Kujdestari i Pyllit Te Familjes (Udhezues Per Pyjet Private)

8/2/2019 Kujdestari i Pyllit Te Familjes (Udhezues Per Pyjet Private)

1/24

1

KUJDESTARII

PYLLITTFAMILJES

Udhezues per pronaret,

kujdestaret e menaxheret e

pyjeve private


2/24

2

KUJDESTARIIPYLLITTFAMILJES

Pergatiti :

Haki Kola

Redaktor

teknik:

Gjon Fierza

Redaktor

letrar:

Veli Hoxha


3/24

3

Permbajtjaemanualit

KUJDESTARIIPYLLIT

T

FAMILJES ................................................................................................. 2

T jeni krijues . . . ........................................................................................................................... 4

Sa kohe pune I merr per gjithe vitin pylli pronarit? ....................................................................... 6

HYRJE.............................................................................................. Error! Bookmark not defined.

PARIMETEADMINISTRIMIT............................................................................................................ 8

Parimi1:Tkontribuojnruajtjendheshumllojshmrinbiologjiketpyjevedhepeizazhitprreth ............................................................................................................................................ 8Parimi 2: Ruajtja dhe permiresimi I kapacitetit prodhues .............................................................. 9

Parimi3:Ruajtjadheprmirsimi ishndetitdhevitalitetit tepyjeve, t peizazhitepellgut

ujmbledhs.................................................................................................................................... 9

Parimi

4:

Mbrojtja

e

toks

dhe

burimeve

t

ujit.......................................................................... 10

Parimi5:Tndjekmenaxhimmiqsorqe stimulon thithje te karbonit sidhepromoviminebiomass,sinjburimtriprtritshmetenergjis ................................................................. 11

Parimi7: Vepronprputhjemeligjet,rregullatdheudhzimet .............................................. 12PERKUJDESJE E PLANIFIKUAR ............................................................................................ 13

TREGUESIT KUJDESTARISE SE MIRE PER PYJET ............................................................ 13

Treguesiteprgjithshm .............................................................................................................. 14Hapatnlidhjeme tokn ............................................................................................................. 20Hapat lidhur me ujin ..................................................................................................................... 20


4/24

4

Ajoqnshpresojmetarrijm,shtnjliberivogel,mbitgjithatjetesamei lehte ikndshemprtu lexuar.Librido tuprgjigjet pyetjeve,qherpasherenjpronarpylliIbnvehtesaposhoqruesve ndrsavizitonpyllinetij. Ne

shpresojmq

juve

do

t

gjeni

me

lehtesi

n

kt

liber

ato

q

ju

duhen.

Me

siguri

pas tijjudokerkoniedheme teper. Librido tjujapekeshilla,porndoshtapasperfundimit te tij, sdo kaloje shum koh dhejuve do t keni nje tjetr librinteresant pr pronarin e pyllit, q nuk sht pylltar profesionist, por nga anatjeter ka dijet e trashguar nga strgjysher e gjyshr, ka pervojen e fituar ngaveprimtariaeperditeshme.

Tjenikrijues...

Kurflitet

per

nje

udhezues,

n

mendje

t

shkon

reagimi

ipronarit

dhe

dyshimi

me

tcilinaido shoh cdokeshille. Saliu,nau lut (pasi Ikishim rekomanduarnjerrallimradikalprpylllin),qtarealizojvetemnpjesenerrethuar,jongjithpyllin Saliu sht antar I shoqtes s Istogut, nj pronar pylli n fshatinShushicteIstogut.Unpoekshillojaqtihiqtedisacungjetmbetura,pasimedukejsepengoninmbirjenelendevetedushkut.Aimupergjigjqetqet atokakushIheq,dhendrkohmetregontedisatsapohequr.Janderrateger,qternatnekalojnnpyll.Ata Iheqinketocungje,pasishpresojnseposhtetyrendodhetushqim Ipershtatshempr ta.Dikush thasederrat shpresojnese

mosgjejn

tartuf,

nn

cungjet

elisit...

Nderkohe

qe

vinim

rrotull

pyllit

eveshtronimnjefolebleteshtegratebraktisura .Paradisakohesh,Saliuukish

len ,prbanesenetyre nj lisgoxhatvjeterdheasqukrkonteqeraprt.Nderkoh,Saliuvazhontsjellnpyllinetij fidanat vegjlteshkozesemellezes,e timbjellen rreze tgardhit tedikurshem, I ciline cdo45meter,eshtehapurdikungaariuedikungaderrat,dukeuleshuarvendedhekafshevetetjera qe te bejne vizita te vazhdueshme, si ne kerkim te lendeve, edhe teushqimevetetjeraqeIgjenesecilisipasoreksit.


5/24

5

Ne dalje te pyllit, Saliu tashme e ka vendosur, qe dushkun ta zevendesojegradualishtme qershi,molle, dardha e kumbulla, te gjitha te vendit. Ai eshtemjeshterIshartonmekujdes.KetopemepoIkombinonedhemepatateeperime

tetjera.

Kete

na

thote

ekam

te

domosdoshme,

qe

se

paku

te

jete

edhe

nje

si

brezndares I shtepisemederratdheariunqe sicekanenisur,do teme futenedheneoborrteshtepise.Dukeehapurketepjesetepyllit,ndricimiIoborritdheI dritareve te shtepise deperton dhe egersirat tregohen pakme te ndrojtura elargohenngaoborri vazhdonai,ndersa shehgjithemerak se sido te reagojneketoteagjencisesepyjeve.Ndersa vazhdojme te takojme te papriturat e nje pas njeshme, duke nderruarpejzazhereliev,perpiqemteimagjinojdinamikenejetesetengjyravenepjesetendryshmete pyllitteSaliut.Bletetvertetjanelarguar,por folejakambeturnenje

trunglisi

te

vjeter

ete

deformuar,

dukshem

lart

nga

toka,

elisi

thirret

akoma

lisi

ibleteve.Duketsepronarietrajtonmetepersikoshtebletwvesesasinjeobjekt

qemund ti sherbeje per ngrohje. Folete e zogjve te vendosuramjaft shpeshneneprpyll,duketsikurjaneberepjeseekuroravetelisaveeqershiveteegraqekonkurojnemeta.Njwtiklevizvazhdimishtnefytyrenepronaritqeduket sikurgrindetmepyllinetij,dukemermitur sekeshtunukmundtevazhdohet.Inatinekaosemearushenqe I kahapur shtegunper tengrenedardhatmbi shteipi,osemederratqe sefundmi I sulmojne shpesh kopshtinme perime. Sado qe behetmbi pese here

