KOZMETOLOJİ DERS NOTU

8/14/2019 KOZMETOLOJ DERS NOTU

1/38

1

KREMLER

Cilt bakm rnlerinin temel amac, cildin salkl kalmasn salamak, yalanma belirtilerini azaltmak, Cilt sorunlarnn zmne yardmc olmak, Gnmz koullarnda ise, deri metabolizmasn uyarmak ve UV nlarnn

zararl etkilerinden korumak da girmektedir.

Cilt bakm amacyla temel admn uygulanmas gerekir; Cildin temizlenmesi Cildin sklatrlmas (toning) Cildin nemlendirilmesi /yumuatlmas Cildi temizleyen ve sklatran rnler ayn zamanda nemlenmesini de salar,

yine de cildin nemlendirilmesi /yumuatlmas iin ek baz rnler

kullanlmaktadr.

Farmastik Krem: la ihtiva eden kremler.

Kozmetik Krem: la (etken madde) ihtiva etmeyen krem kremler kullan yerlerine

gre tespit edilen zelliklere sahip deiik tipte hazrlanan, yar kat emlsiyon tipinde

preparatlardr. Bu tip kremlerde yal faz miktar, yal fazn terkibi, sulu fazn terkibi ve

emlsifiyan karakterlerdeki maddeler kremin karakterini ortaya koyar.

Emlsiyon tipi y/s veya s/y olabilir. Burada kullanl yerine gre seim yaplr.

rnein el kremi olarak y/s, yumuatc krem olarak s/y tipi kullanlr. el kremlerinde % 10 -

20 arasnda deien yal faza karlk, yumuatc kremlerde % 45 orannda yal faz

bulunur.

Bu preparatlarn kullanl amac ile erime noktas arasnda bant mevcuttur. Bu

durum yal fazn terkibini salar.

Yal fazn terkibine, giren maddeler arasnda parafin, vazelin, hidrokarbonlar,

mumlar, yal molekller, alkoller, ya asitleri yer alr. Ayrca baz esterler, kompleks yap

gsteren maddeler de bulunabilir.

Sulu fazn terkibi:

Nemlendirici maddeler (Gliserin, sorbitol, propilen glikol), kolloidal yapdaki

meddeler (selluloz ve sell. yapsndaki maddeler, zamklar (kitre), baz elektrolitler (Al tuzlar


2/38

2

civa tuzlar borax), iyi bir kozmetik krem, stabl ve iyi grnl olmal, deriye tatbikte erimeli

veya yumuamaldr. Su uunca viskoz bir hal almamaldr.

Kremlerin emlsiyon tiplerine gre zellikleri deiiktir su/ya emlsiyonlarnn

zellikleri yle sralanr.

1) Bu tip emlsiyonlar koruyucu, dzeltici, nemlendirici ve temizleyici kremlerdekullanlr.

2) S/Y emlsiyonlarndan su uarken, deride ferahletici bir etki oluturur.3) Fazla miktarda su ierebildikleri iin yapmlar ekonomiktir.4) Temizleme ileminde, su faz suda znen kirlerin uzaklatrlmasna yardm

eder.

5) S/Y kremleri suda znen ve terle emlsifiye olmu kirlerin uzaklatrlmasnayardm eder.

6) Bu tip kremlere suda znen etken maddeler srekli faz ya olduu iinkatlmamaldr.

7) S/Y emlsiyonlarn daha dzgn grnl sarms beyazdr. Parfm zmesorunu yoktur.

Dier taraftan;

1) S/Y kremlerinde yzeysel film genellikle kat zellikte olup emlsiyonparacklar yuvarlak deildir.

2) Bu kremlerde d fazn viskozitesi preparatn stabilitesini etkileyici etkiyecietkendir.

3) Balmumu; Mg stearat ve badem ya ile yaplan S/Y emlsiyonlar iin en iyigsterin. Bu emlsiyonlar da, yzey gerilimi dnmek nemli bir etken

olmamaktadr.

Ya/su emlsiyonlarnn zellikleri:

Kozmetolojide ya/su kremleri denince daha ok stearat kremleri dnlr. Bu

kremler;

1- Kolayca yaplr ve ucuza maledilirler.2- Scaklk deimeleri ile kolayca bozunmazlar.3- Ya faz kolayca kokumaz.4- Emlsifiye edici sistem sistem kuvetli bir sistemdir. Yani; bu kremlerde, ana

emlgatrn (sodyum stearat) yansra yardmc bir emlgatr (stearik asit) vardr.

5- Grnleri gzeldir. Uygun alkalinin seilmesi ile eitli kvamlarda eldeedilebilirler. Uygun bir biimde formle edildiklerinde stearik asit krem iinde


3/38

3

tekrar kristalize olmayacak fakat kk paracklar halinde dalcaktr ki, bu da

kreme yaldzl bir grn kazandracaktr. Stearat kremlerinin dezavantajlar.

a) Yksek sabun ierdiklerinden dolay baz ciltlerin bu kremleri tolereedememesi.

b) b)Stearik asidin yumuatc yakut besleyicihi bir etkisinin olmaydr.YUMUATICI KREM VE LOSYONLARI

Cilt kurumasna engel olan ve cildi koruyan preparatlardr. Kuru bir cilt kaba

grnl, pul pul olmu, elaksitikiyeti azalm ve atlamtr. Kuruluk cildin su miktarna

baldr. Dolaysylayumuatma mekanizmas suyu muhafaza etmesiyle olur.

Deriyi esnek ve yumuak tutan temel yap sudur. St.corneumda su orannn %10un altna inmesiyle kuru deri belirtileri ortaya kar. Kuru derinin en nemli nedeni St.corneum hcreleri arasnda bulunan epidermal

lipitlerin azalmasdr. (Suyun buharlamasn engeller-suyun deride tutulmasn

salar).

St.corneum hidrofilik ve nem ekici maddelerin d etkenlerle ciltten uzaklamalar dakuru deri nedenidir.

St.corneumdan farkl nedenlerle uzaklam NMFyi ksmen yerine koyan nemlendiricirnler:

Aqualizer Hydroviton Hygroderm

Yumuatc preparatlar, cilt zerinde ince bir film tabakas tekil edecek suyun

umasna engel olurlar. Bu tabakay tekil eden maddeler arasnda yada znen mumlar,

suda znen gliserin, sorbitol saylabilir. Yumuatc kremler y/s, s/y emlsiyonu eklin de

olabilir. Ya miktarlar: y/s 25-65 %, s/y 45-80 % arasnda deiiklik gsterebilir.

Krem tipi preparatlarn iinde en nemli olan cold cream (Unguentum leniens) dir. Bu

preparatn 1948 T.K. de terkibi: Beyaz balmumu, badem ya, balk nefsi , gl esans su

eklindedir. USP XVIII de de cold cream vardr.

Kold krem (USP XVIII)

Balk nefsi 125 g

Beyaz balmumu 120 g

Sv vazelin 560 g

Sodyum borat 5 g

Distile su 190 ml


4/38

4

Yumuatc losyonlar da y/s veya s/y eklinde olabilir.

Buradaki ya oran y/s 10-35 ortalama % 20 dir.

s/y 45-80 ortalama % 50 dir.

Bu tip kozmetik preparatlarn hazrlanmasnda genel olarak nce yalar, mumlar ve

yada znen maddelerden itibaren olan yal faz 75oye kadar stlarak eritilir ve homojen

hale getirilir. Emlsifiyanlar da yada znydrsa burada zndrlr.

Sulu faz ve suda znen maddelerde 75o ye kadar stlr. Birbiriyle kartrlr.

Emlsiyon oluunca kartrlarak soutulur. 45ocivarnda parfm ilave edilir.

Losyonlarda yal ve mumlu madde konsantrasyonlar kremlere nazaran daha

dktr. y/s, s/y tipinde hazrlanrlar. Y/S tipindeki su miktar fazla, S/Y tipinde ise ayndr.

Burada yal maddeler mumlu maddelerin yerini alrlar. Daha az yal grnldr. Gndz

kullanlan tercih edilir.

Yumuatc losyon:

Kakao ya 2

Balk nefsi 3 A ve B deki maddeler ayr ayr stlr ve

(A) Stearik asit 4 zndrlr A, B ye ilave edilir. Souyun-

Profil paraben 0.15 caya kadar kartrlr. 45ocivarnda esans

Ilave edilir,

(B) Me Paraben 0.15

Pot. Hidroksit 0.4

Gliserin 7

Su 83

(C) Esans km.

TEMZLEYC KREM VE LOSYONLAR

Bu tip preparatlar makyaj maddelerini, havadan gelen kirlilikleri, ya ve terbezleri

salglarn temizlemek amacyla kullanlr. Bunlar emlsiyon oluturarak ve yal fazn

zc etkisiyle yzde bulunan bu maddeleri temizlerler. Daha kolay uygulama ve az

tahri etmeleri dolasyla sabunlara tercih edilir. Yzde yumuak, kuru cildi koruyan bir

tabaka oluturular.Hem etkin bir temizlik yaparlar hem de cildin kurumasn engellerler.

Cilt zerine parmak ularyla ovularak uygulanrlar. Bylece deri yzeyindeki kirlilikler emlsiyon yapsndaki kremin iinde dalr. Daha sonra yz pamuk veya benzeri bir bezle silinerek kirlilikler uzaklatrlr.


5/38

5

Farkl ekilde formle edilirler.

1- Balmumu-borax em. eklindedir. Bu tp yksek oranda vazelin likit ihtiva ederler

vve s/y tipindeki emlsiyonlardr. Kremler ciltte ovulunca suyu uar, faz deiimine neden

olur ve S/Y tip teekkl eder. Bu suretle temizleme kolaylam olur.

Balmumu 16.67

Parafin likit 50

Boraks 0.83

Su 32.50

Esans km.

Yukardaki forml bu tip preparatlarn tipik rneidir. Burada boraks su ile stlnca hidrolize

olarak sodyum hidroksit meydana getirir. Bu da balmumu ierisinde mevcut olan ya asitleri

ile birleerek tuzlar veya sabunlar meydana getirir. Sabunda parafinle su arasnda

emlsifiyan tesir gsterir.

Bu tip formlasyonda emlsiyon tipini belirleyen deikenler; Ya ile su arasndaki oran Kremin yapsndaki dier maddeler, Scaklktr. Dayankll arttrmak iin yardmc emlsiyon yapc maddeler olarak non iyonik

emlsiyon yapclar kullanlr.

2- Mayileen (svlaan) kremler: Cilde hafif masaj yaplarak tatbik edildikleri zaman

mayileen mum veya ya karmlardr. Vcut scaklnda eriyebilecek durumdadrlar.

Saydam grnldrler. ZnO, TiO2, Mg stearat ilave edilerek opak grn temin edilebilir.

Parafin likit 65 %

Sar vazelin 12

Kat parafin 18

Setil alkol 1

Balk nefsi 4

Esans k.m.

