İSTİKLAL YA ÖLÜM! ........................................................................14

4. ÜNİTE: ATATÜRKÇÜLÜK VE ÇAĞDAŞLAŞAN TÜRKİYE ...................................................................15

5. ÜNİTE: DEMOKRATİKLEŞME ÇABALARI ...........................................................................................16

6. ÜNİTE: ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI ...........................................................................16

7. ÜNİTE: ATATÜRK’ÜN ÖLÜMÜ VE SONRASI ......................................................................................16

İÇİNDEKİLER

3

T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Öğretim Programı


Tarih, geçmişteki olay ve olguları sebep ve sonuçları ile birlikte inceleyen bir bilim dalıdır. Söz konusu sebep ve sonuçları değerlendirmek günümüzdeki ve gelecekte çıkabilecek sorunlara çözüm üretebilmede önemli bir avantaj sağlar. Tarih, toplumların hafızasıdır ve bu hafızanın gelecek nesillere aktarımı eğitim yoluyla gerçekleşir. Öğrencilerin tarih bilinci kazanması, toplumsal hafızanın aktarılmasında ve millî bilincin oluşturulmasında önemli bir işlev görür. Millî ve manevi değerlere dayanan etkin bir vatandaşlık bilincinin yeni nesillere kazandırılması ülkeler için önemlidir.

Tarih eğitimiyle öğrencilere, farklı kültür ve medeniyetlere ait olgu ve olayları değerlendirebilecek bir bakış açısı ve yeterliliği kazandırılmalıdır. Geçmişten günümüze ve hatta geleceğe giden yolda ülkemizde demokrasinin daha etkin bir şekilde yaşanması için öğrencilerin; demokrasinin tarihî gelişim sürecini bilmeleri ve demokratik toplum düzeninin gerektirdiği değer, tutum ve davranışları kazanmaları beklenir. Ayrıca, Atatürk ilke ve inkılaplarının Türkiye Cumhuriyeti’nin siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik alanlardaki gelişimine katkısını kavramaları; millî ve evrensel değerleri içselleştirerek hayatlarının her alanına yansıtmaya istekli olmaları ve millî birlik ve beraberliğin sağlanmasında dayanışmanın öneminin fark etmeleri gerekir. Bu bağlamda Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersine önemli görevler düşmektedir.

Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersi konularının öğretimi; daha güçlü ve sağlam temellere oturmuş bir sosyal ve siyasi hayat oluşturmayı amaçlamaktadır. Bu amaçla, öğrencilere hazır bilgiyi sunmaktan ziyade öğrenmeyi öğrenme ve tarihsel düşünme becerilerinin kazandırılması gerekmektedir. Bu gereklilikten dolayı, Türk Millî Eğitim Sistemi’ndeki gelişmeler ve program yaklaşımındaki değişimler doğrultusunda Ortaokul 8. Sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Öğretim Programı geliştirilmiş ve yeniden düzenlenmiştir.

ÖĞRETİM PROGRAMI'NIN GENEL AMAÇLARI

Güncellenen Ortaokul 8. Sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Öğretim Programı ile öğrencilerin;

1. Atatürk’ün askerlik ve devlet adamlığı yetenekleri ile inkılapçı niteliklerini öğrenerek onun kişilik özelliklerini örnek almaları,

2. Millî Mücadele örneğinden hareketle Türk milletinin millî birlik ve beraberlik anlayışı içerisinde özgürlük, bağımsızlık ve vatanseverlik duyguları ile her türlü zorluğun üstesinden gelebileceğini anlamaları,

3. Türk Millî Mücadelesi ve inkılabının, millî ve evrensel özelliklerini kavramaları,

4. Dönemin ağır şartlarında büyük güçlüklere rağmen Atatürk’ün önderliğinde gerçekleştirilen Türk İnkılabı’nın tarihî anlamını ve önemini kavramaları,

5. İnsan hakları, ulusal egemenlik, tam bağımsızlık, milliyetçilik, demokrasi, çağdaşlık, laiklik ve cumhuriyet kavramlarının Türk milleti için ifade ettiği anlam ve önemi kavramaları,

6. Atatürk İlke ve İnkılaplarının Türkiye Cumhuriyeti’nin sosyal, kültürel ve ekonomik gelişmesindeki yerini kavrayarak Atatürk İlke ve İnkılaplarının esas aldığı değerleri yaşatmaya istekli olmaları,

7. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak vatanını ve milletini seven, haklarını bilen ve kullanan, sorumluluklarını yerine getiren, millî bilince sahip, millî, manevi ve evrensel değerleri benimseyen birer vatandaş olarak yetişmeleri,

8. Atatürk İlke ve İnkılaplarının, ülkesi ve milleti ile bölünmez bir bütün olan Türkiye Cumhuriyeti’nin dinamik temelini oluşturduğunu kavramaları,

4


9. Türkiye’nin jeopolitik önemini bölgesel ve küresel etkileri açısından değerlendirerek iç ve dış tehditlere karşı duyarlı olmaları,

10. Bu programda ifade edilen kişisel ve sosyal yeterlik ve becerilerin yanı sıra, tarihe özgü beceri ve yeterlikleri de kazanarak geçmiş, günümüz ve gelecek arasında bağlantılar kurmaya dayalı bir tarih bilinci geliştirmeleri,

11. Türk milletinin bir mensubu ve insanlığın bir parçası olduğu bilincini taşıyarak Türkiye’yi ve dünyayı ilgilendiren konulara duyarlılık göstermeleri,

12. Günümüzün sorunlarına mantıklı bir yaklaşımla çözümler üretmesini sağlayacak ve kendilerini geleceğe hazırlayacak bilgi, beceri, değer ve tutumlar kazanmaları amaçlanmıştır.

ÖĞRETİM PROGRAMI'NDA TEMEL BECERİLER






Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi (TYÇ), Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (AYÇ) ile uyumlu olacak şekilde tasarlanan; ilk, orta ve yükseköğretim dâhil, meslekî, genel ve akademik eğitim ve öğretim programları ve

5


diğer öğrenme yollarıyla kazanılan tüm yeterlilik esaslarını gösteren ulusal yeterlilikler çerçevesidir. TYÇ’nin genel hedefi, ülkemizdeki tüm yeterliliklerin tanımlandığı, sınıflandırıldığı ve bunun sonucunda yeterlilikler arasında geçiş ve ilerleme gibi ilişkilerin belirlendiği bütünleşik bir yapı sunmaktır. TYÇ’de hayat boyu öğrenme kapsamında her bireyin kazanması beklenen sekiz anahtar yetkinlik bulunmaktadır. Bunlar; ana dilde iletişim, yabancı dillerde iletişim, matematiksel yetkinlik ve bilim/teknolojide temel yetkinlikler, dijital yetkinlik, öğrenmeyi öğrenme, sosyal ve vatandaşlıkla ilgili yetkinlikler, inisiyatif alma ve girişimcilik algısı, kültürel farkındalık ve ifade şeklinde sıralanmıştır.







Sosyal ve Vatandaşlıkla İlgili Yeterlilik: Bu yetkinlik; kişisel, kişiler arası, kültürel ve kültürler arası yeterliliği, ayrıca sosyal ve çalışma yaşamına bireylerin etkili ve yapıcı yolla katılması için bireyleri donatan davranışın tüm formlarını ve gereken yerlerde fikir ayrılıklarını çözmeyi sağlayacak çeşitli davranışlarla bütünüyle donanmayı içermektedir. Bu yetkinliğe sahip bireyler sosyoekonomik gelişme ve kültürler arası etkileşimle ilgili olmalı, farklılıklara değer vermeli, diğer insanlara saygı duymalı ve hem ön yargılarla başa çıkmaya hem de uzlaşmaya hazırlıklı olmalıdır. Vatandaşlıkla ilgili yetkinlik ise insan haklarına tamamen saygılı olmayı, demokrasinin temeli olarak eşitliği içermektedir; bu da farklı dinî ve etnik grupların değer sistemleri arasındaki farkı anlayıp saygı duyma temeline dayanan olumlu bir tavırla olacaktır. Bu yetkinlik, aynı demokratik prensiplere saygı gibi ulusal

6


bağlılığı sağlamak için gerekli olan ve paylaşılan değerlere anlayış ve saygı göstermek kadar sorumluluk hissini ortaya koymayı da içermektedir.




Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Öğretim Programı’nda tarih biliminin doğası ve tarihçilerin çalışma yöntemlerine dayanan tarihsel düşünme becerileri de yer almaktadır. Tarihsel düşünme becerileri¹; öğrencilerin tarihsel kavramlar ile geçmişteki olayları, olguları, gelişmeleri, kişileri, yerleri ve ilişkileri kendi özgün bağlamları çerçevesinde ele alarak analiz edip kavramalarını sağlamaya yönelik kapasite ve yeterlilikleri ifade eder. Tarihsel düşünme becerileri aşağıda kısaca açıklanmıştır:

Kronolojik Düşünme Becerisi: Öğrencilerin kronoloji becerisi olmadan olaylar arasındaki ilişkileri incelemesi veya tarihteki sebep-sonuç ilişkilerini açıklaması düşünülemez. Bu becerinin kazandırılmasının ön şartı gün, ay, yıl, dönem, çağ, yüzyıl vs. zaman kavramları ile takvim çeşitleri ve bunlara ait temel kavramların (MÖ, MS, yüzyıl vb.) karşılaştırmalı olarak öğretilmesidir.

Tarihsel Kavrama Becerisi: Tarihsel metinler, tarihin akışı içerisinde insanların eğilimlerini, karşılaştıkları sorunları, yaşadıkları karmaşık dünyayı açıklama gücüne sahiptir. Öğrenciler; öykü, biyografi, otobiyografi ve benzeri tarihsel metinleri anlamak için bu metinleri zihinlerinde canlandırarak okuma yeteneğini geliştirmelidir. Öğrenciler bunu yaparken birey ve grupların; niyetlerini, eğilimlerini, değer yargılarını, fikirlerini, umutlarını, şüphelerini, kararlarını, güçlü ve zayıf yanlarını göz önüne almalıdır. Tarihsel metinleri kavramak ayrıca öğrencilerin tarihsel yaklaşım edinmelerini yani geçmişteki olayları dönemin şartları ve kavramlarıyla bu geçmişi yaşayanların bakış açılarından inceleyebilmelerini gerektirir.

Neden-Sonuç İlişkisi Kurma Becerisi: Bir olayın sonuçları veya oluşturduğu etkiler, başka bir olay veya olgunun ortaya çıkmasına yol açabildiği gibi olayın yönünün veya kapsamının belirlenmesine de sebep olabilmektedir. Öğrencilerin geçmişteki olay ve olgular arasındaki ilişkileri keşfedip bu ilişkileri göz önünde bulundurarak geçmişe bakmaları, tarihi bilgiyi kendi özgün bağlamında değerlendirebilmeleri, bir olayın birden fazla sebep ve sonucu olabileceğini kavramaları önemlidir.

Değişim ve Sürekliliği Algılama Becerisi: Değişim ve süreklilik konusunda bir yargıya varmadan önce, geçmişteki iki farklı tarih arasında veya geçmişteki bir zaman ile günümüz arasında nelerin değiştiğini ya da nelerin aynı kaldığını görmek gerekir. Zaman içerisinde meydana gelen değişimler, bazen gelişme veya ilerleme bazen de gerileme veya bozulma olarak nitelendirilir. Geçmişteki değişimlerin, geçmişteki ve günümüzdeki farklı örneklerle karşılaştırılmalarına olanak sağlayan örnek olay incelemeleri, metin (mektuplar, gazete haberleri, biyografiler vb.) ve görsel (fotoğraf, film, resim vb.) analizleri bu becerinin geliştirilmesine katkı sağlar.

Tarihsel Sorgulamaya Dayalı Araştırma (Kanıt Temelli Öğrenme) Becerisi: Tarihsel sorgulama, konu hakkındaki kanıtların yeterince zengin olduğu, olayda yer alan insanların konuşturulduğu, olayla ilişkisi olan farklı bakış açıları ve farklı geçmişlere sahip insanların inanış ve fikirlerini yansıttığı ölçüde iyi bir sorgulama

¹ Burada yer alan becerilerin bir kısmı http://www.nchs.ucla.edu/history-standards/standards-for-grades-k-4/historical-thinking-standards adlı İnternet sitesinden kısaltılarak tercüme edilmiştir.

7


türüdür. Tarihsel sorgulamaya bir problemin tanımlanmasıyla başlanmalıdır. Metinde sunulan tarihsel anlatının kritik noktalarında sorgulama yapmak gerekmektedir. Bunun için geçmişe ait kanıtlar yardımıyla yani tarihsel dokümanlarla, tanıkların anlatımlarıyla, mektuplarla, günlüklerle, buluntularla, fotoğraflarla çalışılmalı; tarihi mekânlara geziler düzenlenmeli ve sözlü tarih çalışmaları yapılmalıdır. Kanıt temelli öğrenme sürecinde öğrenciler; bu malzemeleri hem gerçeklik ve güvenirlikleri açısından hem de sundukları bilgiler açısından sorgulamayı, aralarındaki benzerlikleri ve farklılıkları tespit etmeyi ve elde ettikleri bilgilerden yola çıkarak kendi tarihsel metin ya da anlatılarını oluşturmayı öğrenebilirler.

Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi: Tarihsel analiz ve yorum yapabilmek için öğrenciler tarihsel kavrama becerilerini kullanmalıdır. Örneğin tarihî bir doküman veya metnin yazarını ya da kaynağını belirleme ve geçerliliğini değerlendirme (tarihsel kavrama becerisi) birbiriyle ihtilaflı tarih metinlerini karşılaştırmanın (tarihsel analiz ve yorum becerisi) ön koşuludur. Analiz yapma, kavrama ile ilgili beceriler üzerine inşa edilerek öğrenciden tarihçinin kanıtlarını ve bu kanıtlardan yola çıkarak yaptığı yorumların sağlamlığını değerlendirmesi istenir. Böylece öğrenci toplumsal değişimin nasıl olduğunu, insanın eğilimlerinin önemini, süreç ve çıktılar kargaşası içinde insanın amaçlarını ve bunların diğer etkenler tarafından nasıl etkilendiğini analiz edebilir.

Tarihsel Sorun Analizi ve Karar Verme Becerisi: Sorun merkezli analiz ve karar verme etkinlikleri öğrencilerin, geçmişte insanların kritik anlarda yüz yüze geldiği sorun ve ikilemlerle karşılaşmalarını sağlar. Bu tür kritik dönemlerin sorun veya konularıyla yüzleşmek, mevcut alternatifleri analiz etmek, tercih edilmemiş seçeneklerin sonuçlarının ne olacağı hakkında değerlendirmeler yapmak ve bunları tercih edilmiş çözüm yollarının sonuçlarıyla karşılaştırmak öğrencilerin bu konulara ilgisini ve katılımını artıracaktır.

Geçmişe Geçmişteki İnsanların Bakış Açısıyla Bakabilme Becerisi veya Tarihsel Empati: Tarihsel empati, geçmişteki insanların hayatlarını ve eylemlerini çevreleyip yönlendiren sosyal, kültürel, entelektüel ve duygusal etkenleri anlamak ve geçmiş hakkında bir çıkarım veya değerlendirme yaparken bunları dikkate almak anlamına gelir. Tarihin herhangi bir dönem veya anında aynı olay veya durumda yer almış insanlar, tam anlamıyla birbirlerine zıt inançlara veya dünya görüşlerine dayanarak hareket etmiş olabilirler. Bu yüzden tarihsel empati, geçmişte ve günümüzde birbirlerinden farklılaşan çeşitli dünya görüşlerini, bakış açılarını ve insan faaliyetlerini anlayabilmek için de önemlidir. Tarihsel empati sadece kendimizi bir başkasının yerine koyarak onun gibi hissetmek, düşünmek ve eylemde bulunmak demek değildir. Bütün bunlara ilave olarak bugündeki bizler ile geçmişteki başkaları arasındaki birçok farklılığı bilmeyi, kavramayı ve dikkate almayı gerektirir.

Yukarıdaki beceri ve yeterliklerin dışında öğretim programı öğrencilerin; geçmişten bugüne yaşanmış önemli olay, olgu ve kırılma noktalarıyla ilgili farkındalığını da geliştirmeyi hedeflemektedir. Bu bağlamda tarih derslerinde vurgulanması gereken diğer bir husus da «tarihsel önem»dir. Tarihsel önem, geçmişi anlama ve anlamlandırma amacıyla daha önceki dönemlerde olup bitmiş olay ve durumlar arasından bize ya da bugünde yaşayanlara daha anlamlı ve kıymetli görünenleri belirleyerek onlar üzerinde yoğunlaşma demektir.

ÖĞRETİM PROGRAMI'NDA DEĞERLER EĞİTİMİ

Öğrencilere iyi bir insan ve iyi bir vatandaş olmalarını sağlayacak bilgi, beceri, tutum, davranış ve alışkanlıkları kazandırmayı amaçlayan eğitim, bu yönüyle değerlerle şekillenmiş bir etkinliktir. Bu bağlamda okullardaki değer eğitiminin amaçlarından biri öğrencilerin sağlıklı, tutarlı ve dengeli bir kişilik geliştirmelerini sağlamaktır. Bunun için bireyin çok yönlü gelişmesi önem taşımaktadır. Ayrıca insanın tutum ve davranışlarını biçimlendirmede önemli bir role sahip olan değerler, öğrencinin ve sağlıklı ve dengeli gelişimine katkı sağlamaktadır.


8



T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Öğretim Programında dersin doğasına uygun olarak millî, manevi, insani ve evrensel değerlere yer verilmiştir.

ÖĞRETİM PROGRAMI'NDA ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMI




9







Tanıma








10





• Okula ve çevreye etkin olarak uyum sağlamaları,

• Potansiyellerini tam olarak kullanıp eğitsel başarılarını artırmaları,

• Kendilerini tanımaları, kabul etmeleri ve geliştirmeleri,

• Başkalarını anlamaları, kabul etmeleri ve kişiler arası etkileşim becerilerini geliştirmeleri,

• Topluma karşı olumlu anlayış ve tutum geliştirmeleri,

• Hayatını güvenli ve sağlıklı sürdürmek için olumlu tutum ve davranışlar geliştirmeleri,

• Eğitsel ve mesleki gelecekleri için gerekli alt yapıya ulaşmaları

beklenmektedir.


Buna göre ortaokulda kişisel ve sosyal rehberlik alanında, öğrencinin kişilik bütünlüğünü kazanması, yetişkinler dünyasına hazırlanması, yaşam felsefesini oluşturması, kendine güvenen, sosyal ilişkilerde başarılı, iletişim kurabilen, zamanı verimli kullanabilen, iş birliği yapabilen ve empati kurabilen güçlü bir birey olarak yaşadığı ortama, değişikliklere aktif uyum sağlaması amaçlanır. Eğitsel rehberlik alanında, öğrencinin kendini tanıması, çevrede kendine açık eğitim olanaklarını öğrenmesi, gizilgüçlerini geliştirmesi için uygun ortam ve fırsatlar sağlanması gerekir. Mesleki rehberlik alanındaysa iş ve çalışma yaşamına ilişkin gerçekçi değerlendirmeler yapması, kendine uygun seçenekleri tanıması ve ilgi alanlarının farkına varması amaçlanır. Kendini gerçekleştirme yolunda vereceği tüm kararlarda kendi özelliklerine ve çevre koşullarına duyarlı ve bilinçli olabilmesine çalışılır.



Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersi ile öğrencilere devletin kurulmasına zemin hazırlayan olaylar, kuruluş sürecinde yaşananlar ve Cumhuriyetimizin temelini oluşturan Atatürk ilke ve inkılapları hakkındaki bilgiler ile bu bağlamda çeşitli beceri ve değerlerin kazandırılması hedeflenmektedir. Bu derste ayrıca öğrencilerin günümüz gelişmelerini doğru analiz etmeleri ve bir tarih bilinci kazanmaları beklenmektedir. Öğretim programının tüm ögeleriyle birlikte etkin olarak uygulanmasında programda yapılan açıklama ve uyarılara uyulması önem arz etmektedir. Bu çerçevede dersin öğretiminde şu hususlara dikkat edilmelidir.

1. Öğrenci, Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersinin konuları ile ilkokul birinci sınıftan itibaren karşılaşmaktadır. Dersin öğretmeni, sekizinci sınıfa kadarki öğretim programlarından yararlanarak öğrencinin işlenecek konular hakkında daha önce öğrendiklerini dikkate almalıdır.

11


2. Atatürk’ün kişilik özellikleri (vatan ve millet sevgisi, idealist oluşu, mantıklı ve gerçekçi oluşu, sabır ve disiplin anlayışı, ileri görüşlülüğü, açık sözlülüğü, çok yönlülüğü, öğreticilik yönü, sanatseverliği, yöneticiliği, yenilikçi düşüncesi, önder oluşu, kararlı ve mücadeleci oluşu, planlı çalışması, inkılapçılığı, birleştirici ve bütünleştirici oluşu, insan sevgisi) her bir ünitenin uygun yerinde işlenmelidir.

3. Öğretmen, Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersinde geçen tarih metodolojisine dair kavramlar (kanıt, sebep-sonuç, süreklilik-değişim, benzerlik-farklılık gibi) ile dersin içeriğine özgü kavramları (Tekalif-i Millîye, Kuvâ-yı Millîye, millî egemenlik, tam bağımsızlık, cumhuriyet, demokrasi, meclis, insan hakları gibi) öğrencilerin öğrenmelerine ve bu kavramları doğru kullanmalarına dikkat etmelidir.

4. Millî ve dinî bayramlar, mahallî kurtuluş ve kutlama günleri, önemli olaylar, belirli gün ve haftalardan yararlanılarak öğrencilerin tarihsel duyarlılıkları ile Türk milletine, Türk devletine, Türk vatanına ve Türk bayrağına sevgi, saygı ve takdir duyguları geliştirilmelidir.

5. Öğretmen, öğrencilerin millî, manevi ve evrensel değerlerini pekiştirmeli; millî, üniter, çağdaş, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarını yerine getirmeleri konusunda onlara rol model/yol gösterici olmalıdır.

6. Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma, tarihsel düşünme becerileri, öğrenmeyi öğrenme, sosyal beceriler, vatandaşlık becerileri, kültürel farkındalık, bilgi teknolojilerini kullanma, girişimcilik gibi becerilerin geliştirilebilmesi için farklı yöntem ve teknikler kullanılmalıdır.

7. Konuların işlenişinde birinci el kaynakların (arşiv belgeleri, somut tarihî miras ögeleri, Nutuk vb.) kullanılması önemlidir. Öğrencilerin ele alınan olayları kendi bağlamları içerisinde kavrayabilmeleri için o dönemle ilgili yazılı, sesli, görsel ve görüntülü kaynaklara yer verilmesine özen gösterilmelidir. Bu amaçla ayrıca sözlü ve yazılı edebî ürünler ile gazete, İnternet vb. medya araçlarından yararlanılabilir.

12



Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Öğretim Programı yedi üniteden oluşmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Öğretim Programı’nda; üniteler içerisinde kazanımlar ve ilgili açıklamalar yer almaktadır. Kazanımlar; öğretim sürecinde öğrencilerin edinecekleri bilgi, beceri, değer ve tutumları kapsamaktadır.

Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Öğretim Programı üniteleri, kazanım sayıları ve içerik yoğunluğuna göre belirlenen oranları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Ünite, Kazanım Sayıları ve Oranları

Sıra No Ünite Adı Kazanım Sayısı Süre / Ders Saati Oran (%)

1 Bir Kahraman Doğuyor 5 8 11,1

2 Millî Uyanış: Bağımsızlık Yolunda Atılan Adımlar 8 18 25

3 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! 7 14 19,5

4 Atatürkçülük ve Çağdaşlaşan Türkiye 9 12 16,7

5 Demokratikleşme Çabaları 3 6 8,3

6 Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası 4 6 8,3

7 Atatürk’ün Ölümü ve Sonrası 5 8 11,1

TOPLAM 41 72 100

T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Öğretim Programı’nda yer alan kazanımlar, ünitelere göre numaralandırılmıştır. Aşağıda dersin kodu, sınıf düzeyi, ünite numarası ve kazanım numarasına örnek verilmiştir. Kazanımlarla ilgili sınırlamalar ve açıklamalar kazanımı izleyen satırda ifade edilmiştir.

13


KAZANIM VE AÇIKLAMALAR

1. ÜNİTE: BİR KAHRAMAN DOĞUYOR

İTA.8.1.1. Avrupa’daki gelişmelerin yansımaları bağlamında Osmanlı Devleti’nin yirminci yüzyılın başlarındaki siyasi ve sosyal durumunu kavrar.

a) Aydınlanma düşüncesi, Fransız İhtilali, Sanayi İnkılabı ve sömürgecilik konularına kısaca değinilir.

b) Tanzimat Fermanı, Islahat Fermanı, I. Meşrutiyet, Kanun-i Esasi, II. Meşrutiyet konuları kısaca ele alınır.

c) Osmanlı Devleti ile Avrupa devletlerinin yirminci yüzyılın başlarındaki durumu harita üzerinde gösterilir.

İTA.8.1.2. Mustafa Kemal’in çocukluk döneminde içinde yaşadığı toplumun sosyal ve kültürel yapısını analiz eder.

Osmanlı Devleti’nin son döneminde siyasi ve sosyal hayatı etkileyen başlıca fikir akımlarına (Osmanlıcılık, İslamcılık, Türkçülük, Batıcılık) kısaca değinilir.

İTA.8.1.3. Mustafa Kemal’in öğrenim hayatından hareketle onun kişilik özelliklerinin oluşumu hakkında çıkarımlarda bulunur.

Mustafa Kemal’in kişilik gelişimi ve yetişmesinde rol oynayan öğretmenlerine değinilir.

İTA.8.1.4. Gençlik döneminde Mustafa Kemal’in fikir hayatını etkileyen önemli kişileri ve olayları kavrar.

İTA.8.1.5. Mustafa Kemal’in askerlik hayatı ile ilgili olayları ve olguları onun kişilik özellikleri ile ilişkilendirir.

a) Mustafa Kemal’in Birinci Dünya Savaşı’na kadar bulunduğu görevler ve yaptığı hizmetler üzerinde durulur.

b) 31 Mart Olayı, Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşları’na kısaca değinilir.

2.ÜNİTE: MİLLÎ UYANIŞ: BAĞIMSIZLIK YOLUNDA ATILAN ADIMLAR

İTA.8.2.1. Birinci Dünya Savaşı’nın sebeplerini ve savaşın başlamasına yol açan gelişmeleri kavrar.

Savaş öncesinde ülkeler arasındaki bloklaşmalara değinilir.

İTA.8.2.2. Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin durumu hakkında çıkarımlarda bulunur.

a) Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin savaştığı cepheler taarruz ve savunma özellikleri belirtilerek (Kafkas, Kanal, Çanakkale, Hicaz-Yemen, Irak ve Suriye) harita üzerinde gösterilir.

b) Çanakkale Cephesi’ndeki deniz ve kara zaferleri ile Irak Cephesi’ndeki Kut’ül-Amâre Zaferi’ne ve Kafkas Cephesi’ndeki Sarıkamış Harekâtı’na değinilir.

c) Mustafa Kemal Paşa ve diğer önemli şahsiyetlerin cephelerdeki görev ve başarıları çeşitli alıntılar üzerinden ele alınır.

ç) 1915 Olayları ve Tehcir Kanunu’na değinilir.

d) Birinci Dünya Savaşı’nın sonuçları kısaca ele alınır.

İTA.8.2.3. Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanması ve uygulanması karşısında Osmanlı yönetiminin, Mustafa Kemal’in ve halkın tutumunu analiz eder.

Mustafa Kemal’in ve halkın tepkisi millî birlik ve beraberlik ile vatanseverlik açısından ele alınır.

14


İTA.8.2.4. Kuvâ-yı Millîye’nin oluşum sürecini ve sonrasında meydana gelen gelişmeleri kavrar.

Millî cemiyetler ve millî varlığa düşman cemiyetlerin başlıca özelliklerine değinilir.

İTA.8.2.5. Millî Mücadele’nin hazırlık döneminde Mustafa Kemal’in yaptığı çalışmaları analiz eder.

a) Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkışı, Havza Genelgesi, Amasya Genelgesi, Erzurum Kongresi, Sivas Kongresi ve Amasya Görüşmeleri ele alınır.

b) Millî Mücadele’nin hazırlık aşamasında karşılaşılan sorunlara Mustafa Kemal’in bulduğu çözüm yollarına değinilir.

c) Millî Mücadele Dönemi’nde basının rolüne kısaca değinilir.

İTA.8.2.6. Misakımilli’nin kabulünü ve Büyük Millet Meclisinin açılışını vatanın bütünlüğü esası ile “ulusal egemenlik” ve “tam bağımsızlık” ilkeleri ile ilişkilendirir.

Birinci Büyük Millet Meclisinin nasıl teşekkül ettiğine kısaca değinilir.

İTA.8.2.7. Büyük Millet Meclisine karşı ayaklanmalar ile ayaklanmaların bastırılması için alınan tedbirleri analiz eder.

Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nun çıkarılma gerekçelerine ve kanunun uygulanma sürecine değinilir.

İTA.8.2.8. Mustafa Kemal’in ve Türk milletinin Sevr Antlaşması’na karşı tepkilerini değerlendirir.

3. ÜNİTE: MİLLÎ BİR DESTAN: YA İSTİKLAL YA ÖLÜM!

İTA.8.3.1. Millî Mücadele Dönemi’nde Doğu Cephesi ve Güney Cephesi’nde meydana gelen gelişmeleri kavrar.

a) Doğu Cephesi’nde kazanılan başarılar ve bunların siyasi önemi açıklanır.

b) Güney Cephesi’nde vatanseverlik duygularıyla hareket eden Türk milletinin örgütlenmesi vurgulanarak millî ve yerel kahramanlara değinilir.

İTA.8.3.2. Millî Mücadele Dönemi’nde Batı Cephesi’nde meydana gelen gelişmeleri kavrar.

a) Kuvâ-yı Millîye birliklerinin faaliyetleri ve düzenli ordunun kurulma süreci ele alınır.

b) I. İnönü ve II. İnönü Muharebeleri ile Kütahya-Eskişehir Muharebeleri ele alınır.

c) Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun kabul edilmesi, Londra Konferansı, Afganistan ile Dostluk Antlaşması, İstiklal Marşı’nın kabul edilmesi ve Moskova Antlaşması’na değinilir.

İTA.8.3.3. Millî Mücadele’nin zor bir döneminde Maarif Kongresi yapan Atatürk’ün, millî ve çağdaş eğitime verdiği önemi kavrar.

İTA.8.3.4. Türk milletinin millî birlik, beraberlik ve dayanışmasının bir örneği olarak Tekalif-i Millîye Emirleri doğrultusunda yapılan uygulamaları analiz eder.

Millî birlik, beraberlik ve dayanışma için sorumluluk almanın önemi vurgulanır.

İTA.8.3.5. Sakarya Meydan Savaşı’nın kazanılmasında ve Büyük Taarruz’un başarılı olmasında Mustafa Kemal’in rolüne ilişkin çıkarımlarda bulunur.

Kars Antlaşması, Ankara Antlaşması ve Mudanya Ateşkes Antlaşması üzerinde durulur.

İTA.8.3.6. Lozan Antlaşması’nın sağladığı kazanımları analiz eder.

İTA.8.3.7. Millî Mücadele Dönemi’nin siyasi, sosyal ve kültürel olaylarının sanat ve edebiyat ürünlerine yansımalarına kanıtlar gösterir.

15


4. ÜNİTE: ATATÜRKÇÜLÜK VE ÇAĞDAŞLAŞAN TÜRKİYE

İTA.8.4.1. Çağdaşlaşan Türkiye’nin temeli olan Atatürk ilkelerini açıklar.

Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık, Devletçilik, Laiklik ve İnkılapçılık ilkeleri kavramsal düzeyde ele alınır.

İTA.8.4.2. Siyasi alanda meydana gelen gelişmeleri kavrar.

a) Saltanatın kaldırılması, Ankara’nın başkent oluşu, Cumhuriyet’in ilan edilmesi, Halifeliğin kaldırılması, Şeriye ve Evkâf Vekâleti’nin kaldırılması ile Erkân-ı Harbiye Vekâleti’nin kaldırılmasının neden ve sonuçları ele alınır.

b) 1924 Anayasası’nın kabulüne değinilir.

İTA.8.4.3. Hukuk alanında meydana gelen gelişmelerin toplumsal hayata yansımalarını kavrar.

a) Hukuki düzenlemelerin gerekçeleri kısaca açıklanır.

b) Türk Medeni Kanunu’nun aile yapısında ve kadının toplumsal statüsünde meydana getirdiği değişim vurgulanır.

İTA.8.4.4. Eğitim ve kültür alanında yapılan inkılapları ve gelişmeleri kavrar.

a) Tevhid-i Tedrisat Kanunu, Harf İnkılabı, Millet Mektepleri, Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu ele alınır.

b) 1933 Üniversite Reformu’ndan hareketle Atatürk’ün bilimsel gelişme ve kalkınmaya verdiği önem vurgulanır.

c) Atatürk’ün güzel sanatlara ve spora verdiği önem örneklerle açıklanır.

İTA.8.4.5. Toplumsal alanda yapılan inkılapları ve meydana gelen gelişmeleri kavrar.

a) Şapka ve kıyafetler konusunda yapılan düzenlemeler, tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması, takvim, saat ve ölçülerde değişim ile Soyadı Kanunu ele alınır.

b) Türk kadınına eğitim alanı ile sosyal, kültürel ve siyasi alanlarda sağlanan haklar ele alınır ve bu haklar diğer ülkelerde kadınlara verilen haklar ile karşılaştırılır.

İTA.8.4.6. Ekonomi alanında meydana gelen gelişmeleri kavrar.

a) İzmir İktisat Kongresi’nde alınan kararlar millî iktisat anlayışı ve tasarruf bilinci açılarından incelenir.

b) Tarım, sanayi, ticaret ve denizcilik alanlarında yapılan çalışmalar üzerinde durulur.

c) 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı’nın Türkiye ekonomisine etkilerine değinilir.

İTA.8.4.7. Atatürk Dönemi’nde sağlık alanında yapılan çalışmaları devletin temel görevleri ile ilişkilendirir.

İTA.8.4.8. Cumhuriyet’in sağladığı kazanımları ve Atatürk’ün Türk milleti için gösterdiği hedefleri analiz eder.

a) Büyük Nutuk ve Onuncu Yıl Nutku ele alınır.

b) Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi’nden hareketle Cumhuriyet’in korunmasında ve sürekliliğinin sağlanmasında gençliğe verilen görev ve sorumluluklar vurgulanır.

c) Atatürk’ün kişilik özelliklerinden; çok yönlülüğü, akılcılığı, bilimselliği ve çağdaşlığı vurgulanır.

İTA.8.4.9. Atatürk ilke ve inkılaplarını oluşturan temel esasları kavrar.

Atatürk ilkeleri; millî tarih bilinci, bağımsızlık ve özgürlük, egemenliğin millete ait olması, millî kültürün geliştirilmesi, Türk milletini çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine çıkarma ideali, millî birlik ve beraberlik ile ülke bütünlüğü bağlamında açıklanır.

16


5. ÜNİTE: DEMOKRATİKLEŞME ÇABALARI

İTA.8.5.1. Atatürk Dönemi’ndeki demokratikleşme yolunda atılan adımları açıklar.

a) Cumhuriyet Halk Fırkası, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Serbest Cumhuriyet Fırkası ele alınır.

b) Demokratikleşme çabalarına ilişkin olarak Büyük Nutuk’ta yer alan kısımlardan kanıtlar gösterilir.

İTA.8.5.2. Mustafa Kemal’e suikast girişimini analiz eder.

İTA.8.5.3. Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye Cumhuriyetine yönelik tehditleri analiz eder.

6. ÜNİTE: ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI

İTA.8.6.1. Atatürk Dönemi Türk dış politikasının temel ilkelerini ve amaçlarını açıklar.

a) Tam bağımsızlık, gerçekçilik, akılcılık, mütekabiliyet, barış, millî menfaatleri esas alma, Türk ve dünya kamuoyunu dikkate alma ilkeleri, Atatürk dönemi Türk dış politikası çerçevesinde işlenerek Atatürk’ün ileri görüşlülüğü vurgulanır.

b) Uluslararası ilişkiler bağlamında Atatürk döneminde izlenen dış politikanın yansımalarına örnekler verilir.

İTA.8.6.2. Lozan Barış Antlaşması’nın, Türk dış politikasının gelişimine yaptığı etkiler hakkında çıkarımlarda bulunur.

Atatürk Dönemi Türk dış politikasının temel ilkeleri Lozan Barış Antlaşması ile ilişkilendirilir.

İTA.8.6.3. Atatürk Dönemi Türk dış politikasında yaşanan gelişmeleri analiz eder.

a) Yabancı Okullar, Dış Borçlar Sorunu, Musul Sorunu, Nüfus Mübadelesi ve Montrö Boğazlar Sözleşmesi Atatürk dönemi Türk dış politikası açısından ele alınır.

b) Milletler Cemiyeti’ne girişte izlenen politika vurgulanır.

c) Balkan Antantı ve Sadabat Paktı ele alınır.

İTA.8.6.4. Atatürk’ün Hatay’ı ülkemize katmak konusunda yaptıklarına ve bu uğurda gösterdiği özveriye kanıtlar gösterir.

Atatürk Dönemi Türk dış politikasının temel ilkeleri ile Hatay’ın anavatana katılması ilişkilendirilir.

7.ÜNİTE: ATATÜRK’ÜN ÖLÜMÜ VE SONRASI

İTA.8.7.1. Atatürk’ün ölümüne ilişkin yansıma ve değerlendirmelerden hareketle onun fikir ve eserlerinin evrensel değerine ilişkin çıkarımlarda bulunur.

a) Atatürk’ün ölümüne ilişkin yerli ve yabancı basında çıkan haber ve yorumlara değinilir.

b) İsmet İnönü’nün cumhurbaşkanı seçilmesine değinilir.

İTA.8.7.2. Atatürk’ün Türk Milleti’ne bıraktığı eserlerinden örnekler verir.

Atatürk’ün “En büyük eserim Türkiye Cumhuriyeti’dir.” sözüne ve yazılı eserlerine değinilir.

İTA.8.7.3. Atatürk’ün İkinci Dünya Savaşı öncesi tespitleri ve girişimleri Türkiye’nin savaşta izlediği denge siyaseti ile ilişkilendirilir.

İTA.8.6.1. kazanımı ile ilişkilendirilir.

17


İTA.8.7.4. İkinci Dünya Savaşı’ndaki gelişmelerin ve bu savaşın sonuçlarının Türkiye’ye etkilerini analiz eder.

İkinci Dünya Savaşı’nın Türkiye’ye etkileri; siyasi, sosyal ve ekonomik yönden ele alınır.

İTA.8.7.5. Türkiye’de çok partili siyasi hayata geçişi hızlandıran gelişmeleri, demokrasinin gerekleri açısından analiz eder.

Konu işlenişi, 1946 yılında gerçekleştirilen ilk çok partili genel seçime değinilerek bitirilir.


Ankara - 2017

FEN BİLİMLERİ DERSİÖĞRETİM PROGRAMI

(İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar)


FEN BİLİMLERİ DERSİÖĞRETİM PROGRAMI

(İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar)

ANKARA - 2017

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN TEMEL FELSEFESİ .......................................................................................... 3

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN GENEL AMAÇLARI ........................................................................................... 5

ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA TEMEL BECERİLER ........................................................................................ 5

ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA DEĞERLER EĞİTİMİ ....................................................................................... 8


ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA REHBERLİK ..................................................................................................... 10

ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA FEN VE MÜHENDİSLİK UYGULAMALARI.........................................................11

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN UYGULANMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR ....................................11


3. SINIF FEN BİLİMLERİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI .............................................................................. 15

4. SINIF FEN BİLİMLERİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ...............................................................................20





İÇİNDEKİLERİÇİNDEKİLER

Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı

3







Eleştirel düşünme yeni fikirlerin ortaya çıkmasını sağlar. Ayrıca birey, düşüncelerini argümanlar ortaya koyarak savunduğu için bu savunma, düşüncelerin tekrar değerlendirilmesine de olanak tanır. Öğretim programlarında bu düşünce biçimini içselleştiren, analitik ve yaratıcı düşünme becerilerinin gelişmesine izin veren bir yolla hayati tecrübeyi zenginleştirmeye, tarihsel birikimi tanımaya ve onu yeniden üretebilmenin yollarına ulaşmaya önem verilmiştir. Bunun için de hayatın her alanında uygulanabilecek eleştirel sorgulama niteliğine sahip olmanın birey için olduğu kadar, toplumsal yapı için de önemli olduğu, bireylerin böyle bir niteliğe sahip olmasının toplumun gelişmesi ve devamlılığı açısından değer taşıdığı düşüncesi hâkim kılınmıştır.



4









5


Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nun 2. maddesinde ifade edilen Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları ve Temel İlkeleri esas alınarak hazırlanmıştır.

Bütün bireylerin fen okuryazarı olarak yetişmesini amaçlayan Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı’nın temel amaçları şunlardır:

1. Astronomi, biyoloji, fizik, kimya, yer ve çevre bilimleri ile fen ve mühendislik uygulamaları hakkında temel bilgiler kazandırmak,

2. Doğanın keşfedilmesi ve insan-çevre arasındaki ilişkinin anlaşılması sürecinde, bilimsel süreç becerileri ve bilimsel araştırma yaklaşımını benimseyip bu alanlarda karşılaşılan sorunlara çözüm üretmek,

3. Birey, çevre ve toplum arasındaki karşılıklı etkileşimi fark ettirmek; toplum, ekonomi ve doğal kaynaklara ilişkin sürdürülebilir kalkınma bilincini geliştirmek,

4. Günlük yaşam sorunlarına ilişkin sorumluluk alınmasını ve bu sorunları çözmede fen bilimlerine ilişkin bilgi, bilimsel süreç becerileri ve diğer yaşam becerilerinin kullanılmasını sağlamak,

5. Fen bilimleri ile ilgili kariyer bilinci ve girişimcilik becerilerini geliştirmek,

6. Bilim insanlarınca bilimsel bilginin nasıl oluşturulduğunu, oluşturulan bu bilginin geçtiği süreçleri ve yeni araştırmalarda nasıl kullanıldığını anlamaya yardımcı olmak,

7. Doğada ve yakın çevresinde meydana gelen olaylara ilişkin ilgi ve merak uyandırmak, tutum geliştirmek,

8. Bilimsel çalışmalarda güvenliğin önemini fark ettirerek güvenli çalışma bilinci oluşturmak,

9. Sosyobilimsel konuları kullanarak muhakeme yeteneği, bilimsel düşünme alışkanlıkları ve karar verme becerileri geliştirmek,

10. Evrensel ahlak değerleri, millî ve kültürel değerler ile bilimsel etik ilkelerinin benimsenmesini sağlamak.






6









7







Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı’nda “beceri” öğrenme alanı kapsamında aşağıdaki alt alanlara yer verilmiştir:

a. Bilimsel Süreç Becerileri

b. Yaşam Becerileri

Analitik düşünme

Karar verme

Yaratıcı düşünme

Girişimcilik

İletişim

Takım çalışması


8

c. Mühendislik ve Tasarım Becerileri

Yenilikçi (inovatif) düşünme

a. Bilimsel Süreç Becerileri: Bu alan; gözlem yapma, ölçme, sınıflama, verileri kaydetme, hipotez kurma, verileri kullanma ve model oluşturma, değişkenleri değiştirme ve kontrol etme, deney yapma gibi bilim insanla-rının çalışmaları sırasında kullandıkları becerileri kapsamaktadır.

b. Yaşam Becerileri: Bu alan; bilimsel bilgiye ulaşılması ve bilimsel bilginin kullanılmasına ilişkin analitik dü-şünme, karar verme, yaratıcılık, girişimcilik, iletişim ve takım çalışması gibi temel yaşam becerilerini kapsamaktadır.

c. Mühendislik ve Tasarım Becerileri: Bu alan, fen bilimlerini matematik, teknoloji ve mühendislikle bü-tünleştirmeyi sağlayarak, problemlere disiplinler arası bakış açısıyla, öğrencileri buluş ve inovasyon yapabilme seviyesine ulaştırarak, öğrencilerin edindikleri bilgi ve becerileri kullanarak ürün oluşturmalarını ve bu ürünlere nasıl katma değer kazandırılabilecekleri konusunda stratejileri geliştirmesini kapsamaktadır.




Günümüz demokratik toplumlarında, akademik başarı kadar, insan ilişkilerini düzenleyen pek çok değer giderek daha fazla öne çıkmaktadır. Millî, manevi ve evrensel değerleri tanıyan, benimseyen ve bunları içselleştirerek davranışa dönüştüren bireyler yetiştirmede aile, toplum, medyanın yanı sıra öğretim programlarının da önemli bir etkisi bulunmaktadır. Öğretim programlarında derslerin doğasına uygun olarak kazanımlar içinde yer alan değer ifadeleri, öğrencilere hissettirilerek ve yaşantısal hâle getirilerek örtük bir biçimde kazandırılmaya çalışılmalıdır. Bu doğrultuda kazanımların gerçekleştirilmesiyle değerlerin kazanılmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Ancak öğretim programının uygulayıcısı olan öğretmenin değerler eğitimine ilişkin farkındalığının yanı sıra yeterliliği ve becerisi bu süreçte büyük önem taşımaktadır. Değerlerin kazanılma sürecinde rehber olan öğretmen, öğretim programında yer verilen bilgi ve becerileri kazandırmanın yanı sıra neyin iyi ve doğru olduğunu model olarak ve etkinlikler yoluyla sunabilmelidir. Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı'nda bilimsel, etik değerlere ve toplumsal değerlere vurgu yapan kazanımlara yer verilmiştir.



Öğretim programlarında öğrencilerin süreç içerisinde izlenmesi, yönlendirilmesi, öğrenme güçlüklerinin belirlenerek giderilmesi, öğrencilerde anlamlı ve kalıcı öğrenmenin desteklenmesi amacıyla sürekli geri bildirimin sağlanmasına yönelik bir ölçme değerlendirme anlayışı benimsenmiştir. Elde edilen sayısal değerlerin anlam


9

kazanabilmesi için öğrencilerin gelişiminin izlenmesi ve bu gelişime bağlı olarak yönlendirilmesi, programlarda önemsenen ilkeler arasındadır.





Değerlendirme çalışmalarında önemli bir husus, kazanımlara öğretmenin yanı sıra öğrencilerin kendi kendilerine yapacakları değerlendirmelerle ulaşmalarını sağlamak olacaktır. Bu hem öğrencilerin öz güvenlerini, öz denetimlerini geliştirecek hem de onlara öğrenmeyi öğrenmenin yollarını açacaktır. Bu nedenle öz değerlendirme, akran değerlendirme ve grup değerlendirmelerinin verimli bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için üç aşama uygulanmalıdır. Öğrenci ilk aşamada sözel, ikinci aşamada yazılı olarak kendi öğrenme sürecine, performansına, ürününe yönelik değerlendirmelerde bulunmalıdır. Üçüncü aşamada ise dereceli puanlama anahtarı, öz değerlendirme formları, dereceleme ölçekleri gibi çeşitli araçlar kullanılarak puanlamalar yapılabilir.

Tanıma









10

Bu aşamaların sırasıyla uygulanmasına dikkat edilmelidir. Öğrencilerden, birinci ve ikinci aşamayı etkili olarak kullandıktan sonra kendi ürününe, akranının ürününe ve grup olarak yaptıkları çalışmalara ilişkin puan vermesi istenir.






• Potansiyellerini tam olarak kullanıp eğitsel başarılarını arttırmaları,






beklenmektedir.


Buna göre ilkokul süreci içinde öğrencinin kendini tanıması, ilgi, yetenek ve özelliklerini keşfetmesi, geliştirmesi amaçlanır. Bu yıllarda, kişisel ve sosyal rehberlik alanında özellikle benlik saygısı, öz yönetim, öz denetim, problem çözme ve karar verme gibi kişiliğin çeşitli yönlerini etkileyecek alanlarda bireysel gelişimi sağlamaya yönelik çalışmalar önemli bir yer tutar. Bu dönemde çocuklarda sosyal ilgi ve ait olma duygusunu geliştirme, başkalarının ihtiyaçlarına duyarlı olma, iletişim kurma, iş birliği yapma gibi sosyalleşme sürecini kolaylaştırma, rehberlik çalışmalarından beklenen yararlar içindedir. Eğitsel rehberlik alanında okula ilgi, zamanı iyi kullanma, planlı çalışma, eğitime değer verme gibi temel tutum ve becerilerin kazandırılması amacıyla uygun fırsatlar ve öğrenme yaşantılarının kazandırılması çok önemlidir. Çocuğun, iş ve meslek yaşamına ilişkin olumlu değer ve tutumlar geliştirmesi, meslekleri tanıması, mesleki alternatifleri incelemesi, eğitsel ve mesleki kararlar arasındaki ilişkileri kurması gibi amaçların gerçekleşmesi rehberlik çalışmalarının kapsamında yer alır.

Ortaokulda ise kişisel ve sosyal rehberlik alanında, öğrencinin kişilik bütünlüğünü kazanması, yetişkinler dünyasına hazırlanması, yaşam felsefesini oluşturması, kendine güvenen, sosyal ilişkilerde başarılı, iletişim kurabilen, zamanı verimli kullanabilen, iş birliği yapabilen ve empati kurabilen güçlü bir birey olarak yaşadığı ortama, değişikliklere aktif uyum sağlaması amaçlanır. Eğitsel rehberlik alanında, öğrencinin kendini tanıması, çevrede kendine açık eğitim olanaklarını öğrenmesi, gizilgüçlerini geliştirmesi için uygun ortam ve fırsatlar sağlanması gerekir. Mesleki rehberlik alanındaysa iş ve çalışma yaşamına ilişkin gerçekçi değerlendirmeler yapması, kendine uygun seçenekleri tanıması ve ilgi alanlarının farkına varması amaçlanır. Kendini gerçekleştirme yolunda vereceği tüm kararlarda kendi özelliklerine ve çevre koşullarına duyarlı ve bilinçli olabilmesine çalışılır.


11

Öğretim Programı uygulanırken bireysel farklılıklar, bütün öğrenciler için olduğu kadar özel gereksinimli öğrenciler için de üzerinde hassasiyetle durulması gereken konulardan biridir. Bu nedenle Öğretim Programı uygulanırken özel gereksinimi olan öğrenciler için gereken esneklik gösterilmeli; öğrencilerin ilgi, istek ve ihtiyaçları doğrultusunda etkinlikler hazırlanmalı ve planlamalar yapılmalıdır.

ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA FEN VE MÜHENDİSLİK UYGULAMALARI

Bilimin amacı, doğal olgulara mantıksal ve sistematik açıklamalar geliştirerek teoriler oluşturmaktır. Bilim-sel süreçlerin öğrenme ortamlarına aktarılmasıyla öğrencilerin, dünyayı anlamak için araştırmalar yapması ve bilimsel sürece doğrudan katılarak bilimsel bilginin nasıl geliştiğini anlaması hedeflenmektedir. Mühendislik, insanın istek ve ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik objeleri, süreci ve sistemi tasarlamak için sistematik ve gelişi-me açık uygulamaları içermektedir. Teknoloji ise insan ihtiyaç ve arzularını yerine getirmek için doğal dünyanın değiştirilmesidir. Bunlara yönelik uygulamalarda amaç, öğrencilerin mühendislik ve bilim arasındaki bağlantıyı kurmalarına, disiplinler arası etkileşimi anlamalarına ve öğrendiklerini yaşantısal hâle getirerek dünya görüşü geliştirmelerine yardımcı olmaktır.

Ülkemizin bilimsel araştırma ve teknolojik gelişme kapasitesini, sosyoekonomik kalkınmasını ve rekabet gü-cünü artırmak için öğrencilerin fen ve mühendislik uygulamalarını deneyimlemeleri önem arz etmektedir. Fen ve mühendislik uygulamaları ünitelerinde bütün sınıf düzeylerinde Atatürk’ün bilim ve teknolojiye verdiği öneme vurgu yapılır.


Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı'nda disiplinler arası bir bakış açısıyla araştırma-sorgulamaya dayalı öğrenme yaklaşımı temel alınmıştır.

Öğretmen-Öğrenci Rolü

Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı'nda öğrenme-öğretme kuram ve uygulamaları açısından bütüncül bir bakış açısı benimsenmiş; genel olarak öğrencinin kendi öğrenmesinden sorumlu olduğu, öğrenme sürecine aktif katılımının sağlandığı, araştırma-sorgulama ve bilginin transferine dayalı öğrenme stratejisi esas alınmıştır. Öğrenme-öğretme sürecinde öğretmen; teşvik edici, yönlendirici rollerini üstlenirken öğrenci; bilginin kaynağını araştıran, sorgulayan, açıklayan, tartışan ve ürüne dönüştüren birey rolünü üstlenir. Bu süreçte, fen bilimleri-nin matematik, teknoloji ve mühendislikle bütünleştirilmesi sağlanarak öğrencilerin problemlere disiplinler arası bakış açısıyla bakması hedeflenir. Bu bağlamda öğretmenlerin rolü öğrencilere fen, teknoloji, mühendislik ve matematiğin bütünleştirilmesi için rehberlik yaparak öğrencileri üst düzey düşünme, ürün geliştirme, buluş ve inovasyon yapabilme seviyesine ulaştırmaktır.

Öğrenme ortamlarında öğrencilerin kendi görüşlerini rahatça açıklayabilecekleri demokratik bir sınıf atmosferi oluşturulması, öğrencilerin kendi düşüncelerini ifade etmesine, muhakeme ve iletişim becerilerini geliştirmesine katkı sağlayacaktır. Öğretmen, fen bilimlerinin değerini, önemini ve bilimsel bilgiye ulaşmanın sorumluluk ve heyecanını öğrencileriyle paylaşan ve aynı zamanda sınıfındaki araştırma sürecini yönlendiren bir rehber rolündedir. Öğretmen, öğrencilerinde araştırma ruhu ve duygusunu ve bilimsel düşünce tarzını geliştirmek için onları cesaretlendirir ve uygulamalarda evrensel ahlak değerleri, millî ve kültürel değerler ve bilimsel etik ilkelerinin benimsenmesini sağlar. Öğrenciler, akranları ile birlikte bir bilgiyi araştırıp sorgularken etkili iletişim ve iş birliği gerçekleştirir. Bu iş birliğinin öğrenme ürünlerinin değerlendirilmesinde de sağlanması, Program’ın amaçlarının gerçekleştiririlmesine katkı sağlayacaktır.

Benimsenen Strateji ve Yöntemler

Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı'nda öğrenciyi temel alan öğrenme ortamlarında (problem, proje, ar-gümantasyon, iş birliğine dayalı öğrenme vb.) derslerin yürütülmesi öngörülmüştür. Öğrencilerin bilgiyi anlamlı ve kalıcı olarak öğrenebilmeleri için sınıf/okul içi ve okul dışı öğrenme ortamları, araştırma-sorgulamaya dayalı


12

öğrenme stratejisine göre tasarlanır. Bu bağlamda informal öğrenme ortamlarından da (okul bahçesi, bilim merkezleri, müzeler, planetaryumlar, hayvanat bahçeleri, botanik bahçeleri, doğal ortamlar vb.) faydalanılır. Öğrencilerden beklenen proje tasarlama, model ve ürün oluşturma, ürünü tanıtma vb. performansların mümkün olduğu kadar sınıf içinde ve öğretmen rehberliğinde gerçekleştirilmesi önerilmektedir. Etkinliklerin okul atmosferi içerisinde akranları ile birlikte yapılması beklenmektedir.

Öğrenme süreci; keşfetme, sorgulama, argüman oluşturma ve ürün tasarlamayı kapsamaktadır. Ayrıca öğrencilerin kendilerini yazılı, sözlü ve görsel olarak ifade ederek iletişim ve yaratıcı düşünme becerilerinin geliştirilmesine imkân tanıyan fırsatların öğrencilere sunulması beklenmektedir. Öğrencilerin fikirlerini rahatça ifade edebilmeleri, düşüncelerini farklı gerekçelerle destekleyebilmeleri ve arkadaşlarının iddialarını çürütmek amacıyla karşıt argümanlar geliştirebilmeleri için bilimsel olgulara yönelik yarar-zarar ilişkisini tartışabilecekleri ortamlar sağlanmalıdır. Öğretmenler, öğrencilerinin geçerli verilere dayalı oluşturdukları iddiaları haklı gerekçe-lerle sundukları tartışmalarda yönlendirici ve rehber rolü üstlenir.