pishmanne

dite,

ai

ne

cdo

vizite

qe

ben

ne

pyll,

shton

diku

humus,

diku

farera,

dhevazhdimishtkujdesetqetjujapedritefilizaveqetokaeujiukanedhenejetwedritaduhetpertirrit,eqedritatearrenetoke,herepasheredickaqeezenduhethequr,ekjodickanegjithepyllinbehet rreth1015m3nevit,engakjopuneekypastrim,pyllivetemajrosettevegjelirritenetemedhenjtebehenmete shendetsheme shtojne ritmete rritjes. Telashi fillonme keta tepyjores,qe


6/24

6

kerkojnegjeragatitepamunduradheasqetelejojneqetepreseshmeshumesetrekubikenevit. Saliukamundesiqenjepjesetedrureveteprodhuartishese,emeparateqefitonte investojeperteshtuarpemetfrutore,qe Ikontribuojnesiperdruashtuedheperfrutaperfamiljen.Emiraepemeveqeaidonteshtoje,

eshteedhe

fakti

se

te

largojne

nga

telashet

me

keta

te

pyjeve,

qe

duket

sikur

jane

vetempertepenguar. Aimundteprodhojemjaftdrure,dukeshkadhitur,dikudukemarredege,apohequrmajenenjelisi,pertelenerrugeperteshkuar lartdardha,ashtusicSaliutIduketmeearsyeshme.Dikurrallonehedhpakdheratekompostuaraper teprovuarmbirjene lendeve,me tutjembjellshkozen,arren,qershine; forconpakgardhindherrethonnjekopeshtmelakra,ekeshtupafund,pret,pastron,drejton,puneqedukesenukkatembaruar,indjekurngaveshtrimiidyvocerrakevetetij.

SakohepuneImerrpergjithevitinpyllipronarit?

Uneepyespaksipa takt,epronariskuptoncdonme thenemeharxhudite tepunesnepyll,unemeteperketuvijsiperargetimthoteSaliuqeduketsiizenenefaj.Nukekamenduarndonjehere. Potamendoshvazhdonai, kjokohenukshpak,porpyllinukqanedhenesenukeshikonfare.PorjanefilizatqeuneIduatjualeketyre,dheaitregondydjemteevegjel,epertegarantuarketepylliedondorenetezotit,qegardhiterregullohetedhepyllitemarreatedrejtimqetesherbejememire,teduketmeIbukur. Sakoheduhet,thote Saliu,nukekam

menduar.Vij

ketu

qe

te

shoh,

puna

me

meson

apo

qe

ne

ship

ekam

menduar

se

cfaredoheqe kudo shtojdrite, marrdicka pr ne shtepi, t rregulloj ndonjepjesetegardhit,etj. Ketunepyllpunanxjerrpunen,unepergjithesishtkthehemneshtepimenjebarredru.Neseellogarisimkohen,prajanedisadite.AsnjeherethoteSaliu, nukjam Ikenaqurmeatekoheqe I sherbejpyllit.Ndoshta, kohaeshte rreth 20 dite pune pr hektar. Kjo kohe iken, pak ketu e pak atje, dukendrruar natyren e puneve sipas stineve. Ta krahasojm kohen qemerremibujqesineapomeblegtorin, rezultonsepylli lihetthuajsepasdore. EdheneseunemungojtekpyllitshtonSaliu,aiperpiqetqetibejesherbimetpervetveten,

aigatuan

ushqimin

etij,

ai

ben

shume

pune

te

tjera

pa

zhurme

edhe

ne

dobi

t

gjithve. Ndodh,kalonmuajipaberevizitenepyll,kjovaretngarrethanatdhekoha elireqembetet.Izoti,shkontekpylli,senukrrindotpat,Pylliethrretjopertalodhur,aiethrretikrijonkushtepertalodhur.

PYLLIESHTEMESHUMESEDRURET


7/24

7

(NEVENDTEHYRJES)Kur prmendet pylli, sot nnkuptohet shumm tepr se sa druret qe ka nbrendsi,aitsjellnmndje njkomunitetjetese;tbimve,kafshve,toksdhe ujit, q ndikojn njo vetm brenda pyllit por edhe n rrethinat e tij. I

konsideruarn

trsine

etij,

menaxhimi

Iqndrueshm

Idrureve

dhe

pyjeve

mundtsigurojmijravendepune,tshrbejsinjburim I riprtritshm ienergjis,aindikonduke zbuturdheprshtaturndryshimet klimatike .Ai tjepprfitimettjerashoqrore;siajrdheujtpastr,habitatprkafshtegra,mundsit rekreative dhe qindra produkte pyjore. Vlersimi publik dheprgjegjsiaprburimettonanatyroreduhettembeshtetetnekonceptereja tadministrimit. Nj pronar pylli duhet tjet m shum se nj mbrojts apoinvestitor,aiduhettndjekqllimepersonalesot,ndrsamundsiprnjpasuriqshtshtuarebre qndrueshme nesr.

Drejtimi,shtndjekjaeqllimeveprsonaleenjpronaritpyjevebrendanjgrupiparimeshqtrezultojnnjpyllapodrunishtetshndetshmeevitale.Porpronari ipyllit t familjesqdshiront"bjm tmirnntoknetij"ballafaqohetmetdyjamundsitdhesfidat.Kymanualshthartuarprtndihmuarfamiljenpronaretpyjeve:tkuptojnshumshtjetprfshira,

t

zhvillojn

nj

plan

administrimi,

dhe

tnjohinrezultateteadministrimittmirnterren.

Idet dhe qllimet tuaja formojn bazn pr planin dhe veprimet tuaja.Megjithat,profesionisttdheekspertet lokaledheagjensiashtetroreepyjevemundtjapininformacionetveantadhe tdhnaefektive prtmbshteturprparimindhesuksesintuaj.


