Mjedisi Sot. Erozioni Ne Pyjet Pa Pronar

8/6/2019 Mjedisi Sot. Erozioni Ne Pyjet Pa Pronar

1/16

MJEDISI SOT NR. 96 1

MJEDISI SOTBOTIMIPRMUAJSHMI QENDRS RAJONALET MJEDISIT (REC) PR EVROPN QENDROREDHE LINDORE - ZYRAN SHQIPRI

JANAR 2004

Frika nga kimikatet e

harruaralexoni n faqen 5

Erozioni n pyjet pa

pronar

Tsunami, edhe

katastrof ekologjikelexoni n faqen 13lexoni n faqen 9

Qindra hektar tok humbin

n vit si rezultat i erozionit

Shqipria,

vendi q ka humbur luftn

me erozionin

NUMR96


2/16

NKTNUMR

2 MJEDISI SOT NR. 96

MJEDISI SOT sht nj botim periodik tQendrs Rajonale t Mjedisit (REC)Zyra n ShqipriN kt botim t prmuajshm do t gjeniinformacion mbi probleme mjedisore, lajmet przgjedhura, opinione e komente mbi -shtje t mjedisit nga vendi e rajoni, informa-cione pr aktivitete pr mjedisin nga vendi ebota etj.Versionin elektronik t ksaj reviste, mundta gjeni n faqen: http://albania.rec.orgPr t marr Mjedisi Sot, e prditshmeelektronike, me post eletronike apo revis-tn MJEDISI SOT (botim i prmuajshm),

drgoni emrin dhe adresn tuaj pran Zyrss REC n Shqipri, n adresat:

Kutia Postare 127, Tiran;

Tel/Faks: (04) 239444;ose [email protected]

Qendra Rajonale e Mjedisit (REC)pr Europn Qendrore e Lindoresht nj organizat ndrkombtare jopartizane, joavokate, jofitimprurse

q mbshtet zgjidhjen e problemevemjedisore n Evropn Qendrore eLindore (EQL), duke nxitur bashkpuni-min ndrmjet organizatave joqeveri-tare, qeverive, bizneseve e aktorve ttjer mjedisor, si dhe duke mbshte-tur shkmbimin e lir t informacionitdhe pjesmarrjen e publikut nvendimmarrjen mjedisore.REC sht krijuar n 1990 nga ShBA,Komisioni Evropian dhe Hungaria. SotREC, bazohet ligjrisht n Kartn e tij,nnshkruar nga 28 vende dheKomisioni Evropian, dhe n nj

marrveshje ndrkombtare meqeverin hungareze. REC ka zyrnqendrore n Szentendre, Hungari dhezyrat e vendeve n secilin prej 15vendeve prfituese.

Shqipria e ka nnshkruar Kartn eREC n 1993. Zyra e REC prShqiprin sht hapur n 1994. Kjozyr punon pr realizimin e misionit

t REC duke mbshtetur organizatat jofitimprurse, institucionet mjedi-sore n t gjitha nivelet, dhe aktor ttjer t interesuar n fushn e mjedi-sit, duke mbshtetur proceset pjes-marrse e shkmbimin e lir tinformacionit.Fushat kryesore t veprimtaris jan:Programi i granteve pr OJF-t;Planet Lokale t Veprimit n Mjedis,Informacioni Mjedisor; Edukimi Mje-disor; Programi i kualifikimit pr OJF-t dhe zyrtar t mjedisit, nismat dheprogramet vendore e rajonale; etj.

Donatort m t fundit jan: Komi-sioni Europian, Ambasada e Mbret-ris s Hollands, SIDA, UNDP, GEF/SGP, Fondacioni SOROS, SDC, etj.

http://albania.rec.org

MJEDISI SOTNUMR 96 JANAR 2005

Ambasada e

Mbretris s Hollands

n Shqipri

Ky botim mbshtetet financiarisht nga

Qendra Rajonale e Mjedisit

pr Evropn Qendrore e Lindore

Zyra n Shqipri

Opinionet e shprehura n shkrimete ksaj reviste nuk paraqesindomosdoshmrisht opinionet eQendrs Rajonale t Mjedisit (REC)

Kan kontribuar pr kt numr:

Ogerta Manastirlliu PrparimLaze Mehmet Meta Haki Kola Thimaq Lako Veton Kasapolli

Eduart Cani Genta Hoxha Daniela Tola

Stafi editorialMihallaq Qirjo Alken Myftiu

Veton Kasapolli Genta Hoxha Eduart Cani Daniela Tola

EDITORIAL 3

Shtat dit pr t freskuar botn

NGA VENDI - AKTUALITET 4-5Strategjia lokale pr nj mjedis t shndetshm

Rubik, mbillen 20 mij rrnj pem

Parlamenti Europian diskuton mbi mjedisin shqiptar

Ambientalistt ngren alarmin rreth TECit t Vlors

Frika nga kimikatet e harruara

PROFIL 13

Tsunami, edhe katastrof ekologjike

AKTIVITETE REC 12

REC-u mbshtet projektin pr mbrojtjen e arnenit

Thirrje pr Projekt - ide

NGA RAJONI 15Afrohet data pr zbatimin e Protokollit t Kiotos

Smundjet, rrezik n rritje pr bimt

Breshkat detare, lloj n rrezik pas Cunamit

Itali: ndotja e mjedisit bllokon makinat

TEMA E MUAJIT 7-11

Beteja shqiptare kundr erozionitDiskriminimi i gjysms s Shqipris - pyjeve

Erozioni n pyjet pa pronar

Vlersimi i rrezikut t erozionit n territorin e Shqipris


3/16


2005

FORUM

EDITORIAL

Nse do duhej zgjedhur nj javgjat vitit 2004 e cila ka patur m

shum ndikim n mjedis, ather kjodo t ishte java e par e nntorit. Thnn, ditn e par t javs,shkenctart publikuan vlersimin e

ndikimit t klims s Arktikut, e cilatregonte qart shkrirjen e shpejt takujve veror si rezultat i gazraveser t prodhuar nga aktiviteti i

njeriut. Vlersimi theksonte nevojne shpejt q paraqitet pr t kaluarrrezikun e shkrirjes, t paktn, tgjysms s akujve veror t Arktikutderi n fund t shekullit, q do t

shkaktoj ngritje t nivelit t detit dhet ngrohjes globale.

Gjat ditve n vazhdim,Xhorxh Bush fiton mandatin e tij tdyt n Shtpin e Bardh nUashington. Ky ishte nj lajm ihidhur pr mjedisin global, meqBushi ka kundrshtuar antarsimin

n Protokollin e Kiotos pr treduktuar gazrat ser q prodhonShBA. Prkundr ktij fakti,administrata amerikane sht njohur

me parashikimet shkencore tndryshimeve katastrofike klimatike, ndrsa Pentagoni me an t njraporti, rekomandonte q ngrohja

globale t vlersohet si shqetsim isiguris kombtare.

