1

Korrik 2020

Banka e Shqipërisë

Departamenti i Politikës Monetare Komisioni Evropian1

Vrojtimi i Besimit të Biznesit dhe të Konsumatorit

Tremujori i dytë 2020

Treguesi i ndjesisë ekonomike (TNE) gjatë tremujorit të dytë shënoi nivelin më të ulët historik që prej

fillimit të matjes së tij në vitin 2002. Tkurrja e treguesit me 50.2 pikë e zhvendosi atë pranë vlerës 52.6 dhe

ndjeshëm nën mesataren e tij afatgjatë (Grafik 1). Kontraktimi i TNE-së pasqyroi si përkeqësimin e besimit

të bizneseve, më në veçanti në sektorin e shërbimeve, ashtu edhe besimin e konsumatorëve. Besimi i

bizneseve dhe i konsumatorëve shënoi nivelet më të ulëta në kohë.

Grafik 1. Treguesi i ndjesisë ekonomike (TNE)

Burimi: Vrojtimi i Besimit të Biznesit dhe Vrojtimi i Besimit të Konsumatorit, Banka e Shqipërisë.

Treguesi i besimit në sektorin e industrisë (TBI) thelloi rënien gjatë tremujorit të dytë, duke rezultuar

24.0 pikë përqindje më poshtë nivelit të një tremujori më parë. TBI-ja ra nën mesataren afatgjatë të saj për

të parën herë pas 6 vitesh dhe shënoi nivelin më të ulët historik (Grafik 2). Kontraktimi i fortë i treguesit i

1 Vrojtimet e besimit bashkëfinancohen nga Bashkimi Evropian dhe Banka e Shqipërisë. Duke filluar nga muaji maj i vitit 2016,

ato kaluan në programin e harmonizimit të Komisionit Evropian.

40

50

60

70

80

90

100

110

120

130

T2

-02

T4

-02

T2

-03

T4

-03

T2

-04

T4

-04

T2

-05

T4

-05

T2

-06

T4

-06

T2

-07

T4

-07

T2

-08

T4

-08

T2

-09

T4

-09

T2

-10

T4

-10

T2

-11

T4

-11

T2

-12

T4

-12

T2

-13

T4

-13

T2

-14

T4

-14

T2

-15

T4

-15

T2

-16

T4

-16

T2

-17

T4

-17

T2

-18

T4

-18

T2

-19

T4

-19

T2

-20

Mesatare afatgjatë

2

atribuohet kryesisht rënies së balancës së prodhimit, me 50.7 pikë përqindje, dhe në një masë më të vogël,

rënies së balancës së kontratave porositëse, me 28.9 pikë përqindje. Komponenti tjetër përbërës i TBI-së,

balanca e gjendjes së inventarëve2, kontribuuoi në kahun rritës për dinamikën e treguesit. Rënie të ndjeshme

shënuan edhe balanca të tjera të vrojtimit të industrisë, si gjendja financiare, kontratat porositëse nga

eksportet, pritjet për ecurinë e punësimit në tremujorin e ardhshëm, ashtu edhe norma e shfrytëzimit të

kapaciteteve. Norma e shfrytëzimit të kapaciteteve rezultoi rreth 64.0%, niveli më i ulët historik. Ndërkohë,

balanca e pritjeve për ecurinë e prodhimit në tremujorin e ardhshëm u përmirësua lehtësisht.

Treguesi i besimit në sektorin e ndërtimit (TBN) ra me 29.5 pikë përqindje gjatë tremujorit të dytë, duke

u zhvendosur edhe më poshtë mesatares së tij historike (Grafik 3). Tkurrja e fortë e TBN-së pasqyroi

kryesisht rënien e balancës së aktivitetit ndërtues me 50.7 pikë përqindje. Në kahun rënës kontribuuoi edhe

balanca tjetër formuese e TBN-së, kontratat porositëse, ndonëse rënia e saj me 8.3 pikë përqindje gjatë

tremujorit rezultoi relativisht më e zbutur. Balancat e tjera të vrojtimit për këtë sektor, si gjendja financiare,

punësimi dhe pritjet për të në tremujorin e ardhshëm, si edhe norma e shfrytëzimit të kapaciteteve shfaqën

gjithashtu dinamika rënëse gjatë periudhës në analizë. Rënia tremujore e shkallës së shfrytëzimit të

kapaciteteve në nivelin e 56.6%, e zhvendosi treguesin nën mesataren historike me 7.3 pikë përqindje.