8/24

8

PARIMETEADMINISTRIMIT

Pr shkak sepyjetjan t gjalldhe nndryshim t

vazhdueshm,

kujdestaria

sht

gjithmon

nj

pun

n

vazhdim, sam shpejt t filloj, sam rregullisht tushtrohetaqmtmirajanrezultatet.

Hapi iparsht; thidhen themeleme parime tshndetshme .

Parimi1.Jepnikontributintuajprruajtjendhe shumllojshmrinbiologjiket

pyjeve

dhe

e

peizazhit

prreth

Parimi2.Mirmbajtja dhepermiresimiikapacitetitprodhues

Parimi3. Mirmbajtjadheprmirsimiishndetitdhe potencialittepyjevedhe

peizazhit ebazenitujmbledhs

Parimi4.Mbrojtjaetoksdheburimevetujit

Parimi5.Menaxhimitndjekparimetprfiksimine karbonittatmosferes

dhebiomasatpromovohet siburimiriprtritshmienergjis

Parimi6.Konsideroniprfitimetsocialekonomike

Parimi7.Respektoniligjet,rregullatdheudhzimet

Ktoparimeaplikohennpyllapodrunishte,zabeleapokorie,ograjaeprozhma,nmnyraqjanspecifikeprpronntuajdheqllimettuaja.Pjesamposhtedotzgjerohetdukedhnshpjegimeprkuptiminesecilitprejparimevedhendisangashtjettcilatjanetevecantaetrndsishmenekuadrinecdoparimi..

Parimi 1: T kontribuoj n ruajtjen dhe shumllojshmrinbiologjiketpyjevedhepeizazhitprreth

Pyllijuajduketsi ivecantnsytdhemendjentuaj.Nfakt ashtu si t gjith pyjet, edhe I juaji prfshin dykomponent :drurt dhebimtqrritennnkuroratetyre:sishkurret,barishtet,lgushn,bileedhemyshqetealgat npr luginzat e hijezuara apo rreth ligatinave eburimeve.Pyllijuaj shtgjithashtunjvendbanimpr


9/24

9

kafsht vendasedheato shtegtare,duke prfshiredheato tprshtatshmeapojoprgjuetiapo insektetetoksdheujit.KomunitetiIbimvedhekafshvetpyllit tuaj (ereferuarsibiodiversitet)shtpjesenjprzierjetgjertkomuniteteveprrethtgjithpeizazhittuaj(osetpellgutujmbledhes ),q I

ngjannj

cop

toke

mbuluar

nn

nj

jorgan

..

Parimi2:RuajtjadhepermiresimiIkapacitetit

prodhues

Ashtusishumicaepyjeve,edhe tuajatmundtsigurojntardhurangashitjaedrurit,sidhenjgamtgjermallravedheshrbimevettjera,ttillasihabitatqIjepetmeqerashoqatess gjuetareve,grumbulluesvete krpudhave,apo

ttjer

adhuruesve

t

natyrs.

Por

produktiviteti

prfshin

gjithashtushrbimejottregtueshmettillasidepozitimieruajta e ujrave qe vijne nga stuhit e shiut e bors, t cilin pylli ua kthengradualishtn formneburimeveteujit,prtaprdoruresiguruarjetesen tgjithagjallesaveprrrethprfshiredhenjeriun,apovendetprtndrtuarfolesi dhe insekte q bhen ushqim pr zogjt kngtar, nga pemt e thar nkmb,dukejumbrojturedhepronattjeratuaja,dritheratekulturatbujqosrenga insekte e dmtues si karkalecat apo vemje t ndryshme

PylliIbind

dhe

uben

vend

investitoreve

per

te

zhvilluar

komunitetin.

Potencialet

dheprodhimtariaepyjevetuajkontribonnshkallmtgjer,npotencialinvendorprtrhequrdhembshtetur investimetekonomike.Tjetkjonjlnddruriose fabrik letre, rrjetegjurmuese, shtigjeperecjemekembeebiciklete,prodhimujittpastrprtregun,turizm,apokullprvzhgiminezogjvedhepejsazheve, investime t tilla si ktombshtesin zhvillimin e komunitetit tuaj

lokal,sidhetekonomisrajonale.

Parimi3:Ruajtjadheprmirsimi i shndetitdhevitalitetit

te

pyjeve,

t

peizazhit

e

pellgut

ujmbledhs

Ciklet ejets s bimve dhe t kafshve t pyllit tuajmebaticzbaticatemoshsdhe tklims, sidhesimecikleterreziqevenatyrore si stuhi, invazionit t insekteve, zjarreve,

thatsirs, Iamortizojne I zbusinata brenda vetvehtesdhen tokatpr rreth


10/24

10

tyre.Shkallaepotencialit tpyjeve tuajpr tndikuardhepr tundikuarngashndeti dhe vitaliteti i tij, peizazhin prreth ndryshonme historin e tij dhegjendjeneprgjithshme,siprshembull, przierjenellojevedhetmoshave.

Parimi4: Mbrojtjaetoksdheburimevetujit

Druretbashkmebimetbarishtoreqendajnesebashkutoken ujin, ajrin e driten, e krijojn mjedisin e pyllitbazuarnedisavecorisicjane:

Forma e tyre fizike si dhe rrjeti I sistemit te tyrerrenjor

Menyrae tyreejetessduke thitherujenga tokadhe

transpiruar

at

n

ajr

Thithjaekarbonitngaajri,fiksimiItijneqelizatevetadhecliriminmasioksigjenit

Menyraeprodhimittelegushesaposhtresesmbuluesetetokesteformuarngadegezaegjetheqefillojnetebehennjemetokes

Eshte dukshem e qarte qe forma e drureve, kurora e tyre plotme gjethe,rrenjetetyremenjearkitekturetepaimagjinueshmenentokesore,marrindhembajne nn kontroll nga poshte grimcat e toks duke I mbrojtur ata ngarrshqitjetaposhplarjet,ndersangalart,atakontrollojneajrin,boren,shiun

eern,

duke

luajtur

kshtu

rolin

enje

engjelli

mbrojtes

te

tokes,

si

nga

rreshqitetjet, erozioni I ujit apo eres, funksion I vazhdueshem I pyllit, qevazhdontakryejeedhedisavitepasIzotieprt.

