1Kurora e Gjelbër

Botim i Shoqatës Kombëtare të Pyjeve Komunalë, Tiranë (Viti i tetë i botimit) Nr. 59 Nëntor 2005 Çmimi 20 lekë

Kurora eGjelbërSHKPKSHKPKSHKPKSHKPKSHKPK

SHOQSHOQSHOQSHOQSHOQAAAAATTTTTAAAAAKOMBËTKOMBËTKOMBËTKOMBËTKOMBËTAREAREAREAREARE

E PYJEVEE PYJEVEE PYJEVEE PYJEVEE PYJEVEKOMUNALËKOMUNALËKOMUNALËKOMUNALËKOMUNALË

Prof.As. Dr. AHMET OSJA

Vijon në fq. 2

Vetëm 30 km në jug të qytetit tëShkodrës, gjenden Laguna e Vilunit,fshati Rrjoll, Rëra e Hedhur dhe Maja eZezë. Në unitet, ato plotësojnë njëra -tjetrën dhe e bëjnë këtë zonë një hapsirëme interes agroturistik. Këtu, nëvështrimin e parë, syri shikon detin,rërën, malin, lagunën, pyllin, bukuri aqjoshëse, sa që të moçmit e quanin “Vendii 600 Zanave”.

“Riviera”Veriperëndimore

Lexo fq. 3

Në gjithë rruzullin tokësor janë 4.1miliardë ha pyje ose, ndryshe, atombulojnë 53 milionë km2 apo 40 % tësipërfaqes së tokës. Ky është një thesarmadhështor mbitokësor për njerëzimin.Pyjet japin ndihmesën e tyre të pazëve-ndësueshme në zhvillimin e njerëzimit,jo vetëm si prodhues të lendës së drurit,por edhe me ndikimet e gjithanshme,që ushtrojnë në forma e drejtime tëndryshme, mbi natyrën dhe shoqërinë,me integritetin e tyre mjedisor dhe eko-logjik, regjimin e ujërave, ruajtjen e ekui-

librit klimatik dhe ngrohjes globale, etj.Pyjet kanë vlera shumëfunksionale. Atojanë: së pari – problem ekologjik, sepsejanë sistemi i frymëmarrjes së një vendi;së dyti – problem ekonomik, sepse janëburim i përhershëm të ardhurash(përmes eksportit, turizmit, ekoturizmit,etj.); së treti – problem patriotik, sepsejanë pasuri që u trashëgohet brezave;së fundi – problem shpirtëror, sepseraporti ynë me pyjet tregon shkallën emëndësisë sonë të sotme ndaj tyre/natyrës.

Fushata për mbrojtjen dhe zhvillimine pyjeve, tashmë është bërë pjesë e jetëssonë, pasi pyjet vlerësohen si pasuri eçmuar, me peshë të madhe në jetënekonomike e shoqërore të vendit. Edhekëtë vit do të shihen me përparësiaktivitetet e parapara për parandalimin ezjarreve në pyje e kullota, si dhe përruajtjen e shendoshë fitosanitare të pyjeve.Rendësi do të marrë luftimi i erozionit, sinje nga shkaktarët e përmbytjeve në tokate ulëta fushore. Për këtë do të bëhenmbjellje të reja, do të kontrollohet kullotjadhe do të kryhen vepra hidroteknikembrojtëse. Gjate periudhës nëntor -dhjetor 2005 do të kryhen:

Pyllëzime, 225 ha (me fidanë 130 ha,duke mbjellë rreth 224 mijë fidanë fletorë ehalorë dhe me farë do të ripërtërihen 90ha).

Përmirësime pyjore 490 ha, nga të cilat110 ha në pyjet komunalë.

Sistemime malore 1450 m3, nga të cilat350 m3 në pyjet komunalë.

Detyra priori-tare e të vazhdue-shme të ShërbimitPyjor konsiderohenmbrojtja dhe mir-administrimi i pyje-ve, sensibilizimi i opi-nionit publik, bashkëpunimi me komu-nitetet e interesuara dhe rininë shkollore,aktorët e biznesit dhe shoqatat jofitim-prurese.

Fushata “Dhjetori, Muaji i Pyjeve”2005, le të shërbejë si nxitje për të mbjellëmë shumë fidanë, si dhe për të shtuarnumrin e njerëzve e të institucioneve nëmbrojtje te pyjeve e kullotave.

Nëntor – dhjetorNëntor – dhjetorNëntor – dhjetorNëntor – dhjetorNëntor – dhjetor“Fushata e pyjeve”“Fushata e pyjeve”“Fushata e pyjeve”“Fushata e pyjeve”“Fushata e pyjeve”

QEVERISJA E QËNDRUESHMEQEVERISJA E QËNDRUESHMEQEVERISJA E QËNDRUESHMEQEVERISJA E QËNDRUESHMEQEVERISJA E QËNDRUESHMEE PYJEVE DHE PARIMET E RUAJTJESE PYJEVE DHE PARIMET E RUAJTJESE PYJEVE DHE PARIMET E RUAJTJESE PYJEVE DHE PARIMET E RUAJTJESE PYJEVE DHE PARIMET E RUAJTJES

SË INTEGRITETIT MJEDISORSË INTEGRITETIT MJEDISORSË INTEGRITETIT MJEDISORSË INTEGRITETIT MJEDISORSË INTEGRITETIT MJEDISORnga MEHMET META

- Konservimi i natyrës dhe moratoriumi i shfrytëzimit të pyjeve, objekt kryesori punës së Ministrisë së Mjedisit!- Nuk shkon më absurdi i të qenit bashkë të dy funksioneve “kontradiktore”në një institucion, funksionet rregullatore (politikëbërja dhe kontrolli - policiapyjore) dhe menaxhimi (liçensimi dhe shfrytëzimi i pyjeve)!- Pyjet, që janë 40 % e territorit të vendit (me bukuritë tona natyrore turistike)mund të shpëtohen vetëm duke bërë reformën institucionale të sektorit tëpyjeve, përfshirë ngritjn e administratës së parqeve kombëtare.- Krijimi i korporatës së pyjeve dhe ndarja veças e policisë pyjore – hapi iparë i reformimit të këtij sektori.

