Korniza e urrikulës - masht.rks-gov.netmasht.rks-gov.net/uploads/2015/05/korniza-e-kurrikules11.pdf · t’u përshtaten ndryshimeve të shpejta dhe të paparashikuara, si, për

e Arsimit Parauniversitar t Republiks s Kosovs

Korniza e urrikuls

Republika e KosovsRepublika Kosova - Republic of Kosovo

Qeveria Vlada Government

Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e TeknologjisMinistarstvo Obrazovanja Nauke i Tehnologije

Ministry of Education Science &Technology

Korniza e Kurrikuls e Arsimit Parauniversitar t Republiks s Kosovs

Prishtin, gusht 2011

Republika e KosovsRepublika Kosova - Republic of Kosovo

Qeveria Vlada Government

Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e TeknologjisMinistarstvo Obrazovanja Nauke i Tehnologije

Ministry of Education Science &Technology


2

MINISTRIA E ARSIMIT SHKENCS DHE TEKNOLOGJIS

Kshilli redaktues:

Nehat Mustafa

Drita Kadriu

Ramush Lekaj

Lektori:

Sulejman Dermaku

Dizajni:

www.xhad.net

Shtypshkronja:

Grafika Rezniqi

Ky publikim sht zhvilluar nga Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis n Kosov,me mbshtetjen e UNICEF Zyra n Kosov


3


4


5

Fjala e MinistritNxns, msimdhns, prfaqsues t arsimit,Prindr dhe qytetar t Republiks s Kosovs,

Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis (MASHT) e Republiks s Kosovs para jush paraqet Kornizn e Kurrikuls t Arsimit Parauniversitar t Kosovs.

Ky dokumentka rol qensor n promovimin e vizionit t Qeveris s Republiks s Ko-sovs pr msim gjat gjith jets dhe ka pr baz vizionin e MASHT-it pr ndrtimin e nj shteti t dijes.

Hartimi i nj Kurrikule sht gjithher sfidues pr shtetin dhe sistemin arsimor, sepse paraqet nj katalizator t qllimeve, t fuqis dhe t vlerave m t mira pr vendin. N kt drejtim, hartimi i Kornizs s Kurrikuls demonstron prkushtimin e Qeveris s Republiks s Kosovs q t rigjeneroj nj sistem t arsimit, i cili sht valid n nivel t vendit dhe i respektuar n nivel ndrkombtar.

Synimi sht q zhvillimi i kompetencave pr jet dhe pun t udhheq procesin e zh-villimit t sistemit t Kurrikuls dhe prvojave t msimdhnies dhe t msimnxnies.

Korniza e Kurrikuls e vn para jush reflekton shtjet dhe shqetsimet e ngritura gjat debateve publike, t organizuara me ju: nxns, msimdhns, drejtor t shkollave, prfaqsues t autoriteteve komunale, ekspert vendor dhe ndrkombtar t arsimit dhe prfaqsues t shoqris civile.

Falnderimi im ju drejtohet t gjith Juve!

Kalimi nga Kurrikula e bazuar n prmbajtje n nj Kurrikul q bazohet n kompetenca, synon sigurimin e nj autonomie t shtuar t shkolls, ngritjen e llogaridhnies n nivel shkolle drejt mobilizimit t potencialit t rinis kosovare q me sukses t konkurroj n tregun e puns, si n vend ashtu dhe jasht vendit.

Zgjidhjet e propozuara me kt dokument kan parasysh nevojat e menjhershme pr prmirsime t sistemit arsimor parauniversitar n Kosov dhe trendt aktual arsimor t vendeve t zhvilluara, n mnyr q nxnsit tan t jen konkurrent me bashk-moshatart e tyre n Evrop e m gjer.

MASHT-i mon potencialin e rinis n Republikn e Kosovs, vlerson lart prkushtimin e msimdhnsve dhe mbetet i prkushtuar pr t siguruar mundsit q ky Dokument t jetsohet n t gjitha shkollat tona.

Sinqerisht, Prof. Dr. Ram Buja, Ministr


6

PRMBAJTJA:

Vendimi ...........................................................................................................................3

Fjala e Ministrit ..............................................................................................................5

Shkurtesat ......................................................................................................................8

Hyrje ................................................................................................................................9

PJESA IKORNIZA E KURRIKULS S KOSOVSROLI, FUNKSIONI, STRUKTURA

1 Roli dhe funksioni i Kornizs s Kurrikuls .............................................................13

1.2 Synimi ................................................................................................................14

1.3 Qllimet e arsimit parauniversitar ...................................................................15

2 Kompetencat kryesore t t nxnit .........................................................................16

3 Parimet e Kornizs s Kurrikuls .............................................................................23

4 Korniza e Kurrikuls npr nivelet e arsimit: shkallt e Kurrikuls dhe

roli i tyre n organizimin e puns edukativo-arsimore n shkoll ..........................27

4.1 Struktura e sistemit t arsimit parauniversitar: veorit e niveleve t arsimit

dhe ndikimi i tyre n Kurrikul ...............................................................................28

4.2 Shkallt e Kurrikuls dhe roli i tyre n organizimin dhe vlersimin e puns edukativo-arsimore n shkoll ................................................................31

5 Fushat, lndt dhe modulet msimore n nivele dhe shkall t Kurrikuls ........35

5.1 Fushat e Kurrikuls dhe lndt msimore ......................................................35

5.2 Fondi i orve ......................................................................................................42

5.3 Autonomia e shkolls pr zhvillimin e pjess zgjedhore t Kurrikuls.........45

6 Dokumentet e Kurrikuls: ka pritet nga shkollat dhe nga msimdhnsit? .......45

6.1 Hierarkia e dokumenteve t Kurrikuls s Kosovs .......................................46

6.2 Kurrikula Brtham ...........................................................................................46

6.3 Planet dhe programet sipas lndve ...............................................................48

7 Sistemi i vlersimit t nxnsve ..............................................................................49

7.1 Vlersimi i brendshm ......................................................................................49

7.2 Vlersimi i jashtm ...........................................................................................52


7

PJESA IIZBATIMI I KORNIZS S KURRIKULS

1 Roli i shkolls: sigurimi i nj mjedisi t favorshm pr zhvillimin e kompetencave ...................................................................................56

2 Hartimi i materialeve t reja pr msimdhnie dhe nxnie n mbshtetje t zhvillimit t kompetencave ............................................................58

3 Zbatimi i Kornizs s Kurrikuls pr arsimin parauniversitar ...............................60

3.1 Faza prgatitore pr zbatimin e Kornizs s Kurrikuls .................................61

3.2 Aplikimi gradual i pakos s plot t Kurrikuls ..............................................64

FJALORTHI ....................................................................................................................65

Bibliografia ...................................................................................................................78

N hartimin e Kornizs s Kurrikuls s Kosovs morn pjes ...............................84


8

Shkurtesat

KK Korniza e Kurrikuls

APGj Arsim pr t gjith

ADNj Arsimi pr t Drejtat e Njeriut

AZHQ Arsimi pr Zhvillim t Qndrueshm

IBE Zyra Ndrkombtare pr Arsim eUNESKO-s

SNKA Klasifikimi Standard Ndrkombtar i Arsimit(UNESKO - ISCED)

ShK Shkallt e Kurrikuls

KSHKK Kshilli Shtetror i Kurrikulave i Kosovs

QMZh Qllimet e Mijvjearit pr Zhvillim

MASHT Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis

OJQ Organizata joqeveritare

OECD Organizata pr Zhvillim dhe Bashkpunim Ekonomik

RN Rezultatet e t Nxnit

REN Rezultatet Esenciale t t Nxnit

ShK Shkalla e Kurrikuls

PISA Programi iOECD-s pr Vlersimin Ndrkombtar t Nxnsve

AAM Arsimi dhe Aftsimi i Msimdhnsve

ET Ekipi Teknik

AAP Arsimimi dhe Aftsimi Profesional

AKK Autoriteti Kombtar i Kualifikimeve

UNESCO Organizata e Kombeve t Bashkuara pr Arsim, Shkenc dhe Kultur

UNICEF Fondi pr Fmij i Kombeve t Bashkuara

BB BankaBotrore

ZNKE Zyra Ndrlidhse e Komisionit Evropian


9

Hyrje Nevoja pr Kurrikul

KOSOVA SHTET I DIJES Sektori i arsimit n Kosov karakterizohet nga prpjekje intensive reformuese n t gjith nnsektort, q kan pr qllim t trajtojn sfidat kryesore t rritjes s pjesmarrjes dhe prmirsimit t cilsis s arsimit n kushte t mjeteve t kufizuara n dispozicion.

Gjat dekads s fundit jan miratuar akte t shumta ligjore e nnligjore, jan ndrtuar shum shkolla dhe jan themeluar institucione t shumta t reja. Ka pasur prpjekje t konsiderueshme pr prmirsimin e kurrikulave dhe hartimin e sigurimin e teksteve t reja shkollore.

Me gjith arritjet n reformat arsimore, mbeten edhe shum sfida q duhen prballur. Pr zbatimin e politikave t reja pr arsimin e detyruar parafillor dhe arsimin e mesm t lart duhet krkuar numr i shtuar i msimdhnsve t aftsuar. Po ashtu, mjete msimore m cilsore dhe m shum klasa pr t plotsuar krkesat pr regjistrim n shkollat e mesme, duke zbritur mesataren e tanishme prej 32.3 nxnsve pr nj klas n shkollat e mesme t larta (t vendosura kryesisht n zonat urbane).

Pr shkak t lvizjeve demografike fshat qytet, sidomos n dhjetvjetshin e fundit, statistikat tregojn se shkollat fillore dhe t mesmet t ulta, n zonat rurale dhe urbane, nuk jan t populluara njtrajtsisht (shkollat urbane jan t mbingarkuara, derisa shkol-lat rurale jan gjysm t zbrazta). Shum shkolla n Kosov punojn ende n 2 dhe 3 ndrresa, q nnkupton klasa t mbingarkuara dhe numr t zvogluar t orve msi-more e t qndrimit n shkoll.

Prkujdesja dhe zhvillimi n fmijrin e hershme vazhdon t ket munges t madhe t msimdhnsve/edukatorve t kualifikuar e t aftsuar pr arsimin parashkollor. Cil-sia e prkujdesjes dhe e edukimit sht kufizuar pr shkak t numrit t vogl t msim-dhnsve t kualifikuar.

Rritja e prfshirjes n shkollim, prmirsimi i shkalls s mbarimit t shkollimit dhe t drejtat e barabarta gjinore n shkollim do t varen nga prmirsimi i cilsis s arsimit, nga sigurimi i shprndarjes s barabart t resurseve dhe nga eliminimi i shkaqeve pr ndrprerjen e shkollimit nga ana e fmijve q vijn nga familje t varfra dhe grupe t margjinalizuara t shoqris.

Sfidat e tjera me t cilat ballafaqohet shoqria kosovare:

Nevoja pr ndrtimin e nj shoqrie t dijes: Pr shkak t zhvillimeve t shpejta teknologjike dhe shoqrore, mundsia pr t zgjeruar dijen sht e pakufizuar. Sot, dija konsiderohet kapitali m i rndsishm pr gjenerim t ideve t reja dhe t mirqenies. Pr shkak t qasjes s pakufizuar informatave dhe nevojs pr tu bal-lafaquar me kontekste dhe sfida t reja t nj shoqrie t dijes, shkollat duhet tu


10

ndihmojn t rinjve q, krahas kompetencave t prgjithshme pr jet dhe pun, t zhvillojn edhe kompetencat adekuate pr qasje dhe prpunim t informacionit n mnyr t pavarur.

Integrimi n epokn digjitale: Shoqria e dijes gjeneron dhe zhvillohet gradualisht n nj epok t re digjitale/elektronike dhe mjaft sfiduese. Pr tu integruar me sukses n nj ekonomi digjitale/elektronike, nxnsve u nevojiten kompetenca digjitale. Prandaj, krahas njohurive themelore t alfabetizimit, shkrim-leximit dhe numrimit, sistemi aktual i arsimit duhet t nnkuptoj e t prfill vetdijesimin dhe alfabetizimin digji-tal, n mnyr q t arrij shkalln e alfabetizimit t plot funksional. Megjithat, vetm njohurit dhe shkathtsit digjitale nuk mjaftojn pr t krijuar personalitete komplekse pr epokn digjitale, sepse forcn kryesore t bots digjitale e prbjn njerzit dhe vlerat themelore q ata promovojn.