Treguesi i besimit në sektorin e shërbimeve (TBSH) shfaqi tkurrjen më të fortë midis treguesve të besimit

gjatë tremujorit të dytë, me 56.6 pikë përqindje, duke shënuar edhe nivelin më të ulët historik (Grafik 4).

Përkeqësimi i TBSH-së pasqyroi rënien e të dy komponentëve përbërës të tij, balancës së ecurisë së biznesit,

me 58.0 pikë përqindje, dhe balancës së kërkesës, me 55.3 pikë përqindje. Rënie shënuan edhe balancat e

tjera të vrojtimit në sektorin e shërbimeve, si gjendja financiare, punësimi dhe norma e shfrytëzimit të

kapaciteteve. Norma e shfrytëzimit të kapaciteteve qëndroi pranë vlerës 70.2%, rreth 6.0 pikë përqindje

poshtë mesatares historike të saj. Ndërkohë, pritjet e bizneseve të shërbimeve për ecurinë e kërkesës dhe

punësimit në tremujorin e ardhshëm rezultuan të përmirësuara.

Treguesi i besimit në sektorin e tregtisë (TBT) u tkurr me 19.8 pikë përqindje gjatë tremujorit të dytë,

duke shënuar minimumin historik për kohën e kryerjes së vrojtimit të besimit në këtë sektor (Grafik 5).

Dinamika rënëse e TBT-së u përcaktua pothuajse tërësisht nga rënia e balancës së ecurisë së biznesit me

38.4 pikë përqindje, në një kohë që rënia e balancës tjetër formuese, pritjet për ecurinë e punësimit në

tremujorin e ardhshëm, rezultoi relativisht më e lehtë. Edhe balancat e tjera të vrojtimit në tregti, si gjendja

financiare, punësimi dhe norma e shfrytëzimit të kapaciteteve shënuan rënie. Bizneset e përfshira në

aktivitetet tregtare rezultojnë të kenë shfrytëzuar kapacitetet e tyre prodhuese me normën më të ulët të

shënuar në kohë, rreth 65.0%. Ndërkohë, balanca e pritjeve për ecurinë e biznesit në tremujorin e ardhshëm

shfaqi përmirësim.

Treguesi i besimit konsumator (TBK) thelloi tendencën rënëse gjatë tremujorit të dytë, duke shënuar

gjithashtu nivelin më të ulët historik në kohë (Grafik 6). Rënia e TBK-së me 6.3 pikë përqindje pasqyroi

përkeqësimin e të katër komponentëve përbërës të treguesit, përkatësisht balancës së situatës së

përgjithshme ekonomike të pritur në vend, me 10.0 pikë përqindje, balancës së situatës financiare të pritur

të familjes, me 7.9 pikë përqindje, balancës së blerjeve të mëdha, me 6.8 pikë përqindje dhe balancës së të

ardhurave dhe shpenzimeve, me 0.8 pikë përqindje.

2 Balanca e gjendjes së inventarëve ra me 7.6 pikë përqindje. Pakësimi i inventarëve interpretohet si zhvillim pozitiv për biznesin.

Balanca përkatëse shumëzohet me -1 kur llogaritet TBI-ja.

3

Burimi: Vrojtimi i Besimit të Biznesit dhe Vrojtimi i Besimit të Konsumatorit, Banka e Shqipërisë.