Në sallën e takimeve të SNV-së, u mblodh Këshilli Drejtues i SHKPK, i cili diskutoiçështje që kishin të bënin me propozimet për ndryshime formulimesh në disa nenestatutore. Këto ndryshime - u theksua në takim - janë të nevojshme, për shkak tëfleksibilitetit dhe efikasitetit të veprimeve, që lypsen ndërmarrë gjatë kësaj periudhe, ecila në thelb është faza e nismave dhe e forcimit të kapaciteteve të shoqatës. “Do të naduhet edhe në të ardhmen të bëjmë ndryshime të tjera, me karakter përshtatës, të cilat,sidoqofshin, nuk do të prekin thelbin demokratik e progresist të pjesëmarrjes së anëtarësisënë vendimmarrje” - u nënvizua më tej nga diskutantët.

Takimi vazhdoi me diskutimin e Draft-Vendimit, që i propozohet qeverisë për kriteretdhe procedurat e transferimit, në pronësi ose përdorim, të pyjeve e kullotave, proces qëdo të koordinohet nga Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave dheMinistria e Brëndshme, me mbështetjen financiare të Projektit për Zhvillimin e BurimeveNatyrore. Për këtë çështje, që u konsiderua me rëndësi të veçsntë për të ardhmen emenaxhimit të qëndrueshëm të burimeve pyjore e kullosore të vendit tonë, u ra në njëmëndje, që kriteret proceduriale të formulohen në pajtim me kuadrin ligjor ekzistues dheprocesi i transferimit të këtyre pronave në Njësitë e Qeverisjes Vendore të bëhet papengesa, në mënyrë graduale dhe në përshtatje më kushtet e mundësitë e çdo komune.Për këtë qëllim - u theksua nga diskutantët - kërkohet qartësi dhe konsensus, ndërmjettë gjithë aktorëve veprues, që do të ndërmarrin fillimin e këtij procesi.

Lidhur me çështjen e projektit për sekuestrimin e karbonit atmosferik, i cili përfshin24 komuna në pellgjet ujëmbledhës kryesorë të vendit, të pranishmit pranuan mendimine propozuar, që metoda e administrimit të këtij projekti të vendoset në mënyrë krejtdemokratike nga shoqatat e këtyre komunave. Për këtë qëllim, u kërkua që ky proces tëdrejtohet nga një palë asnjanëse, siç është SNV-ja, e cila, nëpërmjet përfaqësuesit të sajpër qarkun e Dibrës, z. Arie Klop, e pranoi kërkesën e propozuar.

Në vazhdim, Këshilli Drejtues trajtoi probleme që lidheshin me modulet e trajnimit(Lobimi dhe Avokacia), si dhe disa probleme të tjera.

Korresp. i “Kurora e Gjelbër”

Nga veprimtaritë e SHKPK

MBLEDHJE E KËSHILLIT DREJTUES

E dinë edhe nxënësit e shkollavetashmë se pyjet pastrojnë ajrin dhe epasurojnë atë me oksigjen, freskojnëklimën, ruajnë bilancin ujor të burimevemalore e lumenjve, thithin pluhurat dhegazrat helmuese, ngordhin mikrobet,shërojnë shumë sëmundje dhe mbajnënë gjirin e tyre florën e faunën. Për kë-to vlera të gjithanshme ekologjike e mje-disore, pyjet, që në kohët e lashta janëquajtur “mik i gjelbër” i njeriut, ndërsasot ato vlerësohen si “mushkritë e glo-bit” dhe lënda e drurit si “ari i gjelbër”.

Por, janë të njohura tashmë dhesfidat që i ka bërë e i bën zhvillimi naty-rës dhe mjedisit në tërësi. Rreth 180mijë km2 (2 % ose rreth 30 milionë hanë vit) e pyjeve tropikalë trajtohen nëmënyrë të paqëndrueshme. Janë tënjohura shpyllëzimet në Amazonë,megjithë alarmin e përhershëm tëambientalistëve, ku vetëm vitin e funditjanë shpyllëzuar 9 mijë km2. Për këtoshqetësime u mbajt së pari Samiti i Riode Zhaneiros “Per Mjedisin dheZhvillimin” (Brazil, 1992), dhe ai iJohanesburgut (2003), ku u sanksio-nua konservimi i biodiversitetit natyror,në të tre nivelet e tij: (i) diversiteti ihabitateve, ekosistemeve dhe biotipe-ve, (ii) diversiteti i specieve, (iii) diver-siteti gjenetik i çdo specieje. Dhe, për

Publikimi i Kurorës së Gjelbërmundësohet me Asistencënteknike të “SNV/OrgnizataHolandeze për Zhvillim”

Ndihma financiare për publi-kimin e Gazetës është dhënënga "SIDA/Agjencia Ndërko-mbëtare Suedeze për Ba-shkëpunim dhe Zhvillim"

SIDA dhe SNV kanë një program të përbashkët bashkëpunimipër mbështetjen e rritjes dhe forcimit te kapacitetit të aktorëve

kryesorë në Pyjet dhe Kullotat Komunale në Shqipëri

2 Kurora e Gjelbër

të marrë masa konkrete e akorduarinvestime, u ratifikua Protokolli i Kiotos(Kyoto, 1997), i cili shënon një çasthistorik në përpjekjet e komunitetitndërkombëtar, për të mbrojtur mjedisinglobal nga shkarkimet e gazeve serrëdhe arritur zhvillimin e qëndrueshëm,që synon dhe konsiston në detyriminqë kanë vendet e zhvilluara, që emetojnëgazra në atmosferë dhe kontribuojnëkështu në hollimin e shtresës së Ozonit(ozone-layer depletion), që të ripyllë-zohet kudo ku është e mundur, për tëthithur sa më shumë dyoksisdin ekarbonit (CO2); këtu mund e duhet tëpërfitojë edhe vendi i ynë, nga vendetdonatore dhe nga fondi i karbonit, ihapur nga Banka Botërore.

