1

8.sınıf 1.ünite TEKNOLOJİ VE TASARIMIN TEMELLERİ

1. İNOVATİF DÜŞÜNCENİN GELİŞTİRİLMESİ VE

FİKİRLERİN KORUNMASI:

2

Bu ünitede değişime olan istek, yeniliğe açıklık, inovasyon (yenilik) türleri, özgün ve

fikirlerin kullanım hakları, koruma yöntemleri, çeşitleri, fikirlerin patent belgesi, faydalı

model belgesi, marka tescili, endüstriyel tasarım tescili ile korunmasının teknolojik ilerlemeye

katkısı konularının öğretilmesi amaçlanmıştır.

İNOVASYON NEDİR?

İnovasyon, "yeni ve değişik bir şey yapmak" anlamındaki Latince "innovare" kökünden

türetilmiştir. İnovasyonun Türkçe karşılığı olarak Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğünde

“yenilik” ve “yenileşim” kelimeleri verilmiştir.. En basit tanımıyla inovasyon, farklı, değişik,

yeni fikirler geliştirmek ve bunları uygulamaktır. Bu fikirler, daha önce çözülmemiş sorunları

çözmek veya daha önce karşılanmayan ihtiyaçlara cevap vermek amacıyla geliştirilebilir. Ya

da zaten var olan pek çok ürün ve hizmeti daha güzel, daha kullanışlı, daha çok insanın işine

yarayacak hale getirmeyi amaçlayabilir. Bu fikirlerin hayata geçirilmesi ve ortaya ürün,

hizmet veya iş yapış yöntemlerinin çıkarılmasıyla ve ardından bu ürün ve hizmetlerin

satılmaya veya iş yapış yöntemlerinin uygulanmaya başlanmasıyla inovasyon yapılmış olur.

Bilim ve teknolojinin ekonomik ve toplumsal yarar sağlayacak şekilde yenilenmesi

sürecidir. Yani yaratıcılığın, ticari ustalıkla birleştirilmesidir. İnovasyon geleceği yaratmakla

ve sürdürülebilir kârlı büyüme sağlamakla ilgilidir.

http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts&kategori1=veritbn&kelimesec=170144http://www.teknolojide.com/inovasyon-nedir_4929.aspx

3

İnovasyon nedir, ne değildir?

• İNOVASYON, her seferinde bir John Ahmet’in devir daim makinesi yapmak değildir.

• İNOVASYON, icatçı olmak veya sıra dışı bir buluş içermek zorunda değildir.

• İNOVASYON, alanında devrim yapmak anlamına gelmemektedir.

• İNOVASYON, zihniyet olarak paylaşıldıkça başarı şansını artırmaktadır

• İNOVASYON sürdürülebilir bir değişimle başlayan istikrarlı gelişim anlamına gelmektedir.

• İNOVASYON; kısaca alanında karlılık, verim ve gelişim demektir.

• İNOVASYON; bir ihtiyaç olmaktan çok bir yaşamsal nitelik haline geldiğinde başarılı olma

şansını artırmaktadır.

İnovasyon süreci nasıl başlar ?

• Akşam akşam icat çıkarmak,

• Eski köye yeni adet getirmek,

• Elin adamının yaptığından daha iyisini hedeflemek,

• Özgüveni yükselterek küresel ‘rekabete’ girmek,

• Problemleri, henüz gerçekleşmeden çözmeyi denemek,

• Öngörünün gerekliliğini görmek ve sabır konusunda kendimizi geliştirmemiz gerekiyor

Dünyadaki herşey “Değişmeyen tek şey değişimdir” sözüne uygun olarak değişmekte ve

gelişmektedir. Hızla değişen rekabet ortamında şirketlerin de ürünlerini, yöntemlerini,

organizasyonlarını, yönetimlerini, reklam ve pazarlama yöntemlerini değiştirmeleri ve

yenilemeleri gerekmektedir. Bu değiştirme ve yenileme işlemlerine kısaca “inovasyon”

4

denmektedir. Yük taşıyan hamaldan öğrenciye, öğretmenden mühendise, yönetmenden

işadamına, işini daha iyi ve yeni yöntemlerle yapmak isteyen herkesin yaratıcı düşünmeye ve

inovasyona ihtiyacı vardır.

İnovasyon, yeni veya iyileştirilmiş ürün, yöntem, hizmet, yönetim, reklam, tanıtım veya satış

süreçlerini geliştirmek ve bunu ticari gelir elde edecek şekle getirmek için yürütülen tüm

alanları kapsamaktadır. Yeni veya iyileştirilmiş metot ve yöntemler de yeni ve yaratıcı

düşüncelerden doğmaktadır.

Dört temel inovasyon türü vardır:

Ürün İnovasyonu: Bir işletme tarafından pazara sunulan, elle tutulup gözle görülen nesneler

ürün olarak adlandırılır. Bir işletmenin farklı, yeni, değişik bir ürün geliştirmesi ve bunu

pazara sunması ürün inovasyonu yapması anlamına gelir. Ancak işletmelerin

ürün inovasyonu yapmak için illa ki yeni bir ürün üretmeleri gerekmez. Zaten var olan

ürünlerini daha iyi, daha kaliteli, daha üstün özelliklerde yapmak için değiştirir ve

farklılaştırırlarsa da ürün inovasyonu yapmış olurlar.

Yukarıdaki örneklerde bahsettiğimiz, kumaş, domates tohumu ve yumurta birer üründür.