13


Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı'nın Konu Alanları, Ünite Başlıkları, Kazanım Sayıları, Öngörü-len Süre / Ders Saatleri ve Ders Saati Yüzdeleri

Sınıf No Ünite Adı Konu Alanı Adı KazanımSayısı

SüreDers Saati Yüzde %

3

1 Gezegenimizi Tanıyalım Dünya ve Evren 5 9 8,32 Beş Duyumuz Canlılar ve Yaşam 3 6 5,63 Kuvveti Tanıyalım Fiziksel Olaylar 4 15 13,94 Maddeyi Tanıyalım Madde ve Doğası 4 17 15,75 Çevremizdeki Işık ve Sesler Fiziksel Olaylar 8 21 19,46 Canlılar Dünyasına Yolculuk Canlılar ve Yaşam 8 18 16,77 Elektrikli Araçlar Fiziksel Olaylar 4 22 20,4

Toplam 36 108 100

4

1 Yer Kabuğu ve Dünya’mızın Hareketleri Dünya ve Evren 5 15 13,92 Besinlerimiz Canlılar ve Yaşam 6 18 16,73 Kuvvetin Etkileri Fiziksel Olaylar 5 12 11,14 Maddenin Özellikleri Madde ve Doğası 10 21 19,45 Aydınlatma ve Ses Teknolojileri Fiziksel Olaylar 12 21 19,46 İnsan ve Çevre Canlılar ve Yaşam 2 6 5,67 Basit Elektrik Devreleri Fiziksel Olaylar 3 6 5,6

8 Uygulamalı Bilim Fen ve Mühendislik Uygulamaları 3 9 8,3

Toplam 46 108 100

5

1 Güneş, Dünya ve Ay Dünya ve Evren 9 28 19,42 Canlılar Dünyası Canlılar ve Yaşam 2 12 8,33 Kuvvetin Ölçülmesi ve Sürtünme Fiziksel Olaylar 5 12 8,34 Madde ve Değişim Madde ve Doğası 6 26 18,15 Işığın Yayılması Fiziksel Olaylar 6 22 15,36 İnsan ve Çevre Canlılar ve Yaşam 6 16 11,17 Elektrik Devre Elemanları Fiziksel Olaylar 3 16 11,1

8 Uygulamalı Bilim Fen ve MühendislikUygulamaları 3 12 8,3

Toplam 40 144 100

6

1 Güneş Sistemi ve Tutulmalar Dünya ve Evren 5 14 9,72 Vücudumuzdaki Sistemler Canlılar ve Yaşam 11 24 16,73 Kuvvet ve Hareket Fiziksel Olaylar 5 14 9,7

4 Madde ve Isı Madde ve Doğası 13 28 19,4

5 Ses ve Özellikleri Fiziksel Olaylar 9 24 16,76 Vücudumuzdaki Sistemler ve Sağlığı Canlılar ve Yaşam 9 16 11,17 Elektriğin İletimi Fiziksel Olaylar 5 12 8,3


Toplam 61 144 100


14

Sınıf No Ünite Adı Konu Alanı Adı KazanımSayısı

SüreDers Saati Yüzde %

7

1 Güneş Sistemi ve Ötesi Dünya ve Evren 10 16 11,12 Hücre ve Bölünmeler Canlılar ve Yaşam 8 16 11,13 Kuvvet ve Enerji Fiziksel Olaylar 9 20 13,94 Saf Madde ve Karışımlar Madde ve Doğası 16 26 18,055 Işığın Madde ile Etkileşimi Fiziksel Olaylar 12 26 18,056 Canlılarda Üreme, Büyüme ve Gelişme Canlılar ve Yaşam 9 20 13,97 Elektrik Devreleri Fiziksel Olaylar 6 8 5,6


Toplam 74 144 100

8

1 Mevsimler ve İklim Dünya ve Evren 3 14 9,72 DNA ve Genetik Kod Canlılar ve Yaşam 13 22 15,33 Basınç Fiziksel Olaylar 3 10 6,94 Madde ve Endüstri Madde ve Doğası 17 28 19,45 Basit Makineler Fiziksel Olaylar 2 10 6,96 Enerji Dönüşümleri ve Çevre Bilimi Canlılar ve Yaşam 15 24 16,77 Elektrik Yükleri ve Elektrik Enerjisi Fiziksel Olaylar 10 24 16,7


Toplam 67 144 100Genel Toplam 325

Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı'nda yer alan kazanımlar ünitelere göre numaralandırılmıştır. Numaralan-dırma sisteminde dersin kodu, sınıf düzeyi, ünite numarası, konu numarası, kazanım numarasına yer verilmiştir.

F. 3. 1. 1.

Dersin kodu

Sınıf düzeyi Konu numarası

Ünite numarası

Kazanım numarası

1.


15

3. SINIF FEN BİLİMLERİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI

No Ünite Adı Konu Alanı AdıKazanım

SayısıSüre

Ders Saati Yüzde %1 Gezegenimizi Tanıyalım Dünya ve Evren 5 9 8,32 Beş Duyumuz Canlılar ve Yaşam 3 6 5,63 Kuvveti Tanıyalım Fiziksel Olaylar 4 15 13,94 Maddeyi Tanıyalım Madde ve Doğası 4 17 15,75 Çevremizdeki Işık ve Sesler Fiziksel Olaylar 8 21 19,46 Canlılar Dünyasına Yolculuk Canlılar ve Yaşam 8 18 16,77 Elektrikli Araçlar Fiziksel Olaylar 4 22 20,4

Toplam 36 108 100

F.3.1. Gezegenimizi Tanıyalım / Dünya ve Evren

Bu ünitede öğrencilerin; üzerinde yaşadığı Dünya’nın şeklinin küreye benzediğinin farkına varmaları ve Dünya’nın şekli ile ilgili öne sürülen fikirler hakkında bilgi sahibi olmaları; Dünya’nın kara, hava ve su katmanlarından meydana geldiğini açıklamaları; bir model geliştirerek Dünya’nın şeklini ve katmanlarını zihinlerinde karşılaştırarak canlandırmaları amaçlanmaktadır.

F.3.1.1. Dünya’nın Şekli

Önerilen Süre: 3 ders saati

Konu / Kavramlar: Küre

F.3.1.1.1. Dünya’nın şeklinin küreye benzediğinin farkına varır.

Dünya’nın şekli ile ilgili geçmişteki görüşler belirtilir.

F.3.1.1.2. Dünya’nın şekliyle ilgili model hazırlar.

Dünya’nın katmanlardan oluştuğuna değinilir.

F.3.1.2. Dünya’nın Yapısı


Konu / Kavramlar: Kara, Hava, Su Katmanları

F.3.1.2.1. Dünya’nın yüzeyinde karaların ve suların yer aldığını kavrar.

F.3.1.2.2. Dünya’da etrafımızı saran bir hava katmanının bulunduğunu açıklar.

F.3.1.2.3. Dünya yüzeyindeki kara ve suların kapladığı alanları model üzerinde karşılaştırır.

F.3.2. Beş Duyumuz / Canlılar ve Yaşam

Bu ünitede öğrencilerin; duyu organlarını tanımaları ve birbirleri ile olan temel ilişkileri kavramaları, duyu organlarının sağlığını korumak için yapılması gerekenlere yönelik bilgi ve beceriler kazanmaları amaçlanmaktadır.

F.3.2.1. Duyu Organları ve Görevleri


Konu / Kavramlar: Göz, kulak, dil, burun, deri


16

F.3.2.1.1. Duyu organlarının önemini fark eder.

Duyu organlarının yapısal ayrıntısına girilmez.

F.3.2.1.2. Duyu organlarının temel görevlerini açıklar.

Duyu organları arasındaki ilişki açıklanır.

F.3.2.1.3. Duyu organlarının sağlığını korumak için yapılması gerekenleri açıklar.

Duyu organlarına ait hastalıklara girilmez.

F.3.3. Kuvveti Tanıyalım / Fiziksel Olaylar

Bu ünitede öğrencilerin; çevrelerindeki hareketli varlıkları gözlemleyerek bunların hareket özelliklerini hız-lanma, yavaşlama, dönme, sallanma ve yön değiştirme şeklinde tanımlamaları; itme ve çekmenin birer kuvvet olduğuna yönelik bilgi, beceri ve hareketli cisimleri durdurmaya çalışmanın tehlikeli olabileceği hakkında farkın-dalık kazanmaları amaçlanmaktadır.

F.3.3.1. Varlıkların Hareket Özellikleri


Konu / Kavramlar: Hızlanma, yavaşlama, dönme, sallanma ve yön değiştirme

F.3.3.1.1. Hareket eden varlıkları gözlemler ve hareket özelliklerini ifade eder.

Varlıkların hareket özellikleri; hızlı, yavaş, dönen, sallanan ve yön değiştiren şeklinde nitelendirilir.

F.3.3.2. Cisimleri Hareket Ettirme ve Durdurma


Konu / Kavramlar: Kuvvet, itme kuvveti, çekme kuvveti, hareketli cisimlerin sebep olabileceği tehlikeli durumlar

F.3.3.2.1. İtme ve çekmenin birer kuvvet olduğunu deneyerek keşfeder.

F.3.3.2.2. İtme ve çekme kuvvetlerinin hareket eden ve duran cisimler üzerindeki etkilerini gözlemleyerek kuvveti tanımlar.

F.3.3.2.3. Günlük yaşamda hareketli cisimlerin sebep olabileceği tehlikeleri tartışır.

Okul koridorunda koşan bir öğrencinin durmakta olan bir öğrenciye çarpması durumunda oluşabilecek durumlar, sürücülerin aracın kontrolünü kaybetmesi sonucunda can ve mal kayıplarının oluşması, çığ, sel vb. örnekler verilir.

F.3.4. Maddeyi Tanıyalım / Madde ve Doğası

Bu ünitede öğrencilerin; duyu organları yoluyla maddeleri, sertlik/yumuşaklık, esneklik, kırılganlık, renk, koku, tat ve pürüzlü/pürüzsüz olmalarına göre nitelendirmeleri; çeşitli maddelere dokunmanın, onları tatma ve koklamanın canlı vücuduna verebileceği zararları kavramaları ve maddeyi katı, sıvı ve gaz hâli olmak üzere üç grupta sınıflandırmaları amaçlanmaktadır.

F.3.4.1. Maddeyi Niteleyen Özellikler


Konu / Kavramlar: Sertlik/yumuşaklık, esneklik, kırılganlık, renk, koku, tat, pürüzlü ve pürüzsüz olma


17

F.3.4.1.1. Beş duyu organını kullanarak maddeyi niteleyen temel özellikleri açıklar.

a. Maddeyi niteleyen; sertlik/yumuşaklık, esneklik, kırılganlık, renk, koku, tat ve pürüzlü/pürüzsüz olma durumlarına değinilir.

b. Bir yüzeyin pürüzleştirilmesi veya pürüzsüzleştirilmesini keşfetmeleri sağlanır.

c. Ders ortamına beş duyu organına hitap edecek çeşitli örnekler getirilerek deneme yoluyla fark etmeleri sağlanır.

F.3.4.1.2. Bazı maddelere dokunma, bakma, onları tatma ve koklamanın canlı vücuduna zarar verebileceğini tartışır.

a. Alınabilecek güvenlik önlemleri öğrencilerle birlikte tespit edilir.

b. Gerekli güvenlik tedbirleri alınır.

F.3.4.1.3. Bireysel olarak veya gruplar hâlinde çalışırken gerekli güvenlik tedbirlerini almada sorumluluk üstlenir.

F.3.4.2. Maddenin Hâlleri


Konu / Kavramlar: Katı, sıvı, gaz

F.3.4.2.1. Çevresindeki maddeleri, hâllerine göre sınıflandırır.

Maddenin hâllerine günlük yaşamdan örnekler verilir fakat yapılarına (akışkanlık, tanecikler arası uzaklık vb.) değinilmez.

F.3.5. Çevremizdeki Işık ve Sesler / Fiziksel Olaylar

Bu ünitede öğrencilerin; gözlemleri sonucunda ışığın görmedeki, sesin işitmedeki rolünü fark etmeleri, çev-relerinde doğal/yapay olmak üzere çeşitli ışık ve ses kaynakları olduğunu keşfetmeleri ve bunları sınıflandırma becerisi göstermeleri amaçlanmaktadır.

F.3.5.1. Işığın Görmedeki Rolü


Konu / Kavramlar: Işık ve görme

F.3.5.1.1. Gözlemleri sonucunda görme olayının gerçekleşebilmesi için ışığın gerekli olduğu sonucunu çıkarır.

F.3.5.2. Işık Kaynakları


Konu / Kavramlar: Doğal ışık kaynakları, yapay ışık kaynakları

F.3.5.2.1. Çevresindeki ışık kaynaklarını doğal ve yapay ışık kaynakları şeklinde sınıflandırır.

F.3.5.3. Sesin İşitmedeki Rolü

Önerilen Süre : 6 ders saati

Konu / Kavramlar: Ses şiddeti ile işitme arasındaki ilişki, işitme kaybı

F.3.5.3.1. Ses şiddetinin işitme için önemli olduğunu gözlemler ve her sesin insan kulağı tarafından işitilemeye-ceğini fark eder.

Ses şiddetinin, sesi duyabilmemizi sağlayan özellik olduğu vurgulanır.


18

F.3.5.3.2. Ses şiddeti ile uzaklık arasındaki ilişkiyi açıklar.

Ses şiddeti ile uzaklık arasındaki matematiksel ilişki verilmez.

F.3.5.3.3. Şiddetli seslerin işitme kaybına sebep olabileceğini ifade eder.

F.3.5.4. Çevremizdeki Sesler


Konu / Kavramlar: Ses kaynağı, doğal sesler, yapay sesler

F.3.5.4.1. Her sesin bir kaynağı olduğu ve sesin her yöne yayıldığı sonucunu çıkarır.

F.3.5.4.2. İşitme duyusunu kullanarak ses kaynağının yaklaşıp uzaklaşması ve ses kaynağının yeri hakkında çıkarımlarda bulunur.

F.3.5.4.3. Çevresindeki ses kaynaklarını doğal ve yapay ses kaynakları şeklinde sınıflandırır.

F.3.6. Canlılar Dünyasına Yolculuk / Canlılar ve Yaşam

Bu ünitede öğrencilerin canlı ve cansız varlıkları birbirinden ayırt etmeleri, yaşadıkları çevreyi tanımaları, temiz tutmaları, korumaları ve sevmeleri; doğal ve yapay çevreyi gözlemleyerek örneklerle açıklamaları, kaynak kullanımında tutumluluk, tasarruf bilinci kazanmaları ve bireysel sorumluluk almaları, ayrıca sağlıklı yaşam bilinci kazanmaları amaçlanmaktadır.

F.3.6.1. Çevremizdeki Varlıkları Tanıyalım


Konu / Kavramlar: Canlı ve cansız varlıklar, canlı (bitki ve hayvan), cansız (hava, su, toprak)

F.3.6.1.1. Çevresindeki örnekleri kullanarak varlıkları canlı ve cansız olarak sınıflandırır.

a. Canlıların sistematik sınıflandırılmasına girilmez.

b. Canlı türlerinden sadece bitki ve hayvanlardan söz edilir.

c. Canlı ve cansız kavramlarında literatürdeki kavram yanılgılarına dikkat edilir.

F.3.6.1.2. Bir bitkinin yaşam döngüsüne ait gözlem sonuçlarını sunar.

Bir bitkinin belirli bir süre boyunca gelişiminin izlenmesi ve gözlem sonuçlarının kaydedilmesi beklenir.

F.3.6.2. Ben ve Çevrem


Konu / Kavramlar: Okul ve yaşadığı çevre, çevre temizliği, doğa, orman, park, bahçe, binalar, millî parklar, doğal anıtlar vb.

F.3.6.2.1. Yaşadığı çevreyi tanır.

F.3.6.2.2. Yaşadığı çevrenin temizliğinde aktif görev alır.

F.3.6.2.3. Doğal ve yapay çevre arasındaki farkları açıklar.

F.3.6.2.4. Yapay bir çevre tasarlar.


19

F.3.6.2.5. Doğal çevrenin canlılar için öneminin farkına varır.

Millî parklar ve doğal anıtlara değinilir.

F.3.6.2.6. Doğal çevreyi korumak için araştırma yaparak çözümler önerir.

F.3.7. Elektrikli Araçlar / Fiziksel Olaylar

Bu ünitede öğrencilerin; çevrelerindeki elektrikli araçları gözlemleyerek bu araçların kullanım amaçlarını ve kullandığı elektrik kaynaklarını ayırt etmeleri; araçları kullanırken nelere dikkat etmeleri gerektiğini bilmeleri; pilleri tanıyarak pillerin çeşitli cihazların çalıştırılmasında nasıl kullanıldığını keşfetmeleri ve pil atıklarının çevreye olan olumsuz etkilerini fark etmeleri amaçlanmaktadır.

F.3.7.1. Elektrikli Araç-Gereçler


Konu / Kavramlar: Isınma amaçlı araç-gereçler, aydınlatma amaçlı araç-gereçler, ev araç-gereçleri

F.3.7.1.1. Elektrikli araç-gereçlere yakın çevresinden örnekler vererek elektriğin günlük yaşamdaki önemini açıklar.

F.3.7.2. Elektrik Kaynakları


Konu / Kavramlar: Şehir elektriği, akü, pil, batarya

F.3.7.2.1. Elektrikli araç-gereçleri, kullandığı elektrik kaynaklarına göre sınıflandırır.

a. Elektrik kaynakları olarak şehir elektriği, akü, pil, batarya vb. üzerinde durulur.

b. Pillerde kutup kavramına girilmez.

F.3.7.2.2. Pil atıklarının çevreye vereceği zararları ve bu konuda yapılması gerekenleri tartışır.

Pilin kimyasal yapısına ve sebep olacağı kimyasal kirliliğe değinilmez.

F.3.7.3. Elektriğin Güvenli Kullanımı


Konu / Kavramlar: Elektrik çarpması

F.3.7.3.1. Elektriğin güvenli kullanılmasına özen gösterir.

Elektrikli araçların, açık kabloların, prizlere metal cisimler sokulmasının ve iletim hatlarının suyla temas etmesinin sebep olabileceği elektrik çarpması, arıza, yangın vb. tehlikeler üzerinde durulur.


20



SayısıSüre

Ders Saati Yüzde %1 Yer Kabuğu ve Dünya’mızın Hareketleri Dünya ve Evren 5 15 13,92 Besinlerimiz Canlılar ve Yaşam 6 18 16,73 Kuvvetin Etkileri Fiziksel Olaylar 5 12 11,14 Maddenin Özellikleri Madde ve Doğası 10 21 19,45 Aydınlatma ve Ses Teknolojileri Fiziksel Olaylar 12 21 19,46 İnsan ve Çevre Canlılar ve Yaşam 2 6 5,67 Basit Elektrik Devreleri Fiziksel Olaylar 3 6 5,6


Toplam 46 108 100

F.4.1. Yer Kabuğu ve Dünya’mızın Hareketleri / Dünya ve Evren

Bu ünitede öğrencilerin; Dünya’nın yapısını oluşturan kayaçları tanımaları, fosillerin oluşumu hakkında fi-kir sahibi olmaları, Dünya’nın dönme ve dolanma hareketlerini kavramaları, Güneş ve Dünya arasında hareket ilişkisi kurabilmeleri ve bu hareketlerle ilişkilendirilen zaman dilimleri (gece-gündüz, gün-yıl) hakkında bilgi ve beceriler kazanmaları amaçlanmaktadır.

F.4.1.1. Yer Kabuğunun Yapısı


Konu / Kavramlar: Kayaç, fosil

F.4.1.1.1. Yer kabuğunun kara tabakasının kayaçlardan oluştuğunu belirtir.

Kayaçların sınıflandırılmasına girilmez.

F.4.1.1.2. Kayaçlarla madenleri ilişkilendirir ve kayaçların ham madde olarak önemini tartışır.

Türkiye’deki önemli kayaçlara ve madenlere değinilir; altın, bor, mermer, linyit, bakır, taşkömürü, gümüş vb. örnekler verilir.

F.4.1.1.3. Fosillerin oluşumunu açıklar.

Fosil çeşitlerine girilmez.

F.4.1.2. Dünya’mızın Hareketleri Önerilen Süre: 9 ders saati

Konu / Kavramlar: Dünya’nın dönme ve dolanma hareketlerinin sonuçları, gün-yıl, gece-gündüz

F.4.1.2.1. Dünya’nın dönme ve dolanma hareketleri arasındaki farkı açıklar.

Dönme ve dolanma hareketine günlük yaşamdan örnek verilir.

F.4.1.2.2. Dünya’nın hareketleri sonucu gerçekleşen olayları açıklar.

a. Dünya’nın dönme hareketine değinilir.

b. Dünya’nın dolanma hareketine değinilir.

c. Dünya’nın dönmesine bağlı olarak Güneş’in gün içerisindeki konumunun değişimine değinilir.

ç. Gece ve gündüzün oluşumuna değinilir.

d. Gün, yıl, zaman kavramları verilir.


21

F.4.2. Besinlerimiz / Canlılar ve Yaşam

Bu ünitede öğrencilerde; besin çeşitleri, sağlıklı ve dengeli beslenme, sigara ve alkol kullanımının zararları, sağlıklı beslenmenin faydalarına yönelik bilinç oluşturulması amaçlanmaktadır.

F.4.2.1. Besinler ve Özellikleri


Konu / Kavramlar: Besin içerikleri, su, mineral, gıda saklama koşulları, dengeli beslenme, obezite, besin israfı, sigara ve alkol

F.4.2.1.1. Canlı yaşamı ve besin içerikleri arasındaki ilişkiyi açıklar.

a. Protein, karbonhidrat, yağ, vitamin, su ve minerallerin ayrıntılı yapısına girilmeden yalnızca önemleri vurgulanır.

b. Vitamin çeşitlerine girilmez.

F.4.2.1.2. Su ve minerallerin bütün besinlerde bulunduğu çıkarımını yapar.

F.4.2.1.3. Sağlıklı bir yaşam için besinlerin tazeliğinin ve doğallığının önemini, araştırma verilerine dayalı olarak tartışır.

Dondurulmuş besinler, paketlenmiş besinler, son kullanma tarihi gibi kavramlar üzerinde durulur. Ayrıca besinlerin temizliği konusuna öğrencilerin dikkati çekilir.

F.4.2.1.4. İnsan sağlığı ile dengeli beslenmeyi ilişkilendirir.

Obezitenin beslenme alışkanlığı ile ilişkisi vurgulanır. Besin israfının önlenmesine dikkat çekilir.

F.4.2.1.5. Alkol ve sigara kullanımının insan sağlığına olan olumsuz etkilerinin farkına varır.

F.4.2.1.6. Yakın çevresinde sigara kullanımını azaltmaya yönelik sorumluluk üstlenir.

Yakın çevresindeki kişilere sigaranın sağlığa zararlı olduğu konusunda uyarılarda bulunması beklenir.

F.4.3. Kuvvetin Etkileri / Fiziksel Olaylar

Bu ünitede öğrencilerin; kuvvetin cisimler üzerindeki etkilerini fark etmeleri, mıknatısların temel özelliklerini anlamaları ve kullanıldıkları yerleri keşfetmeleri amaçlanmaktadır.

F.4.3.1. Kuvvetin Cisimler Üzerindeki Etkileri


Konu / Kavramlar: Kuvvetin hızlandırıcı etkisi, kuvvetin yavaşlatıcı etkisi, kuvvetin yön değiştirici etkisi, kuvvetin şekil değiştirici etkisi.

F.4.3.1.1. Kuvvetin, cisimlere hareket kazandırmasına ve cisimlerin şekillerini değiştirmesine yönelik deneyler yapar.

F.4.3.2. Mıknatısların Uyguladığı Kuvvet


Konu / Kavramlar: Mıknatıs, mıknatısın kutupları, mıknatısın kullanım alanları

F.4.3.2.1. Mıknatısı tanır ve kutupları olduğunu keşfeder.

F.4.3.2.2. Mıknatısın etki ettiği maddeleri deney yaparak keşfeder.

Mıknatısın uyguladığı kuvvetin, temas gerektiren kuvvetlerden farklı olarak temas gerektirmediği vurgulanır.

F.4.3.2.3. Mıknatısların günlük yaşamdaki kullanım alanlarına örnekler verir.

F.4.3.2.4. Mıknatısların yeni kullanım alanları konusunda fikirlerini açıklar.


22

F.4.4. Maddenin Özellikleri / Madde ve Doğası

Bu ünitede öğrencilerin; duyu organları yoluyla maddeyi; suda yüzmesi ve batması, suyu emmesi, emme-mesi ve mıknatısla çekilmesi açısından nitelendirmeleri; madde kavramını kütle ve hacim kavramları kapsamında tanımlamaları amaçlanmaktadır. Maddenin katı, sıvı ve gaz hâllerini akışkanlık, hareketlilik ve bulundukları kabın şeklini alma durumları açısından karşılaştırmaları ve ayrıca ısı etkisiyle maddede meydana gelen hâl değişimle-rinden erime ve donma olaylarını açıklamaları, maddeyi saf ve karışım olarak temelde iki grupta sınıflandırmaları ve günlük yaşamda sıkça karşılaşılan çeşitli karışımları eleme, süzme ve mıknatısla çekme yoluyla ayırmaları amaçlanmaktadır.

F.4.4.1. Maddeyi Niteleyen Özellikler


Konu / Kavramlar: Suda yüzme ve batma, suyu emme ve emmeme ve mıknatısla çekilme

F.4.4.1.1. Beş duyu organını kullanarak maddeyi niteleyen temel özellikleri açıklar.

Maddeyi niteleyen; suda yüzme ve batma, suyu emme ve emmeme ve mıknatısla çekilme gibi

özellikleri konusu işlenirken duyu organlarını kullanmaları sağlanır.F.4.4.2. Maddenin Ölçülebilir Özellikleri


Konu / Kavramlar: Kütle, hacim

F.4.4.2.1. Farklı maddelerin kütle ve hacimlerini ölçerek karşılaştırır.

Gazların kütle ve hacimlerine girilmez.F.4.4.2.2. Ölçülebilir özelliklerini kullanarak maddeyi tanımlar.

Kütlesi ve hacmi olan varlıkların madde olduğu belirtilir.F.4.4.3. Maddenin Hâlleri


Konu / Kavramlar: Katı, sıvı, gaz

F.4.4.3.1. Maddelerin hâllerine ait temel özellikleri karşılaştırır.Tanecikli ve boşluklu yapıya girilmez.

F.4.4.3.2. Aynı maddenin farklı hâllerine örnekler verir.

F.4.4.4. Maddenin Isı Etkisiyle Değişimi


Konu / Kavramlar: Isınma, soğuma, hâl değişimi, erime, donma, buharlaşma

F.4.4.4.1. Maddelerin ısınıp soğumasına yönelik deneyler tasarlar.

F.4.4.4.2. Maddelerin ısı etkisiyle hâl değiştirebileceğine yönelik deney tasarlar.Hâl değişimlerinden sadece erime, donma ve buharlaşmaya değinilir.

F.4.4.5. Saf Madde ve Karışım


Konu / Kavramlar: Saf madde, karışım, eleme, süzme ve mıknatısla ayırma yöntemleri

F.4.4.5.1. Günlük yaşamında sıklıkla kullandığı maddeleri saf madde ve karışım şeklinde sınıflandırarak araların-daki farkları açıklar.

F.4.4.5.2. Günlük yaşamda karşılaştığı karışımların ayrılmasında kullanılabilecek yöntemlerden uygun olanı seçer. Eleme, süzme ve mıknatısla ayırma yöntemleri üzerinde durulur.

F.4.4.5.3. Karışımların ayrılmasını, ülke ekonomisine katkısı ve kaynakların etkili kullanımı bakımından tartışır.


23

F.4.5. Aydınlatma ve Ses Teknolojileri / Fiziksel Olaylar

Bu ünitede öğrencilerin; ses ve aydınlatma ile ilgili çevre, toplum ve insanı etkileyen çeşitli teknolojilerin ge-lişmekte olduğunu, ışığın ve sesin uygun kullanılmadığında insan hayatını olumsuz yönde etkilediğini bilmeleri, bu duruma çözümler üretmeleri; ışığın uygun kullanıldığında aile bütçesine ve ülke ekonomisine katkı sağla-nabileceğini kavramaları; ayrıca gelecekteki aydınlatma sistemlerini tasarlamaları, böylece yaratıcı ve yenilikçi düşünme becerisi kazanmaları amaçlanmaktadır.

F.4.5.1. Aydınlatma Teknolojileri


Konu / Kavramlar: Geçmişten günümüze aydınlatma teknolojileri, aydınlatma araçlarının önemi

F.4.5.1.1. Geçmişte ve günümüzde kullanılan aydınlatma araçlarını karşılaştırır.a. Teknolojinin aydınlatma araçlarının gelişimine olan katkısı vurgulanır, kronolojik sıralama ve ayrıntı verilmez.

b. Aydınlatma araçlarının yaşamımızdaki önemi vurgulanır.

F.4.5.1.2. Gelecekte kullanılabilecek aydınlatma araçlarına yönelik tasarım yapar.

Tasarımını çizim yaparak ifade etmesi istenir, üç boyutlu tasarıma girilmez.

F.4.5.2. Uygun Aydınlatma


Konu / Kavramlar: Uygun aydınlatma ve önemi, aydınlatma araçlarının tasarruflu kullanımı

F.4.5.2.1. Uygun aydınlatma hakkında araştırma yapar.

Uygun aydınlatmanın göz sağlığı açısından önemi vurgulanır.

F.4.5.2.2. Aydınlatma araçlarının tasarruflu kullanımının aile ve ülke ekonomisi bakımından önemini tartışır.

F.4.5.3. Işık Kirliliği


Konu / Kavramlar: Işık kirliliği ve olumsuz etkileri, ışık kirliliğini önlemek için yapılması gerekenler

F.4.5.3.1. Işık kirliliğinin nedenlerini sorgular.

F.4.5.3.2. Işık kirliliğinin, doğal hayata ve gök cisimlerinin gözlenmesine olan olumsuz etkilerini açıklar.

F.4.5.3.3. Işık kirliliğini azaltmaya yönelik çözümler üretir.

F.4.5.4. Geçmişten Günümüze Ses Teknolojileri


Konu / Kavramlar: Ses düzeyini değiştirmeye yarayan teknolojiler, işitme yetimizi geliştirmeye yönelik teknolo-jiler, ses kayıt teknolojileri

F.4.5.4.1. Geçmişte ve günümüzde kullanılan ses teknolojilerini karşılaştırır.a. Teknolojinin ses araçlarının gelişimine olan katkısı vurgulanır, kronolojik sıralama ve ayrıntı verilmez.

b. Ses şiddetini değiştirmeye, işitme yetimizi geliştirmeye ve sesi kaydetmeye yarayan teknolojiler

üzerinde durulur.

F.4.5.4.2. Şiddetli sese sahip teknolojik araçların olumlu ve olumsuz etkilerini araştırır.

F.4.5.5. Ses Kirliliği


Konu / Kavramlar: Ses kirliliği ve olumsuz etkileri, ses kirliliğini önlemek için yapılması gerekenler

F.4.5.5.1. Ses kirliliğinin nedenlerini sorgular.F.4.5.5.2. Ses kirliliğinin insan sağlığı ve çevre üzerindeki olumsuz etkilerini açıklar.F.4.5.5.3. Ses kirliliğini azaltmaya yönelik çözümler üretir.


24

F.4.6. İnsan ve Çevre / Canlılar ve Yaşam

Bu ünitede öğrencilerin yaşam için gerekli kaynakları, kaynakların tasarruflu kullanımına yönelik bilgi ve be-cerileri kazanmaları amaçlanmaktadır.F.4.6.1. Bilinçli TüketiciÖnerilen Süre: 6 ders saatiKonu / Kavramlar: Kaynak kullanımı, tasarruf, tutumluluk, geri dönüşümF.4.6.1.1. Kaynakların kullanımında tasarruflu davranmaya özen gösterir.

a. Elektrik, su, besin gibi kaynakların tasarruflu kullanılmasının önemi vurgulanır.

b. Yeniden kullanmanın önemi üzerinde durulur.

F.4.6.1.2. Yaşam için gerekli olan kaynakların ve geri dönüşümün önemini fark eder.Su, besin, elektrik gibi kaynaklara değinilir.

F.4.7. Basit Elektrik Devreleri / Fiziksel Olaylar

Bu ünitede öğrencilerin; işlevleriyle birlikte devre elemanlarını tanıyarak basit elektrik devresi oluşturmaları ve evlerdeki elektrik sistemleri ile basit elektrik devrelerini ilişkilendirmeleri amaçlanmaktadır.F.4.7.1. Basit Elektrik DevreleriÖnerilen Süre: 6 ders saatiKonu / Kavramlar: Devre elemanları, basit elektrik devresi kurulumuF.4.7.1.1. Basit elektrik devresini oluşturan devre elemanlarını işlevleri ile tanır.

Devre elemanı olarak, pil, ampul, kablo ve anahtar tanıtılır.

F.4.7.1.2. Çalışan bir elektrik devresi kurar.Ampul, pilden ve anahtardan oluşan devre kurulması istenir.

F.4.7.1.3. Evde ve okuldaki elektrik düğmelerinin ve kabloların birer devre elemanı olduğunu bilir.Elektrik düğmeleri ile lambalar arasında, duvar içinden geçen bağlantı kabloları olduğu vurgulanır.

F.4.8. Uygulamalı Bilim / Fen ve Mühendislik Uygulamaları

Bu ünitede öğrencilerin; daha önceki ünitelerde ele alınan konulara ilişkin problemlerin farkına varmaları, problemleri tanımlamaları, alternatif çözüm yollarını belirlemeleri ve bu çözüm yollarını karşılaştırarak en uygun olanı belirleyerek bir ürün ortaya çıkarmaları ve bu ürünü en etkili şekilde sunmaları beklenmektedir. Ünite so-nunda ortaya çıkacak ürünlerin bilim şenliği gibi etkinliklerle sunulması önerilmektedir.F.4.8.1. Uygulamalı BilimÖnerilen Süre: 9 ders saatiF.4.8.1.1. Günlük hayattan bir problemi tanımlar.

a. Problemin günlük hayatta kullanılan veya karşılaşılan araç, nesne veya sistemleri geliştirmeye yönelik olması istenir.

b. Bu aşamada problemin malzeme, zaman ve maliyet kriterleri kapsamında ele alınması beklenir.

c. Problemlerin, eğitim öğretim yılının başından itibaren ders kapsamında yer alan konularla ilişkili olması beklenir.

F.4.8.1.2. Problem için muhtemel çözümler üretir ve bunları karşılaştırarak kriterler kapsamında uygun olanı seçer.F.4.8.1.3. Ürünü tasarlar ve sunar.

a. Ürün tasarımı ve yapımı okul ortamında yapılır.

b. Öğrencilerden, ürün geliştirme aşamasında deneme yapmaları, bu denemeler sonucunda elde ettikleri nitel ve nicel verileri, gözlemleri kaydetmeleri ve grafik okuma veya oluşturma becerileriyle değerlendirmeleri beklenmektedir.


25



SayısıSüre

Ders Saati Yüzde %1 Güneş, Dünya ve Ay Dünya ve Evren 9 28 19,42 Canlılar Dünyası Canlılar ve Yaşam 2 12 8,33 Kuvvetin Ölçülmesi ve Sürtünme Fiziksel Olaylar 5 12 8,34 Madde ve Değişim Madde ve Doğası 6 26 18,15 Işığın Yayılması Fiziksel Olaylar 6 22 15,36 İnsan ve Çevre Canlılar ve Yaşam 6 16 11,17 Elektrik Devre Elemanları Fiziksel Olaylar 3 16 11,1

8 Uygulamalı BilimFen ve Mühendislik Uygulamaları

3 12 8,3

Toplam 40 144 100

F.5.1. Güneş, Dünya ve Ay / Dünya ve Evren

Bu ünitede öğrencilerin; Güneş ve Ay’ın temel özelliklerini, şekillerini, boyutlarını ve yapılarını tanıyıp kavra-maları; Güneş’in dönme hareketini kavramaları; Ay’ın dönme ve dolanma hareketlerini kavramaları; Dünya ve Ay arasında hareket ilişkisine bağlı olarak Ay’ın evrelerinin meydana geldiğini açıklamaları; Güneş, Dünya ve Ay’ın birbirlerine göre hareketlerini kavramları; Dünya’da görülen yıkıcı doğa olayları hakkında bilgi ve beceriler kazanmaları hedeflenmektedir.

F.5.1.1. Güneş’in Yapısı ve Özellikleri


Konu / Kavramlar: Güneş’in yapısı ve dönme hareketi

F.5.1.1.1. Güneş’in özelliklerini açıklar.

a. Güneş’in geometrik şekline değinilir.

b. Güneş’in de Dünya gibi katmanlardan oluştuğuna değinilir ancak katmanların yapısından bahsedilmez.

c. Güneş’in dönme hareketi yaptığı belirtilir.

F.5.1.1.2. Güneş’in büyüklüğünü Dünya’nın büyüklüğüyle karşılaştıracak şekilde model hazırlar.

F.5.1.2. Ay’ın Yapısı ve Özellikleri


Konu / Kavramlar: Ay’ın yapısı

F.5.1.2.1. Ay’ın özelliklerini açıklar.

a. Ay’ın büyüklüğü belirtilir.

b. Ay’ın geometrik şekline değinilir.

c. Ay’ın yüzey yapısı hakkında bilgi verilir.

ç. Ay’ın atmosferinden bahsedilir.


26

F.5.1.2.2. Ay’da canlıların yaşayabileceğine yönelik ürettiği fikirleri tartışır.

F.5.1.3. Ay’ın Hareketleri ve Evreleri


Konu / Kavramlar: Dönme hareketleri ve sonuçları, dolanma hareketleri ve sonuçları, Ay’ın evreleri

F.5.1.3.1. Ay’ın dönme ve dolanma hareketlerini açıklar.

a. Ay’ın dönme hareketi yaptığı belirtilir.

b. Ay’ın dolanma hareketi yaptığı belirtilir.

c. Zaman dilimi olarak ay kavramına değinilir.

F.5.1.3.2. Ay’ın evreleri ile Ay’ın Dünya etrafındaki dolanma hareketi arasındaki ilişkiyi açıklar.

a. Ay’ın ana ve ara evreleri arasındaki farkı / farkları belirtilir.

b. Evrelerin oluş sırasına bağlı olarak isimleri belirtilir.

c. Ay’ın iki ana evresi arasında geçen sürenin bir hafta olduğu belirtilir.

F.5.1.4. Güneş, Dünya ve Ay


Konu / Kavramlar: Güneş, Dünya ve Ay’ın birbirlerine göre hareketleri

F.5.1.4.1. Güneş, Dünya ve Ay’ın birbirlerine göre hareketlerini temsil eden bir model hazırlar.

a. Ay’ın Dünya etrafında dolanma yönü belirtilir.

b. Dünya’nın Güneş etrafındaki dolanma yönü belirtilir.

c. Dünya’dan bakıldığında Ay’ın hep aynı yüzünün görüldüğü belirtilir.

F.5.1.5. Yıkıcı Doğa Olayları


Konu / Kavramlar: Yıkıcı doğa olayları ve korunma yolları

F.5.1.5.1. Doğal süreçlerin neden olduğu yıkıcı doğa olaylarını açıklar.

Depremler, volkanik patlamalar, seller, heyelanlar, kasırgalara ayrıntıya girilmeden değinilir.

F.5.1.5.2. Yıkıcı doğa olaylarından korunma yollarını ifade eder.

F.5.2. Canlılar Dünyası / Canlılar ve Yaşam

Bu ünitede öğrencilerin; canlıları, benzerlik ve farklılıklarına göre sınıflandırması, mikroskobu, mikroskobik canlıları, mantarları, bitkileri, hayvanları tanımasına yönelik bilgi ve beceriler kazanması amaçlanmaktadır.

F.5.2.1. Canlıları Tanıyalım


Konu / Kavramlar: Canlıların benzerlik ve farklılıkları, mikroskobik canlılar, mantarlar, bitkiler, hayvanlar, mik-roskop, hijyen, güvenlik tedbirleri

F.5.2.1.1. Mikroskop yardımı ile mikroskobik canlıların varlığını gözlemler.

a. Mikroskobun parçalarına değinilmez.

b. Mikroskobik canlıları gözlemlerken güvenlik ve hijyenle ilgili gerekli tedbirler alınır.


27

F.5.2.1.2. Canlılara örnekler vererek benzerlik ve farklılıklarına göre sınıflandırır.

a. Canlılar; bitkiler, hayvanlar, mantarlar ve mikroskobik canlılar olarak sınıflandırılır.

b. Canlıların sınıflandırılmasında sistematik terimlerin (alem, cins, tür vb.) kullanımından kaçınılır.

c. Mikroskobik canlılar (bakteriler, amip, öglena ve paramesyum) ve şapkalı mantarlara örnekler verilir, ancak yapısal ayrıntısına girilmez.

ç. Zehirli mantarların yenilmemesi konusunda uyarı yapılır.

F.5.3. Kuvvetin Ölçülmesi ve Sürtünme / Fiziksel Olaylar

Bu ünitede öğrencilerin; doğada var olan çeşitli kuvvetleri tanıyarak kuvvetin büyüklüğünün dinamometre ile nasıl ölçüldüğünü keşfetmeleri; farklı yüzey / ortamlarda sürtünme kuvvetinin harekete olan etkisini gözlemleme-leri ve sürtünme kuvvetinin günlük yaşantımızdaki yeri ve öneminden haberdar olmaları; ayrıca sürtünme kuv-vetinin arttırılması ve azaltılmasına yönelik öğrendiği bilgilerden sonra, kendi fikirlerini ileri sürebilme becerileri ortaya koymaları, böylece yaratıcı ve yenilikçi düşünme becerisi kazanmaları amaçlanmaktadır.

F.5.3.1. Kuvvetin Ölçülmesi


Konu / Kavramlar: Kuvvetin büyüklüğünün ölçülmesi, kuvvet birimi

F.5.3.1.1. Kuvvetin büyüklüğünü dinamometre ile ölçer.

Kuvvet birimi olarak Newton (N) kullanılır.

F.5.3.1.2. Basit araç gereçler kullanarak bir dinamometre modeli tasarlar.

F.5.3.2. Sürtünme Kuvveti


Konu / Kavramlar: Sürtünme kuvvetinin kaygan ve pürüzlü yüzeylerdeki uygulamaları, sürtünme kuvvetinin günlük yaşamdaki uygulamaları

F.5.3.2.1. Sürtünme kuvvetine günlük yaşamdan örnekler verir.

F.5.3.2.2. Sürtünme kuvvetinin çeşitli ortamlarda harekete etkisini deneyerek keşfeder.

Sürtünme kuvvetinin, pürüzlü ve kaygan yüzeylerde harekete etkisi ile ilgili deneyler yapılır.

F.5.3.2.3. Günlük yaşamda sürtünmeyi artırma veya azaltmaya yönelik yeni fikirler üretir.

F.5.4. Madde ve Değişim / Madde ve Doğası

Bu ünitede öğrencilerin; maddenin hâl değiştirmesi sürecinde oluşan erime, donma, kaynama, yoğunlaş-ma (yoğuşma), buharlaşma, süblimleşme ve kırağılaşma olaylarını ısı alınıp verilmesi temelinde açıklamaları ve erime, donma ve kaynama noktalarını kullanarak saf maddeleri ayırt etmeleri amaçlanmaktadır. Ayrıca öğren-cilerin, ısı ve sıcaklık kavramları arasındaki temel farkları kavrayarak ısınma ve soğuma esnasında maddelerde meydana gelen genleşme ve büzülme olaylarını açıklamaları amaçlanmaktadır.

F.5.4.1. Maddenin Hâl Değişimi


Konu / Kavramlar: Erime, donma, kaynama, yoğunlaşma (yoğuşma), buharlaşma, süblimleşme, kırağılaşma

F.5.4.1.1. Maddelerin ısı etkisiyle hâl değiştirebileceğine yönelik yaptığı deneylerden elde ettiği verilere dayalı çıkarımlarda bulunur.

Sıvıların her sıcaklıkta buharlaştığı fakat belirli sıcaklıkta kaynadığı belirtilerek buharlaşma ve kaynama arasındaki temel fark açıklanır.


28

F.5.4.2. Maddenin Ayırt Edici Özellikleri


Konu / Kavramlar: Erime ve donma noktası, kaynama noktası

F.5.4.2.1. Yaptığı deneyler sonucunda saf maddelerin erime, donma, kaynama noktalarını belirler.

Erime, donma, kaynama noktalarının ayırt edici özellikler olduğu vurgulanır.

F.5.4.3. Isı ve Sıcaklık


Konu / Kavramlar: Isı, sıcaklık, ısı alışverişi

F.5.4.3.1. Isı ve sıcaklık arasındaki temel farkları açıklar.

F.5.4.3.2. Sıcaklığı farklı olan sıvıların karıştırılması sonucu ısı alışverişi olduğuna yönelik deneyler yaparak so-nuçlarını yorumlar.

F.5.4.4. Isı Maddeleri Etkiler


Konu / Kavramlar: Genleşme, büzülme

F.5.4.4.1. Isı etkisiyle maddelerin genleşip büzüleceğine yönelik deneyler yaparak deneylerin sonuçlarını tartışır.

F.5.4.4.2. Günlük yaşamdan örnekleri genleşme ve büzülme olayları ile ilişkilendirir.

F.5.5. Işığın Yayılması / Fiziksel Olaylar

Bu ünitede öğrencilerin; ışığın farklı ortamlarda nasıl yayıldığını keşfetmeleri, ışığın doğrusal bir yol ile yayıl-dığını kavramaları ve bu durumu basit ışın çizimleriyle göstermeleri, ışığın yansıma şekillerini kavramaları, mad-deleri ışık geçirgenliğine göre sınıflandırma becerisi göstermeleri, tam gölgenin nasıl oluştuğunu tahmin etmeleri ve cisimlerin tam gölge boylarını etkileyen faktörleri keşfetmeleri amaçlanmaktadır.

F.5.5.1. Işığın Yayılması


Konu / Kavramlar: Işığın yayılması

F.5.5.1.1. Bir kaynaktan çıkan ışığın her yönde ve doğrusal bir yol izlediğini gözlemleyerek çizimle gösterir.

F.5.5.2. Işığın Yansıması


Konu / Kavramlar: Düzgün yansıma, dağınık yansıma, gelen ışın, yansıyan ışın, yüzey normali

F.5.5.2.1. Işığın düzgün ve pürüzlü yüzeylerdeki yansımalarını gözlemleyerek çizimle gösterir.

F.5.5.2.2. Işığın yansımasında gelen ışın, yansıyan ışın ve yüzeyin normali arasındaki ilişkiyi açıklar.

F.5.5.3. Işığın Maddeyle Karşılaşması


Konu / Kavramlar: Saydam maddeler, yarı saydam maddeler, saydam olmayan maddeler

F.5.5.3.1. Maddeleri, ışığı geçirme durumlarına göre sınıflandırır.


29

F.5.5.4. Tam Gölge


Konu / Kavramlar: Tam gölge, tam gölgeyi etkileyen değişkenler

F.5.5.4.1. Tam gölgenin nasıl oluştuğunu gözlemleyerek basit ışın çizimleri ile gösterir.

Yarı gölge konusuna girilmez.

F.5.5.4.2. Tam gölgeyi etkileyen değişkenlerin neler olduğunu deneyerek keşfeder.

a. Tam gölge oluşumunda sadece cismin ve ışık kaynağının konumları ile gölgenin büyüklüğü arasındaki ilişki üzerinde durulur.

b. Gölge oyunlarına değinilir.

F.5.6. İnsan ve Çevre / Canlılar ve Yaşam

Bu ünitede öğrencilerin; çevre sorunlarının neden ve sonuçlarını sorgulayabilmeleri, biyoçeşitlilik, nesli tüke-nen ve tükenme tehlikesi olan canlıları ve bu canlı türlerini korumak için yapılması gerekenleri, insan faaliyetleri sonucu oluşan çevre sorunlarına karşı duyarlılık ve bu sorunların çözümüne yönelik bilgi ve beceriler kazanma-ları amaçlanmaktadır.

F.5.6.1. Biyoçeşitlilik


Konu / Kavramlar: Biyoçeşitlilik, doğal yaşam, nesli tükenen canlılar

F.5.6.1.1. Biyoçeşitliliğin doğal yaşam için önemini sorgular.

Ülkemizde ve Dünya,da nesli tükenen veya tükenme tehlikesi ile karşı karşıya olan bitki ve hayvanlara

örnekler verir.

F.5.6.1.2. Biyoçeşitliliği tehdit eden faktörleri, araştırma verilerine dayalı olarak tartışır.

F.5.6.2. İnsan ve Çevre İlişkisi


Konu / Kavramlar: Çevre kirliliği, çevreyi koruma ve güzelleştirme, insan-çevre etkileşimi (insanın çevreye etki-si), yerel ve küresel çevre sorunları

F.5.6.2.1. İnsan ve çevre arasındaki etkileşimin önemini ifade eder.

Çevre kirliliğinin insanların sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerine değinilir.

F.5.6.2.2. Yakın çevresindeki veya ülkemizdeki bir çevre sorununun çözümüne ilişkin öneriler sunar.

F.5.6.2.3. İnsan faaliyetleri sonucunda gelecekte oluşabilecek çevre sorunlarına yönelik çıkarımda bulunur.

F.5.6.2.4. İnsan-çevre etkileşiminde yarar ve zarar durumlarını örnekler üzerinde tartışır.

F.5.7. Elektrik Devre Elemanları / Fiziksel Olaylar

Bu ünitede öğrencilerin; farklı elektrik devrelerindeki pil ve lamba sayısını değiştirerek bu değişimin devre üzerindeki etkilerini keşfetmeleri, devre elemanlarını sembollerle göstererek devre şeması çizmeleri, devre şe-malarının ortak bilimsel dil açısından önemini kavramaları, çizdikleri devreleri kurmaları ve çalıştırmaları amaç-lanmaktadır.


30

F.5.7.1. Devre Elemanlarının Sembollerle Gösterimi ve Devre Şemaları


Konu / Kavramlar: Devre elemanlarının sembolleri, devre şemaları

F.5.7.1.1. Bir elektrik devresindeki elemanları sembolleriyle gösterir.

Devre sembollerinin ortak bilimsel dil açısından önemi belirtilir.

F.5.7.1.2. Çizdiği elektrik devresinin şemasını kurar.

F.5.7.2. Basit Bir Elektrik Devresinde Lamba Parlaklığını Etkileyen Değişkenler


Konu / Kavramlar: Pil sayısı, lamba sayısı

F.5.7.2.1. Bir elektrik devresindeki ampul parlaklığını etkileyen değişkenlerin neler olduğunu tahmin ederek tah-minlerini test eder.

a. Bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişken kavram grupları, örneklerle açıklanır.

b. Bağımsız değişken olarak pil sayısı ve ampul sayısı dikkate alınır.

c. Paralel bağlamaya girilmez.


Bu ünitede öğrencilerin; daha önceki ünitelerde ele alınan konulara ilişkin problemlerin farkına varmaları, problemleri tanımlamaları, alternatif çözüm yollarını belirlemeleri, bu çözüm yollarını karşılaştırmaları, en uygun olanı belirlemeleri, bir ürün ortaya çıkarmaları ve bu ürünü en etkili şekilde sunmaları beklenmektedir. Ünite so-nunda ortaya çıkacak ürünlerin bilim şenliği gibi etkinliklerle sunulması önerilmektedir.

F.5.8.1. Uygulamalı Bilim


F.5.8.1.1. Günlük hayattan bir problemi tanımlar.



c. Problemlerin, eğitim öğretim yılının başından itibaren ders kapsamında yer alan konularla ilişkili

olması beklenir.

F.5.8.1.2. Problem için muhtemel çözümler üretir ve bunları karşılaştırarak kriterler kapsamında uygun olanı seçer.

F.5.8.1.3. Ürünü tasarlar ve sunar.


b. Öğrencilerden, ürün geliştirme aşamasında deneme yapmaları, bu denemeler sonucunda elde ettikleri nitel ve nicel verileri, gözlemleri kaydetmeleri ve grafik okuma veya oluşturma becerileri ile

değerlendirmeleri beklenmektedir.


31



SayısıSüre

Ders Saati Yüzde %1 Güneş Sistemi ve Tutulmalar Dünya ve Evren 5 14 9,72 Vücudumuzdaki Sistemler Canlılar ve Yaşam 11 24 16,73 Kuvvet ve Hareket Fiziksel Olaylar 5 14 9,74 Madde ve Isı Madde ve Doğası 13 28 19,45 Ses ve Özellikleri Fiziksel Olaylar 9 24 16,76 Vücudumuzdaki Sistemler ve Sağlığı Canlılar ve Yaşam 9 16 11,17 Elektriğin İletimi Fiziksel Olaylar 5 12 8,3

8 Uygulamalı BilimFen ve Mühendislik Uygulamaları

4 12 8,3

Toplam 61 144 100

F.6.1. Güneş Sistemi ve Tutulmalar / Dünya ve Evren

Bu ünitede öğrencilerin; Güneş sistemini ve Güneş sisteminde bulunan gök cisimlerinin birbirleriyle olan ilişkilerini tanımaları, Güneş ve Ay tutulmalarına ilişkin bilgi ve becerileri kazanmaları hedeflenmektedir.

F.6.1.1. Güneş Sistemi


Konu / Kavramlar: Güneş sistemi, gezegenler, meteor, gök taşı, asteroit

F.6.1.1.1. Güneş sistemindeki gezegenleri birbirleri ile karşılaştırır.

a. Gezegenlerin temel özelliklerine (karasal, gazsal, iç gezegen, dış gezegen) değinilir.

b. Gezegenlerin uyduları olduğundan bahsedilir.

c. Gezegenlerin büyüklüklerine uzamsal olarak değinilir.

ç. Gezegenlerin Güneş’e olan uzaklık sıralamasına değinilir.

d. Meteor, gök taşı, asteroit kavramlarına değinilir.

F.6.1.1.2. Güneş sistemindeki gezegenleri, Güneş’e yakınlıklarına göre sıralayarak bir model oluşturur.

F.6.1.2. Güneş ve Ay Tutulmaları


Konu / Kavramlar: Güneş tutulması, Ay tutulması

F.6.1.2.1.Güneş tutulmasının nasıl oluştuğunu tahmin eder.

a. Güneş tutulması esnasında Ay’ın hangi evrede olduğuna değinilir.

b. Her ay Güneş tutulmasının olmadığına değinilir.

F.6.1.2.2. Ay tutulmasının nasıl oluştuğunu tahmin eder.

a. Ay tutulması esnasında Ay’ın hangi evrede olduğuna değinilir.

b. Her ay, Ay tutulmasının olmadığına değinilir.

F.6.1.2.3. Güneş ve Ay tutulmasını temsil eden bir model oluşturur.


32

F.6.2. Vücudumuzdaki Sistemler / Canlılar ve Yaşam

Bu ünitede öğrencilerin; destek ve hareket, sindirim, dolaşım, solunum ve boşaltım sistemlerine ait yapı ve organlara ilişkin bilgi ve beceriler kazanmaları amaçlanmaktadır.

F.6.2.1. Destek ve Hareket Sistemi


Konu / Kavramlar: Kıkırdak, kemik ve kemik çeşitleri, eklem ve eklem çeşitleri, kaslar ve kas çeşitleri

F.6.2.1.1. Destek ve hareket sistemine ait yapıları örneklerle açıklar.

a. Kemiklerin yapısına girilmeksizin kemik çeşitleri kısa, uzun ve yassı olarak verilir.

b. Eklem çeşitleri ayrıntılara girilmeksizin verilir.

c. Kas çeşitlerinin çalışma prensipleri (istemli - istemsiz) ve yorulma durumları çerçevesinde verilerek ayrıntılı yapısına girilmez.

F.6.2.2. Sindirim Sistemi


Konu / Kavramlar: Sindirim sistemini oluşturan yapı ve organlar, fiziksel (mekanik) ve kimyasal sindirim, enzim-ler, karaciğer, pankreas, karaciğer ve pankreasın sindirimdeki görevleri

F.6.2.2.1. Sindirim sistemini oluşturan yapı ve organların görevlerini modeller kullanarak açıklar.

F.6.2.2.2. Besinlerin kana geçebilmesi için fiziksel (mekanik) ve kimyasal sindirime uğraması gerektiği çıkarımını yapar.

a. Kimyasal sindirim denklemlerine girilmeden sadece kimyasal (mekanik) ve fiziksel sindirimin tanımları verilir.

b. Kimyasal sindirimde enzimlerin görev aldığı belirtilir ancak yapıları, çalışma mekanizmaları ve isimlerine değinilmez.

F.6.2.2.3. Sindirime yardımcı organların görevlerini açıklar.

Karaciğer ve pankreasın yapısına girilmeksizin sindirimdeki görevleri açıklanır ve salgıların ince bağırsağa döküldüğü belirtilir.

F.6.2.3. Dolaşım Sistemi


Konu / Kavramlar: Dolaşım sistemini oluşturan yapı ve organlar, kalbin yapısı ve görevi, kan damarları, büyük ve küçük kan dolaşımı, kan grupları, kan bağışı, dolaşım sistemi

F.6.2.3.1. Dolaşım sistemini oluşturan yapı ve organların görevlerini model kullanarak açıklar.

a. Kalbin dört odacığı, kalbi oluşturan yapılar ve isimleri verilmeden belirtilir.

b. Kalbi oluşturan yapıların ve kapakçıkların isimlerine yer verilmez.

c. Kalbin çalışma mekanizmasına değinilmez.

ç. Nabız ve tansiyona değinilir.

d. Lenf dolaşımına değinilmez.

F.6.2.3.2. Büyük ve küçük kan dolaşımını şema üzerinde inceleyerek bunların görevlerini açıklar.

Damar isimlerine değinilmez.


33

F.6.2.3.3. Kanın yapısını ve görevlerini tanımlar.

a. Kan hücrelerinin yapısı verilmeden sadece görevleri açıklanır.

b. Alyuvarlarda hemoglobin ile gaz alışverişine değinilmez.

F.6.2.3.4. Kan grupları arasındaki kan alışverişini ifade eder.

a. Kan gruplarında moleküler temellere girilmez.

b. Kan alışverişinin, uygulamalarda aynı gruplar arasında yapılması esas alındığından “genel alıcı” ve

“genel verici” ifadeleri kullanılmaz.

c. Rh faktörüne kısaca değinilir ancak kan uyuşmazlığına girilmez.

F.6.2.3.5. Kan bağışının toplum açısından önemini değerlendirir.

a. Kızılay‘a vurgu yapılır.

b. Kan bağışı sırasında dikkat edilmesi gereken hijyene vurgu yapılır.

F.6.2.4. Solunum Sistemi


Konu / Kavramlar: Solunum sistemini oluşturan yapı ve organlar, akciğerler

F.6.2.4.1. Solunum sistemini oluşturan yapı ve organların görevlerini modeller kullanarak açıklar.

a. Alveol ve bronşçuklardan bahsedilmez.

b. Soluk alıp verme mekanizması anlatılmaz.

c. Gaz alışveriş mekanizması ve solunum gazlarının kandaki taşınımı anlatılmaz.