Nj dit m von, Presidenti iInstitutit t Politikave t Bots, LesterBraun, paralajmroi se terrorizmi

pr ShBAn - dhe pjesn tjetr tbots nuk mund t paraqesasnjher rrezik m t madh sesashterimi i burimeve natyrore. Ditne premte, Drejtori i Global Foot-

print Network, Mathis Wackernagel,prezantoi nj studim ku paraqitej nj ngritje e shfrytzimit t aktivitetitnjerzor n mjedis, q do t thot se njerzit jan duke shfrytzuarkapitalin e natyrs m shpejt sesa ajo

mund t rigjenerohet.Ka qen Rusia ajo q i ka sjell

fund t lumtur javs s par tnntorit. T shtunn me 6 nntor,Presidenti Putin nnshkroiProtokollin e Kiotos, duke

mundsuar vnien n zbatim tProtokollit n fillim t ktij viti.Shpresojm q nj prfundim ilumtur t jet nj fillim i mbar pr

prpjekjet e vazhdueshme drejt nj

mjedisi m t sigurt dhe tqndrueshm global.Marr nga Green horizon

greenhorizon.rec.org

Shtat dit pr t freskuarbotn

12 shtpi t lagjes Perlat tqytetit t Krujs rrezikojnrrshqitjen pr shkak t erozionit.Prfaqsuesit e pushtetit lokal nrrethin e Krujs kan krkuar qkto familje t shprngulen nga lagjia,ndrsa shefi i urbanistiks apelon prstudime t mirfillta inxhinjerike dhegjeologjike n kt zon. Muret e 12shtpive jan ar dhe me rnien e

reshjeve n kt sezon dimri rreziqetshtohen. Fenomeni i rrshqitjes nzona t ndryshme t Krujs dhe nrajone t tjera t Qarkut t Durrsitsht stimuluar nga prerja drastike e

pyjeve, t cilat shrbejn dhe si njmbrojtje natyrore pr fenomenin eerozionit. Ministria e Bujqsis dheUshqimit ka organizuar mbjelljen efidanve t rinj n Kruj pr tsensibilizuar fenomenin e mbjelljess pyjeve n vend t shkatrrimit ttyre.

Erozioni dhe keqmenaxhimivazhdojn t zvoglojn prditsiprfaqet e tokave bujqsore nrrethin e Gjirokastrs. Sipasstatistikave t drejtoris Rajonale tBujqsis n Gjirokastr 50 hektartok bujqsore jan prmbytur gjatshirave t rrmbyeshm. Specialistte bujqsis e vlersojn kt shifr

t ult krahasuar me prmbytjet masive t vitit t kaluar, ndrsashqetsim vazhdon t paraqeserozioni i toks bujqsore gjat stinss dimrit.

Disa prej faktorve negativ qndikojn n zvoglimin e siprfaqevet toks bujqsore jan shkatrrimi iargjinaturave t lumenjve, ndrtimet

pa leje, shfrytzimi i shtretrve tlumenjve, lnia djerr e toks, prerjae pyjeve etj. Vetm gjat vitit 2003 si

rezultat i procesit eroziv jandmtuar rnd 10 ha tok bujqs-ore, ndrkoh gjat vitit t kaluarkan qen n rrezik 75 ha t tjer.

Kruj, 12 shtpi rrezikohennga rrshqitja

Gjirokastr, erozioni dhe

shirat fundosin 50 ha tok

Janar

Foto: LASZLO FALVAY - Green Horizon


4/16


NGA VENDI

Ekspert t ndryshm t mjedisit vazhdojn t paralajmrojn rreziqet qmund t sjell n mjedis ndrtimi i Termocentralit n Vlor. Sipas ing. LiljanaShehu, ndrtimi i termocentralit n bregdetin e bukur t Vlors sht piknisje

pr kthimin e ksaj pasurie natyrore n nj park energjitik. Ajo thot se bashkme tjetrsimin e 500 hektarve tok do t pritet edhe nj brez i tr me pisha,fati i t cilave pr t ardhmen nuk dihet. E vrteta pr kto pyje dihet shum

mir nga ne mjedisort, q do t thot se shum shpejt jo vetm ai brez pyjor, por i gjith mjedisi i gjelbr fizik prreth do t zhdukej duke ln pas nj

shkrettir.Instalimi i ktij kompleksi n kt zon rrezikon mjedisin edhe pr gjith

krahinn, t gjith elementt mjedisor, florn dhe faunn e tij, ndrsa paraqetrrezik t qndrueshm edhe pr industrin e turizmit.

Parlamenti Europian diskuton mbi mjedisin shqiptar

Ambientalistt ngren alarmin rreth TECit t Vlors

Rritja e popullsis s Tirans kasjell ndryshime n situatn e

prgjithshme social-ekonomike,ndrsa ndryshimet n mjedis janbr faktor i pashmangshm n kt

proces.Krahas rritjes s popullsis jan

shtuar ndrtimet e ligjshme dhe t paligjshme, sht rritur numri imjeteve t transportit dhe n nj mast madhe t makinave t vjetruara,

aktiviteti ekonomik, sht rritur sasias mbeturinave dhe nga ana tjetr janzvogluar hapsirat e gjelbra n qytet,shkaqet kryesore t ndotjes s lart

mjedisore n Tiran.

Pr t punuar drejt prmirsimitt ksaj gjendjeje t rnduar t

mjedisit, Bashkia e Tirans po prgatit nj strategji lokale afatmesme tquajtur Strategjia lokale pr njmjedis t shndetshm.

Prgatitja e strategjis ka filluar n maj t vitit t kaluar, kurseobjektivat e ksaj strategjie trevjearejan afatshkurtra dhe afatgjata, thotdrejtoresha e zyrs s projekteve n

Bashkin e Tiran, Ogerta Manastirlliu.Ajo shpjegon se prparsit ku

synohet t ndrhyj Bashkia e Tiransprmes srtategjis, jan: mbetjet ur-bane, trafiku, uji, prmirsimi i

hapsirave t gjelbra dhe edukimi

mjedisor. Ndrsa, pika e fundit estrategjis ka nj rndsi t veant

pasi kryen nj mision m afatgjat, att rritjes s nivelit t edukats dhekulturs mjedisore.

Identifikimi i problemeve m

shqetsuese sht br s bashku meekspertt e fushave t ndryshme tKomisionit Qytetar t Mbrojtjes sMjedisit. Aktualisht jan t angazhuar

Strategjia lokale pr njmjedis t shndetshm

pes ekspert t cilt punojn n secilin nga prparsit e caktuara ngaBashkia. Kemi caktuar pes ekspert

n pes prparsi pr t drejtuarpunn n prgatitjen e strategjis, tcilt financohen nga OBSH(Organizata Botrore e Shndetsis).

Drafti i strategjis pritet tprfundoj n fund t muajit shkurt

dhe pastaj t drgohet pr miratimn Kshillin Bashkiak.

20 mij rrnj pish e but dheakacie do t mbillen n qytetin eRubikut n kuadr t nj projekti t

prbashkt - Rubiku n lvizjen prndryshim ekologjik - t Bashkis sqytetit dhe fondacionit Albania-Aus-tria Partnerchaft. Deri tani jan

mbjell 8 mij rrnj, ndrsa pjesatjetr e rrnjve t financuara ngafondacioni do t mbillet n tardhmen. Gjelbrimi i kurors sqytetit bhet pr ta mbrojtur at ngaerozioni dhe prurjet e prrenjve, si dhe

pr t ndryshuar gjendjen e keqe tbimsis e cila sht zhveshur trsisht.Rnjt e pemve do t mbillen nga

ushtarakt e xhenios q punojn nautostrad, nxns shkollash,

pensionist, etj.

Rubik, mbillen 20 mij rrnj

pemDmtimi i vazhdueshm i mjedisit n Shqipri ka qen nj nga shtjet e

trajtuara n Parlamentin Europian n Asamblen e Republiks s Shqiprist mbajtur n Bruksel n fillim t dhjetorit. N takimin, ku morri pjes edhedelegacioni shqiptar, u diskutua pr vlersimin e reformave q po kalon

vendi, ndrsa palt paraqitn shqetsim t veant lidhur me gjendjen elumenjve dhe bregdetin.