Rritja e ndrvarsis dhe e lvizshmris: N saje t ndikimit t aspekteve t ndry-shme t globalizimit (pr shembull, n sfern e komunikimit, t kapitalit, t udhtim-it, t arsimit, t kulturs, t migrimit, t stilit t jetess), t gjitha vendet e bots sot jan gjithnj e m t ndrvarura. Ndrvarsia e bots s sotme, si dhe zhvillimet e reja n tregun e puns krkojn sigurimin e parakushteve pr lvizje dhe konkur-renc t suksesshme t t rinjve n tregun vendor dhe ndrkombtar. Kjo ka ndikim edhe n identitetin individual dhe kolektiv dhe n perceptimin: universale apo ndrkombtare, krahasuar me at q konsiderohet tradicionale, lokale, shtetrore dhe kombtare. T rinjt, m shum se kurdoher m par, duhet t jen n gjendje tu prshtaten ndryshimeve t shpejta dhe t paparashikuara, si, pr shembull, kriza ekonomike dhe financiare, prhapja e smundjeve ngjitse dhe konfliktet e vazh-dueshme.

T msuarit pr t jetuar s bashku: Paraqet nj ndr sfidat kryesore n nj bot t hapur dhe t ndrvarur, prfshir menaxhimin konstruktiv t dallimeve, zgjidhjen paqsore t konflikteve, tolerancn, respektin pr vetveten, respektin pr t tjert, mirkuptimin ndrkulturor si dhe komunikimin efektiv. Pr Kosovn, si shoqri shu-metnike, t msuarit pr t jetuar s bashku sht nj sfid dhe prioritet, kur merret parasysh procesi i integrimit n Bashkimin Evropian, ku Kosova synon t marr pjes aktive. Kjo prfshin promovimin e vlerave dhe t praktikave q kan t bjn m gjithprfshirjen, vizionin ndrkulturor, qytetarin demokratike dhe t drejtat e njeriut n kontekstin e jets publike, profesionale dhe private.

Zhvillimi i qndrueshm: N nj bot gjithnj e m t globalizuar, ku cilsia e jets n Tok, pr brezat e tanishm dhe t ardhshm, sht e krcnuar, nxnsit duhet t pajisen me dije, me shkathtsi dhe me qndrime pr tu kujdesur me prgjegjsi pr ambientin e krijuar nga natyra dhe nga dora e njeriut, n mnyr q tu shmangen shprdorimit t burimeve dhe praktikave t tjera t paprgjegjshme. Kjo krkon q t rinjt t vetdijesohen jo vetm pr parimet dhe prvojat e kohezionit shoqror dhe gjithprfshirjes, por edhe se si t luftohen varfria, margjinalizimi, diskriminimi dhe padrejtsia n mnyr sa m efektive.

Prballja e sfidave t lartprmendura krkon nj reform t plot t Kurrikuls pr shkol-limin parauniversitar dhe pr sigurimin e kushteve dhe mbshtetjen e nevojshme pr zbatimin e plot t saj.


11

Hapi i par n reformimin e arsimit parauniversitar sht hartimi i Kornizs s Kurri-kuls, q vendos themelet pr ngritjen e cilsis dhe barazis n shrbimet arsimore pr t gjith nxnsit dhe ndrlidhjen e sistemit t arsimit me synimet dhe reformat aktuale arsimore ndr sistemet m t zhvilluara.

ROLI, FUNKSIONI, STRUKTURAKORNIZA E KURRIKULS S KOSOVS 1


14

1. Roli dhe funksioni i Kornizs s Kurrikuls

Korniza e Kurrikuls prbhet nga nj trsi e dokumenteve dhemasave t prcaktuara pr zbatimin e saj. Kto dokumente ndahen n dy komponent kryesor:

Komponentin konceptual, q sht vet Korniza e Kurrikuls s Kosovs dhe

Komponentin operativ - q e prbjn dokumentet shoqruese, t cilat mundsojn zba-timin e KKK-s n nivel t sistemit arsimor duke prcaktuar qart pritshmrin nga nx-nsit, nga msimdhnsit dhe nga shkollat. Pr rolin dhe funksionin e ktyre dokumenteve do t flitet n kapitullin VI - Komponenti operativ i dokumentit.

Dokumeni i Kornizs s Kurrikuls rregullon tr sistemin e arsimit parauniversitar n Republikn e Kosovs. Ai prcakton:

-Qllimet e arsimit parauniversitar, realizimi i t cilave obligon t gjitha institucionet arsimore dhe aktort e tjer q jan pjesmarrs n procesin edukativo-arsimor t Republiks s Kosovs.

-Kompetencat kryesore, t cilat duhet t prvetsohen nga t gjith nxnsit deri n prfundim t shkolls s mesme t lart.

- Parimet kryesore pr t udhhequr procesin e hartimit dhe t zbatimit t Kurrikuls n Republikn e Kosovs.

- Nivelet formale dhe profilet e arsimit nga perspektiva e reforms s Kurrikuls.

- Fushat e Kurrikuls dhe lndt msimore, fushveprimin e tyre npr shkallt e Kur-rikuls dhe minimumin e kohs s ndar pr seciln fush gjat nj shkalle t Kur-rikuls.

- Hierarkin e dokumenteve t Kurrikuls, prfshir funksionin, prmbajtjen dhe shtjet qensore q duhet t trajtohen n kuadr t dokumenteve t ndryshme q e prbjn trsin e Kurrikuls shtetrore.

- Llojet, kohn dhe mnyrn e vlersimit n nivel klase, shkolle, komune dhe shteti n prputhje me sistemin e rezultateve t t nxnit, t prcaktuara me Kurrikuln shtetrore.

- Implikimet e Kurrikuls shtetrore pr hartimin e materialeve t reja t msimd-hnies dhe msimnxnies.

- Rolin e shkolls n funksion t zbatimit t reforms s Kurrikuls.

- Planin e zbatimit t Kornizs s Kurrikuls, prfshir t gjitha aktivitetet e domo-sdoshme dhe afatet kohore pr realizimin e fazs prgatitore dhe fazs s zbatimit.


15

1.2. SynimiKorniza e Kurrikuls synon q qytetart e Kosovs t ballafaqohen me sfidat e shekul-lit XXI dhe t gjenerojn dije t reja konkurruese n mnyr aktive pr tregun global t puns.

1.3.Qllimet e arsimit parauniversitar Arsimi n Kosov ka pr qllim zhvillimin e dijes, t shkathtsive, t qndrimeve dhe t vlerave q i krkon shoqria demokratike. Kjo u mundson t rinjve t jen qytetar aktiv dhe t prgjegjshm, t prballin n mnyr konstruktive dallimet dhe sfidat si dhe t respektojn t drejtat e tyre dhe t drejtat e t tjerve.

T rinjve, arsimi n Kosov do tu krijoj kushte pr zhvillimt pavarur, n mnyr q t prmbushin jetn e tyre personale dhe t kontribuojn n ndrtimin dhe mirqenien e shoqris kosovare.

N kt kontekst, qllimet e arsimit jan:

kultivimi i identitetit personal, kombtar, i prkatsis shtetrore e kulturore

promovimi i vlerave t prgjithshme kulturore dhe qytetare

zhvillimi i prgjegjsis ndaj vetes, ndaj t tjerve, ndaj shoqris dhe ndaj mjedisit

aftsimi pr jet dhe pr pun n kontekste t ndryshme shoqrore e kulturore

zhvillimi i ndrmarrsis dhe prdorimi i teknologjis

aftsimi pr msim gjat gjith jets.

Arsimi do tu mundsoj nxnsve q t kuptojn, t respektojn dhe t kultivojn tradi-tat kombtare dhe t komunitetit ku jetojn, t vlersojn traditat e familjes, t kultivojn dhe t kontribuojn n pasurimin e trashgimis s tyre kulturore, t rajonit ku jetojn dhe m gjer.

Nxnsit do t aftsohen q t shfrytzojn n mnyr kreative dijen dhe shkathtsit e tyre n situata t ndryshme dhe kontekste t reja; t angazhohen n mnyr individuale dhe n bashkpunim me t tjert n identifikimin dhe zgjidhjen e problemeve si dhe t ushtrojn shkathtsit pr mendim t pavarur dhe kritik.

Nxnsit do t prkrahen q t zhvillojn prgjegjsin pr veten, pr t tjert dhe pr mjedisin, n kontekst t vetdijesimit pr pasojat e veprimeve personale, si dhe vetdijesimit pr rndsin dhe prgjegjsin pr ndrmarrjen e iniciativave.

Nxnsit do t prkrahen q t zhvillojn vetbesimin dhe motivimin pozitiv, si dhe t shfrytzojn t drejtat e tyre. Ata do t prkrahen q t kultivojn krshrin e tyre si dhe qndrimin pozitiv ndaj s ndryshmes, n kuptim t ideve, fenomeneve, personave, kulturave etj.


16

Arsimi do tu mundsoj nxnsve t kontribuojn me tr potencialin e tyre n ndr-timin dhe mirqenien e shoqris kosovare, duke zhvilluar njkohsisht pavarsin e tyre individuale dhe aftsin pr t ndrtuar jetn q ata i prmbush personalisht.

Qllimet e prgjithshme t arsimit jan t integruara n rezultatet e prcaktuara t t nxnit, n prmbajtjet msimore dhe duhet t jen n kulturn e prditshme t shkolls. Realizimi i tyre obligon t gjitha institucionet arsimore dhe aktort e tjer q jan pjes-marrs n procesin edukativo-arsimor t Republiks s Kosovs.

2. Kompetencat kryesore t t nxnit

Kompetencat prfshijn nj sistem t integruar dhe koherent t dijeve, t shkathtsive dhe t qndrimeve t aplikueshme dhe t transferueshme, t cilat do tu ndihmojn nx-nsve q t ballafaqohen me sfidat e epoks digjitale, t ekonomis s tregut t lir dhe t bazuar n dije, n nj bot t marrdhnieve t ndrvarura.

Kompetencat e parapara me Kornizn e Kurrikuls rrjedhin nga qllimet e prgjithshme t arsimit parauniversitar dhe prcaktojn rezultatet kryesore t t nxnit, t cilat duhet ti arrijn nxnsit n mnyr progresive dhe t qndrueshme gjat sistemit t arsimit parauniversitar.

N prputhje me qllimet e arsimit kosovar, kompetencat kryesore t para-para pr sistemin e arsimit parauniversitar n Republikn e Kosovs:

Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit

Kompetenca e t menduarit

Kompetenca e t msuarit

Kompetenca pr jet, pr pun dhe pr mjedis

Kompetenca personale

Kompetenca qytetare

N tabeln e mposhtme mund t shihet se si kompetencat kryesore shpalosen m tutje n nnkompetenca t tjera m operacionale dhe se si ato ndrlidhen mes vete, pr t dhn produktin dhe rezultatin prfundimtar n fund t shkollimit parauniversitar.


17

Kompetencat kryesore Rezultati pr-fundimtar

1.Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit

oKomunikimi nprmjet gjuhs amtare

oKomunikimi nprmjet gjuhve t huaja

oT shprehurit kulturor nprmjet simboleve, shenjave dhe shprehjeve t tjera artistike

oKomunikimi nprmjet teknologjis informative

oAngazhimi dhe kontributi pr dialog produktiv

oRespektimi i rregullave t komunikimit

oDhnia dhe pranimi i informats kthyese n mnyr konstruktive

oShprehja e tolerancs dhe bashkndjesis n komunikim

oInicimi i veprimeve konstruktive

Komunikues efektiv

2.Kompetenca e t menduarit

oKompetencat matematikore dhe kompetencat themelore n shkenc dhe n teknologji

oKompetencat digjitale

oT kuptuarit, t analizuarit, t gjykuarit, t sintetizuarit

oZhvillimi i mendimit abstrakt

oMarrja e vendimeve t bazuara n informacione t verifikuara

oLidhja e vendimeve me pasojat

oVlersimi dhe vetvlersimi

oZgjidhja e problemeve

Mendimtar kreativ

3.Kompetenca e t msuarit

oMsimi pr t msuar

oNjohja, gjetja dhe shfrytzimi i instrumenteve dhe metodave t t msu-arit

o Zotrimi i mirfillt i leximit, i shkrimit, i matematiks, i shkencs, i teknologjis s informacionit e komunikimeve

o Identifikimi dhe prpunimi i informacioneve n mnyr t pavarur, efek-tive dhe t prgjegjshme

oMsimi n ekip dhe shkmbimi i prvojave pozitive

Nxns i suk-sesshm


18

4.Kompetenca q ka t bj me punn, jetn dhe mjedisin

oPrezantim i vetvetes n paraqitjen m t mir, duke theksuar zotsit q posedon

oPun e pavarurdhe si pjes e ekipeve punuese

oOrganizim dhe udhheqje e aktiviteteve msimore dhe shoqrore

oDshmim i shkathtsive ndrmarrse, i njohurive pr planifikim t puns, i shfrytzimit racional t kohs

oZotrim i aftsive pr menaxhim t konflikteve dhe vlersim t rreziqeve

oNdrmarrje e veprimeve t pavarura dhe t prgjegjshme

oAngazhim n mbrojtjen dhe zhvillimin e mjedisit

Kontribuues produktiv

5.Kompetenca personale

oDshmim i t njohurit t vetes dhe t tjerve

oDshmim i vetbesimit

oMenaxhim i emocioneve dhe i stresit

oShfaqje e bashkndjesis pr t tjert

oDshmim i aftsive pr t br jet t shndosh

oBrja e zgjedhjeve t prgjegjshme pr shndetin personal

Individ i shn-dosh

6.Kompetenca qytetare

oKompetenca t raporteve ndrpersonale, ndrkulturore dhe shoqrore

oMirkuptim dhe respektim i dallimeve ndrmjet njerzve

oToleranc dhe respekt pr t tjert

o Prgjegjsi pr shtje dhe interesa t prgjithshme publike dhepjesmarrje e prgjegjshme qytetare

o Prkrahje dhe nisje e ndryshimeve t dobishme pr jetn personale, pr tr shoqrin dhe pr mjedisin

Qytetar i prgjegjshm

Kompetencat e komunikimit dhe t t shprehurit, kompetencat e t menduarit dhe kom-petencat pr t msuar jan t natyrs instrumentale: ato jan baz pr kompetencat e tjera, q jan m tepr t lidhura me rrethanat dhe me prmbajtjen e caktuar, si jan kompetencat e nevojshme n jetn private, publike dhe profesionale.