F.6.2.5. Boşaltım Sistemi


Konu / Kavramlar: Boşaltım sistemini oluşturan yapı ve organlar, böbrekler, böbreklerin görevi

F.6.2.5.1. Boşaltım sistemini oluşturan yapı ve organları model üzerinde göstererek görevlerini açıklar.

a. Böbreklerin boşaltım sistemindeki görev ve önemi vurgulanır fakat böbreğin ayrıntılı yapısı (nefron, kabuk, havuzcuk, öz vb.) verilmez.

b. Boşaltıma yardımcı yapı ve organlardan deri ve akciğer verilir.

F.6.3. Kuvvet ve Hareket / Fiziksel Olaylar

Bu ünitede öğrencilerin; kuvvetin özelliklerini fark etmeleri, bileşke kuvveti deneyle ve çizimle göstermeleri, dengelenmiş ve dengelenmemiş kuvvetleri ve bunların cisimlere etkilerini keşfetmeleri; sabit süratli hareket için yol, zaman ve sürat arasındaki ilişkiyi kavramaları, bu ilişkiyi grafik üzerinde göstermeleri ve grafikleri yorumla-maları amaçlanmaktadır.

F.6.3.1. Bileşke Kuvvet


Konu / Kavramlar: Kuvvetin özellikleri (yön, doğrultu, büyüklük), bileşke kuvvet (net kuvvet), aynı doğrultulu ve aynı yönlü kuvvetlerde bileşke kuvvet, aynı doğrultulu ve zıt yönlü kuvvetlerde bileşke kuvvet, dengelenmiş ve dengelenmemiş kuvvetler


34

F.6.3.1.1. Bir cisme etki eden kuvvetin yönünü, doğrultusunu ve büyüklüğünü çizerek gösterir.

F.6.3.1.2. Bir cisme etki eden birden fazla kuvveti deneyerek gözlemler.

Aynı doğrultudaki kuvvetlerin bileşkesi üzerinde durulur. Doğrultuları farklı kuvvetlerin bileşkesine girilmez.

F.6.3.1.3. Dengelenmiş ve dengelenmemiş kuvvetleri, cisimlerin hareket durumlarını gözlemleyerek karşılaştırır.

F.6.3.2. Sabit Süratli Hareket


Konu / Kavramlar: Yol, zaman, sürat ve birimleri, sabit süratli hareketin yol-zaman ve sürat-zaman grafikleri

F.6.3.2.1. Sürati tanımlar ve birimini ifade eder.

a. Sürat birimleri olarak metre/saniye (m/sn.) ve kilometre/saat (km/sa.) dikkate alınır.

b. Yer değiştirme ve hız kavramlarına girilmez.

c. Matematiksel bağıntılara girilmez.

ç. Birim dönüştürme yaptırılmaz.

F.6.3.2.2. Yol, zaman ve sürat arasındaki ilişkiyi grafik üzerinde gösterir.

F.6.4. Madde ve Isı / Madde ve Doğası

Bu ünitede öğrencilerin; maddelerin hareketli taneciklerden oluştuğunu; maddede meydana gelen değişim-leri, kütle ve hacmi kullanarak maddenin yoğunluğunu hesaplayıp yoğunluğun canlılar için önemini kavramaları, ısı iletimi ve yalıtımını irdeleyerek ısı yalıtım teknolojisinin aile ve ülke ekonomisine katkısını, yakıt türlerini, ısı amaçlı kullanılan yakıtların çevre üzerindeki etkilerini kavramaları amaçlanmaktadır.

F.6.4.1. Maddenin Tanecikli Yapısı


Konu / Kavramlar: Tanecikli yapı, boşluklu yapı, hareketli yapı

F.6.4.1.1. Maddelerin; tanecikli, boşluklu ve hareketli yapıda olduğunu ifade eder.

Hareketli yapı ile ilgili titreşim, öteleme ve dönme kavramlarına değinilir.

F.6.4.1.2. Hâl değişimine bağlı olarak maddenin tanecikleri arasındaki boşluk ve taneciklerin hareketliliğinin değiştiğini deney yaparak karşılaştırır.

F.6.4.2. Yoğunluk


Konu / Kavramlar: Yoğunluk, yoğunluk birimi

F.6.4.2.1. Yoğunluğu tanımlar.

a. Yoğunluğun madde için ayırt edici bir özellik olduğu vurgulanır.

b. Yoğunluk birimi olarak g/cm3 kullanılır.

F.6.4.2.2. Tasarladığı deneyler sonucunda çeşitli maddelerin yoğunluklarını hesaplar.

F.6.4.2.3. Birbiri içinde çözünmeyen sıvıların yoğunluklarını deney yaparak karşılaştırır.

F.6.4.2.4. Suyun katı ve sıvı hâllerine ait yoğunlukları karşılaştırarak bu durumun canlılar için önemini tartışır.


35

F.6.4.3. Madde ve Isı


Konu / Kavramlar: Isı iletkenliği, ısı yalıtkanlığı, ısı yalıtımı, ısı yalıtım malzemeleri

F.6.4.3.1. Maddeleri, ısı iletimi bakımından sınıflandırır.

F.6.4.3.2. Binalarda kullanılan ısı yalıtım malzemelerinin seçilme ölçütlerini belirler.

F.6.4.3.3. Alternatif ısı yalıtım malzemeleri geliştirir.

F.6.4.3.4. Binalarda ısı yalıtımının önemini, aile ve ülke ekonomisi ve kaynakların etkili kullanımı bakımından tar-tışır.

F.6.4.4. Yakıtlar


Konu / Kavramlar: Katı yakıtlar, sıvı yakıtlar, gaz yakıtlar, yenilenebilir ve yenilenemez enerji kaynakları

F.6.4.4.1. Yakıtları, katı, sıvı ve gaz yakıtlar olarak sınıflandırıp yaygın şekilde kullanılan yakıtlara örnekler verir.

Fosil yakıtların sınırlı olduğu ve yenilenemez enerji kaynaklarından biri olduğu belirtilir ve yenilenebilir

enerji kaynaklarının önemi örnekler verilerek vurgulanır.

F.6.4.4.2. Farklı türdeki yakıtların ısı amaçlı kullanımının, insan ve çevre üzerine etkilerini tartışır.

F.6.4.4.3. Soba ve doğal gaz zehirlenmeleri ile ilgili alınması gereken tedbirleri araştırır ve rapor eder.

F.6.5. Ses ve Özellikleri / Fiziksel Olaylar

Bu ünitede öğrencilerin; sesin yayıldığı ortamları tahmin etmeleri ve bu tahminleri test etmeleri, farklı cisim-lerde üretilen seslerin farklı olduğunu ve aynı sesin farklı ortamlarda farklı duyulduğunu fark etmeleri, sesin sürat ve enerjiye sahip olduğunu kavramaları, sesin maddeyle etkileştiğini, etkileşim sonucunda sesin madde tarafın-dan soğurulduğunu veya yansıtıldığını gözlemlemeleri, akustik kavramını ve mimarideki akustik uygulamalarını kavramaları amaçlanmaktadır.

F.6.5.1. Sesin Yayılması


Konu / Kavramlar: Sesin katılarda yayılması, sesin sıvılarda yayılması, sesin gazlarda yayılması

F.6.5.1.1. Sesin yayılabildiği ortamları tahmin eder ve tahminlerini test eder.

F.6.5.2. Sesin Farklı Ortamlarda Farklı Duyulması


Konu / Kavramlar: Farklı cisimlerde üretilen seslerin farklılığı, aynı sesin farklı ortamlarda farklı duyulması

F.6.5.2.1. Ses kaynağının değişmesiyle seslerin farklı işitildiğini deneyerek keşfeder.

F.6.5.2.2. Sesin yayıldığı ortamın değişmesiyle farklı işitildiğini deneyerek keşfeder.

Frekans kavramına girilmez.

F.6.5.3. Sesin Sürati


Konu / Kavramlar: Sesin sürati, ses enerjisi


36

F.6.5.3.1. Sesin farklı ortamlardaki süratini karşılaştırır.

a. Sesin boşlukta neden yayılmadığı belirtilir.

b. Işık ve sesin havadaki sürati; şimşek, yıldırım ve gök gürültüsü olayları üzerinden karşılaştırılır.

c. Sesin bir enerji türü olduğuna değinilir.

F.6.5.4. Sesin Maddeyle Etkileşmesi


Konu / Kavramlar: Sesin yansıması, sesin soğurulması, ses yalıtımı, akustik uygulamalar

F.6.5.4.1. Sesin yansıma ve soğurulmasına örnekler verir.

F.6.5.4.2. Sesin yayılmasını önlemeye yönelik tahminlerde bulunur ve tahminlerini test eder.

F.6.5.4.3. Ses yalıtımının önemini açıklar.

Ses yalıtımı için geliştirilen teknolojik ve mimari uygulamalara değinilir.

F.6.5.4.4. Akustik uygulamalarına örnekler verir.

Modern ve kültürel mimarideki uygulamalara vurgu yapılır. Örneğin Süleymaniye Camisi’nin akustik

mimarisine atıf yapılır.

F.6.5.4.5. Sesin yalıtımı veya akustik uygulamalarına örnek teşkil edecek ortam tasarımı yapar.

F.6.6. Vücudumuzdaki Sistemler ve Sağlığı / Canlılar ve Yaşam

Bu ünitede öğrencilerin; denetleyici ve düzenleyici sistemler, duyu organları, ilgili yapı ve organları bilmeleri, bunlara ait bilgi ve beceriler kazanmaları, sistemlerin sağlığı ve sistem sağlığını korumak için yapılması gereken-lere yönelik çözümler üretmelerine ilişkin bilgi ve becerileri kazanmaları amaçlanmaktadır.

F.6.6.1. Denetleyici ve Düzenleyici Sistemler


Konu / Kavramlar: Sinir sistemi, sinir sisteminin bölümleri, merkezî ve çevresel sinir sistemi, refleks, iç salgı bezleri, iç salgı bezlerinin görevleri

F.6.6.1.1. Sinir sistemini, merkezî ve çevresel sinir sisteminin görevlerini model üzerinde açıklar.

a. Merkezî sinir sistemi beyin ve omurilik olarak ayrılır. Beynin bölümlerine değinilmez. Omurilik soğanı, beyincik ve omuriliğin sadece görevleri verilir.

b. Belirtilen sinir sistemi kısımlarının ayrıntılı yapısına girilmez.

c. Reflekslere ayrıntıya girilmeden değinilir.

F.6.6.1.2. İç salgı bezlerinin vücut için önemini fark eder.

a. İç salgı bezlerinin yapılarına girilmez.

b. Büyüme, tiroksin, adrenalin ve insülin hormonuna değinilir.

c. Hormonal değişikliklerin ergenlik ile ilişkisine değinilir.

F.6.6.1.3. Denetleyici ve düzenleyici sistemlerin vücudumuzdaki diğer sistemlerin düzenli ve eş güdümlü çalış-masına olan etkisini tartışır.

F.6.6.2. Duyu Organları



37

Konu / Kavramlar: Duyu organları, duyu organlarının yapıları, duyu organlarının sağlığı, duyu organları arasın-daki ilişki

F.6.6.2.1. Duyu organlarına ait yapıları model üzerinde göstererek açıklar.

Duyu organlarının ayrıntılı yapılarına girilmez.

F.6.6.2.2. Koku alma ve tat alma duyuları arasındaki ilişkiyi, tasarladığı bir deneyle gösterir.

F.6.6.2.3. Duyu organlarındaki kusurlara ve bu kusurların giderilmesinde kullanılan teknolojilere örnekler verir.

a. Göz kusurlarından miyopluk, hipermetropluk, astigmatlık ve şaşılığın sebeplerine değinilmeden

tedavi yöntemleri kısaca açıklanır.

b. Görme ve işitme engelli bireylerin yaşamlarını kolaylaştıran teknolojiler vurgulanır.

F.6.6.2.4. Duyu organlarının sağlığını korumak için alınması gereken tedbirleri tartışır.

F.6.6.3. Sistemlerin Sağlığı


Konu / Kavramlar: Cücelik, devlik, şeker, guatr, duyu organı hastalıkları, kemik kırılmaları, romatizma, ishal, ülser, kanser, sarılık, anemi, zatürre, grip, böbrek taşı, böbrek yetmezliği, diyaliz, alkol, sigara, organ bağışı, ilk yardım

F.6.6.3.1. Sistemlerin sağlığı için yapılması gerekenleri araştırma verilerine dayalı olarak tartışır.

a. Sistem hastalıklarından Türkiye’de en sık rastlanan hastalıklara değinilir.

b. Bilinçsiz ilaç kullanımının zararları vurgulanır.

c. Alkol ve sigara gibi zararlı alışkanlıkların insan sağlığına etkilerine değinilir. Alkol ve sigara ile mücadelede Yeşilaya vurgu yapılır.

ç. İlk yardım ile ilgili temel bilgiler verilir.

F.6.6.3.2. Organ bağışının toplumsal dayanışma açısından önemini kavrar.

F.6.7. Elektriğin İletimi / Fiziksel Olaylar

Bu ünitede öğrencilerin; elektriksel direncin bağlı olduğu faktörler, elektrik enerjisinin iletiminin hangi mad-delerle sağlanacağı, iletkenlerin özelliklerinin, değişiminin devrede ne gibi etkiler oluşturacağı, iletken ve yalıt-kan maddelerin günlük yaşamda hangi amaçlar için kullanıldığı hakkında bilgi ve beceriler kazanmaları amaç-lanmaktadır.

F.6.7.1. İletken ve Yalıtkan Maddeler


Konu / Kavramlar: İletken maddeler, yalıtkan maddeler, iletken ve yalıtkan maddelerin kullanım alanları

F.6.7.1.1. Tasarladığı elektrik devresini kullanarak maddeleri, elektriği iletme durumlarına göre sınıflandırır.

F.6.7.1.2. Maddelerin elektriksel iletkenlik ve yalıtkanlık özelliklerinin günlük yaşamda hangi amaçlar için kulla-nıldığını örneklerle açıklar.

F.6.7.2. Elektriksel Direnç ve Bağlı Olduğu Faktörler


Konu / Kavramlar: Elektriksel direnç, elektriksel direncin bağlı olduğu faktörler (kesit alanı, uzunluk, iletkenin cinsi)


38

F.6.7.2.1. Bir elektrik devresindeki ampulün parlaklığının bağlı olduğu değişkenleri tahmin eder ve tahminlerini deneyerek test eder.

a. Ampulün parlaklığının değiştirilmesinde devredeki iletkenin uzunluğu, dik kesit alanı ve iletkenin cinsi değişkenleri üzerinde durulur.

b. Elektriksel direnç ve bağlı olduğu faktörlerle ilgili olarak matematiksel bağıntıya girilmez.

F.6.7.2.2. Elektriksel direnci tanımlar.

a. Ohm Yasası’na girilmez.

b. Elektriksel direnç, “maddelerin, elektrik enerjisinin iletimine karşı gösterdikleri zorluk” olarak tanımlanır.

c. Akım kavramına girilmez.

ç. Direncin büyüklüğünün ölçülmesine ve birimine girilmez.

F.6.7.2.3. Ampulün içindeki telin bir direncinin olduğunu fark eder.


Bu ünitede öğrencilerden; daha önceki ünitelerde ele alınan konulara ilişkin problemlerin farkına varmaları, problemleri tanımlamaları, alternatif çözüm yollarını belirlemeleri, bu çözüm yollarını karşılaştırmaları, en uygun olanı belirlemeleri, bir ürün ortaya çıkarmaları ve bu ürünü en etkili şekilde sunmaları beklenmektedir. Ünite so-nunda ortaya çıkacak ürünlerin bilim şenliği gibi etkinliklerle sunulması önerilmektedir.






c. Problemlerin, eğitim öğretim yılının başından itibaren farklı dersler kapsamında yer alan konularla

ilişkili olması tercih edilebilir.





F.6.8.1.4. Ürünü pazarlamak için stratejiler geliştirir ve ürünü tanıtır.

Örneğin ürüne isim bulur, ürün tanıtımı için gazete, İnternet veya televizyon reklamı tasarlar.


39



SayısıSüre

Ders Saati Yüzde %1 Güneş Sistemi ve Ötesi Dünya ve Evren 10 16 11,12 Hücre ve Bölünmeler Canlılar ve Yaşam 8 16 11,13 Kuvvet ve Enerji Fiziksel Olaylar 9 20 13,94 Saf Madde ve Karışımlar Madde ve Doğası 16 26 18,055 Işığın Madde ile Etkileşimi Fiziksel Olaylar 12 26 18,056 Canlılarda Üreme, Büyüme ve Gelişme Canlılar ve Yaşam 9 20 13,97 Elektrik Devreleri Fiziksel Olaylar 6 8 5,6

8 Uygulamalı Bilim Fen Mühendislik Uygulamaları 4 12 8,3

Toplam 74 144 100

F.7.1. Güneş Sistemi ve Ötesi / Dünya ve Evren

Bu ünitede öğrencilerin; Güneş sistemini ve Güneş sisteminde bulunan gök cisimlerini ve birbirleriyle olan ilişkileri tanımaları, teleskobun önemli bir gözlem aracı olması münasebetiyle gök bilimdeki önemini kavramaları ve teknoloji boyutu dikkate alınarak uzay araştırmalarının sağladığı katkılar hakkında bilgi ve beceriler kazanma-ları; uzay kirliliğinin sebeplerini tartışmaları; Türk-İslam bilim insanlarının uzay araştırmalarına yaptıkları katkıları anlamaları; yıldız, yıldız çeşitleri, takımyıldızlar, galaksileri tanımaları hedeflenmektedir.

F.7.1.1. Uzay Araştırmaları


Konu / Kavramlar: Uydu, uzay kirliliği, gökyüzü gözlem araçları

F.7.1.1.1. Uzay teknolojilerini açıklar.

a. Yapay uydulara değinilir.

b. Türkiye’nin uzaya gönderdiği uydulara ve görevlerine değinilir.

F.7.1.1.2. Uzay kirliliğinin nedenlerini ifade ederek bu kirliliğin yol açabileceği olası sonuçları tahmin eder.

F.7.1.1.3. Teknoloji ile uzay araştırmaları arasındaki ilişkiyi açıklar.

F.7.1.1.4. Teleskobun yapısını ve ne işe yaradığını açıklar.

a. Teleskop çeşitlerine değinilir.

b. Işık kirliliğine değinilir.

F.7.1.1.5. Teleskobun gök bilimin gelişimindeki önemine yönelik çıkarımda bulunur.

a. Rasathane (gözlemevi) kurulma yerlerinin seçimine ve bu yerlerin taşıdığı şartlara değinilir.

b. Batılı astronomlar ve Türk-İslam astronomlarının katkılarına değinilir.

F.7.1.1.6. Basit bir teleskop modeli hazırlayarak sunar.

F.7.1.2. Güneş Sistemi Ötesi: Gök Cisimleri


Konu / Kavramlar: Yıldız, takımyıldız, galaksi, kara delik

F.7.1.2.1. Yıldız oluşum sürecinin farkına varır.

a. Bulutsu kavramına değinilir.

b. Bulutsu örnekleri verilir.

c. Karadelik kavramına değinilir.


40

F.7.1.2.2. Yıldız kavramını açıklar.

a. Yıldız çeşitlerine değinilir.

b. Dünya'dan bakıldığı şekliyle görülen yıldız gruplarının, isimlendirmesi olan takımyıldızlara değinilir.

c. Gök cisimleri arası uzaklığın ışık yılı cinsinden ifade edildiğine değinilir.

F.7.1.2.3. Galaksilerin yapısını açıklar.

a. Galaksi çeşitlerine değinilir.

b. Galaksi örnekleri olarak Samanyolu ve Andromeda galaksilerine değinilir.

F.7.1.2.4. Evren kavramını açıklar.

F.7.2. Hücre ve Bölünmeler / Canlılar ve Yaşam

Bu ünitede öğrencilerin; hayvan ve bitki hücrelerini ayırt edebilmesi, hücre-doku-organ-sistem ve organizma ilişkisini kavraması amaçlanmaktadır. Ayrıca mitoz ve mayoz bölünme aşamalarını tanımlayabilmeleri, üreme hücrelerinin oluşumunu, mitoz ve mayoz arasındaki farklılıkları kavramasına ilişkin bilgi ve beceriler kazanmaları amaçlanmaktadır.

F.7.2.1. Hücre


Konu / Kavramlar: Hücre, bitki ve hayvan hücresi arasındaki benzerlik ve farklılıklar, dokular, hücre-doku-organ-sistem-organizma ilişkisi, DNA, gen, kromozom

F.7.2.1.1. Hayvan ve bitki hücrelerini, temel kısımları ve görevleri açısından karşılaştırır.

a. Hücrenin temel kısımları için sadece hücre zarı, sitoplazma ve çekirdek verilir.

b. Hücre organellerinin ayrıntılı yapıları verilmeden sadece isim ve görevlerine değinilir.

c. DNA, gen ve kromozom kavramları arasındaki ilişkiden bahsedilir.

F.7.2.1.2. Geçmişten günümüze, hücrenin yapısı ile ilgili görüşleri teknolojik gelişmelerle ilişkilendirerek tartışır.

Bilimsel bilgilerin kesin olmayıp değişebileceği ve gelişebileceği vurgulanır.

F.7.2.1.3. Hücre-doku-organ-sistem-organizma ilişkisini açıklar.

Hücre-doku-organ-sistem-organizma kavramlarının tanımlarına ve aralarındaki ilişkilere değinilir.

F.7.2.2. Mitoz


Konu / Kavramlar: Hücre bölünmesi, mitozun evreleri, mitozda kromozomların önemi, mitozun canlılar için önemi

F.7.2.2.1. Mitozun canlılar için önemini açıklar.

F.7.2.2.2. Mitozun birbirini takip eden farklı evrelerden oluştuğunu açıklar.

Mitoz evrelerinin adları verilmez.

F.7.2.3. Mayoz


Konu / Kavramlar: Üreme hücrelerinin mayozla oluşumu, mayozun canlılar için önemi, mayozu mitozdan ayıran özellikler

F.7.2.3.1. Mayozun canlılar için önemini açıklar.

Mayoz evreleri sadece Mayoz I ve Mayoz II olarak verilir.


41

F.7.2.3.2. Üreme ana hücrelerinde mayozun nasıl gerçekleştiğini model üzerinde gösterir.

Gamet oluşumları sırasında hücre isimlerine değinilmez. Sadece sperm ve yumurta verilir.

F.7.2.3.3. Mayoz ve mitoz arasındaki farkları karşılaştırır.

Mayoz ve mitoz arasındaki farklılıklar verilirken bölünme evrelerindeki farklılıklara değinilmez.

F.7.3. Kuvvet ve Enerji / Fiziksel Olaylar

Bu ünitede öğrencilerin; kütle ve ağırlık kavramlarını öğrenmeleri ve aralarındaki ilişki ve farklılıkları kavra-maları, yer çekiminden hareketle gök cisimleri arasındaki kütle çekiminin varlığından haberdar olmaları, fizik-sel anlamda yapılan işi tanımlamaları, işi etkileyen faktörleri ve işin birimini ifade etmeleri, kuvvet-iş ve enerji arasındaki ilişkiyi fark etmeleri, enerji çeşitlerini sınıflandırmaları, sürtünme kuvvetinin enerji üzerindeki etkisini gözlemlemeleri, hava ve su direncinin etkilerine yönelik tasarımlar yapmaları, bilgi ve beceriler kazanmaları amaçlanmaktadır.

F.7.3.1. Kütle ve Ağırlık İlişkisi


Konu / Kavramlar: Kütle, ağırlık, yer çekimi, kütle çekimi

F.7.3.1.1. Kütleye etki eden yer çekimi kuvvetini ağırlık olarak adlandırır.

a. Ağırlığın bir kuvvet olduğu vurgulanır.

b. Dinamometre kullanılarak ağırlık ölçümü yaptırılır.

F.7.3.1.2. Kütle ve ağırlık kavramlarını karşılaştırır.

F.7.3.1.3. Yer çekimini kütle çekimi olarak gök cisimleri temelinde açıklar.

Matematiksel bağıntılara girilmez.

F.7.3.2. Kuvvet, İş ve Enerji İlişkisi


Konu / Kavramlar: Fiziksel iş, kinetik enerji, çekim potansiyel enerjisi, esneklik potansiyel enerjisi

F.7.3.2.1. Fiziksel anlamda yapılan işin, uygulanan kuvvet ve alınan yolla ilişkili olduğunu açıklar.

a. İşin birimi joule olarak verilir.

b. Matematiksel bağıntılara girilmez.

F.7.3.2.2. Enerjiyi iş kavramı ile ilişkilendirerek, kinetik ve potansiyel enerji olarak sınıflandırır.

a. Potansiyel enerji, çekim potansiyel enerjisi ve esneklik potansiyel enerjisi şeklinde sınıflandırılır.

b. Potansiyel enerjinin kütle ve yüksekliğe, kinetik enerjinin kütle ve sürate bağlı olduğu belirtilir.


F.7.3.3. Enerji Dönüşümleri


Konu / Kavramlar: Enerjinin korunumu, sürtünme ile kinetik enerji kaybı, hava ve su direnci

F.7.3.3.1. Kinetik ve potansiyel enerji türlerinin birbirine dönüşümünden hareketle enerjinin korunduğu sonucunu çıkarır.

F.7.3.3.2. Sürtünme kuvvetinin kinetik enerji üzerindeki etkisini örneklerle açıklar.

a. Sürtünme kuvvetinin kinetik enerji üzerindeki etkisinin örneklendirilmesinde sürtünmeli yüzeyler, hava direnci ve su direnci dikkate alınır.

b. Sürtünen yüzeylerin ısındığı, basit bir deneyle gösterilerek kinetik enerji kaybının ısı enerjisine dönüştüğü vurgulanır.


42

F.7.3.3.3. Hava veya su direncinin yaşamdaki etkisini fark eder.Hava veya su direncinin farklı taşıtların tasarımındaki etkisine değinilir.

F.7.3.3.4. Hava veya su direncinin etkisini azaltmaya yönelik bir araç tasarlar.

Tasarımlar çizimle ortaya konulur, üç boyutlu bir ürüne dönüştürülmez.

F.7.4. Saf Madde ve Karışımlar / Madde ve Doğası

Bu ünitede öğrencilerin atomun; proton, nötron ve elektrondan oluşan yapısını bilmeleri; saf ve saf olmayan madde temelinde element, bileşik ve karışımları sınıflandırmaları amaçlanmaktadır. Ayrıca, karışımların ayrılma-sında kullanılan bazı ayırma tekniklerini, elementlerin sembollerini ve bileşiklerin formüllerini öğrenmeleri, çözün-me olayını, çözücü ve çözünen moleküllerin ilişkisiyle açıklamaları, evsel katı ve sıvı atıkların kontrol edilmesi, geri dönüşüm ve yeniden kullanmanın önemini kavramaları amaçlanmaktadır.

F.7.4.1. Maddenin Tanecikli Yapısı


Konu / Kavramlar: Atom (çekirdek, katman, proton, nötron, elektron), bilimsel bilginin özelliği, molekül

F.7.4.1.1. Atomun yapısını ve yapısındaki temel parçacıklarını söyler.

F.7.4.1.2. Geçmişten günümüze atom kavramı ile ilgili düşüncelerin nasıl değiştiğini sorgular.

a. Atom teorileri ile ilgili ayrıntıya girilmez.

b. Bilimsel bilginin zamanla değişebileceğine vurgu yapılır.

c. Bilimsel bilgi türlerinden teori hakkında genel bilgi verilir.

F.7.4.1.3. Aynı veya farklı atomların bir araya gelerek molekül oluşturacağını ifade eder.

F.7.4.1.4. Çeşitli molekül modelleri oluşturarak sunar.

F.7.4.2. Saf Maddeler


Konu / Kavramlar: Element, elementlerin sembolleri, bileşik, bileşik formülleri

F.7.4.2.1. Saf maddeleri, element ve bileşik olarak sınıflandırarak örnekler verir.

F.7.4.2.2. Yaygın elementlerin isimlerini, sembollerini ve bazı kullanım alanlarını ifade eder.

F.7.4.2.3. Yaygın bileşiklerin formüllerini, isimlerini ve bazı kullanım alanlarını ifade eder.

F.7.4.3. Karışımlar


Konu / Kavramlar: Homojen karışım, çözelti (çözünen, çözücü), heterojen karışım, çözünme, çözünme hızına etki eden faktörler

F.7.4.3.1. Karışımları, homojen ve heterojen olarak sınıflandırarak örnekler verir.

Homojen karışımların çözelti olarak da ifade edilebileceği vurgulanır.

F.7.4.3.2. Günlük yaşamda karşılaştığı çözücü ve çözünenleri kullanarak çözelti hazırlar.

F.7.4.3.3. Çözünme hızına etki eden faktörleri deney yaparak belirler.a. Temas yüzeyi, karıştırma ve sıcaklık faktörlerine değinilir.b. Bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişken kavram gruplarına vurgu yapılır.


43

F.7.4.4. Karışımların Ayrılması


Konu / Kavramlar: Buharlaştırma, yoğunluk farkı, damıtma

F.7.4.4.1. Karışımların ayrılması için kullanılabilecek yöntemlerden uygun olanı seçerek uygular.

Karışımların ayrılmasında kullanılabilecek yöntemlerden buharlaştırma, yoğunluk farkı ve damıtma üzerinde durulur.

F.7.4.5. Evsel Atıklar ve Geri Dönüşüm


Konu / Kavramlar: Evsel katı atık maddeler, evsel sıvı atık maddeler, geri dönüşüm, yeniden kullanma

F.7.4.5.1. Evsel atıklarda geri dönüştürülebilen ve dönüştürülemeyen maddeleri ayırt eder.

F.7.4.5.2. Evsel katı ve sıvı atıkların geri dönüşümüne ilişkin proje tasarlar.

F.7.4.5.3. Geri dönüşümü, kaynakların etkili kullanımı açısından sorgular.

Geri dönüşüm tesislerinin ekonomiye katkısı vurgulanır.

F.7.4.5.4. Yakın çevresinde atık kontrolüne özen gösterir.

Atık kontrolü ile ilgili kamu ve sivil toplum kuruluşlarının çalışmalarına değinilir.

F.7.4.5.5. Yeniden kullanılabilecek eşyalarını, ihtiyacı olanlara iletmeye yönelik proje geliştirir.

F.7.5. Işığın Madde ile Etkileşimi / Fiziksel Olaylar

Bu ünitede öğrencilerin; ayna ve mercek çeşitleri ve kullanım alanları; ışığın soğurulması, bu bağlamda cisimlerin renkli görünmeleri ve güneş enerjisinden yararlanma yolları hakkında bilgi ve beceriler kazanmaları; ayrıca gelecekteki güneş enerjisinden yararlanma sistemlerini tasarlamaları, böylece yaratıcı ve yenilikçi düşün-me becerisi kazanmaları amaçlanmaktadır.

F.7.5.1. Işığın Soğurulması


Konu / Kavramlar: Işığın soğurulması, cisimlerin siyah, beyaz ve renkli görünmesi, güneş enerjisi

F.7.5.1.1. Işığın madde ile etkileşimi sonucunda madde tarafından soğurulabileceğini keşfeder.

F.7.5.1.2. Beyaz ışığın tüm ışık renklerinin bileşiminden oluştuğu sonucunu çıkarır.

F.7.5.1.3. Gözlemleri sonucunda cisimlerin, siyah, beyaz ve renkli görünmesinin nedenini, ışığın yansıması ve soğurulmasıyla ilişkilendirir.

Renk filtrelerine girilmez.

F.7.5.1.4. Güneş enerjisinin günlük yaşam ve teknolojideki yenilikçi uygulamalarına örnekler verir.

Kaynakların etkili kullanımı bakımından güneş enerjisinin önemi vurgulanır.

F.7.5.1.5. Güneş enerjisinden gelecekte nasıl yararlanılacağına ilişkin ürettiği fikirleri tartışır.

F.7.5.2. Aynalar


Konu / Kavramlar: Düz ayna, çukur ayna, tümsek ayna

F.7.5.2.1. Ayna çeşitlerini gözlemleyerek kullanım alanlarına örnekler verir.


44

F.7.5.2.2. Düz, çukur ve tümsek aynalarda oluşan görüntüleri karşılaştırır.

a. Özel ışınlarla görüntü çizimine girilmez.


c. Çukur aynada cismin görüntüsünün özelliklerinin (büyük / küçük, ters / düz) cismin aynaya olan uzaklığına göre değişebileceği belirtilir.

F.7.5.3. Işığın Kırılması ve Mercekler


Konu / Kavramlar: Işığın kırılması, mercekler (ince kenarlı mercekler, kalın kenarlı mercekler), odak noktası

F.7.5.3.1. Ortam değiştiren ışığın izlediği yolu gözlemleyerek kırılma olayının sebebini ortam değişikliği ile ilişkilendirir.

a. Tam yansımaya ve prizmalarda kırılmaya girilmez.

b. Snell (Kırılma) Yasası'na girilmez.

F.7.5.3.2. Işığın kırılmasını, ince ve kalın kenarlı mercekler kullanarak deneyle gözlemler.

F.7.5.3.3. İnce ve kalın kenarlı merceklerin odak noktalarını deneyerek belirler.

a. Ormanlık alanlara bırakılan cam atıklarının yangın riski oluşturabileceğine değinilir.

b. Özel ışınlarla görüntü çizimine girilmez.


ç. İnce ve kalın kenarlı merceklerin odak noktaları çizimle gösterilir.

F.7.5.3.4. Merceklerin günlük yaşam ve teknolojideki kullanım alanlarına örnekler verir.

F.7.5.3.5. Ayna veya mercekleri kullanarak bir görüntüleme aracı tasarlar.

Öncelikle tasarımını çizimle ifade etmesi istenir. İmkânlar uygunsa üç boyutlu modele dönüştürmesi istenebilir.

F.7.6. Canlılarda Üreme, Büyüme ve Gelişme / Canlılar ve Yaşam

Bu ünitede öğrencilerin; insanın üreme, büyüme ve gelişme süreçlerini açıklayabilmeleri ve ergen sağlığı için alınabilecek tedbirleri tartışmalarına ilişkin bilgi ve beceriler kazanmaları amaçlanmaktadır. Ayrıca bitki ve hayvanlardaki üreme, büyüme ve gelişme süreçlerini karşılaştırmaları, büyüme ve gelişmeye etki eden faktörleri keşfetmeleri ve bir bitki veya bir hayvanın bakımını üstlenmeleri ve sorumluluk kazanmalarına ilişkin bilgi ve be-ceriler kazanmaları amaçlanmaktadır.

F.7.6.1. İnsanda Üreme, Büyüme ve Gelişme


Konu / Kavramlar: İnsanda üreme, insanda üremeyi sağlayan yapı ve organlar, sperm, yumurta, zigot, embri-yo, fetüs ve bebek arasındaki ilişki

F.7.6.1.1. İnsanda üremeyi sağlayan yapı ve organları şema üzerinde göstererek açıklar.

a. Üreme hücrelerinin yapıları verilmez.

b. Neslin devamı için üreme hücrelerinin oluşturulduğu vurgulanır.

c. Üreme sistemi sağlığında hijyenin önemi vurgulanır.


45

F.7.6.1.2. Sperm, yumurta, zigot, embriyo, fetüs ve bebek arasındaki ilişkiyi açıklar.

Embriyonun gelişim evrelerine girilmez.

F.7.6.1.3. Embriyonun sağlıklı gelişebilmesi için alınması gereken tedbirleri, araştırma verilerine dayalı olarak tartışır.

F.7.6.2. Ergenlik ve Sağlık


Konu / Kavramlar: Çocukluktan ergenliğe geçiş, ergen sağlığı

F.7.6.2.1. Çocukluktan ergenliğe geçişte oluşan bedensel ve ruhsal değişimleri açıklar.

Diğer gelişim dönemleri ve özellikleri verilmez.

F.7.6.2.2. Ergenlik döneminin sağlıklı bir şekilde geçirilebilmesi için nelerin yapılabileceğini, araştırma verilerine dayalı olarak tartışır.

F.7.6.3. Bitki ve Hayvanlarda Üreme, Büyüme ve Gelişme


Konu / Kavramlar: Eşeysiz üreme (vejetatif üreme, bölünme, tomurcuklanma ve rejenerasyon), eşeyli üreme, büyüme ve gelişme

F.7.6.3.1. Bitki ve hayvanlardaki üreme çeşitlerini karşılaştırır.

a. Eşeyli üreme türlerine girilmez fakat eşeysiz üreme türlerine örnek verilerek değinilir.

b. Metagenez (döl almaşı) konularına değinilmez.

c. Hayvanlardaki iç ve dış döllenme ile iç ve dış gelişmeye değinilmez. Başkalaşım, doğurarak ve yumurtayla çoğalma konularına kısaca değinilir.

F.7.6.3.2. Bitki ve hayvanlardaki büyüme ve gelişme süreçlerini örnekler vererek açıklar.

Çiçekli bir bitki örneği üzerinde durulur.

F.7.6.3.3. Bitki ve hayvanlarda büyüme ve gelişmeye etki eden temel faktörleri açıklar.

F.7.6.3.4. Bir bitki veya hayvanın bakımını üstlenir ve gelişim sürecini rapor eder.

F.7.7. Elektrik Devreleri / Fiziksel Olaylar

Bu ünitede öğrencilerin; seri ve paralel bağlama çeşitlerini dikkate alarak devre çizmeleri ve kurmaları ve buna bağlı olarak devredeki lambanın parlaklığının değişebileceğini fark etmeleri, elektrik enerjisinin teknolojik uygulamaları da dikkate alınarak ısı, ışık ve hareket enerjisine dönüşümü hakkında bilgi ve beceriler kazanmala-rı; ayrıca gelecekteki özgün aydınlatma sistemlerini tasarlamaları, böylece yaratıcı ve yenilikçi düşünme bece-risi kazanmaları amaçlanmaktadır.

F.7.7.1. Ampullerin Bağlanma Şekilleri


Konu / Kavramlar: Seri bağlama, paralel bağlama, elektrik akımı, gerilim

F.7.7.1.1. Seri ve paralel bağlı ampullerden oluşan bir devre şeması çizer.

F.7.7.1.2. Ampullerin seri ve paralel bağlandığı durumlardaki parlaklıklarını devre üzerinde gözlemleyerek çıka-rımda bulunur.


46

F.7.7.1.3. Elektrik akımını tanımlar.

F.7.7.1.4. Elektrik enerjisinin devrelere akım yoluyla aktarıldığını açıklar.

F.7.7.1.5. Bir devre elemanının uçları arasındaki gerilim ile üzerinden geçen akımı ilişkilendirir.

a. Gerilim kavramı piller üzerinden açıklanır.

b. Bir iletkende gerilim, akım ve direnç arasındaki ilişki Ohm Yasası üzerinden açıklanır. Matematiksel hesaplamalara girilmez.

F.7.7.1.6. Özgün bir aydınlatma aracı tasarlar.

Öncelikle tasarımını çizimle ifade etmesi istenir. Şartlar uygunsa üç boyutlu modele dönüştürmesi istenebilir.






a. Problemin günlük hayatta kullanılan veya karşılaşılan araç, nesne veya sistemleri geliştirmeye yö-nelik olması istenir.


c. Problemlerin, eğitim öğretim yılının başından itibaren farklı dersler kapsamında yer alan konularla ilişkili olması tercih edilebilir.






Örneğin ürüne isim bulur, ürün tanıtımı için gazete, İnternet veya televizyon reklamı tasarlar.


47



SayısıSüre

Ders Saati Yüzde %1 Mevsimler ve İklim Dünya ve Evren 3 14 9,72 DNA ve Genetik Kod Canlılar ve Yaşam 13 22 15,33 Basınç Fiziksel Olaylar 3 10 6,94 Madde ve Endüstri Madde ve Doğası 17 28 19,45 Basit Makineler Fiziksel Olaylar 2 10 6,96 Enerji Dönüşümleri ve Çevre Bilimi Canlılar ve Yaşam 15 24 16,77 Elektrik Yükleri ve Elektrik Enerjisi Fiziksel Olaylar 10 24 16,7

8 Uygulamalı BilimFen ve Mühendislik Uygulamaları 4 12 8,3

Toplam 67 144 100

F.8.1. Mevsimler ve İklim / Dünya ve Evren

Bu ünitede öğrencilerin; mevsimlerin oluşumunda Dünya'nın hareketlerinin, konumunun ve birim yüzeye dü-şen ışığın etkisini kavramaları; iklimlerin oluşumu ve hava olayları hakkında bilgi edinmeleri; iklim bilimi hakkında bilgi sahibi olmaları; küresel iklim değişiklikleri ve etkileri hakkında bilgi ve beceriler kazanmaları hedeflenmek-tedir.

F.8.1.1. Mevsimlerin Oluşumu


Konu / Kavramlar: Dünya’nın dönme ekseni, dolanma düzlemi, ısı enerjisi, mevsimler

F.8.1.1.1. Mevsimlerin oluşumuna yönelik tahminlerde bulunur.

a. Dünya’nın dönme ekseni olduğuna değinilir.

b. Dünya’nın dönme ekseni ile Güneş etrafındaki dolanma düzlemi arasındaki ilişkiye değinilir.

c. Işığın birim yüzeye düşen enerji miktarının mevsimler üzerindeki etkisine değinilir.

F.8.1.2. İklim ve Hava Hareketleri


Konu / Kavramlar: : İklim, iklim bilimi, iklim bilimci, küresel iklim değişiklikleri

F.8.1.2.1. İklim ve hava olayları arasındaki farkı açıklar.

F.8.1.2.2. İklim biliminin (klimatoloji) bir bilim dalı olduğunu ve bu alanda çalışan uzmanlara iklim bilimci (klima-tolog) adı verildiğini söyler.


48

F.8.2. DNA ve Genetik Kod / Canlılar ve Yaşam

Bu ünitede öğrencilerin; DNA ve genetik kod ile ilişkili kavramları açıklamaları ve aralarındaki ilişkileri keşfet-meleri, kalıtım, mutasyon, modifikasyon, adaptasyon, seçilim, genetik mühendisliği ve biyoteknoloji uygulama-larının farkında olmaları ve olumlu/olumsuz etkilerini tartışmalarına ilişkin bilgi ve beceriler kazanmaları amaçlan-maktadır.

F.8.2.1. DNA ve Genetik Kod


Konu / Kavramlar: DNA’nın yapısı, DNA’nın kendini eşlemesi, nükleotid, gen, kromozom

F.8.2.1.1. Nükleotid, gen, DNA ve kromozom kavramlarını açıklayarak bu kavramlar arasında ilişki kurar.

Bazların isimleri verilirken pürin ve pirimidin ayrımına girilmez.F.8.2.1.2. DNA’nın yapısını model üzerinde gösterir.

a. Hidrojen, glikozit, ester, fosfodiester bağlarına girilmez.

b. DNA’daki hataların onarılıp onarılmadığı belirtilir.

c. DNA’daki nükleotid hesaplamaları verilmez.

F.8.2.1.3. DNA’nın kendini nasıl eşlediğini ifade eder.

a. Replikasyon ifadesi kullanılmaz.

b. Eşlenme deneyleri anlatılmaz.

c. Eşlenme ile ilgili hesaplama sorularına girilmez.

F.8.2.2. Kalıtım


Konu / Kavramlar: Gen, genotip, fenotip, saf döl, melez döl, baskın, çekinik, çaprazlama, cinsiyet, akraba evlilik-leri

F.8.2.2.1. Kalıtım ile ilgili kavramları tanımlar.

a. Gen, fenotip, genotip, saf döl ve melez döl kavramlarına değinilir.

b. Baskın ve çekinik gen kavramlarına değinilir.

F.8.2.2.2. Tek karakter çaprazlamaları ile ilgili problemler çözerek sonuçlar hakkında yorum yapar.

a. Çaprazlamalarda sadece bezelye karakterleri kullanılır.

b. Diğer canlılarda da karakterlerin aktarımının benzer olduğu vurgulanır.

c. İnsanda çocuğun cinsiyetinin babadan gelen eşey kromozomu ile belirlendiği vurgulanır.

F.8.2.2.3. Akraba evliliklerinin sonuçlarını tartışır.

F.8.2.3. Mutasyon ve Modifikasyon


Konu / Kavramlar: Mutasyon, modifikasyon

F.8.2.3.1. Örneklerden yola çıkarak mutasyonu açıklar.

F.8.2.3.2. Örneklerden yola çıkarak modifikasyonu açıklar.

F.8.2.3.3. Mutasyonla modifikasyon arasındaki farklar ile ilgili çıkarımda bulunur.


49

F.8.2.4. Adaptasyon (Çevreye Uyum)


Konu / Kavramlar: Adaptasyon, seçilim

F.8.2.4.1. Canlıların yaşadıkları çevreye uyumlarını gözlem yaparak açıklar.

Adaptasyonların kalıtsal olduğu vurgulanır.

F.8.2.5. Biyoteknoloji


Konu / Kavramlar: Genetik mühendisliği, biyoteknolojik çalışmalar, biyoteknoloji uygulamalarının çevreye etkisi

F.8.2.5.1. Genetik mühendisliğini ve biyoteknolojiyi ilişkilendirir.

Islah, aşılama, gen aktarımı, klonlama, gen tedavisi örnekleri üzerinde durulur.

F.8.2.5.2. Biyoteknolojik uygulamalar kapsamında oluşturulan ikilemlerle bu uygulamaların insanlık için yararlı ve zararlı yönlerini tartışır.

F.8.2.5.3. Gelecekteki genetik mühendisliği ve biyoteknoloji uygulamalarının neler olabileceği hakkında tah-minde bulunur.

F.8.3. Basınç / Fiziksel Olaylar

Bu ünitede öğrencilerin; katı, sıvı ve gaz basınçlarını ve bu basınçları etkileyen faktörler hakkında bilgi ve beceriler kazanmaları, aynı zamanda basıncın günlük hayattaki uygulamalarını fark etmeleri amaçlanmaktadır.

F.8.3.1. Basınç


Konu / Kavramlar: Basınç, katı basıncını etkileyen değişkenler, sıvı basıncını etkileyen değişkenler, basıncın günlük yaşam ve teknolojideki uygulamaları

F.8.3.1.1. Katı basıncını etkileyen değişkenleri deneyerek keşfeder.

Basınç birimi olarak Pascal verilir. Matematiksel bağıntılara girilmez.

F.8.3.1.2. Sıvı basıncını etkileyen değişkenleri tahmin eder ve tahminlerini test eder.

a. Gazların da sıvılara benzer şekilde basınç uyguladıkları belirtilir. Açık hava basıncı örneklendirilir.


c. Gaz basıncını etkileyen değişkenlere girilmez.

F.8.3.1.3. Katı, sıvı ve gazların basınç özelliklerinin günlük yaşam ve teknolojideki uygulamalarına örnekler verir.

a. Sıvı basıncı ile ilgili Pascal prensibinin uygulamalarından örnekler verilir.

b. Bilimsel bilgi türü olarak ilke ve prensiplere vurgu yapılır.

F.8.4. Madde ve Endüstri / Madde ve Doğası

Bu ünitede öğrencilerin; elementleri metal, ametal ve soygaz olarak sınıflandırıldığını bilmeleri, maddede meydana gelen değişimleri, fiziksel ve kimyasal değişim olarak sınıflandırmaları; asit-baz kavramları ve asit yağ-murlarına ilişkin bilgi ve beceriler kazanmaları amaçlanmaktadır.


50

F.8.4.1. Periyodik Sistem


Konu / Kavramlar: Grup, periyot, periyodik sistemin sınıflandırılması

F.8.4.1.1. Periyodik sistemde, grup ve periyotların nasıl oluşturulduğunu açıklar.

Periyodik sisteme duyulan ihtiyaç ve periyodik sistemin oluşturulma süreci ayrıntıya girilmeden vurgulanır.

F.8.4.1.2. Elementleri periyodik tablo üzerinde metal, ametal ve soygaz olarak sınıflandırır.

Elementlerin özelliklerine girilmez.

F.8.4.2. Fiziksel ve Kimyasal Değişimler


Konu / Kavramlar: Fiziksel değişim, kimyasal değişim

F.8.4.2.1. Fiziksel ve kimyasal değişim arasındaki farkları, çeşitli olayları gözlemleyerek açıklar.

F.8.4.3. Kimyasal Tepkimeler


Konu / Kavramlar: Kimyasal tepkimelerin oluşumu, kütlenin korunumu

F.8.4.3.1. Bileşiklerin kimyasal tepkime sonucunda oluştuğunu bilir.

Kimyasal tepkime denklemlerine formüller kullanılarak girilmez.

F.8.4.4. Asitler ve Bazlar


Konu / Kavramlar: Asit, baz, pH, asit yağmurları, asit yağmurlarına karşı çözüm önerileri

F.8.4.4.1. Asit ve bazların genel özelliklerini ifade eder.

F.8.4.4.2. Asit ve bazlara günlük yaşamdan örnekler verir.

F.8.4.4.3. Günlük hayatta ulaşılabilecek malzemeleri asit-baz ayracı olarak kullanır.

F.8.4.4.4. Maddelerin asitlik ve bazlık durumlarına ilişkin pH değerlerini kullanarak çıkarımda bulunur.

Konu ile ilgili deney yolu ile çıkarımlarda bulunmaları sağlanır.

F.8.4.4.5. Asit ve bazların çeşitli maddeler üzerindeki etkilerini gözlemler.

F.8.4.4.6. Asit ve bazların temizlik malzemesi olarak kullanılması esnasında oluşabilecek tehlikelerle ilgili gerekli tedbirleri alır.

F.8.4.4.7. Asit yağmurlarının önlenmesine yönelik çözüm önerileri sunar.

Asit yağmurlarının oluşum sebepleri ve sonuçlarına değinilir.

F.8.4.5. Maddenin Isı ile Etkileşimi


Konu / Kavramlar: Isı ve öz ısının bağlı olduğu faktörler

F.8.4.5.1. Isınmanın maddenin cinsine, kütlesine ve/veya sıcaklık değişimine bağlı olduğunu deney yaparak keş-feder.

a. Q=m.c. Δt bağıntısına girilmez.

b. Bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenler örneklerle açıklanır.


51

F.8.4.5.2. Hâl değiştirmek için gerekli ısının maddenin cinsi ve kütlesiyle ilişkili olduğunu deney yaparak keşfeder.

a. Saf maddelerin hâl değişimi sırasında sıcaklığının sabit kaldığına değinilir.

b. Matematiksel hesaplamalara girilmez.

F.8.4.5.3. Maddelerin hâl değişimi ve ısınma grafiğini çizerek yorumlar.

F.8.4.5.4. Günlük yaşamda meydana gelen hâl değişimleri ile ısı alışverişini ilişkilendirir.

F.8.4.6.Türkiye’de Kimya Endüstrisi


Konu / Kavramlar: İthal edilen kimyasal ürünler, ihraç edilen kimyasal ürünler, ülkemizdeki kimya endüstrisinin gelişimine katkı sağlayan resmî/özel kurumlar, kimya temelli meslekler

F.8.4.6.1. Geçmişten günümüze Türkiye’deki kimya endüstrisinin gelişimini sorgular.

a. Ülkemizdeki kimya endüstrisinin gelişimine katkı sağlayan resmi / özel kurum ve sivil toplum kuru-luşlarının yaptığı çalışmalara değinilir.

b. İthal ve ihraç edilen kimyasal ürünlerden birkaç önemli örnek verilerek Türkiye kimya endüstrisinin işleyişine değinilir.

F.8.4.6.2. Kimya endüstrisinde meslek dallarını araştırır ve gelecekteki yeni meslek alanları hakkında öneriler sunar.

F.8.5. Basit Makineler / Fiziksel Olaylar

Bu ünitede öğrencilerin; günlük yaşamda sıkça karşılaştıkları basit makine çeşitleri hakkında bilgi ve bece-riler kazanmaları; kazandıkları bilgi ve becerileri ortaya koyarak günlük yaşamda iş kolaylığı sağlayacak özgün basit makine düzenekleri tasarlamaları; böylece yaratıcı ve yenilikçi düşünme becerisi kazanmaları amaçlan-maktadır.

F.8.5.1. Basit Makineler


Konu / Kavramlar: Sabit makara, hareketli makara, palanga, kaldıraç, eğik düzlem, çıkrık, basit makinelerin kullanım alanları

F.8.5.1.1. Basit makinelerin sağladığı avantajları örnekler üzerinden açıklar.

a. Basit makinelerden, sabit makara, hareketli makara, palanga, kaldıraç, eğik düzlem ve çıkrık üze-rinde durulur.

b. Dişli çarklar, vida ve kasnakların da birer basit makine olduğu görsellerle belirtilir, ayrıntıya girilmez.

c. Basit makinelerde işten kazanç olmadığı vurgulanır.

ç. Matematiksel bağıntılara girilmez.

F.8.5.1.2. Basit makinelerden yararlanarak günlük yaşamda iş kolaylığı sağlayacak bir düzenek tasarlar.

Öncelikle tasarımını çizimle ifade etmesi istenir. Şartlar uygunsa üç boyutlu modele dönüştürmesi istenebilir.

F.8.6. Enerji Dönüşümleri ve Çevre Bilimi / Canlılar ve Yaşam

Bu ünitede öğrencilerin; fotosentez, solunum, enerji dönüşümlerini kavramaları, besin zinciri ve bu zinciri oluşturan elemanları açıklayabilmeleri ve elemanlar arasındaki ilişkiyi keşfetmeleri, çevre bilimle ilgili yaşam içe-risindeki madde döngülerini fark etmeleri, çevre sorunlarını bilmeleri ve çevre sorunlarına karşı çözüm önerileri sunabilmeleri bunlara ilişkin bilgi ve beceriler kazanmaları amaçlanmaktadır.


52

F.8.6.1. Besin Zinciri ve Enerji Akışı


Konu / Kavramlar: Besin zinciri, üretici, tüketici, ayrıştırıcı, besin piramidi

F.8.6.1.1. Besin zincirindeki üretici, tüketici, ayrıştırıcılara örnekler verir.

a. Parazit besin zincirlerine değinilmez.

b. Besin piramitlerinde enerji aktarımı, vücut büyüklüğü, birey sayısı ve biriken zararlı madde miktarları değişimi vurgulanır.

F.8.6.2. Enerji Dönüşümleri


Konu / Kavramlar: Fotosentez, fotosentez hızını etkileyen faktörler, solunum, oksijensiz solunum, oksijenli solunum

F.8.6.2.1. Bitkilerde besin üretiminde fotosentezin önemini fark eder.

a. Fotosentezde karbondioksit ve su kullanıldığı, besin ve oksijen üretildiği vurgulanır. Kimyasal denk-lemine girilmez.

b. Fotosentezin yapay ışıkta da meydana gelebileceği vurgulanır.

c. Fotosentez yapan canlıların üretici olduğu ifade edilir.

F.8.6.2.2. Fotosentez ile ilgili deney ve gözlem yaparak sonuçlarına yönelik çıkarımda bulunur.

Bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişken gruplarını örneklerle açıklar.

F.8.6.2.3. Fotosentez hızını etkileyen faktörler ile ilgili grafikler çizerek yorumlar.

Grafiklerde ışık rengi, karbondioksit miktarı, su miktarı ve ışık şiddeti dikkate alınır.

F.8.6.2.4. Canlılarda solunumun önemini belirtir.

a. Solunumun kimyasal denklemine girilmez.

b. Bitkilerin gece ve gündüz solunum yaptığına değinilir.

c. Oksijenli ve oksijensiz solunum evrelerine girilmeden verilir fakat açığa çıkan enerji miktarları sayısal olarak belirtilmez.

ç. ATP’nin yapısına girilmeden isminden bahsedilir.

F.8.6.3. Madde Döngüleri ve Çevre Sorunları


Konu / Kavramlar: Su döngüsü, oksijen döngüsü, azot döngüsü, karbon döngüsü, ozon tabakası, küresel ısınma

F.8.6.3.1. Madde döngülerini şema üzerinde göstererek açıklar.

F.8.6.3.2. Madde döngülerinin yaşam açısından önemini sorgular.

F.8.6.3.3. Ozon tabakasının incelme nedenleri ve canlılar üzerindeki olası etkileri hakkında çıkarımda bulunur.

F.8.6.3.4. Ozon tabakasının incelmesine ve küresel ısınmayı önlemeye yönelik alternatif çözüm önerileri sunar.

Çevre sorunlarının dünyanın geleceğine nasıl bir etkisinin olabileceğine yönelik öngörüleri sanatsal yollarla ifade etmeleri istenir.


53

F.8.6.3.5. Küresel iklim değişikliklerinin nedenlerini ve olası sonuçlarını tartışır.

a. Sera etkisi, asit yağmurları örneklerle birlikte açıklanır.

b. Dünya ülkelerinin küresel iklim değişikliğini önlemek için aldıkları önlemlere (ör. Kyoto Protokolü) değinilir.

c. İklim değişikliğinin önlenmesinde bireylerin görev ve sorumlulukları olduğuna değinilir.

F.8.6.4. Sürdürülebilir Kalkınma


Konu / Kavramlar: Sürdürülebilir yaşam, kaynakların tasarruflu kullanımı, geri dönüşüm

F.8.6.4.1. Kaynakların kullanımında tasarruflu davranmaya özen gösterir.

F.8.6.4.2. Kaynakların tasarruflu kullanımına yönelik proje tasarlar.

F.8.6.4.3. Geri dönüşüm için katı atıkların ayrıştırılmasının önemini açıklar.

F.8.6.4.4. Geri dönüşümün ülke ekonomisine katkısına ilişkin araştırma verilerini kullanarak çözüm önerileri sunar.

F.8.6.4.5. Kaynakların tasarruflu kullanılmaması durumunda gelecekte karşılaşılabilecek problemleri belirterek çözüm önerileri sunar.