Kjo ndikon ne rritjen e pjelloris se toks s tij (me fenomene t tilla teperviteshme si rrzimi I i gjetheve dhe halave, qe embulojne token ashtu sitjegullatcatineeshtepis, duke kontribuarprtapasuruardhe shndetesuarmbulesn e toks. Tokat pa kt mbules smuret, dhe digjet nga diellivarfrohete shplahetngapikateparatshiut.Atqeemerrprejpyllit, tokaua

kthenn

shndet

dhe

energji,

bimve

dhe

kafshve

q

strehohen

eushqehen

mbite nnkuroratedrurvet pyllit

Roli Ipyllittuajprtfiltruarujrateshiutedbors,shtmerndsikritikesiprtokntuajashtuedheattfqinjvetuajn luginnrrafshinaposhpatinkuju banoni. Filtrimi sht arritur nga lgusha pyjore shtresa e gjetheve dhe e


11/24

11

humusit e cila e zbut goditjen e pikave t shiut prpara se t arrijn tokn, epengon rrymn e ujit q sht krijuar pakm lart,mejastkun e krijuar prejgjetheve e degzave t grumbulluara.Nen kurorat e drureve dhe posht tyre,bora shkrihet me ngadale, duke ia dhn ujin e saj me racion rrjedhjes

siperfaqesore,duke

imponuar

levizje

t

kontrolluar,

cka

Imundson

toks

nj

thithjemaksimale.Praujinqejakamarrpr transpirimdheavullimtashmjakthentokskuaijeton neformetedobishme.KetotmiraqpylliIkthentoksstij, bhen metedukshmekurhedhimnjvshtrimmbitokatecveshura pambulese pyjore, humbjen e shtreses se siperme, gerryerjen, rrekete dherreshqitjet masive te tyre, si dhe pasojat ne demtim rrugesh kanalesh erezervuaresheherepashereedheteshtepive,Ajri I fresket Ipyllitdheklimashumeevecanteekrijuarprej tijekabazen tekformulaefamshmeqeairealizon:Reshjet=avullim/transpirimin+rrjedhjeuji+

thithjeuji

Parimi5:Tndjekmenaxhimmiqsorqestimulonthithjetekarbonitsidhepromoviminebiomass,sinjburimtriprtritshmetenergjis

Lshimit igazevesere,sidomosngadjegiae fosilevetendryshmesinaftesapoqymiritenenproduktevete

tyre,kosiderohet

se

shkaku

kryesor

dhe

sht

kontribues n vazhdim per ngrohjen globale.Hulumtimettregojnsepyllirealizonkompletroline

kundert pasipyllieprdorkarboninperturritur,dhedukeurrituraikontribonne shtimine energjissemagazinuar (quajtursekuestrimIkarbonit).Kjoruajtjeapodepozitim Ikarbonit,negjuhenebiznesitthiret kredicarboni,dheperbennjmall q tashme tregtohet edhe nga vendi yne, ne kuadrin eNdryshimeveKlimatike si dhe te shtimit tregjeve t tjera. Jane 24 komuna qe kane beremarreveshjeme qeverine, dhe nga ana tjeter qeveria ka beremarreveshjeme

bankenBoterore,

qe

te

shesim

karbonin

edepozituar

ne

mbi

6000

hektare

pyje,

qedkurkaneqenetedegraduareteeroduar.Kredivee karbonitngapyjetqemenaxhohen mund tjapin tardhuradisapronarve tpyjeveqjaneangazhuarper tprmbushurkrkesatecaktuara.Biomasa (tgjithematerialetpyjore organike,tenjomaapotthata) mundtprdoretprtkrijuarprodukteteenergjiseselengshmetermikeapo elektrike.Biomasaeperftuarngapyjet temenaxhuaranemenyre tqndrueshmesht


12/24

12

konsideruar neutrale persa I perket karbonit, q sht, karbon q shtemetuarngadjegiaapoprdorimtjeteribiomassqshtkompensuarprmeskarbonitkapurnga rritjaepyjevetri.Kurthemikarbonneutral,pshsiceshtengrohjamedruapobiomase,kjodontethoteqenatyres Ikthehetkarboniqe I

eshtemarre,

pra

nuk

kemi

shtim

te

tij.

Parimi 6: Mendoni prfitimet social

ekonomikeprkomunitetetlokale

Duke patur ne plan te pare arritjen e qllimeve tuajapersonale, merrni ne konsiderate sad he si pylli I juajkontribuon n ekonomin e komunitetit tuaj, dhe necilsin e jets prmes faktorve t till si sigurimin e

punesimitvendor,

n

mbshtetje

t

lokale

bazs

tatimore

dhe trheqjen e investimeve lidhura me pyllin dheneproduktet e tij. Konsideroni edhe elemente t tilla

plotsuesesikulturatdhetraditat nemarredhenjetmepyllinsidhe ndjenjen emirqenies.

Parimi 7: Vepro n prputhje me ligjet, rregullat dheudhzimet

Ashtu si me t gjith pyjet, edhe prona jote pyjore ishrbenjo vetm qllimeve tuaja personale, por shtgjithashtusubjektiligjevedheudhzimevetehartuaraprt'i shrbyer komunitetit tuaj dhe kombit n prgjithsi.Prandaj,kjoshtn interesintuaj mtmir tnjiheni

dhezbatoniligjeterregullat,jovetmprtshmangur pasojatjuridike,poredhetjet nj fqinj imire. Pr t ndihmuar n arritjen e qllimeve t zbatimit tligjevettilladherregullorevetshrbej,dukeprfshirprfitimetttillasiuj

tpastr,

sigurin

publike

dhe

mbrojtjen

ebimve

ose

kafshve

t

rralla.

PotencialiIpyllit tuaj,doteshtohetnesejuInjihnidheIzbatoniligjeterregullat,dhezakonishtkapaktbjmeprmasatepyllit, poramashpeshkashumtbjme vet vendndodhjendhemenaxhimineqe Ishtbrn t kaluarn.EdhenatorastekurpronarinukInjehligjete eqasjetrregullative,mundsinprtshrbyervullnetarishtmebujarieperkushtimperketeproneqesaeshtee


13/24

13

tijeshteedheeprbashktqendron nzemrnetqnitnjkujdestarImir ipyllit.