Kompetencat e komunikimit dhe t t shprehurit (Komunikues efektiv)

Me qllim q fmijt dhe t rinjt t zhvillohen si personalitete, t msojn dhe t mar-rin pjes aktive n shoqri, sht me rndsi q ti kuptojn porosit q u drejtohen dhe t shprehen n mnyr adekuate nprmjet gjuhve, simboleve, shenjave, kodeve dhe formave artistike.

Pr t komunikuar n mnyr efektive, nxnsit prkrahen q t shfrytzojn n mnyr t pavarur, kritike dhe kreative mjetet dhe mundsit e komunikimit dhe t t shprehurit.


19

Kompetencat e komunikimit dhe t t shprehurit n form t rezultateve t t nxnit

Me rastin e prfundimit t arsimit t mesm t lart, nxnsit duhet t jen n gjendje:

-t komunikojn dhe t shprehen nprmjet gjuhve, simboleve, shenjave dhe kodeve;

- t flasin, t dgjojn, t lexojn e t shkruajn dhe t shprehen n gjuhn amtare dhe n (s paku) nj gjuh tjetr t huaj;

-t angazhohen dhe t kontribuojn n dialog t respektueshm dhe produktiv;

-t japin dhe t pranojn informata kthyese n mnyr konstruktive dhe kreative;

- t respektojnrregullat e prgjithshme t komunikimit/ndrveprimit dhe njkohsisht t jen kreativ;

-t prdorin programet e TIK-ut gjat procesit t nxnies dhe kryerjes s detyrave shkollore;

- t prdorin TIK-un dhe mediet n mnyr efektive dhe t prgjegjshme si mjete t rnd-sishme t informimit, t komunikimit dhe t ndrveprimit n epokn digjitale.

Kompetencat e t menduarit (Mendimtar kritik)

Qasja dhe prpunimi i njohuris n mnyr t pavarur, efektive dhe me prgjegjsi sht shum e rndsishme pr t nxn, por edhe pr t marr vendime dhe pr t zgjidhur probleme me vetdije t plot pr ndikimin dhe pasojat e vendimit dhe t veprimit t caktuar. Duke mbajtur parasysh kompleksitetin e shoqris dhe ekonomis s sotme, t bazuar n dije, menaxhimi i dijes sht br kompetenc esenciale pr shekullin XXI. Megjithat, prve aftsis pr t identifikuar dhe pr tiu qasur informats/burimit t njohuris s caktuar, nxnsit kan nevoj t zhvillojn edhe kapacitete pr tiu qasur njohurive n mnyr kritike, kreative dhe ndrvepruese.

Kompetencat e t menduarit, t shprehura nprmjet rezultateve t t nxnit


-t identifikojn, t lokalizojn dhe ti qasen informats s duhur;

-t prpunojn n mnyr kritike informatn (t analizojn, t sintetizojn, t organizojn, t shfrytzojn dhe t zbatojn);

-t zbatojn njohurin n kontekst t zgjidhjes s problemit nprmjet veprimeve t pr-shtatshme;

-t gjykojn drejt, n baz t analizs dhe sintezs paraprake t fakteve dhe situatave;

-t ilustrojn me mjete konkrete t menduarit abstrakt;

-t vlersojn mundsit e ndryshme dhe t marrin vendime t drejta;

-t lidhin vendimet e tyre me pasojat n mnyr t prgjegjshme;

-t vlersojn cilsin e informatave, rndsin e tyre dhe vlern kundrejt qllimit pr t cilin nevojiten informatat e caktuara;

-t vetvlersojn paraqitjen vetjake krahas rezultateve t pritura;

-t menaxhojn informatat n mnyr kritike, kreative dhe t prgjegjshme;

-t bjn zgjidhjen e problemeve n nivelin e caktuar t vshtirsis.


20

Kompetencat e t msuarit trjetsor (Nxns i suksesshm)

N trendt aktual t zhvillimit n shoqri, n shkenc, n teknologji e n ekonomi nuk mund t pretendohet q t gjitha njohurit, shkathtsit e aftsit e nevojshme t ar-rihen nprmjet shkollimit. Prandaj, nga shkolla pritet q t jap nj baz t mir t arsimimit dhe t prgatis nxnsit pr nj proces t msimit trjetsor.

Pr nj nxns t suksesshm shkolla angazhohet t kultivoj vazhdimisht krshrin e natyrshme t fmijve/t rinjve dhe interesimin pr t nxn si dhe t zhvilloj kom-petencat pr t msuar. Ajo po ashtu duhet t vetdijesohet pr stilet dhe strategjit efektive msimore.

Kompetencat e t msuarit trjetsor, t shprehura nprmjet rezultateve t t nxnit


-t kuptojn dhe t mojn nevojn pr msim gjat tr jets;

-t demonstrojnshkathtsi funksionalen shkrim-lexim, n matematik, n shkenca, n TIK dhe n situata t prditshme;

-t njohin prparsit dhe dobsit e tyre dhe stilet e strategjit e preferuara t t nxnit;

-tmbshtesin dijet e reja mbi prvojat paraprake dhe ti shfrytzojn ato;

-t vendosin dhe t prioritetizojn qllimet e tyre t t nxnit;

-t ndjekin prparimin e vet dhe t bjn intervenimet e domosdoshme pr t prmirsu-ar prparimin n mnyr t vazhdueshme;

-t kultivojn motivimin e tyre pr msim;

-t msojn duke shfrytzuar teknologjin elektronike;

-t krkojn dhe t shfrytzojn kshillat, informatat dhe prkrahjen kur sht e nevo-jshme;

-t ndrmarrin iniciativa, t vlersojn rreziqet dhe t prballin vshtirsit n t nxn;

-t menaxhojn burimet q i kan n dispozicion, kohn, njerzit dhe mjedisin e tyre n mnyr produktive dhet prgjegjshme;

-t bashkpunojn me t tjert, t menaxhojn konfliktet;

-t veprojn n mnyr t pavarur dhe t prgjegjshme;

-t vlersojn n mnyr kritike punn e tyre dukeiu referuarqllimeve fillestare.

Kompetencat pr jet, pr pun dhe pr mjedis (Kontribuues produktiv)

Shkollat duhet t prgatisin nxnsit pr t jetuar dhe pr t punuar n nj bot shum t ndrvarur dhe pr tu ballafaquar me ekonomin konkurruese globale. Jeta dhe puna n shekullin XXI krkon kompetenca pr t prballur rrethana dhe sfida t paparashi-kuara, si dhe kapacitet pr t shfrytzuar mundsit q ofrohen pr prparim personal dhe prparim t shoqris e mjedisit.

Pr t zhvilluar kto kompetenca, shkolla prkrah nxnsit q t kuptojn n mnyr t plot ndrvarsin ndrmjet fenomeneve ekonomike, politike dhe kulturore t shoqris lokale dhe globale. Ajo kultivon te nxnsit orientimin drejt s ardhmes, ndrmarrsin


21

dhe motivimin e qndrueshm pr t prmbushur objektivat. Njkohsisht, shkolla an-gazhohet q ti ballafaqoj nxnsit me preokupime ekologjike, duke i vetdijesuar pr rolin e secilit n mbrojtjen dhe kultivimin e mjedisit.

Kompetencat pr jet, pr pun dhe pr mjedis, t shprehura nprmjet rezultateve t t nxnit


-t prezantojn veten me shkrim dhe me goj, duke prpiluar CV (biografin) n formate t krkuara;

-t kuptojn kompetencat e nevojshme pr situatat e ndryshme jetsore dhe shtigjet e ndryshme t karriers;

-t hulumtojn dhe tu qasen mundsive relevante n dispozicion pr arsimim dhe prgatitje profesionalesi dhe pr kshillim;

-t manifestojn shkathtsi organizative, aftsi pr t marr iniciativa dhe pr pun ekipore;

-t planifikojn dhe t menaxhojn projekte pr t arritur objektiva t caktuara (udhheqje, del-egim, analiz, komunikim, raportim, vlersim, monitorim, mentorim);

-t identifikojn dhe t vlersojn resurset e nevojshme (p.sh. kohn, mjetet financiare, burimet njerzore);

-t tregojn fleksibilitet, kreativitet, kapacitet pr tiu prshtatur rrethanave t reja dhe prgjegjsh-mri gjat realizimit t nj detyre;

-t manifestojn vetiniciativ;

-t demonstrojn sensin e solidaritetit dhe t gars s drejt gjat realizimit t detyrave t caktuara.

Kompetencat personale (Individ i shndetshm)

Pr t zhvilluar kompetencat personale, shkollat prgatisin nxnsit q n mnyr efek-tive dhe konstruktivet inkuadrohen n jetn familjare, shoqrore dhe t puns.N kt kontekst, nxnsit prkrahen q t vetdijesohen pr veten dhe t ken vetbesim, por njkohsisht t jen t hapur dhe t ken besim te t tjert.


22

Kompetencat personale, t shprehura nprmjet rezultateve t t nxnit


-t demonstrojn vetbesim dhe shkathtsi personale e ndrpersonale;

-t njohin prparsit dhe dobsit e tyre, t prparojn tutje duke u mbshtetur n pr-parsit e tyre dhe tpunojn pr kaprcimin e dobsive;

-t njohin dhe t menaxhojn emocionet e tyre;

-t bashkpunojn dhe t bashkndiejn me t tjert;

-t njohin, t respektojn dhe t mojn kulturn e tyre si dhe vlerat, besimet dhe kulturat e t tjerve;

-t flakin paragjykimet dhe t bjn kompromise;

-t menaxhojn stresin, traumat dhe t zgjidhin konfliktet ndrpersonale n mnyr kon-struktive;

-t kuptojn dhe tu prmbahen kodeve t sjelljes n situata t ndryshme;

-t kuptojn mnyrn e jets s shndetshme;

-t bjn zgjedhje dhe t marrin vendime t informuara lidhur me shndetin, dietat dhe ushtrimet;

-t ndjekin planet personale t jetess dhe t vlersojn nse i kan arritur qllimet e synuara dhe n far niveli;

-t veprojn n mnyr t pavarur dhe t prgjegjshme, t vetdijshm pr pasojat e vep-rimeve t veta.

Kompetencat qytetare (Qytetar i prgjegjshm)

T msuarit pr t jetuar s bashku trajtohet si sfida kryesore e bots s sotme dhe s nesrme. Qytetaria shtetrore sot plotsohet me aspektin shum t rndsishm t qytetaris globale. Kjo kompetenc siguron q nxnsit t jen n gjendje t veprojn si qytetar t prgjegjshm, duke marr parasysh kontekstin e ngusht dhe t gjer.