F.8.7. Elektrik Yükleri ve Elektrik Enerjisi / Fiziksel Olaylar

Bu ünitede öğrencilerin; elektrik yüklerini tanımaları, elektrik yükleri arasında itme ve çekme kuvvetleri oldu-ğunun farkına varmaları; cisimlerin, sahip oldukları elektrik yükü bakımından üç farklı durumda olabileceklerini ve “topraklama” olayını kavramaları; elektroskopun, cisimlerin sahip olduğu elektrik yüklerinin tespitinde kolaylık sağladığını deneyerek gözlemlemeleri, elektrik enerjisinin ısı, ışık ve hareket enerjilerine, hareket enerjisinin de elektrik enerjisine dönüşebileceğini deneyerek gözlemlemeleri, güç santrallerinde elektrik enerjisinin nasıl üre-tildiğini ve bunların doğurabileceği zararlı veya yararlı durumları tahmin etmeleri, elektrik enerjisinin bilinçli ve tasarruflu kullanılmasına yönelik bilgi ve beceri kazanmaları hedeflenmektedir.

F.8.7.1. Elektrik Yükleri ve Elektriklenme


Konu / Kavramlar: Elektrik yükleri, elektrik yükleri arasındaki itme ve çekme kuvvetleri, elektriklenme çeşitleri

F.8.7.1.1. Elektriklenmeyi, bazı doğa olayları ve teknolojideki uygulama örnekleri ile açıklar.

F.8.7.1.2. Elektrik yüklerini sınıflandırarak aynı ve farklı cins elektrik yüklerinin birbirlerine etkisini açıklar.

F.8.7.1.3. Deneyler yaparak elektriklenme çeşitlerini fark eder.

F.8.7.2. Elektrik Yüklü Cisimler


Konu / Kavramlar: Pozitif yüklü cisim, negatif yüklü cisim, elektroskop, topraklama

F.8.7.2.1. Cisimleri, sahip oldukları elektrik yükleri bakımından sınıflandırır.

Özellikle nötr cismin, yüksüz cisim anlamına gelmediği; nötr cisimlerde pozitif ve negatif yük miktar-larının eşit olduğu vurgusu yapılır. Elektroskopun yük ölçümünde kullanıldığı belirtilir, çalışma prensi-bine girilmez.


54

F.8.7.2.2. Topraklamayı açıklar.

Topraklamanın günlük yaşam ve teknolojideki uygulamaları dikkate alınarak can ve mal güvenliği açısından önemine vurgu yapılır.

F.8.7.3. Elektrik Enerjisinin Dönüşümü


Konu / Kavramlar: Elektrik enerjisinin ısı ve ışık enerjisine dönüşümü, elektrik enerjisinin hareket enerjisine ve hareket enerjisinin elektrik enerjisine dönüşümü, güç santralleri, elektrik enerjisinin bilinçli ve tasarruflu kullanımı

F.8.7.3.1. Elektrik enerjisinin ısı, ışık ve hareket enerjisine dönüştüğü uygulamalara örnekler verir.

a. Güvenlik açısından elektrik sigortasının önemi üzerinde durulur.

b. Robotların, elektrik enerjisinin, hareket enerjisine dönüşümü temel alınarak geliştirildiği vurgulanır.

c. Öncelikle tasarımlarını çizimle ifade etmeleri istenir. Şartlar uygunsa üç boyutlu modele dönüştür-mesi istenebilir.

F.8.7.3.2. Güç santrallerinde elektrik enerjisinin nasıl üretildiğini açıklar.

Güç santrallerinden hidroelektrik, termik, rüzgâr, jeotermal ve nükleer santrallere değinilir.

F.8.7.3.3. Güç santrallerinin avantaj ve dezavantajları konusunda fikirler üretir.

Güç santrallerinin yarar-zarar ve riskler yönünden değerlendirilmesine yönelik fikir üretmeleri ve bu fikirlerini savunmaları istenir.

F.8.7.3.4. Elektrik enerjisinin bilinçli ve tasarruflu kullanılmasının aile ve ülke ekonomisi bakımından önemini tartışır.

a. Enerji verimliliği konusunda ülkemizdeki resmî kurumlar ve sivil toplum kuruluşları tarafından yapılan çalışmalar ve elektrik enerjisi kullanımı bakımından yapılması gerekenler belirtilir.b. Kaçak elektrik kullanımının ülke ekonomisine verdiği zarar vurgulanır.

F.8.7.3.5. Evlerde elektriği tasarruflu kullanmaya özen gösterir.

Öğrencilerden elektrik faturasını azaltmaya yönelik uzun süreli çalışmalar yapmaları istenir, süreç iz-lenir.



F.8.8.1. Uygulamalı BilimÖnerilen Süre: 12 ders saati


a. Problemin günlük hayatta kullanılan veya karşılaşılan araç, nesne veya sistemleri geliştirmeye yö-nelik olması istenir.


c. Problemlerin, eğitim öğretim yılının başından itibaren farklı dersler kapsamında yer alan konularla ilişkili olması tercih edilebilir.


55






a. Örneğin ürüne isim bulur, ürün tanıtımı için gazete, İnternet veya televizyon reklamı tasarlar.

b. Türk Patent ve Marka Kurumunun yaptığı çalışmalara değinilir.


Ankara - 2017

GÖRSEL SANATLAR DERSİÖĞRETİM PROGRAMI

(İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar)

ANKARA - 2017


GÖRSEL SANATLAR DERSİÖĞRETİM PROGRAMI








ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN UYGULANMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR ....................................12


1. SINIF KAZANIM VE AÇIKLAMALARI ...................................................................................................... 17








İÇİNDEKİLER

3

Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı







Eleştirel düşünme yeni fikirlerin ortaya çıkmasını sağlar. Ayrıca birey, düşüncelerini argümanlar ortaya koyarak savunduğu için bu savunma, düşüncelerin tekrar değerlendirilmesine de olanak tanır. Öğretim programlarında bu düşünce biçimini içselleştiren, analitik ve yaratıcı düşünme becerilerinin gelişmesine izin veren bir yolla hayati tecrübeyi zenginleştirmeye, tarihsel birikim tanımaya ve onu yeniden üretebilmenin yollarına ulaşmaya önem verilmiştir. Bunun için de hayatın her alanında uygulanabilecek eleştirel sorgulama niteliğine sahip olmanın birey için olduğu kadar, toplumsal yapı için de önemli olduğu, bireylerin böyle bir niteliğe sahip olmasının toplumun gelişmesi ve devamlılığı açısından değer taşıdığı düşüncesi hâkim kılınmıştır.


4









5



Görsel Sanatlar kavramı, bir amaca yönelik olarak estetik kaygılar ile hayal gücü, düşünce, yaratıcılık ve becerinin birleşmesi sonucu ortaya çıkan eserleri ifade eder. Bu eserler mimari yapı, resim, seramik, heykel, tekstil tasarımı, fotoğraf gibi sanat eserleridir.

Bireyin Görsel Sanatlar eğitimi alması onun bir sanatçı veya çok üstün yeteneklere sahip olmasını gerektirmez. Görsel Sanatlar eğitimi, bireyin kendini ifade edebilme, estetik bilinç kazanma gibi kişisel yaşantısına katacağı olumlu edinimler ve toplumlar açısından avantajlar sağladığından her düzeydeki yaş grubundan bireyler için bir gereksinimdir.

Bu gereksinimler ışığında hazırlanan Öğretim Programı’nın temel hedefleri;

• Türk Milli Eğitimi’nin temel felsefe ve becerilerine sahip,

• Görsel okuryazarlık, algı ve estetik bilincine sahip,

• Görsel Sanatlar alanındaki temel kavram ve uygulamalar konusunda bilgi, beceri ve anlayışa sahip,

• Görsel Sanatlar ile ilgili tartışmalara etkin olarak katılan ve bu tartışmaları değerlendiren,

• Görsel Sanatların doğası ve kökenini inceleyen, değerini sorgulayan,

• Güncel kültür-sanat nesnelerini/tasarımlarını bilinçli olarak izleyen,

• Görsel kültür, sürdürülebilirlik (ekonomik, çevresel vb.) kavramlarının farkına varan, buna yönelik araştırma yapabilen, etkinliklere katılan veya düzenleyebilen,

• Kendi kültürü ile diğer kültürlere ait kültürel mirasın değerini anlayan ve onları koruyan,

• Görsel sanat çalışmalarında bilgi, malzeme, beceri, teknik ile teknolojiyi etkin ve güvenli bir şekilde kullanarak düşüncelerini ifade eden,

• Görsel Sanatları diğer disiplinlerle ilişkilendiren,

• Sanat alanında etik davranış gösteren,

• Sanat alanıyla ilgili meslekleri tanıyan,

• Çevresini inceleyen, ondan esinlenen ve onu gelecek nesillere aktaran,

• Eleştirel düşünebilen, aynı zamanda eleştiri ahlakına sahip,

• Cesaret ve girişimcilik davranışı sergileyen,

• Ekonomik ve kültürel kalkınma ile sürdürülebilirlik konusunda sanatın önemini kavrayan,

• Öğrendiği bilgi ve becerileri gerçek yaşamda kullanan,

• Her bireyin farklı becerilere sahip olduğunu dikkate alan,

• Grupla veya birlikte çalışma kültürünü destekleyen,

• Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanan,

• İnsani, toplumsal, ahlaki ve vatandaşlık değerlerine sahip,

• Görsel Sanatları öğrenmeye ve uygulamaya istekli bireyler yetiştirmektir.

Öğretim Programı, 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nda ifade edilen Türk Millî Eğitimi’nin Genel Amaçları ve Temel İlkeleri esas alınarak hazırlanmıştır.

6


Program’da; Görsel Sanatların doğasında var olan kavramlar bilgisinin elde edilmesini, sanatçının ve sanat eserinin değerinin anlaşılmasını, yetenekli öğrencilerin keşfini, sanat eseri üzerinde tartışma yapılmasını, Görsel Sanatlara ait kültürel mirasın incelenmesini, onların değerinin fark edilmesini ve koruma bilinci kazandırılmasını, estetik değer yargılarının geliştirilmesini, teknik ve becerinin bir araya getirilerek duygu ve düşüncelerin biçimlendirilmesini sağlayacak kazanımlara yer verilmiştir.

Bu kazanımlarda ilkokul seviyesinde sanata dair bilgi ve uygulama çalışmaları genel olarak verilmiş, ortaokul seviyesinde ise öğrencilerin önceden edindikleri bilgi ve beceriler de dikkate alınarak analiz yapabilen, yorumlayabilen, değerlendirebilen bir yaklaşım göstermeleri ve özgün çalışmalar oluşturabilmeleri amaçlanmıştır. Ayrıca, Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı’nın 1-4. sınıflarında genel olarak hayal dünyasının, duygu ve düşüncelerin sanat yoluyla nasıl ifade edilebildiği, sanat eserinin değerli olduğu, sanatın süreç içerisindeki değişimi ve yapıldıkları yerlerin tanınması; Türk kültüründen ve farklı kültürlerden esinlenilerek yeni fikirler oluşturulması, bu fikirlerin uygulamaya yansıtılırken sanat malzemelerinin ve tekniklerinin kullanılması; oyun ve sorgulama yoluyla öğrenmenin gerçekleşmesi, yerel sanat ürünleri üzerindeki motiflerin incelenmesi, sanata karşı duyarlı olunması ve geçmiş dönemlerde yapılmış sanat eserlerinin günümüz sanatına etkisi üzerine yoğunlaşılmıştır.

Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı’nın 5-8. sınıflarında genel olarak edinilen bilgilerin özümsenmesi ve sanat eserlerinin daha anlamlı değerlendirilmesi, sanat çalışması oluşturmada ve sanatı takdir etmede kişisel değer ve fikirlerin iletimi; sanatçıların formları, materyalleri ve sembolleri eserlerinde nasıl kullandıklarının analiz edilmesi ve değerlendirilmesi; sanat eserinin meydana gelmesinde yaratıcı sürecin araştırılması, analizi ve keşfi, sanat elemanları ve tasarım ilkeleri doğrultusunda geleneksel ve çağdaş sanat materyallerinin kullanılarak tasarım yapılması, görsel sanat dilinin geliştirilmesi, sanatın anlamının ve değerinin araştırılması; görsel sanat çalışması oluşturulurken farklı tekniklerin bir arada kullanılması üzerine odaklanılmıştır.

Somut olmayan kültürel miras, geri dönüşüm, çevrenin korunması ve kamuoyunda çevre bilincinin geliştirilmesi, israf, güvenlik, ve çocuk hakları, sosyal-finansal okuryazarlık, küresel ısınma, özel gereksinimli bireylere karşı duyarlılık, iş sağlığı ve güvenliği gibi çeşitli konularda farkındalık oluşturmak da bu ders aracılığıyla gerçekleştirilebilecek bir husustur.





7









8








Özel öğrenme ihtiyacı olan öğrenciler için, eğitim performansları ve ihtiyaçları doğrultusunda Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı temel alınarak “Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP)” hazırlanmalı ve uygulanmalıdır. BEP’te yer alan kazanımların belirlenmesinde, öğrenme-öğretme uygulamalarının yapılmasında ve başarının değerlendirilmesinde öğrencilerin akademik, zihinsel, sosyal, bedensel özellikleri ile bireysel farklılıkları dikkate alınmalıdır.

Öğrencilerin özel öğrenme ihtiyaçları olduğu durumlarda, ders uygulamalarında gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Özel ihtiyaçlar; öğrenme güçlüğü yaşama, sağlık sorunu ve özel eğitime gereksinimi olma durumlarına bağlı olabileceği gibi üstün yetenekli olma, öğrenme hedeflerine önceden ulaşmış olma gibi gerekçelerden de kaynaklanabilir.

9





Günümüz demokratik toplumlarında, akademik başarı kadar, insan ilişkilerini düzenleyen pek çok değer giderek daha fazla öne çıkmaktadır. Millî, manevi ve evrensel değerleri tanıyan, benimseyen ve bunları içselleştirerek davranışa dönüştüren bireyler yetiştirmede aile, toplum, medyanın yanı sıra öğretim programlarının da önemli bir etkisi bulunmaktadır. Öğretim programlarında derslerin doğasına uygun olarak kazanımlar içinde yer alan değer ifadeleri, öğrencilere hissettirilerek ve yaşantısal hâle getirilerek örtük bir biçimde kazandırılmaya çalışılmalıdır. Bu doğrultuda kazanımların gerçekleştirilmesiyle değerlerin kazanılmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Ancak Öğretim Programı’nın uygulayıcısı olan öğretmenin değerler eğitimine ilişkin farkındalığının yanı sıra yeterliliği ve becerisi bu süreçte büyük önem taşımaktadır. Değerlerin kazanılma sürecinde rehber olan öğretmen, Öğretim Programı’nda yer verilen bilgi ve becerileri kazandırmanın yanı sıra neyin iyi ve doğru olduğunu model olarak ve etkinlikler yoluyla sunabilmelidir.

Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı değerler eğitimi açısından öğrencilerin genel anlamda sağlıklı, tutarlı ve dengeli bir kişilik geliştirmelerini amaçlar. Bunun yanında öğrencilerin iyi insan ve iyi vatandaş olmalarını sağlayacak bilgi, beceri, tutum, davranış ve alışkanlıklarla donatmak da hedeflenmiştir. Bu noktadan hareketle insan ilişkilerini düzenleyen dürüstlük, saygı, sevgi, sorumluluk, paylaşma, vatanseverlik, adalet, yardımseverlik, aile birliğine önem verme, özgürlük ve eşitlik gibi değerlere Program’da yer verilmiştir.





10







Tanıma








11












beklenmektedir.



Ortaokulda ise kişisel ve sosyal rehberlik alanında, öğrencinin kişilik bütünlüğünü kazanması, yetişkinler dünyasına hazırlanması, yaşam felsefesini oluşturması, kendine güvenen, sosyal ilişkilerde başarılı, iletişim kurabilen, zamanı verimli kullanabilen, işbirliği yapabilen ve empati kurabilen güçlü bir birey olarak yaşadığı ortama, değişikliklere aktif uyum sağlaması amaçlanır. Eğitsel rehberlik alanında, öğrencinin kendini tanıması, çevrede kendine açık eğitim olanaklarını öğrenmesi, gizilgüçlerini geliştirmesi için uygun ortam ve fırsatlar sağlanması gerekir. Mesleki rehberlik alanındaysa iş ve çalışma yaşamına ilişkin gerçekçi değerlendirmeler yapması, kendine uygun seçenekleri tanıması ve ilgi alanlarının farkına varması amaçlanır. Kendini gerçekleştirme yolunda vereceği tüm kararlarda kendi özelliklerine ve çevre koşullarına duyarlı ve bilinçli olabilmesine çalışılır.

Öğretim Programı uygulanırken bireysel farklılıklar, bütün öğrenciler için olduğu kadar özel gereksinimli öğrenciler için de üzerinde hassasiyetle durulması gereken konulardan biridir. Bu nedenle Öğretim Programı uygulanırken özel gereksinimi olan öğrenciler için gereken esneklik gösterilmeli; öğrencilerin ilgi, istek ve ihtiyaçları doğrultusunda etkinlikler hazırlanmalı ve planlamalar yapılmalıdır.

12



Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı’nın uygulanmasında aşağıda yer alan esaslar dikkate alınmalıdır:

1. Program, ilkokul 1. sınıftan ortaokul 8. sınıfa kadar bütünlük anlayışı içerisinde tasarlandığı için uygulamada buna dikkat edilmelidir.

2. Program’da esas alınan üç öğrenme alanı ve ilgili kazanımlar dersin işlenişinde birbirleriyle ilişkilendirilmelidir. Kazanımların belirli bir sıralama yerine bir bütünlük içerisinde, birbirleri ile ilişkili olacak şekilde ele alınmasına dikkat edilmelidir. Her sınıf düzeyinde verilen kazanımlar belli bir sıralama yerine karışık olarak ele alınabilir. Her sınıf düzeyinde kazanımların tamamının eğitim öğretim yılı sonuna kadar gerçekleştirilmesi sağlanmalıdır (Örneğin dördüncü sınıf 4.1.6, 4.2.4 ve 4.3.1. numaralı kazanımların ilişkilendirilmesi gibi).

3. Öğrencilerin Program’da yer alan kazanımları elde edebilmesi için diğer derslerle iş birliği yapılmalıdır. Bu anlamda kazanımlar Türkçe, Sosyal Bilgiler, Fen Bilimleri, Matematik ve Hayat Bilgisi gibi derslerin kazanımlarıyla ilişkilendirilir.

4. Program’ın sağlıklı bir şekilde işlenmesi, öncelikle öğretmenin ön hazırlık yapmasına ve öğrencilerin bir sanatçı gibi değil, sanata duyarlı bireyler olarak yetişmelerini sağlayacak etkinlikler düzenlenmesine bağlıdır. Öğretmenin özellikle gözleme dayalı çalışmalar yaparken öğrenciden gözlem yaptığı nesneyi bire bir benzetmesini beklemek yerine, öğrencinin ne yapabildiğini görmeye çalışması, gözlem gücünü artırmayı sağlayacak cesaretlendirmeyi yapması gereklidir.

5. Program’daki kazanımların öncelikle yerelden evrensele ve öğrenci seviyesine uygun olarak işlenmesine dikkat edilmelidir.

6. Görsel Sanatlar dersinde kullanılan öğretim materyalleri (belgesel, video, poster, resim, tıpkıbasım vb.), temel insan hak ve özgürlüklerini dikkate alan ve her türlü ayrımcılığı reddeden; eğitim ve öğretim etkinliklerinin amaçladığı kazanımları kapsayan; öğrencilerin gelişim özelliklerine uygun ve öğrenmeyi destekleyecek nitelikte olmalıdır.

7. Program’ın sanatın önemine vurgu yapan kazanımlarında Atatürk’ün “Sanatsız kalan bir milletin hayat damarlarından biri kopmuş demektir.” sözü ile kültürel miras, sanat eleştirisi ve estetik öğrenme alanları arasında bağlantı kurulmalıdır.

8. Program’da yer alan kazanımları elde etmek için oyun, drama, örnek olay inceleme gibi farklı öğretim yöntemleri dikkate alınmalı; bilgilerin sadece ezbere dayalı olarak elde edilmesinden kaçınılmalıdır.

9. Öğretmen, yetenekli öğrencileri keşfetmeli ve onları yönlendirebilmelidir.

10. Görsel Sanatlar dersinin sadece biçimlendirmeye dayalı bir ders olmadığı anlayışından hareketle öğrencinin kendi duygu ve düşüncelerini, edindiği bilgi ve becerileri hem yazılı hem de sözel olarak ifade edebilmeleri sağlanmalıdır.

11. Program’da yer alan biçimlendirme çalışmaları genel öğrenci profiline göre oluşturulmuştur. Ancak öğretmen uygun gördüğü durumlarda (öğrencinin bilgi ve beceri düzeyi ile bulunduğu şehir ve okulun imkânlarına göre) değişikliğe gidebilir.

12. Program’ın üç öğrenme alanından birisi olan Kültürel Miras alanı ile ilgili konular, müze eğitimi ve sanat tarihi ile ilişkilendirilmelidir.

13. Müzeler, ören yerleri, sanat galerileri, reklam ajansları, fuarlar, festivaller, bienaller, trienaller, matbaalar, sanat ve zanaat atölyeleri, kütüphaneler, arşivler vb. gibi yerlere planlı ve programlı ziyaretler yapılmalı veya sanatçılar ve zanaatkârlar okula davet edilmelidir. Bu imkânların bulunmadığı yerlerde kitap, dergi, gazete, İnternet, tıpkıbasım, belgesel ve buna benzer materyallerden yararlanılmalıdır.

14. Öğretmen dersi işlerken okulun imkânlarına göre dijital teknoloji de içinde olmak üzere çeşitli teknolojik ürün ve yöntemlerden yararlanmalıdır.

13


15. Dersler öğrencinin çevresinde gördüğü dünyayı içine alan ve öğrencinin ilgisini çekebilecek nitelikte güncel olaylarla (ekonomik, çevresel ve kültürel sürdürülebilirlik, doğal afetler, çevre duyarlılığı, iş sağlığı güvenliği, bilimsel gelişmeler, teknolojik gelişmeler, küresel ısınma, sağlıklı beslenme, zararlı alışkanlıklar ve korunma yolları, enerji kaynakları tasarrufu vb.) ilişkilendirilmelidir.

16. Öğretmen, Program’ın uygulanması ile ilgili açıklamalara dikkat ederek öğrencilerin bireysel farklılıklarını göz önünde bulundurarak esnek uygulamalara yer verebilir.

17. Türk ve dünya sanatına ait bilgiler, kazanımlara göre seçilen konuların sanat tarihi boyutuna bağlı olarak verilir. Öğretmen farklı dönemlerin özelliklerini, önemli sanatçılarını ve sanat eserlerinden örnekleri bir bütünlük içerisinde gösteren sanat tarihi şeridi oluşturmalı, bunu bir öğretim materyali olarak kullanmalıdır. Geçmiş dönemlerde yapılmış sanat eserlerinin yanı sıra güncel sanat örneklerine de yer verilmelidir.

18. Öğretmen dersin işlenişinde öğrencilerin hem Türkçe hem de yabancı dil becerisini geliştirecek uygulamalara yer vermelidir.

19. Program’da yer alan değerlerin, açık veya örtük bir şekilde kazanımların içeriğine göre, öğrenciler tarafından benimsenmesi sağlanmalıdır.

20. Öğretmen, sanat alanındaki etik kurallara ilişkin olarak başkasına ait eserlerin kopyalanmaması, akran değerlendirmesinde nesnel ve objektif davranılması, çalışmaların bir başkasına yaptırılmaması gerektiğini vurgulamalıdır.

Belirtilen esaslar yanında Görsel Sanatlar dersinde uygulanması gereken önemli iki konu da güvenlik ve sergilemedir.

Güvenlik

Görsel Sanatlar dersinde güvenlik konusu önemlidir. Uygun koşullara sahip olan okullarda sanat atölyeleri, kolay havalandırılabilir olmalıdır. Araç-gereç ve malzemeler güvenli bir şekilde kullanılmalı, öğrencilerin çeşitli sağlık sorunları (alerji, astım, bronşit vb.) dikkate alınmalıdır. Öğretmenler öğrencileri, bazı araçların (makas, maket bıçağı vb.) kullanımı konusunda uyarmalıdır. Evde ve okulda kullanılan araç gereç ve malzemelerin zehirli madde (sprey boya vb.) içermemesine dikkat edilmelidir. Öğrenciler, Görsel Sanatlar dersinde kullandıkları araç gereç ve malzemeleri bir sonraki uygulamaya hazır hâle getirmelidir.

Sergileme

Öğrencileri motive ettiği için çalışmaların sergilenmesine fırsat sunulmalı ve sergilerin düzenlenmesinde öğrencilere aktif rol verilmelidir. Örneğin, Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı’ndaki birçok beceriyi geliştiren sergi süreci 6 aşamada ele alınabilir:

• Sergi temasının seçimi

• Sergi duyurusu (ilan, afiş, davetiye vb.)

• Sergi düzenlemesi (fiziksel ortam, isimlendirme vb.)

• Sergi açılışı

• Sergi sonrası (değerlendirme ve izlenimlerin kayıt altına alınması)

• Sergideki çalışmaların arşivlenmesi (İmkânlar dâhilinde basılı veya sanal ortamda pdf olarak CD’de katalog biçimine getirilebilir.)

14



Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı, hedeflenen amaçlar doğrultusunda öğrencilerin iş birliği içerisinde kendilerini ifade ederek öğrenebilecekleri; temel beceriler ile değer, tutum ve deneyim kazanabilecekleri bir yaklaşımı benimser.

Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı’nda, her sınıf düzeyi için yeterliklerin genel olarak belirtildiği giriş paragrafı bulunmaktadır. Bu paragrafta öğrencilerden beklenen bilgi, beceri, duyuş ve diğer yeterlikler ifade edilmektedir. Giriş kısmından sonra Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı’nın temel öğrenme alanlarına göre ele alınan kazanımlara ve açıklamalara yer verilmiştir.

Görsel Sanatlar dersinde öğrencilerin, alana dair bilgi ve becerileri kazanmaları, eleştirel düşünmeleri, problemleri araştırarak çözmeleri; bilgi, tutum ve deneyim sonrası karar verebilmeleri, grup içinde (iş birliği) çalışma becerileri kazanmaları, farklı kültür-sanat değerlerini takdir etmeleri, onları koruma ve yaşatmaya istekli olmaları, hayal güçlerini geliştirebilmeleri, görsel okuryazar olmaları, duygu ve düşüncelerini farklı tekniklerle görsel sanat çalışmalarına yansıtabilmeleri beklendiğinden program üç öğrenme alanı üzerine odaklanmıştır. Bu anlamda öğrenme alanları:

1. Görsel İletişim ve Biçimlendirme,

2. Kültürel Miras,

3. Sanat Eleştirisi ve Estetik şeklindedir.

1. Görsel İletişim ve Biçimlendirme

Bu alanda öğrencilerin;

• Gözlemlerini, hayallerini, duygularını ve düşüncelerini biçimlendirerek görsel iletişim kurmaları,

• Biçimlendirmede görsel iletişimin sağlanması için sanatın dilini kullanmaları yanında onu destekleyen yazılı ve sözlü ifadeler oluşturmaları,

• Görsel sanat çalışmalarında sanat elemanları (renk, çizgi, biçim, form, doku, mekân/uzam) ve tasarım ilkelerini (ritim, denge, oran-orantı, vurgu, birlik, çeşitlilik, hareket, zıtlık) kullanmaları,

• Sanat eserlerinin anlamını ve değerini kavrarken kendisinin ve akranlarının oluşturduğu görsel sanat çalışmalarına saygı duymayı öğrenmeleri,

• Görsel sanat çalışmalarını oluştururken öğretim materyallerini (sanat eseri, tıpkıbasım, sanat kitapları vb.), araç-gereçleri (fırça, boya, makas, kâğıt vb.) kullanabilmeleri ve teknik uygulamaları gerçekleştirmeleri,

• Yeteneklerini açığa çıkartabilecek yaratıcı, özgün biçimlendirme çalışmalarını yapmaları,

• Görsel sanat çalışmalarını oluştururken telif hakları gibi konulara ilişkin etik davranışlar göstermeleri amaçlanmıştır.

2. Kültürel Miras


• Tarihî süreç içerisinde Türk toplumunda ve kültüründe ortaya konulan sanat eserlerini ve sanatçıları incelemeleri,

• Farklı toplum ve kültürlerde ortaya konulan sanat eserlerini ve sanatçıları incelemeleri,

• Sanat ile kültürün birbirini şekillendirdiğini ve yansıttığını kavramaları,

15


• Müze, ören yerleri, tarihî mekânlar, sanat galerisi, sanatçı atölyeleri ve bunun gibi yerlerdeki kültür-sanat eserlerini incelemeleri,

• Sanatın duygu, düşünce ve inanışları iletmede bir araç olduğunu anlamaları,

• Görsel Sanatların geçmiş ile gelecek arasında köprü vazifesi gören araçlardan biri olduğunu kavramaları,

• Müzeler ile Görsel Sanatları ilişkilendirmeleri,

• Görsel Sanatların tarihsel sürecini incelemeleri,

• Kültür-sanat örneklerini incelemeleri, analiz etmeleri ve yorumlamaları,

• Türk kültüründe yardımlaşma amaçlı inşa edilen eserleri (sebil, darüşşifa, imarethane, kervansaray vb.) incelemeleri amaçlanmıştır.

3. Sanat Eleştirisi ve Estetik


• Sanat eserlerini basitten karmaşığa doğru eser eleştirisi yöntemine (tanımlama, çözümleme, yorumlama ve yargı) göre incelemeleri,

• Görsel sanatlar alanıyla ilgili kavramları ve sanat eserlerinin oluşturulma süreci hakkında öğrendiği bilgileri sanat eseri analizinde kullanmaları,

• Sanat eserinin duygu ve düşünceleri ifade etmedeki gücünü, iletişim kurma kapasitesini analiz etmeleri ve yargıya varmaları,

• Sanat eserlerini incelediğinde sanatın anlamı ve değeri konusunda bir yargıya varmaları,

• Sanat eserinin ekonomik değerinin olduğunu fark etmeleri,

• Görsel sanatlarla ilgili tartışmalarda ortaya konulan görüşlerin, sanat eserine yönelik düşüncelerin ve tercihlerin farklı olabileceğini görmeleri ve bu düşüncelere saygı duymayı öğrenmeleri,

• Sanata ve sanatçıya saygı duymayı öğrenmeleri,

• Görsel sanat alanındaki etik kuralları bilmeleri amaçlanmıştır.

Program, özel ilgi gerektiren öğrenciler için yönlendirici ve öğretmene esnek olma olanakları sunan bir

yapıda tasarlanmıştır. Program, öğrenme ortamının sadece sınıf olmadığını; müze, sanat galerisi, ören yeri,

tarihî yapı ve mekânlar, sanatçı atölyeleri gibi yerlerin de öğrenme ortamı olabileceğini gösteren, aynı zamanda

bu mekânların kullanılmasına ve müze eğitimi ile ilişkilendirilmesine olanak veren bir yapıda düzenlenmiştir.

Müze eğitimi ile ilişkilendirilen dersler için öğretmenin bir ön hazırlık yaparak müze ziyaretlerini gerçekleştirmesi

gerektiği unutulmamalıdır.

16


Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı’nda genel olarak öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve psikomotor

becerileri elde etmelerini hedefleyen kazanımlar; öğrencilerin yaş ve düzeyine göre ilaveler yapılarak geliştirilebilen,

sanat türlerini ve anlamlarını değerlendirmeyi sağlayabilen, farklı kültür-sanat objelerinin karşılaştırılarak

yorumlanabileceği mekânların kullanımını teşvik eden, bir sanat eserinin değerini - kendi yaş grubuna göre -

açıklayabilen ve bu bilgiler ışığında kendi çalışmalarını yapabilmelerine olanak veren ifadeleri içermektedir. Bu

anlayışla oluşturulan kazanımların sınıf ve öğrenme alanlarına göre belirlenen sayıları aşağıdaki gibidir:

GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI KAZANIM TABLOSU

1. sınıf 2. sınıf 3. sınıf 4. sınıf 5. sınıf 6. sınıf 7. sınıf 8. sınıf

ÖĞ

RE

NM

E A

LAN

LAR

I

Görsel İletişim ve Biçimlendirme

10 10 7 7 7 9 8 9

Kültürel Miras 2 5 3 5 4 6 4 4

Sanat Eleştirisi ve Estetik 3 2 7 4 7 6 8 7

Toplam 15 17 17 16 18 21 20 20

Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı’nda yer alan kazanımlar, öğrenme alanlarına göre numaralandırılmıştır. Numaralandırma sisteminde dersin adı, sınıf düzeyi, öğrenme alanı numarası ve kazanım numarasına yer verilmiştir. Kazanımlarla ilgili sınırlamalar ve açıklamalar kazanımı izleyen satırda ifade edilmiştir.

G. 3. 2. 1.

Dersin kodu

Sınıf düzeyi

Kazanım numarası

17


1. SINIF KAZANIM VE AÇIKLAMALARI

Birinci sınıfta öğrencilerin, duygu ve düşüncelerini Görsel Sanatlar yoluyla nasıl ifade edilebildiğini öğrenmeleri üzerinde durulur. Öğrencilere yaptıkları görsel sanat çalışmasının değerli olduğu fark ettirilir. Öğrencilerin çalışmalarını ortaya koyarken hikâyelerden, oyunlardan, olaylardan ve yaratıcı üretim araçlarından yararlanmaları sağlanır. Ayrıca insanların sanat eserlerini farklı algılayabilecekleri konusuna vurgu yapılır. Bu düzeyde öğrencilere saygı, arkadaşlık, sevgi, yardımlaşma, vatanseverlik ve duyarlılık değerleri verilirken eğitsel başarı, kendini kabul, okula ve çevreye uyum, toplum ve aile gibi kişisel, sosyal ve eğitsel gelişim alanlarına da değinilir. Kazanımlar, disiplinler arası yaklaşım kapsamında Matematik dersi geometrik şekiller konusu ve diğer ilgili olan derslerin kazanımlarıyla ilişkilendirilebilir.

1.1. Görsel İletişim ve Biçimlendirme

G.1.1.1. Görsel sanat çalışmalarını oluştururken uygulama basamaklarını ifade eder.

Görsel sanat çalışması oluşturma süreci; araştırma, bilgiye ulaşma, gözlem, malzemenin belirlenmesi, tasarlama ve biçimlendirme basamaklarını içerir.

G.1.1.2. Görsel sanat çalışmalarında farklı materyal, malzeme, gereç ve teknikleri kullanır.

Uygulama yaptırılırken -öğrencinin bilgi düzeyi ve ekonomik imkânlar ölçüsünde- oyun hamuru, kil, kâğıt, boyar malzeme vb.nin yanı sıra dijital teknolojilerden (fotoğraf makinesi, tablet, akıllı tahta vb.)yararlanılması üzerinde de durulabilir.

G.1.1.3. Duygu ve düşüncelerini görsel sanat çalışmasına yansıtır.

Değerler (sevgi, arkadaşlık, saygı vb.) kavramından biri veya birkaçı ele alınarak çalışma yaptırılabilir.

G.1.1.4. Görsel sanat çalışmalarını temalardan, konulardan, fikirlerden, şiirlerden, hikâyelerden esinlenerek oluşturur.

G.1.1.5. İki boyutlu yüzey üzerinde biçimleri düzenler.

Geometrik (kare, daire, üçgen vb.) ve organik biçimler oluşturularak renkli fon kartonu üzerinde düzenlenmesi sağlanır.

G.1.1.6. Görsel sanat çalışmasında figür-mekân ilişkisini ifade eder.

Yakınlık, uzaklık, büyüklük ve küçüklük ilişkileri üzerinde durulur.

G.1.1.7. Görsel sanat çalışmasında büyüklük-küçüklük ilişkilerini kullanır.

Bir sanat eserindeki benzer veya farklı olan objeler arasındaki büyüklük-küçüklük ilişkisi açıklanarak uygulamalar yaptırılır.

G.1.1.8. Çevresindeki objeleri ve figürleri gözlemleyerek çizimlerini yapar.

Sanatçıların çevrelerinde olup bitenleri çok daha dikkatli gözlemleyebilmeleri üzerinde durulur. Bunun aynı zamanda bir sorumluluk olduğu belirtilir ve duyarlılığı da beraberinde getiren bir davranış olduğu anlatılır.

18


G.1.1.9. Üç boyutlu çalışma oluşturur.

Bu çalışmalar oluşturulurken kesme, yapıştırma, elle şekillendirme gibi teknikler kullanılarak origami, kil ile şekillendirme vb. çalışmalar oluşturulabilir. Çalışma yardımlaşma ile gerçekleştirilebilir.

G.1.1.10. Görsel sanat çalışmasını oluştururken sanat elemanlarını kullanır.

Renk: Ana renk

Çizgi: Zikzak, nokta, dalgalı, spiral

Biçim/Şekil: Geometrik, organik

1.2. Kültürel Miras

G.1.2.1. Sanatın, kültürün bir parçası olduğunu fark eder.

Farklı sanat örneklerinden hareketle, sanatın bir milleti, toplumu veya medeniyeti oluşturan yerel ve evrensel değerler içeren kültür ürünleri olduğu üzerinde durulur.

G.1.2.2. Müze, sanat galerisi, sanatçı atölyesi, ören yeri vb. ile ilgili izlenimlerini söyler.

Gerçekleştirilecek müze, ören yeri, sanatçı atölyesi ziyareti veya müze, ören yeri ile ilgili video, film, belgesel, sanal tur izletimi sonrası veya müze, ören yeri, sanatçı atölyesi ile ilgili görseller gösterildikten sonra düşüncelerini söylemeleri istenir.

1.3. Sanat Eleştirisi ve Estetik

G.1.3.1. Yapay objelerle doğal objeleri ayırt eder.

Sanat eserleri de dâhil olmak üzere çevresindeki yapay ve doğal somut nesneleri tanımaları sağlanır. Nesneler incelendikten sonra, bu nesneler üzerindeki renk, çizgi ve biçim/şekil gibi sanat elemanları gösterilir. Sonrasında kendilerinden bu tarz bir yaklaşımla en az beş nesne belirlemeleri ve hangi biçim, çizgi ve renklerden oluştuklarını söylemeleri istenebilir.

G.1.3.2. Sanat eserinin biçimsel özelliklerini söyler.

Sanat eseri öğrencinin yaş ve düzeyine göre seçilir; eser, renk, çizgi, biçim/şekil açısından incelenir.

G.1.3.3. Sanat eserleri arasındaki farklılıkları açıklar.

Heykel, resim, seramik, mimari yapı vb. sanat eseri örnekleri arasındaki farklılıklar üzerinde durulur.

19



Öğrencilerin ikinci sınıf Görsel Sanatlar dersinde deneyimlerinden, okul ile yakın çevresinden, Türk kültüründen ve farklı kültürlerden esinlenerek yeni fikirler oluşturmaları üzerinde durulur. Bu fikirlerini uygulamaya yansıtırken sanat malzemelerini ve tekniklerini kullanmaları sağlanır. Bu düzeyde öğrencilere aile birliğine önem verme, saygı, misafirperverlik, sorumluluk, adalet, paylaşma, eşitlik, merhamet, öz saygı, vefa, özgürlük, arkadaşlık, sevgi ve vatanseverlik değerleri verilirken kendini kabul, kişiler arası ilişkiler gibi kişisel, sosyal ve eğitsel gelişim alanlarına da değinilir. Kazanımlar disiplinler arası yaklaşım kapsamında Türkçe dersi “Yazma” öğrenme alanıyla, Hayat Bilgisi dersi “Doğada Hayat” ve “Ülkemde Hayat” üniteleriyle ve Matematik dersi oran-orantı konusu ve diğer ilgili olan derslerin kazanımlarıyla ilişkilendirilebilir.


G.2.1.1. Görsel sanat çalışmasını oluştururken karşılaştığı sorunlara çeşitli çözümler bulur.

Belirlenen konuyu nasıl ifade edeceği, mekânı nasıl oluşturacağı, hangi renkleri, çizgiyi, biçimi/şekli ve formu kullanacağı sorgulatılır.

G.2.1.2. Görsel sanat çalışmasını oluştururken beklenmedik/öngörülemeyen sonuçların ortaya çıkabileceğini fark eder.

Yapılması planlanan ve düşünülen şeylerin çalışmaya başladıktan sonra o anki duruma ve sürece bağlı olarak değişebileceği, bunun da olağan olduğu üzerinde durulur.

G.2.1.3. Çalışmasına hayallerini yansıtır.

Hayal kurmanın ne olduğu örneklendirilerek öğrencilere bununla ilgili çalışma yaptırılır.

G.2.1.4. Farklı yazılı kaynak, kavram ve temalardan esinlenerek görsel sanat çalışmasını oluşturur.

G.2.1.5. Görsel sanat çalışmasında ön ve arka planı kullanır.

İki boyutlu sanat eserleri üzerinde ön ve arka planın ne olduğu üzerinde durulur. Sonra aile kavramının ele alındığı bir resim yapmaları istenebilir. Bunu yaparken ailenin önemi, paylaşma, merhamet, eşitlik, saygı, sorumluluk, misafirperverlik değerleri üzerinde durulur.

G.2.1.6. Görsel sanat çalışmasında ölçü ve oran-orantıya göre objeleri yerleştirir.

G.2.1.7. Görsel sanat çalışmasını oluşturmak için gözleme dayalı çizimler yapar.

Okul bahçesinden, sınıftaki bir nesneden, çiçekten, oyuncaklarından vb. yola çıkarak çizim yapmaları üzerinde durulur.

G.2.1.8. Günlük yaşamından yola çıkarak görsel sanat çalışmasını oluşturur.

Doğal çevreyi bozan ve onu yok eden olgular üzerinde durulabilir. Afişin ne olduğu ve niçin yapıldığı açıklanabilir. Çevrelerindeki bu olgulara örnek vermeleri ve sonrasında çevre duyarlılığı konusunda afiş yapmaları istenebilir.

G.2.1.9. Farklı materyalleri kullanarak üç boyutlu çalışma yapar.

Bu çalışmalar oluşturulurken elle şekillendirme tekniği kullanılabilir. Bu kapsamda basit şekilde hayvan, meyve ve günlük kullanım eşyaları gibi şekillendirmeler yapılabilir.

20


G.2.1.10. Görsel sanat çalışmasını oluştururken sanat elemanlarını kullanır.

Renk: Ara renk

Form: Küp, silindir, piramit, koni, küre vb. üç boyutlu form

Çizgi: Dikey, yatay, diyagonal

Biçim/Şekil: İki boyutlu geometrik ve organik


G.2.2.1. Türk kültürüne ait mimari elemanları açıklar.

Cumba, kerpiç, dikdörtgen pencere, avlu, çatı, tavan, kapı gibi mimari elemanlar örnekler üzerinden gösterilir.

G.2.2.2. Sanat eserlerindeki farklı kültürlere ait motifleri inceler.

Özellikle sembolik anlamlar taşıyan yerel ve evrensel motifler üzerinde durulur. Yaratıcı drama yönteminden yararlanılarak grup çalışması ile incelenen motifler canlandırılabilir. Bazı motif veya sembollerin evrensel olduğu açıklanırken saygı ve adalet gibi değerler de verilebilir.

G.2.2.3. Geleneksel Türk sanatlarından örnekler verir.

Geleneksel Türk sanatları üzerinde durulur. Ebru, minyatür, çini vb. örnekler gösterilir. Aralarındaki farklar açıklanır. Vatanseverlik, sevgi ve vefa gibi değerler anlatılabilir.

G.2.2.4. Müze, sanat galerisi, sanat atölyesi, ören yeri vb. mekânların sanat açısından önemini ifade eder.

G.2.2.5. Diğer kültürlere ait mimari elemanları açıklar.

Geleneksel Japon evleri, Eskimo evleri vb. yaşam mekânları örnek gösterilir.


G.2.3.1. Sanat eserinin konusunu söyler.

Konusu figüratif, portre, natürmort ve peyzaj olan sanat eseri örnekleri gösterilerek aralarındaki farklar üzerinde durulur.

G.2.3.2. Kendisinin ve akranlarının çalışmalarındaki fikirleri ve duyguları yorumlar.

Kazanım ele alınırken saygı ve öz saygı gibi değerler üzerinde durulur.

21



Öğrencilerin üçüncü sınıf Görsel Sanatlar dersinde sorgulama yoluyla öğrenmeleri üzerine yoğunlaşılır. Öğrencilerin görsel sanat çalışmasını oluşturma sürecinde fikir üretmeleri, uygulama ve değerlendirme yapmaları sağlanır. Öğrencilerin farklı kültürlerdeki sanat ile mimari örneklerini incelemeleri üzerinde durulur. Bu düzeyde öğrencilere saygı, sorumluluk, adalet, paylaşma, eşitlik, vefa, sabır, özgürlük, duyarlılık, arkadaşlık, dostluk, sevgi ve vatanseverlik değerleri verilirken kendini kabul, kişiler arası ilişkiler gibi kişisel, sosyal ve eğitsel gelişim alanlarına da değinilir. Kazanımlar, disiplinler arası yaklaşım kapsamında Hayat Bilgisi dersi “Ülkemde Hayat”, Fen Bilimleri dersi “Dünyanın Şekli” üniteleriyle ve Matematik dersi simetri konusu ve diğer ilgili olan derslerin kazanımlarıyla ilişkilendirilebilir.


G.3.1.1. Görsel sanat çalışmasını oluştururken uygulama basamaklarını kullanır.

Beyin fırtınası ile başlayan, tasarlama ve görsel sanat çalışmasını oluşturmaya kadar devam eden sürecin bilinmesi ve uygulanması sağlanır.

G.3.1.2. Görsel sanat çalışmasını oluştururken ifadeci yaklaşımı kullanır.

Öğrencilerin karne sevinci, spor etkinliklerinden duyduğu heyecanı vb. duyguları çalışmalarına yansıtmaları istenebilir.

G.3.1.3. Görsel sanat çalışmasını yaparken güncel kaynaklara dayalı fikirler geliştirir.

Güncel sözlü, yazılı ve görsel kaynaklar incelenebilir. Arkadaşlık, paylaşma, dostluk, sevgi, vefa, vatanseverlik gibi değerler üzerinde durulabilir.

G.3.1.4. Gözleme dayalı çizimlerinde geometrik ve organik biçimleri kullanır.

Gözleme dayalı çizimlerde çiçek, yaprak, deniz kabuğu vb. nesnelerin geometrik ve organik biçimleri üzerinde durulur.

G.3.1.5. İki boyutlu çalışmasında ön, orta, arka planı kullanır.

G.3.1.6. Ekleme, çıkarma, içten ve dıştan kuvvet uygulama yoluyla farklı malzemeleri kullanarak üç boyutlu çalışma yapar.

Ahşap, metal, kumaş, balon vb. ile atık malzemeler kullanılarak üç boyutlu çalışma yapılması sağlanır.

G.3.1.7. Görsel sanat çalışmalarını oluştururken sanat elemanları ve tasarım ilkelerini kullanır.

Renk: Sıcak, soğuk

Mekân: Pozitif-negatif (doluluk-boşluk)

Denge: Simetrik, asimetrik

Kontrast: Koyu-açık ve zıt

22



G.3.2.1. Sanat eserleri ile geleneksel sanatların farklı kültürleri ve dönemleri nasıl yansıttığını açıklar.

Sınıfa Kurtuluş Savaşı ile ilgili yağlı boya tablo ve Osmanlı İmparatorluğu Dönemi’ni yansıtan minyatür çalışması örneği getirilebilir. Bunların teknik, tür ve kullanılan malzemeye göre farklı oldukları ancak her ikisinin de kendi yapıldıkları dönemin kültürleri ve sosyal olaylarını yansıttıkları üzerinde durulabilir. Ayrıca bu süreçte Ulu Önder Atatürk ve silah arkadaşlarından, şehit olan askerlerden bahsedilebilir.

G.3.2.2. Kendi (Millî) kültürüne ve diğer kültürlere ait sanat eserlerini karşılaştırır.

Müze, sanat galerisi, sanatçı atölyesi, ören yeri vb. yerlere planlı ve programlı ziyaretler yapılır. Bu imkânların bulunmadığı yerlerde tıpkıbasımlardan, belgesellerden vb. öğretim materyallerinden yararlanılır.

G.3.2.3. Sanat eserlerinin madde, form ve fonksiyonu arasındaki ilişkiyi açıklar.

Göz yaşı şişesi, güneş kursu, su kabı, lahit, sikke vb. eserlerin hangi malzeme, form ve ne amaçla yapılmış olduğu üzerinde durulur.


G.3.3.1. Yerel kültüre ait motifleri açıklar.

Mimari, resim, halı, kilim, takı, çini, yazma eserleri, tuğra vb. eserler üzerindeki sembolik anlamlar taşıyan motifler üzerinde durulur. Bu alanla ilgili sanatçı ve zanaatkârların eserleri; Sivas Divriği Ulu Camii ve Şifahanesi, Erzurum Çifte Minareli Medrese, Dolmabahçe Sarayı vb. yapılardaki motifler; geleneksel Türk sanatlarında yer alan lale, karanfil, hayat ağacı gibi motifler gösterilebilir. Motiflerin anlamları üzerinde durulurken Selçukluların sekiz köşeli yıldızının adalet, eşitlik, hak anlamlarına geldiği ve bu kavramların neler olduğu açıklanabilir.

G.3.3.2. Portre, peyzaj, natürmort ve betimsel sanat eseri örneklerini karşılaştırır.

Portre, peyzaj, natürmort ve betimsel sanat eserlerine örnek olarak Nazmi Ziya’nın peyzajları, Mahmut Cüda ve Feyhaman Duran’ın natürmortları, Sami Yetik’in Kurtuluş Savaşı’nı konu edinen vb. eserler verilebilir.

G.3.3.3. Sanat eserinde kullanılan sanat elemanları ve tasarım ilkelerini gösterir.

Bu seviyeye kadar öğrenilen sanat elemanları ve tasarım ilkelerinin eser üzerinde gösterilmesi ve söylenmesi sağlanır.

G.3.3.4. İncelediği sanat eseri hakkındaki yargısını ifade eder.

Burada tanımlama, çözümleme, yorumlama ve yargı aşaması üzerinde durulur.

Tanımlama: Eserde neler görüyorsunuz? Eserde hangi malzemeler kullanılmıştır? Bu hangi sanat formudur? Hangi renkleri görüyorsunuz?

23


Çözümleme: Renkler nasıl düzenlenmiştir? Eserde sıcak renkler mi soğuk renkler mi hâkim? Eserde hangi çizgiler kullanılmıştır? (düz, eğri, kırık, zikzak, hepsi) Eserde denge nasıl oluşturulmuştur? Eserde mekân nasıl oluşturulmuştur? (düz, üst üste, derin vb.)

Yorumlama: Eser size ne hissettiriyor? Eser ne gibi bir ses veriyor? Eserde ne anlatılmak isteniyor? Bu esere bir isim vermek isteseydiniz ne verirdiniz? Sanat eserinin ismi çalışmanın içeriğini yansıtıyor mu?

Yargı: Bu eser değerli midir? Niçin? Bu eseri odana asmak ister misin? Niçin? Bu eser ile tıpkıbasımı arasındaki fark nedir?

G.3.3.5. Sanat eseri ve sanat değeri olmayan nesneler arasındaki farkları ifade eder.

G.3.3.6. Sanat eserinin bir değere sahip olduğunu farkeder/kavrar.

Bir sanat eserinin duyuşsal, ekonomik, politik, tarihî ve bunun gibi unsurlar açısından değerlendirilmesinin gerekçeleri üzerinde öğrenci seviyesi dikkate alınarak durulur.

G.3.3.7. Sanat alanındaki etik kuralları açıklar.

Öğrencinin sanat alanındaki etik kurallara ilişkin olarak yapılan bir çalışmaya saygı duyması, arkadaşının yaptığı çalışmayı kopya etmemesi veya çalışmasını başkasına yaptırmaması gerektiği üzerinde durulur.

24



Dördüncü sınıf Görsel Sanatlar dersinde sanata karşı duyarlı olmayı sağlamanın yanı sıra sanat elemanları ve tasarım ilkeleri üzerinde durulur. Öğrencilerin kendi görsel sanat çalışmalarındaki düşüncelerini, bu düşüncelerini ortaya koyarken kullandığı materyalleri ve çalışmasının ana fikrini açıklamaları sağlanır. Öğrencilerin geçmiş dönemlerde yapılmış olan sanat eserlerinin günümüz kültürüne etkisini incelemeleri üzerine yoğunlaşılır. Bu düzeyde öğrencilerin saygı, adalet, paylaşma, özgürlük, sevgi, dürüstlük, cömertlik ve iyilikseverlik gibi değerleri özümsemeleri sağlanırken kendini kabul, toplum ve aile, eğitsel ve mesleki gelişim gibi kişisel, sosyal ve eğitsel gelişim alanları da programın uygulanması sırasında göz önünde bulundurulur. Kazanımlar, disiplinler arası yaklaşım kapsamında Sosyal Bilgiler dersi “İnsanlar, Yerler ve Çevreler”, “Küresel Bağlantılar” öğrenme alanları ve diğer ilgili olan derslerin kazanımlarıyla ilişkilendirilebilir.


G.4.1.1. Görsel sanat çalışmasını oluştururken biçimlendirme basamaklarını kullanır.

Beyin fırtınası ile başlayan, fikirleri sentezleme, tasarlama, eskiz yapma ve görsel sanat çalışmasını oluşturmaya kadar devam eden sürecin bilinmesi ve uygulanması sağlanır.

İsraf konusunun ele alınacağı ve biçimlendirme basamaklarını (fikir, eskiz, malzeme seçimi, tasarım ve ürün) içeren bir çalışma yapması istenir. Cömertlik, paylaşma, yardımseverlik, iyilikseverlik gibi değerler üzerinde durulabilir.

G.4.1.2. Deneyimlerini farklı fikirler, sanat formları ve kültürel temalarla ilişkilendirerek görsel sanat çalışması oluşturur.

G.4.1.3. Görsel sanat çalışmasında kompozisyon birliğini oluşturmak için seçimler yapar.

Görsel sanat çalışmasında sanat elemanları ve tasarım ilkelerinin bir kompozisyon dâhilinde kullanılması sağlanır.

G.4.1.4. İki boyutlu yüzey üzerinde derinlik etkisi oluşturur.

Oluşturulan biçimlerle derinlik etkisi sağlamak için üst üste yerleştirme, ölçüde değişiklik ve kompozisyonda yer değişikliği kullanılır.

G.4.1.5. Gözleme dayalı çizimlerinde kontur çizgisini ve gölgeleme tekniklerini kullanır.

Kontur, tek çizgi olarak ele alınmalıdır. Örneğin çevredeki mimari yapılar seçilebilir. Mimari yapının ışık alan ve almayan yüzeylerini basit düzeyde karalayarak gölgelendirmesi sağlanır.

G.4.1.6. Farklı materyalleri kullanarak üç boyutlu çalışmalar yapar.

4.2.4. numaralı kazanımda belirtildiği gibi müzelerdeki farklı kültürlere ait eserler incelendikten sonra öğrencilerde oluşan fikirler doğrultusunda (kil vb. malzemelerle) uygulamalar yaptırılabilir. Ayrıca 4.1.7. numaralı kazanımda belirtilen renk ve doku elemanlarını çalışmasında gösterir.


Renk: Rengin türleri, açık, koyu, yoğun

Doku: Gerçek, yapay

25


Değer (valör): Bir rengin şiddeti, derecelendirme ve gölgelendirme

Çeşitlilik: Bir veya birden fazla sanat elemanının ilgi yaratmak için bir arada kullanılması


G.4.2.1. Sanatçı ve zanaatkârın rollerini söyler.

G.4.2.2. Türk kültürüne ve diğer kültürlere ait mimari yapıların belirgin özelliklerini karşılaştırır.

Özellikle bu kazanımda tarihî yapılar tercih edilir. En az iki kültüre ait tarihî yapılardaki kubbe, kemer, pencere, kapı, mekân içi süsleme vb. yapı unsurları arasındaki farklılıklara dikkat çekilir.

G.4.2.3. Farklı kültürlerde yapılmış sanat eserlerinin genel özelliklerini karşılaştırır.

Türk kültürü başta olmak üzere Avrupa, Asya, Afrika vb. gibi en az iki kültüre ait sanat eserlerinin form, konu, malzeme, teknik özellikleri vb. bakımından karşılaştırılması sağlanır.

G.4.2.4. Müzedeki farklı kültürlere ait sanat eserlerindeki ortak özellikleri söyler.

Müze, sanat galerisi, sanatçı atölyesi, ören yeri vb. yerlere planlı ziyaretler yapılır. Bu imkânların bulunmadığı yerlerde tıpkıbasımlardan, belgesellerden vb. materyallerden yararlanılır. Arslan, boğa, kartal, hayat ağacı motifi gibi örnekler üzerinde durulabilir.

G.4.2.5. Görsel sanat alanındaki meslekleri söyler.

Fotoğraf sanatçısı, heykeltıraş, ressam, mimar, illüstratör, tasarımcı, küratör, restoratör, nakkaş, hattat gibi meslekler üzerinde durulur.


G.4.3.1. Soyut, gerçekçi ve figüratif sanat eserleri arasındaki farkları açıklar.

G.4.3.2. Bir sanat eserini seçmesindeki tercih sebebini açıklar.

Farklı üsluplarda yapılmış sanat eseri örnekleri öğrencilere seçtirilebilir. Öğrencilerin seçtikleri o eseri niçin tercih ettiklerini açıklamaları sağlanabilir.

G.4.3.3. Estetik tercihlerin kişilere göre nasıl değiştiğini ifade eder.

Bu kazanımda saygı değeri üzerinde durulur.

G.4.3.4. Görsel sanat alanındaki etik kurallara uyar.

Öğrenciye sanat alanındaki etik kurallara ilişkin olarak başkasına ait eserlerin kopyalanmaması, akran değerlendirmesinde nesnel davranılması, çalışmaların bir başkasına yaptırılmaması gerektiği vurgulanmalıdır.