Bunların, pazardaki diğer kumaşlardan, domates tohumlarından ve yumurtalardan farklı ve

değişik olacak şekilde geliştirilip üretilmeleriyle yapılan da ürün inovasyonudur. Yani,

buruşmayan kumaş, daha verimli ve hastalıklara dayanıklı domates tohumu ve çekici

ambalajlarda satılan Omega 3’lü yumurtalar ayrı ayrı birer ürün inovasyonudur. İlk taşınabilir

MP3 çalar; ABS fren sisteminin piyasaya sürülmesi, GPS (Küresel Konumlandırma Sistemi)

navigasyon sistemleri ya da otomobillerdeki diğer altsistem iyileştirmeleri.

http://www.gelisenbeyin.net/inovasyon.htmlhttp://www.gelisenbeyin.net/http://www.gelisenbeyin.net/urun-inovasyonu.html

5

Hizmet İnovasyonu: Bir işletme tarafından pazara sunulan, alıcılara sağlanan faydalar hizmet

olarak adlandırılır. İşletmeler, hem ürün, hem de hizmet sunabildikleri gibi, sadece ürün veya

sadece hizmet sunabilirler. Örneğin, hastaneler ve oteller genellikle sadece hizmet sunarlar.

Ama restoranlar hem hizmet hem de ürün de sunarlar (yemekler onların ürünleridir). Bir

bilgisayar üreticisi ürün sunar; bilgisayar onun ürünüdür. Ama sattığı bilgisayarı evimize

kadar teslim ederse veya daha sonra bunun bakımını ve tamirini yaparsa hizmet sunmuş olur.

Bir işletmenin yeni, farklı ve değişik bir hizmet geliştirip bunu müşterilerine sunması

hizmet inovasyonudur. Ürün inovasyonun da olduğu gibi, hizmet inovasyonun da da daha

önce sunulmayan bir hizmeti sunmak şart değildir. Zaten sunulmakta olan hizmetleri daha çok

müşteri çekecek şekilde değiştirmek ve farklılaştırmak da hizmet inovasyonu yapmak

anlamına gelir.

Bir hastanenin hastalarına elden vermekte olduğu tahlil sonuçlarını İnternet’ten veriyor

olması bir hizmet inovasyonudur. Böylece, hastalarının işini kolaylaştırmış; tahlil sonuçlarını

almak için hastaneye gitme zahmetinden kurtarmış olur. Böyle bir hizmet sunduğu için de,

uzak mesafelerde oturan ya da işleri çok yoğun olan hastalar, bu hizmeti sunmayan diğer

hastanelere gitmek yerine, o hastaneye gitmeyi tercih ederler.

Pazarlama İnovasyonu: Ürün ve hizmetler pazara sunulmak amacıyla geliştirilir ve üretilir.

Ürün ve hizmetlerin daha çok satılması için daha fazla sayıda müşteri çekebiliyor olması

gerekir.

Daha fazla müşteri çekebilmek için, ürün ve hizmetlerde farklı, değişik ve yeni tasarımların,

ambalajların ve pazarlama yöntemlerinin geliştirilip kullanılması pazarlama inovasyonu

olarak adlandırılır. Önceki bölümlerde sözü edilen Omega 3’lü yumurtaları çocukların ilgisini

çekecek ve onları yumurta yemeğe özendirecek şekilde değişik paketlerde pazara sunan firma

pazarlama inovasyonu yapmış olur.

Pazarlama inovasyonuna başka bir örnek olarak İnternet üzerinden yemek siparişi alıp bu

siparişlerin müşterilere ulaştırılmasını verebiliriz. Bu hizmeti veren işletme, Türkiye’nin

çeşitli illerinde yaşayan kişilerin o ildeki restoranlardan getirtecekleri yemekleri İnternet

üzerinden sipariş etmelerine olanak sağlayabilir. Bu şekilde, örneğin Erzurum’da oturan bir

kişi, evine yemek siparişi verecekse bunu işletmenin web sitesi adresini girerek bunu

yapabilir. Böylece kendi şehrinde bulunan ve bu siteye kayıt yaptırmış olan restoranlardan

istediği yemeği seçip evine getirilmesini sağlayabilir. Yemeklerini bu şekilde satmakta olan

restoranlar pazarlama inovasyonu yapmış olurlar ve böylece İnternet’te yer almayan

http://www.gelisenbeyin.net/http://www.gelisenbeyin.net/inovasyon-cesitleri.htmlhttp://www.gelisenbeyin.net/pazarlanabilir-hale-getirme.html

6

restoranlara göre rekabet avantajı kazanırlar. Bu restoranların yer aldığı İnternet sitesini

işleten firma da hizmet inovasyonu yapmış olur. Daha önce kimsenin sunmadığı bir hizmeti

sunarak (İnternet’ten yemek sipariş etme hizmeti) gelir elde eder ve işini büyütür. Örneğin,

önemli ölçüde farklı bir mecra ya da tekniğin –örneğin, filmlere ya da televizyon

programlarına ürün yerleştirmenin– ilk kez kullanılması bir pazarlama inovasyonudur

Organizasyonel İnovasyon: İşletmeler sadece ürün ve hizmetlerini geliştirip farklılaştırarak

inovasyon yapmazlar. Bir işletmenin rekabet avantajı yakalayıp bunu koruyabilmesi için

çalışma ve iş yapış yöntemlerini geliştirmesi, farklılaştırması ve yenilemesi gerekir. Bu,

geliştirme, farklılaştırma ve yenileme faaliyeti organizasyonel inovasyon olarak adlandırılır.

Örneğin bir firmanın Japonlar tarafından 1990’larda geliştirilen “sürekli iyileştirme” (kaizen)

yöntemini kullanmaya başlaması bir organizasyonel inovasyondur. Bu yönteme göre, işçiler

de dahil olmak üzere bir firmadaki tüm çalışanlar yaptıkları işle ilgili süreçleri iyileştirme

konusunda söz sahibidir ve sürekli olarak bu iyileştirme fikirlerine kafa yorarlar. Önerilen

iyileştirme fikirleri yöneticiler tarafından değerlendirilir ve uygun bulunanlar uygulamaya

konulur. Bu yöntem sayesinde başta Japon firmaları olmak üzere, dünya genelinde sektöründe

lider pek çok firma en düşük maliyet ve en yüksek kaliteyle üretim yapıp rakiplerinin önüne

geçmeyi başarmıştır. Bunun bir sonucu olarak da sürekli büyüyüp istihdam yaratarak ülke

ekonomilerine ve toplumlarına büyük faydalar sağlamaktadırlar.

http://www.gelisenbeyin.net/http://www.gelisenbeyin.net/inovasyon.html

7

İnovasyonun Önemi:

İnovasyon, hem günümüz ulusal ekonomileri hem de işletmeler için vazgeçilmez bir

dinamizm kaynağı haline gelmiştir. Bu yönüyle inovasyonun işletmeler, toplum ve ekonomi

için önemini üç başlık altında toplamak mümkündür.