3- Deiik tip emlsiyonlar: Bunlar y/s, s/y tipidir. Genel olarak y/s tipi olanlar

kullanlr. Yal faz miktar % 30-70 arasnda deiir. Esas temizleyici zellik gsteren ksm

bu ksmdr. Kullanlan emlgtrler Tween, Span, Gliseril mono stearat, sodyum setil

slfattr. Cilt hastalklar ve sabunlar cilt zerindeki asit tabakasn alkaliye kaydrr ve alkaliortamda patojen mikroorganizma daha kolay ve rahat etki ederler. Baz hallerde sitrik asit,


6/38

6

laktik asit, limon suyu gibi maddeler ihtiva edebilirler. Bunlar preparatn cilt pH sna

yaklatran ve cilt zerindeki ortam aside dntren maddelerdir. Ayrca deterjan ve

antiseptik maddede ihtiva edilebilirler. Deterjan olarak alkil slfatlar slfonatlar, sulfosksinat

yar esterleri. Antiseptik olarak, diklorofen, hekzaklorofen, bitional kullanlabilir.

Temizleyici losyonlarda da y/s tip emlsiyon tercih edilir. ya oran % 15-30 arasnda

deiir. Kremlere nazaran daha fazla su ihtiva eden preparatlardr. Daha kolay

uygulanabildikleri ve kolayca yayldklar iin baz kremlerden daha kullanldr. Stabilite,

viskozite ve hazrlanlar asndan glkler kabilir.

Losyonlar zellikle hafif makyaj temizlii iin veya sabah yz temizliinde sabunkullanmak istemeyen kiilere nerilen rnlerdir.

effaf olan ve alkol ieren emlsiyonlar yzey etken maddenin alkoll zeltileriolup, hzl bir temizleme ile beraber ferahlk hissi verirler.

St benzeri losyonlar veya temizleme st olarak adlandrlan rnler ya/su tipindekisv emlsiyonlardr.

Bu tip rnler cilt tipi normal ile yal arasnda olan kiilere nerilmektedir. Cilde bir para pamukla uygulandktan sonra, cilt zerinde kalan tabaka sonradan

uygulanacak makyaj iin iyi bir temel oluturmaktadr.

Jeller: Cildi temizlerken nemlendirirler. zellikle makyaj temizliinde kullanlr. Sulu jeller, yal jeller, ya jelleri olmak zere grupta incelenirler. Sulu jeller ya hi ya iermez ya da ok az ierir. Hafif makyaj temizliinde kullanlr. Ya jeller emlsiyon ya da sv kristal yapdadr. Ciltte yap y/s olur, ar makyaj

temizliinde kullanlr.

Sulu jeller ve yal jeller ykanarak ciltten uzaklatrlrken, ya jelleri sadece silinerekuzaklatrlr.

Kpkler: Temizleme zellikleri ok iyidir. Nemlendirici ve yumuatc ierirler. Kpk oluturan madde olarak YEMler kullanlr. Yumuak krem grnmndedirler. Su ile kprtlerek yze uygulanr ve su ile ykanarak ciltten uzaklatrlr. Yalar: zellikle ar makyaj temizliinde kullanlr.


7/38

7

zellikle rimel ve gz makyaj temizliinde kullanlr. Silinerek veya ykanarak uzaklatrlrlar. Ykanarak uzaklatrlan rnler sv yalarla birlikte YEM ierirler. YEM, su ile ykanabilmeyi salayan, y/s tipinde emlsiyon oluturacak zellikte

olmaldr.

rnek:

Tri elanolamin 2.6 Balmumu ve stearik asit eritilir. Parafin

1 Stearik asit 5.33 likitle kartrlr. Trietanolamin scak suda

3 Parafir likit 35 zndrlr. Yal faz sulu faza ilave

2 balmumu 2 edilip souyuncaya kadar kartrlr.

Su 55

EL KREMLER VE LOSYONLARI

Ellerin su ve deterjanlarla temasa gelmesi neticesinde meydana gelen bozulmalara

kar veya souk havadan muhafaza amacyla kullanrlar. Eller su iine girdii zaman

epiderma su absorbe ederek ier. Bu ime sonucu en d tabakay oluturan St. corneum

paralanr. Sudan knca epidermakurumaya balar ve eski eklini alr. Ancak St. corneum

paralanma dolaysyla eski ekline dnmez ve przl grn meydana gelir. Ite el

kremleri rtc bir film grevi yaparak deriyi rehidrate eder, kurumu, bzlm hcreleri

dzeltir ve onlar rterek dzgn bir yzey salar. Terkiplerine deiik maddeler girer.

a- Yumuatc maddeler:Hidrokarbonlar, mum yapsndaki maddeler, lanolin ve trevleri, ya asidi alkolleri,

fosfolipitler, ya asitleri ve poliol esterleri.

b- Koruyucu tabaka oluturanlar:Ellerin su ve suda znen, ya ve yada znen

maddelere kar korunabilmesi iin baz maddeler kullanlmaktadr.Bu maddeler arasnda

balmumu, kat bitkisel yalar, kat parafin, silikonlar, zamk tipi maddeler, etil sellloz, nitro

sellloz, metil sellloz, alginik asit ve tuzlar, zein, pektin ozokerit saylabilir.

c- Tedavi edici maddeler: Ellerin atlamas ve izilip zedelenmesi karsndakullanlr. Allantoin (%0,01-0,1) ve re % 3-8 en fazla kullanlr.

d- Nemlendirici maddeler: Preparat ile hava arasndaki nem miktarn dzenler ve

kontrol eder. Gliserin, sorbitol, propilen glikol % 10 orannda formllere girer.

e- Emlgatr maddeler:Anyonik, katyonik, noniyonik olabilir.

Ayrca preparatlara mikroorganizlere kar koruyucu olarak parabenler (Me-Et-Pr),renk maddeleri ve koku maddeleri ilave edilebilir.


8/38

8

Genellikle y/s tipi preparatlardr. Burada ya miktarlar kremlerde % 10 -15,

losyonlarda % 5-15 arasndadr.

(A) El kremi El losyonu

setil alkol 2 (A) setil alkol 0.5

lanolin 1 lanolin 1

stearik asit 13 stearik asit 3

(B) Gliserin 12 (B) Gliserin 2

Me-paraben 0.15 Me-paraben 0.1

Potasyum hidrosit 1 Trietanol amin 0.75

Su 68.85 su 92.65

Esans k.m Esans k.m

A ve B ayr ayr 75o ye stlr. A, B ye ilave edilir kartrlr. 45oye gelince esans

ilave edilir, kartrlr.

TEMEL KREMLER (Foundation Creams)

Temiz ve kuru cilde uygulanan pudra, homojen bir ekilde yaylamaz. Pudradan nce

yze alt bir tabaka halinde pigmentli veya hafif renk veren Foundation kremler uygulanr.

Bunlar kolay uygulanmal, gzel yaylmal, yasz bir film oluturmal ve bu film pudray

bnyesinde tutabilmelidir.

Fon-d-tenlerin; Cilt rengini iyiletirme Cilt kalitesini dzenleme Lekeleri kapatma Cildi UV etkisinden ve dier d etkenlerden koruma Cilt bakm yapma gibi fonksiyonlarnn ortaya kmasyla birlikte, yz pudralarndan

tamamen farkl deerlendirilmilerdir.

Fon-d-tenler:

Toz kompakt Ya bazl (gl yumuatc, yksek kapatc) Emlsiyon (s/y, y/s) eklinde snflandrlr. Son yllarda makyajdaki yapay grnm gidermek amacyla ultra ince titanyum

dioksit ve silikon ieren rnlerde ok poplerdir.

Genellikle Y/S tipindedirler. Opaklk verici TiO2 ilave edilir. Yal faz % 20-35, toz

madde miktar % 5-20 kadardr.Tozlar pigmentler ve talk oluturur.


9/38

9

(A) Stearik asit 18

setil alkol 0.5

(B) Su 60.0

Gliserin 18.0

Pot.hidroksit 0.5

TiO2 3.0

Koruyucu k.m

(C) Parfm k.m

Renk maddesi k.m

YZ MASKELER

Yze sv veya pat biiminde uygulanr. nce yzde bir sre braklarak katlamas

salanan bu preparatlar, cildin grn dzeltmek, geici bir gerginlik salamak ve

temizlemek iin kullanlmaktaydlar.

Bugn psikolojik ve temizleme fatrleri gznne alnr. Scaklk verme ve germe

etkisiyle ciltte yenilenme hissi doar. Yzden karlrken ya, kir ve siyah noktalar

uzaklatrr.

Maskelerin bir ksm soyularak (peel-off) Bir ksm silinerek (wipe-off) Veya ykanarak (rinse-off, wash-off) ciltten uzaklatrlr. Soyularak uzaklatranlar jel, pasta, toz eklinde Dierleri ise krem, jel, amur veya kpk eklinde hazrlanrlar.

Bunlarda aranan zellikler;

1- Przsz, kokusuz ve homojen bir pat olmal2- Uygulamadan sonra hzla kurumal ve cilde zarar vermeden kartlabilmeli3- Yze germe hissi vermeli4- Cildi temizlemeli5- Zararsz olmal- Mumlu preparatlar: Parafin mumu, vazelin, setil, stearil alkollerin yer ald mumlar

karmdr.

- Kauuklu preparatlar: Uygulamadan sonra kuruyarak su geirmeyen dzgn bir film

olutururlar. Cilt solunumunu engelleyerek, snn ykselmesine ve bylece kan dolamnn

hzlanmasna yol aarlar. Yzde hafif ime yapar. karlnca normal solunum sonucu ime

kalkar.


10/38

10

- Hidrokolloid preparatlar: Kitre, jelatin, kazein, CMC, arap zamk, PVP ile sol veya

jel eklinde hazrlanr. Yumuatc olarak gliserin, sorbitol,propilen glikol, opaklk verici

olarak bentonit, kaolen kullanlr.

- Killi preparatlar: Kaolin, bentonit gibi killer kullanlr. Pat eklindeki bu preparatlar,

yzde kuruyarak sertleir ve bzlr. Yzde astrenjan bir etki meydana getirir ve yz

temizler.

Kitre 2.2 kaolin 35

Gliserin 2.5 bentonit 3

Jelatin 2.3 setil alkol 2

Su 90.5 lauril slfat 0.1

inko oksit 2.5 gliserin10

Metil paraben 0.1

Parfmk.m

Su k.m 100

Derinin st tabakasn fiziksel olarak soyan rnler Bu rnler cildin en dnda bulunan l hcrelerden oluan tabakay andrarak

uzaklatrrlar.

Kimyasal bir andrma yapmadan cildin daha temiz ve parlak grnmesini salarlar. Deride uyarc bir etki yaparlar.

Su ieren soyucu rnler

Su iermeyen soyucu rnler

Fiziksel olarak cildi soyan rnler

lkemizde geleneksel olarak uygulanankese mekanik olarak andrma salar.

CLT SIKILATIRICI RNLER

Temizlik sonras kullanlan bu rnler, ciltteki gzeneklerin daralmasn salayarakzellikle T blgesi denilen, aln, burun ve eneyi iine alan blgedeki sebum retimini

kontrol altna alp cildin yalanma olasln azaltrlar, ferahlatrlar ve ksmen st

tabakada soyucu etki olutururlar.

Bu rnle cilt bakmnn ikinci admn oluturmaktadr Yal ve karma ciltlerde tanen oran yksek bitkisel ekstreler ve alkol kullanlr. Kuru ciltler iinse nemlendirici zellii fazla olan ve alkol ok az oranda ieren veya

hi iermeyen (alcohol-free) rnler nerilmektedir.