PERKUJDESJE

E

PLANIFIKUAR

Projekte pr veprim, udhzues pr t ardhmen

Hertosevon,njpronarIpyllitte familjes,bindet se:mnyram emir pr t arritur synimet e tij per teardhmen e pyllit eshte: duke lidhur fort keto synimepersonalemeparimeteperkujdesjes ;pr tharxhuarmeshumekohtedobishme, prtzhvilluarnjplanreal te kujdesimeve .Ky plan, nuk eshte vetem nje projekt per veprime, ai

gjithashtuIrikonfirmom

objektivat

tuaja,

prcakton

ndryshime

ndersa

pylli

dhe

njohurit tuaja rriten.Ndyrastet sine zhvilliminesektoritprivatashtuedheatijpublic; menaxhertprofesionalpubliknmnyrrutinore,punosojne,monitorojne dhe,mekalimine kohs, I amendojne planet pr t siguruar administrimin e tyre t mir.

N zhvillimin e nj kornize fillestare pr nj plankujdestarieapokujdesimi krkoniktpyetjeprsecilinnga shtat Drejtimet apo Parimet:

farqllimesh

kam

une

per

pyllin

tim,

dhe

far

hapa

do t marr duke iu prmbajtur ktij parimi?

Ndihmaprofesionalemund tprovojqeeshteshumedobishme n zhvillimin e planit tuaj te kujdestarise dhe

sht ndispozicionnga zyra lokaleepyjeve shtetrore,Fakulteti I shkencavepyjore,Agjenciaemjedisitdhepyjeve,shoqatakombetaredhefederatatepyjevekomunale, shoqatat si dhe profesionistet ne lirim te pajisur me licenca

TREGUESIT KUJDESTARISE SE MIRE PER

PYJET


14/24

14

Sitetregojme,samirepoebeni

Kujdesimi apo kujdestariaperpyllinshtnjproces I vazhdueshem afat gjatedhemeprocesadaptive.Judotmsoningaveprimettuaja,nga investimetdhemadjemosveprimet,sesidofillojneprtushfaqurrezultatetose"treguesit"e

progresittuaj.

Ky

progres,

eshte

kompleks,

sepse

shndeti

inj

pyll

dhe

energjia

jane lidhurame klimen, token dhe ndrveprimetmidis: drureve, bimve dhekafshve . Kto dhe faktor t tjer shpesh e bjn delikat prparimin,mendrprerje dhe shpesh te vshtir pr ta vlersuar.

Duke marre n konsiderat se cfare prpjekjesh, ngjarjesh, piketash, osearritjeshatehere Treguesite kujdestarise mund tprdorenpr tndjekursuksesineplanittuaj.Kjodotndihmojtprqndroheninpunntuaj,prtshmangur rezultate te dobeta, per temaksimizuar efektivitetin e investimit qe

kenibere.

M

posht

sht

nj

korniz

etr

treguesish

endrtuar

sipas

parimeve per drejtimin e kujdesimit per pyllin.Perseritjet, qedohasimne ketedoracak, nukjan t rastit,por ktojan tnevojshmepr tadresuar rolete shumtaqe luajnedisaelemente tpyllit,neshendetindhemadhesineepyllit (p.sh., trajtimi i rolit t tokspr rritjen,ngaanatjetrtrajtoheterozioniitoks,apoproblemiItokessi sedimentetedheutttransportuarngareshjet).

SHEMBULL:SIMUND TAPERGATITET, FARE DUHET TEPRMBAJENJEPLANKUJDESIMI

PERPYLLIN

Treguesiteprgjithshm

Mposhtjudotgjenidisashembujt indikatorvedheaktiviteteve prdoparimqjumundtprfshininplanintuajtekujdestaris.Kykuadrmundtjundihmoj t organizoni planet tuaja, praktikat dhe arritjet dhe pastaj t njihnirezultatettmirateadministrimitnterren.

Parimi1:

Tkontribuojnruajtjendheshumllojshmrinbiologjiket

pyjevedhepeisazhitprreth


15/24

15

Juprdorniekspertiz lokale t nevojshme pr t vlersuar potencialinepyllitapozabelittuajpervendbanimestrehim, biodiversitetin dhevecantiteunike,sidherolinepylli ntgjithpeizazhtuaj/apopellgunujembledheskuaindodhetapojujetoni. Prshembull,jumund tpunonimepylltarin tuaj teshtetitapo

edheshrbimin

eextensionit,

me

agjencite

per

kafsh

t

egra,

konsulentt

elire,

shoqatate federatatepyjeve komunaleqe kaneekspertizeper tu konsultuar.Ju menaxhoni pyllin tuaj diku drunishte, diku zabele, hamallat, kashnjeteprozhmatapokojriet tuaja ne tecilatjetojneshume llojedrureshnemosha tndryshmeqmundsojnevariaciontmadhllojeshqrritensinnpyll,Icilingaana tjeter shrben si vendbanim specialpr kafsh tndryshmeapo sikoridorperudhetimaposi rrjetushqimornprdhebrendapyllit tuajapopejsazhit temikrobazenit.

Pr rolete tyre tprbashkta,pr t kontribuarndyhabitate lokaledhe te

rrjetevete

ushqimit,

ju

realizoni

menaxhimin

ecungjeve

apo

drureve

te

thare.