İnovasyon; Ulusal ve bölgesel ekonomiler için sürdürülebilir ekonomik büyümenin, toplumlar

için sosyal kalkınma ve refah düzeyinin, hem işletmeler hem de ulusal ekonomiler için

rekabet gücünün temel dinamiği haline gelmiştir.

İşletmeler İçin Önemi

Küreselleşme ve küresel rekabetin ortaya çıkardığı yapı, işletmeleri yoğun ve dinamik bir

rekabet ortamında faaliyetlerini sürdürmeye zorlamaktadır. Bu durum; günümüzde rekabet

avantajının belirleyicisinin artık yalnızca maliyetler değil, pazarın ihtiyaçlarına yanıt verme

hızı, ürün ömründeki kısalmalar, ürün ve hizmet kalitesi, tasarım yeni ürün ve hizmetlerin

geliştirilmesi, müşteri isteklerine göre ürün ve hizmet üretimi, yeni yönetim ve organizasyon

modelleri gibi pek çok faktörün çok daha önemli olmasına neden olmuştur ve tüm bu

etkenler inovasyonyapmayı gerektirmektedir. Yeni pazarlara girmenin, var olan pazar payını

yükseltmenin ve rekabet gücünü artırmanın yolu da buradan geçmektedir.

Böylece inovasyon, bir çok ulus ve işletme için rekabet üstünlüğü elde etmenin temel

kaynağını oluşturmaktadır. Küresel ekonominin kuralları, bir işletmenin rekabetçi piyasa

koşullarında ayakta kalabilmesi için ya inovasyonları yakından takip ederek örgütlerine uygun

biçimde adapte etmeyi ya da inovasyonların bizzat kendileri tarafından geliştirilmesini

zorunlu kılmaktadır.

Toplum ve Ekonomi İçin Önemi

Bir ülkede refah ve yaşam standardı, rekabet gücü artarsa yükselir; rekabet gücü için ise

üretkenliğin artırılması gerekir. Üretkenliği artıran en önemli araç inovasyondur. Bu

nedenle, inovasyon ülkeler için ekonomik büyümenin, artan istihdamın ve yaşam kalitesinin

anahtarıdır. Ancak bu sayede, ülkenin ve toplumun kaynaklarının ürün ve hizmete

dönüştürülmesi ve bu ürün ve hizmetlerden ekonomik ve toplumsal değer yaratılması

mümkün olur. İnovasyonla toplum, aynı kaynaktan çok daha büyük getiriler elde eder.

Dolayısıyla, inovasyon sadece ekonomik değil, toplumsal bir sistemdir.

Bir restorana gidip sipariş verdiğinizi düşünün. Menüyü elinize aldığınız ilk andan siparişiniz

size ulaşıncaya, hatta hesabınızı ödeyip kalkıncaya kadar yaşadığınız tüm tecrübeyi

geliştirmek elinizde aslında. Masaya oturmanın, siparişi vermenin, yemeğiniz bittiğinde

hesabı ödemenin ya da çay istemenin çok daha pratik yolları olabilir. Örneğin dokunmatik bir

ekranla oturduğunuz zaman siparişinizi otomatik olarak verebilir, seçtiğiniz yemeği yiyen

başka kişilerden ya da kendi arkadaşlarınızdan otomatik tavsiyeler alabilir, ne zaman

gelmesini istediğinizi bile ayarlayabilirsiniz. Bugün içindekileri bilen ve bazı ürünler

azaldığında sahiplerini uyaran buzdolapları, neyi nasıl yıkayacağına bize sormadan karar

veren çamaşır makineleri, sevdiğimiz programların ne zaman başlayacağını bilip onları

otomatik olarak açan televizyonlar hayal değil. Bütün bunlar, ellerindekini nasıl

geliştirebileceklerini sormaya devam eden kişiler sayesinde üretiliyor ya da düşünülüyor.

8

İnovasyonun İlişkili Olduğu Kavramlar Kimi kavramların inovasyonu ifade edecek şekilde kullanılması inovasyonun

tanımlanmasında ve yönetilmesinde hatalara yol açmaktadır. Bu kavramları da irdelemek,

karışıklıkların önlenmesi açısından son derece önemli ve gereklidir.

Buluş: İnovasyon ve buluş (icat) sıklıkla karıştırılan ve çoğu zaman eş anlamlı olarak kullanılan iki kavramdır. İnovasyon (innovation), Merriam–Webster Online Sözlükte “...yeni

bir şeyin (yeni bir fikir, yöntem ya da araç gibi) sunulması” olarak tanımlanırken icat

(invention) ise “...keşif, buluş, verimli hayal gücü” olarak tanımlanmıştır. Bu tanımlardan

inovasyonun yeni bir şeyin yaratılmasından çok yeni bir şeyin uygulanması anlamına geldiği,

diğer bir deyişle her icadın bir inovasyonun konusu olabileceği ancak her inovasyonun

mutlaka bir icat gerektirmediği sonucu çıkarılabilir.

Buluş (icat) ile inovasyon arasındaki ilişkide her iki kavramda da yeni olan değerlerden

bahsedilse de, inovasyonda icatların uygulanması ve ticarileşmesi söz konusudur.

İnovasyonun fayda yaratan özelliği, icatların uygulanabilir ve kullanılabilir hale

dönüştürülmesiyle birlikte ticarileşmesini de kapsamaktadır.