-40

-35

-30

-25

-20

-15

-10

-5

0

5

10

T2-0

2

T1-0

3

T4-0

3

T3-0

4

T2-0

5

T1-0

6

T4-0

6

T3-0

7

T2-0

8

T1-0

9

T4-0

9

T3-1

0

T2-1

1

T1-1

2

T4-1

2

T3-1

3

T2-1

4

T1-1

5

T4-1

5

T3-1

6

T2-1

7

T1-1

8

T4-1

8

T3-1

9

T2-2

0

Bala

nca,

në %

Grafik 2. Treguesi i besimit në industri

Mesatare afatgjatë

-70

-60

-50

-40

-30

-20

-10

0

T2-0

2

T1-0

3

T4-0

3

T3-0

4

T2-0

5

T1-0

6

T4-0

6

T3-0

7

T2-0

8

T1-0

9

T4-0

9

T3-1

0

T2-1

1

T1-1

2

T4

-12

T3-1

3

T2-1

4

T1-1

5

T4-1

5

T3-1

6

T2-1

7

T1-1

8

T4-1

8

T3-1

9

T2

-20

Bala

nca,

në %

Grafik 3. Treguesi i besimit në ndërtim

Mesatare afatgjatë

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

T2-0

3

T2-0

4

T2-0

5

T2-0

6

T2-0

7

T2-0

8

T2-0

9

T2-1

0

T2-1

1

T2-1

2

T2-1

3

T2-1

4

T2-1

5

T2-1

6

T2-1

7

T2-1

8

T2-1

9

T2-2

0

Bala

nca,

në %

Grafik 4. Treguesi i besimit në shërbime

Mesatare afatgjatë

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

T2-1

0

T4-1

0

T2-1

1

T4-1

1

T2-1

2

T4-1

2

T2-1

3

T4-1

3

T2-1

4

T4

-14

T2-1

5

T4-1

5

T2-1

6

T4-1

6

T2-1

7

T4-1

7

T2-1

8

T4-1

8

T2-1

9

T4-1

9

T2

-20

Bala

nca,

në %

Grafik 5. Treguesi i besimit në tregti

Mesatare afatgjatë

-25

-20

-15

-10

-5

0T

2-0

3

T2-0

4

T2-0

5

T2

-06

T2-0

7

T2-0

8

T2-0

9

T2-1

0

T2-1

1

T2-1

2

T2

-13

T2-1

4

T2-1

5

T2-1

6

T2-1

7

T2-1

8

T2-1

9

T2-2

0

Bala

nca,

në %

Grafik 6. Treguesi i besimit konsumator

Mesatare afatgjatë

4

Tabelë 1. Treguesit e besimit sipas sektorëve*

Vlerat 2019 2020 Situata aktuale

min mes max T1 T2 T3 T4 T1 T2 Koniunkturale** Strukturore***

Industri -27.0 -6.9 5.5 -2.1 -1.4 3.0 -1.8 -5.7 -29.7 ↓ − −

Ndërtim -47.9 -25.3 -5.5 -21.1 -21.5 -26.5 -29.9 -30.0 -59.5 ↓ − −

Shërbime -20.8 2.6 24.2 6.1 11.2 13.2 -5.0 12.5 -44.1 ↓ − −

Tregti -15.8 -1.3 20.5 -6.1 -5.3 -4.4 -8.5 -9.5 -29.2 ↓ − −

Konsumator -18.9 -12.3 -6.2 -9.6 -11.1 -12.3 -13.6 -15.4 -21.8 ↓ − −

Burimi: Vrojtimi i Besimit të Biznesit dhe Vrojtimi i Besimit të Konsumatorit, Banka e Shqipërisë.

*) Treguesit janë llogaritur nga balanca të rregulluara për sezonalitet, me përjashtim të balancës së pritjeve për punësimin në

tremujorin e ardhshëm në sektorin e tregtisë, e cila nuk shfaq sezonalitet. Balancat minimale, mesatare dhe maksimale, janë të

llogaritura duke filluar prej: T2-2002, për treguesit e besimit në industri dhe ndërtim; T4-2002, për treguesit e besimit në shërbime;

T1-2010, për treguesin e besimit në tregti; dhe T2-2003, për treguesin e besimit konsumator.