Ketadrureshrbejnesicerdhe,mbeturinatdhecopatetrashatedrureve(degeapo trungje), qe grumbullohen prtoke n pyllin tuaj, jane strehe einvertebroreve te ndryshem.Ju praktikisht keni nevoje e leverdi, e vezhgoni dhe vleresoni diversitetin epronsissuaj,mbulesenpyjoreapovleratdhepotencialet teushqimitforagjer


16/24

16

tepyllittuaj. Eshtmirt bashkpunohetmeekspertet lokaleprtruajturhabitatet e vecanta e interesante qe mund te jene ne pyllin tuaj.Ju koordinoni dhe monitoroni aktivitetet tuaja menaxhuse pr t ruajtur,mirembajtur dhe zgjeruar biodiversitetin ne pyllin tuaj

Prshembull,

ju

mund

te

shmangni

operacionet

pyjore

si:

prerje

apo

rrallime

gjatsezonitqezogjtekndojneapondertojne fole,jumundteverenimekujdese tmbani edhe ndonje shnim pr llojet drusore qe prbjn pyllin tuaj dhemoshate tyre. Temerrenime madhsin, formndheorientimine celtiravedukemarrnkonsideratrndsinennpyllitsiprbimtashtuedhekafshtq vizitojn pyllin tuaj Jumonitoroni dhe reagoni karshi ndryshimeve qendodhin ne pyll (mortalitetit natyror dhe dhe riprtritjes, plakjes, suksesionit,dmtuesve dhe ngjarjejeve katastrofike t tilla si stuhi t rnda ose zjarrenatyrore). Iperdorni kto gjetjeoptimal si faktor t rndsishmnmarrjene

vendimivepr

aktivitetet

n

t

ardhmen

epyllit.

Ju

gjithashtu

vreni

me

kujdes

dhembanishenimeperrritjene prgjithshmetpyllit,ecurinesaj,suksesineriprtritjes tuaj,tecilnjuekeni planifikuar,erealizuarmendrhyrjetqkenibr,dukeshtuarceltirat,grvishturtokn,rrethuarpjeszatvoglatpyllit,sidheshndetindheenergjin eprgjithshmtpyllittuajprefektetetyre ntdy drejtimet si n pronn e pasurine tuaj ashtu edhe tek fqinjt tuaj

Parimi2:Mirmbajtjadhepermiresimi ikapacitetit prodhues

Jukeni

vendosur

dhe

vizatuar

pak

ashume

n

mendjen

tuaj

hartn

ecdo

lloj

druridhekapacitetinprodhuessipr lnddrurimedestinacionetndryshme,qe ka patur ne tradite familja. Parashikohen ato produkte q mund tegrumbullohen, si druri pr ngrohje,materiale ne ndihme t fermes bujqsore,materialndrtimi,bazushqimoreprblegtorin,bimmjeksore,etj. Necdovendimarrje temarren n konsideratedhe faktoreqdo t kenndikim si;shpatet e pjerreta (rreziku I erozionit apo rrshqitjes), gjendja e shtreses ssiprmettokesdhembulessssaj,praniaeligatinave,etj.Natozonatpyllitkuobjektiviapo synimijuajsht, prprodhiminelndss

drurit,ju

keni

llogaritur

dhe

dokumentuar

vleren

erritjes

sipas

llojit

t

drurit,

t

moshsdherotacionineprerjessepyllittuaj. Percaktohet skemateshfrytzimitdhemetodateprerjes tpastrarrahnepyjetnjemoshar; apoprerjeselectivetekpyllishummoshar.Prparasetmerrninjevendimttilljuduhetkeninmendjeedhemnyrenesigurteteriprtritjesprtgarantuar prodhimtarit


17/24

17

qndrueshme.

Juve domonitorini vazhdimisht procesin e prerjes s pyllit si dhe tharjet edrureve,dukeeshoqruarketeme planifikimtriprtritjes nmnyrqt

sigurohetrritja

edeshiruar.

Ato

planifikohen

n

afat

gjat,

prerje

te

balancuarame rritjet , tmbshtetur kapacitetineprgjithshm tpyllit tuaj.Gjithnjesynohetprtrriturkomunitetinebimve tetjeradhekafshvenepyll.

Juprdorni njohuriteshkencoredheteknologjitmetemiraprpyllintuaj; przabelin,hamallnapokashnjetintuaj.Gjithnjeduhettekerkohetmbeshtetjangaekspertetepylltarisememjetemoderneteinformatikesprtprcaktuarsasinerritjes,mundesiteevjeljeslendesdrurit,rreziqetendryshmeqemundtecfaqen.Jetojmnenjkohekurpronartemedhej tepyjevenevendete zhvilluara e

kan

apo

e

pajtojn

asistencen

teknike,

per

studime

dhe

mjetet

e

nevojshme

teknike per te kryer te gjitha operacionet komplekese te puneve ne pyll.PerdorimIkujdeshemikimikatevepyjore,kontrollietiketavet,njoftimenekohetfqinjeveproperacionetepritshmedhepasojatpraktivitetet, janeaspekteterendesishme tepunesqendiqenngapronari Ipyllit.Asitimet: ligjoredhetmjedisit,trajnimet,mbajtjaeshnimeve,qntrsikrkojneparallogaritjedheplanifikimi Imasavepruljene ndikimeve negative nmjedis,jane aspekte tepunesqendiqenngaeksperteteketyrefushave.

Ndrhyrjetepercaktuara, rrisin sasineelndsdrusore,perketekarendesiterregullohet hapsira ndrmjet drurve, te mos kemi dmtues dhe dmtimemekanike,nderkohettemoskemiuljetepjellorisetokssuaj pyjore.PasurimiItoks realizohet nga dekompozimi i gjetheve te rena / hala, bisqe, deg dhemadjeedhetrungjetedrurvetrrzuar,sidheorganizmatqushqehenmeto,duhetttmenaxhohetdhetvlersohetsitrndsishmeprprodhimtarinafatgjattpyllittuaj

Saherjuvendosnitprdorninjspecialistprshrbimeveprofesionale(p.sh.expert konsultimi pr t hartuar planin afat gjat apo afat shkurtr pr pyllin,shfrytezues te pyllit, aplikues te trajtimeve kimike, ndrtues, mirmbajtsarrugore),juduhet tjeni t sigurt sesecilisht i trajnuardhe Iertifikuarprshrbiminqekontraktoni.

Kontratattuaja, kshillohettjentshkruaradhepastajtemonitorohenprtsiguruar operacionet te sigurta dhe efikase,me dmeminimale q vijn nga


18/24

18

shfrytzimi Imbeturinave,sidhepr tgarantuar dheshitjenematerialeve thequrngapylli ntregjetmtmirndispozicion.