23

Kompetencat qytetare, t shprehura nprmjet rezultateve t t nxnit


-t kuptojn mjedisin e tyre shoqror, n nivel lokal dhe m t gjer dhe mnyrn e funk-sionimit t tij (p.sh. strukturn, kulturn, shprehit, rregullat dhe t pritshmet);

-t mbshtesin t drejtat e njeriut si baz e demokracis;

-t kuptojn dhe t ushtrojn t drejtat e tyre si dhe t njohin e t respektojn t drejtat e t tjerve;

-t vlersojn diversitetet dhe t demonstrojn toleranc, respekt dhe qndrim t hapur ndaj dallimeve;

-t menaxhojn dhe t zgjidhin konfliktet n mnyr konstruktive;

-t marrin pjes n proceset demokratike t vendimmarrjes n t gjitha nivelet (p.sh. n familje, n shkoll, n komunitet lokal/aktivitete t lagjes, si dhe n proceset e politikave lokale dhe shtetrore);

-t demonstrojn vlerat dhe parimet e t drejtave t njeriut n jetn e prditshme (p.sh. respekti i dinjitetit personal, luftimi i paragjykimeve dhe diskriminimit t t gjitha llojeve; luftimi i varfris dhe i margjinalizimit; promovimi i barazis gjinore);

-t tregojn interes pr shtjet publike dhe t kontribuojn n zgjidhjen e problemeve n nivel shkolle dhe komuniteti;

-t mbrojn mjedisin natyror dhe artificial dhe t kontribuojn pr zhvillim t qndrueshm.

3.Parimet e Kornizs s Kurrikuls Korniza e Kurrikuls ka nj rol rregullues t tr sistemit t arsimit parauniversitar dhe parimet e prbashkta sigurojn koherencn dhe konsistencn e ktij sistemi.

Prandaj, parimet kryesore pr udhheqjen e procesit t hartimit t Kornizs s Kurri-kuls do t jen referenca kryesore edhe pr hartimin e Kurrikuls Brtham (Kurrikula e prbashkt pr t gjith nxnsit) dhe pr hartimin e t gjitha dokumenteve t tjera t Kurrikuls (shih hierarkin e dokumenteve t Kurrikuls n kapitullin: Komponenti operativ i Kurrikuls).

Parimet pr zhvillimin dhe zbatimin e Kornizs s Kurrikuls n Kosov jan si vijon:

Gjithprfshirja

Ky parim i referohet s drejts s secilit fmij dhe t ri pr prfshirje t barabart n arsim cilsor.

E udhhequr nga ky parim, Korniza e Kurrikuls mundson zgjidhje t modifikueshme pr ti trajtuar dallimet e nxnsve n procesin e msimnxnies dhe nevojat e tyre t veanta, duke kontribuuar kshtu n zhvillimin e plot t potencialeve msimore t se-cilit. Duke i pasur parasysh nevojat individuale dhe stilet e t nxnit, prvojat msimore n shkoll do t nxisin motivimin pr msim, si kusht pr prmirsimin e vijueshmris s shkolls dhe nivelit t arritjes s nxnsve.


24

N kt kontekst, Korniza e Kurrikuls promovon:

(a) t nxnit q reflekton prvojat dhe informacionet paraprake t nxnsve; interes-imet, potencialin dhe mundsit e tyre,

(b) t nxnit kuptimplot (p.sh. i orientuar n zgjidhje t problemeve praktike nga prdit-shmria jetsore) dhe

(c) prfshirjen aktive t nxnsve n przgjedhjen dhe planifikimin e prvojave t t nxnit, duke qen t vetdijshm pr rndsin e prvojave t caktuara dhe n gjendje pr t vlersuar dhe pr t vetvlersuar rezultatet vetjake t t nxnit.

Zhvillimi i kompetencave

Kurrikula Shtetrore do t prcaktoj qart njohurit, shkathtsit, qndrimet dhe vler-at, t cilat shoqria dhe ekspertt arsimor i konsiderojn t domosdoshme pr t gjith qytetart e Republiks s Kosovs.

N Kornizn e Kurrikuls, kompetencat kryesore reflektohen nprmjet rezultateve t t nxnit, q pritet t arrihen n mnyr progresive dhe t vazhdueshme nga t gjith nxnsit me prfundimin e shkolls s mesme t lart.

N Kurrikuln Brtham, kompetencat kryesore do t reflektohen nprmjet nj sistemi t Rezultateve Esenciale t t Nxnit (REN), q duhen t arrihen nga t gjith nxnsit n periudha t ndryshme t shkollimit.

Prcaktimi i kompetencave kryesore, t shprehura nprmjet rezultateve t t nxnit, q duhen t arrihen nga t gjith nxnsit n periudha t ndryshme t shkollimit dhe prcaktimi i kritereve pr vlersimin e nivelit t arritjes sigurojn:

(a) mundsi t barabarta pr t gjith nxnsit pr t nxn,

(b) vlersim t drejt t nivelit t arritjes s nxnsve,

(c) vlersim t sakt t cilsis s arsimit q ofrohet n nivel vendi, komune apo shkolle,

(d) kalim t nxnsve nga nj nivel n tjetrin, nga nj shkoll n tjetrn, apo nga nj lloj shkolle n tjetrn.

Prcaktimi i rezultateve t pritura, q duhet t arrihen nga t gjith nxnsit n periudha t ndryshme t shkollimit, njkohsisht mundson edhe akreditimin e programeve t ndryshme arsimore, q ofrohen n kuadr t arsimit joformal. Me kt njkohsisht mundsohet edhe lvizshmria ndrmjet arsimit formal dhe joformal, nprmjet pro-cesit t njohjes s dijes paraprake, me t ciln do t prfitoj dukshm arsimimi i t rriturve dhe format e tjera t arsimit joformal.

Msimdhnia dhe t nxnit e integruar dhe koherent

Korniza e Kurrikuls promovon t nxnit e plot, q reflekton ndrlidhjet dhe ndr-varsit e natyrs dhe t bots s krijuar nga njeriu me dijen dhe informacionin q ne kemi pr to.


25

N kt kontekst, Kurrikula do t prfshij:

(a) rekomandime t qarta mbi planifikimin e prvojave msimore pr t mbshtetur nxnsit gjat tr sistemit t arsimit parauniversitar drejt zotrimit t kompetencave t prcaktuara dhe

(b) kriteret e vlersimit pr t konstatuar saktsisht nivelin e arritjes s nxnsve n pe-riudha t caktuara kohore.

Pr t mundsuar nj qasje t till, Korniza e Kurrikuls parasheh:

Promovimin e t nxnit t integruar nprmjet fushave t gjera kurrikulare, n kuadr t t cilave prmbajtja lndore sht e ndrlidhur me shtjet ndrkurrikulare dhe kontribuon n zhvillimin e kompetencave kryesore (pr shembull, integrimi i shken-cave natyrore dhe integrimi i shkencave shoqrore n nivelin e arsimit fillor dhe t mesm t ult);

Prforcimin e ndrlidhjes ndrmjet fushave t ndryshme kurrikulare n funksion t nj procesi t plot dhe t shumanshm msimor, duke u mundsuar nxnsve kon-firmimin e ndrlidhjes s t gjitha aspekteve t procesit msimor, t t gjitha prvo-jave msimore n kuadr t fushave t ndryshme kurrikulare.

Ndrlidhjen kuptimplot ndrmjet aspektit konceptual dhe dimensioneve praktike, si zbatimi i dijes dhe shfrytzimi i shkathtsive, i qndrimeve dhe i vlerave t caktuara n kontekst t zgjidhjes s problemeve praktike dhe reale t jets s prditshme.

Integrimin e fushave t reja kurrikulare, q reflektojn zhvillimet n sfern shoqrore, ekonomike, kulturore apo t shkencs.

Perspektivn e t nxnit gjat gjith jets: Kurrikula do ti prgatis nxnsit q t ballafaqohen me sukses n jetn e tyre t prditshme me sfidat e vazhdueshme dhe mundsit q ofron nj shoqri e dijes dhe t nxnit, duke u kushtuar vmendje t veant kompetencave kreative, si: msimit pr t nxn, kompetencave pr vlersimin dhe procedimin efektiv e t ndrgjegjshm t informacionit, t nxnit ele-ktronik dhe kompetencat pr shfrytzimin e teknologjive aktuale dhe t ardhshme t epoks digjitale (si: teknologjia e komunikimit dhe e informimit, t nxnit elektronik, jo si nj lnd e veant, por si mnyr e t menduarit dhe e t vepruarit, vetdijesimi pr mediet, shkathtsit proaktive jetsore).

Autonomia dhe fleksibilitet n nivel shkolle

Korniza e Kurrikuls sht prcaktuar pr nj sistem i cili rregullon qart normat e au-tonomis dhe t fleksibilitetit t shkolls.

Autonomia dhe fleksibiliteti pr zbatimin e Kurrikuls n nivel shkolle kan t bjn me mundsin dhe prgjegjsin e shkolls pr:

Hartimin vjetor t planit msimor dhe shfrytzimin fleksibil t kohs shkollore, duke mundsuar forma t msimdhnies interaktive; Kurrikula Brtham pr shkallt e Kurri-kuls do t prcaktoj prqindjen minimale t fondit t orve pr seciln fush kurrikulare (periudha q prfshijn dy-tri vite shkollore), prderisa planet msimore pr lndt e vean-ta gjat nj viti shkollor do t prpilohen n nivel shkolle.


26

Planifikimin dhe shfrytzimin e pjess zgjedhore t Kurrikuls, prfshir mundsin pr:

(a) rritjen e fondit t orve n kuadr t fushave prkatse kurrikulare dhe

(b) zhvillimin dhe zbatimin e elementeve plotsuese kurrikulare pr t

prmbushur nevojat e veanta t nxnsve t saj si dhe pr t reflektuar

rrethanat n t cilat shkolla prkatse vepron.

Prgjegjsia dhe llogaridhnia

Korniza e Kurrikuls, krahas promovimit t autonomis dhe fleksibilitetit n nivel shkolle, parasheh edhe vendosjen e nj mekanizmi t qart t llogaridhnies pr tr hierarkin e sistemit t arsimit. Prgjegjsia dhe llogaridhnia i referohen para s gjithash procesit t zbatimit t Kornizs s Kurrikulssi dhe sistemit t arsimit n trsin e tij.

Gjat procesit t zbatimit t Kurrikuls, vmendje e veant do ti kushtohet edhe krijimit t nj kulture t vlersimit t vazhdueshm, q nnkupton iden q ndjekja e progresit n zbatimin e krkesave t Kurrikuls t bhet pjes normale e funksionimit t shkollave. N suaza t ktij procesi, kuadri msimor, kuadri drejtues i shkollave dhe autoritetet komunale t arsimit do t prfshihen n nj proces t vazhdueshm t mbledhjes dhe analizs s t dhnave, dokumentimit t sfidave dhe zgjidhjeve drejt nj paraqitjeje me t mir n prmbushjen e krkesave t Kurrikuls dhe ngritjes s cilsis s arsimit.

N kt kontekst, zbatimi i Kurrikuls Shtetrore n nivel shkolle parasheh:

Angazhim aktiv t shkolls n nj proces t vazhdueshm t prmirsimit t pr-vojave t msimdhnies dhe t t nxnit drejt ngritjes s nivelit t arritjeve t nx-nsve;

Angazhim t shkollave dhe komunave n nj proces t vazhdueshm t mbledhjes dhe analizs s t dhnave, dokumentimit t sfidave dhe zgjidhjeve drejt prm-bushjes s krkesave t Kurrikuls Shtetrore;

Zinxhir t qart t mbshtetjes, raportimit dhe llogaridhnies.


27

4. Korniza e Kurrikuls npr nivelet e arsimit: shkallt e Kurrikuls dhe roli i tyre n organizimin e puns edukativo-arsimore n shkoll

Korniza e Kurrikuls sht hartuar n prputhje me strukturn e re t arsimit, q prfshin nivelet arsimore n vijim: 12

Nivelet sipas SNKA1 Struktura e arsimit t Kosovs Moshat

Arsimimi i t rriturve/Arsimimi gjat tr jets n shkall t gjer (formal dhe joformal)

23/24+

SNKA 6 Arsimi pasuniversitar 23/24+

SNKA 5 Arsimi universitar2

SNKA 4 Arsimi passekondar jouniversitar 18 +

SNKA 3 Arsimi i mesm i lartKlasat X-XII

15-17

SNKA 2 Arsimi i mesm i ultKlasat VI-IX

11-14

SNKA 1 Arsimi fillorKlasat I-V

6-10

SNKA 0 Klasa parafillore 5-6

Arsimi parashkollor lindje-5

Gjat niveleve formale t shkollimit, nxnsit n mnyr koherente prgatiten pr msim gjat tr jets dhe pr botn e puns n epokn e dijes t bazuar n digjitalizim.