11/38

11

CLT RENGN AAN VE CLTTEK LEKELER GDEREN PREPARATLAR

Cilt rengini aan preparatlar, esmer cilt rengini, gne yan rengini aan, ciltteki

lekeleri gideren kozmetik preparat ekilleridir.

Cilde rengini veren balca madde melanin pigmentidir. Melanin, melanosit

(melanocyte) hcrelerinde olumakta ve stratum germinativum ile stratum spinosum

hrelerine gemektedir. Ciltte, melanin biyosentezinin u ekilde olduu belirtilmektedir:

Tirozinaz enzimi

Tirozin -------------------------- DOPA (1-dihidroksifenilalanin)

Tirozinaz enzimi

------------------------ Dopakinon ---------------------- Lkodopakrom

------------------------ Dopakrom ---------------------- 5,6Dihidroksiindol

------------------------ 5,6-indol kinon ---------------- ---- MELANN

Cilt rengini aan preparatlarn etki biimi yle zetlenebilir :

1- Melanin oluan hicrelerin, (melanositlerin) tahrip olmas,2- Melanin biyosentezinin engellenmesi,3- Tirozinaz enziminin inaktive edilmesi,4- Melanin granllerinin stratum germinativum ve stratum spinosum hcrelerine

geiinin nlenmesi

5- Melanin pigmentinin okside edilerek rengin almas veya giderilmesi eklindeolur.

Cilt Rengini Amada Kullanlan Maddeler

Dzensiz cilt renklenmesinden korunmak iin cilt rengini amada kullanlanrnler

son yllarda giderek artan bir poplerlik kazanmtr. Bu rnler kozmetik alanda ve

klinik tedavilerde yaygn olarak kullanlmtr. Reetesiz ila, reeteli ila ve

kozmetik olarak kullanlabilmektedirler. Bu rnler iin farkl lkelere gre farkl

dzenlemeler yaplmaktadr. Pek ok kozmetik firmas, cilt rengini amada kullanlan

kozmetik preparatlar iin melanin inhibitr olan yeni etken maddeler aratrmaktadr.

Bunlarn cildin ya rengini at (cilt renklerini deitirmek isteyen kiiler) yada

depigmente ettii (melazma ve yalanmaya bal lekeler gibi cildin anormal-

hiperpigmentasyonunun tedavisi) varsaylmaktadr.


12/38

12

deal bir renk ac madde farmakolojik olarak uygun zelliklerde olmal, 2-3 ay gibi

bir srede etkisini gstermeli, yan etki olasl dk olmal, istenmeyen lekeleri

kalc olarak uzaklatrabilmelidir. Cilt rengini amada kullanlan rnler, melanin

oluumunu engelleme mekanizmalarna gre snflandrlabilir. Melanin oluumunu

azaltabilen veya engelleyebilen kozmetik preparatlar olarak tanmlanan bu rnler

genellikle etki mekanizmalarna gre grupta incelenebilirler.

Tirozinaz aktivitesinin dorudan inhibisyonu Tirozinaz sentezi veya oluumunun bastrlmas Seici melanosit toksiditesi

Fakat baz maddeler, srecin farkl aamalarnda etki gstermektedirler. Ayrca ilave

veya sinerjistik etkiler elde ederek etkiyi arrtrmak amacyla formlasyonlarn byk

bir blmnde bu maddelerin kombinasyonlar kullanlmaktadr. zellikle farkl

mekanizmalarla etkinlik gsteren maddelerin dk konsantrasyonlar seilerek yan

etkinin azaltlmas, etkinliin arttrlmas hedeflenmektedir. Trikloroasetik asit gibi

cilt soyucu rnler melanin ieren cilt yzeylerini soyma etkisiyle uzaklatrmak iin

kullanlr. Kozmetik ve farmastik endstrilerinde renk ac olarak kullanlan daha

etkili ve daha gvenilir yeni maddelerin says hzla artmaktadr.

Cilt rengini aan maddelerin en tannm olanlar, hidrokinon, hidrokinon monometil

eter, arbutin, kojik asit ve azelaik asittir. Civa tuzlar bakr iyonuyla yararak

tirozinaz inhibisyonu gstermelerine karn allerji ve nefrotoksisite gibi ciddi yan

etkiler gsterdiklerinden kullanlmamaktadrlar. Melanin oluumunu engelleyici bir

etkiye sahip olan bitki ekstreleri daha az yan etkiye sahip olduklarndan iyi bir seim

olabilirler. Ayn zamanda dier etken maddelerle sinerjik etki de oluturabilirler.

Morus alba, Glycyrrhiza glabra gibi pek ok bitkinin ekstresi bu amala kozmetik

preparatlarda kullanlmaktadr.

Hidrokinon

Hidrokinon (HK), deiken etkilerine ve gvenilirlik problemlerine karn dnyada en

fazla nerilen cilt rengini aan maddedir. Bir hidroksi fenolik kimyasal bileii olan

HK, tirozinaz enzimini basklayarak DOPAnn melanine dnmn nlemektedir.


13/38

13

Ayrca melanozomlarn oluum ve ayrmas ile melanositlerde DNA ve RNA

sentezini engelleyrek ilev grmektedir. Amerika Birleik Devletlerin de reetesiz

olarak %2ye kadar olan konsantrasyonlarda ve reeteli olarak daha yksek

konsantrasyonlarda kullanlmaktadr. Avrupa da ise en fazla %2 orannda gvenli ve

etkili kabul edilmektedir. HK ile bata tretinoin ve glikolik asit olmak zere dier

maddeleri ieren kombine preparatlarn kullanlmasnn etkiyi arttrd

grlmektedir.

HKnun cilt rengini acetkisi, gnlk uygulamalarda genellikle bir ka hafta ile bir

ka ay arasnda grlmektedir. Etkisi konsantrasyona, taycya ve formlasyonun

stabilitesi gibi eitli parametrelere bal bulunmaktadr. Genel olarak konsantrasyon

arttka etkiside artmakta fakat daha irritan hale gelmektedir. Yan etkileri nedeniyle

%5 zerindeki konsantrasyonlar nerilmemektedir. En sk grlen yan etkiler

irritasyon, kuruluk, eritem, kant, allerjik reaksiyonlar ve trnak

hiperpigmentasyonudur. Ayrca uygulama alannn dndaki blgelerde

hipopigmentasyon, vitiligo benzeri depigmentasyon gibi iddetli yan etkilerde

grlmektedir. Yksek konsantrasyonlarla yaplan uzun sreli tedaviler srasnda

kalc depigmentasyon oluabilir. Kullanm doktor kontrolnde, geceleri bir doz

olacak ekilde ve gn boyunca yksek koruma faktrl bir gne filtresi kullanarak

olmaldr. Etkisini 3-4 ayda gstermesi beklenir. HK son derece reaktif olup

melanositler iin gl bir sitotoksik ve mutajenik bileiktir. HK ieren kremlerin

rengi 3-4 ay sonunda beyazdan kahverengine dnmektedir. Bu nedenle ABD

dnda HKnun sadece ila olarak kullanlmasna, kozmetik rnlerde ise

kullanlmamasna karar verilmitir.

Hidrokinon monobenzil eter (HMBE, monobenzon)

Monobenzon, pigmentli hcreler zerine HK ile benzer bir mekanizmaya sahiptir.

Tirozinaz tarafndan, melanositlere kalc bir zarar veren, reaktif iermeyen

radikallere metabolize edilir. Etkisi, uygulama yeriyle snrl kalmaz. Sadece iddetli

vitiligoda etkilenmeyen blgelerin rengini amak iin endikedir.

Hidrokinon monometil eter (4-hidroksianisol, mekuinol)

Bu HK trevi, hiperpigmentli lezyonlarn tedavisinde tretinoin ile sinerjistik olarakilev grmektedir.


14/38

14

Arbutin

Uvae ursiyaprandan elde edilen bu HK, -D-glukopiranositin, tirozinaz aktivitesini

engelleyerek etkili olduu dnlmektedir. Arbutin, melazma ve UV kaynakl

benekler dahil olmak zere deri alt hiperpigmentasyon bozukluklarnn tedavisinde

kullanlan gvenilir ve hafif etkili bir ajandr. Melanozomlarn tirozinaz aktivitesini

engelleyerek etki gstermektedir. Arbutin, insan kltr melanositlerinde HKa

nazaran ok daha az sitotoksiktir.

Kortikosteroitler

Topikal kortikosteroitlerin cilt rengini ac etkisi belirgin olmasna karn etki

mekanizmas halen ak deildir. ok sayda yan etkisinden tr uzun sreli

tedavilerden kanlmaldr. Sklkla geri dnmsz depigmentasyona neden olurlar.

Dier maddelerle kombinasyonu halinde etkili olabilir.

Tretinoin

Tretinoin, hem kalc hem de deiken melanin oluumunu engelleyerek zayf bir renk

ac etki gsterir. Keratinositlerin iinde melanozomlarn yaylmasna yardmc olur.

Ayrca epidermisin yenilenme hzn artrr. Ana yan etkisi, uygulama yerinde ortaya

kan irritasyondur. Tretinoinin HK ve trevlerinin cilt rengini ac etkisini artrd

kabul edilmektedir. Tretinoin, eitli pigmenter bozukluklarnn tedavisi iin %0.025

ile %0.1 aras konsantrasyonlarda kullanlmtr.

Azelaik Asit

Azelaik asit doal yollardan oluan bir 9-karbondikarboksilik asit olup yakn

zamanlarda pitrosporum ovale kltrlerinden izole edilmitir. In vitroolarak tirozine

benzer ilev grr, ayrca DNA sentezini ve mitokondri oksidoredktazn

engelleyebilir. Azelaik asit, melazma ve post-inflamatuvar hiperpigmentasyonun

tedavisi iin %15-20 konsantrasyonlarnda kullanlmtr. Glikolik asit ile birlikte

kulanlabilir. Yaplan klinik bir almada, %15-20lik glikolik asit losyonunun

%20lik bir azelaik asit kremine ilavesinin, koyu derili kiilerde yz

hiperpigmentasyonunun tedavisi iin %4lk HK kremi kadar etkili olduu

grlmtr. Sistemik ya da lokal bir yan etkisi yoktur.


15/38

15

Kojik Asit

Kojik asit,Aspergillus spp ve Penicillum spptarafndan retilen fungal bir metabolik

rndr. Gl bir tirozinaz inhibitr olup bakr ile elasyon sonucu etkisini gsterir.

%1-4 konsantrasyonda krem baznda, tek bana veya dier maddelerle kombinasyon

halinde kullanlr. Glikolik asit ile sinerjistik etki yapt dnlmektedir.

Hidrokinona benzer etkide olup daha az yan etki gsterir.