Parimi3

Ruajtja dhe prmirsimi i shndetit dhe fuqise s pyllit,

pejzazhitdheaftsisujembajtse

Juemenaxhonipyllin,zabelin apobimsin pyjore,dukevzhguarmekujdesprzierjenellojeve,ecurineevolumitnkmb,dendsineenumrinedrurv,klasnemoshs, riprtritjen,prshkriminnga zjarriapobrezatperndaliminezjarrit,qtdyjaprtzvogluarrrezikunngazjarrinatyror,llojetdmtueseapospeciet pushtuese si dhe pr t siguruar shndetin dhe energjin afatgjat t

pyllit.Jubashkpunojnmefqinjttuajsidhezyrat lokale,federatateshoqatatsidhe

agjencit shtetrorenmonitorimin,parandalimindheprognoz sinjaliziminnlidhje me vlersimin e rrezikut nga zjarri, insektet, smundjet dhe specievepushtuese.Ju vzhoni e ndiqni ne vazhdimsi shtjet e shndetit t pyjeve t tilla si


19/24

19

mbeturinatethatanapylldhepotencialierrezikuIrniesszjarrit,insektetdhesmundjet, nivelin e tharjeve dhe pranine e rrezikun specieve pushtuesenepmjet regjistrimitte vzhgimevetvazhdueshmeqjubni apoqasjennt dhnat nga burimet profesionale, t tilla si zyrat e pyjeve apomjedisit.N

rastetkur

juve

ekeni

programuar

kullotjen

n

pyll,

kujdesi

pr

mirmbajtjen

etij

duhet t shtohet,dhe vecanrisht rrjedhateujit nbrendsi t pyllit (burime,ligatinat,knetat,prrenj,pellgje,etj). Kujdestshtuarduhettkeniedheprvegjetacionin, duke zbatuar praktika t tilla si mbrojtja e zonave t lageta,mbrotjaezonaveqkanfilluarriprtritjen,kullotjamerotacion.Nsekullotjabhetngakafsh tegra,kur shihet sedemetjane tekonsiderueshmeshtenevojshm bashkpunonime zyrat e pyjeve, q tju asistojn pr zgjidhjet emundshme.

Parimi

4:

MbrojtjaetoksdheburimevetujitDukeqenebrezpasbrezizoteruestpyllit,Jui kuptonidheiaplikoni nmnyrefektive ata q nga profesionalistet e pyjeve quhen Menaxhimi i bazuar npraktikatmtmira, pasiatokantbjnmemenaxhimineaktivitetevetuajaprnjtardhmemetmirt pyllittuaj.


20/24

20

Kurjupajtoniapokenikontraktuardikprshrbimetepylltaris,judoikerkoniertificat pr trajnimin dhe ju do monitoroni me kujdes performancn ekrkesave tlidhurameoperacionetqrealizohennpyllintuaj.Ju prdorni praktikat q realizojn stabilitetin e toks dhe cilsin e ujit. Pr

shembull,ju

prdorni

ndarse

t

prshtatshme

t

ujit,

mirmbajtjen

te

rrugve,

punimttokssipasizohipseve,prerjetnpyllIplanifikonineperiudheqtmosndodhinshiratrrmbyeshm.

Ju e keni analizuar pjellorine e toks suaj prpara se t bni plehrim dhe Iprdorni analizat kimike t toks pr tmaksimizuarefektivitetin tplehravedhe pr t parandaluar humbjen e lndve ushqyese t teprta.

Hapatnlidhjeme tokn

Ju keniprvoj porgjithashtu keniharxhuar kohpr tmsuar lidhurmetokn tuajpyjore . Ikenivzhguarndikimetesajdukeprdorurndoshtaedheburime topografike. Jume siguri emerrni ne konsiderate si faktor teper terendesishmektinformacionnplanifikimindhemenaxhimineprgjithshmtpyllit.Jukenimenaxhuarpasojatemundshmetpyllitetokstuajngastuhit,zjarridhedmtimettjera(erozion,brazda,rrekendonjehere,rreshqitje, etj)sidomosnfaqetendjeshme(shpatetepjerrta/tokerodible),sidhegjataktivitetevemerreziktelarte prsauperket dmtimevettoks,ttillasimirmbajtjenerrugve,shfrytezimi, levizjaemjeteve terendanepyll,terheqjaedrureve apoprgatitja e tokes per mbjellje si hapja e gradonave, gropave, etj . Jujeni t kujdesshm n lidhjeme zjarret natyrore tegra apo qofteedheefektin e zjarreve prshkruese n situatat kur toka ka humbur nje pjese apoplotesisht shtresen e siperme apo sht br tok e ndjeshme pr arsye tndryshme,prshembull,shpatetpjerrtadhe/osetokeerodible.Jujenivigjilentn praktika t tilla si instalimi dhemirmbajtja e brezavembrotjes nga zjarri,aktivitetetkontrollindhefikjezjarridhekohndheintensitetinezjarrevethjesht

prshkruese.

Hapatpermiremenaxhimineujit

Jukenit identifikuaraekenitevizatuardhehedhurneharte, Ikenimarrenekonsiderateburimet ujoretpyllit tuajaposiprfaqete lagta, dukevnn


21/24

21

dukje elemente t rndsishme, t tilla si t vijat e ujrave te lart, burime,rrekezat siperfaqesore, hurdhat pranverore te ujit, puset apo ligatinat.

Ju prdorni kt informacion pr t realizuar n territorin e pyllit tuaj:Identifikimin,

projektimin

,

krijimin

e

pasqyrimin

n

hartn

tuaj

te

rrjetit

te

kanalevengadotekalojneujratsiperfaqesorenpyllintuaj, ruanibimtdhe kafsht qe popullojne zonat e lageta brenda pyllit tuaj .Vezhgoni me kujdes dhe mbani shenime per ngjarjet e motit dherezultatetetyre,sepse traziratntdyjasine pyjeashtuedhenebazeninetijujembledhes(psh.prmbytjetstinore)mundtndikohenngarrugtqehapennepyllperefekte te shfrytezimit tepyllit.Prcaktoninevojn tuajprkimikatetepyjevedhemonitoriminzgjedhjenetyre,zbatiminmasavet siguris.

Prcaktoni

do

vend

q

ka

nevoj

pr

punime

prgatitore

para

mbjelljes

si

dhe praktikatembikqyrjes. Vendos, ndrto dhemirembajrrugtpyjore,veanrishtnkalimetmbirrjedha ujore.Planifiko dhezbatoparandalimin dhembrotjenkundrazjarrit ttrbuar,veanrisht kur ktoaktivitete kan tbjnme krijimindhembajtjenekoridoreve kundra zjarrevePlanifikomenaxhimin e rreziqeve temundeshme qe i kanosen pyllit dhetokestende.