Ndërkohë, po punohet për një stra-tegji të re globale për pyjet, e cila synontë arrijë: (i) inventarizimin e pyjeve dhekonservimin e tyre, (ii) mbrojtjen nëmënyrë të veçantë të pyjeve natyrorë,mirëmbajtjen e pyjeve të modifikuar dhepërdorimin e qëndrueshëm të burimevepyjore, (iii) përfshirjen e komunitetevelokale në mbrojtjen e pyjeve.

Po, cila është gjendja dhe pse janënë udhëkryq pyjet tek ne? Sipas inven-tarizimit të fundit, kemi rreth 1.5 milio-në ha pyje dhe tokë të mbuluar mebimësi pyjore, nga e cila pyje janë vetëmrreth 960 mijë ha (?!), prej së cilëspyje të vërtetë afro gjysma e kësaj si-përfaqeje.

Administrata e Shërbimit Pyjormbetet nga të paktët sektorë - dytësorëe të pavlerësuar në paga, ku mbahenendè si me asistencë sociale mbi 1000punonjës të administratës së pyjeve(me page minimale mesatare rreth 12– 15 mijë lekë në muaj), të cilët endèjanë me status të papërcaktuar, asadministratë publike e as policore, gjëqë ka sjellë pashmangësisht demotivi-min e tyre për mbrojtjen e, aq më pak,për një mbarështim të qëndrueshëm tëpyjeve. Shteti ynë, i një vendi të vogël,lypset të fusë praktika më elastike admi-nistrimi edhe të BN dhe kjo të shoqë-rohet me zbatimin e përmirësimin ekuadrit ligjor për decentralizimin eadmininsirtrimit të tyre sipas rendësisëdhe vlerave edhe tek pushteti lokal. Por,tek ne ka endè absurde të çuditshme;në përgjithësi çdo gjë publike ka shkuarme ritëm shumë të shpejtë drejt priva-tizimit apo “trajtimit me kriteret dhe indi-katorët e ekonomise se tregut”, nder-kohë që e ekundërta ka ndodhur përpasurite natyrore, të cilat vazhdojnë tëpaguajnë haraçin e një zhvillimi tëpakontrolluar.

Sektori i Pyjeve dhe kullotave, nëaspektin institucional është pothuaj nëudhëkryq. Ky sektor, që zë mëse gjys-mën e sipërfaqes së vendit, ka nevojëpër rivlerësim e ndryshime thelbësore.Në këto kushte, nisur nga ky imperativdhe me mbështetjen e asistencën einstitucioneve ndërkombëtare, që ngaviti 1995-96 filloi dhënia e asistencësdhe ndërmarrja e ndryshime rrënjësore,duke e vënë theksin në nevojën urgjentepër të rishikuar strategjinë afatgjatë, meqëllim që të sigurohet mbrojta dhe ruajtae trashëgimisë së tyre në biodiversitet,pasuri natyrore të qëndrueshme, zbutjee varfërisë në zonat rurale, si dhe arritjetë sektorit në përgjithësi.

Për këdo që di paksa rreth mbarë-shtimit të burimeve pyjore e kullosoreështë e qartë që niveli aktual i shfry-tëzimit dhe investimet minimale në këtësektor e kanë lënë këtë pasuri natyrorebazë tepër të pambrojtur. Nëse nuk dotë bëhen ndërhyrje të rëndësishme, kysektor do të keqësohet më tej, dukedëmtuar jo vetëm të gjithë ata, jeta etë cilëve varet nga këto pasuri, por edhegjithë popullsinë, që mbështetet nëkontributet ekologjike dhe çlodhëse tëkëtyre burimeve natyrore, apo dheatyre rurale, që mbijetojnë edhe ngaprodhimet dhe nënprodhimet pyjore.Periudha e tranzicionit për këto burimenatyrore ka qënë tejet e vështirë, sirezultat i mbishfrytëzimit, mungesës sëfondeve për mbarështim të përshtat-shëm dhe veprimtarive të paligjshme,tepër të vështira për t’u kontrolluar.

Objektivat dhe përparësitë e reja mje-disore të pyjeve dhe biodiversitetit tëtyre floristik e faunistik, si dhe vazhdimii procesit të transferimit të pyjeve ekullotave shtetërore pushtetit vendor,bëjnë të nevojshëm ripërcaktimin e idesëafatgjatë për zhvillimin, administrimindhe mbarështimin e pyjeve dhekullotave, si dhe formulimin e njëprogrami 10 vjeçar për këtë sektor,bazuar në rezultatet e arritura, dukeparashtruar qartë vizionin për të ar-dhmen. Ky vizion bazohet në konceptinse brenda një afati realist, me masat enevojshme mbrojtëse, investimet e du-hura dhe pjesëmarrjen e plotë të pu-shtetit vendor, pyjet e degraduar do tëarrijnë cilësinë, sasinë dhe shëndetin edëshiruar. Si pjesë e skemës së përgji-thshme të mbarështimit të pyjeve dotë merren gjithashtu masa për mbrojtjendhe përmirësimin e kullotave, përfshirëinvestimet në seleksionimin e blegtorisëdhe kërkimet në fushën e teknikavepërmirësuese të shfrytëzimit, për tëulur presionin në kullotat natyrore.

Ndonëse me mbështetjen e insti-tucioneve ndërkombëtare dhe dona-torëve të ndryshëm, edhe ky sektorvitet e fundit ka bëre progres (si rishikimií strategjisë së re, me theks konser-vimin e pyjeve dhe rritjen/maksimizimine funksioneve publike të tyre dhendalimin/moratoriumin e shfrytë-zimeve), përsëri gjendja e mbrojtjes sëpyjeve, që mbetet endè pothuaj jashtëkontrollit dhe administrata e pyjeve edekurajuar dhe joefiçiente, kërkohet mëshumë dhe është bërë tashmë impera-tive marrja e masave dhe hedhja ehapave të rëndësishëm për përmirë-simin e gjendjes së pasurive pyjore ekullosore, për të arritur një përmbysjetë situatës aktuale.