**) Situata krahasuar me tremujorin e mëparshëm.

***) Situata për secilin tregues konsiderohet: shumë e kënaqshme (++), kur treguesi është më shumë se 1 devijim standard më i

lartë se mesatarja; e kënaqshme (+), kur treguesi është më pak se 1 devijim standard më i lartë se mesatarja; e pakënaqshme (-),

kur treguesi është më pak se 1 devijim standard më i ulët se mesatarja; dhe shumë e pakënaqshme (--), kur treguesi është më shumë

se 1 devijim standard më i ulët se mesatarja.

Tabelë 2. Balancat kryesore të sektorëve të ekonomisë (në pikë përqindje)*

2018 2019 2020

T2 T3 T4 T1 T2 T3 T4 T1 T2

INDUSTRIA

Prodhimi gjatë tre muajve të kaluar

(pyetja 1, komponent i TBI-së) 11.8 9.0 1.7 7.3 7.2 18.0 9.9 -2.7 -53.4

Kontratat porositëse

(pyetja 2, komponent i TBI-së) -11.3 -14.6 -11.6 -19.2 -17.4 -12.5 -22.6 -26.0 -54.9

Inventari i produkteve të përfunduara

(pyetja 4, komponent i TBI-së)* -2.6 6.2 -5.9 -5.7 -6.1 -3.7 -7.3 -11.5 -19.1

Kontratat porositëse nga eksportet (pyetja 3) -6.6 -11.7 -8.4 -11.4 -22.0 -19.4 -29.5 -26.7 -61.3

Prodhimi pritje (pyetja 5) 27.8 33.3 42.1 30.8 41.7 28.4 24.6 32.7 33.9

Çmimet e produkteve pritje (pyetja 6)* 3.9 2.8 4.4 5.6 0.9 -1.2 -0.6 1.7 7.3

Punësimi pritje (pyetja 7) 10.9 8.6 14.1 7.5 7.3 6.8 2.2 4.9 -2.5

Gjendja financiare (pyetja 17) 11.5 10.7 3.2 7.4 8.2 10.3 11.9 -6.5 -59.8

Norma e shfrytëzimit të kapaciteteve

(në %, pyetja 13) 74.2 75.1 75.9 76.3 77.2 75.7 76.2 74.7 64.0

NDËRTIMI

Aktiviteti ndërtues gjatë tre muajve të kaluar

(pyetja 1, komponent i TBN-së) -13.3 -15.9 -8.5 -1.5 0.6 -6.0 -10.4 -5.7 -56.4

Kontratat porositëse

(pyetja 3, komponent i TBN-së) -52.9 -50.3 -45.8 -40.7 -43.7 -47.0 -49.3 -54.4 -62.6

Punësimi pritje (pyetja 4) 2.0 6.3 7.4 8.6 8.1 -0.4 -4.0 10.0 -8.1

Çmimet pritje (pyetja 5)* 0.8 0.4 -9.0 2.0 2.1 0.1 -0.6 3.0 5.7

Norma e shfrytëzimit të kapaciteteve

(në %, pyetja 7) 59.8 60.9 63.2 65.5 66.7 62.4 64.3 64.6 56.6

Punësimi gjatë tre muajve të kaluar (pyetja 8) -12.9 -2.4 -9.2 -4.4 -9.7 -7.6 -4.0 -11.4 -28.0

Gjendja financiare (pyetja 9) -15.7 -15.0 -13.9 -3.5 -2.8 -8.2 -12.0 -19.5 -55.7

SHËRBIME

Ecuria e biznesit gjatë tre muajve të kaluar

(pyetja 1, komponent i TBSH-së) 15.3 10.0 6.6 8.7 12.7 13.2 -5.8 14.5 -43.5

5

Kërkesa gjatë tre muajve të kaluar

(pyetja 2, komponent i TBSH-së) 10.1 5.7 3.0 3.5 9.7 13.2 -4.2 10.6 -44.7

Kërkesa pritje (pyetja 3) 28.9 30.0 25.5 24.9 29.4 16.7 32.1 11.4 16.8

Punësimi gjatë tre muajve të kaluar (pyetja 4) 7.5 -3.4 3.2 1.7 2.5 8.1 -1.0 -0.9 -27.9