Zbatodhe

monitoro

aktivitetet

per

menaxhimin

eburimeve

veanrisht

prdorimin/ qarkullimin e automjeteve, pajisje t rnda qe i krijojnerregullimttokesdhepyllit.

Parimi5:Tndjekpraktikattmenaxhimitmiqsorendrejtim

tefiksimittekarbonitdhepromoviminebiomasssinjburim

tenergjisseriprtritshme.

Juemerrninkonsiderat rolineciklit tkarbonitngjendjenshndetsore,

energjinedhe

menaxhimin

epyllit

tuaj

Ktonjohurijanpasqyruarnzgjedhjenqjuvekenibereprmoshnrotacionit,(moshnkurpyllidotshfrytzohet)neaktiviteteteparashikuaraprprgatitjenetokessidhene trajtimetelegushsdhehumusit.


22/24

22

Jumsonirrethkreditevetekarbonitdhetpunoniprtprmbushurkrkesatqet kualifikoheni prtpylltmenaxhuarprkredikarboninmnyrqtmundsoni pjesmarrjen tuaj n tregtin e karbonit dhe tregjet t tjera tekosistemit. (Sipagesapr shrbimemjedisore)Nseshteprshtatshme,ju

merrnipjes

n

tregjet

pr

biomasn

drusore

si

nj

burim

ikarburantit.

Parimi6:

Konsideroni prfitimet socialekonomike pr komunitetet

lokaledheekonominJu i shmangnihumbjet,planifikoni tpunonipr tmaksimizuarkontributinemir administrimit (perkujdesjes) sipervehten tuaj,ashtu edheekonominebashksis suaj dhe cilsin ejets.Ju i paguani taksat tuaja, dhe kur sht e

prshtatshme,

mbeshtesini

programet

per

nxitje

t

taksave

vendore

nga

pyjet.

Ju i respektoni zakonetlokalesidherolinetraditaveq mund t luajn, vendethistorike , trashgimiahistorike e natyrore njrrughistorikeaposhtegprkomunitetinntrsi.

Ku sht emundur, ju dolejoni qasje publike. Jugjithashtu merrni pjes naktivitete lokale kukontribuonineadresiminehyrjeve pa leje,apo probleme lidhurme vjedhjetedrurit.

N kryerjen e praktikave tuaja t pylltaris,ju i konsideroni vlerat estetike te

bashksissuaj

(p.sh

pamje

trheqse

nga

rruga).

Jumbeteni tvetdijshmdhe t vmendshmnshqetsimetdheshtjetefqinjit tuajKurshtpraktike,juve bashkpunonimeorganizatatpylltarislokalearsiminpublikapoprpjekjeteprogrametetjerasi psh. programetrinore,ditt fushore


23/24

23

etj.Jujenitkujdesshmprtminimizuaroperacionintuajpotencialpr"ndikimetetekkomshinjt."Juivzhgonidukurittillasizhurma,pluhuri,tymi,prdorimikimikateve, aksidentet apo hedhja dhe depozitimi I plehrave .

Parimi 7 : N pajtim me ligjet, rregullat, dhe udhzimetJuharxhonikohprtmsuardheprpiqeniqepunttuajanpylltprputhenme t gjitha ligjetdhe rregulloret vendore, shtetrore dhe kombtarepasi atokantbjnmepyjedhemeplanintuajt kujdestarise.Praktikatemira temenaxhimitduhettesigurojne:ujeajrtpastr,floredhefaunejashterrezikut.Kushtemundur,jumerrnikohprtkontribuartekperpjekjet eshtetitapoedheteautoriteve lokale prtzhvilluartgjitha rregulloretapo udhzimeve

nmnyr

q

t

t

siguroj

q

pikpamja

epronareve

te

pyllit

te

vogel

familjare

shtmarrnekonsiderat.Kushtemundur,qjutgjenikohshtshumeedobishmeqtjeni njantar aktiv komunitetet t pronarve t toks pyjore lokale si shoqatat ekomunes . Prfitoni ngamundsit pr ti br idet dhe prioritetet tuaja tenjohurapranataretetjereapoprfaqsuesiteqeverisjes.Juegjenidheevininedispozicion kohnenevojshmeprtsiguruarqplanidhe operacionet tuaja ne pyll, jan n prputhje dhe respektojn t gjitharregullat e siguris. Krkohet t zbatohe, fare kshillon ekspertiza pyjore apo

sugjerimetpr

masa

mbrojtse

q

merrni

nga

keshilltaret

etjere

te

bujqesie

Pr shembull,ju dgjoni per ndalime periodike te aplikimit te zjarrit simjetmenaxhiminepyllapokulloteapopr kufijtengarkessrrugsezonale,juneketorastejukrkonikshillaprofesionaletprshtatshmedhe npajtueshmrimetgjitharregullate siguris.

Dukeprmbledhurmundtthemi:

Kujdesimi, kujdestaria apo mire administrimi i pyjeve, sht nj prpjekjeproblematike, por e dobishme.Duke pasur parasysh se sa koh u duhet disadrureve q t rriten, sht e qart q kujdestaria pr pyllin prfshin disagjenerata.SuksesiIkujdestarisduhettmatete lidhurmefaktortrndsishmsi: mehapattuajprgjatudhtimitdhearritjessqllimevetuajapersonale.Eshtnj


24/24

24

angazhimqtikushtohettpaktnpoaqvemendjepyjeveqmbeten, sajuveIkushtonishfrytzimitapoethenendrysheasajqejuImerrni pyllit.shtprocesi i zbulimit:ashtu sipyjetevoluojne zhvillohendhe rriten,kshtubnedhe shkencadhepraktikateprdoruranadministriminetyre.Angazhimi

ynekolektive

pr

drurt

dhe

pyjet

do

t

shrbej

jo

vetem

pr

antart

sotem

t shoqrise,poredheprbrezatq dotvijn.

Documents

Kujdestari i Pyllit Te Familjes (Udhezues Per Pyjet Private)