5/16


NGAVENDII

Pran fundit t regjimit t tij 40vjear, Enver Hoxha prgatiti shtetine tij t vogl pr nj pushtim pr tcilin ai paralajmronte se ishte i sigurtse do t ndodh. Hoxha importoisasi t mdha armsh, me t cilatdo t mbrohej nga ndonj sulm i

mundshm i amerikanve,sovjetikve, jugosllavve ose

ndoshta nga t trija kto vendenjkohsisht. Armt m t shtrenjtat blera ishin sekret shtetror q dihejvetm nga lideri shqiptar dhebashkpuntort e tij t ngusht.Zyrtart amerikan shprehen se n

mes t viteve 70, Hoxha arriti tmerrte disa qindra kuti me kimikatevdekje-prurse t cilat do t

prdoreshin n rast sulmi pushtues.Kimikatet prmbanin mustardsulfuri, nj nga kimikatet e prdorura

nga lideri iraken Sadam Husein prt vrar mijra civil kurd n vitet1980. Baza e ktij kimikati shtarseniku. Rezerva vdekjeprurseishte fshehur n nj nga bunkert eEnver Hoxhs dhe ishte harruar atje,

pasi vdiq n vitin 1985.Qeveria aktuale shqiptare zbuloirastsisht kutit (fakt i pranuar ngaushtart amerikan dhe Kombet eBashkuara disa muaj m par) dhezbuloi vendin q kishte prodhuarkimikatet - Kinn. Edhe pse qeveriashqiptare veproi shum shpejt dhe i

mbrojti kto rezerva, kimikatet kanpasur nj mbrojtje shum t voglpr m shum se nj dekad. T 16tont e kimikateve, teorikisht

prmbajn helm t mjaftueshm prt krijuar miliona doza t vogla, porvdekjeprurse. Praktikisht, sulmi mekto kimikate ashtu si edhe disa ttjera t ngjashme me to, varet shum

n mnyrn dhe vendin ku kimikatetmund t shprndahen.

Ekspertt e armve pohojn sense kto kimikate do t hapen nvende t mbyllura dhe shum t

populluara, mund t vrasin mijra

njerz. Edhe pse Kina e ka ndrprer prodhimin dheeksportimin e kimkateve t tilla,zbulimi i ksaj magazine n Shqiprika hedhur dyshimet se rezerva t tillat harruara mund t ndodhen edhe

n vende t tjera ish-komuniste.Zyrtar shqiptar t Mbrojtjes, tcilt jan duke u prgatitur pr tshkatruar rezervat me ndihmn eagjencive amerikane dhe tKombeve t Bashkuara, kan

pohuar se t gjitha rezervat e EnverHoxhs jan vendosur n vende tsigurta. Ne kemi krkuar do venddhe mund tju deklaroj se Shqipria

nuk ka m arm t tilla, thotlejtnant koloneli shqiptar, MuharremAlba. Sipas tij, ende nuk jan gjeturdokumentet origjinale t prdorura

Frika nga kimikatet e harruara

nga Enver Hoxha tre dekada m

par pr kto kimikate. Alba shtonse ather ishte kulmi i Lufts sFtoht dhe vendet komuniste

ndihmonin njra-tjetrn. Shpesh herata nuk linin dokumente pr ttreguar at q kishin br.

Shkatrrimi i armve n vitin

2006

Nse gjithka shkon sipas planit,gjat vitit 2006 n Shqipri do t

mbrrij nj kremator nga ShBAja

pr t br shkatrimin fizik trezervs kimike.

Shqipria ka firmosur Kon-ventn pr Armt Kimike n vitin1993. Nga deklarimi i shpejt iekzistencs s kimikateve, Shqipriado t prfitoj shum. Pr kto

prpjekje, Shqipria do t marr nj ndihm prej rreth 20 miliondollarsh amerikan pr t realizuarshkatrimin fizik t ksaj rezerve.

Shkatrrimi i armve do t bhetnn monitorimin e Ministris sMjedisit. Kto lloj kimikatesh nukdmtojn vetm jetn e njerzve poredhe mjedisin. Ekspertt e Ministris

pohojn se nuk ka asnj rrezik prmjedisin nga djegia e kimikateve, qdo t kryhet n vendin ku jan gjetur.

Krematori garanton djegienperfekte t tyre, duke djegur gazrate prodhuara prej tyre. M pas do tjen disa filtra t veant t ktijkrematori, q nuk do t lejojn gazrate dmshm t dalin dhe t ndotin

mjedisin.

Marr nga Washington Post


6/16


TEMAEMUAJIT

Siprfaqet e gjelbra po

largohen vazhdimisht nga ne ...


7/16


TEMAEMUAJIT

1.N far mase dhe formeparaqitet erozioni i toks n

Shqipri? A ka vlersime prnivelin e erozionit n vendinton ?

Shqipria si vend mesdhetar shttepr i prekur nga erozioni i toks. Aivrehet n t gjith territorin e vendit dheshfaqet n forma t ndryshme, sigrryerje siprfaqsore e toks, e brigjevet lumenjve, e prrenjve, transport idepozitimeve t ngurta e zhavorve,shkarje e shembje masive apo tlokalizuara, si dhe degradim fizik e kimik

i tokave. Pasojat e erozionit t toks janhumbja e funksioneve t toks, si shtpjelloria e saj, dhe n fund t fundithumbja e vet toks. Sipas t dhnave tInstitutit t Studimit t Tokave, humbjetvjetore t toks si rezultat i grryerjessiprfaqsore llogariten mesatarisht nrreth 25 ton/ha/vit. Kto shifra eklasifikojn Shqiprin si vend meerozion shum t lart dhe mbase vendin

me nivel m t lart t erozionit n tgjith rajonin e m gjer.

Kto grryerje jan prezenteedhe n tokn jobujqsore. Kshtu

p.sh. m duhet t prmend se npellgun ujmbledhs t lumit Erzen,grryerjet pr t gjith territorinvlersohen n 42 ton/ha/vit, n att Ishmit 36.6 ton/ha/vit, n Seman24 ton/ha/vit, n pellgun e Vjoss16 ton/ha/vit, n pellgun e Drinit11.6 ton/ha/vit etj. Si rezultat ierozionit n Shqipri, nprmjettransportit t lumenjve largohen pr

n det rreth 60 milion ton n vit

materiale t ngurta tok nga shtresa m aktive e saj. Vlersimet eprafrta evidencojn se lumenjt eprrenjt rrmbejn do vit mbi 100ha tok, q prbn nj fakt alarmant.

Shkarjet dhe shembjet e toks, sidy forma t erozionit, kan t

prbashkt lvizjen masive t toks.Nn ndikimin e ktij lloj erozioni, trrezikuara nga shkarjet jan rreth 150,000 ha tok n t gjith vendin.

2.Cilat jan shkaqet eerozionit kaq t madh?

Erozioni i toks sht fenomen icili shkaktohet nga nj kombinim

faktorsh t till si: shkalla e pjerrsiss terrenit, klima, prdorimi i

paprshtatshm i toks, mbulesabimore e toks dhe shkatrrimetekologjike si jan djegia apo prerjae pakontrolluar e pyjeve. Rol m t

madh n rritjen e erozionit nvendin ton luan pjerrsia e madhee terrenit (60 % e toks bujqsoreshtrihet n terrene t pjerrta dheshum t pjerrta). Ndikim nerozionin e lart kan edheshkatrrimi i mbuless bimore ttoks nprmjet zjarreve e prerjeve

t shpeshta t pakontrolluara t pyjeve, mbikullotja etj., si dhe mungesa e investimeve prmbrojtjen e toks, pr ndrtimin epritave malore, pyllzimet e reja etj.Ndikim t veant n erozionin etoks ka edhe vet toka, tipi i saj,d.m.th. predispozicioni pr tugrryer ose erodibiliteti i saj. Sipasvlersimeve t kryera nga I. S. Tlidhur me erodibilitetin e toks,territori i Shqipris paraqitet: toka

t predispozuara pr tu grryerrreth 30 %(erozion i lart), toka tpredispozuara mesatarisht pr tugrryer rreth 50% (erozion mesatar),dhe n rreth 20% t territorit

prfshihen toka jo t prirura ndajgrryerjes ose me erozion t leht.

3. far masash duhet tmerren pr t penguar vazhdimine ktij fenomeni negativ ?