Punësimi pritje (pyetja 5) 7.7 5.6 7.1 5.8 6.6 6.5 6.8 1.7 6.9

Çmimet pritje (pyetja 6)* 3.4 0.4 1.8 -3.0 -0.3 0.9 -1.4 6.9 4.7

Norma e shfrytëzimit të kapaciteteve

(në %, pyetja 9) 75.5 75.5 72.4 77.5 78.5 77.6 77.3 78.0 70.2

Gjendja financiare (pyetja 10) 8.9 8.3 8.2 4.3 7.3 6.7 0.4 15.6 -38.5

TREGTIA

Ecuria e biznesit gjatë tre muajve të kaluar

(pyetja 1, komponent i TBT-së) 2.9 -7.9 -10.4 -9.4 -10.3 -10.8 -9.3 -16.9 -55.3

Punësimi pritje

(pyetje 5, komponent i TBT-së)* 1.7 -0.5 -6.6 -2.8 -0.3 1.9 -7.7 -2.0 -3.1

Ecuria e biznesit pritje (pyetja 4) 23.8 30.0 18.1 22.4 31.6 24.5 23.5 15.4 22.0

Çmimet pritje (pyetja 6)* 5.0 0.8 -5.7 1.2 -1.7 0.9 -1.3 3.2 -0.2

Norma e shfrytëzimit të kapaciteteve

(në %, pyetja 8)* 72.6 71.2 75.2 71.2 73.3 71.9 71.3 69.7 65.0

Gjendja financiare (pyetja 9) -1.3 -3.5 -8.4 -11.6 -13.4 -10.4 -10.9 -13.3 -58.3

Punësimi gjatë tre muajve të kaluar

(pyetja 10)* -2.9 2.3 -6.6 -2.1 -7.4 -3.4 -6.0 -4.0 -14.5

KONSUMATORI

Situata financiare pritje

(pyetja 2, komponent i TBK-së) 7.1 6.1 7.3 7.8 6.3 7.7 5.9 5.2 -2.7

Situata ekonomike pritje

(pyetja 4, komponent i TBK-së) 9.1 7.9 7.8 9.4 6.1 6.4 3.9 -0.5 -10.4

Blerjet e mëdha aktuale

(pyetja 8, komponent i TBK-së) -58.3 -61.7 -60.1 -55.9 -56.1 -62.0 -63.2 -63.5 -70.3

Gjendja aktuale financiare

(pyetja 12, komponent i TBK-së) -5.0 -3.3 -2.1 0.2 -0.6 -1.1 -1.0 -2.9 -3.6

Situata financiare gjatë dymbëdhjetë muajve

të kaluar (pyetja 1) -5.3 -5.6 -6.6 -2.4 -4.6 -5.9 -4.7 -6.1 -15.5

Situata ekonomike aktuale (pyetja 3) -13.1 -15.0 -15.1 -10.8 -14.6 -13.7 -17.1 -19.7 -27.9

Çmimet pritje (pyetja 6)* -22.0 -19.1 -9.2 -23.3 -24.9 -20.2 -9.0 -16.0 -12.9

Papunësia pritje (pyetja 7) -0.5 -0.8 0.5 -1.3 7.0 5.3 2.1 9.1 22.9

Blerjet e mëdha pritje (pyetja 9)* -49.4 -48.6 -44.3 -45.0 -42.3 -49.0 -52.3 -55.5 -58.6

Kursimi aktual (pyetja 10)* -48.4 -49.3 -49.2 -45.6 -48.0 -48.1 -50.6 -48.6 -55.5

Kursimi pritje (pyetja 11)* -43.9 -42.5 -42.1 -40.2 -42.5 -43.6 -44.4 -44.8 -56.0

Burimi: Vrojtimi i Besimit të Biznesit dhe Vrojtimi i Besimit të Konsumatorit, Banka e Shqipërisë.