Nga DPSHP, si institucioni përgjegjëspër mbarështimin dhe administrimin epyjeve dhe kullotave, përfshi dhe admi-nistrimin e zonave të mbrojtura dheparqeve kombëtare, në bashkëpunim eme asistencën e institucioneve ndërko-mbëtare (FAO), mbasi u arrit të hartohetStrategjia e Re e Sektorit të Pyjeve eKullotave dhe u propozua (2004), ba-zuar në përvojat e vendeve të tjera dhekushtet e vendit tonë, një reforme rre-njesore institucionale, ku si parakushtështë ndarja e funksioneve rregullatore(politikat dhe policia) nga ato mena-xhuese/mbarështuese (Korporta e

ardhshme e Pyjeve dhe Kullotave), përtë shmangur konfliktet e interesave, kunjë titullar i ka në dorë/kopetencë të dyfunksionet, dhenien e liçensave pershfrytezimin e pyjeve dhe kontrollinpolicor per kontrollin e shkeljeve prejtyre(?!) dhe, nderkohe, paralelisht upropozua dhe ngritja e nje drejtoriepolitikash në Ministri.

Për realizimin e këtyre ndryshimevedhe arritjen e synimit përfundimtar përsjelljen edhe të sektorit tonë të pyjevenë standardet e vendeve evropiane, uparashikua dhe u formulua një Program10-vjeçar i Pyjeve e Kullotave, siç ekanë bërë pothuaj të gjitha vendet eish-lindjes, i cili do të ketë si qëllim rimë-këmbjen e integritetit mjedisor dhe eko-logjik të pyjeve e kullotave në vend.Ky program do të mbështesë konceptine përgjithshëm të ruajtjes së pasurivenatyrore, në përputhje me angazhimete marra nga vendi ynë në nivel ndër-kombëtar, veçanërisht përmes antarë-sisë në Konferencën Ministeriale përMbrojtjen e Pyjeve në Evropë (MCPFE)dhe BE. Mbi këtë bazë, DPSHP do të(i) riorientojë strategjinë e pyjeve e tëkullotave në përputhje me objektivat ereja qeverisëse; (ii) rikonceptojë ezbatojë reformën institucionale edecentralizimin dhe (iii) harmonizojëkuadrin ligjor të sektorit të pyjeve ekullotave. Eshtë parashikuar që brendanjë periudhe dhjetëvjeçare kushtet e py-jeve dhe kapacitetet e pushtetit vendore të gjithë aktorëve të sektorit privatdo te jenë përmirësuar në mënyrë tëmjaftueshme për të zbatuar plotësishtreformën institucionale dhe procesin edecentralizimit.

Konceptimi i reformës institucionaledo të përfshijë të gjitha masat e ne-vojshme për një ndarje të qartë të fun-ksioneve rregulluese e atyre mena-xhuese aty nga fundi i periudhës dhje-tëvjeçare. Ristrukturimi dhe dece-ntralizimi i DPSHP, që ka filluar të kry-het, duhet të përfundojë e shumta ngafundi i vitit 2010, megjithëse ndry-shimet kryesore do të kryhen sa mëparë që të jetë e mundur.

Në përputhje me objektivat stra-tegjike, struktura e ardhshme e DPSHP,si ent rregullues, do të jetë krejt e ndry-shme nga ç’është sot. Eshte llogariturqë në vitin 2012 DPSHP do të përbëhetnga një grup i vogël qëndror puno-njësish publikë, që do të kenë për-gjegjësinë të zhvillojnë, monitorojnë embështesin politikat përkatëse dhe tëvlerësojnë gjendjen e pasurive pyjore ekullosore të vendit. Një strukturë epërshtatshme rajonale efektive do t’ijapë asaj mbështetje për kontrollin tërë-sor të ruajtjes dhe mbarështimit të pyje-

ve e kullotave, funksionet e të cilit dotë kufizohen në zhvillimin dhe mbë-shtetjen politike të këtyre objektivave.

Mbështetja në forcat e veta (mbulimii shpenzimeve të tyre nga të ardhurat)e këtyre entiteteve është objektivipërfundimtar i tyre, por gjatë periudhëskalimtare 10-vjeçare qeveria, përka-tësisht Ministria e Mjedisit, Pyjeve dheUjërave duhet të angazhohet të si-gurojë financim të përshtatshëm, si përaktorët shtetërorë dhe të pushtetit ven-dor. Për pasuri e shërbime publike thel-bësore, siç janë mbrojtja e pyjeve ngainsektet, sëmundjet e zjarret, kontrollii erozionit dhe kërkimet, Ministria dotë mbajë përgjegjësinë e financimit.

Statusi i policies/inspektoriatit pyjorështë një aspekt tjetër i rëndësishëm,të cilit do t’i kushtohet vëmendje e po-saçme në kontekstin e reformës insti-tucionale. Në fokus do të jetë optimizimii efektivitetit të policisë në kryerjen erolit të saj dhe forcimi i lidhjeve e i ba-shkëpunimit me policinë e rendit në ni-velin e pushtetit vendor, për të shma-ngur boshllëqet në zbatim ose dublimine detyrave.

Përparësi tjetër shtetërore ështëharmonizimi i kuadrit ligjor. Edhe parandryshimeve të bëra kohët e fundit,kuadri ligjor që udhëheq sektorin e py-jeve e të kullotave ka pasur dhe ka mos-përputhje, që kanë shkaktuar e shkak-tojnë çdo ditë probleme në zbatim. Nd-ryshimet e kohëve të fundit në për-parësitë shtetërore e bëjnë edhe më tërëndësishme të rishikohet kuadri ligjordhe të sigurohet plotësia në legjisla-cionin pyjor, si dhe pajtueshmëria midisligjeve te tjera shtetërore të sektorëvetë tjerë përkatës.