Masat nprmjet t cilaveluftohet erozioni jan me karakter

hidroteknik, bujqsor dhe biologjik.Kto masa sht e nevojshme torientohen, sidomos n aspektinorganizativ, n tre drejtime kryesoret lidhura ngusht me njra-tjetrn:

S pari, masa pr mbrojtjen etoks bujqsore (tokat ar,

pemtoret, ullishtat dhe vreshtat). Nkto toka duhet q: t mirmbahentokat e sistemuara, t aplikohendrejt praktikat bujqsore (sistemidhe drejtimi i punimit t toks, ujitja,

kullimi, sistemi i plehrimit, mbjelljetpr t siguruar mbulesn bimore etj.),disiplinimi i ujrave t kullimit dheujitjes, rritja e investimeve pr

mbrojtjen e toks n brigjet elumenjve etj.

S dyti, masa pr mbrojtjen e tokavet papunuara. N kto toka, q znsiprfaqe rreth 1.9 milion ha (ku

prfshihen 1 milion ha pyje, 400 mijha kullota dhe rreth 500 mij hasiprfaqe t zhveshura) masat mbrojtse

m efektive kundr erozionit do t ishin:mbrojtja e pyjeve ekzistuese nga prerjete pakontrolluara dhe nga zjarret, ndalimii kullotjes n masivet e zhveshura dhet varfra n bimsi etj.

S treti, masa pr kufizimin e

dmtimeve nga depozitimet egrryera dhe lumenjt. N ktdrejtim duhet t aplikohen masa pr

mbrojtjen e brigjeve t lumenjve nprmjet ndrtimit t veprave mbrojtse hidroteknike dhe mbjelljes s fidanve pyjor nshtretrit e tyre, pr t minimizuarfuqin grryese t lumenjve.Ndikim n mbrojtjen e brigjeve dot ket edhe reduktimi i aktivitetit tshfrytzimit t inerteve pr ndrtime.

4. Cili sht roli i kalimit t

kompetencave nga qeveria nadministratn lokale nprmirsimin e gjendjes serozionit ?

Me ngritjen dhe funksionimin eZyrave t Menaxhimit dhe Mbrojtjess Toks n qarqe, bashki e komuna,shum kompetenca u transferuan

nga pushteti qendror nadministratn lokale. Ndrkoh qkomunitetet lokale jan prgjegjse

pr mbrojtjen e fermave t tyre dhevendimet merren nga njerzit t ciltjan t prekur direkt pr zbatimin

praktik t programeve prkontrollin e erozionit. Kalimi ikompetencave n administratnlokale bn q investimet apo

programet t jen m efektive ndobi t mbrojtjes s toks, t jen tbashkrenduara me pushtetin ven-dor dhe fermert. Gjithashtu,strukturat lokale t mbrojtjes s toks

dhe mjedisit, jan m t prirur dhe prgjegjs t drejtprdrejt przbatimin e legjislacionit pr

mbrojtjen e toks dhe t mjedisit.

Intervist me prof. asoc. dr. Prparim Laze, nga Instituti i Studimit t Tokave n lidhje me problemin e erozionit.

Beteja shqiptare kundr erozionit


8/16


TEMAEMUAJIT

Diskriminimi i gjysms s Shqipris - pyjeve

Projekt-ligji q legalizon shfarosjen e pyjevePes arsyet prse Parlamenti nuk duhet ta miratoj

projekt ligjin mbi Pyjet dhe Policin e Shrbimit Pyjor1. Ky ligj nuk sjell asnj risi apo nuk zgjidh asnj

nga problematikat e pyjeve, krahasuar me ligjinekzistues Nr. 7623 dt. 13.10.1992, qoft pr mbrojtjendhe qeverisjen m t mir t pyjeve.

2. Nuk sanksionon ndarjen e dy funksioneve,rregullatore dhe menaxhuese/komerciale, t miratuara,

n reformn institucionale q sht parashikuar tkryhet gjat periudhs 2005-2008. Keto dy funksione

mbeten n nj institucion, ndrsa asistenca propozoikrijimin e strukturs s re t policis pyjore me statusine plot policor.

3. Nuk sanksionohen qart kategorit e pronsisdhe t drejtat e prdorimit t pyjeve komunale nga kykomunitet.

4. Nuk zgjidh ngrin e mosvjeljes, q nga viti 1995,t vlers s dmit t kundravajtjeve pyjore q sht

prej vitesh rreth 1-2 %. Ky ligj t paktn kt duhet tazgjidh.

5. Ska asnj vend sot n Europ, si ndodh tek ne me krijimin e nj Komitetit t brjes s politikavesektoriale n vend q t krijohej Drejtoria e politikave

n Ministrin e Ushqimit dhe Bujqsis dhe tsanksionimit t Task-Forcs Ndrministrore etj.

Rreth 50 % e territorit tvendit ton sht i mbuluar me

pyje dhe kullota. Antarsiminatyror i Shqipris n BE dot thot kontroll standard iShtetit ndaj mbrojtjes s natyrsdhe mjedisit!

N kadastr Shqipria karreth 1.3 milion ha pyje dherreth 400 mij ha kullota, por

pyje t vrtet kan mbeturvetm rreth 300 mij ha, pjesa tjetr jan kthyer n pyjet ult n shkurre ose ne tok djerr, ku n shum zonaq ka filluar shkrettirzimi si nj dukuri jo-mesdhetare.

Prerja e pyjeve vazhdon ti shkaktoj dme tpariparueshme vendit ton, dme t cilat vetm natyrapo i regjeneron vetvetiu. Vendi jon ka erozionin ndrm t mdhenjt n bot, si rezultat i shkrettirzimitdhe vandalizmave ekologjike n pyje, me nj grryerjet shkalls m t lart dhe prurje t ngurta q maten nga20-70 ton/ha/vit. Nga prerjet e pyjeve n zonat e lartakodrinore dhe malore jan prmbytur zonat e Lezhsdhe t Shkodrs, ndrsa jan mbushur basenetujmbledhs t hidrocentraleve q nj dit do t paraqesin

nj shqetsim t gjer. Gjithashtu, nga prerja e pyjevevihet re prej vitesh paksimi i ujrave t lumenjve, tharja

e burimeve dhe ndryshime klimatike e mikroklimatike,shtimi i smogut dhe dioksidit t karbonit n qytete ngaprerja e kurorave t gjelbra. N kushtet dhe standardetq duhet t plotsoj vendi pr integrimin europian dheantarsimin natyral n BE, sht dhe shkalla ekontrollit t shtetit ndaj mbrojtjes s natyrs dhe mjedisit,e mbrojtjes dhe mbarshtimit t qndrueshm t natyrsdhe mjedisit n prgjithsi. Shqipria, si nj vend

mesdhetar, sht nj vend relativisht i pasur me burimenatyrore. Rreth 50 % e territorit t vendit ton sht i

mbuluar me pyje dhe kullota. Administrimi i tyre n

vite dhe sidomos gjat periudhs s tranzicionit l shum pr t dshiruar. Megjithse jan marr masakundrerozive n sistemin e kaluar komunist, si jan

pyllzimi i rreth 200 mij ha, sistemimi i prrenjve dheterreneve malore e t pjerrta etj., jan kryer dhe veprat shoqruara me vandalizma. T tilla jan shpyllzimi irreth 280 mij ha pr t krijuar tok buke, shpyllzimi irreth 100 mij ha dushkajave pr t krijuar kullota polifite,

mbishfrytzimi i pyjeve t mbritshm, mbikullotja, etj.Ndrsa, n vazhdimsi t ksaj, gjat viteve 90 kavazhduar prerja n mnyr t parikthyeshme e rreth 100

mij ha pyje dhe dmtimi i mijra hektarve t tjer,prerja e drurve-gjelbrues t mbjell ans rrugve etj.