26



Beşinci sınıf Görsel Sanatlar dersinde öğrencilerin edindikleri bilgileri özümsemeleri ve sanat eserlerini daha anlamlı değerlendirmeleri üzerine yoğunlaşılır. Bu düzeyde görsel sanat çalışması oluşturmada ve sanatı takdir etmede kişisel değer ve fikirlerin iletimi üzerine vurgu yapılır. Öğrencilerin, çalışmalarında sanat elemanları ve tasarım ilkelerini kullanmaları üzerinde durulur. Bu düzeyde vefa, vicdanlı olma, iyilikseverlik, alçak gönüllülük, saygı, dostluk, arkadaşlık, merhamet, paylaşma, duyarlılık, sorumluluk, adalet, dürüstlük, sevgi ve gönüllülük değerleri üzerinde durulurken kendini kabul, toplum ve aile, eğitsel başarı, eğitsel ve mesleki gelişim gibi kişisel, sosyal ve eğitsel gelişim alanları da programın uygulanması sırasında göz önünde bulundurulur. Kazanımlar, disiplinler arası yaklaşım kapsamında Sosyal Bilgiler dersi “Kültür ve Miras” öğrenme alanı ve diğer ilgili olan derslerin kazanımlarıyla ilişkilendirilebilir.


G.5.1.1. Görsel sanat çalışmasını oluştururken uygulama basamaklarını kullanır.

Beyin fırtınası ile başlayan, fikirleri sentezleme, tasarlama, eskiz yapma, detaylandırma ve görsel sanat çalışmasını oluşturmaya kadar devam eden sürecin bilinmesi ve uygulanması sağlanır. Bu yapılırken konu olarak vefa, vicdanlı olma, iyilikseverlik, alçakgönüllülük, saygı, dostluk, arkadaşlık, merhamet, paylaşma ve sevgi gibi değerler üzerinde durulabilir.

G.5.1.2. Görsel sanat çalışmasında mekân olgusunu göstermek için ölçü ve oranı kullanır.

Eşyaların konumu, yakın-uzak ve büyük-küçük ilişkisinin dikkate alınması üzerinde durulabilir.

G.5.1.3. Görsel sanat çalışmasında hava perspektifini kullanır.

Perspektif konusu ele alınır. Hava (renk) perspektifinin ne olduğu, yaşamda karşılaşılan buna ilişkin sanat eserlerinden örnekler gösterilerek öğrencilerin peyzaj konulu bir çalışma yapmaları ve hava perspektifini uygulamaları sağlanır.

G.5.1.4. Gözlemlerinden yola çıkarak orantılarına uygun insan figürü çizer.

Figürün ne olduğu örneklendirilerek açıklanır. Figürlerdeki oran-orantı üzerinde durulur. Öğrencilerden gözlemledikleri bir insan figürünü oranlarına uygun bir şekilde çizmeleri istenir.

G.5.1.5. Görsel sanat çalışmasında dijital teknolojiyi kullanır.

Okulun imkânlarına göre video, bilgisayar, fotoğraf makinesi, tablet vb. tercih edilebilir. Çağın getirdiği dijital teknolojilerin, ileride çok daha fazla bir şekilde hayatımızın bir parçası olacağı düşüncesinden hareketle, sanat/tasarım alanında nasıl ve nerelerde kullanıldığı, ileride de nasıl ve nerelerde kullanılabileceği üzerinde durulur. Mevcut imkânlara göre, bu teknolojilerden biri veya birkaçından yararlanarak çalışma yapmaları sağlanabilir.

G.5.1.6. Sanat malzemelerini kullanarak rölyef veya heykel oluşturur.


Renk: Öğrencinin oluşturduğu renkler, açık, koyu

Form: İç bükey, dış bükey, negatif, pozitif

Doku: Yüzey süslemesi

27


Değer (Valör): Bir rengin şiddeti, açık, koyu, orta veya yüksek kontrast

Denge: Simetrik, asimetrik, merkezî


G.5.2.1. Farklı kültürlerin sanatı ve sanatçıları arasındaki benzerlik ve farklılıkları açıklar.

Türk kültürü başta olmak üzere Avrupa, Asya, Afrika vb. kültürlerine ait sanatçı ve eserlerinden örnekler incelenir.

G.5.2.2. Geçmişte ve günümüzde yapılmış olan sanat eserleri arasındaki farklılıkları söyler.

Duyarlılık (çevre, tarihsel miras vb.), vefa ve sevgi (doğa sevgisi, millet sevgisi) değerleri üzerinde durulur.

G.5.2.3. Müzeler ile Görsel Sanatları ilişkilendirir.

Müze, müze türleri ve müzelerin kültürel mirasa katkıları üzerinde durulur.

G.5.2.4. Kullanılan sanat malzemeleri ile görsel sanat alanındaki meslekleri ilişkilendirir.

Sanat alanındaki meslekler ve bu mesleklerde kullanılan malzemeler üzerinde durulur. (Örneğin heykeltıraşın eserlerini oluşturması için kil, metal, taş, bronz, alçı, ahşap gibi malzemeleri kullanması).


G.5.3.1. Doğal ve inşa edilmiş çevreyi karşılaştırır.

Doğal oluşmuş peribacaları, Damlataş Mağarası gibi yapılar ile kentler arasındaki farklar üzerinde durulur.

G.5.3.2. Seçilen sanat eserinin görsel özelliklerini analiz eder.

G.5.3.3. Seçilen sanat eserinin içeriğini yorumlar.

G.5.3.4. Bir sanat eserini yapıldığı dönem ve şartlara göre analiz eder.

Eseri incelenen sanatçının içinde bulunduğu çevre ve şartlar, sanat eserinin işlevi, sanatçıyı etkileyen dinsel, düşünsel, kültürel özellikler araştırılır.

G.5.3.5. Kendi görsel sanat çalışmasını değerlendirir.

İçinde bulunduğu çevre ve şartlara göre oluşturduğu çalışmasını ifade etmesi sağlanır. Bu uygulama sözlü ve yazılı olarak yaptırılabilir.

G.5.3.6. Sanat eserlerinin neden farklı değerlendirildiğini açıklar.

Bir sanat eseri duyusal, ekonomik, tarihsel, sosyokültürel, işlevsel vb. açılardan değerlendirildiği için estetik yargıların farklı olabileceği üzerinde durulur.

G.5.3.7. Görsel sanat çalışmasında etik kurallara uyar.

Sorumluluk ve dürüstlük gibi değerler üzerinde durulur.

28



Altıncı sınıf Görsel Sanatlar dersinde öğrencilerin sanat elemanları ve tasarım ilkelerini kullanarak duygu ve düşüncelerini çalışmalarına yansıtmaları sağlanır. Sanatçıların formları, materyalleri ve sembolleri eserlerinde nasıl kullandıklarının analiz edilmesi ve değerlendirilmesi üzerinde durulur. Bu düzeyde öğrencilere saygı, özgürlük, duyarlılık, öz saygı, öz kontrol ve vatanseverlik değerleri kazandırılmaya çalışılırken eğitsel başarı, eğitsel ve mesleki gelişim gibi kişisel, sosyal ve eğitsel gelişim alanları da Program’ın uygulanması sırasında göz önünde bulundurulur. Kazanımlar, disiplinler arası yaklaşım kapsamında Matematik dersi oran-orantı konusuyla ve Sosyal Bilgiler dersi “Kültür ve Miras” öğrenme alanı ve diğer ilgili olan derslerin kazanımlarıyla ilişkilendirilebilir.


G.6.1.1. Öğrenciler görsel sanat çalışmalarından oluşan bir sunum dosyası hazırlar.

Beyin fırtınası ile başlayan; fikirleri sentezleme, tasarlama, eskiz yapma, detaylandırma ve görsel sanat çalışmasını oluşturmaya kadar devam eden süreci yansıtan sunum dosyası hazırlanır.

G.6.1.2. Görsel sanat çalışmasını oluştururken farklı materyalleri ve teknikleri kullanır.

G.6.1.3. Görsel sanat çalışmasındaki fikirlerini ve deneyimlerini; yazılı, sözlü, ritmik, drama vb. yöntemlerle gösterir.

Sınıfta müzik, hikâye ve drama örnekleri sunularak öğrencilerin duygu ve hayal dünyaları zenginleştirilirek görsel sanat çalışmaları yapmaları sağlanır.

G.6.1.4. Seçilen tema ve konu doğrultusunda fikirlerini görsel sanat çalışmasına yansıtır.

G.6.1.5. Görsel sanat çalışmasında perspektifi kullanır.

Yakın çevreden ve sanat eserlerinden çizgi perspektifine örnekler gösterilerek konu açıklanır. Bu kazanımda mekânda derinlik etkisi yaratmak için çizgi perspektifi kullanılır.

G.6.1.6. Gözleme dayalı kısa ve uzun süreli çizimler yapar.

G.6.1.7. Üç boyutlu çalışmalar oluşturmak için oyma, asamblaj veya modelleme tekniklerini kullanır.

Asamblajın doğal, endüstriyel nesne veya parçalarının yeni bir düzen içerisinde bir araya getirilmesi ile oluştuğu vurgulanır. Duyarlılık değeri ile geri dönüşüm konusu üzerinde durulur.

G.6.1.8. Görsel sanat çalışmasında farklı geleneksel Türk sanatları alanlarını bir arada kullanır.

Görsel sanat çalışması oluşturulurken ebru ile kaligrafi, ebru ile katı’, takı ile örme vb. farklı geleneksel Türk sanatları alanları bir arada kullanılabilir.


Renk: Renk ilişkileri

Çizgi: Farklı çizgi türleri

Doku: Yüzeysel doku, görsel doku

Değer: Derecelendirme

Oran-Orantı: Gerçekçi, deforme edilmiş

29


Renk kavramı özgürlük değerleri ile ilişkilendirilir. Çok renkliliğin ayrı gibi görünmesine rağmen (doğadan örnekler verilebilir) kendi içerisindeki uyumun ve birliğin, aslında dünyadaki ulus, kültür, ırk, dil, din ve cinsiyet gibi farklılıklar arasında da olması gerektiği üzerinde durulur. Demokrasi ve insan haklarının önemi üzerinde durulur.


G.6.2.1. Bir sanatçının eserlerinde seçtiği konuyu, kullandığı malzeme ve tekniği açıklar.

Bir eserin hangi tekniklerle yapılmış olabileceği üzerinde durularak eserin özellikleri anlaşılmaya çalışılır.

G.6.2.2. Etnografya müzelerindeki ürünler aracılığıyla geleneksel sanat örneklerini inceler.

Etnografya müzesinin bulunmadığı yerlerde tıpkıbasımlardan, belgesellerden, sanal müzelerden vb. yararlanılır.

G.6.2.3. Toplumda geleneksel sanatların rolünü açıklar.

Geleneksel sanatlar konusunda farkındalık oluşturulur. Geleneksel sanatlara sahip çıkmanın bir sorumluluk olduğu üzerinde durulur. Bu anlayışın yerel ve özgün olan kültürü korumaya dönük bir çaba olarak görülmesi sağlanır. Evrensel anlamda sanat ve tasarım dünyasına bir zenginlik kattığı anlatılır.

G.6.2.4. Anadolu uygarlıklarına ait eserleri müzeler aracılığıyla inceler.

Anadolu uygarlıklarına (Urartular, Hattiler, Frigler, Selçuklular vb.) ait eserlerin araştırılması, yaratıcı drama (örneğin donuk imge) veya müze sepeti oyunu vb. yöntemlerden yararlanılması sağlanır. Ayrıca vatanseverlik ve saygı değerleri üzerinde durulur.

G.6.2.5. Görsel sanatlar, tarih ve kültürün birbirlerini nasıl etkilediğini açıklar.

G.6.2.6. Görsel sanatlardaki meslekler arasındaki benzerlik ve farklılıkları söyler.


G.6.3.1. Sanat eserini tanımlarken, çözümlerken, yorumlarken ve yargılarken eleştirel düşünme becerilerini kullanır.

Sanat eserini inceleme, sanatçının neyi anlatmak istediğinin ve nasıl anlattığının olabildiğince detaylı açıklanmasıdır. İncelemenin sonunda “Bu eser başarılı mı? Neden başarılı?” sorularına cevap verilir. Burada öz saygı ve öz kontrol değerleri üzerinde de durulur.

G.6.3.2. Sanatçının eserinde yansıttığı duygu ve düşünceleri açıklar.

G.6.3.3. Görsel dilin ifadeleri aktarmadaki etkisini açıklar.

İncelenen sanat eserindeki sanat elemanları ve tasarım ilkelerinin ifadeleri aktarmadaki rolü üzerinde durulur.

G.6.3.4. Sanatçıların niçin sanat eseri oluşturduklarını tartışır.

G.6.3.5. Kişisel fikirlerin ve değer yargısının sanat eserinin değerlendirilmesindeki etkisini açıklar.

G.6.3.6. Sanat eserinin hisleri, duyguları ve estetik tepkiyi nasıl harekete geçirdiğini açıklar.

30



Yedinci sınıf Görsel Sanatlar dersinde sanat eserinde yaratıcı sürecin araştırılması, analizi ve keşfi üzerinde durulur. Öğrencilerin sanat elemanları ve tasarım ilkeleri doğrultusunda geleneksel ve çağdaş sanat materyallerini kullanarak tasarım yapmaları sağlanır. Öğrencilerin sanat eserlerindeki tema, konu ve sembolleri değerlendirirken sorgulama becerisini kullanarak görsel sanat dilini geliştirmeleri üzerine vurgu yapılır. Sanatın anlamını ve değerini araştırmaları teşvik edilir. Bu düzeyde öğrencilerde saygı, dostluk ve duyarlılık değerleri üzerinde durulurken eğitsel başarı, toplum ve aile, okula ve çevreye uyum, kişiler arası ilişkiler gibi kişisel, sosyal ve eğitsel gelişim alanları da Program’ın uygulanması sırasında dikkate alınır. Kazanımlar, disiplinler arası yaklaşım alanında Fen Bilimleri dersi “Işığın Madde ile Etkileşimi” ünitesi ve diğer ilgili olan derslerin kazanımlarıyla ilişkilendirilebilir.


G.7.1.1. Görsel sanat çalışmalarını oluşturmak için araştırmaya dayalı uygulama sürecinin basamaklarını eskiz defterinde gösterir.

Sosyal girişimcilik bağlamında planlama yapma, yaptıklarını raporlaştırma, sunma ve savunma konularına değinilebilir.

G.7.1.2. Görsel sanat çalışmasında sanat tekniklerini birlikte kullanır.

Bu kazanımda öğrencinin sanat tekniklerinden birkaçını (baskı teknikleri, mozaik, kolaj, kâğıt vitray, sulu boya vb.) görsel sanat çalışmasında kullanması sağlanır.

G.7.1.3. Yaşantısının herhangi bir anını hikâyeleştirerek görsel sanat çalışmasına yansıtır.

G.7.1.4. Görsel sanat çalışmasında geleneksel ve güncel sanat malzemeleri ile teknikleri kullanır.

Geleneksel malzemeler olarak kuru boya, sulu boya, pastel boya, fırça vb.; güncel sanat malzemeleri olarak akrilik kalem, sulu boya kalemi vb. tercih edilebilir.

G.7.1.5. Görsel sanat çalışmasında farklı perspektif tekniklerini kullanır.

Mekânda derinlik etkisi yaratmak için çizgi ve hava (renk) perspektifi birlikte kullandırılır.

G.7.1.6. Gözleme dayalı çizimler yapar.

G.7.1.7. Atık malzemeleri kullanarak üç boyutlu çalışma yapar.

Geri dönüşüm konusuna vurgu yapılarak duyarlılık ve sorumluluk değerleri üzerinde durulur.


Renk: Kromatik renk ilişkileri

Kroma: Bir rengin parlaklıktan donukluğa veya ışıltılı hâlinden griliğe doğru geçişi

Çizgi: Zıtlık, derecelendirme

Mekân: Boşluk, doluluk

Vurgu: Odak nokta, baskın

Oran-Orantı: Gerçekçi, abartılı

31



G.7.2.1. Sanat eserlerindeki üslupları açıklar.

Özgün sanat eserleri ile tasarımlar üzerinde sanatçıların kullandıkları fırça darbeleri, renkleri, bilgi objeleri, konu seçimleri ve biçimlerinin sanatçının üslubunu oluşturduğu üzerinde durulur. Yerli ve yabancı sanatçı ile tasarımcılardan örnekler verilir, eserleri incelenir.

G.7.2.2. Sanat, tarih ve kültürün birbirini nasıl etkilediğini analiz eder.

G.7.2.3. Sanatçıların topluma sağladığı katkıları açıklar.

Sanatçıların kültürel, sosyal, ekonomik, eğitsel değer vb. açılardan topluma yaptığı katkılar tartışılır.

G.7.2.4. Tarihî olayların sanat eserleri üzerindeki etkisini inceler.

Göç, savaş, reform, ekonomik buhran vb. olayların sanatçıyı, dolayısı ile eserlerini de etkilediği üzerinde durularak örnekler üzerinden açıklanır.


G.7.3.1. Sanat eserinde ele alınan tema, konu ve sembolleri tanımlar.

G.7.3.2. Sanat eserini değerlendirmek için sanat eleştirisi yöntemini kullanır.

3. sınıfın 3.3.4. numaralı kazanımında sanat eleştirisi kısmında yer alan sorulara ek olarak aşağıdaki sorulara da yer verilir:

Tanımlama:

Eserdeki ana dokuyu nasıl adlandırırsınız? (yapay mı, doğal mı?)

Eserde etkin olan biçimler hangileridir? (geometrik, organik, her ikisi)

Hangi gereçler kullanılmıştır?

Eser hangi teknikle yapılmıştır?

Sanat eserinin sanatçısının ismi nedir?

Bu ne tür bir sanat eseridir? (grafik tasarım, seramik, heykel, resim, baskı resim vb)

Bu eser ne zaman yapılmıştır?

Bu sanat eserinin yapıldığı tarihsel dönemde yer alan bazı önemli olayları sıralayınız.

Çözümleme:

Işık ve renk değerleri nasıl oluşturulmuş?

Eser nereden bakılarak yapılmıştır?

Eserde size en yakın ve en uzak şey nedir? Neden bu şekilde görüyorsunuz?

Eserde biçimler nasıl düzenlenmiş?

Eserde değer (valör) nasıl kullanılmış? (açık, koyu, orta ya da yüksek kontrast)

Eserde görülen nesneler ya da figürler gerçek büyüklüğünde mi yapılmış?

Eser heykel ise hafif mi, yoksa ağır mı görünüyor?

32


Yorumlama:

Eserin ana teması nedir?

Sanatçı bu sanat eserini neden yapmış olabilir?

Sanat eserinde farklı anlamlar taşıyan simgeler var mıdır? Varsa nelerdir?

Eser size göre hangi nesneye benzeyen bir koku hissi veriyor?

Eser size göre hangi nesneye benzeyen bir tat veriyor?

Eser size göre hangi nesneye benzeyen bir görüntü uyandırıyor?

Eserin insanlara anlatmak istediği özel bir mesajı var mıdır? Bu ne olabilir?

Esere baktığınızda çizgiler, renkler ve şekiller size ne hissettiriyor?

Yargı:

Bu eser güzel midir? Niçin?

Sizce bu eser tarihî değer taşır mı?

Sizce bu eserin bir işlevi var mıdır? Niçin?

Bu eserden hoşlandınız mı? Niçin?

Eserin başarılı olduğunu düşünüyor musunuz?

Bu eser müzeye konulmaya değer bir eser midir?

Bu eser evinizin hangi odası için uygun olurdu? Niçin?

Bir kişi niçin bunun gibi (eleştirisi yapılan eser) bir sanat eseri yapmak ister?

Eserin türüne ve öğrenci düzeyine göre gerekli görüldüğünde sorular artırılabilir.

G.7.3.3. Sanatçıların eserlerini oluşturma süreçlerini karşılaştırır.

Farklı sanat eserlerinin (seramik, resim, heykel vb.) oluşturulma süreçlerinin karşılaştırılması üzerinde durulur.

G.7.3.4. Görsel sanat eserlerindeki sanatçının görsel sanat eserine yansıyan üslubunu farkeder.

G.7.3.5. Kişisel ve bağlamsal bilgiler temelinde sanat eserini inceler.

Bağlamsal bilginin sanatçının içinde bulunduğu çevre ve şartlar, sanat eserinin işlevi, sanatçıyı etkileyen dinsel, düşünsel ve kültürel özellikleri içeren bilgi olduğuna dikkat edilmelidir. Kişisel bilginin bir sanat eserini gözlemleyerek ve inceleyerek elde edilen bilgi olduğu vurgulanır.

G.7.3.6. Sanat eserinde sosyal ve kültürel inanışların etkisini yorumlar.

Farklı kültürdeki inanışların ve sosyal çevrenin eser üzerine etkisi yorumlanır. Dostluk ve saygı değerleri üzerinde durulur.

G.7.3.7. Çağdaş medyadaki imaj, yazı ve sembol gibi unsurların yönlendirici etkisini açıklar.

G.7.3.8. Bilgi ve deneyimlerin sanat eserine yönelik bakış açısını nasıl etkilediğini açıklar.

33



Sekizinci sınıf Görsel Sanatlar dersinde daha önce öğrenilen bilgi, beceri ve deneyimlerin özümsenmesi üzerine odaklanılır. Öğrencilerin görsel sanat çalışmalarını oluştururken farklı teknikleri bir arada kullanmaları sağlanır. Öğrencilerin sanat eseri konusundaki yargılarını geliştirebilmeleri için sanatın amacı, anlamı ve değeri üzerine sorgulama yapılmasına yoğunlaşılır. Bu düzeyde öğrencilerle aile birliğine önem verme, sevgi, vefa, saygı, arkadaşlık, duyarlılık, merhamet, yardımseverlik, sorumluluk, dürüstlük ve adalet değerleri üzerinde durulurken güvenli ve sağlıklı yaşam, kendini kabul, eğitsel ve mesleki gelişim, toplum ve aile, kişiler arası ilişkiler gibi kişisel, sosyal ve eğitsel gelişim alanları da göz önünde bulundurulur. Kazanımlar, disiplinler arası yaklaşım kapsamında Matematik dersi perspektif konusu ve diğer ilgili derslerin kazanımlarıyla ilişkilendirilebilir.


G.8.1.1. Görsel sanat çalışması oluşturma sürecini eskiz defterinde gösterir.

Girişimcilik bağlamında planlama yapma, yaptıklarını raporlaştırma, sunma ve savunma konularına değinilir.

G.8.1.2. Görsel sanat çalışmalarından oluşan bir sunum dosyası hazırlar.

Öğrencinin dönem başından itibaren yapmış olduğu araştırma ve uygulama çalışmalarından bazılarının belli bir sistematik içerisinde hazırlanması ve sunulması sağlanır.

G.8.1.3. Görsel sanat çalışmasını oluşturmak için güncel sanattan yararlanır.

Çağın getirdiği teknolojik yeniliklerle oluşturulmuş sanat eserleri ve tasarımlardan örnekler gösterilerek öğrencinin kendi yapmak istediği çalışmada bunlardan nasıl yararlanılabileceği üzerinde durulur.

G.8.1.4. Yazı ve görsel kullanarak görsel sanat çalışması oluşturur.

Güncel ve sosyal sorumluluk gerektiren konularla ilgili afiş veya karikatür çalışmasının özellikleri ve oluşturulma süreci üzerinde durulabilir.

G.8.1.5. Güncel olayları görsel sanat çalışmasına yansıtır.

Ekonomi, doğal afetler, çevre duyarlılığı, iş sağlığı güvenliği, bilimsel gelişmeler, teknolojik gelişmeler vb. konulardan yararlanılabilir.

G.8.1.6. Görsel sanat çalışmasında farklı perspektif tekniklerini kullanır.

Mekânda derinlik etkisi yaratmak için tek kaçarlı / iki kaçarlı perspektif ve hava perspektifi birlikte kullanılır.

G.8.1.7. Gözleme dayalı çizimlerinde farklı bakış açılarını yansıtır.

Çizimler; kuş bakışı, balıkgözü, solucan bakışı, karşıdan bakış gibi farklı bakış açılarıyla oluşturulur.

G.8.1.8. Farklı teknik ve materyalleri bir arada kullanarak üç boyutlu çalışma yapar.

34



Renk: Zıtlık ilişkisi

Değer: Gölgeleme

Oran-Orantı: Oran ilişkileri

Birlik: Uyum

Çeşitlilik: Bir veya daha fazla sanat elemanının uyumlu birlikteliği


G.8.2.1. Sanat eserinin sosyal, politik ve ekonomik faktörlerden nasıl etkilendiğini açıklar.

G.8.2.2. Sanatçıların toplumda üstlendiği rolleri yorumlar.

Özel gereksinimli bireyler konusunda farkındalık oluşturmak için hazırlanmış kamu spotları izletilebilir.

G.8.2.3. Dönem, üslup ve kullanılan malzemelere göre sanat eserlerinin özelliklerini karşılaştırır.

G.8.2.4. Müzelerdeki eserlerin korunmasının önemini açıklar.

Tarihî yapılar ile müzelerdeki eserlerin öncelikle bir milletin, sonra tüm insanlığın ortak malı olduğu üzerinde durulur. Sanatın “evrensel bir dil” olma özelliğinin buradan geldiği açıklanır. Bu konu açıklanırken duyarlılık değeri ele alınır.


G.8.3.1. Sanat eserinde kullanılan görsel dilin ifadeleri aktarmadaki etkisini analiz eder.

Sanat elemanları ve tasarım ilkeleri bağlamında sanat eserleri incelenir.

G.8.3.2. Bir sanat eserinin değerlendirilmesinde bilgi ve deneyimlerin etkisini söyler.

G.8.3.3. Sanatla ilişkili olarak estetiğin ne olduğunu açıklar.

G.8.3.4. Kendisinin ve akranlarının çalışmalarını analiz eder.

G.8.3.5. Sanatın tanımlamasını yapar.

Sanatın farklı zaman dilimlerindeki tanımlarının, türlerinin ve değişiminin tartışılması sağlanır.

G.8.3.6. Çağdaş medyadaki imaj, yazı ve sembol gibi unsurların etkisini analiz eder.

Markaların, şirketlerin vb. kurumların kullandıkları logo, slogan, yazı karakteri, renk, koku vb. imaj oluşturan kurumsal kimlik tasarımlarının hem ekonomik hem de tanıtım anlamında önemli etkisi olduğu irdelenir. Burada finansal okuryazarlık, sosyal-finansal girişimcilik, enerji tasarrufu ve vergi bilinci konuları üzerinde durulabilir.

G.8.3.7. Popüler kültürün günümüz görsel sanatlarına etkisini açıklar.

Türk ressamlardan Erol Akyavaş’ın ve Avrupa sokak sanatçısı Banksy’in eserlerinden örnekler gösterilir.


Ankara - 2017

BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR DERSİÖĞRETİM PROGRAMI

(Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar)


BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR DERSİÖĞRETİM PROGRAMI

(Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar)

ANKARA - 2017

3

Beden Eğitimi ve Spor Dersi Öğretim Programı






ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA REHBERLİK ..................................................................................................... 11

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN UYGULANMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR .................................... 11

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN YAPISI ............................................................................................................... 17





İÇİNDEKİLER

4










Günümüz eğitim anlayışı öğrencinin bilgi düzeyinin değerlendirilmesinden ziyade, bilginin birey için anlamlı ve yaşantısal hâle getirilmesi esasına dayanmaktadır. Eğitim felsefesinde yaşanan bu değişim, eğitim

5


sistemlerinin yeniden düzenlenmesini, kapsamlı ve sürdürülebilir müdahalelerle sürekli olarak yenilenmesini zorunlu kılmakta hatta bu güncelleme ve geliştirme çalışmalarının, eğitimin ayrılmaz bir parçası hâline gelmesine neden olmaktadır. Öğretim programlarında doğa bilinciyle desteklenen bir çevre anlayışına sahip öğrencilerin yetiştirilmesiyle beraber, öğrenmenin sadece okul mekânları veya sınıflarla sınırlı olmadığı, bütün hayatı kapsadığı fikrini temele alan, öğrenilenlerin günlük hayatta kullanılabilmesinin yolunu açan bir yaklaşım dikkate alınmıştır.







6


Beden Eğitimi ve Spor Dersi Öğretim Programı’nın amacı; 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nda belirtilen Türk Millî Eğitimi’nin Genel Amaçları ve Temel İlkeleri doğrultusunda öğrencilerin hayatları boyunca kullanacak-ları hareket becerileri, aktif ve sağlıklı hayat becerileri, kavramları ve stratejileri ile birlikte öz yönetim becerileri, sosyal becerileri ve düşünme becerilerini de geliştirerek bir sonraki öğrenim düzeyine hazırlanmalarıdır.

Bu amaç doğrultusunda, Beden Eğitimi ve Spor dersini alan öğrencilerin aşağıdaki program çıktılarına ulaş-maları beklenmektedir:

1. Çeşitli fiziksel etkinliklere ve sporlara özgü hareket becerilerini geliştirir.

2. Hareket kavramlarını ve ilkelerini, çeşitli fiziksel etkinliklerde ve sporlarda kullanır.

3. Hareket stratejilerini ve taktiklerini, çeşitli fiziksel etkinliklerde ve sporlarda kullanır.

4. Sağlıklı hayatla ilgili fiziksel etkinlik ve spor kavramlarıyla ilkelerini açıklar.

5. Sağlıklı olmak, sağlığını geliştirmek için fiziksel etkinliklere ve sporlara düzenli olarak katılır.

6. Beden eğitimi ve sporla ilgili kültürel birikim ve değerlerimizi kavrar.

7. Beden eğitimi ve spor yoluyla öz yönetim becerilerini geliştirir.

8. Beden eğitimi ve spor yoluyla sosyal becerilerini geliştirir.

9. Beden eğitimi ve spor yoluyla düşünme becerilerini geliştirir.





Öğrencilerin öğrenme ve öğretmenlerin öğretme modellerini birbirine bağlamak için bilgiyi edinmek, becerileri geliştirmek ve yetkinlikleri artırmak şeklinde ifade edilebilecek üç durumun birlikte ele alınması gerekir. Bilginin edinilmesinin kolaylaştığı günümüzde bilgiyi kullanma ve üretme ön plana çıkarken diğer insanlarla birlikte mutlu bir yaşam sürdürebilmek için öğrencilerin temel becerilerinin de geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır.


7


Dolayısıyla okullarda gerçekleştirilen eğitim ve öğretim faaliyetlerinin ana çerçevesi olarak nitelendirilebilecek programlarda temel beceriler konusuna gereken yeri ve önemi vermek gerekmektedir. Öğretim programlarında yer alan kazanımların kapsadığı temel beceriler Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi esas alınarak ele alınmıştır.








8










Günümüz demokratik toplumlarında, akademik başarı kadar, insan ilişkilerini düzenleyen pek çok değer giderek daha fazla öne çıkmaktadır. Millî, manevi ve evrensel değerleri tanıyan, benimseyen ve bunları içselleştirerek davranışa dönüştüren bireyler yetiştirmede aile, toplum, medyanın yanı sıra öğretim programlarının da önemli bir etkisi bulunmaktadır. Öğretim programlarında derslerin doğasına uygun olarak kazanımlar içinde yer alan değer ifadeleri, öğrencilere hissettirilerek ve yaşantısal hâle getirilerek örtük bir biçimde kazandırılmaya çalışılmalıdır. Bu doğrultuda kazanımların gerçekleştirilmesiyle değerlerin kazanılmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Ancak öğretim programının uygulayıcısı olan öğretmenin değerler eğitimine ilişkin farkındalığının yanı sıra yeterliliği ve becerisi bu süreçte büyük önem taşımaktadır. Değerlerin kazanılma

9


sürecinde rehber olan öğretmen, öğretim programında yer verilen bilgi ve becerileri kazandırmanın yanı sıra neyin iyi ve doğru olduğunu model olarak ve etkinlikler yoluyla sunabilmelidir.

Beden eğitimi ve sporun doğasındaki öğrenme ortamı öğrencilerin amaçlanan değerleri kazanmaları için güçlü bir eğitim ortamı sunmaktadır. Özellikle Öğretim Programının Genel Amaçları bölümünün altıncı, yedinci ve sekizinci maddeleri; evrensel, millî, manevi ve ahlaki değerleri doğrudan ele almaktadır. Programın genel yapısı içinde adalet, arkadaşlık, estetik, eşitlik, paylaşma, sevgi, duyarlılık, güven, özgürlük, sabır, sorumluluk, çalışkanlık, dürüstlük, saygı, vatanseverlik ve yardımseverlik değerleri öne çıkmaktadır.





10







Tanıma








11












beklenmektedir.


Buna göre ortaokulda kişisel ve sosyal rehberlik alanında, öğrencinin kişilik bütünlüğünü kazanması, yetişkinler dünyasına hazırlanması, yaşam felsefesini oluşturması, kendine güvenen, sosyal ilişkilerde başarılı, iletişim kurabilen, zamanı verimli kullanabilen, iş birliği yapabilen ve empati kurabilen güçlü bir birey olarak yaşadığı ortama, değişikliklere aktif uyum sağlaması amaçlanır. Eğitsel rehberlik alanında, öğrencinin kendini tanıması, çevrede kendine açık eğitim olanaklarını öğrenmesi, gizilgüçlerini geliştirmesi için uygun ortam ve fırsatlar sağlanması gerekir. Mesleki rehberlik alanındaysa iş ve çalışma yaşamına ilişkin gerçekçi değerlendirmeler yapması, kendine uygun seçenekleri tanıması ve ilgi alanlarının farkına varması amaçlanır. Kendini gerçekleştirme yolunda vereceği tüm kararlarda kendi özelliklerine ve çevre koşullarına duyarlı ve bilinçli olabilmesine çalışılır.

Öğretim programı uygulanırken bireysel farklılıklar, bütün öğrenciler için olduğu kadar özel gereksinimli öğrenciler için de üzerinde hassasiyetle durulması gereken konulardan biridir. Bu nedenle öğretim programı uygulanırken özel gereksinimi olan öğrenciler için gereken esneklik gösterilmeli, öğrencilerin ilgi, istek ve ihtiyaçları doğrultusunda etkinlikler hazırlanmalı ve planlamalar yapılmalıdır.


Beden Eğitimi ve Spor Dersi Öğretim Programı uygulamasında öğretmenler aşağıda sunulan konuları dik-kate almalıdırlar:

1. Öğretim programının temel ilkeleri,2. Ortaokul öğrencilerinin gelişim özellikleri,3. Okula özgü uyarlamalar,4. Öğrenme-öğretme yaklaşımları ve stratejileri,5. Diğer derslerle ve gündelik hayatla ilişkilendirme,6. Paydaş rol ve sorumlulukları,7. Özel gereksinimleri olan öğrenciler,8. Eğitim teknolojileri (kitaplar, medya, bilişim teknolojileri vb.) kullanımı.

12


1. Öğretim Programı’nın Temel İlkeleri

Beden Eğitimi ve Spor Dersi Öğretim Programı’nın dayandığı temel ilkeler aşağıda sunulmuştur:

1. Fiziksel etkinlikler, oyun ve spor yoluyla öğrenme temellidir.2. Öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve psikomotor gelişimleri bir bütün olarak ele alınmıştır.3. Öğrenci merkezli ortamlarda, öğrencilerin kendi öğrenmelerini yapılandırmalarına imkân verir.4. Süreç ağırlıklıdır.5. Gelişimsel ve sarmal bir yapıdadır.6. Esnek bir yapıdadır.7. Temalar/konular istenilen kazanımlara ulaşmada bir araçtır.8. Öğrencilerin eğitiminde, çevresi ve diğer kişilerle deneyimleri önemlidir.9. Öğrenme öğretme ortamlarında bireysel, eşli ve grupla çalışmalar dengeli bir şekilde sunulur.10. Uygulamalar sırasında öğrencilerin kendilerini fiziksel ve duygusal olarak güvende hissetmeleri önemlidir.11. Yenilikçi, eleştirel ve yansıtıcı düşünme ön plandadır.12. Evrensel ve toplumsal değerlere yer verilmiştir.13. Centilmence oyun ve mücadele anlayışı geliştirmek hedeflenir.14. Öğretmene özgürlük tanınmış, kendi özgürlüğünü katmasına fırsatlar sunulmuştur.15. Tüm öğrencilerin katılımı önemlidir.16. Çevreye ve doğaya duyarlılık önemlidir.17. Eğlenerek öğrenme ortamı sunar.18. Değerlendirme süreci çok yönlüdür.19. Aktif ve sağlıklı hayat alışkanlığı kazandırır.

2. Ortaokul Öğrencileri’nin Gelişim Özellikleri

Ortaokul öğrencilerinin gelişim özellikleri, Beden Eğitimi ve Spor Dersi Öğretim Programı’na ait kazanımların hazırlanmasında temel yol göstericidir. Bu özellikler, geç çocukluk ve erinlik‐ergenlik dönemi olmak üzere aşa-ğıda sunulmuştur (Tablo 1, Tablo 2).

13


Fizi

ksel

Bili

şsel

-Dils

elD

uygu

sal

Sosy

alPs

ikom

otor

Düz

enli

faka

t yav

aş b

ir fiz

ikse

l ge

lişim

söz

kon

usud

ur.

Bazı

kız

lard

a ve

erk

ekle

rde

hızl

ı büy

üme

mey

dana

gel

ir.

Kem

ik v

e is

kele

t sis

tem

inde

-ki

gel

işm

e, k

as s

iste

min

den

daha

iler

ide

oldu

ğund

an z

a-m

an z

aman

büy

üme

ağrıl

arı

mey

dana

gel

ebilir

.

Gör

me

fonk

siyo

nlar

ıge

lişm

iştir

.

Öze

l yet

enek

lerd

e ve

gen

el

akad

emik

per

form

anst

a ci

nsiy

et fa

rklılı

klar

ı var

dır.

Ned

en‐s

onuç

ara

sınd

a ba

ğ ku

rabi

lirle

r.

Nes

nele

ri öz

ellik

lerin

e gö

re

sını

flaya

bilir

ler.

Bilg

iler s

omut

bir

şeki

lde

veril

irse

bilg

ileri

sist

emli

ve

man

tıklı

bir ş

ekild

e iş

leye

bilir

ler.

Algı

ları

daha

doğ

rudu

r.

Cin

siye

t rol

lerin

in d

eğiş

mez

li-ği

ni a

nlar

lar.

Hay

al v

e ge

rçek

ara

sınd

aki

fark

ı anl

ayab

ilirle

r.

Belli

bir d

urum

un b

irçok

yön

ü-nü

ele

ala

bilir

ler.

Değ

erle

ndirm

eyi v

e so

nuç

çıka

rmay

ı baş

arab

ilirle

r.

Akra

n gr

ubu

kura

lları

ve y

etiş

-ki

n ku

ralla

rı ar

asın

da ç

atış

ma

olab

ilir.

Duy

gusa

l kar

maş

alar

ın g

örül

-m

e or

anı y

ükse

ktir.

Başa

rma

arzu

su y

ükse

ktir.

Kork

ular

ı ger

çek

ve s

omut

tur.

Cin

siye

t rol

lerin

i ben

imse

r.

Başa

rılar

ının

ve

çaba

ların

ın

övül

mes

ini i

ster

ler.

Reka

bete

day

alı e

tkin

likle

re

katıl

mak

tan

hoşl

anırl

ar.

Akra

n gr

ubun

un e

tkis

i güç

len-

mey

e ba

şlar

.

Gru

p oy

unla

rında

kur

alla

ra

uyab

ilirle

r.

Arka

daşl

ıkla

rı kı

sa s

üreb

ilir.

Vicd

an a

nlay

ışla

rı ge

lişir.

Sosy

al b

ecer

ilerd

e ye

terli

lik

kaza

nmay

a ga

yret

ede

rler.

Gel

işim

fark

lılıkl

arın

dan

dola

yı

grup

/takı

m d

ışın

da k

alab

ilirle

r.

Oyu

n, fi

ziks

el v

e so

syal

dün

-ya

yı a

nlam

alar

ı yön

ünde

n ön

emlid

ir.

Kızl

ar v

e er

kekl

er a

yrı a

yrı o

y-na

may

ı ter

cih

eder

ler.

Dön

emin

son

unda

oyu

n ön

e-m

ini k

aybe

der.

İnce

mot

or k

oord

inas

yonl

arı

oldu

kça

iyid

ir.

Küçü

k ne

snel

eri k

ontro

l etm

e dü

zeyl

eri i

yidi

r.

İki t

eker

lekl

i bis

ikle

te b

ineb

ilirle

r.

Bir e

llerin

i bas

kın

kulla

nabi

lirle

r.

Yete

nekl

erin

in g

eliş

tirilm

esi

müm

künd

ür.

Birç

ok b

ecer

i kaz

anab

ilirle

r.

Har

eket

ve

bece

riler

de d

oğru

luk

ve k

ontro

l öne

m k

azan

mış

tır.

Süra

t, sı

çram

a, fı

rlatm

a ve

deng

e ile

ilgi

li ha

reke

tlerd

e er

kekl

er, e

snek

lik v

e kü

çük

kas

koor

dina

syon

unda

kız

lar d

aha

iyi

perfo

rman

s gö

ster

irler

.

Tabl

o 1.

Geç

Çoc

uklu

k D

önem

i Gel

işim

Öze

llikle

ri (9

‐12

yaşl

ar)

14


Fizi

ksel

Bili

şsel

-Dils

elD

uygu

sal

Sosy

alPs

ikom

otor

Fizi

ksel

gel

işim

(boy

ve

kilo

ar

tışı)

çok

hızl

ıdır.

Erke

kler

de e

nse,

göğ

üs, k

arın

ve

bel

böl

gesi

nde,

kız

lard

a gö

ğüs

ve k

alça

böl

gesi

nde

yağl

anm

a ar

tar.

Vücu

ttaki

büy

üme

(elle

r, ay

akla

r ve

buru

n) o

rant

ısız

dır.

Kızl

ar e

rkek

lerd

en d

aha

uzun

bo

ylu

ve d

aha

kilo

ludu

r.

Erge

n sa

karlı

ğı y

aşan

abilir

.

Cin

siye

t sal

gı b

ezle

ri ak

tif h

âle

gelir

.

Önc

e el

ler v

e ay

akla

r, so

nra

kolla

r ve

baca

klar

, dah

a so

nra

da g

övde

leri

geliş

ir.

Erke

kler

in a

kciğ

er v

e ka

lple

ri kı

zlar

a gö

re d

aha

büyü

ktür

.

Soyu

t düş

ünm

e ba

şlar

.

Birle

ştiri

ci d

üşün

me

yete

neği

ka

zanı

lır.

Gör

ecel

i (ki

şiye

, yer

e, z

aman

a gö

re d

eğiş

en) k

avra

mla

r bu

döne

mde

edi

nilir

.

Erge

n be

nmer

kezc

iliği v

ardı

r.

Tüm

deng

elim

var

dır.

Kend

i düş

ünm

e bi

çim

lerin

in

en d

oğru

old

uğun

a in

anırl

ar.

Dok

unul

maz

old

ukla

rına

ina-

nırla

r ve

riskl

er a

labi

lirle

r.

Karş

ı cin

sle

çatış

mal

ar a

zalır

.

Bede

nler

ine

karş

ı aşı

rı ilg

i gö

rüle

bilir

.

Hız

lı be

dens

el d

eğiş

iklik

lerd

en

kayn

akla

nan

kayg

ılar

görü

lebi

lir.

“Fırt

ına

ve s

tres”

dön

emin

den

geçi

yor o

labi

lirle

r.

Öfk

eli d

avra

nışl

ar g

örül

ebilir

.

Duy

gula

rında

sık

sık

iniş

çı

kışl

ar y

aşar

lar.

“Ben

kim

im?”

sor

usun

a ce

vap

arar

lar.

Oto

ritey

e ka

rşı ç

ıkm

a ba

şlay

abilir

.

Akra

nlar

ı ile

bir

arad

a ol

ma

iste

kliliğ

i arta

r.

Akra

nlar

ın d

üşün

cesi

öne

mli

hâle

gel

ir.

Değ

erle

r ve

ahla

k si

stem

i ge

liştir

irler

.

Topl

umsa

l açı

dan

soru

mlu

luk

alm

a ve

sor

umlu

luğu

yer

ine

getir

me

iste

ği v

ardı

r.

Cin

siye

tlerin

e uy

gun

sosy

al

rolle

re e

rişirl

er.

Bede

nler

ini k

abul

etm

e ve

etk

ili şe

kild

e ku

llanm

a sö

z ko

nusu

dur.

Erke

kler

kuv

vet v

e hı

z ba

kım

ın-

dan

kızl

arda

n da

ha iy

i per

for-

man

s gö

ster

irler

.

Gen

el v

ücut

koo

rdin

asyo

nlar

ın-

da b

ozuk

lukl

ar v

ardı

r.

Zihi

n‐ka

s ko

ordi

nasy

onun

u ge

liştir

ecek

spo

r, m

üzik

, res

im

vb. e

tkin

likle

re y

önle

ndiri

lme

ihtiy

acı d

uyar

lar.

Fizi

ksel

öze

llikle

rine

bağl

ı ola

rak

bazı

etk

inlik

lere

kat

ılırke

n ba

zıla

rına

katıl

may

ı red

dede

rler.

Dön

emin

son

una

doğr

u pe

rform

ansı

n bi

çim

i, do

ğrul

uğu

ve b

ecer

ili ya

pılm

ası ö

nem

lidir.

Tabl

o 2.

Erin

lik v

e Er

genl

ik D

önem

i Tem

el G

eliş

im Ö

zellik

leri

(kız

lar 1

1‐13

yaş

lar;

erke

kler

12‐

14 y

aşla

r)

15


3. Okula Özgü Uyarlamalar

Bu Program’daki kazanımlara ulaşmak için öğretmenler, öğrencilerin bireysel özellikleri ile sosyal ve fiziksel çevrelerinin özellikleri doğrultusunda uyarlamalar yapmalıdırlar. Örneğin öğretmenler etkinlik seçimi ve uygulama-

larında okul çevresinin sosyal, kültürel durumu, veli beklentileri ve hassasiyetlerini gözden geçirerek modern danslar

yerine halk danslarına yer verebilirler. Bu amaçla eğitim öğretim yılı başında öğretmenlerin Şekil 2’de belirtilen her bir boyutu gözden geçirerek düzenlemeler yapmaları önerilir.

Çevredeki fiziksel etkinlik, oyun ve spor için fiziki imkânlarOkuldaki fiziksel etkinlik, oyun ve spor için fiziki imkânlarOkuldaki ve yakın çevredeki fiziksel etkinlik, oyun ve sporla ilgili eğitim teknolojileri, kitap vb. imkânlar

Aile ve arkadaş çevresinin fiziksel etkinlik, oyun ve spora destek düzeyiOkul, spor kulübü, diğer kurum destekleriFiziksel etkinlik, oyun ve sporla ilgili sosyal pay-laşım grupları (okul takımları vb.)Sosyal çevre normları vb.

Birey (Öğrenci)Fiziksel etkinlik ve spor alanındaki tercihleri/yat-kınlıklarıBilgi düzeyiBeceri düzeyiMotivasyonuSağlık ve fiziksel gelişim düzeyi vb.

Şekil 2. Okula özgü düzenlemelerde incelenmesi gereken temel unsurlar

4. Öğrenme-Öğretme Yaklaşımları ve Stratejileri

Öğretmenler öğrencilerin dersin kazanımlarına ulaşmaları için en uygun modeli (doğrudan, bireyselleşti-rilmiş, iş birliğine dayanan, spor eğitimi, akran, araştırma, taktik oyun, kişisel ve sosyal sorumluluk modelleri), strateji (sunuş, buluş, araştırma/inceleme vb.) ve yöntemleri/stilleri (komut, alıştırma, eşli çalışma, kendini denet-leme, katılım, yönlendirilmiş buluş, problem çözme, öğrencinin tasarımı, öğrencinin başlatması, kendi kendine öğrenme) kullanmalıdırlar.

Öğretim Programı’nda üst düzey psikomotor (beceri hâline getirme, uyum ve yaratma), duyuşsal (örgütleme, kişilik hâline getirme) ve bilişsel (analiz, sentez, değerlendirme) alanlara ait kazanımlar vardır. Bu nedenle, sa-dece geleneksel öğreten merkezli öğretime dayanan yaklaşımların kullanımı, bu Öğretim Programı’nın çıktılarına ulaşmak için yeterli olmayacaktır. Öğrenen merkezli öğretim yaklaşımlarından mutlaka yararlanılmalıdır.

Öğretmenlere uygulamalarında, özellikle model temelli öğretim yapmaları önerilir. Modeller dayandıkları öğretim hedefleri doğrultusunda amaç, içerik, uygulama ile ölçme ve değerlendirmeyi bir arada ele alırlar. Bu modellerin

16


uygulanması birkaç haftadan 10‐15 haftaya kadar süre gerektirebilir. Program hedeflerine ulaşmada öncelikle öğre-nen merkezli olan “taktik oyun”, “spor eğitimi” ile “kişisel ve sosyal sorumluluk” modellerinin kullanımı önemlidir.

5. Diğer Derslerle ve Günlük Hayatla İlişkilendirme

Beden Eğitimi ve Spor Dersi Öğretim Programı’nın genel çıktılarına ulaşmak için diğer derslerle ve hayatla ilişkilendirme yapılması önemlidir. Öğretmenler, okullarına özgü yıllık planlarını hazırlarken seçmeli Spor ve Fiziki Etkinlikler dersi ile ilişkilendirme yapmalıdırlar. Aynı zamanda, diğer derslerin öğretmenleri ile iş birliği yaparak ders konuları arasında bağ kurmalıdırlar.

Bu Öğretim Programı’ndaki kazanımlara ulaşmak için öğrenci deneyimlerinin hayatla ilişkilendirilmesi gere-kir. Beden Eğitimi ve Spor ders süresi, öğrencilerin ders kazanımları doğrultusunda kişisel ihtiyaçlarının belir-lenmesi, örnek uygulamaların denenmesi, gelişimlerinin takip edilmesi için kullanılmalıdır. Öğrenciler, dersteki çalışmalarını ders dışındaki zamanlarında uygun fiziksel etkinliklere ve sporlara katılarak pekiştirmelidirler. Bu sebeple öğrencilerin kendi yaşantı çevrelerindeki fiziksel etkinlik/spor imkânlarını tanımaları ve bunları etkili bir şekilde kullanmaları konusunda öğretmenler, yönlendirici ve destekleyici olmalıdır.

6. Paydaş Rol ve Sorumlulukları

Beden Eğitimi ve Spor Dersi Öğretim Programı hedeflerine ulaşabilmek için kişisel (öğrenciler, öğretmenler, veliler, okul yöneticileri, antrenörler vb.) ve kurumsal paydaşların (okul, il spor müdürlükleri, spor federasyonları, kulüpler, belediyeler, il sağlık müdürlükleri vb.) iş birliği içinde olması önemlidir. Bu iş birliğinin sağlanmasında, okul yönetimi ile beden eğitimi öğretmenleri yönlendirici olmalıdırlar. Okulun, özellikle kurumlarla/spor kulüpleri ile bir iş birliği planı olmalıdır. Bunun yanında öğretmenler İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu gereği okullarda kuru-lan iş sağlığı ve güvenliği kurulları ile iş birliği yapmalıdırlar.

Öğrenciler, Beden Eğitimi ve Spor dersinden beklenen öğrenme çıktılarını bilerek bu hedeflere ulaşmak için çaba sarf etmelidirler. Öğretmenler, öğrencilerinin öğrenme çıktıları doğrultusunda ihtiyaç duydukları konuları belirlemeli ve bunları geliştirmeleri için yol gösterici ve destekleyici olmalıdırlar. Öğrencilerin öğrenme sürecinde yaşayacakları zorlukları aşmalarına yardım etmelidirler. Bütün öğrencilerin Beden Eğitimi ve Spor Dersi Öğretim Programı’nda yer alan hedeflere ulaşma düzeylerini izlemelidirler. Okul yöneticileri ise Beden Eğitimi ve Spor dersi çıktıları doğrultusunda öğretmenleri desteklemelidirler.

Veliler sürecin niteliği ve bu niteliği artıracak yol ve yöntemler konusunda bilgilendirilmelidirler. Onlardan, Beden Eğitimi ve Spor Dersi Öğretim Programı hedefleri doğrultusunda çocuklarının düzenli olarak fiziksel etkin-lik yapacağı fırsatlar oluşturmaları istenmelidir. Bunun önemi açıklanmalıdır. Öğrencilerin okul içinde ve dışında katılacakları fiziksel etkinlik ve sporlarda antrenörler ve liderler, beden eğitimi öğretmenleri ile iş birliği yaparak öğrenciler için katılımı, eğlenmeyi, sağlık ve zindelik yararı elde etmeyi destekleyen programlar sunmalıdırlar.

Beden eğitimi ve sporla ilgili kurumsal paydaşlar, bu dersin birincil amacının her öğrencinin beden eğitimi ve spora düzenli katılımının sağlanması, bu katılımdan sağlık ve zindelik yararı elde etmesi olduğunu görerek hizmetlerini sunmalıdırlar. Böylece, kişisel ve kurumsal paydaşların destekleriyle öğrencilerin, tüm hayatları bo-yunca fiziksel etkinliklere katılması ve bu etkinlikleri sürdürmeyi alışkanlık hâline getirmesi sağlanacaktır.

17


7. Özel Gereksinimleri Olan Öğrenciler

Öğrencilerin özel gereksinimleri olduğu durumlarda, ders uygulamalarında gerekli düzenlemeler yapılma-lıdır. Özel gereksinimler; öğrenme güçlüğü çekme, sağlık sorunu, çeşitli engellilikler vb. sebeplerden kaynak-lanabileceği gibi özel niteliklere sahip olma, öğrenme hedeflerine önceden/akranlarından daha erken ulaşmış olma gibi nedenlerden de doğabilir.

Öğretmenler, öğrencilerin özel gereksinimlerini belirledikten sonra gerekiyorsa ilgili kişi ve kuruluşlardan da yardım alarak bu öğrencilerin Beden Eğitimi ve Spor dersi uygulamalarına katılmalarını sağlamalıdırlar. Sağlık sorunu olanlar için veliler ve aile hekimleriyle iş birliği yaparak öğrencilerin özel ihtiyaçlarına uygun, sağlıklarını destekleyecek yöntemler, araç ve gereçle derse katılımlarının sağlanması buna örnek verilebilir.

Sporda üstün yetenekli öğrenciler ise antrenörlere veya spor kulüplerine yönlendirilmelidir. Derslerde, bu öğrencilerden rol model olarak çeşitli etkinliklerde liderlik yaptırılarak yararlanılabilir. Bu öğrenciler için yetenek-leriyle ihtiyaçları doğrultusunda daha yüksek hedefler ve etkinlikler belirlenebilir.

8. Eğitim Teknolojilerinin Kullanımı

Bu Öğretim Programı’nın amaçlarına ulaşmada öğretmenlere ve öğrencilere yardımcı olması amacıyla ha-zırlanan “Fiziksel Etkinlik Kartları (FEK)” kullanılmalıdır.

FEK sarı ve mor kart gruplarından oluşmaktadır. Sarı kart grubunda “Öğretmen Kartı”, “Temel Hareket Bece-rileri Kartları”, “Temel Hareket Kavramları Kartı”, “Birleştirilmiş Hareket Kartları”, “Sağlık Anlayışı Kartları”, “Spor Engel Tanımaz Kartı” ve “Fiziksel Etkinlik ve Beslenme Piramidi Kartı” vardır. Mor kart grubunda ise “Öğretmen Kartları”, “File ve Raket Oyunları”, “Hücum Oyunları”, “Vurma ve Yakalama Oyunları”, “Etkin Katılım”, “Sağlık Anlayışı” ve “Spor Engel Tanımaz” kartları vardır. Sarı kart grubu öncelikle beşinci sınıf kazanımlarını destekle-mektedir. Mor kart grubu ise altıncı ve yedinci sınıf kazanımları için uygundur. Öğretmenler kartları inceledikten sonra sınıf düzeyine ve kazanımlara uygun olanları derslerinde kullanabilirler. Bu Öğretim Programı’nın kazanım

açıklamalarında ilgili FEK’lere yönlendirmeler yapılmıştır.

Bunun yanında öğretmenler, derslerinde ele aldıkları kazanım ve konuya uygun olarak çeşitli kaynak kitap-lardan da yararlanmalıdırlar. Bu kaynakların seçiminde ve kullanımında, 5‐8. sınıf öğrencilerinin yaş ve gelişim özelliklerine uygunluğuna önem verilmelidir. Ayrıca ders amaçlarına uygun sporla/fiziksel etkinliklerle ilgili dergi, gazete vb. haber kaynaklarından da yeri geldiğinde yararlanılmalıdır.

Eğitimde video, video kamera, projeksiyon cihazı, fotoğraf makinesi, bilgisayar ve adımsayar gibi teknolo-jilerden yararlanılmalıdır. İnternet kaynakları, öğretmen tarafından incelenerek uygun olanlar öğrencilerin kulla-nımı için önerilmelidir. Özellikle Millî Eğitim Bakanlığı, Gençlik ve Spor Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi, Türkiye Millî Paralimpik Komitesi, TÜBİTAK gibi kurumların İnternet sitelerindeki bilgilerin kullanımına önem verilmelidir.


Beden Eğitimi ve Spor dersi ortaokul 5‐8. sınıflarda okuyan öğrencilerin fiziksel etkinliklere ve spora katılma-larına ve bu süreçlerde bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal becerilerini geliştirmelerine katkı sağlayacak tüm eğitim süreçlerini içerir. Bu eğitim sürecinde öğrencilerin yaş düzeyi, hazırbulunuşlukları, ilgileri, beklentileri, gibi etkenlerin dikkate alınması gereklidir. Ders, öğrencilerin yaşıyla fiziksel özelliklerine uygun olan fiziksel etkinlik-lere ve sporlara katılacakları şekilde planlanır.