*Balancat nuk shfaqin sezonalitet dhe, si të tilla, janë të parregulluara sa i takon atij.

6

Grafik 7. Balancat kryesore të Vrojtimit të Konsumatorit

Burimi: Vrojtimi i Besimit të Konsumatorit, Banka e Shqipërisë.

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

T2-0

3

T2-0

4

T2-0

5

T2-0

6

T2-0

7

T2-0

8

T2-0

9

T2-1

0

T2-1

1

T2-1

2

T2

-13

T2-1

4

T2-1

5

T2-1

6

T2-1

7

T2-1

8

T2-1

9

T2-2

0

Situata financiare

aktuale pritje

-30

-25

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

T2-0

3

T2-0

4

T2

-05

T2-0

6

T2-0

7

T2-0

8

T2-0

9

T2-1

0

T2-1

1

T2-1

2

T2-1

3

T2-1

4

T2-1

5

T2-1

6

T2-1

7

T2-1

8

T2-1

9

T2

-20

Situata ekonomike

aktuale pritje

-80

-70

-60

-50

-40

-30

-20

-10

0

T2-0

3

T2-0

4

T2-0

5

T2-0

6

T2-0

7

T2-0

8

T2-0

9

T2-1

0

T2-1

1

T2-1

2

T2-1

3

T2

-14

T2-1

5

T2-1

6

T2-1

7

T2-1

8

T2-1

9

T2-2

0Blerje të mëdha

aktuale pritje

-70

-60

-50

-40

-30

-20

-10

0

T2-0

3

T2-0

4

T2-0

5

T2-0

6

T2-0

7

T2-0

8

T2-0

9

T2-1

0

T2-1

1

T2-1

2

T2-1

3

T2-1

4

T2-1

5

T2-1

6

T2-1

7

T2-1

8

T2-1

9

T2

-20

Situata e kursimit

aktuale pritje

-10

-5

0

5

10

15

20

25

30

35

T2-0

3

T2-0

4

T2-0

5

T2-0

6

T2-0

7

T2-0

8

T2-0

9

T2-1

0

T2-1

1

T2-1

2

T2-1

3

T2-1

4

T2-1

5

T2-1

6

T2-1

7

T2-1

8

T2-1

9

T2-2

0

Papunësia pritje

-20

-16

-12

-8

-4

0

4

T2-0

3

T2-0

4

T2

-05

T2-0

6

T2-0

7

T2-0

8

T2-0

9

T2-1

0

T2-1

1

T2-1

2

T2-1

3

T2-1

4

T2-1

5

T2-1

6

T2-1

7

T2-1

8

T2-1

9

T2

-20

Situata e të ardhurave dhe shpenzimeve

7

Aneks

Shpjegime metodologjike

Balanca është treguesi që përdoret më shpesh për agregimin e të dhënave cilësore nga vrojtimet. Ajo

llogaritet si diferencë midis përqindjes së përgjigjeve pozitive dhe përqindjes së përgjigjeve negative.

Balanca shprehet në pikë përqindje.

Treguesi i Besimit (TB) ndërtohet për çdo sektor dhe llogaritet si mesatare e thjeshtë e balancave të

rregulluara sezonalisht, të treguesve të cilët kanë korrelacionin më të lartë me serinë e referencës (serinë e

të dhënave reale të ekonomisë).

Treguesi i Ndjesisë Ekonomike (TNE) ndërtohet duke u bazuar në të njëjtat balanca që përdoren për

ndërtimin e TB-ve për secilin sektor (industri, ndërtim, shërbime, tregti dhe konsumatorë), duke synuar të

kapë aktivitetin e ekonomisë në vend. Para agregimit të TNE-së, këto balanca standardizohen dhe peshohen.