Shkatrrimi i pyjeve si shkak i varfris dhe mungess sndrgjegjes nga njra an dhe moszbatimi i ligjit MbiPyjet dhe Policin e Shrbimit Pyjor, i dha krahshkatrrimit t pyjeve n afrsi t rrugve e qendrave tbanuara dhe degradimit t zonave t tra pyjore, tbiokoridoreve t rndsis kombtare dhe

ndrkombtare, t riviers bregdetare dhe potencialiteko-turistik t vendit. U dmtuan, n mnyr pothuaj t

parikthyeshme, rezorte t rndsishme turistike dhepotenciale pr zhvillimin e ekoturizmit dhe turizmit elitar.Prve prerjeve ilegale q bheshin kryesisht ngafshatarsia pr nevojat e veta me dru zjarri. N kushtet

e mungess s alternativave t tjera energjitike pr ngrohjee gatim n zonat rurale, u zhvillua dhe shfrytzimi i lndspr tregti. Hapi i par q duhet marr pr t minimizuarveprimet ilegale sht rishikimi i sektorit t pyjeve ngashteti, meq nuk jan ln fonde pr ripyllzime q ngaviti 1992, edhe pse pyjet mbulojn 50% t territorit tvendit. Masa t tjera q duhen marr jan miratimi i njligji t ri themelor si referenc pr pasurin pyjore, sidhe marrja e prgjegjsis reale n administrimin e pyjeve

nga pushteti lokal.

nga Mehmet Meta


9/16


TEMAEMUAJIT

Nga Haki Kola

Pyjet vazhdojn t jen burimkryesor pr ngrohjen e banesave tshqiptarve, ndrsa shkatrrimi nvazhdimsi i pyjeve sht i

pallogaritshm. Prerja e faqevepyjore t drurit (lisit) po shndrohetn shqetsim t vrtet pr banorte Puks, pasi prerja e tyre sht brshkak i grryerjeve dhe rrshqitjevet dheut. do vit nga malet dhekodrat tona derdhen n det rreth 60

milion ton tok, ndrsa pr doshekull Shqipris i jan shtuar njapo disa male t zhveshura. Nga

pejsazhi i fushs s Myzeqes dheKors pemt jan prjashtuar,

mirpo trondits sht fakti ifamiljarizimit me pamjen aktuale t

pejsazhit.Sjellja jon mjedisore e shekujve

t fundit sht dukshm e ndryshmenga vendet e tjera europiane. Ironiaqndron n faktin q dy avantazheshum t rndsishme si jan pozitagjeografike dhe kushtet natyrore jankthyer vazhdimisht n disavantazhe.

Natyra e bukur po hakmerretdhe po kthehet shpesh her nkrcnuese me fenomenet e

grryerjeve, rrshqitjeve dhe pr-mbytjeve.

Pronsia e pyjeve

Nj nga debatet m t mdha tshekullit t kaluar n Shtetet eBashkuara, n kohn e hartimit tKushtetuts, ishte shtja se kushduhet t ndrtoj gardhin: ai q

mbarshton blegtori apo pronari ipyllit? Megjithse pyjet tona jan

shtetrore, leja e shfrytzimit t tyre nga individt nuk sht krkuarasnjher.

Prpara se t pritet lisi, q tek ne prdoret pr t prodhuar bazushqimore pr dimr, nuk ndodh tikrkohet leje pronarit shtetit. Duke

mos patur leje bariu, nuk di fardetyrimi ka nse stimulon prishjen eformacionit dhe fillimin e erozionit.Edhe e drejta e pronsis pr pyjet,q i njihet komuns dhe sht e

njohur me ligj, nuk sht transferuarende nga shteti tek komuna si

munges e bashkpunimit tstrukturave qendrore me ato lokale.

Esht gati e pamundur t gjendetqoft edhe nj referenc pr kullotjen

Erozioni n pyjet pa pronar

si fenomen, pasojat dhe rrugt se simund t prmirsohet n mnyr qkto refleksione t shpreheshin edhe

n konkluzione e rekomandimeshkencore.

N rrugn drejt Europs ne jemit dnuar t ndryshojm dhe tsillemi me natyrn ashtu si fqinjttan m t afrm prreth kufirit.

Duhet tia kujtojm me dhun vetesq pasojat jan shum t rnda, q

p.sh. dushkut, si nj dru shumfamiljar pr vendin ton, po i

humbet fara, dhe me 60 milion tontok q humbasim do vit jemi ndrvendet m t eroduara n bot.Brenda vendit kemi edhe shembujtt nj kujdesi ekstrem t

pabesueshm, si sht shembulli nMalsi t Madhe ku vendetshkmbore q prdoren pr kullotarrethohen me mure t gurit. Mirpo,

me prkrahje t donatoreve ka njlvizje n rritje n drejtimin esensibilizimit t ruajtjes s pyjeve, si

n fshatrat e Dibrs, Matit, Bulqizsetj.Nse ndalojm degradimin e

mtejshm t toks, do ta bjmvendin ton m t bukur e m t

pasur vendin ton me pyje.


10/16


TEMAEMUAJIT

Studimi pr vlersimin e rrezikut t erozionit n

territorin e Shqipris sht realizuar n kuadrin e projektitt Inventarizimit Kombtar t Pyjeve (IKP). Ky studim,duke marr n konsiderat nj numr faktorsh (shihtabeln Nr. 1), ka synuar prcaktimin e rrezikut t erozionit

n territorin e Shqipris dhe n prgatitjen e hartsprkatse. Metodika e prdorur pr vlersimin e rrezikutt erozionit u bazua n prdorimin e analizs t Sistemitt Informacionit Gjeografik (GIS), hartuar nga Instituti iKrkimeve Pyjore t Selanikut, Greqi, n kuadr tProjektit t KE AIR3-CT94-2327 Zhvillimi dheharmonizimi i sistemeve t monitorimit pr qeverisjen eburimeve pyjore n Europ.

Faktort q ndikojn n fenomenin e erozionit ndahenn dy grupe: faktor t jashtm, t cilt nuk mund t modifikohen nga aktiviteti njerzor dhe faktor tbrendshm, si bimsia, mnyra e prdorimit t toks,etj., t cilt varen direkt nga aktiviteti njerzor. Studimi

pr vlersimin e rrezikut t erozionit n territorin eShqipris ka marr n konsiderat nj pjes t faktorvet jashtm, t cilt jepen n mnyr t prmbledhur ntabeln e mposhtme.

Informacioni numerik (dixhital) pr klasat emsiprme u grumbullua kryesisht gjat realizimit t IKP,ndrsa pjesa tjetr nga studime t ndryshme t kryera nShqipri dhe informacione analoge, t cilat u dixhitalizuandhe u gjeoreferencuan. N prfundim t prpunimit tinformacionit numerik t grumbulluar, u ndrtuankatrmbdhjet shtresa (layer) pr secilin nga faktort e

marr n konsiderat, nga mbivendosja e t cilave undrtua harta e vlersimit t rrezikut t erozionit (shihhartn), ku diferencohen katr klasa t ndryshme.

Harta e ndrtuar pr vlersimin e rrezikut t erozionitbri t mundur q t prcaktohet rreziku pr kategoritkryesore t mbuless/prdorimit t toks n Shqipri.

Nga analiza e faktorve t jashtm t marr nkonsiderat rezulton se terreni shqiptar karakterizohet nga

nj rrezik i lart erozioni. Nga analiza e tabels rezulton se: Pyjet ndodhen kryesisht n terrene me rrezik t

lart e shum t lart erozioni; Kullotat me rrezik t madh dhe shum t madh

erozioni zen mbi 55% t siprfaqes totale; Gati 1/3 e tokave bujqsore prfshihen n klasat

me rrezik t madh e shum t madh t erozionit,ndrsa 12% e toks bujqsore sht pak e rrezikuar;

Zonat inproduktive dhe tzhveshura karakterizohen nga nj

rrezik i lart erozioni; 75% e tyregjnden n klasn e tret e t katrt terozionit; Prdorimi i informacionitgjeografik t faktorve t brendshm

mund t ndikoj n modifikimin eriskut t erozionit n vartsi t faktitse sa miqsore jane me mjedisin

praktikat e zbatuara; Metodika e ndjekur pr

prcaktimin e riskut t erozionit nprmjet analizs s GIS mund t

prdoret me shum sukses pr njsi m t vogla territoriale dhe lejon prcaktimin e faktorve kritik, modifikimi i t cilve mund tndikohj n uljen e rrezikut t erozionit.