İnovasyon için buluşlardan yararlanılabilmektedir. Ancak, inovasyonda önemli olan henüz

yapılmamış bir şeyler yapmak, ya da yapılmakta olanı farklılaştırmaktır. İnovasyon,

keşfedilmemiş olanı icat etmeyi değil; değer yaratma yollarını keşfetmeyi hedeflemektedir.

Bu nedenle de fikirler ve kavramlar önem kazanmaktadır. İnovasyon, ticari başarıyı

gerektirmektedir. Diğer taraftan bir buluş yapmak, o buluşun ticari başarısını garantilemez.

Buluştan ticari değeri olan bir ürün ortaya çıkmadığı sürece de değer yaratılamamış olur.

Örneğin, elektrikli süpürgeyi J.Murray Spengler icat etmiş olmasına rağmen, buluşunu

ticarileştirmediğinden, yani inovasyona dönüştürmediğinden, bu buluş uzun süre fayda

sağlamamıştır. Ancak daha sonra Spengler’in bu buluşu; W.H.Hoover adlı bir deri imalatçısı

tarafından ticarileştirilen bir ürün haline getirildi. Bu yüzden de Spengler değil, Hoover adı

dünya çapında bilinmiş ve yayılmıştır.

9

Yaratıcılık:

İnovasyon literatüründe, yaratıcılık hakkında yapılan birçok tanıma rastlanmaktadır. Örneğin, Clark ve James yaratıcılığı; "Alışılmışın dışında, yeni ve yararlı fikirleri üretmek ve

detaylandırmak" olarak tanımlamıştır.

Yaratıcılık, bilimsel buluşların ve ekonomik yeniliklerin kaynağı olan, yeni, yararlı, farklı

fikir ve düşüncelerdir. Yaratıcılık bu tanımda olduğu gibi düşüncenin bir niteliği olarak

tanımlandığı gibi aynı zamanda yeniliğin oluşmasını sağlayan bir süreç ve bu sürecin sonunda

oluşan ürünün niteliği olarak da tanımlanmaktadır. Bu anlamda yaratıcılık bir yapıtın veya

ürünün ortaya konmasıdır.

Yaratıcılığa dair tanımların ortak temalarını aşağıdaki gibi ele almak mümkündür:

• Yaratıcılıktan çoğu zaman özel bir şey veya sıra dışı bir şey olarak söz edilir.

Yaratıcılık insanın sahip olduğu en olağanüstü ayırt edici özelliklerden biridir.

Öyleyse yaratıcılık gizemli ve sihirli, analize direnen ve bir yere raptedilmesi zor bir

şeydir.

• Yaratıcılık çoğu zaman düşünme veya problem çözmeyle ilişkilendirilir. Genellikle

zihinsel bir işlev olarak adlandırılır.

• Bir düşünce biçimi olarak ele alındığında, yaratıcılık çoğu zaman rasyonelliğe ve

mantığa ters bir şey olarak tanımlanır.

İnovasyon’un son dönemde yapılan tanımları çerçevesinde, yeni ya da önemli derecede

geliştirilmiş bir ürün (hizmet), süreç, yeni bir pazarlama metodu ya da örgütte, iş yapış

biçimlerinde ya da harici ilişkilerde yeni bir uygulamayı içerdiğini belirterek, yaratıcılığın

bireysel düzeyde, inovasyonun ise örgütsel düzeyde ortaya çıktığına vurgu yapmıştır.

Sonuç olarak, her iki kavram birbirlerinden farklı tanımlansa da, birbirini tamamlayıcı etkisi

göz ardı edilmemelidir. Yaratıcılık yeni fikirler yaratma yeteneği ve inovasyon getiren bir

faaliyetken, inovasyon ise yaratıcılığın bir sonucudur.

10

İnovatif Düşünce Nedir:

*Bilgiyi özelikle/genellikle ekonomik olarak toplumun yararına dönüştürme şeklidir

* Yeni olasılıkları hayal edebilme sürecidir

*Teknik olarak, sosyal ve ekonomik bir takım süreçleri içerir

*Üst düzey düşünce sürecidir.

11

HAYDİ PATENT OFİSİ KURALIM

Bu etkinlikte; İnovatif Fikirlerin Geliştirilmesi ve Korunması ile Özgün Ürünü Tasarlıyorum

ünitesinde yapacağımız proje fikrinin koruma altına alınması için okul içinde patent alma

sürecini yaşayarak öğreneceğiz.

• Okul içinde yapmayı taahhüt ettiğimiz projenin bir başkası tarafından yapılmaması ve fikrimizin koruma altına alınması için PATENT BAŞVURU FORMU’ nu doldurup öğretmeninizin projeye onay vermesi

gerekmektedir.

• PATENT BAŞVURU FORMU’ na Projemizin taslak çizimini ve Projemizin özelliklerini yazıyoruz.

• Öğretmenimiz projeye onay verdikten sonra

PATENT BAŞVURU FORMU’ nu alıp Patent

Müdürü’nün yanına giderek projemiz için

Patent Fişi alacağız.

• Patent fiş koçanına sırasıyla kaydedilen

projelerde, fikirlerini erken belirleyip proje

yapmaya istekli ve ilk sıralara yerleşen

öğrenciler için öğretmenimiz + puan

verebilecektir.

• Patent fiş koçanındaki projeler özgün ürünümü

tasarlıyorum ünitesinin sonunda listelenir ve

Teknoloji ve tasarım panosunda sergilenir.

• Teknoloji ve tasarım panosunda sergilenen

projelerin koruma altına alındığı ve bir sonraki

eğitim öğretim yılında yapılamayacağı

vurgulanır.

• Aynı projeleri yapmak isteyen öğrencilerin ancak

inovasyon yaparak üretebilecekler vurgulanır.

PATENT NEDİR: Bilimsel ve teknik bir buluşun ya da buluşu belirli bir süreliğine kullanma hakkının kime ait olduğunu gösteren resmi belge.