Orientimet e mësipërme të MMPU,që rezultojnë në rishikimin dhe përcak-timin e përparësive specifike dhe pla-neve të veprimit për sektorin e pyjeve,do të mundësojnë formulimin eProgramit Kombëtar të Pyjeve dhe Ku-llotave (PKPK), i cili do të përcaktojëzhvillimin e pyjeve e të kullotave nëShqipëri në 10 vjetët e ardhshëm. Pari-met bazë të këtij programi janë: (i) qën-drueshmëria e zhvillimit të pyjeve, (ii)sovraniteti kombëtar dhe udhëheqja ve-ndore, (iii) partnerët e huaj (FAO, BB),(iv) pjesëmarrja e gjithë aktorëve, (v)arritjet tërësore e ndërsektoriale të pyll-tarisë, (vi) proces afatgjatë dhe për-sëritës, (viii) ndërtimi i kapaciteteve sek-toriale, (ix) reforma politike dhe institu-cionale, (x) perputhje midis kuadrit tepolitikes kombetare dhe iniciativaveglobale, (xi) shtimi i njohurive mbi rën-dësinë e sektorit të pyjeve dhe ngritjae tij në prioritetet e politikave kombë-tare, (xii) përkushtimi afatgjatë i politik-ës kombëtare dhe mbështetjes ndërkombëtare.

QEVERISJA E QËNDRUESHME EQEVERISJA E QËNDRUESHME EQEVERISJA E QËNDRUESHME EQEVERISJA E QËNDRUESHME EQEVERISJA E QËNDRUESHME EPYJEVE DHE PARIMET E RUAJTJESPYJEVE DHE PARIMET E RUAJTJESPYJEVE DHE PARIMET E RUAJTJESPYJEVE DHE PARIMET E RUAJTJESPYJEVE DHE PARIMET E RUAJTJES

SË INTEGRITETIT MJEDISORSË INTEGRITETIT MJEDISORSË INTEGRITETIT MJEDISORSË INTEGRITETIT MJEDISORSË INTEGRITETIT MJEDISORVijon nga fq. 1

3Kurora e GjelbërVetëm 30 km në jug të

qytetit të Shkodrës, gjendenLaguna e Vilunit, fshatiRrjoll, Rëra e Hedhur dheMaja e Zezë. Në unitet, atoplotësojnë njëra - tjetrën dhee bëjnë këtë zonë një hap-sirë me interes agroturistik.Këtu, në vështrimin e parë,syri shikon detin, rërën, ma-lin, lagunën, pyllin, bukuriaq joshëse, sa që të moçmite quanin “Vendi i 600Zanave”. Gojëdhëna thotë se bujqit ilinin në arë parmendat e tyre, të ci-lat.ishin armët e dragojve, që luftoninkundër kuçdrave, kudo që gjendeshinato, në hapsirat ku banonin malësorët.

Laguna e Vilunit

Pesë km larg derdhjes së Bunës,rreth 2 km në jug të Velipojës, gjendetlaguna karaktetistike bregdetare prejrreth 300 ha. Thellesia e saj në të gjithësipërfaqen shkon 80 - 120 cm dhe nëvende të veçanta deri 300 - 400 cm.Laguna lidhet me detin përmes njëkanali (gryke) rreth 300 m të gjerë. Nëgrykë nuk ka dajlane për zënie peshku,pasi rrymat e forta të ujërave nuk elejojnë një gjë të tillë. Baticë - zbaticatjanë të rregullta dhe ndikimi i tyre ndje-het në gjithë lagunën. Ajo kufizohet ngajugu me fshatin Rrjoll, nga lindja meMajën e Zezë, nga veriu me Velipojëndhe nga perëndimi me detin. Në fundine lagunës derdhen ujërat e embla ngakanali i Vilunit, i cili lidhet me këneten eMyrtepzes. Sipas stinëve, ndryshonedhe sasia e ujërave të derdhura në la-gunë. Kripshmëria e ujërave të saj ndry-shon në varësi të prurjeve përmes ka-nalit, si dhe të baticë - zbaticave. Për-mbajtja e kripës shkon 10 - 30 mg/litër. Ndryshimi i temperaturës ështëkarakteristik, si për të gjitha lagunat.Ndryshimi i temperutures se ajrit re-flekton shpejt në ujërat e lagunës.

Për nga ihtiofauna, kjo lagunë quhetedhe “Restoranti i peshkut”, pasi kadisa lloje të tillë, që deri vitet e funditjanë zenë në sasi të konsiderueshme.Peshqit më tipike të kesaj lagune jane:ngjala, qefulli, levreku, shojza, si dhedisa lloje midhjesh. Vite më parë janëzenë deri edhe 50 tonë peshk (deri 25tonë ngjala, 12 - 15 tonë qefull, 5 - 7tonë levrek dhe 5 - 6 tonë lloje te tjerë).

Flora eshte me e varfer. Përveç disalloje algash, bimet e tjera i ka te rralla.Mjaft e vizituar është laguna edhe ngashpendet. Aty gjenden disa lloje çaf-kash e rosash, bajukla, shapka e ujit,deri edhe pelikanët dhe shume shpendëtë rralla. Laguna eshte e mbrojtur dhelidhjen me detin e siguron përmes gry-

kes se lundërzës, emer qe i ka mbeturnga qe para shume vitesh aty rrininshume lundërza.

Kjo lugunë, po të trajtohet me kuj-des, jo vetem merr vlera turislike, porsiguron edhe mundesi për kapjen engjalave, qefullit, levrekut, etj., mjaftte kerkuar, që sjellin fitime të larta.