Vlersimi i rrezikut t erozionit n territorin e ShqiprisProf. As. Thimaq Lako, Koordinator i Projektit te Inventarizimit Kombtar te Pyjeve

Ing. Paolo O. Cerutti, Specialist i GIS, Projekti i Inventarizimit Kombtar te Pyjeve

Sip. pak t rrezikuara nga erozioni, ose pa risk erozioni

Sip. t rrezikuara t preken nj erozion mesatar

Sip. t rrezikuara t preken nga nj erozion i lart

Sip. tepr t rrezikuara nga erozioni

Litologjia 1. Formacionet litologjike

Toka 2. Thellsia e toks Pjerrsia

Altituda

Klima 3. Rreshjet vjetore

4. Shprndarja e rreshjeve

5. Intensiteti i rreshjeve

6. Amplituda vjetore e temperaturs

Pejsazhi 7. Kundrejtimi

8. Pjerrsia

9. Zona altitudinale

Nd. njerzor 10. Dendsia e rrjetit rrugor

11. Ndikimi i popullsis Numri i fshatrave pr km

Prdorimi i toks

12. Ndikimi i kullotjes Numri i dhive pr kmPrdorimi i toks

Hidrologjia 13. Dendsia e rrjetit hidrologjik

14. Forma e pellgut ujmbledhs

Skema hierarkike e klasave faktorve t jashtm t riskut t erozionit


11/16


GJAT 2004

Marrveshja kontradiktore pr importimin e

mbetjeve t ngurtaVitin e kaluar qeveria firmosi nj marrveshje konesionare me

kompanin italiane Albaniabeg Ambient pr ndrtimin e impiantit tprpunimit t mbetjeve t ngurta urbane n Qarqet Tiran dhe Durrs

Sipas marrveshjes s nnshkruar, n zonn e Kasharit do t ndrtohejnj impiant q do t bj prpunimin e mbeturinave urbane me an t djegies,ndrsa nj pjes e konsiderueshme e mbetjeve do t vijn nga Italia.

Marrveshja pr ndrtimin e impiantit autorizonte paln italiane timportoj dhe djeg 200 milion ton mbeturina n impiantin e Kasharit gjat28 viteve t ardhshme. Disa dit pas zbulimit t marrveshjes pr ndrtimine impiantit, shoqria civile dhe ambientaliste, organizuan disa protesta pr tkundrshtuar zbatimin e marrveshjes. Ata e quajtn marrveshjen t

paligjshme dhe ngritn zrin fuqishm n mbrojtjen e mjedisit nga importimii mundshm i ktyre mbetjeve.

Ndotet hapsira detare e Jonit n bregdetin jugor, duke prfshire siprfaqet konsiderueshme n rrethin e Vlors dhe n vijn bregdetare deri n Sarand.Specialistt vlersuan se ndotja erdhi nga karburante t ndryshme n sasirreth 15 ton, t derdhura nga anije tregtare apo tragete t nj tonazhi 20-30

mij ton ende t paidentifikuara, por q dyshohet t jen greke pr shkak titinerari q ndiqet, sht pikrisht ai nga Greqia. Nga konstatimet nvendngjarje, bhet fjal pr ndotjen e vijs bregdetare nga Palasa deri nHimar. Ministri i Mjedisit, Ethem Ruka, nuk konfirmoi se ndotja ishte eqllimshme, ndrsa shkalla e ndotjes nuk cilsohet n prmasat e nj katastrofeekologjike, gj q do t ishte e paprballueshme. Ruka vlersoi se situata e

krijuar sht alarmante pr faktin se 20-30 kilometr vij bregdetare shtvshtir t pastrohet.

Anijet greke ndotin Jonin

Gjat vitit 2004 n Shqipri u b tentativa e par pr futjen e organizuart Organizmave t Modifikuara Gjenetikisht (OMGJ). Hapi i par indotjes- si e quajn ambientalistt, sht hedhur me lejimin dhe pranimine 16 mij ton misr dhe soj OMGJ q synohet t mbshtetet edhe me ligj

nga Ministria e Mjedisit. Shoqatat e Bujqsis Organike, ambjentalistt dhestudent kan protestuar disa her, n Tiran dhe n portin e Durrsit kundr

mbrritjes s ngarkesave me produkte OMGJ. Pr kt shtje, nj grup iOJFve t fushs kan hapur proces gjyqsor, ndrsa kan krkuar nga shteti

(Ministria e Bujqesis dhe Ushqimit dhe Ministria e Mjedisit) t ushtrojnkontroll t OMGj-ve q hyjn n Shqipri.

Hyjn n Shqipri OMGJ-t e para

Izolohet zona e Porto Romanos, q konsiderohet si pika m e nxehtmjedisore, ku jan t depozituara mbetje t ndryshme kimike (lindan, bikromatnatrium etj.). Fondi i miratuar nga qeveria (200 milion lek) ka pr qllimndrtimin e nj muri rrethues, shprnguljen e familjeve nga zona dhe hapjae rrugs pr shkatrrim prfundimtar t lndve t rrezikshme kimike.

Nj projekt tjetr pr izolimin e lndve t rrezikshme kimike, i prgatiturgjat vitit 2004, ka filluar n Fier. Projekti i financuar nga Komisioni Europiansynon heqjen e 1000m3 arsenik nga Azotiku i Fierit. Zbatimi i ktij projekti

ka hasur n vshtirsi, kur sht vrejtur se sasia e lndve kimike sht m e madhe se sasia e parashikuar. Mundsit e zgjidhjes s problemit poshqyrtohen nga Ministria e Mjedisit pr t hequr t gjitha mbetjet kimike ngazona e nxeht mjedisore.

Pikat e nxehta mjedisore

Ngjarjet m t rndsishme t vitit 2004


12/16


AKTIVITETE REC

Zyra e REC-ut n bashkpunim me Ambasadn e Mbretriss Hollands i ka akorduar shoqats Mjedisi Ekologjik eTuristik Lura nj fond special pr sigurimin e riprtritjes sarnenit n Lur.

I konsideruar si lloj i rrall dhe i krcnuar n fushn ebiodiversitetit, pr vazhdimsin e llojit t arnenit sht akorduar

nj fond prej 8.615 euro. Qllimi i projektit ishte promovimi imetodave t reja pr sigurimin e riprtritjes s arnenit, angazhimii komunitetit n pengimin e zhdukjes s llojit t rrall si dhesensibilizimi i komunitetit pr mbrojtjen dhe zhvillimin e arnenit.

Prmes projektit synohet: t rritet vetdija e popullsis se ataduhet t jen pjes e planifikimit pr menaxhimin e pyjeve dhemjedisit, t rritet pjesmarrja e komunitetit n vendimmarrje trritet bashkpunimi mes komuns, shoqats dhe komunitetit sidhe rritja e kujdesit pr mbrojtjen e llojeve t rralla dhebiodiversitetit.

REC-u mbshtet projektin

pr mbrojtjen e arnenit

Thirrje pr Projekt - ide

Qendra Rajonale e Mjedisit (REC) Zyra n Shqipri shpall n kuadr t Programit t Granteve Lokale prOJF-t mjedisore shqiptare Thirrjen pr pranimin e Projekt-ideve n kuadr t programit Projekte Mjedisore meNisma Vendore, me mbshtetjen e Ambasads s Mbretris s Hollands n Shqipri.