18


Bu doğrultuda Beden Eğitimi ve Spor Dersi Öğretim Programı, ortaokul 5‐8. sınıflar düzeyindeki öğrencilerin gelişim ihtiyaçları ve eğitim öncelikleri göz önüne alınarak “Hareket Yetkinliği” ile “Aktif ve Sağlıklı Hayat” olmak üzere iki temel öğrenme ve gelişim alanı üzerine tasarlanmıştır. Aynı zamanda, “beden eğitimi ve spor” etkinlik-lerinin içindeki öz yönetim, sosyal ve düşünme becerilerini geliştirme fırsatlarından etkili bir şekilde yararlanmak için bu boyutlarla ilgili kazanımlara da Öğretim Programı’nda yer verilmiştir.

Program amaç ve çıktılarından yola çıkılarak sınıf düzeylerine göre belirlenmiş kazanımlar ve sınıf düzeyine göre öğrenme alanı/alt öğrenme alanı/kazanım dağılımları aşağıda sunulmuştur (Tablo 3).

Öğrenme Alanı Alt Öğrenme Alanı 5. Sınıf 6. Sınıf 7. Sınıf 8. Sınıf1. Hareket Yetkinliği Hareket becerileri 7 8 8 5

Hareket kavramları, ilkeleri ve ilgili hayat becerileri

9 9 10 12

Hareket strateji ve taktikleri 2 2 1 12. Aktif ve Sağlıklı

HayatDüzenli fiziksel etkinlik 1 1 2 2Fiziksel etkinlik kavramları, ilke-leri ve ilgili hayat becerileri

7 6 5 6

Kültürel birikimlerimiz ve değer-lerimiz

5 5 4 4

Toplam 31 31 30 30

Tablo 3. Öğrenme alanları ve sınıf düzeylerine göre kazanım dağılımları

BE. 5. 1. 1.

Dersin kodu

Sınıf düzeyi

1.

Kazanım numarası

19



5.1. HAREKET YETKİNLİĞİ ÖĞRENME ALANI

5.1.1. Hareket Becerileri

BE.5.1.1.1. Yer değiştirme hareketlerini alan ve efor farkındalığını göstererek uygular.

Yürüme, koşma, sıçrama, atlama-sıçrama, adım al-sek, galop-kayma, yuvarlanma, tırmanma vb. hare-ketler örnek olarak gösterilebilir.

“Yer Değiştirme Hareketleri” FEK’lerindeki (sarı 1-8 arasındaki kartlar) etkinlikler kullanılabilir.

BE.5.1.1.2. Dengeleme gerektiren hareketleri vücut ve alan farkındalığını göstererek uygular.

Eğilme, esnetme, dönme-salınım, ağırlık aktarımı, atlama-konma, başlama-durma, dinamik-statik den-ge, duruş-oturuş, itme-çekme vb. hareketler örnek olarak gösterilebilir.

“Dengeleme Hareketleri” FEK’lerindeki (sarı 9-17 arasındaki kartlar) etkinlikler kullanılabilir.

BE.5.1.1.3. Nesne kontrolü gerektiren hareketleri vücut farkındalığı ve hareket ilişkilerini göstererek uygular.

Topa alışma çalışmaları; atma-tutma, yakalama, ayakla vurma, yuvarlama, durdurma-kontrol, top sür-me, raketle vurma, uzun saplı araçla vurma vb. hareketler örnek olarak gösterilebilir.

“Nesne Kontrolü Gerektiren Hareketler” FEK’lerindeki (sarı 18-26 arasındaki kartlar) etkinlikler kullanılabilir.

BE.5.1.1.4. Birleştirilmiş hareket becerilerini çeşitli oyun ve etkinliklerde gösterir.

Dengeleme, nesne kontrolü ve yer değiştirme hareketlerini birlikte yapmayı içeren etkinlik ve oyunlar vb. örnek olarak gösterilebilir.

“Birleştirilmiş Hareketler” FEK’lerindeki (sarı 27-33 arasındaki kartlar) etkinlik ve oyunlar kullanılabilir.

BE.5.1.1.5. Temel jimnastik hareketlerini yapar.

Jimnastikte duruşlar, yuvarlanmalar, vücut transferi ve yön değişikliği, geçişler ve bağlantılar vb. hare-ketler örnek olarak gösterilebilir.

“Yer Değiştirme Hareketleri” (sarı 6 -8 arasındaki kartlar), “Dengeleme Hareketleri” (sarı 10, 11, 12, 16. kartlar) FEK’lerindeki etkinlikler kullanılabilir.

BE.5.1.1.6. Verilen ritim ve müziğe uygun dans adımlarını uygular.

Farklı yön, geçiş ve yer değiştirme içeren basit dans adımları örnek olarak gösterilebilir.

“Dans Ediyorum” FEK’lerindeki (mor 1-3. kartlar) etkinliklerden yararlanabileceği gibi geleneksel halk danslarına da yer verilebilir.

BE.5.1.1.7. Yakın çevresine ait halk danslarını uygular. Ülkemizin çeşitli yörelerine ait halk dansları örnek olarak gösterilebilir.

“Kültürümüzü Tanıyoruz” FEK’lerindeki (mor 1-3. kartlar) oyunlarından yararlanılabilir.

Etkinliklerde kültürel mirasa duyarlılık değeri üzerinde durulur.

5.1.2. Hareket Kavramları, İlkeleri ve İlgili Hayat Becerileri

BE.5.1.2.1. Oyun ve etkinliklerde kullandığı temel hareket kavramlarını açıklar.

Temel hareket becerilerinde kullanılan vücut ve alan farkındalığı, efor (çaba) ve hareket ilişkilerine ait kavramlar ele alınmalıdır.

“Temel Hareket Kavramları” (sarı kart grubu) FEK’i kullanılır.

20


BE.5.1.2.2. Oyunlara ve etkinliklere katılımda güçlü ve geliştirilmesi gereken yönlerinin farkına varır.

Öz değerlendirme yaparak güçlü ve geliştirilmesi gereken yönlerinin farkında olma gibi konular üzerin-de durulur.

Etkinliklerde öz saygı değeri üzerinde durulur.

BE.5.1.2.3. Oyun ve etkinliklerde belirlenen kural ve yönergeleri uygular.

Oyun ve etkinliklerin etkili bir şekilde uygulanmasını sağlayan rutinler, kurallar ve yönergeler ele alınmalıdır.

Oyun ve etkinliklerde adalet ve dürüstlük değerleri üzerinde durulur.

BE.5.1.2.4. Oyun ve etkinliklerde zamanı etkili kullanmanın önemini fark eder.

Çeşitli oyunlarda veya etkinliklerde zamanı hedefler doğrultusunda etkili kullanmanın önemi vurgulanır.

BE.5.1.2.5. Oyun ve etkinliklerde farklı iletişim yollarını kullanır.

Oyun ve etkinliklerde sağlıklı iletişim kurmak için gerekli olan sözlü (etkili dinleme, etkili mesaj gönder-me, ben ve biz dili kullanma), görsel (beden dili, jest ve mimikler, vurgular vb.) ve yazılı iletişim yolları üzerinde durulur.

BE.5.1.2.6. Oyun ve etkinliklerde iş birliğinin önemini kavrar.

Oyun ve etkinliklerde paylaşma ve yardımseverlik değerleri üzerinde durulur.

BE.5.1.2.7. Oyun ve etkinliklerde kaybetmeye ve kazanmaya ilişkin uygun davranışlar sergiler.

İş birliğine veya yarışmaya dayalı oyun ve etkinliklerde adil oyun anlayışına uygun davranma ile oyun ve etkinliklerde dürüstlük, saygı ve öz saygı değerleri üzerinde durulur.

BE.5.1.2.8. Oyun ve etkinliklerde bireysel farklılıklara duyarlı olur.

Oyun ve etkinliklere katılımda bireysel farklılıkları anlama ve uygun davranışları sergileme ile etkinlikler-de duyarlılık, saygı ve yardımseverlik değerleri üzerinde durulur.

BE.5.1.2.9. Oyun ve etkinliklerde kendisinin ve arkadaşlarının performanslarını değerlendirir.

Oyun ve etkinliklerde eşitlik ve adalet değerleri üzerinde durulur.

5.1.3. Hareket Strateji ve Taktikleri

BE.5.1.3.1. Oyun ve etkinliklerde hücuma yönelik strateji ve taktikleri gösterir.

Oyun ve etkinliklerde vücut aldatması, yön ve hız değiştirmeye yönelik hücum taktikleri ele alınır.

“Birleştirilmiş Hareketler” FEK’lerindeki (sarı 27-33 arasındaki kartlar) etkinlik ve oyunlardan yararlanılabilir.

BE.5.1.3.2. Oyun ve etkinliklerde savunmaya yönelik strateji ve taktikleri gösterir.

Oyun ve etkinliklerde yön ve hız değiştirmeye yönelik savunma taktikleri ele alınır.

“Birleştirilmiş Hareketler” FEK’lerindeki (sarı 27-33 arasındaki kartlar) etkinlik ve oyunlardan yararlanılabilir.

5.2. AKTİF VE SAĞLIKLI HAYAT ÖĞRENME ALANI

5.2.1. Düzenli Fiziksel Etkinlik

BE.5.2.1.1. Fiziksel etkinliklere düzenli olarak katılır.

Vücut kompozisyonunu, kalp dolaşım sistemi dayanıklılığını, kas kuvvetiyle dayanıklılığını ve esnekliği ge-liştirecek fiziksel etkinliklere düzenli katılımın önemi ile etkinliklerde sorumluluk değeri üzerinde durulur.

21


5.2.2. Fiziksel Etkinlik Kavramları, İlkeleri ve İlgili Hayat Becerileri

BE.5.2.2.1. Fiziksel etkinliklerin eğlenceli yönlerinin farkına varır.

Oyun ve etkinliklere katılım ile eğlenme ve mutluluk arasında ilişki kurulur.

BE.5.2.2.2. Katıldığı etkiniklerde fiziksel etkinlik düzeyini ölçer.

Çeşitli yöntemler (günlük, gözlem, adımsayar, kalp atım monitörü gibi teknolojik araçlar) kullanılarak yapılan fiziksel etkinlik düzeyinin ve şiddetinin belirlenmesi sağlanır.

“Sağlık Anlayışı I ve II” FEK’lerinden (sarı ve mor kartlar) yararlanılabilir.

Etkinliklerde sorumluluk değeri üzerinde durulur.

BE.5.2.2.3. Katıldığı fiziksel etkinliklerin, fiziksel uygunluğuna olan etkilerini açıklar.

Çeşitli etkinliklerin/sporların sağlıkla ilgili fiziksel uygunluğa (vücut kompozisyonu, kalp-dolaşım sistemi dayanıklılığı, kas kuvveti ve dayanıklığı ve esneklik) etkilerinin incelenmesi sağlanır.

BE.5.2.2.4. Fiziksel etkinliklerde ne zaman ve nasıl beslenmesi gerektiğini açıklar.

Fiziksel etkinliklerde dengeli beslenme ile obezite konusu ele alınır.

BE.5.2.2.5. Fiziksel etkinliklerde kendisinin ve başkalarının güvenliğine etki eden durumları açıklar.

Fiziksel etkinliklerde fiziksel alanın güvenli hâle getirilmesi ve malzemelerin güvenli kullanımı gibi konu-lar ele alınır.

BE.5.2.2.6. Fiziksel etkinliklerde kendisinin ve başkalarının sağlığına etki eden durumları açıklar.

Fiziksel etkinliklerde ısınma, soğuma ve kullanılan malzemelerin (spor kıyafeti, etkinliğe veya spora özgü malzemeler) sağlık için uygunluğu gibi konular ele alınır.

Etkinliklerde sağlığa duyarlılık değeri üzerinde durulur.

BE.5.2.2.7. Fiziksel etkinliklerde ilkyardımın genel amaçlarını ve uygulamalarını bilir.

İlk yardımın tanımı, önemi, genel amaçları, temel kuralları (koruma, bildirme ve kurtarma) ve ilk yardım çantasında bulunması gereken malzemeler ele alınır.

5.2.3. Kültürel Birikimlerimiz ve Değerlerimiz

BE.5.2.3.1. Bayram, kutlama ve törenlere katılır.

Öğrencilerin 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı gibi millî bayramlar ile belirli gün ve haftalarla ilgili düzenlenecek olan etkinlik, spor ve oyunlara katılımları sağlanır.

Vatanseverlik ve tarihsel mirasa duyarlılık değerleri üzerinde durulur.

BE.5.2.3.2. Atatürk’ün sporla ilgili söylediği sözleri açıklar.

Tarihsel mirasa duyarlılık değeri üzerinde durulur.

BE.5.2.3.3. Yakın çevresine ait halk danslarını tanır.

Ülkemizin çeşitli yörelerine ait halk danslarının hikâyeleri, özellikleri, müzikleri ve kıyafetleri ele alınır.

Kültürel mirasa duyarlılık değeri üzerinde durulur.

22


BE.5.2.3.4. Geleneksel çocuk oyunlarını tanır.

Ülkemizde oynanan geleneksel çocuk oyunlarından örnekler verilmelidir.

“Geleneksel Çocuk Oyunları” FEK’lerindeki (mor 1-3. kartlar) oyunlardan yararlanılabilir.

Tarihsel mirasa duyarlılık değeri üzerinde durulur.

BE.5.2.3.5. Olimpik kavramları bilir.

Modern Olimpiyat Oyunları (paralimpik, olimpik vb.) ile ilgili kavram ve semboller üzerinde durulur.

23





BE.6.1.1.1. Bireysel sporlara hazırlayıcı oyun ve etkinliklerdeki hareket becerilerini sergiler.

Çeşitli bireysel spor dallarına hazırlayıcı oyun ve etkinliklerden faydalanılır.


BE.6.1.1.2. Takım sporlarına hazırlayıcı oyun ve etkinliklerdeki hareket becerilerini sergiler.

Çeşitli takım spor dallarına hazırlayıcı, iş birliğine ve yarışmaya dayalı oyun ve etkinliklerden faydalanılır.


Oyun ve etkinliklerde arkadaşlık değeri üzerinde durulur.

BE.6.1.1.3. Raket ve uzun saplı araçlarla yapılan sporlara hazırlayıcı oyun ve etkinliklerdeki hareket becerilerini sergiler.

Raket ve uzun saplı araçlarla yapılan sporlara hazırlayıcı bireysel, iş birliğine ve yarışmaya dayalı oyun-lardan faydalanılır.

“Vurma ve Yakalama Oyunları” (mor 9. kart), “File ve Raket Oyunları” ( mor 3-8 arasındaki kartlar) FEK’lerindeki etkinlik ve oyunlar kullanılabilir.

BE.6.1.1.4. Doğada yapılan etkinliklerle ilgili becerileri sergiler.

Açık alan ve doğada yapılan etkinliklere hazırlayıcı bireysel, iş birliği gerektiren ve yarışmaya dayalı etkinlikler yapılır.

“Açık Alan Oyunları” FEK’lerindeki (mor 1-4 arasındaki kartlar) etkinlik ve oyunlar kullanılır.

Etkinliklerde doğaya duyarlılık ve doğa sevgisi değerleri üzerinde durulur.

BE.6.1.1.5. Su sporları/etkinlikleri ile ilgili hareket becerileri sergiler.*

* Bu kazanım imkânları uygun olan veya uygun ortam oluşturabilen okullarda yapılmalıdır.

Su sporlarına hazırlayıcı bireysel, iş birliği gerektiren ve yarışmaya dayalı oyunlar ve etkinlikler yapılır.

BE.6.1.1.6. Seçtiği jimnastik serisini uygular.

Öğrencilerin hazırlanıp kendisine sunulan çeşitli jimnastik serilerinden seçtiğini uygulaması sağlanır.

Etkinliklerde estetik değeri üzerinde durulur.

BE.6.1.1.7. Seçtiği müziğe uygun dans becerileri sergiler.

Seçtiği müziğe uygun bireysel, eşle ve grupla uygulayabileceği çeşitli dans becerilerilerinin sergilen-mesi sağlanır.

“Dans Ediyorum” FEK’lerindeki (mor 1-3 arasındaki kartlar) etkinlikler kullanılabilir.


BE.6.1.1.8. Halk danslarına özgü hareket becerileri sergiler.

Ülkemizin farklı yörelerine ait halk dansları ele alınır.

“Kültürümü Tanıyorum” FEK’lerindeki (mor 1-3 arasındaki kartlar) etkinlik ve oyunlar kullanılabilir.


24



BE.6.1.2.1. Sporlara hazırlayıcı oyun ve etkinliklerde kullandığı hareket kavramlarını açıklar.

Çeşitli spor ve etkinliklere hazırlayıcı oyunlarda kullanılan vücut ve alan farkındalığı, efor ve hareket ilişkilerine ait kavramlar ele alınır.

“Temel Hareket Kavramları” (sarı kart grubu) FEK’inden yararlanılır.

BE.6.1.2.2. Sporlara hazırlayıcı oyun ve etkinliklerde bireysel gelişimi için sorumluluk alır.

Oyun ve etkinliklerde sorumluluk ve öz saygı değerleri üzerinde durulur.

BE.6.1.2.3. Sporlara hazırlayıcı oyun ve etkinlikler için kural ve yönergeler oluşturulmasına katkı sağlar.

Oyun ve etkinliklerde sorumluluk değeri üzerinde durulur.

BE.6.1.2.4. Sporlara hazırlayıcı oyun ve etkinliklerde zamanı etkili kullanır.

BE.6.1.2.5. Sporlara hazırlayıcı oyun ve etkinliklerde iş birliği yapmaya istekli olur.

Oyun ve etkinliklerde yardımseverlik değeri üzerinde durulur.

BE.6.1.2.6. Sporlara hazırlayıcı oyun ve etkinliklerde başkalarının haklarına saygı gösterir.

Oyun ve etkinliklerde adalet ve saygı değerleri üzerinde durulur.

BE.6.1.2.7. Sporlara hazırlayıcı oyun ve etkinliklerde bireysel farklılığı olanlarla çalışmaya gönüllü olur.

Oyun ve etkinliklerde bireysel farklılıklara duyarlılık, saygı ve eşitlik değerleri üzerinde durulur.

BE.6.1.2.8. Sporlara hazırlayıcı oyun ve etkinliklerde kullanabileceği materyaller tasarlar.

Oyun ve etkinliklerde sorumluluk ve çalışkanlık değerleri üzerinde durulur.

BE.6.1.2.9. Sporlara hazırlayıcı oyun ve etkinliklerde kendisinin ve arkadaşlarının performanslarını değerlendirir.Oyun ve etkinliklerde sorumluluk, dürüstlük, eşitlik ve yardımseverlik değerleri üzerinde durulur.


BE.6.1.3.1. Sporlara hazırlayıcı oyun ve etkinliklerde karşılaştığı problemlere bireysel çözümler üretir.

BE.6.1.3.2. Sporlara hazırlayıcı oyun ve etkinliklerde geliştirdiği strateji ve taktikleri uygular.Oyun ve etkinliklerde paylaşma değeri üzerinde durulur.



BE.6.2.1.1. Planladığı fiziksel etkinliklere düzenli olarak katılır.

Okul içi ve dışında vücut kompozisyonu, kalp-dolaşım sistemi dayanıklılığı, kas kuvvetiyle dayanıklılığı ve esnekliğini geliştirecek fiziksel etkinliklere düzenli katılımın önemi vurgulanır.

Etkinliklerde çalışkanlık ve sorumluluk değerleri üzerinde durulur.


BE.6.2.2.1. Fiziksel uygunluğunu geliştirecek hedefler içeren fiziksel etkinlik programı hazırlar.

Öğrencilerin fiziksel uygunluk düzeylerinden yola çıkarak kendilerine hedef belirlemeleri ve bu hedefler doğrultusunda etkinlik planı hazırlamaları sağlanır.

Etkinliklerde sorumluluk ve çalışkanlık değerleri üzerinde durulur.

25


BE.6.2.2.2. Fiziksel etkinlik düzeyini etkileyen nedenleri açıklar.

Çevresindeki fiziksel etkinlik imkânları, aile ve arkadaşlarının spor yapma alışkanlıkları ve destekleri, kendisinin fiziksel etkinlik alışkanlıkları ve merakı vb. unsurlar üzerinde durulur.


BE.6.2.2.3. Fiziki etkinliklere katılım sonucunda, fiziksel uygunluk seviyesinde zaman içinde oluşan değişiklikleri açıklar.

Fiziksel uygunluk düzeylerinin takip edilmesi ve zaman içindeki değişikliklerin incelenmesi sağlanır.


BE.6.2.2.4. Fiziksel etkinlikler sırasında enerji veren temel besin ögelerini açıklar.

Fiziksel etkinlik ve enerji kaynağı olan besin ögeleri ilişkisi ele alınır.


BE.6.2.2.5. Fiziksel etkinliklerde kendisinin ve başkalarının güvenliğine ilişkin önlemler alır.


BE.6.2.2.6. Fiziksel etkinlikler sırasında karşılaştığı sağlık sorunlarından korunma yöntemlerini bilir.

Burun kanaması, burkulma, çarpışma, sıyrık, kırık gibi spor yaralanmalarından korunma yolları ve ilk yardım uygulamaları ele alınır.

Etkinliklerde sağlığa duyarlılık ve sorumluluk değerleri üzerinde durulur.


BE.6.2.3.1. Bayram, kutlama ve törenlere istekle katılır.

Etkinliklerde vatanseverlik değeri üzerinde durulur.

BE.6.2.3.2. Atatürk’ün spora ve sporculara neden önem verdiğini bilir.

Etkinliklerde tarihsel ve kültürel mirasa duyarlılık değerleri üzerinde durulur.

BE.6.2.3.3. Yakın çevresine ait halk danslarını araştırır.

Etkinliklerde kültürel duyarlılık ve estetik değerleri üzerinde durulur.

BE.6.2.3.4. Farklı kültürlere ait çocuk oyunlarını araştırır.

Etkinliklerde kültürel duyarlılık değerleri üzerinde durulur.

BE.6.2.3.5. Olimpiyat oyunlarının önemini açıklar.

Etkinliklerde kültürel duyarlılık değeri üzerinde durulur.

26





BE.7.1.1.1. Bireysel sporlara hazırlayıcı oyun ve etkinliklerdeki hareket becerilerini artan bir doğrulukla sergiler.

BE.7.1.1.2. Takım sporlarına hazırlayıcı oyun ve etkinliklerdeki hareket becerilerini artan bir doğrulukla sergiler.

“Hücum Oyunları” (mor 1-11 arasındaki kartlar) ve “Vurma ve Yakalama Oyunları” (mor 1-9 arasındaki kartlar), FEK’lerindeki etkinlik ve oyunlar kullanılabilir.

Oyun ve etkinliklerde arkadaşlık değeri üzerinde durulur.

BE.7.1.1.3. Raket ve uzun saplı araçlarla yapılan sporlara hazırlayıcı oyun ve etkinliklerde hareket becerilerini

artan bir doğrulukla sergiler.

“File ve Raket Oyunları” (mor 1-8 arasındaki kartlar) FEK’lerindeki etkinlik ve oyunlar kullanılabilir.

BE.7.1.1.4. Doğada yapılan etkinliklerle ilgili becerileri geliştirir.

Açık alan/doğada iş birliğine, çeşitli iletişim yolları kullanmaya, bireysel ve grup performansına dayalı etkinlikler yapılabilir.

“Açık Alan Oyunları” FEK’lerindeki (mor 1-4 arasındaki kartlar) etkinlik ve oyunlar kullanılabilir.

Etkinliklerde çevreye duyarlılık değeri üzerinde durulur.

BE.7.1.1.5. Su sporları/etkinlikleri ile ilgili hareket becerilerini geliştirir.*

* Bu kazanım imkânları uygun olan veya uygun ortam oluşturulabilen okullarda yapılmalıdır.

Suda güvenlik, suya giriş çıkış, suya alışma çalışmaları, ayak vuruşları, suda kayma, kol çalışmaları, nefes çalışmaları vb. etkinliklerden yararlanılabilir.

BE.7.1.1.6. Hazırladığı jimnastik serisini uygular.

Öğrencilerin jimnastikte öğrendiği hareketleri (dönüşler, duruşlar, yuvarlanmalar, çember, kartvil vb.) birleştirerek kendisine özgü seri hazırlayıp uygulaması sağlanır.


BE.7.1.1.7. Seçtiği müzikle uyumlu özgün dans koreografileri sergiler.

“Dans Ediyorum” FEK’lerindeki (mor 1-3. kartlar) etkinliklerden yararlanılabilinir.

Etkinliklerde sorumluluk ve özgürlük değerleri üzerinde durulur.

BE.7.1.1.8. Halk danslarına özgü hareket becerilerini artan bir doğrulukla sergiler.

“Kültürümü Tanıyorum” FEK’lerindeki (mor 1-3 arasındaki kartlar) etkinlik ve oyunlar kullanılabilir.


BE.7.1.2.1. Spor ve etkinliklere hazırlayıcı oyunlara katılırken ilgili hareket kavramlarını yerinde kullanır.

“Temel Hareket Kavramları” (sarı kart grubu) FEK’i kullanılabilir.

BE.7.1.2.2. Sporlara hazırlayıcı oyun ve etkinliklerde kendi performansını analiz eder.

Öğrencilere çeşitli spor ve etkinliklere hazırlayıcı oyunlarda, kendi performanslarını gözlemleyecekleri uygulamalar yaptırarak performanslarını inceleme, yorum yapabilme, hedef belirleme ve sonuca ulaş-mada bu gözlemleri kullanmaları sağlanır.

27


BE.7.1.2.3. Sporlara hazırlayıcı oyun ve etkinliklerde karşılaştığı problemlere grupla çözümler üretir.

Öğrencilerin çeşitli spor ve etkinliklerde istenilen sonuca ulaşmada yaşadıkları problemleri belirlemeleri; bunlara bireysel, eşle, grup veya takım ile çözümler üretmeleri sağlanır.

BE.7.1.2.4. Sporlara hazırlayıcı oyun ve etkinliklerde etkili iletişim yolları kullanır.

Spor ve etkinliklere katılımda meydana gelen anlaşmazlıkları çözmek için öğrencilerin etkili iletişim yol-ları (saydamlık, doğallık, kibarlık, biz dili kullanma, karşısındakini yargılamadan dinleme, uygun ses tonu kullanma, göz teması kurma vb.) kullanmaları sağlanır.

Oyun ve etkinliklerde saygı değeri üzerinde durulur.

BE.7.1.2.5. Sporlara hazırlayıcı oyun ve etkinliklerde iş birliğine dayalı davranışlar gösterir.

BE.7.1.2.6. Sporlara hazırlayıcı oyun ve etkinliklerde adil oyun anlayışına uygun davranır.

Oyun ve etkinliklerde adalet ve saygı değerleri üzerinde durulur.

BE.7.1.2.7. Sporlara hazırlayıcı oyun ve etkinliklerde liderlik becerileri gösterir.

Oyun ve etkinliklerde sorumluluk ve saygı değerleri üzerinde durulur.

BE.7.1.2.8. Sporlara hazırlayıcı oyun ve etkinliklerde bireysel farklılığı olanlarla çalışmaya istekli olur.

Oyun ve etkinliklerde eşitlik, saygı ve yardımseverlik değerleri üzerinde durulur.

BE.7.1.2.9. Geliştirdiği materyali spor ve etkinliklerde kullanır.


BE.7.1.2.10. Akranının performansını değerlendirir.

Etkinliklerde güven ve dürüstlük değerleri üzerinde durulur.


BE.7.1.3.1. Sporlara hazırlayıcı oyunlardaki strateji ve taktikleri çözümler.

“Hücum oyunları” (mor 5-11 arasındaki kartlar) “Vurma ve Yakalama Oyunları” (mor 1-9 arasındaki kartlar) “File ve Raket Oyunları” (mor 5-8 arasındaki kartlar) FEK’lerindeki etkinlik ve oyunlardan yararlanılabilir.



BE.7.2.1.1. Uyguladığı planın etkilerini gözleyerek fiziksel etkinliklere katılır.

Öğrencilerin okul içi ve dışında uyguladığı fiziksel etkinlik planının vücut kompozisyonu, kalp-dolaşım sistemi dayanıklılığı, kas kuvveti ve dayanıklılığı ve esnekliğine olan etkisini gözlemlemeleri sağlanır.

Etkinliklerde sorumluluk ve özgürlük değerleri üzerinde durulur.

BE.7.2.1.2. Yakın çevresindeki fiziksel etkinlik ve spor imkânlarını kullanır.

Çevresinde katılabileceği, uygulayabileceği fiziksel etkinlik ve spor imkânlarını tanımaları sağlanır.

Etkinliklerde sorumluluk, özgürlük ve çevreye duyarlılık değerleri üzerinde durulur.

28



BE.7.2.2.1. Fiziksel etkinliğe katılımda kendini motive edecek teknikleri tanır.

Hedef belirleme, kendi kendine konuşma, sosyal destek (arkadaş, aile, öğretmen vb.), ödüllendirme gibi teknikler kullanılabilir.

Etkinliklerde çalışkanlık değeri üzerinde durulur.

BE.7.2.2.2. Fiziksel etkinliklerde uygulayabileceği kişisel beslenme programını hazırlar.

Katıldığı fiziksel etkinlik ve spora uygun beslenme programı, öğretmen rehberliğinde hazırlanır.

“Beslenme piramidi” (sarı kart grubu) FEK’i kullanılabilir.


BE.7.2.2.3. Fiziksel etkinlikler sırasında, kendisinin ve başkalarının güvenliğini sağlayacak davranışlar sergiler.

Etkinliklerde güven ve sorumluluk değerleri üzerinde durulur.

BE.7.2.2.4. Temel ilk yardım uygulamalarını gösterir.

Kanama, sıyrık ve kesik, çıkık ve kırık, burkulma, zehirlenme gibi durumlar ele alınır.

Etkinliklerde sorumluluk ve sağlığa duyarlılık değerleri üzerinde durulur.

BE.7.2.2.5. Fiziksel etkinlikler ve sporla ilgili güvenilir bilgi kaynaklarını kullanır.

Sporla ilgili çeşitli bilgi kaynakları ve bunların doğruluğu, değerlere uygunluğu, güncelliği, bilimselliği vb. konular ele alınır.

Etkinliklerde çalışkanlık değeri üzerinde durulur.


BE.7.2.3.1. Bayram, kutlama ve törenler için etkinlikler hazırlar.

Etkinliklerde vatanseverlik değeri üzerinde durulur.

BE.7.2.3.2. Cumhuriyet Döneminde spora ve sporcuya verilen önem üzerinde durulur.

Atatürk’ün spora ve sporcuya verdiği önemin ülkemize olan katkıları üzerinde durulur.


BE.7.2.3.3. Farklı yörelere ait halk danslarını araştırır.

Öğrencilerin ülkemizin farklı yörelerine ait halk dansları, hikâyeleri, özellikleri, müzikleri ve kıyafetlerini araştırmaları sağlanır.

Etkinliklerde tarihsel, kültürel mirasa duyarlılık ve çalışkanlık değerleri üzerinde durulur.

BE.7.2.3.4. Ülkemizin olimpiyat tarihini araştırır.

Etkinliklerde kültüre duyarlılık değeri üzerinde durulur.

29





BE.8.1.1.1. Çeşitli sporlara özgü hareket becerilerini geliştirir.


BE.8.1.1.2. Hazırladığı jimnastik serisini artan bir doğrulukla uygular.

Etkinliklerde çalışkanlık, sorumluluk ve özgürlük değerleri üzerinde durulur.

BE.8.1.1.3. Belli bir temada hazırladığı dans koreografisini sunar.

Etkinliklerde çalışkanlık, sorumluluk ve özgürlük değerleri üzerinde durulur.

BE.8.1.1.4. Diğer kültürlere ait geleneksel oyunları oynar.


BE.8.1.1.5. Diğer kültürlere ait halk danslarını uygular.



BE.8.1.2.1. Spor dallarına özgü kavramları açıklar.

Spor dallarına özgü teknik, saha, ekipman gibi kavramlar ele alınır.

BE.8.1.2.2. Spor becerilerinin hareket evrelerini analiz eder.

Spor dallarını meydana getiren temel beceriler ve tekniklerin evreleri (hazırlık, uygulama ve bitiriş) vur-gulanır.

BE.8.1.2.3. Spor dallarına ait oyun kurallarını bilir.

Çeşitli spor dallarına ait oyun kuralları ele alınır.

BE.8.1.2.4. Spor ortamlarında yaşadığı stresli durumlarla başa çıkma yollarını söyler.

Öğrencilerin spor ve fiziksel etkinliklerde stresli durumlarla karşılaştıklarında, hangi başa çıkma yollarını (nefes egzersizleri, gevşeme egzersizleri, otojen çalışmalar, zihinsel stratejiler, psikolojik yardım strate-jileri vb.) kullandıkları ve bunların etkilerini açıklamaları sağlanır.

BE.8.1.2.5. Spor ortamlarında sorumluluk alır.


BE.8.1.2.6. Spor ortamında iletişim yollarını etkili olarak kullanır.

Sözlü, sözsüz ve yazılı iletişim yollarını kullanma üzerinde durulur.

Etkinliklerde saygı ve sabır değerleri üzerinde durulur.

BE.8.1.2.7. Sporda takım hedeflerine ulaşmak için iş birliği yapar.

BE.8.1.2.8. Adil oyun anlayışına uygun davranmayı alışkanlık hâline getirir.

Etkinliklerde adalet ve saygı değerleri üzerinde durulur.

30


BE.8.1.2.9. Spor dallarına katılımı artıracak liderlik becerileri gösterir.

Öğrencilerin spor ve fiziksel etkinlik ortamlarında liderlik becerileri (ikna etme, etkili iletişim, oyun lideri/oyun koordinatörü olma, sabırlı olma, kararları arkadaşları ile birlikte alma vb.) göstermelerine fırsat

verilmelidir.

BE.8.1.2.10. Spor ve etkinliklere katılımda bireysel farklılığı olanlarla çalışmaya değer verir.

Etkinliklerde eşitlik, saygı, arkadaşlık ve yardımseverlik değerleri üzerinde durulur.

BE.8.1.2.11. Katıldığı spor dallarında performansına yönelik öz değerlendirme yapar.

Etkinliklerde dürüstlük değeri üzerinde durulur.

BE.8.1.2.12. Beden eğitimi ve spor alanı ile ilgili meslekleri araştırır.


BE.8.1.3.1. Spor dallarına özgü strateji ve taktikleri uygular.



BE.8.2.1.1. Fiziksel etkinliklere katılımı alışkanlık hâline getirir.

Okul içi ve dışında vücut kompozisyonu, kalp-dolaşım sistemi dayanıklılığı, kas kuvveti ve dayanıklılığı ve esnekliğini geliştirecek fiziksel etkinliklere düzenli katılımın önemi vurgulanır.


BE.8.2.1.2. Yakın çevresindeki spor imkânlarını etkili kullanır.

Okul dışında fiziksel etkinlik yapacağı ortamları veya kurumları tanıma ve etkili kullanmanın önemi vur-gulanır.

Etkinliklerde özgürlük ve çalışkanlık değerleri üzerinde durulur.


BE.8.2.2.1. Fiziksel etkinlik düzeyini korumak için çeşitli motivasyon tekniklerini kullanır.

Bireysel motivasyon yöntemleri geliştirme ve etkilerini takip etme vb. teknikler üzerinde durulur.


BE.8.2.2.2. Düzenli olarak yaptığı spor etkinliklerinin, fiziksel uygunluğuna etkilerini değerlendirir.

Yaptığı fiziksel etkinlik ve spor programının, fiziksel uygunluğuna (vücut kompozisyonu, kalp-dolaşım sistemi dayanıklılığı, vb.) etkisi ele alınır.


BE.8.2.2.3. Fiziksel etkinliklerde yiyecek ve içecek seçiminde bilinçli tüketici davranışları sergiler.

Hangi besin desteklerinin yararlı (vitamin B grubu, vitamin C ve vitamin D; mineraller- kalsiyum, mag-nezyum, sporcu içeceği vb.) hangi besin desteklerinin zararlı (aşırı protein destekleri, enerji içecekleri vb.) olduğu açıklanır.


31


BE.8.2.2.4. Spor ortamlarında gerekli güvenlik önlemleri alır.

Etkinliklerde sorumluluk ve sağlığa duyarlılık değerleri üzerinde durulur.

BE.8.2.2.5. Spor sakatlıklarından korunma yöntemlerini bilir.


BE.8.2.2.6. Fiziksel etkinlikler ve spor konusunda medyada çıkan haberleri takip eder.



BE.8.2.3.1. Bayram, kutlama ve törenlerde sorumluluk alır.

Etkinliklerde vatanseverlik ve sorumluluk değerleri üzerinde durulur.

BE.8.2.3.2. Atatürk’ün spora ve sporcuya verdiği önemi inceleyerek çıkarımlarda bulunur.


BE.8.2.3.3. Diğer kültürlere ait halk danslarını araştırır.

Etkinliklerde kültürel mirasa duyarlılık değeri üzerinde durulur.

BE.8.2.3.4. Olimpik ve Paralimpik okul günleri hazırlar.



HAYAT BİLGİSİ DERSİÖĞRETİM PROGRAMI(İlkokul 1, 2 ve 3. Sınıflar)

ANKARA - 2017

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN TEMEL FELSEFESİ ................................................................................................ 3

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN GENEL AMAÇLARI ................................................................................................. 5

ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA TEMEL BECERİLER .............................................................................................. 5

ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA DEĞERLER EĞİTİMİ ............................................................................................. 8

ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMI ........................................................ 8

ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA REHBERLİK ........................................................................................................... 10

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN UYGULANMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR ......................................... 11

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN YAPISI ..................................................................................................................... 12

1. SINIF KAZANIM VE AÇIKLAMALARI .............................................................................................................. 13

2. SINIF KAZANIM VE AÇIKLAMALARI ............................................................................................................ 18

3. SINIF KAZANIM VE AÇIKLAMALARI ............................................................................................................ 22

İÇİNDEKİLER

3

Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı









4









5



Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı, 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nda ifade edilen Türk Millî Eğitimi’nin Genel Amaçları ile Temel İlkeleri esas alınarak hazırlanmıştır. Programın asıl amacı; temel yaşam becerilerine sahip, kendini tanıyan, sağlıklı ve güvenli bir yaşam süren, yaşadığı toplumun değerlerini özümseyen, doğaya ve çevreye duyarlı, araştıran, üreten ve ülkesini seven bireyler yetiştirmektir.

İlkokul çağındaki öğrencilere birey, toplum ve doğa ekseninde temel bilgi, beceri ve değerler kazandırmayı hedefleyen Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı çerçevesinde öğrenciler;

- Kendini ve yaşadığı çevreyi tanır.

- Aile ve toplumun temel değerlerine sahip olur.

- Millî, manevi ve insani değerleri yaşantısal hâle getirir.

- Kişisel gelişimini sağlamak için yapması gerekenlerin farkında olur.

- Kişisel bakım becerilerini geliştirir.

- Sağlıklı ve güvenli yaşam sürme bilinci edinir.

- Sosyal katılım becerisi kazanır.

- Zamanı ve mekânı algılama becerisi edinir.

- Kaynakları verimli kullanma becerisi geliştirir.

- Öğrenmeyi öğrenme becerisi kazanır.

- Temel düzeyde bilimsel süreç becerilerini kazanır.

- Ülkesini sever, tarihî ve kültürel değerlerini yaşatmaya istekli olur.

- Doğaya ve çevreye karşı duyarlı olur.

- Bilgi ve iletişim teknolojilerini amacına uygun olarak kullanır.

Burada ifade edilen genel amaçların her birinin kazanımlarda karşılığı yer almaktadır. Öğrenme etkinliklerinin planlanmasında ve öğretim materyallerinin hazırlanmasında, genel amaçlarla kazanımlar bir bütünlük içinde değerlendirilmelidir.




6









Matematiksel Yetkinlik ve Bilim/Teknolojide Temel Yetkinlikler: Matematiksel yetkinlik, günlük hayatta karşılaşılan bir dizi problemi çözmek için matematiksel düşünme tarzı geliştirme ve uygulamadır. Matematiksel yetkinlik, düşünme (mantıksal ve uzamsal düşünme) ve sunmanın (formüller, modeller, kurgular, grafikler ve tablolar) matematiksel modlarını farklı derecelerde kullanma beceri ve isteğini içermektedir. Bilim ve teknolojideki yetkinlik ise doğal dünyayı, fenni ve teknolojinin etkisini anlamanın yanında doğanın temel prensiplerini, temel bilimsel kavramları, prensipleri ve metotları, teknoloji ve teknolojik ürünleri ve yöntemleri bilmeyi içermekte olup

7


bireyin bilimsel araştırmanın temel vasıflarını tanımasına ve sonuçları tartışma ve bunları aydınlatmak için akıl yürütme yeteneğine sahip olmasına odaklanmaktadır. Bu yeterlilik, eleştirel takdiri ve merakı, etik sorunlara ilgiyi, hem güvenliğe hem de sürdürülebilirliğe saygıyı, özellikle kendisi, ailesi, toplum ve küresel konularla ilgili bilimsel ve teknolojik gelişmelere değer veren bir tutumu içermektedir.







8


Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı’nda yer alan temel yaşam becerileri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

1. Araştırma2. Bilgi ve İletişim Teknolojilerini Kullanma 3. Değişim ve Sürekliliği Algılama4. Dengeli Beslenme 5. Doğayı Koruma 6. Girişimcilik 7. Gözlem8. İletişim 9. İş Birliği10. Karar Verme 11. Kariyer Bilinci Geliştirme 12. Kaynakların Kullanımı

13. Kendini Koruma 14. Kendini Tanıma 15. Kişisel Bakım 16. Kurallara Uyma 17. Mekânı Algılama18. Millî ve Kültürel Değerleri Tanıma 19. Öz Yönetim20. Sağlığını Koruma 21. Sorun Çözme 22. Sosyal Katılım 23. Zaman Yönetimi24. Sorumluluk Bilinci

Tablo 1: Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı Becerileri





Bu doğrultuda Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı’nda dersin doğasına ve kazanımlara uygun olarak “adalet, aile birliğine önem verme, bağımsızlık, bilimsellik, çalışkanlık, dayanışma, duyarlılık (doğal çevreye duyarlılık, kültürel mirasa duyarlılık), doğruluk, dostluk, dürüstlük, estetik, güven, merhamet, misafirperverlik, paylaşma, sabır, saygı, sevgi, sorumluluk, vatanseverlik, vefa, yardımseverlik” değer ifadelerine yer verilmiştir.



9






Değerlendirme, Öğretim programlarında kazandırılmak istenilen bilgi, beceri ve yetkinliklere öğrencilerin ne oranda ulaştıklarının tespit edilmesi ve tespit edilen eksik veya yanlış öğrenmelerin giderilmesi için önlemler alınmasının sağlanması açısından önemlidir. Değerlendirme öğrenme ve öğretme sürecinin bir parçası olarak düşünülmelidir. Yapılan değerlendirme çalışmalarının sürekli olması önemlidir. Öğretim öncesinde yapılan değerlendirme, öğrenci hakkında bilgi edinilmesini ve öğrenme hedeflerinin belirlenmesini; öğretim sırasında yapılan değerlendirme, öğrenci ve öğretmene geri bildirim verilmesini; öğretim sonunda yapılan değerlendirme ise öğrenme hedeflerinin karşılanıp karşılanmadığı ve belirli alanlarda değişiklik yapılması gerekip gerekmediği hakkında karar vermeyi sağlayacaktır.

Değerlendirme çalışmalarında önemli bir husus, kazanımlara öğretmenin yanı sıra öğrencilerin kendi kendilerine yapacakları değerlendirmelerle ulaşmalarını sağlamak olacaktır. Bu hem öğrencilerin öz güvenlerini, öz denetimlerini geliştirecek hem de onlara öğrenmeyi öğrenmenin yollarını açacaktır. Bu nedenle öz değerlendirme, akran değerlendirme ve grup değerlendirmelerinin verimli bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için

Tanıma








10


üç aşama uygulanmalıdır. Öğrenci ilk aşamada sözel, ikinci aşamada yazılı olarak kendi öğrenme sürecine, performansına, ürününe yönelik değerlendirmelerde bulunmalıdır. Üçüncü aşamada ise dereceli puanlama anahtarı, öz değerlendirme formları, dereceleme ölçekleri gibi çeşitli araçlar kullanılarak puanlamalar yapılabilir. Bu aşamaların sırasıyla uygulanmasına dikkat edilmelidir. Öğrencilerden, birinci ve ikinci aşamayı etkili olarak kullandıktan sonra kendi ürününe, akranının ürününe ve grup olarak yaptıkları çalışmalara ilişkin puan vermesi istenir.












beklenmektedir.




11



Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı uygulanırken öğretmenlerin dikkat etmesi gereken hususlar aşağıda ifade edilmiştir:

1. Dersin işlenişinde okul içi ve okul dışı uygulamalar yapmaya özen gösterilmelidir. Özellikle ilgili kaza-nımlarda sözlü tarih, yerel tarih, müze gezileri, doğa eğitimi, resmî kurum ve kuruluşlarla özel kurum ve kuruluşları tanıma gibi okul dışı uygulamalar önemsenmeli ve bu doğrultuda önceden planlanan öğrenci merkezli etkinlikler gerçekleştirilmelidir.

2. Okul içi ve okul dışı uygulamalarda öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve devinişsel gelişimleri ile bireysel farklılıkları dikkate alınmalıdır.

3. Kazanımlar doğrultusunda yapılacak etkinliklerle okul ve yaşam arasında bağlantı kurulmasına özen gösterilmelidir.

4. Öğrencilerin çevrelerinde bulunan canlı ve cansız varlıkları etik konulara dikkat ederek öğretim materyali olarak kullanmalarına imkân tanınmalıdır.

5. Özellikle öğrencilerin araştırma yapmaları beklenen çalışmalarda, araştırma sonuçlarını afiş, poster, pano, broşür, gazete, tablo, grafik vb. materyaller kullanarak sınıfta arkadaşları ile paylaşması desteklenmelidir.

6. Doğa içerikli kazanımlarda basit düzeyde deneyler yaptırılabilir.

7. Öğretim Programı’nda yer alan bazı kazanımlar, belirli gün ve haftalara denk gelen zaman dilimlerinde işlenmelidir. Örneğin 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı’na denk gelen gün ve haftada, Hayat Bilgisi Dersi 1. Sınıf Öğretim Programı “Ülkemizde Hayat” ünitesi 1.5.6. kazanımı (Bayram, kutlama ve törenlere katılmaya istekli olur.) ile ilgili konular işlenebilir.

8. Üçüncü sınıfa kadar millî bayramlar vb. konular işlenirken öğrenciler henüz 1000’den büyük sayıları okumayı ve yazmayı öğrenmedikleri için ders kitabında tarihler rakam veya yazı ile verilmemelidir. Dersin işlenişinde öğretmen, bu tarihleri sözel olarak belirtebilir.

9. Program uygulanırken özel gereksinimi olan öğrenciler için gereken esneklik gösterilmeli, öğrencilerin ilgi, istek ve ihtiyaçları doğrultusunda etkinlikler hazırlanmalı ve planlamalar yapılmalıdır.

10. Program uygulanırken öğrencilerin değerleri kazanmasına özen gösterilmeli, tüm kazanımlar ilgili de-ğerlerle eşleştirilmeli ve örtük program anlayışından hareketle dersler işlenmelidir.

11. Öğrencilerin gelişim düzeylerine uygun olarak, kazanımlar için gerekli temel yaşam becerilerinin geliş-tirilmesine önem verilmeli ve etkinlikler bu anlayışla hazırlanmalıdır.

12



Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı’nın içeriği, genel amaçlar, temel yaşam becerileri, değerler ve kavram-lar ile ünite ve kazanım bağlamında yapılandırılmıştır.

Genel Amaçlar

Temel Yaşam BecerileriTemel Yaşam BecerileriDeğerler

Ünite

Kazanım

Kavramlar

Şema 1: Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı’nın Organizasyon Yapısı

Ünite temelli yaklaşım esas alınarak programda her üç sınıf düzeyi için aynı isimle “Okulumuzda Hayat”, “Evimizde Hayat”, “Sağlıklı Hayat”, “Güvenli Hayat”, “Ülkemizde Hayat” ile “Doğada Hayat” şeklinde altı ünite belirlenmiştir. Kazanımlar; sınıf düzeyi, ünite numarası ve kazanım numarası esas alınarak numaralandırılmıştır. Kazanımlarla ilgili sınırlamalar ve açıklamalar kazanımı izleyen satırda italik yazı karakteriyle ifade edilmiştir.

Ünite içerisinde verilen kazanımlar numaralandırma sistemiyle şu şekilde ifade edilmiştir:

HB. 1. 1. 1.

Dersin kodu

Sınıf düzeyi

Ünite numarası

Kazanım numarası

Bununla birlikte kazanımların kapsamlarının belirlenerek somutlaştırılması amacıyla gerek görülen yerlerde kazanım ifadelerinin altında açıklamalar da yapılmıştır. Örneğin,

HB.1.1.1. Sınıf içi tanışma etkinliğine katılır.

Kendini tanıtarak öğretmeniyle ve arkadaşlarıyla tanışır.

Birinci sınıfta yer alan bazı kazanımlar ikinci sınıfta, ikinci sınıfta yer alan bazı kazanımlar ise üçüncü sınıfta tekrarlanmıştır. Kazanımların tekrarlanması durumunda, içerik ve dersin işlenişinin öğrencinin gelişimi dikkate alınarak öğretmen tarafından düzenlenmesi gerekir.

13



İlkokul 1. sınıf seviyesinde öğrencilerden; okulu ve okulun işleyişini tanıma, okul kurallarına uyma, okulda ve evde başkalarıyla iletişim kurma, kişisel bakım ve temizliğine dikkat etme, sağlığını korumak için alınması gereken önlemleri fark etme, okulda, evde ve yolculukta güvenlik kurallarına uyma; ülkesinin genel özelliklerini tanıma, Atatürk’ün hayatı, millî ve dinî bayramlar, yakın çevrede bulunan bitki ve hayvanlar, mevsimler ve özellik-leri ile geri dönüşüm gibi konular hakkında bilgi, beceri ve değer sahibi olmaları beklenmektedir.

Sınıf Ünite No Ünite Adı Kazanım Sayısı Ders Saati (Öngörülen

Süre) Ders Saati Yüzdesi

1

1 Okulumuzda Hayat 15 40 28

2 Evimizde Hayat 7 20 14

3 Sağlıklı Hayat 7 22 15

4 Güvenli Hayat 7 20 14

5 Ülkemizde Hayat 6 20 14

6 Doğada Hayat 8 22 15

Toplam 50 144 100

Tablo 2: Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı 1. Sınıf Ünite Adları, Kazanım Sayıları,Ders Saatleri (Öngörülen Süre) ve Yüzdeleri

1.1. Okulumuzda Hayat

HB.1.1.1. Sınıf içi tanışma etkinliğine katılır.

Kendini tanıtarak öğretmeniyle ve arkadaşlarıyla tanışır.

HB.1.1.2. Kendisiyle akranları arasındaki benzer ve farklı yönleri ayırt eder.

Öğrencilerin fiziksel özellikleri üzerinde durularak özel gereksinimli bireylerin farkına varma, onların kullandığı cihaz ve protezlere dikkat etme gibi unsurlar da vurgulanır.

HB.1.1.3. Okula geliş ve okuldan gidişlerde güvenlik kurallarına uyar.

Servis araçlarında uyulması gereken temel kurallar, yaya geçidi, kaldırım ve yolların kullanımı ile tanı-dığı ve tanımadığı kimselerle iletişimde nelere dikkat etmesi gerektiği konuları üzerinde durulur.

HB.1.1.4. Sınıfının okul içindeki yerini bulur.

Yönle ilgili; sağında, solunda, önünde, arkasında, altında, üstünde, yanında, karşısında vb. temel kavramlar üzerinde durulur.

HB.1.1.5. Sınıf içerisinde bulunan ders araç ve gereçleri ile şeref köşesini tanır.

HB.1.1.6. Bayrak töreninde nasıl davranması gerektiğini kavrar.

Türk bayrağına ve İstiklâl Marşı’na saygı gösterme üzerinde durulur.

14


HB.1.1.7. Okulunun bölümlerini tanır.

Öğrencilere okulun bölümleri gezdirilerek idari kısım, öğretmenler odası, rehberlik servisi, kantin, kü-tüphane, spor salonu, lavabo ve okulda bulunan diğer birimler tanıtılır.

HB.1.1.8. Okul çalışanlarını tanır.

Okul müdürü, müdür yardımcıları, öğretmenler ve diğer hizmetlerde çalışan kişileri tanıtma üzerinde durulur.

HB.1.1.9. İhtiyaç duyduğu durumlarda okul çalışanlarından yardım alır.

Öğretmen, nöbetçi öğretmen, hizmetli ve idari personelden hangi durumlarda izin ve yardım isteye-ceği üzerinde durulur.

HB.1.1.10. Sınıf içi kuralları belirleme sürecine katılır.

Sınıf eşyalarını özenli kullanma, sınıfını temiz tutma, iletişimde zamanlamaya dikkat etme ile (dinleme, söz alarak konuşma, yerinde konuşma vb.) arkadaşlarına ve arkadaşlarının eşyalarına zarar verme-me, kendisini ve çevresini temiz tutma gibi kuralların gerekliliğinden hareketle konu açıklanır. Sınıf içi kuralların öğretmen ve öğrencilerin katılımıyla belirlenmesine özen gösterilir.

HB.1.1.11. Okul kurallarına uyar.

Merdiven iniş çıkış kurallarına uyma, pencereden aşağıya sarkmama, kablo ve prizlere dokunmama, okul eşyalarını özenli kullanma; sınıf, koridor, okul bahçesi, tuvaletler ve yemekhaneyi temiz tutma, çöp kovasını kullanma ve gerekli durumlarda sıraya girme gibi konular üzerinde durulur.

HB.1.1.12. Okulda iletişim kurarken nezaket ifadelerini kullanır.

Öğretmeni, arkadaşları ve okul çalışanları ile ilişkilerinde “teşekkür ederim, merhaba, günaydın, iyi günler, hoşça kal, lütfen, özür dilerim, rica ederim” gibi nezaket ifadelerinin kullanılmasının gerekliliği üzerinde durulur.

HB.1.1.13. Okul içi etkinliklerde görev almaya istekli olur.

Belirli gün ve haftalara katılma, kulüp faaliyetlerinde bulunma, okul meclisi çalışmalarına katılma vb. konular üzerinde durulur.

HB.1.1.14. Okulla ilgili olumlu duygu ve düşünceler geliştirir.

Okulun bireysel yaşamına sağlayacağı katkılar (yeni arkadaşlar edinme, oyun oynama, eğlenme, bilgi edinme vb.) üzerinde durulur. Okul korkusu olabilecek öğrencilere karşı duyarlı olunur.

HB.1.1.15. Kullanacağı ders araç ve gereçlerini seçer.

Kullanacağı ders araç ve gereçlerinin doğru ve güvenli taşınması gerektiği üzerinde durulur.

1.2. Evimizde Hayat

HB.1.2.1. Aile bireylerini tanıtır.

Aile kavramı açıklanarak anne, baba, kardeş, dede ve nine gibi kişilerin isimleri ve belirgin özellikleri üzerinde durulur. Ailesinde boşanma, ölüm, evden ayrılma gibi yaşantıları olan çocukların bulunduğu sınıflarda kazanım işlenirken duyarlı davranılmalıdır.

15


HB.1.2.2. Aile hayatının önemini kavrar.

Aileyi bir arada tutan değerlerle (sevgi, saygı, bağlılık, merhamet, vefa vb.) aile içi iş birliği ve daya-nışmanın aile düzenine katkıları üzerinde durulur.

HB.1.2.3. Evinin yerini tarif eder.

Evinin yanında, karşısında, önünde, arkasında, sağında ve solunda neler olduğu ele alınır. Öğrencinin ev adresi ve velisinin telefon numarasını yazılı olarak yanında bulundurması ve bu bilgileri kimler-le paylaşmasının güvenli olacağı vurgulanır. Öğrenme ortamında krokilerin oyunlaştırılarak kullanımı sağlanabilir.

HB.1.2.4. Evde aile bireyleri ile iletişim kurarken nezaket ifadelerini kullanır.

Evde aile bireyleriyle iletişim kurarken duygularını, düşüncelerini ve isteklerini nezaket kuralları çerçe-vesinde uygun ses tonu, mimik ve kelimelerle dile getirmesi üzerinde durulur.

HB.1.2.5. Evdeki kaynakları verimli bir şekilde kullanır.

Elektrik, su ve kişisel temizlik malzemelerinin tasarruflu kullanımı üzerinde durulur.

HB.1.2.6. Gün içerisinde neler yapabileceğini planlar.

Oyun oynama, ders çalışma, dinlenme, uyuma, beslenme, ailesi ve arkadaşlarıyla birlikte nitelikli za-man geçirme ile kitle iletişim araçlarını kullanma gibi işlere ayrılan süre üzerinde durulur.

HB.1.2.7. İstek ve ihtiyaçları arasındaki farkı ayırt eder.

1.3. Sağlıklı Hayat

HB.1.3.1. Kişisel bakımını düzenli olarak yapar.

El, yüz yıkama ve dişleri tekniğine uygun olarak fırçalama, saç tarama, günlük kıyafetlerini giyme ve özenli kullanma ile kişisel bakımda sürekliliğin sağlanması gerektiği üzerinde durulur. Kişisel bakımını yaparken kaynakların verimli kullanılması gerektiğine değinilir.

HB.1.3.2. Sağlığını korumak için alması gereken önlemleri fark eder.

Kişisel temizliğini yapma, mevsime uygun giyinme, meyve ve sebzeleri tüketmeden önce yıkama, spor yapma, bulaşıcı hastalıklardan korunma yolları, akılcı ilaç kullanımı, diş hekimine ve doktora git-menin gerekliliği üzerinde durulur.

HB.1.3.3. Sağlığı için yararlı yiyecek ve içecekleri seçer.

