Μοναδικότητα και ελευθερίαΝΙΚΟΣ Α. ΚΟΥΚΗΣΥπεύθυνος Λυκείου Εκπαιδευτηρίων ΔούκαΜέλος Δ.Σ. Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού

Το καίριας σημασίας θέμα προβληματισμού που αναδεικνύει τοφετινό ημερολόγιο των Εκπαιδευτηρίων Δούκα, αναφορικά με τημοναδικότητα του παιδιού, είναι άμεσα συνδεδεμένο με παναν-θρώπινες αξίες του πολιτισμού μας. Πρωτίστως την ελευθερίατου ανθρώπου. Από την άλλη μεριά, σχετίζεται με τον ρόλο καιτην κατεύθυνση της αγωγής, τόσο στις οργανωμένες σχολικέςμονάδες όσο κι εκείνης που δίνουν οι γονείς, ώστε η ασχημάτιστησυναισθηματικά, πνευματικά και κοινωνικά οντότητα, που λέγεταιπαιδί, να συγκροτηθεί και να αποκτήσει αυτοτέλεια.

Κανονικά, η πρόκληση της μοναδικότητας θα έπρεπε να θε-ωρείται αυτονόητη. Τούτο σημαίνει ότι κάθε άνθρωπος από ταπρώτα της ζωής του βήματα αντιμετωπίζεται ως αυτόνομη προ-σωπικότητα, η οποία, καθώς μεγαλώνει, μπορεί και πρέπει να βρί-σκει, μέσα από ένα σύνολο επιλογών και δυνατοτήτων, τον δρόμοπρος την αυτοδυναμία. Για να γίνει αυτό, το κοινωνικό σύνολοκαι το πολιτιστικό περιβάλλον πρέπει να διαμορφώνουν ένα φι-λελεύθερο πλαίσιο, εντός του οποίου η προσωπικότητα θεωρείται

–77–

17

DOUKAS_2015_001_176 10/12/2014 4:45 μ.μ. Page 77

ο κινητήριος μοχλός. Κι αυτή η δύναμη, που εκπηγάζει από τοελεύθερο άτομο, με τη σκέψη, την επινοητικότητα, τη φαντασία,την κριτική επεξεργασία των καταστάσεων, γίνεται η αιτία πουπυροδοτεί αλλαγές, γεννά καινοτόμες ιδέες. Ο άνθρωπος πουπροετοιμάζεται για να καλλιεργήσει τα ιδιαίτερα ταλέντα και τιςκλίσεις του μπορεί να προσφέρει καταθέτοντας δημιουργικό έργο.Και διά της εργασίας και της διάθεσής του για προσφορά βρίσκειο ίδιος νόημα στη ζωή του, γίνεται δηλαδή ευτυχισμένος. Ιδούγιατί η ελευθερία, που συνδέεται με τη μοναδικότητα, γίνεται τοεφαλτήριο όχι απλώς της παραγωγικότητας, μιας ποσοτικής δηλαδήδιαδικασίας, αλλά αποκτά πρωτίστως ποιοτικά χαρακτηριστικά.

Επιπροσθέτως, η μοναδικότητα των παιδιών, για να καλλιερ-γηθεί, προϋποθέτει μια συστηματική και μεθοδική αγωγή. Αν δε-χθούμε ότι η ανθρώπινη προσωπικότητα συναποτελείται από πλη-θώρα στοιχείων, ο άνθρωπος καλείται να τα καλλιεργήσει όλα ήτέλος πάντων όσα περισσότερα δύναται, δεδομένου ότι τα χρονικάπεριθώρια δεν είναι απεριόριστα και η επιβίωση προβάλλει ωςένας όρος που συχνά εξαναγκάζει τον άνθρωπο να θέτει σε δεύτερημοίρα ό,τι θα τον έκανε ευτυχισμένο. Η συστηματική αγωγή, ηεπιστημονική κατεύθυνση, η ψυχολογική υποστήριξη, η μετάδοσηγνώσεων, η επαφή με τα κοινωνικά δρώμενα και τις πολιτικές καιοικονομικές εξελίξεις σ’ ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, όλααυτά παρέχουν ευκαιρίες δράσης, κατανόησης του κόσμου και,το κυριότερο, δίνουν τη δυνατότητα αυτογνωσίας και αυτοπροσ-διορισμού, ώστε η μοναδικότητα να αναδειχθεί ως μια φυσιολογικήσυνέπεια.

Πρωτίστως, η μοναδικότητα προϋποθέτει την παιδαγωγικήαγάπη και τον σεβασμό από τους άγοντες (δηλαδή τους γονείς,δασκάλους και παιδαγωγούς). Χωρίς αυτά τα στοιχεία υπάρχειπάντα ο κίνδυνος να επιβληθούν οι επιθυμίες των άλλων, πάντα

–78–

Tο µοναδικό µου αποτύπωµα

2015

DOUKAS_2015_001_176 10/12/2014 4:45 μ.μ. Page 78

–79–

σε συνάρτηση με φοβικές αντιλήψεις. Τα συστήματα που κατά τοπαρελθόν επιδίωκαν την εξομοίωση και τη συντριβή της μοναδι-κότητας στο όνομα της αναμφισβήτητης αλήθειας, τηςθρησκευτικής ή εθνικής υπεροχής, την υποταγή, τελικώς, σ’ έναμονοδιάστατο σύστημα αγωγής, επέβαλαν τον ολοκληρωτισμόκαι παγίδευσαν την ανθρωπότητα στη στασιμότητα και τα άτομαστη δυστυχία.

Προσοχή όμως. Η μοναδικότητα δεν πρέπει να μεταβληθεί σ’ένα νέο πρότυπο που αγνοεί, στο όνομα της κακώς εννοούμενηςελευθερίας, τη συνάντηση των ανθρώπων και την υπηρέτηση κοινώνστόχων. Η μοναδικότητα δεν πρέπει να καταντήσει αλαζονεία πουοδηγεί στον εγωισμό και την ατομοκρατία.

Αναμφίβολα, κάθε λογικός και ευαίσθητος άνθρωπος ονει-ρεύεται έναν κόσμο όπου το κάθε παιδί θα αντιμετωπίζεται ωςμια εν δυνάμει προσωπικότητα. Και τον παιδαγωγό συμβοηθό-συμπαραστάτη και όχι απρόσιτο και επιβλητικό επιβολέα μιαςβούλησης ξένης προς το παιδί και τις ανάγκες του. Μόνον έτσιμπορούμε να ευελπιστούμε ότι οι ολοκληρωμένες προσωπικότητεςθα αποτελέσουν τη βάση για την πνευματική, ηθική και επιστη-μονική άνθηση του πολιτισμού μας, σ’ έναν κόσμο ελευθερίας,αμοιβαιότητας και ανεκτικότητας.

2015{

γινόµαστε ή γεννιόµαστε µοναδικοί;

DOUKAS_2015_001_176 10/12/2014 4:45 μ.μ. Page 79

DOUKAS_2015_001_176 10/12/2014 4:45 μ.μ. Page 80