Grantet q do t jepen n kuadr t ktij programi do t mbulojn projektet n fushn e mjedisitq do trealizojn:

- Prmirsime konkrete t gjendjes s mjedisit n nivel vendor;- Bashkpunim konkret pr kto aktivitete t OJF-ve me subjekte t tjera (qeverisje vendore, institucione mjedisore,

akademike-edukative, etj.) duke synuar:- trajtime t integruara t problemeve q jan przgjedhur;- zbatimin e dokumentave strategjike vendore apo kombtare;- prmirsimin konkret t gjendjes s mjedisit n rajonin ku do t zhvillohen;- prmirsimin e qndrimeve t njerzve dhe strukturave t ndryshme t shoqris ndaj mjedisit.

Shuma maksimale pr t ciln mund t aplikohet sht deri n 10.000 EUROAfati prfundimtar pr dorzimin e projekt-ideve sht 25 Mars 2005

Paraqitja e aplikimeve pr kt program grantesh do t kaloj n dy faza:Faza e par: paraqitja e projekt-ideveFaza e dyt: paraqitja e projekt-propozimeve t plota

Pr m shum informacion vizitoni faqen e REC Shqipri n internet: http://albania.rec.org/Projects/Grante/

Ose mund t kontaktoni me:Alken Myftiu

Qendra Rajonale e Mjedisit

Zyra n ShqipriKutia postare 127, Tiran

Tel/faks: (04) 239 444;E-mail: [email protected]


13/16


PROFIL

Edhe pse ka mbetur shum punpr tu br n vlersimin e vuajtjevenjerzore t Tsunamit, nuk shtvon pr qeverit, shkenctart dheorganizatat humanitare t vlersojndimensioneet e katastrofs eko-logjike. Viktimat e para jan gumatkoralore dhe knetat rizofore tshkatruara nga lvizja e dy

pjesshme e ujit - vrshimi i rrept ibregut n fillim dhe trheqja masivee ujit s bashku me coprat e tjera

nga bregu. Brigjet e Shri Lankas,Indis dhe Tajland t sulmuara ngaTsunami, nuk jan vetm motorr

t turizmit por jan zona trndsishme peshkimi; para 26dhjetorit ato kan qen edhe zbutst erozionit bregdetar dhe mjet

mbrojts nga stuhit. Brigje t trajan mbuluar nga uji i kripur i detit,jan zhdukur fushat e orizit,

plantazhet e frutave dhe t korra ttjera jan kthyer n vegjetacion tjetre kshtu me rradh.

Problem tjetr shqetsues paraqitet uji i pijshm. Ujrat

nntoksore burojn zakonisht ngagurt e fort apo argjila, mirpo nrastin e brigjeve detare, gurt jan

me pore dhe t ar, q do t thotse vala e madhe e ujit t detit mundta ket shndruar ujin nntoksor nuj jo t pijshm pr vite t tra, apoedhe dekada.

Pjesa m e madhe e prekur ngaTsunami duket se i ka shptuardmeve ansore q mund trriedhnin nga impiantet e nafts dhe

kimikateve n ekonomit m tindustrializuara.

N kt moment, nuk karaporte t sakta pr shkatrrimet errjeteve ekologjike n zonatbregdetare. Megjithat, eksperttvlersojn se dmet nga nj ngjarjee till masive do t jen t mdha.

Marrdhniet e reja t krijuara nga kjo ngjarje mes kafshvegrabitqare dhe gjahut, mund t rrisinrrezikun e zhdukjes s llojeve t rralla,sidomos n zonat tropikale. N SriLanka ekziston frika se t gjitha llojete kafshve mund t jen zhdukur,

dhe m n rrezik mendohet t jenbreshkat e detit. Midis rrnojave t

ndrtesave sht gjetur skeleti i nj nga pes llojeve m t mdha tbreshkave detare n bot.

Dallgt kan vrar mijrabreshka t vogla, t cilat do thidheshin n det n t njjtn dit q

ndodhi tsunamiProgrami i Mjedisit t Kombeve

t Bashkuara ka ndar 1 miliondollar n zbulimin e ndikimit

ekologjik t Tsunamit, fond i cili nuksht fare i mjaftueshm pr kt mision. Tani sht ende hert t mendohet se si zonat q do trehabilitohen nga Tsunami t mos

paraqiten kaq t ndjeshme nga valte mdha n t ardhmen. Shum zonat prekura m 26 dhjetor nga Tsu-

nami ishin dukshm m t ndjeshmesi rezultat i largimit t knetaverizofore dhe t mbrojtsve t tjer

natyror.

.

Tsunami, edhe katastrof ekologjike

Aktivist mjedisor kan br prpjekjet ndryshme pr t shpjeguar nga

pikpamja e tyre arsyet e katastrofs sshkaktuar nga trmeti- tsunami, dhe prti lidhur shkaqet me ngrohjen globale.

Drejtori i prgjithshm iGreenpeace pr Mbretrin eBashkuar:Askush smund t injorojrritjen ekstreme dhe t pamshirshme tngjarjeve q kan lidhje me motin tashtuquajtura katastrofa natyrore, t cilatn realitet nuk jan m natyrale se sa nj

pem plastike e Vitit t Ri.

Drejtori i Miqve t Bots,Tony Juniper: Sot kemi akoma mshum ngjarje n botn reale, t cilat jann prputhje me parashikimet endryshimeve klimatike.

Zdhnsi i Arm of friendsof the Earth n Indonezi: Vitetn vazhdim pritet t shkaktojn ndodhi t

ngjashme si rezultat i ngrohjes globale, q ibn shtetet Veriore prgjegjse pr tndihmuar dhe penguar prsritjen e ktyrekatastrofave.

Katastrofa, pasoj e

ngrohjes globale

Madhsia 9.0 ball e termetit

n Oqeanin Indian shkaktoi nj

seri valsh vdekjeprurse t

Tsunamit m 26 dhjetor 2004 q

shkaktoi vdekjen e mbi 170.000

njerzve, duke e br Tsunamin

m vdekjeprurs n histori.

Tsunami vrau m shum njerz

n zonn m afr trmetit si

Indonezi, Tajland dhe preku

bregdetin veri-perndimor t

Malajzis dhe bregdetin mijra

kilometra larg t Bangladeshit,

Indis, Sri Lanks, Maldiveve ederi n Somali, Kenia dhe

Tanzani n Afrikn e Largt.

Pjesa m e shkatrruar rezultoi

bregdeti perndimor i ishujve t

Sumatras n Indonezi, q ishte

zona m e afrt e epiqendrs s

trmetit.

Tragjedia n shifra


14/16


AKTIVITETE REC

Ak

tivitetetQendresRajonaletMjedisit(REC)

N kuadr t nismave pr zhvillim t qndrueshm,sht zbatuar projekti pr Menaxhim t ri t zons sViroit (Gjirokastr) dhe kthimit t tij n park lokal.Financuar nga fondi special i Ambasads s Mbretriss Hollands dhe programit t Granteve t REC-Zyra

n Shqipri, projekti zgjati gjasht muaj dhe u realizuanga OJFja Shoqata e mjedisit dhe turizmit (Gjirokastr).Projekti Pr mbrojtjen e mjedisit dhe nxitjen e turizmit-Gjirokastr kishte synim ndrgjegjsimin e strukturavevendore dhe komunitetit pr t ndaluar dmtimin ezons s Viroit dhe miratimin e statusit si pik turistike;

studimin e zons pr t fituar statusin e parkut lokal;dhe ajo far sht m e rndsishme sht prmirsimii gjendjes mjedisore n hyrje t parkut prmes krijimitt mjediseve lodhse, mbjelljes s fidanve etj.