PATENT OFİSİ MÜDÜRÜ:

İstekli öğrenciler arasından seçilen ve PATENT BAŞVURU FORMU’yla gelen öğrencilere NUMARALI PATENT FİŞİ veren öğrenciyi ifade eder.

PATENT FİŞİ:

Öğrenci ve proje bilgilerini barındıran kırtasiyelerde NUMARALI FİŞ olarak geçen her iki nüshasına da aynı bilgileri yazarak birini PATENT BAŞVURU FORMU’ndaki ilgili alana yapıştıracağımız diğerini ise toplu halde ünite sonunda öğretmene teslim edeceğimiz fişi ifade etmektedir. Patent müdüründe kalacaktır.

İNOVASYON: Kelime anlamı yenilikçilik – yenilik olup, kısaca, var olan bir ürün ya da hizmeti daha güzel, daha kullanışlı, daha çok insanın işine yarayacak hale getirmek için yapılan etkin değişikliklerle yeni bir ürün ya da hizmet ortaya koymaktır.

12

PATENT BAŞVURU FORMU

TASLAK ÇİZİM: (Çizimdeki ayrıntılar ok çıkarılacak açıklanacaktır)

Açıklamalar: (Projenin özellikleri maddeler halinde yazılacaktır)

Öğrenci Adı - Soyadı

Öğretmen Adı - Soyadı

Sınıfı Numara İmza

Patent fişini buraya yapıştır

13

* Bu etkinliği gerçekleştirebilmeniz için öncelikle hayatınızdaki sorun-

problemleri keşfetmeniz gerekmektedir. Kendinizi ve bu hayatı

paylaştığınız tüm canlı-cansız varlıkları düşünerek olaylara geniş bir

pencereden bakmaya çalışınız ve sonrasında yaşamış olduğunuz sorunları

buraya kısa notlar(özetler) halinde belirtiniz.

ÖRNEK SORUN CÜMLESİ: Trafik ışıklarında yayaların ya da sürücülerin Trafik ışık

kurallarına uymaması sonucu ortaya çıkan kazalar ve bu kazalarda meydana gelen maddi

manevi kayıplar benim için bir sorundur.

SORUN 1:

SORUN 2:

SORUN 3:

SORUN 4:

SORUN 5:

İnsan hayatını kolaylaştıracak inovatif

bir fikir geliştirme:

14

*Bir önceki sayfada bulmuş olduğunuz sorunlardan bir tanesini seçerek bu ünitede detaylı

olarak verilen bilgiler ışığında inovatif bir fikir-çözüm-ürün geliştirmeye çalışınız. Bulmuş

olduğunuz bu inovatif düşünceye aşağıda bulunan kısıma isterseniz çizerek, isterseniz yazılı

bir şekilde ya da her iki yöntemi kullanarak yansıtmaya çalışınız.

GELİŞTİRDİĞİM FİKİR:

15

ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU

AKRAN DEĞERLENDİRME FORMU

Etkinlik : ___________________________________________ Tarih : ____________

Öğrenci : ___________________________________________

Sınıfı : ___________________________________________

Numarası : ___________________________________________

1. Bu etkinlikte ne öğrendim?

___________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

2. İnovatif fikirler geliştirirken zorlandın mı? Neden?

___________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

3. Farklı, değişik, yenilik gerektiren bir ürün tasarlamakta yardıma ihtiyacın oldu mu?

___________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

4.Kuvvetli ve zayıf yönlerin neler?

___________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

5. Hangi alanda kendimi daha çok geliştirmeliyim?

___________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

6. Daha sonra ki çalışmalarda neleri farklı yapacağım?

___________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

16

Etkinlik : Tarih:

Adı ve soyadı :

No :

Sınıfı :

AÇIKLAMA: Bu form, yukarıda adı ve soyadını belirteceğiniz arkadaşınızı yaptığı

çalışmalarda değerlendirmek içindir. Aşağıdaki tabloda arkadaşınıza en uygun seçeneği X

işareti koyunuz

DEĞERLENDİRİLECEK TUTUM VE DAVRANIŞLAR

Dereceler

Her

zaman Bazen

Hiçbir

zaman

Etkinliğe katılımda gönüllüdür.

Aldığı görevini zamanında yerine getirir.

Farklı kaynaklardan bilgi toplayıp sunar.

Arkadaşlarının görüşlerine saygılıdır.

Arkadaşlarını uyarırken olumlu bir dil kullanır.

Etkinlik öncesi hazırlık yapar.

Arkadaşlarından görüş toplamaya çabalar.

Çözüme ulaşmak için farklı alternatifleri göz önünde

bulundurur.

Malzemeleri kullanırken israf etmez.

Aletleri kullanırken dikkatli ve titizdir.

Tartışmalarda kırıcı ve hakaret edici olmadan konuşur.

İş birliği hâlinde çalışmayı sever.

17

Geri bildirimler doğrultusunda inovatif fikrini yeniden geliştirme:

Geliştirilen fikrin güçlü ve zayıf yönlerinin belirlenmesi, yeni çözümler üretilmesi üzerinde durulur.

Kendinizin ve arkadaşlarınızın belirlediği eksik ve zayıf yönleri tespit edip bunları ortadan kaldırarak

fikir veya ürününüzü en iyi hale getirmeniz gerekmektedir. Yine bunun için yazılı ve görsel olarak

detaylıca fikrinizden bahsediniz.

18

Patent Nedir? Nasıl ve Nereden Alınır? Çeşitleri Nelerdir?

Buluşu yapan kişinin; ürününü ya da keşfini belirli süreler içerisinde üretebilmesi, kullanıp

satabilmesi ve isterse ithal edebilmesine olanak tanıyan belgeye patent denilmektedir. Elinde

patenti olan kişi, aynı zamanda patent hakkına da sahip olan kişidir.