Krahasuar me Kornizn e Kualifikimeve, Korniza e Kurrikuls u referohet vetm 4 niveleve formale t arsimit dhe 5 niveleve t kualifikimeve. Me kt ofrohet nj baz e mir, nj platform e cila n t njjtn koh sht dritare e hapur drejt arsimimit gjat tr jets dhe arsimimit t t rriturve. Prandaj, n t gjitha shkallt e Kurrikuls dhe n t gjitha fushat e Kurrikuls do t theksohen mundsit q u ofrohen nxnsve pr t arritur kualifikimet kombtare t bazuara n Kornizn Kombtare t Kualifikimeve.

1 Standardi Ndrkombtar i Klasifikimit t Arsimit.2 Tri pjest e fundit nuk jan pjes t arsimit parauniversitar.


28

4.1. Struktura e sistemit t arsimit parauniversitar: veorit e niveleve t arsimit dhe ndikimi i tyre n KurrikulM posht jan paraqitur karakteristikat e niveleve t arsimit, ndikimi i tyre n Kurrikul dhe procesi i t nxnit q ato promovojn.

Edukimi parashkollor

Edukimi parashkollor paraqet nivelin e par t edukimit, gjat t cilit fmijt edukohen n familjet e tyre ose n institucione parashkollore (mosha 0-3 dhe mosha 3-5) dhe n institucione parashkollore apo n shkolla fillore (mosha 5-6). Edukimi parashkollor mbshtetet n standardet e zhvillimit dhe t nxnit n fmijrin e hershme 0-6 vje, standarde t cilat mbshtesin dhe nxisin zhvillimin optimal t fmijve.

Mosha parashkollore paraqet nj periudh t zhvillimit t shpejt fizik, njohs, emocion-al dhe social t fmijve. Duke pasur parasysh rndsin e ksaj periudhe t zhvillimit n vendosjen e nj baze t mir pr t nxnit gjat gjith jets, ekspozimi i fmijve ndaj proceseve elementare t t nxnit do t fokusohet n stimulimin e krshris s tyre mbi veten, mbi shoqrin, mbi natyrn, mbi dijen, mbi kulturn dhe mbi teknologjit e reja. Synim i puns edukative gjat ksaj periudhe sht edhe stimulimi i kreativitetit dhe entuziazmit n qasjen prvojave t reja dhe prballjen e situatave reale jetsore.

Gjat ktij niveli t arsimit, fmijt prkrahen n zhvillimin e shkathtsive t komuni-kimit n gjuhn e tyre amtare n situata t thjeshta t prditshmris, n zhvillimin e vmendjes s tyre dhe aftsive t prqendrimit si dhe n zhvillimin e shkathtsive themelore sociale.

Vmendje e veant gjat ksaj faze i kushtohet edhe zhvillimit fizik nprmjet aktiv-iteteve fizike dhe prvojave q rrisin vetdijen e fmijve pr nevojn e mbrojtjes s mirqenies s tyre fizike si dhe kujdesit pr shndetin e sigurin.

N klasn parafillore (mosha 5-6 vje), fmijt do tu nnshtrohen edhe prvojave t t nxnit, q prfshijn elementet themelore t leximit, t shkrimit dhe t llogaritjeve nu-merike, duke rritur kshtu gatishmrin e tyre pr shkoll dhe pr jet.

Klasa parafillore

Kjo klas prfshin elementet themelore t leximit, t shkrimit dhe t llogaritjes me num-ra. Nxnsit duhet t njihen me elementet e shkronjave dhe me strukturn e nj tek-sti t thjesht, duke shfrytzuar fotografi/vizatime dhe duke analizuar elemente t pik-turs s caktuar. Po ashtu, nxnsit duhet t njihen me numra dhe veprime t thjeshta matematikore; grupimi i elementeve, identifikimi i simboleve matematikore me objekte t ndryshme konkrete dhe zgjidhja e problemeve t thjeshta nga jeta e prditshme, duke shfrytzuar veprimet matematikore. Te kjo mosh, aktivitetet e lidhura me artet duhet t jen pjes e rndsishme e programit me qllim t zhvillimit t ndjeshmris dhe ans afektive t fmijve.


29

Arsimi fillor (klasat I - V)

N kt nivel, prvojat msimore n shkoll duhet t kontribuojn pr ambientimin e fmijve me nj form m t sistemuar t t nxnit nprmjet lojs/puns/msimit, duke filluar t bjn dallimin mes lojs dhe obligimeve. Realizimi i procesit msimor bhet n mnyr t integruar, duke mundsuar q marrdhnia e fmijve me mjedisin natyror dhe me mjedisin e krijuar nga njeriu t kuptohet n mnyr sa m t plot.

Gjat nivelit t arsimit fillor puna edukativo-arsimore prqendrohet n prvetsimin e shkrim-leximit themelor, n vendosjen e nj baze t shndosh pr zhvillimin njohs, socio-emocional dhe motorik. Kujdes i veant i kushtohet zhvillimit t personalitetit t fmijs dhe qndrimit pozitiv ndaj t nxnit si baz pr zhvillimin e shprehive themelore pr t nxn, msimi pr t nxn.

Procesi msimor n arsimin fillor organizohet, ofrohet, lehtsohet dhe bashkrendohet nga msimdhnsi klasor, i ndihmuar, sipas nevojs, nga msimdhns-asistent dhe me mundsi t prkrahjes nga msimdhnsit e specializuar lndor.

Arsimi i mesm i ult (klasat VI-IX)

Arsimi i mesm i ult u ofron nxnsve sfida t reja pr zhvillimin e tyre nga aspekti njohs, fizik, personal, social dhe moral. Krshria e natyrshme e nxnsve nxitet tutje pr t siguruar q dija, shkathtsit, vlerat dhe qndrimet e zotruara n kt nivel t paraqesin nj baz t qndrueshme pr nivele m t larta t arsimit.

N kt nivel duke e plotsuar shkrim-leximin themelor, i cili pritet t prvetsohet n nivelin paraprak t shkollimit, nxnsit prkrahen q n mnyr graduale ta prfor-cojn kt alfabetizim, duke e br funksional dhe t qndrueshm prgjat tr jets n aspekte t ndryshme: t informacionit, kulturs, shkencs dhe teknologjis. Kjo n thelb nnkupton t nxnit pr tiu qasur informats n mnyr efikase dhe efektive, pr t vlersuar informatn n mnyr kritike e me kompetenc dhe pr t shfrytzuar infor-matn n mnyr t sakt dhe kreative.

Alfabetizimi vizual dhe ai digjital jan po aq t rndsishm n kt nivel. Alfabetizimi vizual i referohet aftsimit t nxnsve pr t deshifruar, pr t interpretuar dhe pr t zbuluar mostrat dhe modelet e dijes si dhe pr t shfrytzuar imagjinatn vizuale pr komunikimin e ideve. Ndrkaq, alfabetizimi digjital ndihmon efikasitetin e shfryt-zimit t kohs dhe kreativitetin n t shprehurit dhe komunikimin e ideve, gjetjen dhe shfrytzimin e burimeve t shumta t informacionit gjat procesit msimor (bibliotekat elektronike, ueb faqet e ndryshme shkencore, mediet e besueshme etj.), sistemimin dhe ruajtjen e materialeve dhe detyrave msimore n formn elektronike, kalkulimet e shpejta dhe t sakta etj.

N kt nivel, Kurrikula pasurohet duke i vn nxnsit para nj spektri m t gjer t prvojave t t nxnit (p.sh. kombinimi i qasjeve konceptuale dhe praktike; t menduarit abstrakt dhe veprimet e kontekstualizuara, kontakti me realitetin konkret dhe virtual), n mnyr q ata t ndihmohen n identifikimin e preferencave t tyre dhe fushave t interesit.

N arsimin e mesm t ult nxnsit prgatiten m thellsisht pr orientim n karrier


30

duke u prkrahur me mentor/kshilltar profesional, t cilt udhzojn nxnsit n njohjen dhe zhvillimin e interesave t tyre personale pr t nxn dhe n prcaktimin prshtatshm t pritshmris s tyre n t ardhmen.

Arsimi i mesm i lart (klasat X-XII)

Arsimi i mesm i lart bazohet n nj proces m t gjer, m t thell dhe m t speciali-zuar t t nxnit, duke pasur parasysh:

(a) orientimin e ardhshm t nxnsve drejt studimeve akademike, drejt kualifikimeve profesionale (prfshir arsimin postsekondar jouniversitar) dhe/apo inkuadrimin n tregun e puns si puntor t kualifikuar, si dhe

(b) nevojn pr ti pajisur ata me shkathtsi pr t nxn gjat gjith jets.

N kt nivel, si n shkollat e prgjithshme (gjimnazet), ashtu edhe n shkolla profe-sionale, procesi i prvetsimit t dijeve dhe zhvillimit t shkathtsive, vlerave dhe qn-drimeve bazohet n nevojn e t rinjve pr t marr prgjegjsin pr jetn e tyre, pr t marr pjes si qytetar aktiv dhe kompetent n zhvillimet shoqrore dhe pr tu inkuadruar me sukses n tregun e puns. Prandaj, nxnsit i nnshtrohen nj procesi m sfidues t prvetsimit t dijeve, zhvillimit t potencialit t tyre intelektual, emo-cional dhe fizik.

Arsimi postsekondar jouniversitar

Arsimi postsekondar jouniversitar sht nivel i shkollimit pas shkolls s mesme t lart dhe kandidatt duhet t jen mbi moshn 18 vje. N sistemin ndrkombtar t klasi-fikimit t arsimit, sistemohet n nivelin SNKA 4. N Kosov, ky lloj i shkollimit ofrohet nga institucionet e shkollave t mesme teknike, nga shkollat e larta profesionale, por edhe nga institucionet e arsimit universitar.

Niveli i shkollimit postsekondar jouniversitar ofron specializime profesionale, profesione ndrsektoriale, profesione t prgjithshme dhe arsim t lart t prgjithshm. Kt nivel mund ta vijojn nxnsit q prfundojn shkollat profesionale dhe t prgjithshmet, n t cilat vijuesit aftsohen pr kompetenca profesionale n fusha t ndryshme. Pr profe-sione t caktuara kto kompetenca mund t jen t prkufizuara me standarde ndrkom-btare, n t kundrtn prkufizohen nga autoriteti shtetror pr kualifikime - Autoriteti Kombtar i Kualifikimeve (AKK). Bazuar n Kornizn Kombtare t Kualifikimeve n Ko-sov, diplomat e fituara pr kt nivel t arsimimit jan t nivelit 5 t kualifikimeve, t cilat shrbejn pr t dal n treg t puns, ose pr tu rikualifikuar pr pun t caktuar. Kandidatt q tregojn sukses t lart n kt nivel t arsimit, fitojn t drejtn pr tu regjistruar n studimet universitare edhe pa e arritur minimumin e krkuar n testin e maturs.

Institucionet e arsimit postsekondar kan instrumentet dhe organet pr certifikim t kandidatve t cilt kan prvoj t caktuar dhe rezultate konkrete n pun, por nuk posedojn diplom q dshmon kualifikimin e tyre. Pr kt shrbim, institucionet do t organizojn procesin e njohjes s dijes paraprake, n harmoni me krkesat dhe rregullat e Autoritetit Kombtar t Kualifikimeve (AKK).


31

4.2. Shkallt e Kurrikuls dhe roli i tyre n organizimin dhe vlersimin e puns edukativo-arsimore n shkoll

Korniza e Kurrikuls sht e strukturuar sipas gjasht shkallve t Kurrikuls, t cilat paraqesin periudha me karakteristika t prbashkta pr sa i prket zhvillimit t fmi-jve dhe krkesave t Kurrikuls. Ato paraqesin pikn referuese pr prcaktimin e kom-petencave kryesore q duhen zotruar, krkesat e progresit t nxnies, organizimin e prvojave msimore, qasjen dhe kriteret e vlersimit si dhe institucionin prgjegjs pr arritjen e tyre.

Strukturimi dhe organizimi i Kurrikuls sipas shkallve t Kurrikuls mundson: respektimin e karakteristikave t periudhave t ndryshme zhvillimore t fmijve me rastin e prcaktimit t qllimeve specifike dhe kompetencave q duhen zotruar nga fmijt;

respektimin e ritmeve individuale t nxnsve drejt zotrimit t kompetencave t parapara pr shkalln e caktuar t Kurrikuls;

sigurimin e nj qartsie m t lart n artikulimin e rezultateve t pritura t t nxnit gjat shkallve t Kurrikuls si pik referuese pr planifikimin dhe organizimin e pu-ns edukativo-arsimore n nivel shkolle;

sigurimin e nj fleksibiliteti t shtuar n planifikimin dhe organizimin e puns eduka-tivo-arsimore nprmjet zgjerimit t ciklit t planifikimit nga nj vit shkollor n dy/tri vite shkollore (varsisht nga shkalla e Kurrikuls);

sigurimin e udhzimeve specifike pr organizimin e puns edukativo-arsimore gjat shkallve t Kurrikuls, me theks t posam n metodat e puns dhe format e vlersimit;

rritjen e llogaridhnies s shkolls dhe autoriteteve lokale t arsimit pr cilsin e arsimit q ofrohet n nivel shkolle.