L-askorbik Asit

L-askorbik asit, o-kinon oluumunu azaltarak melanin oluumunu engelleyen ve

okside olmu melanini azaltan bir madde olarak bilinmektedir. % 2 -5

konsantrasyonda kullanldnda etkindir, yan etkisi yoktur, fakat formlasyonu

gtr. Vitamin C sulu zeltide hzla okside ve dekompoze olduundan, genellikle

cilt rengini ac madde olarak kullanlmas faydal deilir. Onun yerine daha

dayankl olan, magnezyum-L-askorbil-2-fosfat gibi deriveleri sentezlenerek bu

amala kullanlr. Bu bileik deri fosfatazlaryla reaksiyona girerek askorbik asidi

serbest hale geirir. Fakat kolayca anyonlarna ayrld iin deriden geii g olur.

Bu nedenle geii arttrmak iin iyontoforez kullanlr.

Retinoik Asit

Retinoik Asit tirozinaz ve TRP-1 sentezini inhibe eder, UV-B radyasyona bal TRP-

2 inhibisyonunu tersine evirir. % 0.05-0.1 konsantrasyonda eritem ve kuruluk gibi

hafif yan etkiler gstermekle beraber yava fakat etkin sonular verir. Kullanm

srasnda gneten korunma zorunludur.

Elajik Asit

Elajik asit (EA), doal yollardan oluan bir polifenol olup ilek, zm, tr, yeil ay,

okaliptus, ceviz ve tara gibi pek ok bitkide bulunmaktadr. Hidroliz ve elajitanin

distilasyonu ile elde edilmektedir. Bu bileik gl bir antioksidan olup tirozinaz

aktivitesini bastrabilir. EAnn, tirozinazn aktif merkezine kolayca penetre olarak,

bakr iyonlar ile elat oluturduu dnlmektedir. Azalan bakr konsantrasyonuna

bal olarak tirozinaz aktivitesinde de azalma olmaktadr. Melazma karakteristikleri,

post-inflamatuvar pigmentasyon ve dier koullar, EA uygulamas ile dzelmektedir.Umut verici bir cilt rengini ac etken maddedir. Guinea domuzunda yaplan bir


16/38

16

almada ayn dozda uygulanan arbutin ve kojik aside gre daha etkin, HK ile ayn

etkide bulunmutur.

Niasinamit

Niasinamit vitamin B3n biyolojik olarak aktif halidir. Melanositlerden

keratinositlere melanazom transferini azaltarak etki gsterdii dnlmektedir.

- ve -hidroksi asitler:

Yksek konsantrasyondaki glikolik asit, o-hidroksi benzoik asit, salisilik asit gibi baz

- ve -hidroksi asitler kimyasal soyucu olarak kullanlrlar. Bunlar ayn zamanda

tirozinaz inhibitr olarakta ilev grr. Genellikle hidrokinon ve kojik asitle

kombinasyonlar halinde kullanlrlar.

Dier Ajanlar

Klorokin, indometazin, niasinamit, resveratrol, balk ya ve yeil ay gibi eitli

sistemik ilalar ve doal rnler koruyucu ajan olarak kullanlabilir.

Saylan tm bu renk ac maddelerle eitli kombinasyonlar yaplarak etkiyi

arttrmak, kullanm sresini ksaltmak ve yan etkiyi azaltmak amalanmtr

Ayrca, yalnzca pigmenter bozukluklara deil fakat ayn zamanda krklklara ve

kansere de neden olan UV nlarnn cilde zarar verici etkileri konusunda tketicilerin

bilgilendirilmesi ve eitilmesi nem tamaktadr. UV nlarnn ivedi, hasar verici

etkilerine kar dermal dokuyu korumak iin gne filtrelerine gerek duyulmasnn

yansra cilt rengini ac maddeler, UV kaynakl melanin oluumuna bal pigmenter

bozukluklarn nlenmesi ve ortadan kaldrlmasna yardm etmektedirler.

Renk ac preparatlarn uygulanmasn izleyen 6 ay boyunca bir etki grlmezse

uygulama kesilmelidir. Bu preparatlar en fazla 2 yl kullanlabilir. Sonu olarak,

piyasada genellikle bileenlerin kombinasyonlarnn kullanld pek ok rn

bulunmaktadr. Kozmetik ve farmastik endstrilerinde yeni renk ac maddeler

konusundaki aratrmalar artarak srmektedir. Buna bal olarak, yeni, daha etkili ve

gvenilir bileenlerin says artmaktadr. yi standartlara sahip kozmetik rnlerin

gelitirilebilmesi iin bu rnlerinin etkinliklerinin istatistiksel olarak karlatrld

almalarn tamamlanmas gerekmektedir.


17/38

17

Bu preparatlar, genellikle merhem, stearat kremi ve losyon biiminde hazrlanmaktadr.

Belirli zaman aralklar ile uygulanan bu tr preparatlarn etkisi hemen grlmemekte, sonu

3-6 hafta sonra ortaya kmaktadr.

Stearik asit 20

Setil alkol 2

Hidrokinon 5

L-askorbik asit 0,25

Boraks 1

Sodyum karbonat 2

Gliserin 6

Su k.m 100

YAISIZ KREMLER

Vanishing cream. Stearat kremleri

Sodyum stearat ihtiva ederler. Inci parlaklnda olup cimde yasz mat bir tabaka

brakrlar. y/s tipi emlsiyondur. Ya miktar % 15-30 arasnda deiir.

Bu preparatlarda stearik asit ya faznnana maddesidir. Suda znen herhangi bir

alkali stearik asitle reaksiyona girerek bir alkali stearat verir ve bu su ile ya faz

stabilizasyonunda emlgatr rol oynar.

Anaforml:

Stearik asit 15

Gliserin 10 g

Sodyum hidroksit 0.7

Parfm 0.8

Distile su 73 g eklinde verilir.

Bu forml hazrlamak iin; stearik asit eritilip 75-85oC kadar stlr. Sodyum hidrosit

dier bir kapta su ve gliserin karmnda zldrlr, stearik asit yava yava sulu zeltiye

katlr temperatin 40oC ye ininceye kadar kartrlr. Parfm 40oC de katlmaldr.

Stearik asit kreki, basit bir sistem olmayp stearik asidin iinde bulunan oleik ve

palmitik asitler ve ya asitlerinin ksmi ntralizasyonu ile meydana gelen eitli tuz ve asitin

komplekslemesinin bir sonucudur. Bu kremde ya faz stearik asit, su faz ise gliserin vesudur. Bu yzden kreme dokunulunca ciltte yal bir his brakmaz ve deriyi dzgnletirmez.


18/38

18

Dier bir deyimle, ciltte yal bir tabaka brakmaz. Kremden su utuunda, stearik asit ciltte

kk kristaller halinde kelir. Sonu olarak cildi saflatrr. Bu nedenle, birok pudralarn

iine de stearat kremler katlabilir. PH lar 6.0-6.9 arasndadr. Bu yzden deriye irritan

etkilerinin alkali pHlarndan ileri gelmeyip, derinin su ile ykanmas ile meydana gelen

kalsiyum tuzlarnn kmesi ile ortaya kt ileri srlmektedir.

Stearat kremlerini hazrlarken alkali seimi ok nemlidir. En ok kullanlan alkaliler,

sodyum ve potasyum hidroksit ve trietanol amindir. NaOH ile hazrlanan stearat kremleri

serttir.trietanol amin-stearat kremleri yumuaktrlar ve potasyum-stearat kreminin kvam, bu

ikisinin ortasndadr. Bu nedenle, istenen kvamn elde edilebilmesi iin genellikle iki alkali

birlikte kullanlr.

Trietanolamin kullanldnda krem kararabilir. Eer zel ekilde hazrlanm

trietanolamin veya trisopropilamin kullanlrsa bu grlmez (zel hazrlam trietanolamine

% 1-2 sulfurz asit katlarak elde edilir). Her ekilde aminlerle hazrlanan kremleri mmkn

olduu kadar az stmak gerekir. Bunun iin aminler daha nceden stlm su fazna, ya

fazna katlmadan hemen nce eklenmelidir.

Baz formllerde, stearat kremlerine karbonat ve amonyak katmnda nerilmektedir.

Amonyak kreme iyi bir kvam ve uygun bir yap kazandrmaktadr. Amonyum tuzlarnn

hidrolizi ile kremin kokusu deiir ve emlsiyonun stabilitesi azalr. Na2CO3, kpklenmeye

neden olur. Boraksn stearat kremlerinde kullanlmas istenmez, nk gliserinle geimsizdir.

Sorbitol ve polioksi etilen glikollerde boraksla asit kompleksler yapar.

Kremlerde kullanlacak stearik asit ok saf olmaldr. EN 54.5-55.5 ve iyot deerinin

en yksek 3 olmas gerekir (Bu oleik asit miktarnn az olduunu gsterir).

Kozmetolojiden kullanlan dier ya/su tipindeki yasz kremler; ya-alkol slfatlar

ve gliseril monosterratlarla hazrlanan kremlerdir. Ya alkol slfatlar ile hazrlanan

kremler iin Avrupada daha ok Lanette N mumu kullanlr. (Lanette wax N) Bu madde setil

ve stearil alkol karm olup yansra emlgatr zellikte olan sodyum setil slfat ve sodyum

stearil slfat ierir. Ya asidi sabunlarnn aksine ya-alkol slfatlar, aside duyarl deildir

vsuda znen kalsiyum ve magnezyum sabunlar yapabilirler. Bu nedenle, bilinen btn

kozmetik hammaddeleri, ya alkol kremlerinekatlabilir ki bu sterarat kremlerine gre stn

bir zelliktir., lanette kremleri de geni bir scaklk aralnda dayanakldrlar. Stearat kremleri

kadar kolay hazrlanrlar, yapm fiat da hemen hemen ayndr. Yine stearat kremlerinde

olduu gibi, kvamlar katdan, akkan svya kadar deiebilir. Lanette kremleri setiol

ierdiklerinde stearat kremlerinden daha az kururlar. % 10 gliserin ilavesiyle kurumann


19/38

19

tmyle, nne geebilir. Bu kremlerin grnleri de uygundur. Beyaz ve kokusuzdurlar.

Stearak kremlerinden daha yumuaktrlar. Lanette kremlerine baz tekil eden ana forml;

Lanette N 24 g

Setiol 6 g

Gliserin 10 g

Su 60 g olarak verilebilir.

Yukardaki formlde yalar 70oC ye kadar stlr. Gliserinin kartrlm

olduu su, ayn scakla kadar getirilip ya fazna katlr.

Ya / su tipi emlsiyonlara katlabilecek baka bir emlsiyon tipi gliserin monostearat

ve benzeri maddelerle yaplan kremlerdir. Gliserol mono stearat yansra, gliserol di, tri stearat

ile gliserol ve az miktarlada serbest stearik asit ierir. Bu madde ile hazrlanan emlsiyonlar,

dierlerine oranla daha gzel yapda kremler verirler. Bu kremlerin pH lar zayf alkalidir.

Herhangi bir parfmle kolayca rtlebilecek hafif bir kokular vardr.

YALANMAYI NLEYC PREPARATLAR

Yalanma, genlerle programlanm bir sretir ve ilerleyen zamanla ortaya kankompleks bir olaydr.

Deri yalanmas iki farkl zellik tamaktadr.1- etkenler ile geen zamana bal olarak gelien yalanmayagerek,

spontanveya intrensek yalanmaad verilir.

2- D ve evresel etkenlere bal yalanmaya ekstrensekveyafoto yalanma

denilir.