Patent buluşu yapan kişinin ilgili kurumlara başvuru yaparak, incelemeler sonucunda

ürününün ya da keşfinin patent hakkına sahip olmasıyla elde ettiği belgedir. Diğer bir

ifadeyle, buluşunuzu tasdik eden belgedir. Ve fikirlerin, buluşların taklit edilmesine ya da

çalınmasına karşı patent sahibini korumaktadır. Tıpkı sahip olduğunuz bir malın tapusunun elinde olması gibi, patent hakkına sahip olduğunuz da buluşunuzun başkaları tarafından

kullanılmasının ya da izinsiz çoğaltılmasının önüne geçmiş olursunuz. Kısacası;

mülkünüzü tescillemiş olursunuz ve gerektiğinde “bu benim” diyerek yasal

anlamda haklarınızı koruyabilirsiniz.

Patent; bir buluş için buluş sahibine ilgili kurum (devlet) tarafından verilen belge olarak

kısaca tanımlanabilir. Ve burada amaç hem buluş sahibini korumak hem de teknik, ekonomik,

sosyal ilerlemeyi teşvik etmektir. Zaten gelişmiş endüstriye sahip olan ülkelerde verilen

patent sayılarının diğerlerine kıyasla çok daha fazla olması, bu önermenin doğruluğunu

kanıtlar niteliktedir. İşte bu nedenle patent bir yandan kişinin haklarını korurken bir diğer

yandan da ülkenin gelişimine olumlu katkı sağlamaktadır diyebiliriz.

Patent hakkına sahip olan kişinin hakları korunmaktadır çünkü kişi ancak bu şekilde

buluşunu satma, kiralama ya da üretimini yapma hakkına sahip olur. Peki, yenilikleri ve

yaratıcı faaliyetleri teşvik etmek amacıyla uygulanmaya başlanan patent hakkı, her ülkede

geçerli midir? Mesela; ülkemizde bir buluşun patent hakkını almış kişi, farklı bir ülkeye

19

gittiğinde elindeki belge yine geçerli olur mu? Aslına bakarsanız, hayır. Yani patent hakkı,

her ülkenin kendi sınırları içerisinde hükmünü koruyor. Ama tabii buluşu yapan kişi isterse

farklı ülkelere de patent belgesi için başvuru yapıp, patent isteme hakkını kullanabiliyor. Bu

konuyu da hallettiğimize göre gelelim patent hakkının tarihçesine! Daha doğrusu, patent

hakkı uygulaması ilk kez ne zaman uygulanmaya başlamış, yeri gelmişken bir de bu konuya

göz atalım.

Baktığımızda patent verme uygulamasının ilk kez 1600’lü yıllarda İtalya’dabaşladığını

görüyoruz. İtalya’dan sonraki 200 yıl içerisinde ise patent kavramı Avrupa ülkelerine de

yayılmış. Amerika’da 1790 yılında verilen resmi patent tescili, Fransa’da 1791 yılında

verilmiş. Ve ilerleyen zamanlarda pek çok ülkede patent yasaları çıkartılmış, insanların yeni

fikirler üretip, yeni icatlar geliştirmeleri için destek olunmuş. O zaman bir de şu soruya cevap

verelim. Bir buluşun buluş olabilmesi, diğer bir ifadeyle patent hakkı alabilmesi için gereken

şeyler nelerdir?

Bir Buluşun Patent Belgesine Sahip Olabilmesi için Gereken

Kriterler

• Bir buluşun patent hakkına sahip olabilmesi için yeni ve özgün olması, başvurunun yapıldığı

tarihten önce başkaları tarafından kullanılmamış olması;

• Sanayiye uygulanabilir olması, yani teoride kalmayıp pratikte uygulanabilir nitelik taşıması;

• Ve tekniğin bilinen durumunun aşılması gerekmektedir.

20

Patent Verilmeyecek Konular ve Buluşlar;

• Zihni, ticari ve oyun faaliyetlerine ilişkin plan, usul ve kurallar,

• Keşifler, bilimsel teoriler, matematik metotları

• Bilginin derlenmesi, düzenlenmesi, sunulması ve iletilmesi ile ilgili teknik yönü

bulunmayan usuller,

• İnsan ve hayvan vücuduna uygulanacak teşhis ve tedavi usulleri ile cerrahi usuller.(Bu

usullerin herhangi birinde kullanılan terkip ve maddeler ile bunların üretim usulleri hariç.)

• Konusu kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluşlar,

• Bitki veya hayvan türleri veya önemli ölçüde biyolojik esaslara dayanan bitki veya hayvan

yetiştirilmesi usulleri.

Patent Nasıl Alınır?

Bir buluşun patentinin alınabilmesi için izlenmesi gereken bir süreç vardır. İlk olarak patenti

istenen şeyin, buluş olma kriterlerini taşıyıp taşımadığı incelenir. Bunun için Türk Patent

Enstitüsüne başvuruda bulunur. Şayet buluş, hali hazırda patenti bulunanlara yeni birşeyler

katıyor ve onlardan ciddi farklar ile ayrılıyorsa, başvurunun reddedilme ihtimali azalmaktadır.

Patent başvurusu için gerekli olan bazı belgeler bulunmaktadır. Başvuru dilekçesi, patentle

korunması istenilen buluşun unsurlarını kapsayan istemler, buluş konusunu anlatan açıklama,

isteme ait resimler, özet ve tarihname olarak sıralanabilmektedir. Patent başvurusu yaparken

bu belgeler ile başvuruda bulunulmalıdır.

Patent Çeşitleri Nelerdir? Patente konu olan buluşun türü veya tescil süresi boyunca izlenen yollara göre patent sistemi

de farklılaşmaktadır. Ve patentin 3 farklı çeşidi bulunmaktadır. Bunlardan bir

tanesi incelemeli patent, diğeri incelemesiz patent, bir diğeri ise faydalı model olarak

belirtilmektedir.