Sistemi Ndr. i Klasifikimit

Nivelet e sistemit formal t arsimit

Shkallt e Kurrikuls

SNKA 3 Arsimi i mesm i lart Klasa XII

Shkalla e Kurrikuls 6: Konsolidim dhe specializim

Arsimi i mesm i lart Klasat X-XI

Shkalla e Kurrikuls 5:Zhvillim themelor i prgjithshm dhe profesional

SNKA 2 Arsimi i mesm i ultKlasat VIII-IX

Shkalla e Kurrikuls 4:Prforcim dhe orientim

Arsimi i mesm i ult Klasat VI-VII

Shkalla e Kurrikuls 3:Zhvillim i mtejm dhe orientim

SNKA 1 Arsimi fillor, Klasat III-V Shkalla e Kurrikuls 2: Prforcim dhe zhvillim

Arsimi fillor, Klasat I-IIShkalla e Kurrikuls 1: Prvetsim themelor

SNKA 0 Klasa parafillore

Mosha 0-5 Shkalla prgatitore e Kurrikuls: Edukimi n fmijrin e hershme


32

Shkalla prgatitore e Kurrikuls: Edukimi n fmijrin e hershme

Kjo shkall prfshin periudhn e fmijs prej lindjes deri n klasn parafillore. Gjat ksaj shkalle, nprmjet lojs, fmijt prkrahen n zhvillimin e hershm personal, prf-shir:

zhvillimin e aftsive pr t komunikuar n gjuhn amtare nprmjet aktiviteteve q ndihmojn artikulimin e drejt t fjalve, pasurimin e fjalorit dhe ushtrimin e aftsis pr t dgjuar t tjert;

zhvillimin fizik dhe ushtrimin e koordinimit t lvizjeve trupore, zhvillimin e forcs, t ekuilibrit, zhvillimin e muskujve t vegjl, koordinimin sy-dor dhe aftsimin e manip-ulimit me objekte t ndryshme t prdorimit ditor;

vetdijesimin gradual pr veten, pr t tjert dhe pr mjedisin q i rrethon;

zhvillimin e aftsive pr t respektuar rregullat, pr t dalluar t drejtn nga e gabuara dhe pr t dalluar veprimet q lejohen prej atyre q jan t ndaluara;

nxitjen dhe aftsimin pr tu angazhuar n mnyr aktive n aktivitete praktike, pr t vlersuar rreziqet dhe pr t respektuar rregullat elementare t higjiens dhe siguris.

Shkalla e Kurrikuls 1 Prvetsim themelor

Kjo shkall prfshin klasn parafillore, klasn I dhe klasn II. N kt shkall vendoset baza pr t nxnit sistematik dhe procesi edukativo-arsimor prqendrohet n:

njohjen dhe t kuptuarit e t drejtave, obligimeve dhe prgjegjsive n klas, n shkoll dhe n familje;

prvetsimin e elementeve themelore t shkrim-leximit n gjuhn amtare dhe t llog-aritjeve numerike;

msimin fillestar t gjuhs angleze;

hulumtimin e mjedisit n mnyr m sistematike;

prmbushjen e detyrave t caktuara, duke respektuar afatet e prcaktuara kohore;

prballja individuale dhe si pjes e nj grupi e prvojave t ndryshme t t nxnit.

Shkalla e Kurrikuls 2 - Prforcim dhe zhvillim

Kjo shkall prfshin klasat III, IV dhe V. N kt shkall nxnsit duhet t prkrahen pr t konsoliduar prvetsimet themelore n lexim, shkrim, komunikim dhe teknika t t nxnit, si baz pr zhvillim t mtejshm.

N kt shkall fmijt u nnshtrohen sfidave si n vijim:

shfrytzimit t drejt t gjuhs amtare dhe t gjuhs angleze n komunikim verbal dhe me shkrim;

shfrytzimit t drejt t simboleve dhe operacioneve;

shpalosjes s fushave t reja t dijes dhe thellimit t informacioneve;


33

zhvillimit t aftsive pr t menduar, pr t strukturuar dhe pr t orientuar zgjidhjen e problemeve;

t kuptuarit e prgjegjsis pr vetveten, pr t tjert dhe pr mjedisin;

zgjerimit t burimeve t dijes;

kultivimit t pavarsis n planifikimin dhe realizimin e detyrave;

ndrlidhjes s dijes teorike me problemet praktike;

zhvillimit t qndrimit pozitiv ndaj vetes dhe ndaj t tjerve;

zhvillimit t qasjes kritike zgjidhjes s problemeve.

Shkalla e Kurrikuls 3 Zhvillim i mtejshm dhe orientim

Kjo shkall prfshin klasn VI dhe VII. Synon thellimin e dijeve n kuadr t fushave t ndryshme kurrikulare, duke siguruar nj baz fillestare pr orientim akademik dhe n karrier. Nxnsit u nnshtrohen sfidave pr:

zhvillimin e t menduarit abstrakt dhe kompleks (p.sh. shkathtsive t larta intele-ktuale), q sht i nevojshm pr t njohur botn dhe veten si dhe pr zgjidhje t problemeve;

kultivimin e interesimit pr njohje m t thell t vetes, t tjerve dhe mjedisit natyror e shoqror;

zhvillimin e shkathtsive pr vetvlersim;

zhvillimin e shkathtsive pr komunikim efektiv, prfshir edhe kodet matematikore dhe shkencore;

zgjerimin e mundsive pr komunikim verbal dhe t shkruar n gjuhn e tyre amtare, n gjuhn angleze dhe n gjuhn e dyt t huaj/njrn nga gjuht zyrtare;

zhvillimin e prgjegjshmris pr pjesmarrje aktive n jetn shoqrore dhe pr mbrojtje t mjedisit.

Shkalla e Kurrikuls 4 Prforcim dhe orientim

Prfshin klasat VIII dhe IX. Kjo shkall synon ti orientoj nxnsit q t marrin parasysh mundsit e ndryshme t karriers. Ata ballafaqohen me sfida q kan t bjn me:

shfrytzimin e burimeve t informacionit dhe qasjes kritike t dhnave t ndryshme;

zhvillimin e interesit pr jetn publike nprmjet prfshirjes s drejtprdrejt n ak-tivitete t ndryshme jashtshkollore;

prballjen e shtjeve t ndryshme q kan t bjn me tema nga jeta reale prmes projekteve q do tu mundsojn konsolidimin e dijeve t tyre dhe zhvillimin e m-tutjeshm t shkathtsive dhe qndrimeve;

familjarizimin me mundsit e ndryshme t studimit dhe orientimit n karrier;

prgatitjen praktike dhe aktivitetet orientuese q u mundsojn nxnsve t qartso-jn aspiratat e tyre;


34

prforcimin e shkathtsive t vetvlersimit;

prforcimin e kompetencave pr pun t pavarur individuale dhe ekipore.

Shkalla e Kurrikuls 5 - Arsim i prgjithshm dhe arsim profesional

Prfshin klasat X dhe XI. Kjo shkall synon ti ballafaqoj nxnsit me studime m t thella dhe m t specializuara t nxnies, n kuptim t prgatitjes akademike pr arsim t lart dhe/apo pr t hyr n tregun e puns. Nxnsit u ballafaqohen me sfida q u mundsojn:

zhvillimin e vetbesimit;

studimin m t thell dhe m t specializuar, duke angazhuar aftsit pr shfrytzim t burimeve t ndryshme, me nj qasje kritike t dhnave t ndryshme n dispozicion;

zhvillimin e dshirs pr prkushtim dhe qndrueshmri pr arritje m t larta, n kuptim t msimit dhe prgatitjes pr karrier si dhe pr jet personale, profesionale dhe publike;

prgatitjen pr t marr prgjegjsin pr jetn e tyre, pr t marr pjes aktive n jetn shoqrore si qytetar t prgjegjshm dhe kompetent dhe pr t garuar me sukses n tregun e puns. Zhvillimin si individ dhe antar t shoqris, t aft dhe me kapacitete t nevojshme pr jet dhe pun q t prballin ndryshimet e ekono-mis lokale dhe globale dhe t msojn se si t bjn zgjidhjen e problemeve n situ-ata t ndryshme n jetn personale dhe profesionale;

prgatitjen pr jet, q t jetojn t pavarur dhe t punojn n prballimin e sfidave dhe mundsive q ofron shoqria bashkkohore dhe t marrin veprime dhe vendime t prgjegjshme pr situata, t informuar mir gjat gjith jets s tyre.

Shkalla e Kurrikuls 6 Konsolidim dhe specializim

Kjo shkall prfshin klasn XII. Kjo sht faz e kalimit nga adoleshenca n faz t pjekuris, gjat s cils nxnsit duhet t konsolidojn prvojn e prgjithshme t shkol-limit t detyrueshm dhe t prgatiten pr krkesat e nj faze t re t jets dhe arsimimit t lart. Nxnsit n programet e shkollave t mesme do t prgatiten pr tu inkuadruar n tregun e puns si puntor t shkatht. Nxnsit do tu ekspozohen sfidave pr:

demonstrimin e aftsive pr identifikimin e burimeve t domosdoshme dhe pr qas-jen kritike t dhnave t ndryshme;

demonstrimin e aftsis pr vendimmarrje t pavarur dhe pr marrjen e prgjegj-sive pr zgjedhjet dhe veprimet personale;

demonstrimin e prkushtimit t tyre pr angazhim t vazhdueshm pr t nxn, pr studim t mtutjeshm dhe/apo pr zhvillim profesional;

demonstrimin e shkathtsive pr t zhvilluar dhe pr t promovuar strategji pr plani-fikimin e karriers nprmjet krkimit t shembujve dhe inovacioneve, t cilat ndi-hmojn n zhvillimin e ides s ndrmarrsis;

demonstrimin e shkathtsive pr ndryshimin e konceptit t karriers, nprmjet


35

krkimit n nj spektr m t gjer t punve, duke pasur parasysh rndsin e zhvil-limit t shkathtsive t transferueshme pr mundsit e karriers n t ardhmen;

angazhimin n procesin e planifikimit t karriers personale nprmjet hulumtimit lidhur me mundsit e kualifikimit postsekondar, duke pranuar se qndrimet dhe nevojat pr pun dhe vendimmarrje do t ndryshojn n mnyr t vazhdueshme.

5. Fushat, lndt dhe modulet msimore n nivele dhe shkall t Kurrikuls

Kurrikula e Kosovs sht strukturuar n shtat fusha, t prkufizuara si fusha t Kur-rikuls. Fushat e Kurrikuls prbjn bazn pr zhvillimin e kompetencave kryesore t prcaktuara me dokumentin e Kornizs s Kurrikuls nga fmijria e hershme deri n arsimin e mesm t lart. Kto vlejn si pr arsimin e mesm t lart t prgjithshm ashtu edhe pr arsimin profesional. Lidhjet ndrmjet fushave, lndve dhe moduleve t Kurrikuls duhet t jen n funksion t zhvillimit t kompetencave kryesore.

5.1. Fushat e Kurrikuls dhe lndt msimoreFushat e Kurrikuls prbjn bazn pr organizimin e procesit edukativo-arsimor n shkoll n nivele dhe shkall prkatse t Kurrikuls

Fushat e Kurrikuls:

Gjuht dhe komunikimi

Artet

Matematika

Shkencat natyrore

Shoqria dhe mjedisi

Shndeti dhe mirqenia

Jeta dhe puna

Pr seciln fush kurrikulare prcaktohen rezultatet e t nxnit, t cilat do t mundsojn arritjen e kompetencave kryesore.

Fushat msimore prfshijn nj ose disa lnd apo module msimore. Lndt dhe mod-ulet mbshteten n qllimet dhe rezultatet msimore t prcaktuara pr fushn pr-katse kurrikulare. Disa lnd t nj fushe kurrikulare mund t paraqiten si t integruara n shkall t ndryshme t Kurrikuls.