NTRENSEK EKSTRENSEK

Genetik faktrler

Metabolik faktrler Ultraviyole

Endokrin faktrler

Gerek yalanma Foto yalanma

Deri yalanmas

Yal deride grlen en nemli deiiklikler: Krklk, Kuruluk, Elastikliin kayb, Leke oluumu kolajen ve elastin liflerindeki yapsal deiiklikler cildin mekanik zelliklerinde deime


20/38

20

elastikiyetinde azalma Aktif melanosit saysnda azalma UV nlarna kar koruyucu zelliinde azalma Kl bulbusundaki melanositler azalma sonucu salarda beyazlama Kl folikllerinin saysnda azalma

Dikkat edilmesi gerekenler; Derinin ar scak ve soua maruz kalmas Sert sabun ve ampuanlarla temas Dengeli bir vcut arl korunmal Kilo alp vermeden kanma Uygun ve gereken kozmetik rnlerin gerektii kadar kullanlmas ntrensek yalanmaya etki eden faktrler

Beslenme ve diyet

Alkol kullanm

Sigara kullanm

Genetik

Hormonlar

Yalanma izlerinin hafifletilmesi iin kozmetiklerden yararlanlr.

Dekoratif kozmetikler kullanlarak yzeysel yap ve pigmentasyon bozukluklarnngiderilmesi ile ksa vadeli zmler elde edilir. Cilt soyma ilemi ile krklklarngrnmhafifletilir.

Derinin nem ieriini artrarak ve st. Corneumunplastizasyonunu salayan maddeieren aktif kozmetikler kullanlarak orta vadeli zmler elde edilir.Gnetenkorucuyucular kullanlmas,Stratum korneum tabakasnda nem kaybnn nlenmesi,

Derinin nem orannn artmas sonucu dzgn ve daha przsz bir grnmkazanmas ve

nemlendiricilerle deri zerinde ince film tabakas oluturarak deriyi d etkenlere kar

koruma salanr.

Uzun vadeli zmler ise; gne nlarndan koruyucu ve serbest radikal yakalaycmaddeleri ieren kozmestiklerin kullanm ile elde edilir.

Deri yalanmasna kar neler yaplmaldr? evresel etkenlere kar tedbir alnmaldr. Foto yalanmaya kar nlem alnmaldr. Stratum corneum tabakasnda nem kayb nlenmelidir.


21/38

21

Deriye yeniden nem kazandrlmaldr. Hcrelere oksijen tanmas artrlmaldr. Deri zerinde lipid filmin oluturulmas salanmaldr. Ba dokusu proteinleri tamamlanmaldr.

Yalanmaya kar kullanlan en basit bir preparat = nemlendirici maddeler + uygun bir UV

filtre + antioksidan iermelidir.

Yalanmaya kar kullanlan etkin maddeler Nemlendirici Mitoz blnmeyi artrc UV nlarn filtre edici Serbest radikal yakalayc Bu fonksiyonlarn bir veya birkann yerine getiren maddeler kullanlr.

Deri yalanmasna kar kullanlan kozmestikler

Vitaminler

Alfa hidroksi asitler (AHA)

Bitkiler ve bitkisel ekstreler

Hayvansal ekstreler

Biyofaktrler

UV filtre ediciler

Serbest radikal yakalayclar

SELLiTiN TEDAViSiNDE LOKAL VE SSTEMK YOLDAN KULLANILANMADDELER

Sellit terimi derinin yastks veya portakal kabuu grnts almasna neden olan,

ya hcrelerinin biraya toplanarak ba dokusu ile evrelenmesi sonucu oluan

deiiklikleri ifade etmek amacyla kullanlr ve tbbi adan hastalk olarak

deerlendirilmemektedir. Sellit esasnda, ergenlik dnemi sonunda olumaya

balayan normal fizyolojik bir durumdur. Sellitin ounlukla kadnlarda

grlmesinin nedeni kadnlk hormonlarnn deride zellikle kala ve st bacakta ya

birikimine neden olarak sellit oluturmalardr. Bu durum cinsiyete zg olup,

erkeklerde sellit oluumu yok denecek kadar azdr. Sellit oluumunu etkileyen

faktrler arasnda ttn ve alkol kullanm, hormonsal faktrler, genetik yatknlk,

psikolojik faktrler, dengesiz beslenme, sindirim sistemi problemleri, dolam sistemibozukluklar ve hareketsiz yaam saylabilir.


22/38

22

Sellit belirtilerinin azaltlmasnda, farkl etkin maddelerin ve/veya bitki ekstrelerinin

oral veya lokal olarak kullanm, lokal olarak mekanik etki (masaj), s veya enerji

uygulanmas ve gda almnn dzenlenmesi ile dzenli ve kontroll fiziksel aktivite

yaplmas gibi farkl uygulamalar bulunmaktadr.

Deri alt ya hcrelerindeki yan yanmas (lipoliz) sellit tedavisinde olmas istenen

bir durumdur. Ayn zamanda bu hcrelerde ya retiminin artmas (lipojenez)

engellenmelidir. Ksantinler olarak bilinen bir grup madde (kafein, teofilin, aminofilin)

bu iki olay birden gerekletirir. Bu nedenle bugn sellit belirtilerinin giderilmesi

amacyla kullanlan kozmetik rnlerin byk bir ksmnda ksantin grubu bir madde

bulunmaktadr. Benzer ekilde Ginkgo Bilobann da deri ya hcrelerinde ya

ykmn arttrd bilinmektedir.

Sellitin topikal tedavisinde kullanlan aktif maddeler lipojenezi azaltmak, lipolizi

aktive etmek ve bylece derinin grntsn dzeltmek amacyla kullanlr.

Genellikle krem, losyon ve gel eklinde sunulurlar. Sellit tedavisinde ama, sellitin

neden olduu fiziksel grntnn olabildiince azaltlmas ve ilerlemesinin

engellenmesidir. Tedaviye verilen cevabn deerlendirilmesinde diyet, fiziksel

hareketlilik, kilo kayb gibi selliti etkileyen dier faktrlerde gz nnde

bulundurulmaldr. Erken tedavide ana hedef vardr; strojenle ilgili blgesel yabirikiminin nlemek, srekli dtan bas tedavisi uygulamak, hipodermal atlak

izlerinin olumasn nlemek iin ba doku metabolizmasn hzlandrmak ya da

deitirmek. Topikal olarak kullanlan pek ok maddede bu tip yararlar nedeniyle

sellt tedavisinde kullanlmaktadr.

Retinol ve Retinoik asit Vit A analoglar olan retinoitlerin sellit tedavisinde kullanlma nedenleri; Retinoitler dermisteki ba dokusunu salamlatrrlar, Deriyi daha gergin ve esnek bir duruma getirirler, Kan akn uyarrlar, yeni damarlarn olumasn hzlandrrlar, Derideki hcre oalmasn artrarak derinin kalnlamasn salarlar, Retinoitler dnda hibir madde burada bildirilen etkilerin tmne bir arada

sahip deildir. Bu maddeler ayrca deride ya hcresinin oalmasn azaltr

ve dolaysyla yeni ya hcresi oluumunu da engeller.


23/38

23

Soya ya ve soya zSoya ya ve soya ektresinden elde edilen okside edilmi soya glisinlerinin deriye

uygulanmas ile derideki diilik hormonlarnn etkisinin engellenecei ve sellit

belirtilerinin azalaca bildirilmitir.

Aromataz inhibitrleri veya anti-strojenik maddelerLokal olarak kullanlan aromataz inhibitrlerinin ve anti-strojenik maddelerin,

deri alt ya dokusunda, strojen sentezini veya strojen reseptrlerini inhibe

ederek sellit belirtilerinin azaltlmasnda etkili olabilecei bildirilmitir

Asit zelliindeki baz maddelerLaktik asit, glikolik asit ve salisilik asit gibi maddelerin deride metabolizasyon

hzn ve kanlanmay artrarak sellit belirtilerini azaltt bildirilmitir. Bu

maddelerin deri direnci ve dayankll da arttrd ileri srlmtr.

Bitki Ekstreleri

Bitkisel ekstrelerden elde edilen en nemli ksantin trevleri; Kafein,teobromin ve teofilindir. En ok kullanlan ve en gvenilir olan ise kafeindir.

Hidroalkolik bir jel halinde gnde 1g olacak ekilde 1 ay topikal kullanmdan

sonra saptanan kafeinin plazma konsantrasyonunun bir fincan kahvedeki

miktarn % 25ine eit olduu bulunmutur.

Saponin ieren bitki ekstrelerinin krem eklinin hazrlanmasndan sonramasajla cilde uygulanmas sonucunda anti-sellit bir etki oluturduu

bildirilmektedir.

Saponin ieren bitki ekstresinin yan sra at kestanesi ekstresi ierenformlasyonlarn uygulanmas ile lokal ya birikiminin durdurulduu vederinin grnmnde iyileme gzlendii bildirilmitir.

Ginkgo biloba ekstresi, flavonoitler (antioksidan, antienflamatuvar) veterpenler (mikrosirklasyonu hzlandrc) ierir.

Gotu kolaolarak bilinen bitkinin ekstresinde bulunan ve daha sonra sentetikolarak da sentezlenmi baz maddelerin (asiyatik asit, madekasik asit ve

asiyatikozit) derideki ba dokuyu kuvvetlendirdii ve damarlanmay artrd

gsterilmitir


24/38

24

Fuccus vesiculosus, Ruscus aculeatus, Cynara scolymus, Sweet Clover, Vitisvinifera, Carica papaya, Ananas sativus gibi bitki ekstreleride sellit

tedavisinde kullanlmaktadr. Ayrca bitki ekstrelerinin bir arada kullanlmas,

her birinin yksek deriimlerde kullanm zorunluluunu ortadan kaldrarak

uygun bir formlasyonun hazrlanmasna olanak vermektedir.

Tiroit hormonu yapsndaki maddeler Tiroit hormonu, hekim tarafndan gerekli grld zaman oral yoldan

kullanldnda, derinin ba dokusunu etkilemektedir

Fitik asit ve tuzlar Fitik asitin fibroblast kltrnde kolajen sentezini arttrd in-vitro koullarda

saptandktan sonra, bu maddenin ayn etkiyi in-vivo koullarda deride de

yaparak sellit belirtilerinin azalmasna neden olabilecei bildirilmitir.

Betlinik asit ve C vitamini C vitamininin kolajen sentezini arttrd uzun zamandan beri bilinmektedir.

Bu vitamine benzer etki oluturan dier bir madde de betlinik asittir.

Niasinamit Suda znen bir vitamin olan niasinamitin, lokal uygulandnda, hcreleri

uyararak sellit nedeniyle incelmi epidermisin kalnlamasn salad ve

ayn zamanda kan ak hzn arttrarak sellitte grlen dolam bozukluu

belirtilerini azaltabilecei ileri srlmtr.

Deri btnln bozan maddeler Yaplan dier bir patentli almada sellitli blgede baz maddeler

kullanlarak deri btnl bozulmu ve bu blgede metabolizasyon hznnart incelenmitir

Mineral maddeler Kaolin, talk, smektit, paligorskit gibi mineral maddeler uygulama alannda

dolam hzlandrarak ve antienflamatuvar etki gsterek sellitin geliimini

geciktirirler.