Rëra e Hedhur

Shtrihet në pjesen më jugore të rre-thit të Shkodrës. Nga jugu kufizohetme malin e Shëngjinit, nga lindja meatë të Rrencit, nga veriu me fshatinRrjoll dhe nga perëndimi me DetinAdriatik. Në të përfshihen rreth 11 km2

(70 % e zë mali dhe pjesën tjetër rëra).Deti i është larguar malit, pjesërisht ngadheu i zbritur nga mali e pjesërisht ngarëra që deti ka nxjerrë në breg. Kështujanë krijuar katër breza: ai malor, tokangjitur me malin, bregu i rërës dhe deti,duke u gjendur pranë e pranë shpati imalit dhe bregu i detit. Ky bregdet,prej 9 km gjatësi, përben atë që mundtë quhet “Riviera” më veriperëndimoree vendit tonë. Rëra e argjendtë reflektonrrezet e diellit, të cilat i përthith pasqyrae ujit kaltërosh. Temperatura mesatarevjetore eshte 16.80C (në janar 8.5 dhenë qershor 25.50C). Në vjeshtë mesata-rja është më e lartë se në pranverë.Erërat më të spikatura janë: Murlani,shiroka dhe veriu. Reshjet (mesatarishtrreth 1700 mm) bien kryesisht nga te-tori deri në prill. Gjatë vitit ka mbi 300ditë me diell. Zakonisht, paradite kazbatica dhe pasdite fillon batica.

Rëra e Hedhur ofron mundësi përt’u shfrytëzuar nga fillimi i majit derinë fund të shtatorit. Si rëra edhe ujikanë vlera të veçanta. Njelmësia e ujittë detit është më e madhe në sipërfaqedhe më e vogël buzë bregut. Më emadhe ajo është në shkurt (38.5 mg/l) dhe më e vogël në prill (37.8 mg/l).Uji i detit ka tejdukshmëri të lartë, mbi30 m thellësi. Si njelmësia edhe tej-dukshmëria varen nga ndikimi i lumitBuna. Rëra është nga më cilësoret. Ajopërmban mbi 25 minerale dhe ështëshumë e përshtatshme për banjo dielli(helioterapi). Një projekt, që do ta lidhte

me rrugën dhe do të sillte ujin e pij-shëm, do të siguronte mjedise të për-shtatshme dhe do ta bënte këtë zonëshumë të vizituar e të preferuar ngapushuesit dhe dashamirësit e ujit e tërërës.

Fshati Rrjoll

Nga Jugu kufizohet me Rërën e He-dhur, nga lindja me Majën e Zezë, ngaveriu me Lagunën e Vilunit dhe ngaperendimi me detin. Eshte fshat i vogël,me banorë të qetë, punëtorë e mik-pritës. Ata janë me origjinë nga Rrjolli iMalësisë së Madhe, ndersa ata te lagjesse Vilunit jane nga Shkreli. Fale klimes

se veçante, aty prodhohet patatja ehershme, domatja, speci, patellxhani,bamja, kastraveci, shalqini e pjepri. Poashtu, rriten fiqte, manat, sheget, fto-njte, kumbullat, rrushi, etj. Eshte zoneteper e veçante per floren e eger. Nukmungon fiku, mani, shega, kumbulla,dardha, molla, hardhia, te gjitha te egrae, ç’është me e rendesishme, në disalloje ofron nje ferme te ruajtur në she-kuj, qe te jep idene e nje filiali te njekopshti botanik natyror. Po ashtu, bleg-toria eshte e zhvilluar dhe siguron sasite mjaftueshme mishi, qumeshti, djathi,gjalpi, vezesh e mjalti. Vendasit mundte ofrojne mjedise, qe mund te zihenper disa dite, ku mund te kalohet njepushim i qete, afer ujit, rërës e malit.Pra, ketij mjedisi nuk i duhet kthyershpina, qe ai te behet me i bukur.

Maja e Zezëdhe Mali i Rrencit

Jane vazhdim i njeri - tjetrit dhendajne Reren e Hedhur, Rrjollin eLagunen e Vilunit nga fusha e Torro-vices dhe ajo e Nenshkodres. Ngabregu i detit deri ne lartesine 546 m,ku shtrihet nje rrafsh, qe i perket majesse malit, shpaloset nje pamje befa-suese. Deti valëbutë lag rërën perreth14 km. Toka arë, livadhet, kullotat epyjet, ku ruajne konturet e tyre edhekeneta e madhe, keneta e vogel dhevija e Ermysit, shpati i malit, i veshurme lisa e drunj te tjere shekullore, menenpyll bimesh barishtore shume te

“Riviera”“Riviera”“Riviera”“Riviera”“Riviera”VeriperëndimoreVeriperëndimoreVeriperëndimoreVeriperëndimoreVeriperëndimore

Prof.as. Dr. AHMET OSJA

hershme, siguri per rritjen dhe kullotjene bagerive gjate gjithe vi tit. Ne majështrihet nje rrafsh prej rreth 30 ha, qedo te merrte vlera po te ngrihej njeteleferik, nga plazhi i Rerës se Hedhurderi ne Majen e Zeze. Keshtu, pushimetnë det do te shoqeroheshin edhe meshlodhjen ne mal. Ne kete te fundit kabime kserofile, ndersa ne lagunehidrofile. Ky unitet të krijon pershtypjene nje parku zoobotanik. Bime me vlereeshte edhe sherebela, prej se cilesmund te sigurohen 800 - 1000 kv mecilesi shume te mirë, por aty gjenden12 - 15 bime me vlere, qe mund tegrumbullohen e tregtohen me mjaftinteres. Kushtet natyrore mundesojne

ruajtjen pa shume investime teorigjinalitetit te kesaj hapesire, e pasurderi edhe me kafshe te egra. Aty gjen-den jo rrallë derri i eger, ujku, çakalli,dhelpra, lepuri, shqarthi, ketri, vjedulla,nusja e lalës … Nuk mungojne asshpendet, si shqiponja, skifteri, korbi,hutini, sorra, grifsha, pellumbi, shapka,thelleza e jo rralle edhe fazani.