36

Fush

at

e K

urr

i-k

ul

s

Ln

dt

ms

imo

re p

rg

jat

sh

kal

lve

t

Ku

rrik

ul

s (S

hK

)

Para

shko

llaS

hK

1S

hK

2S

hK

3S

hK

4S

hK

5S

hK

6

Gru

pm

osh

at:

0-3

vje

4-5

vje

Kla

sat:

Pa

rafi

llore

, I,

II

Kla

sat

III,

IV d

he

VK

lasa

t VI

dh

e V

IIK

lasa

t

VIII

dh

e IX

Kla

sat

X

dh

e X

I

(Ars

imi i

p

rg

jith

-sh

m)

Kla

sa X

d

he

XII

(Ar-

sim

i dhe

af

tsi

mi

prof

esio

n-al

AA

P)

Kla

sa X

II

(Ars

imi i

p

rg

jith

-sh

m)

Kla

sa X

II

(Ars

imi

dh

e af

-t

sim

i p

rofe

sio

nal

AA

P)

Gju

ht

d

he

ko

mu

ni-

kim

i

Akt

ivit

ete

q

nxi

sin

ko

mu

ni-

kim

in

gju

hs

or

Gju

h

amta

re

Gju

h

ang

leze

Gju

h

amta

re

Gju

h

ang

leze

Gju

ha

e d

yt

Gju

h

amta

re

Gju

h

ang

leze

Gju

ha

e d

yt

Gju

h

amta

re

Gju

h

ang

leze

Gju

ha

e d

yt

Gju

h

amta

re

Gju

h

ang

leze

Gju

ha

e d

yt

Gju

h

t

tjer

a

Gju

h

amta

re

Gju

h

ang

leze

Gju

h

t

tjer

a

Gju

h

am-

tare

Gju

h

an-

gle

ze

Gju

ha

e d

yt

Gju

h

t

tjer

a

Gju

h

am-

tare

Gju

h

an-

gle

ze

Gju

h

t

tjer

a

Art

etA

ktiv

itet

e q

n

xisi

n s

hka

th-

tsi

t e

ko

mu

-n

ikim

it d

he

t s

hp

reh

uri

t ar

tist

ik

Ed

uka

t

fig

ura

tive

Ed

uka

t

mu

ziko

re

Ed

uka

t

fig

ura

tive

Ed

uka

t

mu

ziko

re

Ed

uka

t

fig

ura

tive

Ed

uka

t

mu

ziko

re

Ed

uka

t

fig

ura

tive

Ed

uka

t

mu

ziko

re

Ed

uka

t

fig

ura

tive

Ed

uka

t

mu

ziko

re

Art

e ap

-lik

ativ

eE

du

kat

fi

gu

rati

ve

Ed

uka

t

mu

ziko

re

Art

e ap

lika-

tive

Mat

ema-

tik

aA

ktiv

itet

e q

n

xisi

n g

jyki

min

, sh

kath

tsi

t

nu

mer

ike

Mat

ema-

tik

Mat

ema-

tik

Mat

ema-

tik

Mat

ema-

tik

Mat

ema-

tik

Mat

ema-

tik

Mat

emat

ik

Mat

ema-

tik

Tab

ela

e m

po

shtm

e p

araq

et s

htr

irje

n e

fu

shav

e

ku

rrik

ula

re n

pr

niv

elet

dh

e sh

kal

lt

e K

urr

iku

ls.


37

Sh

ken

-ca

t n

aty-

rore

Akt

ivit

ete

q

nxi

sin

het

imin

d

he

zbu

limin

e

mje

dis

it

Sh

ken

cat

nat

yro

re

Sh

ken

cat

nat

yro

reS

hke

nca

t n

atyr

ore

Sh

ken

cat

nat

yro

reB

iolo

gji

Fizi

k

Kim

iA

stro

no

-m

i

Sh

ken

cat

nat

yro

reB

iolo

gji

Fizi

k

Kim

iA

stro

no

mi

Sh

ken

cat

nat

yro

re

Sh

oq

ria

d

he

mje

dis

i

Akt

ivit

ete

q

nxi

sin

n

dr

gje

gj

si-

min

pr

vet

en

dh

e p

r t

tj

ert

d

he

zhvi

llim

in

e sh

kath

tsi

ve

soci

ale

Sh

oq

ria

d

he

mje

-d

isi

Sh

oq

ria

d

he

mje

-d

isi

Sh

oq

ria

d

he

mje

-d

isi

Sh

oq

ria

d

he

mje

-d

isi

His

tori

Gje

og

rafi

E

du

kat

q

ytet

are

So

cio

log

jiP

siko

log

jiFi

lozo

fi

Sh

oq

ria

d

he

mje

-d

isi

His

tori

Gje

og

rafi

E

du

kat

q

ytet

are

So

cio

log

jiP

siko

log

jiFi

lozo

fi

Sh

oq

ria

d

he

mje

-d

isi

Sh

n-

det

i d

he

mir

qe-

nia

Akt

ivit

ete

q

nxi

sin

zh

villi

min

e

shka

tht

sive

fi

zike

dh

e t

sh

pre

hiv

e t

h

igjie

ns

Sh

n-

det

i dh

e m

irq

enia

Ed

uka

ta

fizi

ke

Sh

n-

det

i dh

e m

irq

e-n

ia

Ed

uka

ta

fizi

ke

Sh

n-

det

i dh

e m

irq

enia

Ed

uka

ta

fizi

ke

Sh

n-

det

i dh

e m

irq

e-n

ia

Ed

uka

ta

fizi

ke

Sh

n-

det

i dh

e m

irq

enia

Ed

uka

ta

fizi

ke

Sh

n-

det

i dh

e m

irq

e-n

ia

Ed

uka

ta

fizi

ke

Sh

nd

eti

dh

e m

irq

e-n

ia

Ed

uka

ta

fizi

ke

Sh

n-

det

i dh

e m

irq

enia

Ed

uka

ta

fizi

ke

Jeta

dh

e p

un

a A

ktiv

itet

e q

n

xisi

n k

apac

-it

etet

pr

t

kup

tuar

dh

e p

r t

n

dje

kur

pro

ced

ura

t d

he

rreg

ulla

t,

krs

hr

in,

kr

eati

vite

tin

d

he

t n

xn

it

n

mn

yra

t

nd

rysh

me

Jeta

dh

e p

un

aJe

ta d

he

pu

na

Jeta

dh

e p

un

aJe

ta d

he

pu

na

Jeta

dh

e p

un

aJe

ta d

he

pu

na

Jeta

dh

e p

un

aJe

ta d

he

pu

na


38

Gjuht dhe komunikimi

Fusha Gjuht dhe komunikimi u mundson nxnsve q t zhvillojn dhe t kultivo-jn prdorimin e gjuhs si mjet komunikimi n jetn e prditshme, n jetn profesionale dhe n jetn publike. Nprmjet ksaj fushe kurrikulare, secila lnd duhet ti arrij t gjitha kompetencat e prcaktuara n Kurrikul.

Kjo fush kurrikulare prfshin lndt: gjuht amtare, gjuhn e par t huaj (gjuha an-gleze), gjuht e mjedisit si dhe gjuht e tjera t huaja.

Secila lnd msimore (gjuh) n kuadr t ksaj fushe prfshin edhe letrsin, si pjes e veant e prdorimit t gjuhs n raport me vlerat estetike.

Gjuha amtare, msohet npr t gjitha shkallt e Kurrikuls, q nga klasa parafillore e deri te klasa XII.

Gjuha angleze fillon nga shkalla e par dhe msohet deri n klasn e fundit t shkolls s mesme t lart. N shkalln e par kjo gjuh msohet kryesisht nprmjet lojs, vi-zatimeve dhe kngve, pr t vazhduar me leximin dhe shkrimin n shkallt e tjera t Kurrikuls. Gjuha angleze, n nivelin e shkolls s mesme, n dy shkallt e fundit t Kur-rikuls, do t msohet si lnd e aplikuar n fushat e tjera dhe kjo sidomos n shkollat e arsimit profesional.

Gjuha shqipe pr nxnsit e komuniteteve joshqiptare msohet q nga shkalla e dyt e Kurrikuls.

Gjuha e dyt fillon t msohet n shkalln e tret (klasa e gjasht). Si gjuh e dyt mund t jet: njra nga gjuht e mjedisit (gjuha serbe, boshnjake, turke) zgjedhje e lir e nxnsve dhe/ose gjuha gjermane, gjuha frnge, gjuha italiane dhe tjetr.

Gjuht e tjera fillojn n shkalln e pest t Kurrikuls, d.m.th. n shkolln e mesme t lart (gjimnaze dhe shkolla profesionale). N kt grup prfshihen gjuha gjermane, gjuha frnge, italiane, spanjolle dhe/ose gjuht klasike (gjuha latine, gjuha e vjetr greke apo ndonj gjuh tjetr).

ARTET: Edukata figurative dhe Edukata muzikore

Prej shkalls s par e deri te prfundimi i shkalls s gjasht t Kurrikuls, t gjithaas-pektetet msuaritnartet shprehse prfshijnmundsitpr t realizuar dhe pr t shfaqur pun artistike.

Fusha msimore Artet, siguron q nxnsit t zhvillojn njohurit, aftsit perceptuese nprmjet formave t zhvillimit t aftsive t t kuptuarit dhe shkathtsive mendore krijuese. T zhvillojn aftsit pr marrjen e koncepteve n vizatim, piktur, skulptur, grafik, dizajn, vallzim, interpretim dhe muzik.

Kjo fush, luan rol t rndsishm n formimin dhe zhvillimin e plot t fmijve dhe t


39

rinjve, duke ndihmuar q t kuptojn, t shprehin prvojat e tyre personale, t kultivojn talentin e tyre krijues, t prvetsojn konceptet themelore n prdorimin e teknikave apo burimeve t ndryshme artistike; t msojn t komunikojn, tt interpretojn, t zh-villojn shkathtsit e tyre artistike pr tu shprehur, t japin nj kontribut n ndryshimin shoqror dhe n zhvillimin e elementeve artistike dhe t informacionit.

Zhvillon aftsit e nxnsve, duke br q ata ta konsiderojn t shprehurit artistik si nj nga aspektet m t rndsishme t edukimit t tyre.

Fusha msimore e arteve sht pjes integrale e procesit t t msuarit dhe ka lidhje midis imagjinats dhe inteligjencs, ku fmijt marrin pjes n veprimtari t ndryshme duke zhvilluar m tej krijimtarin dhe imagjinatn e tyre.

Qllimi i njohurive t ksaj fushe sht zhvillimi i imagjinats krijuese t figuracionit dhe muzikalitetit, reagimi ndaj shprehjes artistike, e cila konsiston n shumllojshmrin e veprimtarive q prfshihen n edukimin artistik.

Artet ndikojn q nxnsit t zhvillohen n individ me vetbesim dhe me aftsi krea-tive.

Pjesmarrja e nxnsve n t gjitha format e t shprehurit artistik mundson zhvillimin e identitetit individual, por n t njjtn koh zhvillon edhe identitetet e tyre grupore.

Diversiteti kulturor, n njrn an, dhe trashgimia kulturore kombtare, n ann tjetr, duhet t jen pjes integrale t msimit n arte.

Matematika

Matematika n Kurrikul prfaqsohet si fush kurrikulare dhe lnd msimore. Ajo mundson zhvillimin e shkathtsive dhe aftsive t nxnsve pr t menduar n mnyr kritike, zhvillimin e personalitetit t tyre, zhvillimin e shkathtsive pr t punuar n mnyr t pavarur dhe sistematike, nxitjen e krshris dhe inkurajimit pr zbulim, ndrtimin e njohurive t reja me qllim t zbatimit dhe integrimit t tyre n fushat e tjera dhe zgjidhjen e situatave problemore n jetn e prditshme.

Matematika msohet n t gjitha shkallt e Kurrikuls. N shkalln e par dhe t dyt bhet nj lidhje e njohurive pr numrat, figurat gjeometrike, pozitn n hapsir, matjet dhe shkathtsit pr llogaritje e zgjidhje t problemeve. N shkalln e tret dhe t katrt kjo lidhje integrohet me njohurit nga algjebra, gjeometria dhe statistika, kurse n shkalln e pest dhe t gjasht sigurohet nj zgjerim dhe thellim i njohurive edhe nga trigonometria, analiza matematike dhe probabiliteti.

Nj nga aspektet m t rndsishme n t gjitha shkallt sht integrimi i matematiks me t gjitha fushat dhe shtjet ndrkurrikulare me qllim t zotrimit t kompetencave kryesore. N shkalln e pest dhe t gjasht, matematika sht n funksion t prgatitjes s nxnsve pr studime t mtejme dhe, n rastin e shkollave profesionale, prfshirja e matematiks s aplikuar mundson aftsimin e nxnsve pr profesione t caktuara.

Nprmjet msimit t matematiks, nxnsit do t marrin njohuri mbi numrat, mbi hapsirn, mbi masat dhe mnyrat e prdorimit t t dhnave (statistiks). Ata do t jen n gjendje t kuptojn rolin e t menduarit matematik pr zhvillimin e shkencs e t


40

teknologjis moderne, si dhe rndsin e zbatimit t matematiks n situatat e zgjidhjes s problemeve t llojeve t ndryshme.