25/38

25

Kozmetik Peptidler Deride oluan atlak ve izgiler dermal yapdaki proteinlerde grlen

dejeneratif deiiklikler nedeniyle ortaya kar. Peptid ve proteinlerin deri ve

sa bakm rnlerinde kullanmlar olduka yaygndr.

Yaplan bir almada baz maddeler ve bitki ekstrelerinin, oral yoldan, tablet, sert

veya yumuak kapsl halinde kullanldnda, sellit belirtilerinde azalma olduu

gsterilmitir. ABD'de Youth Builder ismi altnda satlmakta olan bir tablet

preparatnn, sellit belirtileri zerindeki etkili olduu bildirilmitir.

Ticari bir rn olan CELLASENE, sellit belirtilerinin azaltlmas amacyla,

gnde 1-3 defa, oral yoldan, 2-3 ay boyunca kullanlmas nerilen yumuak jelatin

kapsldr.

TRA PREPARATLARI

Bir erkek tra olarak hergn yaklak 20000-25000 sakal kln ciltten uzaklatrmaktadr.

Hergn yaklak 250cm2lik bir alana bu ilemin uyguland dnlrse herhangi bir zarara

neden olmamas gerekir. Erkeklerin tra ilemi iin uygulanan preparatlar grup altnda

toplamak mmkndr.

1- Tra ncesi preparatlar2- Tra preparatlar3- Tra sonras preparatlar1- Tra ncesi preparatlar

Tra ncesi preparatlar sakal ve yz derisini tra ilemine hazrlamak iin,

uygulanrlar.

Sakal yumuatclar:Kpksz tra kremlerinden nce sakal yumuatmak iin uygulanrlar. Bunlarn

iersinde sabun ve sentetik yzey aktif maddeler bulunur. Jel veya emlsiyon eklinde

formle edilebilirler.

Sakaln yumuatlmas sakaln kesilmesi srasnda yaklak %65 orannda daha az gharcanmasna neden olur. Yumuama kllarn suyu emmesiyle olur. Scaklk kln suyu

emme hzn arttrr.

Sakaln yumuama hz, slatc maddelerin varlna, pHnn artmasna, kldakisebumun uzaklatrlmasnabal olarak deiebilir.


26/38

26

Yzn sabun ve su ile ykanmasda yumuama salar. Bunun yetersiz olduuhissedilirse yumutc rnler kullanlr.

Elektrikli tra makinesi ile yaplan tra ileminden nce uygunanan preparatlar:

Bu preparatlar yzden rutubeti uzaklatrmaldrlar. Rutubeti absorbe etmek iin,

ierisinde talk bulunan ubuk tipi preparatlar veya astrenjan etkisi ile cildi gerecek ve

yumuatc bir film brakacak alkoll losyonlar hazrlanabilir.

2- Tra preparatlar:

Kolay tra olunabilmesi vejiletin hareketinin rahat olabilmesi iin, eitli ekillerde

hazrlanm preparatlardr.

Tra iin kullanlan bir preparatn, baz zelliklerinin bulunmas gerekir.

1) Tahri etmemeli2) Yzde kald srece rutubetini korumal ve sakal yumuatabilmeli3) Jiletin kaymasn salamak iin kayganlk vermeli, kullar dik tutacak viskoziteye

sahip olmaldr

4) Gzel parfmlenmi olmal ve farkl scaklklarda dayanakl kalabilmelidir5) Pas ve anmaya sebep olmamal6) Ykanma esnasnda kelti vermemeli7) Fra ile kullanlyorsa, sratle kpk temin edebilmelidir.Tra preparatlar eitleri:

Tra sabunlar, kpkl tra kremleri ve kpksz tra kremleri.

Tra sabunlar:

nceleri tuvalet sabunlar bu ama iin kullanlmtr. Fakat, bugn hazrlanan tra

sabunlar, tuvaletsabunlarndan belirgin farklar gstermektedir.

Hazrlanan tra sabunlar gzel kprebilmeli, sakal yumuatmal, alkal iden dolay

tahri yapmamaldr.

Genellikle tuvalet sabunlar ya asitlerinin sodyum tuzlardr. Ya asitlerinin

potasyum tuzlar daha fazla znrle sahiptir. Daha yumuak ve fazla kpren ve kp

dayanakl olan bir tra sabunu hazrlamak iin, sadyum hidrosit yerine veya bir ksmnn

yerine potasyum hidroksit kullanlmaldr. Kullanlan potasyum hidroksit analitik olarak saf

olmal, iersinde demir, potasyum klorr, slfat ve silikat bulunmamaldr.

Ayrca sabunun fiziksel ve deterjan zellikleri, ierisindeki ya asitlerine de baldr.

Dk molekl arl olan ya asitler ile (laurik ve miristik asitler gibi) yksek molekl

arl olan ya asitlerinden (plamitik ve stearik asitler gibi) daha dayanakl ve gzel kprensabunlar hazrlanabilir fakat kpk daha dayankszdr. Dolaysyla istenilen zellikte sabun


27/38

27

hazrlamak iin; alkali seimi, ya asidi seimi yaplr ve bunlarn oran ayarlanr. rnek bir

tra sabununda % 80 ya asitleri, % 5-10 gliserin, % 8-10 su bulunur. Ya asitlerinin % 20-25

i hindistan cevizi yandan elde edilmelidir. Sodyum sabunlarnn potasyum sabunlarna oran

1:2, 1:5 olabilir. Gliserin miktar % 10 u amamaldr. Hazrlanan preparatlarn kailtesi,

kullanlan ya asitlerinin ve yalarn kalitesine baldr. Bu maddelerin renk ve koku

bakmndan dayanakl olmas gereklidir.

Bir tra sabunu forml: %

Stearik asit 50

Hindistan cevizi ya asitleri 12

Potasyum hidroksit zeltisi

( % 36 lk ) 20

sodyum hidroksit zeltisi

( % 35 lik ) 4

Su 14

Renk ve koku maddesi k.m

Kpkl tra kremi.

ok kullanlan, bu preparatlar sabunun su ve gliserindeki zeltisi olarak

tanmlanabilir.

Tra preparatlarndan istenilen genel zelliklerine ek olarak uygun kvamda olmal,

tpten kolayca kmal ve uzun bur sre dayanakl kalabilmelidir. Ayrca, sedefli bir grne

sahip olmaldr.

Kpkl tra kremi yumuak bir sabun durumundadr. Elektrolit ilavesi ile istenilen

viskozitede tutulur. Hazrlama srasnda viskoziteyi temin eden elektrolit konsantrasyonu ok

nemlidir. Elektrolit olarak potasyum klorr ve boraks ilavesi yaplmaktadr. Viskoziteye etki

eden dier faktrler arasnda sodyum ve potasyum sabununun oran, gliserin, toplam ya

asitleri ve serbest ya asitlerinin ierii saylabilir. Kremin yumuak olmasn salamak ve tp

ierisinde katlamasn nlemek iin, gliserin ilavesi yaplr. Kullanlan stearik asidin nitelii

preparatn parlakl zerinde rol oynar.

Aeresol eklinde ambalajlanan y/s emlsiyonlardr. Basn altnda sv halde bulunanitici gazn, sulu faz ve yzey etkin maddeden oluan karmda dalmasyla oluurlar.

Pskrtldnde d yzey etkin madde ve sulu karmndan, ii ise itici gazdan

oluan damlacklar havaya yaylr.

Basn normale dnd iin damlacklar iindeki gaz hzla buharlar ve su ile yzeyetkin maddeden oluan kpk meydana gelir.


28/38

28

Tra kpklerinde YEM kullanm nedenleri: Emlsiyonun fiziksel dayanklln arttrmak Kpn slatc zelliini iyiletirmek Kpk ve tra artklarnn suda dalmasn kolaylatrmak Cildin yumuamasn salamak

RNEK

Kpkl tra kremi forml: %

Stearik asit 38.8

Hindistan cevizi ya 9.7

Potasyum hidroksit 8.0

Sodyum hidroksit 1.6

Gliserin 11.6

Su 30.3

Esans k.m

Kpksz tra kremi (Frasz Uygulanan):

Kpksz tra kremleri ya/su tipi emlsiyon eklindedir. Yan su iersinde stearat

sabunu ile emlsiyon edilmesi suretiyle hazrlanrlar. Stearat kremlerine benzerler, fakat

bunlarda ya ve emlsifiyan miktar fazladr. Balca fonksiyonlar, cilt zerinde yumuatc

bir film tabakasoluturmaktadr.

Fra kullanlmad iin tra ilemi ksa zamanda gerekletirilebilir. Dk pH ya

sahip olduklar in ciltte tahri yapmazlar ve hassas kimseler tarafndan kullanlabilirler.

Yumuatc bir film oluturarak cildi yumuak tutar ve korurlar.

Dezavantajlar: Kpksz tra kremleri fazla kullanldklar iin, ekonomik deildir.

Ciltten uzaklatrlmalar biraz gtr ve baz kimseler iin yaldr. Bu tr kremler,

kullanlrken uygulamadan nce yz scak ve sabunla ykanarak sakal yumuatlmaldr.

Bunlar yzdeki nemi, sabun ve suyla yumuayan sakaln yumuakln, korurlar.

rnek:

Kpksz tra kremi: %

Stearik asit 22.00

Parafin likit 3.00

Trietanolamin 0.75

Metil p-hidroksi benzoat 0.15

Boraks 0.50

Lanolin 3.60


29/38

29

Su 70.00

Esans k.m

Elektrikli trak makinas ile yaplan traa kuru tra denir. Sakaln kuru olmas gerekir. Terleme ile oluan tabaka yzden uzaklatrlmal Makine ile cilt arasndaki srtnme azaltlmaldr. Bu amala zelti, ubuk ya da toz eklinde rnler kullanlr.

Tra sonras preparatlar

Tra sonras uygulanan preparat, cildi canlandran, serinleten, kk tahrileri gideren

ve rahatlatan trlerdir. Farkl ekillerde formle edilebilirler.

a) Berrak losyonlar:

Alkoll losyonlar, tra sonras preparatlar arasnda en fazla kullanlan tr

oluturmaktadr. Bu tr bir preparatn hazrlanmasnda u hususlar gznnde bulundurulur:

1- Yeni tra olmu cilde rahatlk kazandrmak ve tahri yapmamak2- Serinletici, astrenjan ve antibakteryel etki gstermeli3- Yzde kalm sabunu ntralize etmelidir.Parfm dikkatle seilmelidir. Tahri ve hassasiyet yapmamaldr. Alkol, astrenjan etki

gsterir ve rahatlk hissi kazandrr.

Formle % 40-60 orannda etil alkol girer. Serinletici zellik vermesi iin % 0.005 -0.2

orannda mentol ilavesi yaplabilir. Borik, laktik ve benzoik asit gibi zayf asitlerin ilavesi ile

yzde kalm alkalilik ntralize edilebilir. Aluminyum ve inko tuzlar, fenol slfonatlar % 2

konsantrasyona kadar astrenjan etki salamak iin ilave edilebilir. Nemlendirici maddelerle,

yumuatc zellik kazandrabilir. Gliserin, propilen glikol ve sorbitol bu amala kullanlabilir.