Fondacioni Fmijt t part ka filluar dhe shtn proces t zbatimit t projektit pr prmirsimin emjedisit n lagjen Dobrov t Peshkopis. Projekti meemrin Kanalizime, sistemime, gjelbrime dhe rritje e

ndrgjegjsimit dhe pjesmarrjes s publikut konsistonn rehabilitimin dhe sistemimin e ujrave t zeza dhe tbardha si dhe t pyllzimit t prroit t Begjunecit, q

ndodhet n hyrjen e qytetit t Peshkopis. Objektivat ektij projekti jan rritja e siprfaqes s gjelbruar pr3200 m2, n nj zon t mbytur nga plehrat dhe ujrate zeza, ku si rrjedhoj e mungess s bimsis s lartsht shkaktuar erozion n paretet ansore t prroit.Ky projekt sht financuar nga Ambasada Hollandezedhe Qendra Rajonale e Mjedisit-Zyra n Shqipri, ndrsagjat projektit sht punuar ngusht me Bashkin ePeshkopis si dhe duke punsuar banort e prekur nga

projekti sht rritur pjesmarrja e komunitetit nprmirsimin e mjedisit.

OSBE, Qendra Rajonale e Mjedisit (REC) pr Evropn Qendrore dhe Lindore Zyra nShqipri dhe Ministria e Mjedisit/Inspektoriati i Mjedisit t Shqipris organizojn takime rajonale

me temn: Njohja e legjislacionit mjedisor parakusht pr zbatimin e tij.

N kto takime do t diskutohet rreth zhvillimeve ligjore t kohve t fundit, detyrimeve tpushtetit vendor pr shtjet mjedisore, problematika mjedisore n nivel vendor, etj.

Takimet do t zhvillohen n qytetet e Lushnjs, Gramshit, Durrsit, Beratit, Kors, Vlors,Gjirokastrs dhe Kuksit.

N kto takime pritet t marrin pjes prfaqsues t institucioneve vendore nga Qarku,Bashkia dhe komunat, prfaqsues t institucioneve prgjegjse pr monitorimin e parametravet mjedisit dhe shndetit n nivel lokal, prfaqsues t Ministris s Mjedisit, OJF mjedisore,student, media etj.

Pr m shum informacion kontaktoni:

Alken Myftiu, Daniela TolaQendra Rajonale e Mjedisit - RECTel.: 04 239 444 Cel: 069 20 38727e-mail: [email protected]; internet: http://albania.rec.org


15/16


RAJONI/BOTA

KurioziteteProtokolli i Kiotos pr ndryshimet klimatike me datn

16 shkurt do t kthehet n nj marrveshje t detyrueshmeligjore. OKBja bn t ditur se Rusia ka dorzuardokumentin e ratifikuar zyrtar. Sekretari i prgjithshm iOKBs Kofi Annan e prshkroi futjen e Rusis nProtokollin e Kiotos si nj hap historik drejt prpjekjeve

t bots pr t luftuar rrezikun q i kanoset bots. Ratifikimi nga Rusia ijep mbshtetjen e nevojshme Kiotos nga vendet q shkarkojn t paktn55% t gazrave ser n mbar botn. Protokolli angazhon 55 vende tindustrializuara pr t br reduktime t ndjeshme n shkarkimet e gazraveser deri n vitin 2012.

Shkarkuesit m t mdhenj t gazrave ser n bot, ShBAja u trhoqnga Protokolli n vitin 2001 me argumentin se kjo marrveshje dmtonrnd ekonomin amerikane.

Afrohet data pr zbatimin e Protokollit t Kiotos

Smundjet, rrezik n rritje pr bimt

Pas zbulimit t smundjeve t reja n rajonin afr

Redruth, Angli, n disa zona pyjore kan filluar t pritendrurt dhe pemt. Departamenti i Mjedisit (Defra) po

prcakton zonn pr menaxhimin e smundjes pr tparandaluar prhapjen e saj. Smundja, s cils i sht vnemri Kernovi, shkatrron n trsi pemn apo bimn dhe

ka lidhje me t ashtuquajturn vdekje e papritur e lisit. Smundjashkatrruese sht prhapur n rreth 25 pem, kryesisht ah. Sipas Defra,sht hera e par n mbar botn q haset kjo lloj smundjeje. SipasKomisionit pr Pyjet nuk dihet se kush mund t jet krcnimi m i

madh q mund t ndodh, por duket q ahu sht druri m i prekshmnga kjo smundje, por gjurm t saj jan gjetur dhe te lisi anglez, lloji i tcilit n Angli numron rreth 200 milion.

Breshkat detare, lloj n rrezik pas Cunamit

Tsunami, q ka kapur edhe Sri Lankn, ka rritur friknse t gjitha llojet e kafshve mund t jen zhdukur, dhe m

n rrezik mendohet t jen breshkat e detit. Midis rrnojavet ndrtesave sht gjetur skeleti i nj nga pes llojeve mt mdha n bot t breshkave detare. Dallgt e mdha

kan pastruar t gjitha rezervuaret e shumimit duke i shkatrruar t gjitha,thuhet nga projekti pr breshkat e detit n Bentota. Pr 25 vjet me rradh,Kannangara sht prpjekur t mbroj popullatat e breshkave t detit nSri Lanka, q po vijn duke u zvogluar gjithnj e m shum n numr.

Dallgt kan vrar mijra breshka t vogla, t cilat do t hidheshin n

det n t njjtn dit q ndodhi Tsunami.

Dy qytetet kryesore italiane, Roma dhe Milano,vendosn t ndalojn t dieln qarkullimin e veturave pri-vate, pr shkak t ndotjes atmosferike shum t lart. Nkryeqytetin italian, brenda zons s gjelbr, q mbulonrreth gjysmn e siprfaqes s qytetit brenda unazs, sht

br ndalimi i qarkullimit t makinave. Prjashtim kan br makinatekologjike q funksionojn me gaz t lngshm (GPL), hibride, elektrikeapo q respektojn tashm normn Euro 4, etj. Kjo mas do t prdoretdhe n qytetet n Veri t vendit si Bergamo, Komo apo Breshia. Duke

filluar nga java e ardhshme, Roma dhe Milano do t zbatojn qarkullimine alternuar, sipas shembullit t shum qyteteve t tjera si Torino, Veneciaapo Verona, ndrkoh q Firence do ta ndaloj tri dit n jav qarkullimine makinave pa katalizator.

Itali: ndotja e mjedisit bllokon makinat

Automjetet vrasin mbi 40mij njerz pr do vit,mesatarisht 14 n dit.

Aktivitetet e shpimit t toksn oqeane shkatrrojn shkm-

binjt nnujor, shtratin e lesh-terikut dhe ligatinat bregdetare.

Sasia e prodhimeve tkarburantve q prfundojn noqean vlersohet n 0.25% tprodhimit botror t nafts: rreth6 milion ton n vit.

Tsunami mund t kaloj

mijra kilometra duke shpenzuarpak energji, dhe mund t arrijshpejtsin prej 5001000 km/hmbi oqean.

Vala q ngritet nga Tsunamisht mijra kilometra e gjat,ndrsa lartsia e vals mund t

arrij deri n 30 metra afrbregut t detit.

OKBja ka numrin e njjt tpuntorve me ata tDisneyland-it, ndrsa totali ipuntorve sht sa nj e treta epuntorve t McDonalds.

Buxheti i OKBs pr pjesn

qendrore sht sa 4 % i buxhetitvjetor t qytetit t Nju Jorkut,ndrsa sht m i vogl se sa

buxheti vjetor i departamentit tzjarrfiksve t Tokios.

Vlera e OKBs sht ebarazvlefshme me 2 dollar prdo person q jeton n ktplanet, ose thn ndryshe ebarabart me shumn qshpenzohet n Britani t Madhepr alkoolin do 15 jav.


16/16

2 Shkurt

Ligatinat jan burimi m i madh i bots shtazore dhe bimore

Rrespektoni dhe mbroni pasutit e tyreParandaloni dmtimin e tyre dhe bhuni pjes aktive n

aktivitetet mbrojtse

Dita ndrkombtare e ligatinave

Documents

Mjedisi Sot. Erozioni Ne Pyjet Pa Pronar