Adriatiku nuk i ka te shumta mje-diset si Rera e Hedhur, Laguna e Vilunitdhe Maja e Zeze. Natyra ofron ketunje pasuri te papërsëritshme. Pamjetqë shpalosen ofrojne shplodhje, gezime shendet. Ky mund te jete nje ngafshatrat turistike me te zgjedhur, qepasi te kryhen investimet sipas projek-teve, do te behej nje mjedis i bukur ebashkekohor.

4 Kurora e Gjelbër

Në kundërshtim me mendimin që ekzistonnë shumë nivele tek ne mbi rëndësinë e pyjeve,si faktor ekologjik, duke injoruar thuajse farepeshën e tyre ekonomke, menduam të shkruaj-më këto radhë, për të treguar rëndësinë esen-ciale, shpesh të panjohur, të pyjeve, në zhvi-llimin e prodhimit të përgjithshëm në përgjithësidhe atij shtazor në veçanti, duke u nisur ngadisa përvoja të vëndeve me kushte natyrore esocial-ekonomike të ngjashme, por që janë mëtë avancuara në studime të kësaj fushe, studimeqë tek ne pothuaj mungojnë. Specialistët qëmerren me vlerësimin e mjediseve natyrore tëçdo tipi, të cilat në një farë mënyre furnuzojnëushqim për kafshët, e shprehin vlerën e këtyremjediseve nga kjo pikëpamje me anë të njësiveforagjere, të cilat lejojnë të llogaritet kohëzgjatjae qëndrimit të kopesë së kafshëve në mjedisinpërkatës dhe ngarkesa e mundshme sipas llojittë kafshëve (lopë, dele, dhi) për njësi sipërfa-qeje. Frekuentimi i pyjeve nga kafshët shtëpijakenuk është një e dhënë fikse; ajo varjon sipasaltitudës, kushteve klimatike e sidomos sasisësë ushqimit. Në përgjithësi, kopetë kullosin nëpyje për një periudhë që zgjat 6-12 muaj, sipasashpërsisë së klimës, cilësisë së kullotës-pylldhe përmbajtjes së tyre në njësi ushqimore.Nga ana e tyre, kafshët mund të marrin ngapylli gjithçka që u nevojitet për t’u ushqyerose një pjesë të tyre.

Gjatë kullotjes, pylli ofron një potencial jotë neglizhushëm livadhi e kullote, të ndërprerënga shtresa drurësh, shkuresh, filizërie ose bi-mësh barishtore më pak ose më shumë të pasuranë njësi ushqimore. Ky potencial foragjer ështëakoma më i rëndësishëm po të kemi parasyshfaktin se është relativisht i pavarur nga ndry-shimi ndërvjetor i klimës dhe përbën për këtë,një rezervë foragjere të sigurtë, sidomos nëperiudha të thata të vitit ose në vite të thatë.

Përdorimi i pyjeve për qëllime kullosoreluan rolin e një faktori ekuilibri social-ekonomik,i cili, nga njëra anë lejon të krijohet një koheziondhe solidaritet i caktuar i popullsive rurale, dukeu lejuar atyre të venë në lëvizje të ardhura shumëtë rëndësishme, kurse, nga ana tjetër, kjo kullotjejep një prodhim shtazor shtesë, shumë të rëndë-sishëm në nivel kombëtar, që shpesh tejkalonbilè edhe vetë prodhimin pyjor të pyllit përkatës.

Duhet të kihet parasysh se pyjet tona, poredhe të shumicës së vëndeve mesdhetare,kulloten në mënyrë empirike, d.m.th. që rregulliqë dominon është rastësia, ndërsa padijenia përmundësitë që kanë pyjet në fushën e prodhimitshtazor vazhdon të dominojë mbi të gjithallogaritjet që bëhen, të cilat karakterizohen ngamungesa e të dhënave statistike të vjela memetodologji shkencore. Përcaktimi i masësbimore që mund të tërhiqet nga pyjet me anë tëkullotës në njësi foragjere është studiuar ngashumë autorë të huaj, por edhe nga specialistëttanë, ndërsa kuantifikimi i prodhimit shtazor,që realizohet si efekt i kullotës në pyje, ështëprekur vetëm nga shumë pak autorë të huaj.

Nisur nga këto, synimi i këtij materiali ështëpikërisht që, duke u bazuar në ato pak shëmbujqë egzistojnë në literature, të kuantifikohet, përnjë rast të dhënë, i cili të shërbejë si shëmbëll,prodhimi shtazor që realizohet si efekt i kullotësnë pyje dhe të tregohet, për pasojë, rëndësiasocial-ekonomike e kësaj dukurie në shkallë ve-ndi. Të dhënat që do të paraqiten në vazhdim,me pak rregullime e reduktime, i referohen Ma-rokut, por mbartin edhe shtesa e korigjime meprejardhje nga vënde të tjera të Mesdheut, ngaGreqia e Italia, nga Spanja, Algjeria, Tunizia, etj.

* **

Mungesa e të dhënave statistikore shu-mëvjeçare, natyra dhe vështirësia e rilevimeveforagjere në pyll dhe e rilevimeve zooteknikenë kope, kanë bërë që të ndiqen disa hipotezapër të bërë llogaritjet dhe analizat e mëposhtme.

Hipoteza e parë (H1): kopeja qëndron nëpyll 7 muaj dhe merr prej tij 50 % të nevojavetë saj për ushqim.

Hipoteza e dytë (H2): kopeja qëndron nëpyll 7 muaj dhe merr prej tij 75 % të nevojavetë saj për ushqim.

Hipoteza e tretë (H3): kopeja qëndron nëpyll 7 muaj dhe merr 100 % të nevojave të sajpër ushqim.