Antiseptik etki iin, katerner amonyum bileikleri, halojenli fenol bileikleri kullanl yeri

bulmaktadr.

Genellikle basit kartrma ile hazrlanrlar. znmemi parfm uzaklatrmak iin,

karm 24 h Oode soutulur, szlr.

rnek:

Tra sonras preparat (=Alkoll losyon): %

Etil alkol (denatre) 50.0

Sorbitol (%70) 2.7

Parfm 0.5Mentol 0.1


30/38

30

Borik asit 2.0

Su (demineralize) 44.9

b) Toz preparatlar

Tra sonras neden kullanlan bir dier preparat ekli de, tozlar oluturmaktadr. Bu

preparatlardan istenen zellikler kaygalk yapkanlk, absorplama kabiliyeti, rtme gc ve

renk vermesidir. Bu preparatlarda en fazla kullanlan maddeler arasnda talk, metalik

sabunlar, lipofilik maddeler, titanyum dioksit, manezyum ve inko oksitler, kaolin, niasta,

kalsiyum karbonat vardrb ayrca alkalilii ntralize etmek ve antibakteryel etki iin borik

asit, serinletici olarak mentolve kafur, astrenjan etkiyi salayan aluminyum ve inko tuzlar,

antiseptikler ve tedavi edici maddeler saylabilir.

Toz preparatlarn tra srasnda oluan kk izik ve yaralarn rtlmesi, Cildin parlamasnn nlenmesi gibi ek yararlar da vardr. Tra sonras rnlere, antienflamatuar madde ieren bitkisel karmlar, protein

hidrolizatlar, pantenol, asetil salisilik asit gibi maddeler eklenerek, tratan sonra

derinin bakmnda salayacak rnler hazrlanabilir.

Tra sonras tozu: %

Talk 80

Kaolin 10

inko stearat 5

Kalsiyum karbonat 3

Borik asit 2

Boya maddesi k.m

Parfm k.m

TER KOKULARINI GDEREN PREPARATLAR

Ter bezleri vcutta 2 cinstir.

1) Birinci eit (Eccrine) vcudun her yerine dalm olan ter bezleridir. Su gibi tersalgs yaparlar. Bu bezlerdeki salgnn % 90-99.5 miktar sudur. Ayrca terkibinde

anorganik maddeler maddeler vardr, pH 4-5.5 civarndadr, grevi vcudu

serinletmektedir.


31/38

31

2) Cins (apocrine) Vcudun muayyen yerlerinde olan terbezleridir. (Koltuk alt,kulak, gs v.b) Bunlar genellikle kl foliklleri ile beraber bulunurlar. Salglar

beyaz gri st manzarasndadr. Bu salgnn vcut zerine kt zaman kokusu

yoktur. Cildin yzeyine knca, clit zerinde bulunan gram+bakterilerin tesiriyle

paralanarak istenmeyen koku verirler.

Bakteriler tarafndan meydana getirilen kokunun azaltlmas veya yok edilmesi eitli

yollarla yaplabilir.

1- Terlemenin nlenmesi ile; yani atropin gibi ilalar azdan alarak terbezlerininalmas nlenerek salanabilir. Bu tr preparatlar antiperspiranlardr. Sistemik

etkili olduklarndan, bir takm istenmeyen yan etkilere neden olabilirler. Bu

nedenle kullanmlarnda dikkatli olmaldr.

2- Terin deri yzne kmas nlenerek; bu ilem ter yollarnn tkanmasna yolaabileceinden tehlikelidir. Kozmetik antiperspiranlar teri bu trl

etkilediklerinden mikrop kapmaya yol aabilirler.

3- St. Corneuma kan terin ykanarak temizlenmesi ile4- Terin bakteriyolojik dekompozisyonunu (bakterileri uzaklatrarak, ldrerek veya

oalmalar nleyerek) azaltlarak,

5- irkin vcut kokularnn daha holar ile saklanmas ileEcrine bezlerinin salglarna yani terlemeye engel olan preparatlar antiperspiran

preparatlardr. Deodoranlar ise, apocrin ter bezlerinin salglarn dekompoze ederek, kt

koku oluturan bakterileri ortadan kaldrarak antibakteriyel etki gsteren ve istenmeyen

kokular gzel kokularla maskeleyen preparatlardr. Ekrin ter bezleri vcudun her yerine

dalm halde bulunurken, apokrin ter bezleri koltuk alt, kulak, gs, genital blge gibi

belirli yerlerde , genellikle kl foliklleri ile beraber bulunurlar. Her ikiside vcut yzeyine

ktnda steril ve kokusuzdur. Deri yzeyinde apokrin ter bezlerinden salglanan terin

bakteriyel dekompozisyonu sonucu istenmeyen ter kokusu oluur.

Bir deodoran preparatn sunumu, uygulama kolayl, kokusu, rengi ve etkinlii tketici

asndan nem tayan unsurlardr. Akif bileenleri ll, ekonomik ve kozmetik olarak

uygun bir ekilde verebilmek iin uygun tayc sistemin seilmesi gerekir. Aktif bileen,

seilen tayc sistemle geimli olmal, uzun saklama sresi boyunca stabil kalmal,

uygulamadan sonra taycdan salm kolay olmal ve taycnn adhesif zellii aktif

bileenin uygulama blgesinde istenen sre kalmasnsalayacak ekilde yeterli olmaldr. Bu

tip preparatlarda kullanlan aktif maddeler yle sralanr.Aluminyum bileikleri


32/38

32

A12(SO4)3,aluminyum fenol slfat, aluminyum hidroksi klorr (A12(OH)5CI), sodyum

aluminyum klorohidroksi laktat (Na3A12(OH)5CI (CH3 CHOHCOO)3) Aluminyum alkolat

klorr (A1 (OR) C12 A1(OR)2C1) A12(OR)5C1) ve potasyum alum deodoran olarak

kullanlrlar. Zayf asitlerin aluminyum tuzlar kuvvetli antiperspiran deildirler. Fakat baka

maddelerle birlikte kullanlabilirler. Aluminyum tuzlarnn deodoran olarak

skullanlmamalarnn nedeni, ar asidik olmalardr. (pH 1.5-3), bu pH deriyi irrite eder ve

kumalar asit pH gsteren tutarla temas eder. Asit pH gsteren tuzlarla temas eden

elbiselerde tlenince almalar grlr. Bu durum bilhassa koyu renkli elbiselerde, keten,

naylon ve dier sentetik kumalarda ok belirgin olarak ortaya kar. Bu nedenle aluminyum

tuzlarnn iine tampon olarak aluminyum format, asetamid ve re konulabilir.

Aluminyum bileiklerinin antiperspiran etkisi, terin deri yzeyine kmasn

nlemeleri eklindedir. Bunun, aluminyum tuzlarnn, deri proteinlerini ktrmeleri sonucu

olduu sanlmsa de, proteinleri ktren, tanen ve slfosalisilik asit gibi dier maddelerin

antiperspiran etkilerinin olmad gzlenmitir.

Aluminyum tuzlarnn antiperspiran etkenlii hakkndaki ikinci hipotez terleme

kanalnn ucundaki elektronegatif yk ntralize eden elekropozitif deerdeki maddelerin

terin dar kmasn salayan potansiyel etken ortadan kaldrmalardr.

zetlemek gerekirse aluminyum tuzlar

a) Terin ter bezlerinden deri yzeyine akmalarn nleyerek,b) Teri dekompoze eden mikroorganizmalar ldrerek,c) Terin paralanmas sonucu aa kan bir takm pis kokulu yan rnleri

balayarak, etki gsterirler.

d) Doruluu henz kantlanmam dier bir etkileri ise aluminyumun kandamarlarn sktrarak, ter ifrazatn nlemesidir.

Zirkonyum Tuzlar

Zirkonyum tuzlar da aluminyum bileikleri gibi 1900 lerden beri kullanlmaktadr.

bunlardan en nmelisi sodyum zirkonyum laktattr. Bu maddenin pH s 6,5-10.5 arasnda

deiir. Antiperspiran etkisinin ya asitleri ve dieik organik bileiklerle kompleks yaparak

olduu sanlmaktadr.

Zirkonyum tuzlar, aluminyum tuzlar ile birlikte kullanlabilirler. Bu tuzlarn

antiperspiren etkisi, aluminyum tuzlarnun antiperspiran etkisinden fazladr, fakat zirkonyum

tuzlarna her bnye tolerans gsteremez.

Nadir Toprak Alkaliler


33/38

33

Bu snf maddeler arasnda (aluminyum ve zirkonyumdan daha kuvvetli antiperspiran

etki gsteren) Lantanum ve Serium tuzlar saylabilir.

Katyonik yzey aktifler

Katerner amonyum tuzlar, bakteriler tarafndan meydana getirilen bozulmay

nleyerek deodoran etki gsterirler. Bu grupta hekzaklorofen dier bakterisidler arasndan en

ok kullanlandr. Bakterisit zellikte deodoran etken maddesinin deriye iyi yapmas istenir.

Dier maddeler

Gramisidin, neomisin, basitrasin, klortetrasiklin gibi anti.iyotiklerin deodoran etkileri

her ne kadar iyi ise de, bu maddeler, deride duyarllk ve alerji yaptklarndan gnmzde

kullanlmamaktadrlar. Bunun yerine inko tuzlar, ZnO, inko peroksit, borik asit, benzoik

asit, hekzamin, oksikinolin gibi antiseptikler antiperspiran olarak kullanlmlardr.

Baz klorofil fraksiyonlar oral yoldan alnarak, koltuk alt terlemelerinin azaltld

grlmtr. Fakat, klorofil bileiklerinin deodoran etki gsterebilen konsantrasyonu

elbiselerde yeil renk yapmaktadr. Bu nedenle ilk kez bulunduklarnda byk bir olay

yaratmlarsa da, gnmzde deodoran olarak kullanlmamaktadrlar.

Enzim inhibitrleridebu amala kullanlan maddeler arasnda saylmaktadr.

Iyon deitirici reineler:

Terin paralanmasndan sonra ortaya kan pis kokulu uucu maddeleri balayarak

kokunun ortaya kmasn nlerler. Bu amala kullanlan reineler, bazik karakterli XE-98 ve

IRA-410 ve katyonik iyon deitirici reinelerden (asidik) XE-64 ve IR-112 dir.

R karmlar % 20 orannda kullanldklarnda, koltuk alt kokusunun 12-48 saat

kesmekte olan reine bileimleri:

XE 98 + XE 64 IRA-410 + XE-64

XE 98 + IR-112 IRA-410 + IR-112 eklinde verilmektedir.

Deodoran preparatlar

Krem deodoran: Klorlu fenol bileikleri, hegzaklerofen, gliserin monostearat, stearik

asit, setil alkol, isopropil miristat, potasyum hidroksit ve eterjik ya ihtive eder.

Toz deodoran: Talk, kalsiyum karbonat, borik asit, inko oksit, inko fenol slfanat,

hegzaklorofen ve eterik ya ierir.