21

İncelemeli Patent Sistemi

İncelemeli patent sisteminde, araştırma raporunun yayınlanmasının ardından buluşun yeni

olup olmadığı, tekniğin bilinen durumunun aşılıp aşılmadığı ve sanayiye uygulanabilir olup

olmadığı incelenmektedir. Yani yukarıda da bahsettiğimiz gibi buluşun patent belgesi alma

kriterlerine uygunluğu denetlenir. Ve incelemeli patent sisteminde, üçüncü kişiler buluşun az

önce söylediğim kriterlere uygun olmadığı ileri sürülerek, itiraz edilebilir.

Başvuru sahibinin inceleme istediğini Türk Patent Enstitüsü’ne bildirmesi gerekmektedir.

Aks takdirde buluş sahibinin incelemesiz patent sistemini tercih ettiği kabul edilir. Ve

incelemenin yapılabilmesi için 6 aylık itiraz süresinin dolması ve TPE tarafından belirlenen

inceleme ücretinin ödenmesi şartı aranmaktadır. Son olarak; incelemeli patent belgesine sahip

olan kişinin hakları 20 yıl boyunca koruma altına alınmış demektir.

İncelemesiz Patent Sistemi

İncelemesiz patent sisteminde de tıpkı incelemeli patentte olduğu gibi buluşun 3 belirgin kritere uyma şartı aranmaktadır. Yani; yenilik, sanayiye uygulanabilirlik ve buluş basamağı

kriterleri! İncelemeli patentten farklı olarak 7 yıl koruma süresi olan bu patent sisteminde

başvuruyu yapan kişi isterse incelemeli patent için başvuru yaparak, koruma süresini 20 yıla

uzatabilir.

22

Faydalı Model

Daha çok küçük buluşlara verilen bu patent sisteminde araştırma ve inceleme

yapılmaz. Faydalı model için başvuru yapıldıktan sonraki 18 ay içerisinde buluş resmi patent

bülteninde yayınlanır ve 3. kişilerin itirazı beklenir. Gelen itirazlara cevap verildikten sonra

bunlara bakılmaksızın faydalı model belgesi düzenlenir. Faydalı model belgesini alan kişi

buluşu için 10 yıllık koruma süresi hakkını elde etmiş olur. Ve faydalı model için en hızlı,

kolay ve masrafsızca alınan patent çeşidi olduğu rahatlıkla söylenebilir.

Tüm dünyada yeni olan ve sanayiye uygulanabilir buluşların sahiplerine sağlanan haklardan

birisidir.Faydalı Model patent tescilinden farklı olarak hem daha kısa hem de maliyet

açısından daha uygundur. Küçük ve orta büyüklükteki firmaların buluş yapmalarını ve

koruma taleplerini özendirici bir işlevi vardır.

Patent Ve Faydalı Model Arasındaki Farklar

Yukarıdaki tablodan da görüleceği gibi; Faydalı Modeli Patent tescilinden ayıran yegane unsur Buluş basamağı içermemesidir.

23

Marka Nedir?

Marka, bir kişi ya da firma tarafından üretilmekte olan ürün veya hizmetlerin diğer kişi veya

firmalarınkinden ayırt edilmesini sağlamak üzere kişi adları, sözcükler, şekiller, harfler,

sayılar, logo, arma, desen vb. her türlü işaret veya bunlardan birkaçının bileşimi marka olarak

nitelendirilir. Bu noktada önemli olan ‘ayırt edicilik’tir. Yani isminiz piyasada bulunan benzer

ürün ve hizmet sunan diğer isimler ile bağdaştırılmayacak şekilde özgün olmalı. Benzer

olması halinde haksız rekabet durumu söz konusu olacaktır. Tüketici açısından bakıldığında

da insanlar taklit olan şeyleri sevmez.

Markanın Önemi Marka, üretilen mal veya hizmetin müşteride yarattığı bir algı biçimi olarak pazarlamanın

temelini oluşturur. Müşterilerin kafasında ürünler bir süre sonra bu isimle birlikte konumlanır.

Bu açıdan marka da aslında bir üründür. Markalar sayesinde üretilen ürün ve hizmetlere

kurumsal bir kimlik kazandırılır. Tüketicinin zihninde yer edilerek duygusal bir bağ kurulur.

Müşterinin gözünde bir imaj oluşturulur. Bir isim tüketicinin zihninde olumlu rollerle yer

ettiği ölçüde müşteri sadakati kazanır. Yani bir kişi bir markaya ait ürünü/hizmeti kaliteli,

zevkine uygun buluyorsa o markayı sürekli olarak talep eder. Bu sebeple büyümek ve

yayılmak isteyen firmalar markalaşmaya çok önem verir. Çünkü marka tek başına bile büyük

değerler ifade eder. 2015 yılının verilerine göre; Apple (170,276 Milyar $), Google (120,314

Milyar $), Coca Cola (78,423 Milyar $), Microsoft (67,670 Milyar $) ve IBM (65,095 Milyar

$) müşteride yarattığı sağlam algıyla dünyanın en değerli markaları olarak başı çekmiştir.

Örneğin; Apple yaklaşık 82 milyar dolarlık bir mal varlığına sahip olduğu halde isim değeri

bu varlığın iki katından daha fazladır. Bu durum markanın önemini yeterince ortaya

koymaktadır.

24

Markanın bir yönü de mülkiyetle alakalıdır. Firmalar bu sayede hem ulusal hem de

uluslararası alanda bir yandan tanınmışlığını korurken bir yandan da sektördeki rakipler

tarafından taklit edilmenin önüne geçmiş olur. Bir marka için tescil edilmiş işaretler aynı

şekilde başka bir markanın tescili için kullanılamaz. Aynı zamanda bir markayla

ilişkilendirme ihtimali bulunan benzer işaretleri de, benzer mal üreten veya hizmet

veren başka biri/şirket kullanamaz. Elinizde markanıza ait marka tescil belgesi varsa bu gibi

haklarınız ihlal edildiği anda yasal yollara başvurabilirsiniz.

Marka Ne İşe Yarar? • Firmanın ürettiği mal ve hizmetlere kurumsal bir kimlik kazandırır.

• Haksız rekabeti önler.

• Satışlardaki istikrarı sağlayarak kalıcılığı arttırır.