Dengeli beslenme için tüketmemiz gereken temel bitkisel ve hayvansal besinler vurgulanır. Dengeli beslenirken yiyecek ayırt etmeme, kaynağı belli olmayan gıdalar ile açıkta ve/veya sokakta satılan gıdalar, gazlı içecekler vb. tüketiminin sağlığa zararları üzerinde durulur.

HB.1.3.4. Gün içerisinde öğünlere uygun ve dengeli beslenir.

HB.1.3.5. Temizlik kurallarına dikkat ederek kendisi için yiyecek hazırlar.

Kesici alet, ocak ve fırın kullanmadan hazırlayabileceği yiyecekler üzerinde durulur.

16


HB.1.3.6. Yemek yerken görgü kurallarına uyar.

Okulda yemeğini yerken temiz bir şekilde üstüne dökmeden yeme, ayakta yemek yememe, ağzında lokma varken konuşmama ve peçete kullanma gibi hususlar üzerinde durulur. İhtiyacı kadar yemek yeme, ekmek ve yiyecek israfını önleme konuları vurgulanır.

HB.1.3.7. Kitle iletişim araçlarını kullanırken beden sağlığını korumaya özen gösterir.

Televizyon, telefon, bilgisayar ve modem gibi kitle iletişim araçlarını bilinçli kullanmanın önemi üze-rinde durulur. Kitle iletişim araçları kullanırken dikkat edilmesi gereken noktalar ile bu araçların yanlış kullanımının insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri vurgulanır.

1.4. Güvenli Hayat

HB.1.4.1. Okulda ve evde güvenlik kurallarına uyar.

Merdivenden dikkatli inip çıkma, asansörü doğru kullanma, ıslak zeminde dikkatli yürüme, sınıf içinde-ki camlı eşyaları (dolap, şeref köşesi vb.) dikkatli kullanma, camdan ve balkondan aşağıya sarkmama; elektrik prizleri, kablolar ve ateşle oynamama, suyu açık bırakmama, temizlik malzemelerini tanıma, dikkatli kullanma ve gaz kaçağı gibi durumlarda ne yapılacağını bilme gibi konular üzerinde durulur.

HB.1.4.2. Okula geliş ve okuldan gidişlerde insanların trafikteki davranışlarını gözlemler.

Trafik kavramından hareketle kendisinin ve başkalarının trafikte doğru ve yanlış yaptığı davranışlar üzerinde durulur.

HB.1.4.3. Okula geliş ve okuldan gidişlerde trafik kurallarına uyar.

Karşıya geçme, yaya kaldırımı olan ve olmayan yerlerde yürüme ve yaya olarak trafikte görünürlükle ilgili önlemleri alma üzerinde durulur. Trafik işaret levhaları (dur, geç, yaya geçidi, dikkat, okul geçidi, bisiklet giremez gibi çocuğun yaşamıyla doğrudan ilişkili olanlar) ve işaretlerin olmadığı yerlerde ne yapacağını bilme (alt ve üst geçitler, yaya geçitleri, okul geçitleri, ışıklı trafik işaret cihazlarının ve trafik polislerinin olduğu yerler, duran bir aracın önünden ve arkasından geçmeme vb.) ele alınır.

HB.1.4.4. Çevresindeki kişilerle iletişim kurarken güvenlik kurallarını uygular.

İnsanlarla iletişim kurarken kişisel haklarını ihlal eden herhangi bir öneriyle karşılaştığında etkili reddet-me davranışı sergilenmesi üzerinde durulur.

HB.1.4.5. Acil durumlarda yardım almak için arayacağı kurumların telefon numaralarını bilir.

Gereksiz ihbarda bulunmanın sakıncaları vurgulanarak itfaiye 110, ambulans 112, polis imdat 155, jandarma 156 ve orman yangını 177 vb. kurumlar ve telefon numaraları ele alınır. Telefon numaraları tek tek rakamlar hâlinde (1-5-5) kodlanarak öğretilir.

HB.1.4.6. Teknolojik araç ve gereçleri güvenli bir şekilde kullanır.

Bilgisayar, televizyon, cep telefonu, tablet, oyun konsolu ve elektrikli ev aletleri gibi elektronik araç ve gereçlerin güvenli kullanımı üzerinde durulur. İnternet, bilgisayar oyunu ve sosyal medya gibi teknoloji bağımlılığına neden olabilecek durumlar karşısında dikkatli olunması gerektiği vurgulanır.

HB.1.4.7. Kendisi için güvenli ve güvensiz alanları ayırt eder.

Güvensiz alanlar olarak asansör ve merdiven boşluğu, balkonlar, binaların bodrum katları, inşaat alanları, su kanalları, çukurlar, su birikintileri ve süs havuzları gibi alanlar üzerinde durulur.

17


1.5. Ülkemizde Hayat

HB.1.5.1. Yaşadığı yeri bilir.

Aile büyüklerinden, yaşadıkları yerin (mahalle/köy/ilçe/il) isimleri, yetiştirilen ürünler vb. belirgin özel-likleri hakkında bilgi edinmeleri istenir.

HB.1.5.2. Yakın çevresindeki tarihî, doğal ve turistik yerleri fark eder.

HB.1.5.3. Ülkemizin genel özelliklerini tanır.

Ülkemizin adı, başkenti, Türk bayrağının şekli ve rengi ile İstiklâl Marşı’nın millî marşımız olduğu üze-rinde durulur.

HB.1.5.4.Ülkemizde, farklı kültürlerden insanlarla bir arada yaşadığını fark eder.

Ülkelerinden zorunlu veya isteğe bağlı göç etmiş kişilerden hareketle konu açıklanır.

HB.1.5.5. Atatürk’ün hayatını bilir.

Görsel ve işitsel materyallerle Atatürk’ün doğum yeri, anne ve babasının adı, ölüm yeri ve Anıtkabir üzerinde durulur.

HB.1.5.6. Bayram, kutlama ve törenlere katılmaya istekli olur.

Millî ve dinî gün ve bayramlar ile bunlar için yapılan hazırlıklar üzerinde durulur. Bayram, kutlama ve törenlerin önemi vurgulanır.

1.6. Doğada Hayat

HB.1.6.1. Yakın çevresinde bulunan hayvanları gözlemler.

Yakın çevresinde bulunan hayvanlar (balıklar, kuşlar, sürüngenler, böcekler ve evcil hayvanlar vb.), bu hayvanların nelerle beslendikleri ve nerede barındıkları üzerinde durulurken gerekli güvenlik ön-lemleri alınır.

HB.1.6.2. Yakın çevresinde bulunan bitkileri gözlemler.

Yakın çevresinde bulunan bahçe bitkileri, yabani bitkiler ve ağaçlar, bitkilerin zaman içinde nasıl değiştiği (bitkilerin büyümesi, yapraklarını dökmesi ve açması ile çiçek açması vb.) gibi konular üzerinde durulur.

HB.1.6.3. Yakın çevresinde bulunan hayvanları ve bitkileri korumaya özen gösterir.

HB.1.6.4. Doğayı ve çevresini temiz tutma konusunda duyarlı olur.

Doğayı ve çevreyi temiz tutmak için gerekenlerin yapılması ve bu konuda çevredekilerin nezaket ku-ralları çerçevesinde uyarılması üzerinde durulur.

HB.1.6.5. Geri dönüşümü yapılabilecek maddeleri ayırt eder.

Plastik, kâğıt, pil, bitkisel yağ ve cam gibi maddeler üzerinde durulur.

HB.1.6.6. Güneş, Ay, Dünya ve yıldızları gözlemler.

Güneş, Ay, Dünya ve yıldızların şekli ve büyüklüğü gibi konular üzerinde durulur.

HB.1.6.7. Mevsimleri ve özelliklerini araştırır.

HB.1.6.8. Mevsimlere göre doğada meydana gelen değişiklikleri kavrar.

Mevsimlere göre doğadaki değişiklikler ile bu değişikliklerin bitkiler, hayvanlar ve insanlar üzerindeki etkilerinin neler olduğu üzerinde durulur.

18



İlkokul 2. sınıf seviyesinde öğrencilerden; okulun yakın çevresini tanıma, sınıfla ilgili karar alma süreçlerine katılma, arkadaşlarıyla yardımlaşma ve grup etkinliklerine katılma, bilinçli para harcama, evinin adresini tarif etme, akrabalarını tanıtma, aile içi iş birliği ve dayanışma, dengeli beslenme, sağlıklı büyüme ve gelişme için yapılması gerekenler, yolculuk yaparken güvenlik kurallarına uyma, yakın çevresindeki kültürel miras ögeleri, Türk bayrağı ve İstiklâl Marşı, Atatürk’ ün çocukluğu, bitki ve hayvan yetiştirme, doğa olayları ve doğal afetlere karşı alınabilecek önlemler gibi konular hakkında bilgi, beceri ve değer sahibi olmaları beklenmektedir.



2







Toplam 50 144 100



HB.2.1.1. Kendini farklı özellikleriyle tanıtır.

Fiziksel özellikleri, hoşlandıkları, yapabildikleri ve yapmak istedikleri üzerinde durulur.

HB.2.1.2. Bireysel farklılıklara saygı duyar.

HB.2.1.3. Ders araç ve gereçlerini günlük ders programına göre hazırlar.

HB.2.1.4. Sınıfla ilgili konularda karar alma süreçlerine katılır.

Farklı görüş ve çözümler çerçevesinde sınıf içi etkinliklerin belirlenmesi, planlanması, sınıf kurallarının oluşturulması, pano hazırlama ve sınıfın süslenmesi gibi konular üzerinde durulur. Kararlara katılma konusunda uygun iletişim dili kullanılması gerektiği vurgulanır. Ayrıca kararların öğretmen ve öğrenci-lerin katılımıyla alınmasına özen gösterilmelidir.

HB.2.1.5. Okulunun yakın çevresini tanıtır.

Okulun yeri ve konumunun; çevresindeki yapı, kurum, sokak, cadde vb. yerlere göre tanıtılması üze-rinde durulur.

HB.2.1.6. Okul kaynaklarını ve eşyalarını kullanırken özen gösterir.

Elektrik, su, temizlik malzemeleri ile okula ait ders araç ve gereçlerinin kullanımında tasarrufa özen gösterilmesi gibi konular üzerinde durulur.

19


HB.2.1.7. Sınıfta ve okulda yapılan etkinliklerde grupla çalışma kurallarına uyar.

Grupla çalışmanın temel kuralları ve iş birliğinin gerekliliği vurgulanarak okul etkinliklerinde arkadaşla-rıyla yardımlaşma, sevgi, saygı, paylaşma, adalet, dürüstlük, sorumluluk alma ve güven gibi değerler çerçevesinde konu ele alınır.

HB.2.1.8. Okulda iletişim kurarken kendini anlaşılır ve açık bir dille ifade eder.

İhtiyaçlarını, isteklerini, olaylar karşısındaki duygularını, düşüncelerini ve itirazlarını nezaket kuralları çerçevesinde empatik bir dille ifade etmenin gerekliliği vurgulanır.

HB.2.1.9. Okulda iletişim kurarken dinleme kurallarına uyar.

HB.2.1.10. Okulda arkadaşlarıyla oyun oynarken kurallara uyar.

Oyun oynarken arkadaşlarına karşı nezaket dili kullanma, iş birliği içinde olma, öfkesini kontrol etme, arkadaşlarına zarar vermeme, oyunu kazanma veya kaybetmenin doğal bir durum olması gibi konular üzerinde durulur.

HB.2.1.11. Okulda parasını ihtiyaçları doğrultusunda bilinçli bir şekilde harcar.

İstek ve ihtiyaç kavramlarından hareketle paranın tutumlu kullanımı üzerinde durulur.

2.2. Evimizde Hayat

HB.2.2.1. Yakın akrabalarını tanıtır.

Akraba kavramından hareketle konu açıklanır. Boşanma, evden ayrılma ve ölüm gibi nedenlerle ebe-veynlerin birbirinden ayrıldığı ailelerin çocuklarının bulunduğu sınıflarda kazanım işlenirken daha özenli davranılmalıdır.

HB.2.2.2. Akrabalık ilişkilerinin önemini kavrar.

Akrabaları bir arada tutan değerlerle (sevgi, saygı, bağlılık, merhamet, vefa vb.) akrabalar arası iş birliği ve dayanışmanın akrabalık ilişkilerine katkıları üzerinde durulur.

HB.2.2.3. Yaşadığı evin adresini bilir.

Yaşadığı evin adresini ve velisinin telefon numarasını sözlü ve yazılı olarak ifade edebilmesi üzerinde durulur.

HB.2.2.4. Evde, üzerine düşen görev ve sorumluluklarını fark eder.

Odasını, çalışma masasını, oyuncaklarını, giysilerini temiz ve düzenli tutmanın gerekliliği empatik bir dille açıklanır.

HB.2.2.5. Aile içi karar alma süreçlerine katılır.

HB.2.2.6. Evdeki kaynakları tasarruflu kullanmanın aile bütçesine katkılarını araştırır.

Konu işlenirken tablo ve grafik (nesne ve şekil) okuma becerileri ön plana alınır.

HB.2.2.7. Yakın çevresindeki yardıma ihtiyaç duyan insanlara karşı duyarlı olur.

Aile bireylerine, akrabalara, komşulara, hasta, hamile, yaşlı ve özel gereksinimli kişilere yardımcı olma üzerinde durulur.

HB.2.2.8. Gün içerisinde planladığı işleri uygular.

Oyun oynama, ders çalışma, kitap okuma, dinlenme, uyuma, beslenme, ailesi ve arkadaşlarıyla birlik-te nitelikli zaman geçirme ile kitle iletişim araçlarını kullanma gibi işlere ayrılan süre üzerinde durulur.

HB.2.2.9. İstek ve ihtiyaçlarını öncelik sırasına göre listeler.

20



HB.2.3.1. Sağlıklı büyüme ve gelişme ile kişisel bakım, spor, uyku ve beslenme arasındaki ilişkiyi fark eder.

HB.2.3.2. Dengeli beslenmeye uygun öğün listesi hazırlar.

HB.2.3.3. Yemek yerken görgü kurallarına uyar.

Evde ve diğer sosyal ortamlarda (lokanta, pastane, yemekhane, misafirlik vb.) yemek yeme kuralları üzerinde durulur. İhtiyacı kadar yemek yeme ve ekmek israfını önleme konuları vurgulanır.

HB.2.3.4. Sağlıklı bir yaşam için temizliğin gerekliliğini açıklar.

HB.2.3.5. Sağlıkla ilgili hizmet veren kurumları ve meslekleri tanır.

Hastane, toplum sağlığı merkezi, eczane gibi kurumlar; doktorluk, hemşirelik, eczacılık ve diş hekim-liği gibi meslekler üzerinde durulur.

HB.2.3.6. Mevsimine uygun meyve ve sebze tüketiminin insan sağlığına etkilerini fark eder.

HB.2.3.7. Mevsim şartlarına uygun kıyafet seçer.

2.4. Güvenli Hayat

HB.2.4.1. Ulaşım türlerini ve araçlarını sınıflandırır.

Kara yolu, hava yolu, demir yolu, deniz yolu gibi ulaşım yolları ile bu yollarda kullanılan taşıtlar üzerin-de durulur.

HB.2.4.2. Ulaşım araçlarıyla yolculuk yaparken güvenlik kurallarına uyar.

Özel araçlar, toplu taşıma araçları ve okul servisi gibi araçlarla seyahat ederken güvenlik kurallarına uyma (emniyet kemeri ve çocuk koltuğu kullanma, pencerelerden sarkmama, sürücüyü ve etrafını rahatsız etmeme, ayakta ve üzeri açık araçlarda yolculuk yapmama, araca binme ve araçtan inme kuralları vb.) üzerinde durulur.

HB.2.4.3. Trafikte yardıma ihtiyaç duyan bireylere yardımcı olur.

İhtiyaç duyan kişilere yardım edilirken dikkat edilmesi gereken hususlar üzerinde durulur.

HB.2.4.4. Acil durumlarda yardım alabileceği kurumları ve kişileri bilir.

Ailesi ve yakın çevresinin telefon numaralarını bilmenin önemi vurgulanır. Ayrıca gereksiz ihbarda bulun-manın sakıncaları vurgulanarak itfaiye 110, ambulans 112, polis imdat 155 ve jandarma 156, AFAD 122; sosyal destek hattı Alo 183 kurum ve telefon numaraları ele alınır.

HB.2.4.5. Teknolojik araç ve gereçlerin güvenli bir şekilde kullanımı konusunda duyarlı olur.

Teknolojik ürünlerin güvenli bir şekilde kullanımı konusunda çevresindekileri gerekli durumlarda neza-ket kuralları çerçevesinde uyarması üzerinde durulur.

HB.2.4.6. Oyun alanlarındaki araçları güvenli bir şekilde kullanır.

Yakın çevresindeki oyun alanlarında bulunan oyun araçlarının güvenli kullanımının yanı sıra bisiklet, kaykay, paten, kızak vb. araçları kullanırken kask takma, uygun kıyafetler giyme ve hız yapmama gibi konular ele alınır. Ayrıca güvenli oyun alanı dışına kaçan oyun araçlarının peşinden koşulmaması ge-rektiği üzerinde durulur.

21



HB.2.5.1. Harita ve küre üzerinde ülkesini, başkentini ve yaşadığı yeri gösterir.

HB.2.5.2. Türk bayrağının ve İstiklal Marşı’nın vatanı ve milleti için önemini fark eder.

Türk bayrağı ve İstiklâl Marşı’nın bağımsızlığı ve özgürlüğü temsil ettiği vurgulanır. Mehmet Âkif Ersoy’un İstiklâl Marşı’nı yazarken yaşadığı duygu durumu ve ülkenin içinde bulunduğu şartlar özetlenebilir.

HB.2.5.3. Atatürk’ün çocukluğunu araştırır.

Atatürk’ün başarılı bir öğrenci olması, ailesine değer vermesi ve çocukluk anıları üzerinde durulur.

HB.2.5.4. Millî gün ve bayramların önemini kavrar.

Millî gün ve bayramların millî birlik ve beraberliği sağlamadaki rolü vurgulanır.

HB.2.5.5. Dinî gün ve bayramların önemini kavrar.

Dinî gün ve bayramların paylaşma ve dayanışmaya etkisi ele alınır.

HB.2.5.6. Yakın çevresindeki kültürel miras ögelerini araştırır.

Gelenek ve görenekler, yemek, giyim, kuşam, müzik ve yöresel oyunlar ile ilgili araştırma yapmaları sağlanır.

HB.2.5.7. Ülkemizde yaşayan farklı kültürdeki insanların yaşam şekillerine ve alışkanlıklarına saygı duyar.


HB.2.5.8. Yakın çevresinde yapılan üretim faaliyetlerini gözlemler.

Sanayi, tarım ve hayvancılık gibi iş kollarından hareketle konu açıklanır.

2.6. Doğada Hayat

HB.2.6.1. Bitki ve hayvanların yaşaması için gerekli olan şartları karşılaştırır.

HB.2.6.2. Bitki yetiştirmenin ve hayvan beslemenin önemini fark eder.

İmkânlar dâhilinde öğrencilerin uygulamalı olarak bitki yetiştirmeleri, fidan dikmeleri ve hayvan besle-meleri sağlanır.

HB.2.6.3. Yakın çevresindeki doğal unsurların insan yaşamına etkisine örnekler verir.

Yakın çevresindeki doğal unsurların (iklim koşulları, yer şekilleri, toprak yapısı, su kaynakları vb.) in-sanlar üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri ele alınır.

HB.2.6.4. Tüketilen maddelerin geri dönüşümüne katkıda bulunur.

Plastik, kâğıt, pil, bitkisel yağ ve cam gibi maddelerin tekrar kullanılabilmesi için yapılması gerekenler üzerinde durulur.

HB.2.6.5. Doğa olaylarını tanır.

Doğa olaylarından yağmur, dolu, kar, sis ve rüzgâr üzerinde durulur.

22


HB.2.6.6. Doğal afetlere örnekler verir.

Sel, heyelan, çığ, fırtına, hortum ve deprem gibi doğal afetler üzerinde durulur.

HB.2.6.7. Doğa olayları ve doğal afetlere karşı alınabilecek önlemleri açıklar.

HB.2.6.8. Güneş’i gözlemleyerek yönleri gösterir.

Ana yönler üzerinde durulur.

HB.2.6.9. Dünya’nın şekli ve hareketlerinin insan yaşamına etkilerini araştırır.

Gün, ay, yıl ve mevsimlerin oluşum süreci basit bir şekilde ele alınır.


İlkokul 3. sınıf seviyesinde öğrencilerden; sınıfın ve okulun krokisini çizme, okulun tarihini araştırma, okula ilişkin istek ve ihtiyaçlarını demokratik yollarla ifade etme, komşuluk ilişkileri, evde tasarruf, planlı olma, mevsim-lere özgü yiyeceklerle beslenme, bilinçli tüketici özellikleri, trafik işaretleri, yakın çevresinde meydana gelebile-cek kazalar, milletin ortak kullanım alanları ve araçları, yakın çevresinde yer alan tarihî, doğal ve turistik yerler, Atatürk’ün kişilik özellikleri, yön bulma, meyve ve sebzelerin yetiştirilme şartları, insan ve çevre etkileşiminin sonuçları ile doğa ve çevreyi koruma konusunda sorumluluk alma gibi konular hakkında bilgi, beceri ve değer sahibi olmaları beklenmektedir.



3







Toplam 43 108 100



HB.3.1.1. Kendisinin güçlü ve zayıf yönlerini fark eder.

Öğrencilerin ilgi alanları ve becerilerinden (iş birliği, planlı ve verimli çalışma, iletişim vb.) hareketle konu açıklanır. Öğrencilerden öz değerlendirme yapmaları istenir. Güçlü yönleri takdir edilirken zayıf yönlerini geliştirebilecekleri üzerinde durulur.

23


HB.3.1.2. Davranışlarının kendisini ve arkadaşlarını nasıl etkilediğini fark eder.

Olumlu veya olumsuz davranışlar göstermesinin bireysel yaşamına ve arkadaşlarıyla ilişkilerine etkisi üzerinde durulur.

HB.3.1.3. Arkadaş seçiminde nelere dikkat etmesi gerektiğini kavrar.

Arkadaş seçiminde doğruluk, dürüstlük, merhamet, saygı, sevgi, vefa, yardımseverlik ve başkalarının haklarını gözetme gibi değerlerin ön plana alınması üzerinde durulur.

HB.3.1.4. Sınıfının ve okulunun krokisini çizer.

HB.3.1.5. Okulunun tarihini araştırır.

Okulunun başarıları ve mezun olan önemli kişiler gibi konular üzerinde durulur.

HB.3.1.6. Okuldaki sosyal yardımlaşma ve dayanışmayla ilgili çalışmalara katılmaya istekli olur.

HB.3.1.7. Okula ilişkin istek ve ihtiyaçlarını okul ortamında demokratik yollarla ifade eder.

Nezaket kurallarına uyarak kendini ifade etme, sosyal süreçlere katılma, basit düzeyde dilekçe yazma ve dilek kutusu oluşturma gibi konular üzerinde durulur.

HB.3.1.8. Okul kaynaklarının etkili ve verimli kullanımına yönelik özgün önerilerde bulunur.

HB.3.1.9. İlgi duyduğu meslekleri ve özelliklerini araştırır.

Her mesleğin gerekli olduğu vurgulanmalı ve konu işlenirken çeşitli mesleklerin (avukat, berber, çiftçi, doktor, fırıncı, kasap, kaymakam, marangoz, mühendis, şoför, temizlik işçisi, vali vb.) günlük yaşam-daki yeri ve toplumsal iş bölümü üzerinde durulur.

3.2. Evimizde Hayat

HB.3.2.1. Aile büyüklerinin çocukluk dönemlerinin özellikleri ile kendi çocukluk döneminin özelliklerini karşılaştırır.

Aile büyüklerinin doğdukları ve büyüdükleri yerler, yapmaktan hoşlandıkları işler, oynadıkları oyunlar ve dönemin teknolojik imkânları gibi konular ele alınır.

HB.3.2.2. Komşuluk ilişkilerinin ailesi ve kendisi açısından önemine örnekler verir.

Komşuluk ilişkilerinin sağlıklı bir şekilde yürütülmesi için gerekli hak ve yükümlülükler konusu da ele alınır.

HB.3.2.3. Ev adresinin krokisini çizer.

Evinin yakın çevresinde bulunan belirgin mekânlardan hareket edilir.

HB.3.2.4. Evde üzerine düşen görev ve sorumlulukları yerine getirir.

Sofra hazırlama, bitki yetiştirme, evcil hayvanları besleme, bakım, onarım ve bahçe bakımı gibi konular ele alınır.

HB.3.2.5. Evde kullanılan alet ve teknolojik ürünlerin hayatımıza olan katkılarına örnekler verir.

24


HB.3.2.6. Evdeki kaynakların etkili ve verimli kullanımına yönelik özgün önerilerde bulunur.

Elektrik, su, para, giyecek ve yiyeceklerin kullanımı ele alınır, özellikle ekmek israfının önlenmesi ile ihtiyaç fazlası gıda maddelerinin değerlendirilmesi gibi konular üzerinde durulur. Kazanım işlenirken tablo ve grafik okuma becerileri ön plana alınmalıdır.

HB.3.2.7. Planlı olmanın kişisel yaşamına olan katkılarına örnekler verir.

HB.3.2.8. İstek ve ihtiyaçlarını karşılarken kendisinin ve ailesinin bütçesini korumaya özen gösterir.


HB.3.3.1. Kişisel bakımını yaparken kaynakları verimli kullanır.

HB.3.3.2. Yiyecek ve içecekler satın alınırken bilinçli tüketici davranışları gösterir.

Yiyecek satın alınan yer, ürünün rengi, şekli, kokusu, son kullanma tarihi ve içeriklerine dikkat ederek alışveriş yapma üzerinde durulur.

HB.3.3.3. Sağlığını korumak için mevsimlere özgü yiyeceklerle beslenir.

HB.3.3.4. Vücudun gereksinimi olan besinleri yeterli miktarlarda, uygun zamanlarda ve dengeli bir şekilde tüketir.

Sağlıklı büyümek için dengeli beslenmenin gerekliliği vurgulanır. Ayrıca obezite, diyabet, çölyak ve besin alerjisi gibi sağlık sorunlarına da dikkat çekilir. Yiyecek israfından kaçınmanın önemi üzerinde durulur.

HB.3.3.5. Kendisinin ve toplumun sağlığını korumak için ortak kullanım alanlarında temizlik ve hijyen kurallarına uyar.

Ortak kullanıma açık mekânların, tuvalet ve lavaboların temiz kullanımı ve hijyen kurallarına uyulması-nın önemi üzerinde durulur.

3.4. Güvenli Hayat

HB.3.4.1. Trafik işaretleri ve işaret levhalarını tanıtır.

Öğrencilerin güvenliği için öncelikli olan trafik işaretleri ve işaret levhaları (yaya geçidi, okul geçidi, ışıklı trafik işaret cihazı, mecburi yaya yolu, yaya giremez, kontrolsüz demir yolu geçidi ve bisiklet giremez vb.) üzerinde durulur.

HB.3.4.2. Trafikte kurallara uymanın gerekliliğine örnekler verir.

HB.3.4.3. Yakın çevresinde meydana gelebilecek kazalara örnekler verir.

Kesik, yaralanma, boğulma, zehirlenme ve yanma gibi kazalar ele alınır.

HB.3.4.4. Yakın çevresinde meydana gelebilecek kazaları önlemek için alınması gereken tedbirleri açıklar.

25


HB.3.4.5. Güvenliğini tehdit eden bir kişi veya acil durum olduğunda ne yapacağını ve kimlerden yardım isteyebileceğini açıklar.

Acil durumlarda alandan uzaklaşma, çıkış kapılarını ve yangın çıkış yerlerini kullanmanın gerekliliği üzerinde durulur. Herhangi bir tehdit veya acil durumda kendisine ulaşılabilecek bir yakınına ait ileti-şim bilgilerine sahip olmanın önemi vurgulanır.

HB.3.4.6. Oyun alanlarındaki araçları güvenli bir şekilde kullanır.

Yakın çevresindeki oyun alanlarında bulunan oyun araçlarının güvenli kullanımının yanı sıra bisiklet, kaykay, paten, kızak vb. araçları kullanırken kask takma, uygun kıyafetler giyme ve hız yapmama gibi konular ele alınır. Ayrıca güvenli oyun alanı dışına kaçan oyun araçlarının peşinden koşulmaması ge-rektiği üzerinde durulur.


HB.3.5.1. Yakın çevresinde bulunan yönetim birimlerini ve yöneticilerini tanır.

Muhtarlık, belediye başkanlığı, kaymakamlık ve valilik gibi yönetim birimlerine gezi yapmaya özen gösterilir.

HB.3.5.2. Ülkemizin yönetim şeklini açıklar.

Cumhuriyet kavramı üzerinde durularak cumhuriyetin getirdiği hak ve özgürlükler vurgulanır.

HB.3.5.3. Yakın çevresinde yer alan tarihî, doğal ve turistik yerlerin özelliklerini tanıtır.

Yakın çevresinde bulunan cami, çeşme, han, hamam, müze, kale, tarihî çarşılar, köprüler, millî parklar vb.yerler hakkında araştırma yaptırılarak sınıfta arkadaşlarıyla paylaşması sağlanır.

HB.3.5.4. Ülkesinin gelişmesi ile kendi görev ve sorumluluklarını yerine getirmesi arasında ilişki kurar.

Çalışkan olma, işini en iyi şekilde ve eksiksiz yapmaya gayret gösterme üzerinde durulur.

HB.3.5.5. Ortak kullanım alanlarını ve araçlarını korur.

Okullar, camiler, toplu taşıma araçları, otobüs durakları, parklar, oyun alanları, spor salonları ve stad-yumlar gibi kamu mallarının korunması üzerinde durulur.

HB.3.5.6. Millî birlik ve beraberliğin toplum hayatına katkılarını araştırır.

HB.3.5.7. Ülkemizde yaşayan farklı kültürdeki insanların sorunlarına yönelik sosyal sorumluluk projele-rine katılır.


HB.3.5.8. Atatürk’ün kişilik özelliklerini araştırır.

Atatürk’ün arkadaşlarıyla iş birliği içerisinde çalışması; başkalarının görüşlerine değer vermesi; karar-lılık, akıl yürütme, inandırıcılık ve insan sevgisi özellikleri üzerinde durulur.

HB.3.5.9. Yaptığı çalışmalarla ülkemize katkıda bulunmuş kişileri araştırır.

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Yûnus Emre, Akşemseddin, Zihni Derin, Mehmet Ali Kağıtçı, Evliya Çele-bi, Nene Hatun, Fatma Aliye ve Jale İnan gibi bireylerin kişisel özelliklerinin başarılı olmalarına etkisi üzerinde durulur.

26


3.6. Doğada Hayat

HB.3.6.1. İnsan yaşamı açısından bitki ve hayvanların önemini kavrar.

HB.3.6.2. Meyve ve sebzelerin yetişme koşullarını araştırır.

HB.3.6.3. Doğadan yararlanarak yönleri bulur.

Güneş, karınca yuvaları ve yosunları gözlemleme gibi doğal yön bulma yöntemleri üzerinde durulur.

HB.3.6.4. İnsanların doğal unsurlar üzerindeki etkisine yakın çevresinden örnekler verir.

İnsanların doğal çevre üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri (nüfus artışı ve kentleşme, ormanların tahribi, katı atık sorunu, bilinçsiz avlanma, teknolojik kirlilik vb.) üzerinde durulur ve nesli tükenmekte olan canlılara örnekler verilir.

HB.3.6.5. Doğa ve çevreyi koruma konusunda sorumluluk alır.

Daha iyi yaşanılabilir bir çevre için su, hava ve toprak gibi doğal kaynakların temiz tutulması, uygun kullanılması ve ağaç dikilmesinin önemi üzerinde durulur. Ayrıca konuyla ilgilenen sivil toplum kuru-luşları temel düzeyde tanıtılır.

HB.3.6.6. Geri dönüşümün kendisine ve yaşadığı çevreye olan katkısına örnekler verir.


Ankara - 2017

HAYAT BİLGİSİ DERSİÖĞRETİM PROGRAMI(İlkokul 1, 2 ve 3. Sınıflar)


Ankara - 2017

MÜZİK DERSİÖĞRETİM PROGRAMI



MÜZİK DERSİÖĞRETİM PROGRAMI


ANKARA - 2017

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN TEMEL FELSEFESİ .......................................................................................................... 3

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN GENEL AMAÇLARI ........................................................................................................... 5

ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA TEMEL BECERİLER ........................................................................................................ 6

ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA DEĞERLER EĞİTİMİ ....................................................................................................... 9

ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMI ....................................................................9

ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA REHBERLİK ...................................................................................................................11

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN UYGULANMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR ................................................. 12

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN İLKOKUL 1, 2, 3 VE 4. SINIFLAR ÖĞRENME ALANLARI VE SÜRELERİ .................... 14

ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN ORTAOKUL 5, 6, 7 VE 8. SINIFLAR ÖĞRENME ALANLARI VE SÜRELERİ ................ 15

1. SINIF KAZANIM VE AÇIKLAMALARI .................................................................................................................. 16








İÇİNDEKİLER

Müzik Dersi Öğretim Programı









3

4









Müzik, bireyin doğum öncesinden başlayarak hayatın her aşamasında etkili olan bir olgudur. Müzik, aynı zamanda bireyin toplumla olan ilişkisinde etkin bir sosyalleşme aracıdır. Bireyin, kişilik gelişimine de etki ederek

5


onun hayata daha hazır hâle gelmesini sağlar ve hayata uyumunu kolaylaştırır. Ayrıca seslerin ahengi onun mutlak bir güzelliğe yönelmesini sağlar. Dolayısıyla müzik, bireye ruh ve estetik kazandırma prensiplerini ortaya çıkarır.Genelde sanatın, özelde ise müzik sanatının bir ifade biçimi olduğu kabul edilen bir gerçektir. Bu ifade şekli müziğin estetik yönünü de oluşturmaktadır. Bu onun zengin ve bir o kadar da önemli bir alan olduğunun göstergesidir.

21. yüzyılda baş döndürücü hız kazanan teknolojik gelişmelerin, müzik teknolojisi ve sanatını da doğrudan etkilediği bir gerçektir. Teknolojik gelişmelerle birlikte müziğin asıl kaynağından yani geleneğe bağlı özel ses kaynaklarından, mekanik ses kaynaklarına doğru süratle değişim gösterdiği muhakkaktır. Bir anlamda geleneğe bağlı ses kaynakları yavaş yavaş terk edilirken müzik teknolojisi ön plana çıkmaktadır. Bu durum, geleneğe bağlı kalarak ve ondan beslenerek müzik teknolojisini eğitim sürecinde kullanma ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır.

Müziğin, erken yaşlardan başlayarak kültürel kimliğin oluşmasında ve hayatın her aşamasında etkin bir olgu olduğu gerçeğini unutmamak gerekir. Eğitimin en temel felsefesi olan yakından uzağa ilkesinden hareketle, Müzik Dersi Öğretim Programı’nın bu eksende dikkate alınması gerekmektedir.

Müzik Dersi Öğretim Programı öğrencilerin hem müzik yoluyla estetik duyarlılıkların geliştirilmesi (dinleme, konuşma vb. etkinlikler) açısından hem de müzik yapma yoluyla (söyleme, doğaçlama, besteleme vb. etkinlikler) yani edimsel olarak müzik eğitimi açısından ele alınmış ve her iki yaklaşım dengeli bir şekilde Program’a yansıtılmıştır. Program’ın yapılandırılması özellikle nörobilim ve müzik psikolojisi bilim dallarında yapılan güncel çalışmalara dayanarak müzikle ilgili olan müzik teorisi, besteleme, çalgı eğitimi, performans, sosyal davranışlar gibi alanlarda bilişim teknolojisi desteği ile gerçekleştirilmiştir.

Müzik eğitiminde özellikle müziksel anlama ve müziksel becerilerin aktif öğrenme yoluyla kazandırılması üzerine birçok teori geliştirilmiştir. Bu teoriler arasında en yaygın olarak kullanılan Dalcroze, Orff, Kodaly, Suzuki gibi yaklaşımlar ile geleneksel meşk eğitim ve öğretim yöntemleri Müzik Dersi Öğretim Programı’nın hazırlanması aşamasında göz önünde bulundurulmuş yaklaşımlardır. Öğrencinin aktif katılımını destekleyen bu yaklaşımlar, günümüzde müzik öğretimi alanında yaygın bir şekilde kullanılmakta olup Müzik Dersi Öğretim Programı’nın temel yaklaşımı olan öğrenci merkezli anlayış ile de örtüşmektedir.

Bu Program’da öğrencilere, öz müziğinden hareketle yakın çevreden uzağa doğru müzik bilgisi kazandırılmaya odaklanılmıştır. Öğrencinin kendi müziğinin yanında dünya müziklerinin de nasıl olduğuna yönelik bilinçlenmesi sağlanarak estetik bir bakış açısı geliştirmesi Program’ın temel felsefesini oluşturmuştur.


Müzik Dersi Öğretim Programı’nın amacı, 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’n da ifade edilen Türk Millî Eğitimi’nin Genel Amaçları ve Temel İlkeleri’ne uygun olarak öğrencilerin;

• Müzik yoluyla estetik yönünü geliştirmek,

• Duygu, düşünce ve deneyimlerini müzik yoluyla ifade etmelerine imkân sağlamak,

• Yaratıcılığını ve yeteneğini müzik yoluyla geliştirmek,

• Yerel, bölgesel, ulusal ve uluslararası müzik türlerini tanıyarak farklı kültürlere ait ögeleri zenginlik olarak algılamasını sağlamak,

• Kişilik ve öz güven gelişimlerine katkı sağlamak,

• Müzik aracılığıyla zihinsel becerilerinin gelişimini sağlamak,

• Müzik yoluyla bireysel ve toplumsal ilişkilerini geliştirmek,

• Müzik ile ilgili çalışmalarda bilişim teknolojilerinden yararlanmalarını sağlamak,

• Bireysel ve toplu olarak nitelikli farklı türlerde şarkı dinleme ve söyleme etkinliklerine katılımlarını sağlamak,

• Müziksel algı ve bilgilerini geliştirmek,

• Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanmalarını sağlamak,

6


• İstiklâl Marşı başta olmak üzere marşlarımızı özüne uygun olarak seslendirmelerini sağlamak,

• Müzik yoluyla sevgi, paylaşım ve sorumluluk duygularını geliştirmek,

• Millî birliğimizi, bütünlüğümüzü pekiştiren ve dünya ile bütünleşmemizi kolaylaştıran müzik kültürü ve biri-kimine sahip olmalarını sağlamak,

• Atatürk’ün Türk müziğinin gelişmesine ilişkin görüşlerini kavramakamaçlarına ulaşmalarının sağlanmasıdır.







Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi (TYÇ), Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (AYÇ) ile uyumlu olacak şekilde tasarlanan; ilk, orta ve yükseköğretim dâhil, meslekî, genel ve akademik eğitim ve öğretim programları ve diğer öğrenme yollarıyla kazanılan tüm yeterlilik esaslarını gösteren ulusal yeterlilikler çerçevesidir. TYÇ’nin genel hedefi, ülkemizdeki tüm yeterliliklerin tanımlandığı, sınıflandırıldığı ve bunun sonucunda yeterlilikler arasında geçiş ve ilerleme gibi ilişkilerin belirlendiği bütünleşik bir yapı sunmaktır. TYÇ’de hayat boyu öğrenme

7


kapsamında her bireyin kazanması beklenen sekiz anahtar yetkinlik bulunmaktadır. Bunlar; ana dilde iletişim, yabancı dillerde iletişim, matematiksel yetkinlik ve bilim/teknolojide temel yetkinlikler, dijital yetkinlik, öğrenmeyi öğrenme, sosyal ve vatandaşlıkla ilgili yetkinlikler, inisiyatif alma ve girişimcilik algısı, kültürel farkındalık ve ifade şeklinde sıralanmıştır.








8





Müzik Dersi Öğretim Programı’nda hedeflenen temel beceriler, Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi’ne göre Türk millî ve manevi kültürü dikkate alınarak ele alınmıştır. Geçmişten günümüze kadar oluşan müzikle ilgili birikimle-rimiz ve değerlerimiz temel alınmakla birlikte, farklı kültürler ile diğer bilim alanları da Müzik dersinin kapsamında yer almaktadır.

Müzik Dersi Öğretim Programı’nda Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi’nde yer alan temel yetkinlikler esas alın-mıştır. Bu kapsamda;

1. Anadilde iletişim

2. Yabancı dillerde iletişim

3. Matematiksel yetkinlik ve bilim/teknolojide temel yetkinlikler

4. Dijital yetkinlik

5. Öğrenmeyi öğrenme

6. Sosyal ve vatandaşlıkla ilgili yetkinlikler

7. İnisiyatif alma ve girişimcilik

8. Kültürel farkındalık ve ifade

anahtar yetkinlikleri dikkate alınarak Müzik dersine özgü temel bilgi, beceri ve yeterlilikler; kazanımlar ile açıkla-maların içerisinde ifade edilmiştir.

Müzik dersi; katılımcı, sürekli geliştirilebilir, yeniliklere açık ve değişime öncülük eden bir yapıya sahip olup bu derste aşağıdaki becerilerin geliştirilmesi hedeflenmektedir:

1. Müziği tanıyabilme

2. Müzik - beden uyumunu sağlayabilme

3. Müziği dinleme, söyleme ve ritimsel etkinliklerle müzik yapabilme

4. Müziği bireysel ya da toplu yapabilme

5. Müzikle toplum arasındaki bağı görebilme

6. Müzikle kültür, tarih ve estetik arasında bağ kurabilme

7. Müziği millî ve manevi değerlerle ilişkilendirebilme

8. Müziğin bir bilim dalı olarak da farklı bilimlerle ilişkisini kurabilme

9. Müziğin her insan için öğrenilebilir olduğunu anlayabilme

10. Kendini müzik yoluyla ifade edebilme

11. Kültürel miras ve çeşitliliği geliştirebilme

12. Etkin müzik üreticisi olabilme

9






Bu doğrultuda Müzik Dersi Öğretim Programı’nda; arkadaşlık, çalışkanlık, duyarlılık, dürüstlük, estetik, eşitlik, iyilikseverlik, özgürlük, paylaşma, sabır, saygı, sevgi, sorumluluk, vatanseverlik ve vefa gibi değerlere yer verilmiştir.


Öğretim programlarındaki bilgi, beceri ve değerlerin istenilen düzeyde kazandırılması temel amaçtır. Bu amaç doğrultusunda, öğrencilerin aktif olduğu öğretim yaklaşımlarının uygulanması, öğrenme ortamlarının ve materyallerinin amaca uygun seçilmesi, becerilerin ve kazanımların süreç içerisinde izlenmesi ve öğrencilerin gelişimlerinin kontrol edilmesi gerekmektedir. Bu nedenle öğrenmeöğretme süreciyle ölçme ve değerlendirme uygulamalarının eş güdümlü ve birbirini destekler nitelikte olması gerekir.


Eğitim öğretim sürecinde ölçme ve değerlendirme faaliyetleri; tanıma, izleme ve sonuç odaklı olmak üzere üç farklı şekilde yapılabilmektedir. Tanıma amaçlı değerlendirme; öğretim programlarında vurgulanan öğrencilerin üst düzey düşünme becerileri, kazanımlar ve değerler açısından ön öğrenmelere ilişkin düzeylerinin belirlenmesidir. İzleme amaçlı değerlendirme; asıl amacı öğrencilere not vermek olmayan, dönemin başından sonuna kadar öğretimi geliştirmek, öğrencilerin öğrenme eksikliklerini belirlemek, ilgi ve yeteneklerini ortaya çıkarmak amacıyla süreç odaklı olarak yapılan değerlendirmedir. Sonuç odaklı değerlendirmede ise öğrenme- öğretme süreci sonunda, öğrenmenin ne düzeyde gerçekleştiği tespit edilmekte ve öğrencilerin başarı düzeyleri belirlenmektedir.

10







Tanıma








11












beklenmektedir.



Ortaokulda ise kişisel ve sosyal rehberlik alanında, öğrencinin kişilik bütünlüğünü kazanması, yetişkinler dünyasına hazırlanması, yaşam felsefesini oluşturması, kendine güvenen, sosyal ilişkilerde başarılı, iletişim kurabilen, zamanı verimli kullanabilen, iş birliği yapabilen ve empati kurabilen güçlü bir birey olarak yaşadığı ortama, değişikliklere aktif uyum sağlaması amaçlanır. Eğitsel rehberlik alanında, öğrencinin kendini tanıması, çevrede kendine açık eğitim olanaklarını öğrenmesi, gizilgüçlerini geliştirmesi için uygun ortam ve fırsatlar sağlanması gerekir. Mesleki rehberlik alanındaysa iş ve çalışma yaşamına ilişkin gerçekçi değerlendirmeler yapması, kendine uygun seçenekleri tanıması ve ilgi alanlarının farkına varması amaçlanır. Kendini gerçekleştirme yolunda vereceği tüm kararlarda kendi özelliklerine ve çevre koşullarına duyarlı ve bilinçli olabilmesine çalışılır.


12



Müzik Dersi Öğretim Programı:

1. Dinleme-Söyleme

2. Müziksel Algı ve Bilgilenme

3. Müziksel Yaratıcılık

4. Müzik Kültürü

olarak 4 temel öğrenme alanından oluşmaktadır.

Öğretmen, öğrencilerin etkinliklere aktif olarak katılmasını sağlamak için anlatım, soru-cevap, röportaj, mü-nazara, araştırma-inceleme, oyun, drama, yaparak-yaşayarak öğrenme, üretme, görev paylaşımı, sergileme gibi çeşitli öğretim yöntemlerini kullanmalıdır.

Dinleme, ritimleme, doğaçlama yapma ve toplu söyleme gibi özel müzik öğretim yöntemleri, öğrencilerin Müzik dersini sevmeleri ve dersin etkili bir şekilde işlenmesi için ayrı bir öneme sahiptir.

Öğretmen, bu öğretim yöntemleri ve öğrenme alanlarını esas alarak uygulamada aşağıdaki hususlara dikkat etmelidir:

• Öğrencilerin hazır bulunuşluklarını göz önünde bulundurarak bireysel ilgi ve becerilerini ön plana çıkara-cak, öğrencileri aktifleştirecek etkinlikler planlanmalıdır. Çevre şartları da göz önünde bulundurularak öğrenme ortamlarının motive edici, ilgi ve merak uyandırıcı olmasına özen gösterilmelidir.

• Öğrencilerin araştırma-inceleme ve bilgiye ulaşmasında bilişim teknolojisinden faydalanmaları hususuna dikkat edilmelidir.

• Kazanımlar, öğrenme-öğretme sürecinde planlanmış ve düzenlenmiş yaşantılar aracılığıyla öğrencilerden beklenen bilgi, beceri, tutum ve değerler olup öğrencilerin gelişim düzeyi göz önünde bulundurularak bütün sınıf düzeyinde sunulmuştur. Bu kazanımlar, sarmal bir yapıya sahip olup işleniş sırası, sınıf düzeyi doğrultusunda öğretmen tarafından belirlenmelidir.

• Dersin işlenişinde belirli gün ve haftalarda, ilgili kazanımlarla gerekli ilişkilendirmeler yapılmalıdır. • Bu derste teori amaç değil araçtır. Temel müzik eğitiminde hedeflenen, öğrencilere müzik zevki kazandır-

mak, öğrencilerin sanat ve estetik algılarını geliştirmek olmalıdır. • Dersin işlenişi sırasında Program’da yer alan aynı sınıf seviyesindeki farklı öğrenme alanlarının kazanımları

öğrencilerin gelişim düzeyleri de göz önünde bulundurularak birlikte ele alınmalıdır. (Örneğin: 1. sınıf Mü.1.A.2. ile Mü.1.D.1. kazanımları)

• Program uygulanırken öğrencilerin değerleri kazanmasına özen gösterilmeli, tüm kazanımlar ilgili değerler-le eşleştirilmeli ve örtük program anlayışından hareketle dersler işlenmelidir.

• Öğrencilerin eğitim öğretim sürecini bir bütün olarak tamamlamaları için Müzik dersi işlenirken diğer dersler ile ilişkilendirmeler göz önünde bulundurulmalıdır. Örneğin sağlık ile ilgili şarkılar Hayat Bilgisi, millî ve manevi değerleri yansıtan marşlar Sosyal Bilgiler, nota süreleri ve değerleriyle ilgili konular Matematik, ritimle hareketler Beden Eğitimi ve Spor dersi vb. ilişkilendirmeler yapılabilir.

• Öğrencilerin her sınıf düzeyinde okul şarkıları, türkü, şarkı vb. söyleme etkinliklerinden dengeli olarak sekiz eser seslendirmeleri beklenir.

• Nörobilim ve müzik psikolojisi bilim dallarında yapılan güncel çalışmalar çalgı eğitiminin beynin farklı işlev gören bölgelerini geliştirdiğini ortaya çıkarmıştır. Dolayısıyla çalgı eğitimi her sınıf düzeyinde yeterli derecede gerçekleştirilmelidir.

• Öğrencilerin gelişim düzeylerine uygun olacak kazanımlar için gerekli temel yaşam becerilerinin geliştirilmesine önem verilmeli ve etkinlikler bu anlayışla hazırlanmalıdır.

• Müzik dersinin, zevkli ve eğlenceli bir şekilde işlenerek öğrencilerin kazanımlara ulaşabilmesi için gerekli tedbirler alınmalıdır.

13


Müzik Dersi Öğretim Programı’nda yer alan kazanımlar öğrenme alanlarına göre numaralandırılmıştır. Ka-zanımlar; ders kodu, sınıf düzeyi, öğrenme alanı ve kazanım numarası olarak ifade edilmiş ve aşağıda şematik olarak gösterilmiştir.

Mü. A. 1.1.

Dersin kodu

Sınıf düzeyi

Kazanım numarası

14


ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN İLKOKUL 1, 2, 3 VE 4. SINIFLAR ÖĞRENME ALANLARI VE SÜRELERİ

Dinleme-Söyleme Müziksel Algı ve Bilgilenme

MüzikselYaratıcılık

MüzikKültürü Toplam

1. S

INIF

KazanımSayısı 12 3 5 5 25

Önerilen Süre 18 4 7 7 36

Önerilen Sürenin Oranı

%50 %12 %19 %19 %100

2. S

INIF




%50 %19 %14 %17 %100

3. S

INIF




%47 %19 %17 %17 %100

4. S

INIF




%47 %17 %19 %17 %100

15


ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN ORTAOKUL 5, 6, 7 VE 8. SINIFLAR ÖĞRENME ALANLARI VE SÜRELERİ

Dinleme-Söyleme Müziksel Algı ve Bilgilenme

MüzikselYaratıcılık

MüzikKültürü Toplam

5. S

INIF

KazanımSayısı

6 7 6 4 23


Önerilen Sürenin Oranı %47 %19 %20 %14 %100

6. S

INIF

KazanımSayısı

8 4 6 6 24



7. S

INIF

KazanımSayısı

8 4 5 6 23



8. S

INIF

KazanımSayısı

10 2 5 9 26



%48 %14 %19 %19 %100

16



Mü. 1. A. DİNLEME - SÖYLEME

Mü.1.A.1. Ortama uygun müzik dinleme ve yapma kurallarını uygular.

a) Evde, okulda ve açık havada müzik dinleme ve yapmanın çevreyi rahatsız etmeyecek şekilde olması gerektiği etkinliklerle kavratılmaya çalışılır.

b) Etkinliklerde çocuk dünyasındaki seslere yönelik ninniler seçilir.

Mü.1.A.2. İstiklâl Marşı’nı saygıyla dinler.

Öğrencilere bayrak törenlerinde İstiklâl Marşı söylenirken nasıl duruş almaları ve saygı göstermeleri ge-rektiği uygun biçimde açıklanarak uygulamaya yönelik etkinlikler düzenlenir.

Mü.1.A.3. Çevresindeki ses kaynaklarını ayırt eder.

Sesler doğal (hayvan-doğadaki vb.) ve yapay sesler (radyo-televizyon-motorlu araç-makas vb.) şeklide sınıflandırılarak bunlara değinilir.

Mü.1.A.4 Çevresinde duyduğu sesleri taklit eder.

Doğal ve yapay sesler (doğadaki sesler, hayvan sesleri vb.) vurgulanır. Önce duyduğu varlıkların sesle-rini sonra ismi verilen varlıkların seslerini taklit eder.

Mü.1.A.5. Çevresinde kullanılan çalgıları tanır.

Sınıfında, okulunda, konser etkinliklerinde ve evinde kullanılan çalgıların (saz/bağlama, kaval, ud, davul, zurna, kemençe, flüt, kaşık, zil vb.) isimleri ve ses tınıları vurgulanır.

Mü.1.A.6. Düzenli ve düzensiz sesleri birbirinden ayırt eder.

Öğrencilere rastgele çalınan seslerle (gürültü), uyumlu çalınan (müziksel-estetik) ritim ve sesler arasın-daki fark vurgulanır.

Mü.1.A.7. Ses ve nefes çalışmaları yapar.

Ses çalışmaları atlamalı olmayan yanaşık seslerle olmalı ve nefes egzersizleri (balon gibi sönme, yılan gibi tıslama, çiçek koklama vb.) kısa, uzun, kesik kesik vb. yaptırılmalıdır.

Mü.1.A.8. Öğrendiği müzikleri birlikte seslendirir.

Şarkı seslendirmeye aynı anda başlamanın ve şarkıyı aynı anda bitirmenin önemi vurgulanarak oyunlarla pekiştirilir. Etkinliklerde özellikle tekerleme, ninni, sayışma, mani vb. sözlere dayanan ritmik ve ezgisel türler kullanılır.

Mü.1.A.9. Vücudunu ritim çalgısı gibi kullanır.

Öğrencilere vücutlarını bir ritim çalgısı gibi kullanabilecekleri gösterilir ve vücutlarını kullanarak farklı ses-ler üretmeleri istenir (dizlere vurma, parmak şıklatma, el çırpma vb.). Ardından çeşitli doğaçlama vücut hareketleri ile söylenen şarkılara eşlik etmeleri sağlanır.

Mü.1.A.10. Belirli gün ve haftalarla ilgili müzik etkinliklerine katılır.

Millî ve manevi değerlerimizi ve kültürümüzü yansıtan şarkı, türkü, marş, ilahi vb. örnekleri seslendirir veya katılımlı dinletilir.

Mü.1.A.11. Atatürk ile ilgili müzik etkinliklerine katılır.

Öğrencilere Atatürk ile ilgili önemli gün ve haftalarda düzenlenecek olan müzik etkinliklerine katılmaları için gerekli yönlendirmeler yapılır. Bu etkinliklerde öğrenciler, oluşturdukları özgün çalışmaları da sergi-leyebilirler.

17


Mü.1.A.12. Müzik çalışmalarını sergiler.

a) Öğrencilerin hazırladıkları özgün çalışmaları, gönüllü olarak arkadaşlarına sergilemelerini sağlayacak ortamlar oluşturulur. Çalışmalar, önemli gün ve haftalarda sergilenebileceği gibi velilerin de katılabilece-ği etkinliklerde de sunulabilir.

b) Öğrencilerin duygu, düşünce ve izlenimlerini drama, tiyatro, müzikli oyun, kukla vb. yollarla sunmaları sağlanır.

Mü. 1. B. MÜZİKSEL ALGI VE BİLGİLENME

Mü.1.B.1. Müzik çalışmalarını gerçekleştirdiği ortamı tanır.

Öğrencilerin Müzik dersini gerçekleştirdikleri sınıfı tanımaları sağlanır. Sınıfın bölümlerini ve içindeki çal-gıları (def, bendir, çelik üçgen, kaşık, orff çalgıları vb.) keşfetmesi sağlanır.

Mü.1.B.2. Çevresindeki varlıkları hareket hızlarıyla ayırt eder.

Çevrelerindeki varlıklar hareket hızlarıyla taklit ettirilerek, karşılaştırmayı içeren etkinlikler düzenlenir. Var-lıkların, hızlı ve yavaş hareketleri üzerinde durulur. Bu etkinlikler bir öykü veya masaldan yola çıkılarak da (Tavşan ile Kaplumbağa vb.) yaptırılabilir.

Mü.1.B.3. Müziklere uygun hızda hareket eder.

Vurmalı bir çalgı ile yavaş ve hızlı tempoda ritim çalınarak öğrencilerin bu ritimlere uygun hareket etme-leri ve hız farklılıklarını hissetmeleri istenir. Bu çalışmadan sonra öğrencilere yavaş ve çabuk hızlarda müzik örnekleri dinletilir ve bu müziklere uygun hızlarda hareket etmeleri beklenir.

Mü. 1. C. MÜZİKSEL YARATICILIK

Mü.1.C.1. Ses oyunları yapar.

a) Harfler, heceler, tekerlemeler, materyaller ve ritim aletlerinden yararlanarak öğrencilerin yaratıcılıkla-rını geliştirmesi sağlanır.

b) Öğrencilere yansıma oyunu oynatılır. Örneğin birkaç öğrenci a-a-a-a-a, o-o-o-o-o dedikten sonra diğer öğrenciler arkadaşlarının çıkardığı sesleri taklit eder. Bu uygulama ellerindeki farklı materyaller ve ritim aletleri ile de yaptırılabilir.

Mü.1.C.2. Oluşturduğu ritim çalgısıyla öğrendiği müziklere eşlik eder.

a) Öğrencilerden; tekerleme, sayışma ve ninni gibi müziklere kendi oluşturdukları ritim çalgılarını kulla-narak eşlik etmeleri istenir.

b) Öğrenciler önce dörtlük nota değerlerini kullanarak eşlik yapmalıdırlar. Sonraki aşamada ise doğaç-lama olarak (hissettikleri gibi) öğrencilerin müziklere eşlik etmeleri sağlanır.

Mü.1.C.3. Basit ritmik yapıdaki ezgileri harekete dönüştürür.