Likit ve ubuk tipindeki preparatlar: Katyonik yapya sahip maddeler, lauril ve setil

pridinyum klorrler, alkildimetil benzil amonyum klorr ve en ok hekzaklorofen, inko fenol

sulfanat, tetramentil tiuram dislfit, iyon deitirici reineler kullanlr. ubuk ekli yine

alkoll zeltiye jel oluturan maddeler ilavesiyle yaplr. Krem tipi olanlar y/s tipindeemlsiyonlardr. Yal faz oran % 15-25 arasnda deiir. Toksik olmamal ve vcut


34/38

34

metabolizmasna tesir etmemeli, dermatolojik olarak zararsz olmal ve hassasiyet meydana

getirmemelidir. ubuk deodoranlar deformasyona kar dayankl, kat preparatlardr. Ayn

zamanda orta derecede bir kuvvet uygulandnda kolayca uygulanabilmelidirler. Sabun-

glikol-jel sistemleri ile bu zellikleri elde etmek mmkndr. Dk molekl arlkl

glikoller ve gliserin, sodyum stearat (sabun) varlnda berrak, effaf bir jel olutururlar.

Aerosol deodoranlar: Aerosol ve spreylerde aktif bileen, propellan gibi svlatrlm gaz ile

aerosol veya sprey kutusunda, basn altnda homojen bir zelti oluturacak ekilde

kartrlr. Deodoran spreylerin ou kutunun %20-60 n kapsayacak ekilde hazrlanan aktif

bileenin alkoll zeltileridir. Propellan gaz olarak propan, butan, izubutan gibi

hidrokarbonlar, dimetil eter kullanlabilir. evreye olan zararlar nedeniyle

kloroflorohidrokarbonlar kullanlmamaktadr. Alkoll preparatlar uygulandklarnda

serinletici etki nedeniyle tazelik ve rahatlama salarlar. Yksek oranda propellan ile yal

tayc ieren deodoranlarda bulunmaktadr. Sprey deodoranlar, su ierii %10-70 olan sulu

alkoll zeltilerdir. Suyun oran arttka aktif bileenlerin ve esanslarn znrl

azalacandan znrl arttran maddeler ve emlgatrler kullanlmaldr. Ayrca effaf ya

da yar effaf kaplarda sunulan rnlerin ktan korunmas iin stabilizatr maddeler

eklenmelidir.

Roll-on deodoranlar : Tayc ksm bataki dnen topla temas salayarak, etkin bir

uygulama gerekletirecek ekilde yeterli viskoziteye sahip olmaldr. Bu nedenle jel tipi

preparatlar ve farkl viskoziteye sahip y/s emlsiyonlar kullanlr. Jel tipi formlasyonlar

aktif bileik ve polimer maddeler ile sellloz, bentonit gibi ime ajanlar ieren ieren sulu

alkoll zeltilerdir.

Deodoranlarn etkilerinin deerlendirilmesi:

n-vivo test (Koklama testi );Gnll kiinin koltuk alt blgesine test preparat ve bir kontrol

preparat bir hafta sreyle uygulanr. Her iki blgede koku younluuna gre 1-6 arasnda

numaralandrlr. Toplanan veriler istatistiksel olarak deerlendirilir.

Mikrobiyolojik yntemler; Mikrobiyolojik yntemler kullanlarak antibakteriyel aktivite

tayini yaplabilir. Bu yntemler deodorann etkinliini deerlendirmemekle beraber yeni

bileikler ve formlasyonlar gelitirmek iin bilgi verir. Zon inhibisyon testi gibi difzyon

yntemleri kullanlr. Ayrca gram (+) deri bakterilerini temsil eden bir bakteri retilir ve

bakteriye deodaran aktif maddesi ieren beslenme uygulayarak byme grafii

deerlendirilir.

Buhar basncnn llmesi(Head space yntemi); Aktif bileenin buhar basncn drcetkisini lmek iin koku maddesi ile absorban madde kapal bir kapta kontroll koullarda


35/38

35

kartrlr. Gaz kromatografisi ile gaz halindeki her bir bileenin denge halindeki buhar

basnc llr ve ilem grmemi madde ile karlatrlr.

Panel testi ;Deodoran preparatlarn deerlendirmek amacyla kullanlan bir tketici testidir.

Etkinliin yansra koku etkileri, deri geimlilii, deri bakm zellikleri, tazelik hissi,

kozmetik zellikler, uygulama kolayl gibi zellikler asndan da incelenir. Soru sorma ya

da anket yapma yoluyla alnan cevaplar toplanr ve istatistiksel olarak deerlendirilir.

Deodorann etkinlii, spesifik zelliklerinin ve kiiye zel faktrlerin eit olarak

deerlendirilmesi ile saptanr. Antibakteriyel zellikleri, kokusu ve istenmeyen kokuyu

kontrol etme yetenei tek tek deil birlikte incelenmelidir. Ayrca formlasyon, uygulama

ekli, deri floras ve apokrin ter bezleri tarafndan oluturulan kokunun tipi ve miktarnn

yansra hava artlar, diyet, fiziksel ve fizyolojik artlar, giyinme ekli, kullanm sresi ve

kiisel vcut bakm alkanlklar da deerlendirilmelidir.

Deodoranlar zellikle koku maddelerine kar duyarl olan kiilerde dermatitlere neden

olabilen preparatlardr. Bu nedenle deodoranlarda kullanlan koku maddelerinin tek tek veya

karm halinde analizleri yaplmal, duyarlk oluturup oluturmad saptanmaldr.

Deodoran kullanm hibir zaman banyo ve duun yerine gemez, sadece salanan temizlik

ve tazelik hissinin srmesini salar. Her artta etkin olan bir deodoran formlasyonu elde

edilemeyeceinden farkl derecelerde etkinlik gsteren bir rn istenir. Sonu olarak bir

deodorann etkinliinin derecesi kullanan kiinin kendi zelliklerine, duyarlna ve tolerans

derecesine gre verecei bir karardr.

Stabilite

Dier kozmetik rnlerde olduu gibi deodoranlarnda da raf mrnn 30 ay olmas istenir.

Bunun anlamda, rnn bu sre iinde etkinliinde, fonksiyonlarnda, kokusunda,

grnnde, ambalajnda bir deiiklik olmayacak, toksik zellik gstermeyecektir.

Bileimdeki maddelerin birbiriyle, evresel faktrlerle (oksidasyon, uucu maddelerin

difzyonu) ve ambalaj materyali ile etkilemelerinin preparatta bozulmalara neden olaca

unutulmamaldr. Bu tr etkileimler sonucunda preparatn etkinlii giderek azalr ve bir

noktadan sonra kabul edilemez dzeye varr. Aktif bileenler, yardmc bileenler ve

zcler, kromatografik ve spektroskopik yntemlerle kalitatif ve kantitatif olarak analiz

edilmelidir.

Krem deodoran ubuk deodoran

Hekzaklorofen 0.5 Stearik asit 6

Gliseril monosterat 10 A EtOH 64.75

Steraik asit 4 NaOH 1


36/38

36

Setil alkol 2 B Su 5

sopr.miristat 4 Hekzaklorofen 0.25

KOH 1 C Propilen glikol 2

Su 66.5 Parfm 3

Propilen glikol 12 EtOH 18

Parfm k.m

Deodorat raflara konduktan sonra 30 ay boyunca etkinlik, koku, ambalaj ve

grnnde deiiklik olmamas istenir.

Antiperspiran preparatlar

Bu preparatlar likit veya ubuk (Stick) krem, losyon, toz eklinde hazrlanrlar. Likit

olanlar astrenjan bir tuzun sulu veya alkoll zeltisi eklinde olabilirler. Bu preparatlar

pskrtlerek uyguland gibi bilyal ielerde de kullanlr. Byle uygulanan zeltilere

uygulama esnasnda akmayacak hale getirmek iin sellloz trevleri veya anorganik silikatlar

ilave edilerek vizkoz hale getirirler. Jel ya da y/s emlsiyon eklinde hazrlanrlar.

ubuk ekilnde olanlar ise alkolik bir zeltiye jel meydana getiren madde ilavesiyle

hazrlanr. Bu madde sodyum stearattr. Kremler stearat kremleri halindedir. Aside dayanklk

hale getirilmi gliserin monostearatla istenilen ekilde kremler hazrlanabilir.

Aerosol eklindeki antiperspiranlar ise kullanm kolayl ve hijyen gibi nedenlerle

alclar tarfndan ok tercih edilen rnlerdir. zellikle florokarbon propellan sistemlerinin

yerini hidrokarbonlarn almas ve ayn sprey sresinde ayn miktar aktif bileenin aa

kmasn salayan sistemlerin gelitirilmesi ile formlasyon ve ambalajda yaplan

iyiletirmeler sonunda azalan kullanmlar tekrar artmtr.

Uygulama ve etkileri

Aktif bileenin astrenjan ve protein ktrc etkisinden faydalanarak hazrlanrlar. Ter ak,

ter bezlerinin ularnn tkanmas ve kullanlan asit tuzlarnn bakterilerin bymesini inhibe

etmesi ile engellenir (antibakteriyel etki). Bu nedenle etkin bir antiperspiran a yn zamanda bir

deodoran olarakta kabul edilir. Fakat bir deodoran antiperspiran olarak kabul edilemez.

Antiperspiran bir preparat ile terleme %20-60 azaltlr ve etkisi birka gnlk kullanmdan

sonra artar. Dzenli kullanlmaya devam edildii srece etkiayn dzeyde kalr.

Etkilerinin deerlendirilmesi

Terlemeyi engelleme etkilerini deerlendirmede kullanlan kolay, tekrarlanabilir sonular

veren iki esas yntem vardr.

Gravimetrik yntem; Deneme yaplacak kiinin bir taraftaki koltuk alt blgesine preparatuygulanr, dier tarafa ise uygulanmaz. Absorban pamuklu bir ped tartlarak koltuk altna


37/38

37

yerletirilir. Terlemeyi uyaracak scaklktaki, rnein 40C, %50-60 relatif nem ieren bir

ortamda, belirli bir sre, yaklak 40 dakika, bekletildikten sonra pedler alnarak tartlr. Her

iki ped arasndaki farktan yararlanarak, relatif olarak terlemeyi engelleme yzdesi bulunur.

Transepidermal su kaybnn llmesi (TEWL);Bu yntemle deriye yerletirilen bir lmodacndan geen hava akm iindeki su buhar miktar llr.

Ter kokularn gidermek amacyla kullanlan deodoran preparatlarnn yansra kiilerin

kendisiyle ve vcut bakmyla daha ok ilgilenmesi sonucunda, temizleme ve bakm amacyla

yeni ve zel rnlere gereksinim domutur. Ayak deodoranlar ve vajinal deodoranlar bu

gereksinimlere cevap veren rnler olarak kullanm alan bulmulardr (Bremer H, 1991).

Antiperspiran krem Antiperspiran ubuk

Gliseril monostearat 16 -Sodyum aluminyum klor hidroksi

Balk nefsi 5 laklat kompleksi % 10 lk z. 50

Sodyum lauril slfat 1.5 -Etil alkol 12

Propilen glikol 5 -Propilen glikol 3

Su 49 -Sodyumstearat 6

TiO2 0.5 -Parfm k.m.

re 5

Al2(SO4)3 18

Parfm k.m


38/38

Documents

KOZMETOLOJİ DERS NOTU