Shkencat natyrore

Shkencat natyrore u mundsojn nxnsve pr t njohur, pr t kuptuar, pr t hulum-tuar natyrn, botn e gjall e jo t gjall dhe njeriun, duke filluar nga mikrokozmosi deri n makrokozmos, domethn n skajet e gjithsis.

Shkenca sht nj prpjekje dinamike, bashkpunuese dhe krijuese e njeriut, q lind nga dshira pr t njohur dhe pr t kuptuar botn e cila na rrethon, pr t zbuluar t panjohurn, duke hulumtuar fshehtsit e gjithsis dhe duke zgjidhur probleme.

Shkencat natyrore prfaqsojn fushn kurrikulare, q nxnsve u ofron mundsi t zh-villojn t kuptuarit e koncepteve, t teorive dhe t ligjshmrive fondamentale t natyrs. Ato kontribuojn n zhvillimin e prgjithshm t shoqris, ndihmojn n ngritjen e nivelit teknologjik dhe t zhvillimit ekonomik, rritjen e cilsis s jets s njeriut, ruajtjen e shndetit, mjedisit jetsor dhe mirqenies.

Prmes msimit (msimdhnies/nxnies) n shkencat natyrore nxnsit do t zhvillojn ndjenjn e kureshtjes dhe t hulumtimit shkencor t mjedisit natyror dhe ndryshimeve t shkaktuara nga aktiviteti i njeriut.

Ata do t aftsohen q ti zotrojn fillet e puns shkencore, konceptet, mjetet dhe pro-cedurat, t nxjerrin prfundime t sakta nga analiza e t dhnave, ti prezantojn dhe ti vlersojn rezultatet.

Nxnsit do t zhvillojn aftsi pr zgjidhjen e problemeve duke prdorur mjete

matse, n pun individuale dhe ekipore n kuadr t realizimit t programit msimor apo ndonj projekti.

N kt mnyr ata do t zhvillojn mendimin kritik dhe do t aftsohen pr identi-fikimin e problemeve, parashtrimin e pyetjeve, formulimin e hipotezave dhe nxjerrjen e prfundimeve t bazuara n argumente, duke ndjekur hapat e metodologjis shkencore.

N SHK1 dhe SHK2 kemi nj qasje t integruar t lndve (biologji, fizik, kimi, gjeografi dhe astronomi), ku nxnsit do t msojn pr mjedisin natyror dhe t krijuar nga njeriu, metodat shkencore hulumtuese pr studimin e proceseve dhe t dukurive natyrore.

N ShK3 dhe ShK4 ruhet qasja integruese ndrlndore (fizik, kimi, biologji).

N ShK5 dhe ShK6, n shkollat e prgjithshme (n gjimnaze), shkencat natyrore zhvillo-hen n lnd t veanta (fizik, kimi, biologji dhe astronomi (vetm n ShK6). N shkol-lat profesionale msimi i shkencave natyrore bhet nprmjet lndve t integruara, n funksion t zbatimit t shkencs n profesione t caktuara.

Shoqria dhe mjedisi

Prmes fushs Shoqria dhe mjedisi nxnsit zhvillojn njohurit, aftsit, qndrimet dhe prirjet q jan t domosdoshme pr nj shoqri demokratike. Kjo ndihmon q t zh-


41

villojn t kuptuarit e tyre mbi botn, njerzit, vlerat e tyre, proceset shoqrore n koh, vende dhe rrethana t ndryshme. Gjithashtu, nprmjet ksaj fushe ata zhvillojn edhe t kuptuarit e tyre pr mjedisin e vet dhe m gjer. Kjo do t`u mundsoj atyre q t marrin pjes dhe t kontribuojn n mnyr aktive e kritike, n komunitetin lokal, kom-btar e global, n t cilin jetojn e angazhohen, pr shtjet shoqrore dhe mjedisore.

Orientimet e ndryshme dhe qasjet tematike t ksaj fushe do t prqendrohen nga per-spektiva e arritjes s qllimeve arsimore, si jan kultivimi i identitetit personal, sho-qror, kombtar, identiteti shtetror e kulturor, t msuarit pr t jetuar s bashku dhe edukimi pr zhvillim t qndrueshm.

N ShK1 dhe ShK2 msohet pr ndrgjegjsimin dhe marrjen e vendimeve, njohurit mbi veten dhe shoqrin dhe t kuptuarit e bots. N ShK3 dhe ShK4 n kuadr t fushs Shoqria dhe mjedisi trajtohen shtjet shoqrore dhe mjedisore, nprmjet msimit lndor ose t integruar t lndve: Histori, Gjeografi dhe Edukat qytetare

N ShK5 dhe ShK6, n shkollat e prgjithshme (gjimnaze), Shoqria dhe mjedisi real-izohet nprmjet lndve t veanta: Histori, Gjeografi, Edukat qytetare, Sociologji, Psikologji, Logjik dhe Filozofi, duke vn theksin n zhvillimin e kompetencave pr-katse kryesore n mnyr t baraspeshuar.

Prvojat msimore, q kjo fush ofron n ShK5 dhe ShK6, pr nxnsit e shkollave pro-fesionale, prsri merren nprmjet lndve shoqrore t integruara, prfshir aspekte t Edukats qytetare, Historis dhe Gjeografis, t mbshtetura n qasje tematike.

Nprmjet ktij lmi t Kurrikuls, nxnsit do t njihen me vlerat dhe normat e jets shoqrore n nj shoqri demokratike. Ata do tu qasen gjithashtu dukurive shoqrore nga pikpamja historike, sociologjike, ekonomike, psikologjike dhe ndrkulturore.

Shndeti dhe mirqenia

Fusha msimore Shndeti dhe mirqenia siguron q nxnsit t zhvillojn njohurit, t kup-tuarit dhe shkathtsit pr mirqenien e tyre mendore, emocionale, sociale dhe fizike.

Fusha Shndeti dhe mirqenia sht konceptuar q nprmjet saj nxnsit t fitojn njohuri, t formojn aftsi, vlera dhe sjellje, t cilat do ti ndihmojn ata n prballimin me sukses t jets s tashme dhe t ardhme.

Prmes ksaj fushe kurrikulare nxnsit do ti zhvillojn aftsit fizike dhe motorike, si dhe aftsit pr t komunikuar dhe pr tu shprehur duke i shfrytzuar funksionet e trupit. Ata po ashtu do t mund ta zhvillojn ndjenjn e kujdesit dhe t prgjegjsis pr mirqenien e vet si dhe pr mirqenien e t tjerve, duke u kushtuar kujdes mnyrave t shndosha t jets dhe duke iu shmangur rreziqeve t fardo lloji. Njkohsisht, nxnsit do t zhvillojn aftsi pr t br lidhje t duhura mes vendimeve, veprimeve dhe pasojave; puns n ekipe, respektimit t rregullave dhe zgjidhjes s problemeve n mnyr t prshtatshme dhe krijuese.

Fusha msimore Shndeti dhe mirqenia fillon t zbatohet nga shkalla e par e Kurri-kuls dhe sht e pranishme deri n shkalln e gjasht. N ShK1 dhe ShK2 ofrohet nj qasje e integruar n edukatn fizike dhe sporte, si dhe n edukatn shndetsore, prf-


42

shir promovimin e mnyrave t shndosha t jetess. Duke filluar nga shkalla e katrt nis mbrojtja prej smundjeve dhe rreziqeve dhe edukata seksuale, ndrsa n shkalln e pest fillon shndeti reproduktiv, planifikimi dhe edukata familjare.

Jeta dhe puna

Fusha e Kurrikuls Jeta dhe puna ofron aktivitete sfiduese, t cilat prfshijn hulum-timin, zgjidhjen e problemeve, shqyrtimin e koncepteve dhe t nxnit, q rezulton nga krijimi i produkteve t cilat kan zbatim praktik. Nxnsit do t zhvillojn kreativitetin e tyre dhe shkathtsi ndrmarrse dhe do t inkurajohen pr t qen dizajnues inovativ dhe kreativ t s ardhmes. Kto atribute jan thelbsore, kur kemi parasysh se n t ardhmen nxnsit do t luajn rol t madh n ekonomin globale (pr t qen konkur-

rent n tregun e puns) duke prqafuar zhvillimet tekniko-teknologjike t shekullit XXI.

Qllimi kryesor i t nxnit n fushn Jeta dhe puna sht q t aftsoj nxnsit t jen t informuar, t shkatht, mendimtar, qytetar t adaptueshm dhe ndrmarrs.

Aktivitetet msimore t ksaj fushe do t realizohen n t gjitha shkallt e Kurrikuls, duke br q kompetencat e pritura t arrihen gradualisht.

N ShK1 dhe ShK2, kjo fush prqendrohet n Shkathtsit pr jet, Pundore dhe Ekonomi shtpiake. N ShK3 ShK6 kjo fush prfshin Kshillimin dhe orientimin n karrier, Teknologjin dhe TIK-un, Edukimin pr pun dhe ndrmarrsi.

N shkollat profesionale, te ShK5 dhe ShK6, fusha Jeta dhe puna prfshin nj pjes m t madhe t fondit t orve, duke pasur parasysh se t gjitha fushat e tjera t Kurrikuls do t jen t aplikuara n profesionet prkatse. Realisht, n kto shkolla fusha Jeta dhe puna, s bashku me pjesn zgjedhore t Kurrikuls, bjn 60% t kohs s alokuar dhe ajo kryesisht i dedikohet profilit prkats profesional.

5.2. Fondi i orveFondi i orve do t ndahet pr fusha t ndryshme kurrikulare n mnyr t baraspesh-uar, duke pasur parasysh nevojn pr t br nj przgjedhje dhe vijimsi t duhur t msimit n harmoni me moshn e nxnsit dhe nevojat zhvillimore. N kt faz, alokimi i kohs pr fusha t ndryshme t Kurrikuls jepet vetm me prqindje, e cila nnkupton minimumin e kohs s alokuar pr fush. N nj faz t mvonshme, te Kur-rikula Brtham pr nivele dhe shkall t Kurrikuls, do t paraqitet plani msimor m i specifikuar me fondin e orve pr fusha / lnd t Kurrikuls.


43

Ndarja e kohs pr seciln fush t kurrikuls n prqindje

SNKA 0 SNKA 1 SNKA 2 SNKA 3

Fushat e Kurrikuls

ShK1

ShK2 ShK3 ShK4

ShK5&6Arsimi i prgjith-shm

ShK5&6Arsimi dhe aftsimi profesional

Parafillori Klasa 1 & 2

Gjuht dhe komunikimi 33.33% 38.10% 33.33% 25.00% 26.67% 20.00% 15.63%

Artet 11.11% 9.25% 8.33% 7.14% 6.67% 6.67% 3.13%

Matematika 22.22% 23.81% 20.83% 17.86% 13.33% 13.33% 9.38%

Shkencat natyrore 5.56% 4.76% 8.33% 14.29% 16.67% 16.67% 6.25%

Shoqria dhe mjedisi 5.56% 4.76% 8.33% 14.29% 13.33% 16.67% 6.25%

Shndeti dhe mirqenia 11.11% 9.52% 8.33% 7.14% 6.67% 6.67% 6.25%

Jeta dhe puna 5.56% 4.76% 4.17% 7.14% 6.67% 6.67% 46.88%

Pjesa zgjedhore 5.56% 4.76% 8.33% 7.14% 10% 13.33% 6.25%

Aktivitetet e tjera

Nga alokimi i fondit t orve shohim se, q nga klasa parafillore e deri n prfundim t shkalls s katrt t Kurrikuls (klasa e nnt), t gjith nxnsit do t marrin nj edukim t balancuar dhe t njsuar, i cili do t matet nprmjet testit t standardizuar shtetror.

Prej shkalls s pest, nxnsit do t ken mundsin e zgjedhjes s shkollimit t prgjithshm (gjimnazet) apo shkollimit profesional. Pr shkak t natyrs specifike t shkollave profesionale (prve t tjerash, edhe shkollat e muziks, t artit etj.), alokimi i fondit t orve ndryshon dukshm pr fushat e ndryshme t Kurrikuls n kto dy shkall. Me Kurrikuln Brtham t shkollave t mesme t larta, do t prcaktohen rezul-tatet esenciale t t nxnit t prbashkt pr t gjith nxnsit q prfundojn shkalln VI (

Documents

Korniza e urrikulës - masht.rks-gov.netmasht.rks-gov.net/uploads/2015/05/korniza-e-kurrikules11.pdf · t’u përshtaten ndryshimeve të shpejta dhe të paparashikuara, si, për