Seçilecek müzikler 2/4’lük ve 4/4’lük gibi basit ritimlerden oluşan sayışma, tekerleme, şarkı ve türküler ile sınırlı olmalıdır.

Mü.1.C.4. Dinlediği / söylediği okul şarkılarının sözlerine uygun hareketler oluşturur.

Öğrencilerin dağarcığındaki okul şarkılarının önce sözlerine dikkat çekilir, sonra bu sözlerin anlamlarına uygun hareketler düzenlenir ve şarkı birlikte seslendirilir.

Mü.1.C.5. Dinlediği öyküdeki olayları farklı ses kaynakları kullanarak canlandırır.

Anlatılan olaydaki varlıklara ait seslerden yola çıkarak ses üretme becerisi üzerinde durulur.

18


Mü. 1. D. MÜZİK KÜLTÜRÜ

Mü.1.D.1. İstiklâl Marşı’na saygı gösterir.

Öğrencilere İstiklâl Marşı okunurken saygı göstermeleri gerektiği uygun biçimde açıklanarak uygulama-ya yönelik etkinlikler düzenlenir.

Mü.1.D.2. Çevresindeki müzik etkinliklerine katılır.

Öğrencilerin, çevresinde (sınıf, okul, ev, mahalle vb.) düzenlenen müzik etkinliklerine dinleyici veya gö-revli olarak katılımlarının önemi vurgulanır. Öğrencilerin okul ve ev dışındaki çevrelerde yapılan etkinlik-lere veli eşliğinde katılmaları sağlanmalıdır.

Mü.1.D.3. Ortama uygun müzik dinleme ve yapma kurallarını bilir.

Müziğin zaman ve mekâna göre uygun ses hacminde dinlenilmesi ve yapılması gerektiği vurgulanır. Öğ-rencilerin konserlerde nasıl davranmaları gerektiği oyunlaştırılıp fark ettirilir. Evde, okulda ve açık havada müzik dinleme ve yapmanın çevreyi rahatsız etmeyecek şekilde olması gerektiği, farklı uygulamalarla kavratılmaya çalışılır.

Mü.1.D.4. Ortama uygun müzik dinleme ve yapma davranışları sergiler.

a) Sınıftaki çalgılar kullanıldıktan sonra çalgıların temizlik ve bakımları yapılarak tekrar yerlerine konulma-ları vurgulanır.

b) Sınıfında müzik dinlerken veya yaparken çevreyi rahatsız etmeyecek şekilde davranmanın gereğini vurgulayan öyküler dramatize ettirilir. Öyküde vurgulanan olumsuzlukların neler olduğu, nedenleri ve bu durumda nasıl davranılması gerektiği sınıf içinde tartışma yaptırılarak belirlenir. Öyküler doğru davranış biçimleriyle yeniden kurgulanarak tekrar dramatize edilir. Evde, okulda, konser salonlarında ve açık ha-vada sergilenmesi gereken davranış biçimi üzerinde durulur.

Mü.1.D.5. Atatürk ile ilgili müzikleri tanır.

Öğrencilere bilişim teknolojisi cihazları aracılığıyla Atatürk’le ilgili şarkılar dinlettirilir. Sözlerdeki anlama dikkat çekilerek Atatürk’le ilgili belli başlı şarkılar tanıtılır.

19




Mü.2.A.1. Ses ve nefes çalışmaları yapar.

Ses çalışmaları re-la aralığında, atlamalı olmayan yanaşık seslerle olmalı ve nefes egzersizleri (kısa, uzun, kesik kesik vb. ) yaptırılmalıdır. Ses çalışmalarında örneğin uşşak makamından oluşturulan bir ezgi yapısı kullanılabilir.

Mü.2.A.2. Vücudunu ritim çalgısı gibi kullanır.

Öğrencilerin, çeşitli doğaçlama vücut hareketleri ile söylenen şarkılara eşlik etmeleri sağlanır.

Mü.2.A.3. Öğrendiği müzikleri birlikte seslendirir.

a) Birlikte şarkı söylerken dikkat edilecek kurallar, beyin fırtınası yaptırılarak belirlenir ve şarkı daha sonra belirlenen kurallara uygun olarak birlikte seslendirilir.

b) Öğrencilerin seslerini şarkı söylerken uygun ton ve gürlükte (bağırmadan) kullanmaları gerektiğine dikkat çekilir.

c) Öğrencilerin diğer arkadaşlarının seslerini de dinlemeleri gerektiğine dikkat çekilerek sınıfın uyum içinde olması sağlanmalıdır.


Öğrencilerin belirli gün ve haftalarla ilgili müzik etkinliklerine katılmaları için gerekli yönlendirmeler yapılır. Öğrencilerin görevli veya izleyici olarak katıldıkları bu etkinlikler hakkında hissettikleri duygu ve düşün-celerini, arkadaşlarıyla paylaşmaları sağlanır. Öğrencilerin bu etkinlik dışında hangi etkinliklere katılmak istedikleri ve etkinlikler ile ilgili önerileri ifade etmesi sağlanır. Ayrıca öğrencilere farklı bir müzik etkinliği hazırlatılarak bu etkinliği sınıfta sergilemeleri istenir.

Mü.2.A.5. İstiklâl Marşı’nı anlamına uygun söyler.

a) İstiklâl Marşı’nı anlamına uygun şekilde ve gelişimsel özellikleri göz önünde tutularak ses sınırları dahi-linde söylemeleri sağlanır.

b) İstiklâl Marşı’mızın millî birlik ve beraberliğimizi güçlendirici yönü ve önemi vurgulanır. İstiklâl Marşı’mız, içerdiği anlamsal bütünlüğe dikkat çekilerek dinletilir.

c) Bayrak törenlerinde İstiklâl Marşı’mızın esas duruşta dinlenmesi gerektiği anlatılır.

ç) İstiklâl Marşı’mızın önemi vurgulanıp öğrencilere duygu ve düşünceleri sorularak konuyla ilgili sınıf içi paylaşım yaptırılır.

Mü.2.A.6. Millî, dinî ve manevi günler ile ilgili müzikler dinler.

Millî, dinî ve manevi günlerde bu kazanıma yer verilmelidir.

Mü.2.A.7. Atatürk’ü anlatan, düzeyine uygun şarkı, türkü ve marşları anlamına uygun dinler.

Millî bayram ve anma günlerinde bu kazanıma yer verilmelidir.


Öğrencilerde öz güven gelişimini desteklemek amacıyla bireysel veya toplu olarak müzik çalışmalarını sergileyebilecekleri ortamlar oluşturulur.

20



Mü.2.B.1. Doğada duyduğu sesleri, gürlük özelliklerine göre farklı ses kaynakları kullanarak canlandırır.

Bu kazanımda sesin gürlük özelliği (kuvvetli-hafif) üzerinde durulmalıdır.

Mü.2.B.2. Dağarcığındaki müzikleri anlamlarına uygun hız ve gürlükte söyler.

Müziklerde esere anlam katacak uygun hız ve gürlüğe dikkat edilmelidir.

Mü.2.B.3. Çevresinde kullanılan çalgıları tanır.

Öğrencilerin çevresindeki telli (saz/bağlama, ut, kanun, tanbur, cümbüş, keman vb.), üflemeli (kaval, zurna, ney, tulum vb.), vurmalı ezgili (santur, ksilofon, metalofon vb.), vurmalı ezgisiz (kudüm, def, davul, kaşık, zil, darbuka, kastanyet, bendir, marakas, arbena vb.) çalgılarla tanışmaları sağlanmalıdır. Öğren-cilere, çevrelerinde kullanılan çalgıların neler olduğu ile bu çalgıları nerelerde ve ne zaman gördükleri sorulur. Sonra, bu çalgıların nasıl kullanıldığı üzerinde durulur.

Mü.2.B.4. Konuşmalarında uzun ve kısa heceleri ayırt eder.

Kelimeleri ritimlendirme üzerinde durulmalıdır. Doğrudan teorik bilgi aktarma şeklinde değil, sezişsel olarak verilmelidir.

Mü.2.B.5. Duyduğu ince ve kalın sesleri ayırt eder.

Ninni ezgilerindeki seslerin arasındaki incelik-kalınlık ilişkisi üzerinde durulmalıdır.

Mü.2.C.1. Dinlediği öyküdeki olayları farklı materyaller kullanarak canlandırır.

Öyküyü canlandırırken öğrencinin sesini ve çalgısını kullanabilmesini sağlayan etkinliklere yer verilmelidir.

Mü.2.C.2. Oyun müziklerine, özgün hareketlerle eşlik eder.

Öğrencilerin, çeşitli doğaçlama vücut hareketleri ile oyun müziklerine eşlik etmeleri sağlanır.


Mü.2.D.1. Ortama uygun müzik dinleme ve yapma davranışları sergiler.

Müzik dinlerken veya yaparken çevreyi rahatsız etmeyecek şekilde davranmanın gereğini vurgulayan öyküler dramatize ettirilir. Öyküde vurgulanan olumsuzlukların neler olduğu, nedenleri ve bu durumda nasıl davranılması gerektiği sınıf içinde tartışma yaptırılarak belirlenir. Öyküler doğru davranış biçimle-riyle yeniden kurgulanarak tekrar dramatize edilir. Evde, okulda, konser salonlarında ve açık havada sergilenmesi gereken davranış biçimi üzerinde durulur. Gereğinden yüksek olan sesin rahatsızlık verici özelliği vurgulanır.

Mü.2.D.2. Farklı türlerdeki müzikleri dinleyerek müzik beğeni ve kültürünü geliştirir.

Geleneksel müzik kültürümüzü yansıtan örneklere yer verilmelidir.

Mü.2.D.3. Okulda Atatürk’le ilgili müzik etkinliklerine katılır.

Atatürk ile ilgili önemli gün ve haftalarda bu kazanıma yer verilmelidir. Bu etkinliklerde öğrenciler, oluş-turdukları özgün çalışmaları da sergileyebilirler.


Öğrencilerin çevresinde düzenlenen müzik etkinliklerine dinleyici veya görevli olarak katılmalarının öne


21


mi vurgulanır.



Mü.3.A.1. Konuşurken ve şarkı söylerken sesini doğru kullanır.

a) Öğrencilere, konuşurken ve şarkı söylerken seslerini doğru kullanmalarına yönelik örnek uygulamalar yaptırılır. Örneğin balon üfleme, karın şişirme, çiçek koklama ve ateş söndürme gibi taklit çalışmalarla öğrencilerin diyaframlarını kullanmaları sağlanır.

b) Öğrencilerin seslerini şarkı söylerken uygun ton ve gürlükte, konuşurken ise çok bağırmadan kullan-malarına ilişkin etkinlikler yaptırılır.

Mü.3.A.2. Birlikte söyleme kurallarına uyar.

Söyleme etkinlikleri sırasında, birlikte başlama ve bitirme, ses üretirken arkadaşını dinleme, kendi ürettiği ses ile topluluğun ürettiği ses arasında denge kurabilme vb. durumlara ilişkin etkinlikler düzenlenir.

Mü.3.A.3. Belirli gün ve haftalarla ilgili müzikleri anlamına uygun söyler.

Öğrencilerden belirli gün ve haftalar konusu hakkında düşüncelerini ifade etmeleri istenir. Bu günlerde söylenen şarkıların konu özelliklerine dikkat çekilir ve şarkıları anlamlarına uygun söylemeleri sağlanır. Ayrıca bu anma veya kutlamalarda düzenlenecek etkinlikler için öğrencilere görüşleri sorulur.

Mü.3.A.4. Atatürk ile ilgili düzeyine uygun müzikleri doğru ve anlamına uygun söyler.


Mü.3.A.5. İstiklâl Marşı’nı saygıyla söyler.

İstiklâl Marşı’mızın sözlerinin doğru bir şekilde telaffuz edilmesi sağlanır.

Mü.3.A.6. Oluşturduğu ritim çalgısıyla dinlediği ve söylediği müziğe eşlik eder.

Ritmik yapıları algılamaya yönelik etkinlikler üzerinde durulmalıdır.

Mü.3.A.7. Kendi kültüründen oyunlar oynayarak şarkı ve türküler söyler.

Öğrenciler, yaşadıkları bölgeyi referans alarak kendi kültürlerinden düzeylerine uygun dans figürleri ser-gilemelidir.


Öğrencilerin bireysel veya grup olarak hazırladıkları müziksel çalışmalarını sergileyecekleri ortamlar oluşturulur. Bu etkinliklere arkadaşlarının yanı sıra velilerin de izleyici olarak katılmaları sağlanabilir. Ayrı-ca izlenen çalışmalar hakkında öğrencilerin görüşlerini ifade edebilecekleri etkinlikler düzenlenir.


Mü.3.B.1. Müzikteki uzun ve kısa ses sürelerini fark eder.

a) Öğrenciler, dağarcıklarındaki sayışma, tekerleme ve okul şarkılarının sözlerinde yer alan uzun ve kısa ses sürelerini belirleyip simgeleştirir. Oluşturulan tartımsal kalıplar, ritim çalgıları kullanılarak seslendirilir.

b) Etkinliklerde dörtlük, sekizlik, onaltılık nota ile dörtlük ve sekizlik sus değerleri kulanılmalıdır.

22


Mü.3.B.2. Müzikteki ses yüksekliklerini grafikle gösterir.

a) Seslerin incelik ve kalınlıkları fark ettirilmelidir. Çevrelerinde duydukları seslerden ince ve kalın olanlar belirlenir ve öğrencilerden bu sesleri taklit etmeleri istenir. Taklit etme kendi sesleriyle veya “ezgili vur-malı çalgılar” kullandırılarak yaptırılabilir. Öğrencilere, çalgılarından çıkardıkları seslerin inceden kalına doğru sıralanış biçimlerine göre oyunlar oynatılabilir. Belirlenen seslere uygun işaret ve simgeler kulla-nılarak grafikler oluşturulur.

b) Sonraki aşamada ise dağarcıklarındaki herhangi bir şarkının sözleri tahtaya yazılıp; şarkıdaki sözlere karşılık gelen sesler, incelik ve kalınlıklarına göre çeşitli simge ve şekiller kullanılarak grafiğe dönüştürü-lür. Bu grafiklere göre de öğrencilerin müziğe çalgılarını kullanarak eşlik etmeleri sağlanıp şarkı tekrar-lanır.

Mü.3.B.3. Duyduğu basit ritim ve ezgiyi tekrarlar.

a) Öğrencilerden, düzeylerine uygun duydukları ritimleri veya makamsal ezgileri yansılama yöntemiyle tekrarlamaları istenir.

b) Doğrudan teorik bilgi aktarma şeklinde değil, sezişsel olarak verilmelidir.

c) Ritim kalıpları ve ezgiler basit ölçülerde olmalı ve iki ölçüyü geçmemelidir.

Mü.3.B.4. Müzikleri uygun hız ve gürlükte seslendirir.

a) Çabuk-yavaş hız ve kuvvetli-hafif gürlük çalışmaları yapılmalıdır.

b) Seslendirme kavramı, çalma ve söyleme etkinliklerini kapsamalıdır.

Mü.3.B.5. Müziklerdeki aynı ve farklı söz kümelerini harekete dönüştürür.

Söz kümelerine hareket oluştururken, tekrar eden sözlere aynı, değişen sözlere ise farklı hareket biçim-leri kullanılmalıdır.

Mü.3.B.6. Notalar ile renkleri eşleştirir.

a) Bilişim destekli müzik teknolojilerinin yardımıyla “fa, sol, la” notalarının ses yükseklikleri renklerle iliş-kilendirilerek verilmelidir.

b) Notaların isimleri ve dizekteki yerleri verilmemeli, aralarındaki incelik ve kalınlık farkları ele alınmalıdır.

Mü.3.B.7. Seslerin yüksekliklerini, sürelerinin uzunluk ve kısalıklarını ayırt eder.

Bilişim destekli müzik teknolojileri yardımıyla sesin yüksekliğini, sesin gürlüğünü ve müzik hız basamak-larını sınıf düzeyinde gösterebilir nitelikte uygulamalara (müzik yazılımlarına) yer verilmelidir.


Mü.3.C.1. Dinlediği müziklerle ilgili duygu ve düşüncelerini ifade eder.

Öğrencilerin duygularını drama, resim, şiir, düzyazı vb. yollarla ifade etmeleri sağlanır.

Mü.3.C.2. Müziklerde yer alan farklı ezgi cümlelerini dansa ve oyuna dönüştürür.

a) Öğrencilere şarkı içinde değişen ezgi cümleleri fark ettirilir (Örneğin “Mutluluk” veya “Jimnastik Oyu-nu” şarkıları... Şarkının “A” cümlesinde öğrenciler el ele tutuşup halka oluşturarak sağa ve sola doğru yürürler, “B” cümlesinde ise dağılarak serbest hareket yaparlar. Öğrencilerden, şarkı içerisindeki her farklı ezgi cümlesi için farklı hareketler oluşturarak dans etmeleri beklenir.).

b) Öğrencilerin dans içinde ezgiye uygun doğaçlama haraketler yaparak kendilerini ifade etmeleri sağlanır.

c) Öğrencilerden, yaşadıkları bölgeyi referans alarak kendi kültürlerinden aşina oldukları müzikleri ve halk danslarından figürleri kullanarak etkinliği zenginleştirmeleri beklenir.

23


Mü.3.C.3. Ezgi denemeleri yapar.

Öğrencilerden, hissettikleri duygu ve düşüncelerini sınıfta var olan çalgılar veya sesleriyle ezgiye dönüş-türmeleri istenir.

Mü.3.C.4. Farklı ritmik yapılardaki ezgilere uygun hareket eder.

Seçilecek ritmik yapı (örneğin 3/4’lük ve 6/8’lik ölçülerde) teorik değil, hissettirilerek verilmelidir.


Mü.3.D.1. Bildiği çalgıları özelliklerine göre sınıflandırır.

Öğrencilere sınıfta ve çevresinde gördüğü vurmalı, nefesli, yaylı, tuşlu ve telli çalgılar tanıtılmalıdır.

Mü.3.D.2. Çevresindeki halk danslarını müzikleri ile tanır.

a) Çevrelerinde yerel halk dansları örnekleri bilişim teknolojisi araçlarından yararlanılarak öğrencilere izlettirilir, dinlettirilir. Halk danslarının müziklerini, dinledikleri diğer müzik türlerinden ayırt edebilmelerine yönelik etkinlik ve dinletiler düzenlenir.

b) Düzeylerine uygun olarak düzenlenmiş (uyarlanmış) halk danslarını oynamaları sağlanır.

Mü.3.D.3. Farklı türlerdeki müzikleri dinleyerek müzik kültürünü geliştirir.

Geleneksel müzik kültürümüzü yansıtan örneklere yer verilmelidir.

Mü.3.D.4. Millî, dinî ve manevi değerler ile ilgili müzik dağarcığına sahip olur.

a) Dağarcık oluşturulurken millî, dinî ve manevi değerlerimizi konu alan örneklere yer verilmelidir.

b) Önde gelen değerlerimize ve müzik şahsiyetlerimize (örneğin Dede Efendi, Muharrem Ertaş) dair biyografiler, ilgi çekici anekdotlar ile ele alınır.

24




Mü.4.A.1. Birlikte söyleme kurallarına uyar.

Mü.4.A.2. İstiklâl Marşı’nı doğru söylemeye özen gösterir.

Öğrencilerin İstiklâl Marşı’nı ritmine ve ezgisine uygun şekilde ve gelişimsel özellikleri göz önünde tutu-larak ses sınırları dahilinde söylemeleri sağlanır.

Mü.4.A.3. Farklı ritmik yapıdaki ezgileri seslendirir.

Öğrencilerin duymaya alışkın oldukları bir makamdan (örneğin kürdi makamı) 5/8’lik ölçüde olan şarkı ve türküler teorik olarak değil, kulaktan öğretilmelidir.

Mü.4.A.4. Atatürk ile ilgili düzeyine uygun müzikleri doğru ve anlamına uygun söyler.


Mü.4.A.5. Belirli gün ve haftaların anlamına uygun müzikler söyler.

Millî, dinî ve manevi günler ile belirli gün ve haftalarda bu kazanıma yer verilmelidir.


Öğrenciler, bireysel veya grup olarak hazırladıkları müziksel çalışmalarını sergileyecekleri ortamlar oluşturulur.


Mü.4.B.1. Temel müzik yazı ve ögelerini tanır.

a) Dizek, sol anahtarı, ölçü sayısı ve ölçü çizgisi ve nota verilmelidir.

b) Öğrencilerin bunu bir genel kültür bilgisi olarak edinmesi hedeflenerek notaları doğru şekilde yazma-ları sağlanmalıdır.

Mü.4.B.2. Müzikteki ses yüksekliklerini grafikle gösterir.

Şarkının sözlerine karşılık gelen sesler, incelik ve kalınlığına göre grafiğe dönüştürülmelidir.

Mü.4.B.3. Şarkı, türkü ve oyun müziklerinde hız değişikliklerini fark eder.

“Giderek yavaşlama’’ ve ‘’giderek hızlanma’’ gibi hız değişiklikleri hissettirilmelidir.

Mü.4.B.4. Öğrendiği seslerin temel özelliklerini ayırt eder.

a) Öğrendiği seslerin (fa, sol, la), önce kısalık ve uzunluk, daha sonra ise incelik ve kalınlık özellikleri üzerinde durulmalıdır.

b) Bu sınıf düzeyinde dörtlük, sekizlik nota ve sus değerleri verilmelidir.

c) Konu anlatımları oyunlaştırılarak verilmelidir.

ç) Öğrenciler, öğrendikleri ses sürelerini içeren sınıf düzeylerine uygun basit yapıda ezgilerin vuruşlarını belirler ve belirledikleri süreleri dizekte ikinci çizgi (sol çizgisi) ya da tek çizgi üzerinde gösterirler. Öğ-rencilerden, bu süreleri bedensel hareketlerle içselleştirmelerinin ardından, vücut hareketleri ve çeşitli ritim çalgıları ile de seslendirmeleri beklenir.

d) Öğrencilere, öğrendiği sesler arasındaki incelik ve kalınlığı fark ettirmek için ilgili sesleri içeren bir şarkı üzerinde çalışma yaptırılır. Örneğin öğrencilere hangi sesin diğerinden daha ince veya daha kalın olduğu buldurulur. Duydukları sesin incelik ve kalınlık özelliğine göre hareket oluşturmaları istenir. Daha sonra ise bu çalışma, şaşırtmalar yaptırılarak oyunlaştırılır.

25


Mü.4.B.5. Dinlediği müziklerdeki gürlük değişikliklerini fark eder.

Gürlük değişikliklerinden, ‘’giderek kuvvetlenme’’ ve ‘’giderek hafifleme’’ oyunlaştırılarak verilmelidir.

Mü.4.B.6. Temel müzik yazı ve ögelerini (yükseklik, süre, hız, gürlük) bilişim destekli müzik teknolojilerini kullanarak ayırt eder.

a) Kullanılacak uygulama (müzik yazılımı) sınıf düzeyine uygun seçilmelidir.

b) Notaların isimleri ve dizekteki yerleri önce her seferinde renklerle eşleştirilerek verilmelidir. Öğrenciler renklerle eşleştirmelerde belli bir başarı elde ettikten sonra kademeli olarak bazen notalar renksiz olarak da dizek üzerindeki yerlerine eşleştirilmek üzere verilmelidir. Her çalışmanın sonunda ise notalar tama-men renksiz olarak dizek üzerinde verilerek eşleştirme çalışmaları yapılır ve notaların dizekteki yerleri hakkında öğrencilerde farkındalık sağlanır.



Öğrencinin tercihine bağlı olarak resim yapma, yazılı ve sözlü anlatım, drama ve dans gibi farklı anlatım yolları kullanılabilir.

Mü.4.C.2. Müziklere kendi oluşturduğu ritim kalıpları ile eşlik eder.

Öğrenci müzik seçiminde özgür bırakılır, gerek duyuluyorsa basit ölçülerler sınırlandırılabilir.

Mü.4.C.3. Kendi oluşturduğu ezgileri seslendirir.


Mü.4.C.4. Farklı ritmik yapıdaki ezgilere uygun hareket eder.


Mü.4.C.5. Müziklerde aynı ve farklı ezgi cümlelerini dansa dönüştürür.

Söz kümelerine yönelik hareket oluştururken, tekrar eden sözlere aynı, değişen sözlere ise farklı hareket biçimleri kullanılmalıdır.


Mü.4.D.1. Müzik arşivi oluşturmanın önemini fark eder.

Arşiv hazırlanırken destan, öykü, şiir vb. türlerden esinlenilerek oluşturulmuş örneklerden yararlanılır.

Mü.4.D.2. Sınıfça ortak müzik arşivi oluşturur.

a) Öğrencilerin müzik alanı ile ilgili edindikleri veya ürettikleri her türlü çalışmayı (eser ses kayıtları, nota yazıları vb.) sınıflandırıp çeşitli bilişim teknolojisi gereçlerinin (bilgisayar, çeşitli bellek birimleri vb.) deste-ğiyle gerek yazılı gerek sayısal (dijital) veri olarak bir müzik arşivi oluşturmaları sağlanır.

b) İnternet ortamında müzik dinlerken siber güvenliğe ve etik kurallara dikkat edilmesi gerekliliği hatırlatılır.

Mü.4.D.3. Farklı türlerdeki müzikleri dinleyerek müzik kültürünü geliştirir.

Geleneksel müzik kültürümüzden örneklere yer verilmelidir.

Mü.4.D.4. Öğrenilen müzikler aracılığıyla millî ve manevi bilinç kazanır.

Vatanseverlik değeri ile ilgili bilinç kazandırılır.

26



Öğrencilerin, çevresinde (sınıf, okul, ev, mahalle vb.) düzenlenen müzik etkinliklerine dinleyici veya gö-revli olarak katılımları konusunda yönlendirmeler yapılır. Daha sonra bu etkinliklerde edindikleri deneyim ve izlenimleri arkadaşları ile paylaşmaları istenir. Öğrencilerin okul ve ev dışındaki çevrelerde yapılan etkinliklere veli eşliğinde katılmaları sağlanmalıdır.

27




Mü.5.A.1. İstiklâl Marşı’nı anlamına uygun söylemeye özen gösterir.

Öğrencilerin İstiklâl Marşı’nı prozodi kurallarına (tonlama, vurgulama, zamanlama, duraklama vb.) uy-gun bir şekilde söylemeleri sağlanır.

Mü.5.A.2. Farklı ritmik yapıdaki ezgileri seslendirir.

5/8’lik, 7/8’lik ve 9/8’lik aksak ölçüler/usuller kulaktan öğretme yöntemi ile verilmelidir.


Drama, müzikli oyun, kukla, Hacivat-Karagöz vb. halk oyunlarıyla yardımlaşma, iş birliği, çalışkanlık ve sabır değerleri kazandırılmalıdır.

Mü.5.A.4. Seslendirdiği müziklerde gürlük ve hız değişikliklerini uygular.

“Giderek yavaşlama’’ ve “giderek hızlanma’’ gibi hız değişiklikleri hissettirilmelidir.

Mü.5.A.5. Türk müziğinin makamsal yapısını fark eder.

Türk müziğinin temel dokusu göz önünde bulundurularak öğrencilerin rast ve hüseyni makamlarına yö-nelik dinleti (türkü, şarkı, alıştırma vb.) çalışmaları yapılmalıdır. Örneğin önce sınıf düzeyinde istenen makamlardan birine yönelik dinleti çalışmaları yapılır. Öğrenciler ilk makamı işitsel olarak algıladıktan sonra diğer makama yönelik dinleti yapılır. Sonra her iki makama yönelik karışık eserler dinletilir ve öğrencilerden eserlerin hangi makama ait olduklarını bulmaları istenir. Öğrenciler eserlerin makamlarını belirlemede belli bir başarı elde ettikten sonra bu makamlardan farklı karakterde üçüncü bir makama ait eserler de arada bir sorulur ancak bu makamla ilgili ayrıntıya girilmez. Her çalışma sınıf düzeyinde iste-nen makamlara yönelik söyleme etkinlikleri ile desteklenerek öğrencilerde makamsal farkındalık sağlanır.


Öğrencilerin bireysel veya toplu olarak yaptıkları müzik çalışmalarını sergileyebilecekleri ortam oluştu-rulmalıdır.


Mü.5.B.1. Temel müzik yazı ve ögelerini kullanır.

Öğrencilerin bunu bir genel kültür bilgisi olarak edinmesi hedeflenerek notaları doğru şekilde yazmaları sağlanmalıdır.

Mü.5.B.2. Öğrendiği seslerin uzunluk ve kısalık özelliklerini ayırt eder.

a) Bu sınıf düzeyinde birlik, ikilik, nota ve sus değerleri verilmelidir.

b) Birlik, ikilik, dörtlük, sekizlik nota ve sus değerleri dizek üzerinde uygulamalı olarak kavratılmaya çalı-şılır. Sesler arasındaki ilişkiler matematiksel oyunlar şeklinde kartlara yazılarak oyunlaştırılabilir.

c) Ritim kartlarından örnekler dağıtılır ve çalınan ritme ait olan kartı elinde bulunduran öğrenciden, kartın kendisinde olduğunu fark etmesi ve kartı havaya kaldırması istenir.

ç) Sonraki aşamada ise öğrencilerden öğrendikleri sesler ve nota değerlerinden oluşan şarkıları, çalgı-ları ve sesleriyle seslendirmelerine yönelik etkinlikler düzenlenir.

28


Mü.5.B.3. Öğrendiği seslerin incelik ve kalınlık özelliklerini ayırt eder.

a) Bu sınıf düzeyinde dizek üzerinde “re-la” aralığındaki sesler verilmelidir.

b) “Re-la” aralığındaki seslerden oluşan bir şarkıda notaların incelik-kalınlık özelliklerini anlamalarına yö-nelik oyunlar oynatılabilir. Örneğin; “fa” sesi eksen olarak belirlenir ve bu sese göre daha ince olan “sol ve la” seslerini duyduklarında öğrencilerin ayağa kalkmaları, “fa” sesine göre daha kalın olan “re” ve “mi” seslerini duyduklarında ise oturmaları istenir.

Mü.5.B.4. Müzikteki ses yüksekliklerini dizek üzerinde gösterir.

Re-la aralığındaki notalar verilmelidir.

Mü.5.B.5. Müziklerde farklı bölümleri ritim çalgılarıyla ayırt eder.

a) Önce örnek bir şarkı veya türkü öğrenciler tarafından seslendirilir, sonra öğrenciler iki gruba ayrılır ve bu gruplara farklı çalgılar verilerek bölümlerin farklılıklarını çalgılarıyla belirlemeleri istenir.

b) Müzikler iki bölümlü şarkı formunda olmalıdır.

Mü.5.B.6. Müziklerde temel hız ve gürlük basamaklarını ayırt eder.

Orta hız ve orta gürlük kavramları verilmelidir.

Mü.5.B.7. Sesin oluşumunu açıklar.

Öğrencilerden sesin daha net duyulabilmesi için tiyatro ve konser salonlarında neler yapıldığını araş-tırmaları istenir. Bu konuda bir mekânda yapılabilecek düzenlemelerle ilgili basit materyaller kullanarak modeller geliştirmeleri beklenir.



Öğrencilerin dinledikleri müziklerle ilgili duygu ve düşüncelerini; yazılı, sözlü anlatım, resim, drama vb. yollarla veya bilişim teknolojilerinden yararlanarak ifade etmelerine ilişkin etkinlikler düzenlenir.

Mü.5.C.2. Kendi oluşturduğu ritim kalıbını seslendirir.

a) Öğrencilerin öğrendikleri ses ve sus değerlerini kullanarak oluşturdukları ritim kalıplarını dizek üzerin-de yazarak seslendirmelerine ilişkin etkinlikler düzenlenir. Ritim denemeleri dizek üzerine yazılırken sol çizgisi kullanılmalıdır.

b) Ritim kalıpları yazılırken öğrenilen ölçü sayısı, nota ve süre değerleri ile sınırlıdır.

c) Öğrenciler ezgileri ses, beden perkisyonu veya çalgı vasıtasıyla seslendirirler.

Mü.5.C.3. Müziklerdeki farklı bölümleri dansa dönüştürür.

Seçilecek müziklerde düzeye uygun iki bölümlü şarkı, türkü vb. formlara yer verilmelidir.

Mü.5.C.4. Müziklere kendi oluşturduğu ritim kalıbı ile eşlik eder.

a) Oluşturulacak ritim kalıbı, öncelikle öğrenilen ölçü/usul ve nota değerleri ile sınırlı olmalıdır. (Ancak uygulamada doğaçlama aşamasında ölçü/usul ve nota değerlerinde esneklik sağlanmalıdır.)

b) Sonraki aşamada öğrenciler ritim denemelerini doğaçlama olarak yapmaları konusunda teşvik edil-melidir.

Mü.5.C.5. Farklı ritmik yapıdaki müziklere uygun hareket eder.

Söz konusu ritmik yapı; 7/8 ve 9/8’lik aksak ölçüler ile sınırlandırılmalı ve bu usuller hissettirilerek veril-melidir.

29


Mü.5.C.6. Müzikle ilgili araştırma ve çalışmalarında bilişim teknolojilerinden yararlanır.

a) Öğrencilerin kendi çalışmalarını (beste, düzenleme vb.) bilgisayarlı müzik kayıt teknolojilerini kullana-rak kaydeder. Örneğin bireysel olarak veya grup oluşturarak, eser çalışmalarını, nota yazım programları (musescore, denemo vb.) ile notaya alma; müzik-ses düzenleme programları (ardour, audacity vb.) ile de kaydetme ve düzenleme etkinlikleri yaparlar.



Mü.5.D.1. İstiklâl Marşı’nın tarihsel sürecini millî ve manevi değerlerle ilişkilendirir.

Mehmet Âkif Ersoy’un hayatından örneklerle vatan sevgisi, bayrak sevgisi gibi millî ve manevi değerlerin kazandırılmasına yönelik uygulamalar yaptırılabilir. Ayrıca İstiklâl Marşı’nın bestecisi Osman Zeki Ün-gör’ün hayatından bahsedilmelidir.

Mü.5.D.2. Bireysel müzik arşivini oluşturur.

a) Öğrencilerin müzik alanı ile ilgili edindikleri veya ürettikleri her türlü çalışmayı (eser ses kayıtları, nota yazıları vb.) sınıflandırıp çeşitli bilişim teknolojisi gereçlerinin (bilgisayar, çeşitli bellek birimleri vb.) des-teğiyle gerek yazılı gerek sayısal (dijital) veri olarak bir müzik arşivi oluşturmaları sağlanır.

b) İnternet ortamında müzik dinlerken siber güvenliğe ve etik kurallara dikkat edilmesi gerekliliği hatır-latılır.

Mü.5.D.3. Farklı türdeki müzikleri dinleyerek beğeni ve müzik kültürünü geliştirir.

Öğrencilere özellikle yakın çevrelerinde ve bölgelerinde dinlenen geleneksel müziklerimize ilişkin örnek-leri araştırmaları ve bunları dinlemelerine ilişkin yönlendirmeler yapılır.

Mü.5.D.4. Atatürk’ün müziğe verdiği önemi araştırır.

Öğrencilerin müzikle ilgili araştırmalarında bilgisayar, İnternet ve kütüphanelerden yararlanabilmelerine ilişkin yönlendirmeler yapılır.

30




Mü.6.A.1. İstiklâl Marşı’nı birlikte söyler.

a) Öğrencilerin İstiklâl Marşı’nı nefes yerlerine uygun olarak söylemeleri sağlanır.

b) Öğrencilerin İstiklâl Marşı’nı söylerken doğru tonlama ve vurgu yapmaları sağlanır.

Mü.6.A.2. Millî birlik ve beraberlik duygusunu güçlendiren marşlarımızı doğru söyler.

Mü.6.A.3. Öğrendiği notaları seslendirir.

Bu sınıf düzeyinde öğrencilere; kalın do-ince do arasındaki sesleri, çalgıları ve kendi seslerini kullanarak algılamalarına yönelik çalışmalar yaptırılmalıdır.

Mü.6.A.4. Farklı ritmik yapıdaki müzikleri seslendirir.

Müzikler kulaktan öğretilmiş basit, bileşik ve aksak ölçülerle sınırlı olmalıdır.

Mü.6.A.5. Seslendirdiği müziklerde hız ve gürlük basamaklarını uygular.

a) Öğrencilerin dağarcıklarındaki ezgilerden, seviyelerine uygun olanları çalgısıyla seslendirmelerine yönelik etkinlikler düzenlenir.

b) Öğrenilen değişik hız ve gürlük basamaklarının müziksel anlatımdaki yeri ve önemi vurgulanmalıdır.

Mü.6.A.6. Türk müziğinin makamsal bir yapıda olduğunu fark eder.

Türk müziğinin temel dokusu göz önünde bulundurularak öğrencilerin nihavent ve nikriz makamlarını ayırt edebilmelerine yönelik dinleti (türkü, şarkı, alıştırma vb.) çalışmaları yapılmalıdır. Örneğin önce sınıf düzeyinde istenen makamlardan birine yönelik dinleti çalışmaları yapılır. Öğrenciler ilk makamı işitsel olarak algıladıktan sonra diğer makama yönelik dinleti yapılır. Sonra her iki makama yönelik karışık eser-ler dinletilir ve öğrencilerden eserlerin hangi makama ait olduklarını bulmaları istenir. Öğrenciler eserlerin makamlarını belirlemede belli bir başarı elde ettikten sonra bu makamlardan farklı karakterde üçüncü bir makama ait eserler de arada bir sorulur ancak bu makamla ilgili ayrıntıya girilmez. Her çalışma sınıf düzeyinde istenen makamlara yönelik söyleme etkinlikleri ile desteklenerek öğrencilerde makamsal far-kındalık sağlanır.

Mü.6.A.7. Atatürk’le ilgili marşları, şarkıları anlamlarına uygun seslendirir.



Öğrencilerin müzikle ilgili eser ve edinimlerini sunabilecekleri ortamlar oluşturulur.



a) Kalın do-ince do arası sesler, uzatma bağı, hece bağı, öğrenilen aksak ölçü (5/8), bileşik ölçü (6/8) ve öğrendiği sürelere ek olarak onaltılık nota süreleri verilmelidir.

b) Değiştirici işaretler (diyez, bemol, naturel) verilmelidir.

Mü.6.B.2. Müziklerde aynı ve farklı bölümleri ritim çalgılarıyla ayırt eder.

Düzeye uygun iki ve üç bölümlü şarkı, türkü vb. örnekler verilmelidir.

Mü.6.B.3. Ergenlik dönemi ses değişim özelliklerini fark eder.

31


Mü.6.B.4. İnsan sesinin oluşumunu kavrar.

Ses ve solunum organları tanıtılarak bu organların ses kaynakları olduğu vurgulanmalı, ses ile işitme arasındaki ilişki üzerinde durulmalıdır.


Mü.6.C.1. Dinlediği farklı türdeki müziklerle ilgili duygu ve düşüncelerini farklı anlatım yollarıyla ifade eder.

Öğrencilerin dinledikleri farklı türlerdeki müzikler ile ilgili düşüncelerini özgün anlatım yollarıyla (resim yapma, harekete dönüştürme, öykü ve şiir yazma vb.) ifade etmeleri istenir.

Mü.6.C.2. Farklı ritmik yapıdaki müzikleri harekete dönüştürür.

Kulaktan öğrenilmiş basit ve aksak ölçüler verilmelidir.

Mü.6.C.3. Ezgilere kendi oluşturduğu ritim kalıbı ile eşlik eder.

Öğrendiği süre değerleri ve ölçü göstergeleri (usullerle) sınırlı olmalıdır.

Mü.6.C.4. Müziklerde aynı ve farklı bölümleri dansa dönüştürür.

Düzeye uygun iki ve üç bölümlü şarkı, türkü vb. örnekler verilmelidir.


a) Ezgi denemeleri; öğrenilen ölçü göstergesi (sayısı) ve süre değerleri ile sınırlandırılmalıdır.

b) Öğrenciler ezgileri ses ve/veya çalgı vasıtasıyla seslendirirler.


a) Öğrenciler kendi çalışmalarını (beste, düzenleme vb.) bilgisayarlı müzik kayıt teknolojilerini kullanarak kaydeder. Örneğin bireysel olarak veya grup oluşturarak, çalışmalarını nota yazım programları (musescore, denemo vb.) ile notaya alma; müzik-ses düzenleme programları (ardour, audacity vb.) ile de kaydetme ve düzenleme etkinlikleri yaparlar.



Mü.6.D.1. Yurdumuza ait başlıca müzik türlerini ayırt eder.

Türk halk müziği, Türk sanat müziği, dinî müzik, mehter müziği ve çok sesli Türk müziklerinden seçkin örnekler (Örneğin Muharrem Ertaş, Çekiç Ali, Hacı Taşan, Nida Tüfekçi, Neşet Ertaş, Kâni Karaca, Tan-bûrî Cemil Bey, Bekir Sıtkı Sezgin gibi önemli müzisyenler tarafından icra edilen eserler) öğrencilerin ses sınırlarına ve sınıf düzeyine uygun olarak verilmelidir.

Mü.6.D.2. Atatürk’ün müzikle ilgili temel görüşlerini anlar.

a) Atatürk’ün müzikle ilgili görüşlerini anlamak için çeşitli kaynaklardan yararlanır.

b) Öğrencilerin müzikle ilgili araştırmalarında bilgisayar, İnternet ve kütüphanelerden yararlanabilmele-rine ilişkin yönlendirmeler yapılır.

Mü.6.D.3. Yurdumuza ait müzik türlerinin kültürümüzün bir değeri ve zenginliği olduğunu fark eder.

Mü.6.D.4. Türk müziği kültürünü tanır.

Türk müziği kültürüne felsefesi ve eserleriyle katkıda bulunmuş; Dede Efendi, Tanbûrî Cemil Bey, Âşık Veysel gibi şahsiyetler vurgulanmalıdır.

32


Mü.6.D.5. Dinlediği çeşitli türdeki müziklerden hem bireysel hem de ortak sınıf arşivini geliştirir.


b) İnternet ortamında müzik dinlerken siber güvenliğe ve etik kurallara dikkat edilmesi gerekliliği hatır-latılır.

Mü.6.D.6. Atatürk’ün sevdiği türkü ve şarkılarla onun müziğe verdiği önemi kavrar.

Eserler “Kırmızı Gülün Adı Var”, “Vardar Ovası”, “Estergon Kalâ’sı” gibi Atatürk’ün sevdiği türkülerden seçilir.

33




Mü.7.A.1. İstiklâl Marşı’nı doğru söyler.

Öğrencilerin İstiklâl Marşı’nı hız ve gürlük basamaklarına uygun olarak söylemeleri sağlanır.

Mü.7.A.2. Millî birlik ve beraberlik duygusunu güçlendiren marşlarımızı doğru söyler.

Mü.7.A.3. Müzikte hız ve gürlük basamaklarını uygular.


Türk müziğinin temel dokusu göz önünde bulundurularak öğrencilerin segâh ve hüzzam makamlarını ayırt edebilmelerine yönelik dinleti (türkü, şarkı, alıştırma vb.) çalışmaları yapılmalıdır. Örneğin önce sınıf düzeyinde istenen makamlardan birine yönelik dinleti çalışmaları yapılır. Öğrenciler ilk makamı işitsel olarak algıladıktan sonra diğer makama yönelik dinleti yapılır. Sonra her iki makama yönelik karışık eserler dinletilir ve öğrencilerden eserlerin hangi makama ait olduklarını bulmaları istenir. Öğrenciler eserlerin makamlarını belirlemede belli bir başarı elde ettikten sonra bu makamlardan farklı karakter-de üçüncü bir makama ait eserler de arada bir sorulur ancak bu makamla ilgili ayrıntıya girilmez. Her çalışma sınıf düzeyinde istenen makamlara yönelik söyleme etkinlikleri ile desteklenerek öğrencilerde makamsal farkındalık sağlanır. Ayrıca Segâh makamında Tekbir ve Salât-ı Ümmiye(Itrî)’nin doğru şekilde seslendirilmesi sağlanmalıdır.

Mü.7.A.5. Yurdumuza ait müzik türlerinden eserler seslendirir.

Türk halk müziği, Türk sanat müziği, dinî müzik, mehter müziği ve çok sesli Türk müziklerinden seçkin ör-nekler (Örneğin Muharrem Ertaş, Çekiç Ali, Hacı Taşan, Nida Tüfekçi, Neşet Ertaş, Kâni Karaca, Tanbûrî Cemil Bey, Bekir Sıtkı Sezgin gibi önemli müzisyenler tarafından seslendirilmiş eserler) öğrencilerin ses sınırlarına ve sınıf düzeyine uygun olarak verilmelidir.

Mü.7.A.6. Atatürk ile ilgili müzikler dinler.

Mü.7.A.7. Ses ve çalgı grupları oluşturmaya istekli olur.

Öğrencilerin ses ve çalgı grupları oluşturması için gerekli yönlendirmeler yapılır ve grupların çalışmaları-nı sunmaları için etkinlikler düzenlenir.





Ses değişim dönemi dikkate alınarak kalın la, kalın si, ince re, ince mi sesleri; çoğaltma noktası, senyö, da capo, bitiş işareti ve 7/8’lik aksak ölçü/usul verilmelidir.

Mü.7.B.2. Müzikte dizileri tanır.

Tonal dizilerden do majör, la minör dizileri, makamsal dizilerden de segâh ve hüzzam makam dizileri verilmelidir. Söz konusu diziler kuramsal boyutta tonalitenin, seyir özellikleri bakımından makamın ayrın-tılarına girilmeden sadece dizi olarak ve hissetmeye yönelik verilmelidir.

Mü.7.B.3. İnsan sesi ve ses topluluklarını ayırt eder.

34


Mü.7.B.4. Çalgı türleri ve çalgı topluluklarını ayırt eder.

Türk müziği, Türk Dünyası ve Batı müziği çalgı türleri ve toplulukları sınıf düzeyine uygun olarak verilmelidir.


Mü.7.C.1. Müziklere kendi oluşturduğu ritim kalıbı ile eşlik eder.

a) Öğrencilerin, öğrendikleri veya oluşturdukları tartımları referans alarak müziklere doğaçlama yoluyla eşlik etmeleri sağlanır.

b) Öğrenciler, örneğin dört gruba ayrılır ve her gruptan öğrendikleri usul ve nota sürelerini kullanarak bir motiflik ritim kalıpları oluşturmaları istenir. Farklı ve tekrarlanan motiflerden oluşan ritim kalıpları oluşturul-malıdır. Ayrıca bu ritim kalıpları ile öğrencilerin farklı formlar oluşturmaları da sağlanır.

c) Ritim kalıbı oluşturulurken; m1+m2+m1+m3+m1 motifsel dizilimi dikkate alınabilir (m = motif).


a) Oluşturulacak ezgiler öğrenilen ölçü sayısı, dizisi, süresi ve küçük şarkı formları ile sınırlı olmalıdır.


Mü.7.C.3. Dinlediği farklı türdeki müziklerle ilgili duygu ve düşüncelerini ifade eder.

Türk halk müziği, Türk sanat müziği, popüler müzik, dinî müzik, mehter müziği ve çok sesli Türk müzik-lerinden örnekler verilmelidir.

Mü.7.C.4. Türkülerin yaşanmış öykülerini canlandırır.


a) Öğrencilerin kendi yarattıkları çalışmalarını (beste, düzenleme vb.) bilgisayarlı müzik kayıt teknoloji-lerini kullanarak kayıt altına almaları sağlanır. Örneğin öğrenciler bireysel olarak veya grup oluşturarak, eser ve çalışmalarını, nota yazım programları (musescore, denemo vb.) ile notaya alma; müzik ve ses düzenleme programları (ardour, audacity vb.) ile de kaydetme ve düzenleme etkinlikleri yaparlar.



Mü.7.D.1. Atatürk’ün müziğin geliştirilmesine verdiği önemi açıklar.

Konunun anlaşılmasına yönelik tartışma, panel vb. etkinlikler düzenlenebilir. Konuyla ilgili olarak Ata-türk’ün anılarından alınmış bölümler canlandırılabilir. Cumhuriyet’in ilanından sonra müzik alanında yapı-lan çalışmalar vurgulanabilir.

Mü.7.D.2. Dünya müziklerini tanır.

a) Uzak Doğu, Hint, Arap, İran, Balkan, Kafkas, Latin vb. farklı kültürlere ait müziklerden seçkin örnekle-rin yer aldığı dinleti etkinlikleri düzenlenir.

b) Klasik Batı, caz, pop vb. müzikler üzerinde durulmalı ve bu müziklerin doğuşu, genel özellikleri hak-kında öğrencilere bilgiler verilmelidir.

Mü.7.D.3. Dinlediği çeşitli türlerdeki müziklerden hem bireysel hem de ortak sınıf arşivini geliştirir.


35



Mü.7.D.4. Dinlediği uluslararası müzikleri türlerine göre ayırt eder.

Dinlediği farklı türdeki uluslararası müziklerle ilgili duygu ve düşüncelerini ifade eder.

Mü.7.D.5. Türkülerinin yaşanmış öykülerini araştırır.

a) Çanakkale türküsü gibi örnekler verilir.

b) Öğrencilerin müzikle ilgili araştırmalarında bilgisayar, İnternet, kütüphane vb. kaynaklardan yararlan-malarına ilişkin yönlendirmeler yapılır.

Mü.7.D.6. Türk müziği kültürünü tanır.

Türk müziği kültürüne felsefesi ve eserleriyle katkıda bulunmuş; Hacı Bektâş-ı Velî, Yûnus Emre, Mevlânâ, Köroğlu, Karacaoğlan, Abdulkadir-i Merâgî, Fuzûlî, Pîr Sultan Abdal, Ali Ufkî Bey, Âşık Veysel, Dâvud Sulari, Erzurumlu İbrahim Hakkı, Niyaz-i Mısri, Ruhsati, Ercişli Emrah, Seyrani, Neşet Ertaş gibi şahsiyetler vurgulanmalıdır.

36


8.SINIF KAZANIM VE AÇIKLAMALARI


Mü.8.A.1. İstiklâl Marşı’nı doğru söyler.

İstiklâl Marşı’nı yönetme çalışmalarında bilişim teknolojisi araçlarından çeşitli materyaller izlettirilmesi ve dinlettirimesi yoluyla yararlanılır.

Mü.8.A.2. Toplum hayatımızda önemli yer tutan marşlarımızı doğru söyler.

Millî birlik ve beraberlik duygusunu güçlendiren marşlarımız verilmelidir.

Mü.8.A.3. Türk toplum ve topluluklarının müzik kültürlerinden uygun örnekleri dinler.

Türk ve akraba topluluklarına ait müzik örnekleri dinletilmelidir.


Türk müziğinin temel dokusu göz önünde bulundurularak öğrencilerin eviç (misket) makamını ayırt ede-bilmelerine yönelik dinleti (türkü, şarkı, alıştırma vb.) çalışmaları yapılmalıdır. Örneğin önce sınıf düze-yinde istenen makamlardan birine yönelik dinleti çalışmaları yapılır. Öğrenciler ilk makamı işitsel olarak algıladıktan sonra diğer makama yönelik dinleti yapılır. Sonra her iki makama yönelik karışık eserler dinletilir ve öğrencilerden eserlerin hangi makama ait olduklarını bulmaları istenir. Öğrenciler eserlerin makamlarını belirlemede belli bir başarı elde ettikten sonra bu makamlardan farklı karakterde üçüncü bir makama ait eserler de arada bir sorulur ancak bu makamla ilgili ayrıntıya girilmez. Her çalışma sınıf düzeyinde istenen makamlara yönelik söyleme etkinlikleri ile desteklenerek öğrencilerde makamsal far-kındalık sağlanır.

Mü.8.A.5. Yurdumuza ait müzik türlerinden eserler seslendirir.

Türk halk müziği, Türk sanat müziği, dinî müzik, mehter müziği ve çok sesli Türk müziklerinden seçkin örnekler, öğrencilerin ses sınırlarına ve sınıf düzeyine uygun olarak verilmelidir.

Mü.8.A.6. Müzik eserlerini hız belirteci (metronom) kullanarak uygun hızlarda seslendirir.

a) Hız belirtecini sesiyle veya çalgısıyla seslendireceği müzik eserinin hızına göre ayarlar.

b) Hız belirteci yardımıyla müzik eserlerini farklı hızlarda sesi veya çalgısı ile seslendirir.

c) Hız belirtecini eser ve alıştırma (etüt) çalışmalarında etkin olarak kullanır.

Mü.8.A.7. Ses ve çalgı grupları oluşturur.

Mü.8.A.8. Türk kültürüne ait müzikleri dinler.

Türk müziği kültürüne felsefesi ve eserleriyle katkıda bulunmuş; Itrî, Yesârî Âsım Arsoy, Safiye Ayla, Ve-cihe Daryal, Ziya Taşkent, Bekir Sıtkı Sezgin, Cinuçen Tanrıkorur, Neşet Ertaş, Âşık Mahzuni Şerif, Talip Özkan, Yılma İpek, Özay Gönlüm gibi şahsiyetlerden eserler dinletilmelidir.



Mü.8.A.10. Mahallî sanatçıları araştırır.



Senkop, 9/8’lik aksak ölçüler/usuller verilmelidir.

37


Mü.8.B.2. Müzikte dizileri tanır.

Tonal dizilerden tek diyezli ve tek bemollü diziler, makamsal dizilerden de kürdi, acemkürdi ve mu-hayyerkürdi makam dizileri verilmelidir. Söz konusu diziler kuramsal boyutta tonalitenin, seyir özellikleri bakımından makamın ayrıntılarına girilmeden sadece dizi olarak ve hissetmeye yönelik verilmelidir. İlgili diziler belirtilen tonal ve makamsal dizilerle sınırlandırılarak, öğrenci ses sınırlarına ve düzeylerine uygun hem şarkı hem de türkülerin dinletilmesi ve seslendirilmesi ile verilmelidir.


Mü.8.C.1. Bildiği müziklere basit ritim eşlikleri yazmaktan hoşlanır.

Mü.8.C.2. Türkülerinin yaşanmış öykülerini canlandırır.

Yaşadığı çevredeki kültürel zenginlikleri, müziğin birleştirici etkisini kullanarak tanıması ve öğrencilerin araştırmacı kişiliklerini ortaya çıkarması sağlanmalıdır.

Mü.8.C.3. Farklı ve tekrarlanan bölümlerden oluşan ritim kalıpları oluşturur.

Müziklerde düzeye uygun üç bölümlü şarkı, türkü vb. müzik biçimlerine yer verilmelidir.


a) Ezgi denemeleri; öğrenilen dizi, ölçü göstergesi (sayısı) ve süre değerleri ile sınırlanmalıdır.



a) Öğrencilerin kendi yarattıkları çalışmalarını (beste, düzenleme vb.) bilgisayarlı müzik kayıt teknoloji-lerini kullanarak kayıt altına almaları sağlanır. Örneğin öğrenciler bireysel olarak veya grup oluşturarak eser ve çalışmalarını, nota yazım programları (musescore, denemo vb.) ile notaya alma; müzik ve ses düzenleme programları (ardour, audacity vb.) ile de kaydetme ve düzenleme etkinlikleri yaparlar.



Mü.8.D.1. Türk müziği biçimlerini tanır.

Mevlevî ayini, peşrev, saz semaisi, longa, kırık hava, uzun hava, şarkı, ilahi, nefes, deyiş vb. müzik biçim-leri (formları) dinletiler yoluyla tanıtılır.

Mü.8.D.2. Dinlediği farklı türlerdeki müziklerle ilgili duygu ve düşüncelerini açıklar.

Mü.8.D.3. Müziğin diğer sanatlarla ilişkisini kavrar.

Müziğin diğer sanat dalları (edebiyat, tiyatro, sinema, halk oyunları, halk dansları, opera, bale vb.) ile ilişkisi vurgulanır. Şiir, hikâye, destan vb. türlerden yola çıkılarak veya esinlenilerek bestelenmiş müzik eserlerinden örnekler dinletilir.

Mü.8.D.4. Halk türkülerinin yaşanmış öykülerini araştırır.

Öğrencilerin müzikle ilgili araştırmalarında bilgisayar, İnternet ve kütüphanelerden yararlanabilmelerine ilişkin yönlendirmeler yapılır.

38


Mü.8.D.5. Dinlediği farklı türlerdeki müziklerden hem bireysel hem de ortak sınıf arşivini geliştirir.


b) Sanatçıların dünyaca (yerelden evrensele) tanınmasında iletişim araçlarının rolü vurgulanır.

c) İnternet ortamında müzik dinlerken siber güvenliğe ve etik kurallara dikkat edilmesi gerekliliği hatırlatılır.

Mü.8.D.6. Atatürk’ün güzel sanatlar içinde müziğe verdiği yeri ve önemi kavrar.

Mü.8.D.7. Müziğin terapi yöntemi olarak da kullanıldığını bilir.

Makamların müzikle tedavi amacıyla kullanıldığı vurgulanmalıdır.

Mü.8.D.8. Sanat, sanatçı ve sanat eseri kavramlarını açıklar.

Öğrencinin sanat, sanatçı, sanat eseri, müzik ve estetik kavramlarını nitelikleri açısından eleştirel düşün-me sürecinden geçirerek değerlendirmesi ve tartışması hedeflenmelidir.

Mü.8.D.9. Müzik alanına ait ana ve yan meslekleri tanır.

a) Müzik alanı ile ilgili ana meslekler (besteci, yorumcu, orkestra-koro şefliği, eğitmen, film ve oyun mü-ziği besteciliği vb.) ve yan meslekler (şarkı sözü yazarlığı, müzik gazeteciliği, müzik yapımcılığı, çalgı yapımcılığı vb.) tanıtılır.

b) Müzik alanına ait meslekleri tanımaya yönelik geziler düzenlenir.

39


Documents

Konu: Ortaokulu (5- Programı - kayapinar.meb.gov.trkayapinar.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_08/07153516_karar_503.pdf · Eleştirel düşünme yeni fikirlerin ortaya çıkmasını