• Firmanın büyüme potansiyelini arttırarak yayılmasını sağlar.

• Rekabetin olmazsa olmazıdır.

• Fiyatlandırma özgürlüğü sağlar ve nakit akışını arttırır.Tüketici haklarının korunmasını

sağlayarak müşteri memnuniyetini arttırır.

Marka İsimleri ve Logoları Nasıl Bulunur? • Logo ve isim bulma sıfırdan oluşturma ve tasarlama ile olur. Yani sizi bekleyen hazır bir şey

yoktur. Bir isim düşünmeli ve sizden önce birinin tescil edip etmediğini araştırmalısınız. Veya

öyle bir logo tasarımı yapmalısınız ki, piyasada bulunan herhangi bir logoyu andırmayan özgün

bir şey olmalı. Kullanmak istediğiniz isim veya logonun özgünlük durumu ve itiraz alıp

almayacağı konusunda danışmanlarımız sizi yönlendirecektir.

• Logo ve isim sürecinde bir strateji oluşturulmalıdır. Öncelikle markanın ne olduğunu tam

anlamıyla biliyor olmalısınız. Bunun yanı sıra anahtar niteliğindeki diğer soruların yanıtlarını da

net bir şekilde verebilmelisiniz: Marka ne işe yarar, özellikleri nelerdir? Ardından rakiplerinizi

araştırmalı ve analiz etmelisiniz. Sektör için trend olan kelimeleri araştırarak markanızda yer

verebilirsiniz. Fakat diğer markalarla benzer olmayacak veya çağrışım yapmayacak şekilde farklı

olmalı. İsim bulma yaratıcılık gerektiren ve ciddiye alınması gereken bir süreçtir.

25

Marka Tescili Nedir?

Bir işletmenin mal veya hizmetini diğer tüm işletmelerinkinden ayıran işarete marka

denmektedir. Marka tescili ise bu önemli işaretin yasal yollarla korunması ve tescil edilmesi

anlamına gelir. Yani işletmeler için oldukça avantajlı bir durumdur. Türkiye'de markanızı

tescil ettirmek için, Türk Patent Enstitüsü’ne başvuru yapmanız gerekmektedir.

Marka, işletmelerin tüm varlıklarını temsil eden önemli bir işarettir. Bu önemli işaret, özenli şekilde

korunmalı ve yasal açıdan da tescil edilmelidir. Markanın tescilinin yapıldığına dair belgenin olması

şarttır. Marka tescili, işletmeler için oldukça fazla avantaj sağlar. Ülkemizde marka tescili işlemi, Türk

Patent Enstitüsü’ne başvuru yoluyla yapılmaktadır. Marka tescili işletmeler için o markanın ismini

kullanarak ve bundan faydalanarak kazanç sağlayan diğer işletmeleri engellemek için önemlidir.

Marka Tescilinin Önemi Nedir?

Marka tesciline başvuran işletme, hem resmi kurumun hem toplumun onayından geçmiş olacaktır.

Buradan hareketle işletme güvende, oldukça sağlam temellere sahip olur. Marka artık hiçbir risk

taşımamaktadır. Çünkü elinde resmi kurumdan verilmiş; kanıt niteliğinde belge bulunmaktadır.

Böylece işletme, markanın kullanılarak haksız kazanç sağlanması gibi durumlarda önlem alabilir,

yaptırım uygulayabilir hale gelmiştir. Bununla beraber sizin hakkınızda marka ile ilgili haksız kazanç

şikâyeti söz konusu olursa kolaylıkla bu işin altından kalkmanızı sağlayacak belgeniz olacak demektir.

http://www.tpe.gov.tr/TurkPatentEnstitusu/http://www.tpe.gov.tr/TurkPatentEnstitusu/

26

Endüstriyel Tasarım Tescili Nedir ?

Tasarımı kısaca özetlemek gerekirse; Var olan bir ürünün bütünü veya bir bölümünün şekli,

biçimi, renkleri, çizgileri, yapısal özellikleri, üzerindeki süslemelerinin insanlar tarafından

algılanması, bu algılar sebebi ile oluşan farklılıklardır.

Tasarım hemen her ürün için söz konusudur. Yani mobilyadan, içinde yaşanılan mekânlara

kadar her şeyde tasarım yapılabilir. Endüstriyel tasarım ise tasarlanan ürünün; tüketicinin

ihtiyaçlarına uygun, estetik kaygılar taşıyan, kullanma kolaylığı ve işlevsel olan, satılabilir,

minimum maliyet ve maksimum fayda gibi kriterleri göz önünde bulundurarak yapılan

tasarımlardır.

Endüstriyel Tasarım Tescilinin genel bir tanımı yapmak gerekirse; üretilen ve birbirinin

yerine ikame edilebilecek olan ürünlerin, şekil, ölçü, renk, biçim, ambalaj, kullanım şekli,

yapısal farklılıklarını da göz önünde bulundurarak, ürünlerin birbirlerinden ayırt edilebilir

özelliklerini, tasarımların birbirlerinden ayırt edilebilmelerini sağlamak ve yapılan tasarımları

korumak için uygulanan tescil yöntemidir.

27

ŞİMDİ SIRA SİZDE: Bu sayfada öğretmeninizin sizden istediği araştırma ödevini

yapmanız gerekmektedir. Öncelikle “Fikrî ve sınai mülkiyet haklarının” ne anlama

geldiğini öğrenmek ve bununla ilgili kısa bir araştırma yapmanız gerekmektedir.

Sonrasında ise Fikrî ve sınai mülkiyet haklarının teknolojik ilerlemedeki önemini

hakkında bilgi toplayıp bu sayfaya yazıp arkadaşlarınızla paylaşmanız gerekmektedir.

FİKRİ VE SINAİ MİLKİYET HAKKI:

FİKRÎ VE SINAİ MÜLKİYET HAKLARININ TEKNOLOJİK İLERLEMEDEKİ ÖNEMİ:

28