Me qëllim që të vlerësohen më mirë hipo-tezat dhe të bëhet më e plotë analiza, ka qënë enevojshme dhe e dobishme të përdoren një nu-mër të dhënash, të cilat edhe pse me origjinënga administrata marokene, kanë shërbyer sipika referimi dhe material krahasues. Kështu.nevojat e fondit kombëtar të kafshëve shtëpi-jake në Marok janë 8,8 miliardë nj.u; nga kullotanë pyje plotësohet 17 % e këtij bilanci;aktualisht, në pyje kullosin 8 milionë krerëkafshë. Për të përcaktuar nevojat globale nënj.u. për çdo specie janë përdorur të dhëna qëkanë të bëjnë me nevojat vjetore për njësi tëspecies përkatëse.

Nevojat e kafshëve për foragjere

* **

Në bazë të hipotezave të ngritura, eleme-ntëve të krahasimit dhe nevojave të fonditkombëtar të kafshëve që kullosin në pyje, ështëe mundur të përcaktohen nj.u. të marra në pylldhe vlera korresponduese e prodhimit kullosor.

1. Përkufizimi i masës foragjere të marrënë pyll. Sipas hipotezës së pare, sasia e forazhittë marrë në pyll përcaktohet:- Te trasha: 1.200 x 7/12 x 50/100 x 76.300 =267.050.000 nj.u.- Te leshta: 250 x 7/12 x 50/100 x 5.190.000 =378.437.500 nj.u.- Te dhirta: 270 x 7/12 x 50/100 x 3.725.000 =293.345.750 nj.u.

I njejti gjykim, aplikuar edhe ne hipotezat etjera, jep prodhimin foragjer që shihet në tabelë,që është konsumuar nga kafshët. Nga analiza ekësaj tabele nxirren këto përfundimme:

* Sasia e kafshëve që frekuentojnë pyllinpërfaqëson 43 % të fondit kombëtar;

* Konsumi foragjer në pyll ndryshon sipashipotezës, llojit dhe efektivit të llojit;

* Në 43 % e kafshëve që frekuentojnë pyllinpjesën më të madhe e përbëjnë të dhirtat (69,8%), pastaj të leshtat (36,8 %) dhe të trashat(22,8 %).

Konsumi foragjer i kopesë në pyll

(H1): 155 / 938 831 250 nj.u = 1 455 188 438(H2): 155/ 1408 246 875 nj.u = 2 182 782 656(H3): 155/ 100 877 662 500 = 2 910 376 875

Vlera e prodhimit foragjer pyjor

Mendime, opinione dhe vlerësime

Pylli dhe prodhimi shtazor nëshoqëritë e vëndeve në zhvillim

Prof. Dr. ANESTI POSTOLIFakulteti i Shkncave Pyjore në UB, Tiranë

Lloji i Në mijë Nevojat për Nevojat globale kafshëve krerë njësi nj.u/vit) (nj.u/vit) Lopë 3346 1200 4015210 Të leshta 13500 250 337510 Të dhirta 5335 270 14404510 Total 22181 - 88306510

Përcaktimi i vlerës së kullotës në pyje nukpërbën një detyrë të lehtë, sepse ky burim na-tyror është objekt i përdorimeve të shumë-llojshme dhe implikimi i personazheve të shumta,me interesa divergjente, shpesh konfliktuale.Për të mënjanuar këtë vështirësi, janë propozuartre metoda të ndryshme:

Metoda e parë dhe e dytë çmojnë vlerën ekullotës në pyje si prodhim foragjer primar, dmthnë formën e njësive ushqimore (nj.u). Ndër këtometoda:

E para, është përdorur nga FAO dhebazohet mbi “njësi ushqimore kafshë tëtrasha” (nj.u. K.T), dhe kërkon: (dh = DIRHAM– monedha marokene (1 • = 11,17 dh)- Çmimin për nj.u., të cilin në llogaritjet tona

e morëm: 0,64 dh.- Kohëzgjatjen e qëndrimit të kafshëve në

pyll, që e morëm: 7 muaj.- Racioni ushqimor, që u mor: 2500 nj.u.

E dyta, i konsideron ushqimet foragjere tëtërhequra nga pylli si prodhim të thjeshtëforagjer, konverton ato në elb dhe i vlerësonme çmimin e këtij të fundit në treg.

Metoda e tretë bazohet në prodhiminefektiv, d.m.th.në prodhimet e mirëfilltashtazore (mish, lesh, etj.).

Pas përcaktimit të prodhimit primar (me me-todat 1 e 2) dhe atij efektiv (përcaktuar me me-todën 3), esenca e këtij studimi sintetizohetnëpërnjet relacionit: P.SH = P.SH.P + K.N; ku:P.SH - Prodhimi shtazor i përgjithshëm; P.SH.P -Prodhimi shtazor pyjor; SH.N - Shpenzimet endërmjetme). Por, meqë në pyje SH.N konside-rohen zero, sepse prodhimi i biomasës së kon-sumushme nga kafshët bëhet në mënyrënatyrale, pra pa shpenzime specifike, atëhereSH.N = 0, prej nga del: P.SH = P.SH.P, dmth. pro-dhimi shtazor i përgjithshëm u detyrohet krej-tësisht ushqimeve foragjere të tërhequra nga pyjet.

II. Përcaktimi i vlerës së prodhimitshtazor pyjor. Përcaktimi dhe kuantifikimi ivlerës së prodhimit shtazor pyjor varet ngametoda e përdorur.

Metoda e parë. Në bazë të hipotezave tëpranuara nga FAO (1970) lidhur me kërkesat nënj.u. K.T. të fondit maroken të kafshëveshtëpijake, kemi këto të dhëna: Të trasha 0,4nj.u. K.T.; të leshta 0,07 dhe të dhirta 0,05. Njënj.u. K.T. i korrespondon një racioni prej 2500nj.u. Në bazë të vlerës aktuale të nj.u., që është0,67 dh*/nj.u, vlera e prodhimit foragjer pyjorpër një kohë qëndrimi mesatare (7 + 7 + 7)/3 = 7muaj në vit të të gjithë kopesë, do të jetë:- 2500 nj.u x 0,40 nj.u.K.T x 0,67 dh x 763000 tëtrasha x 7/12 = 289 205 833 dh- 2500 nj.u x 0,07 nj.u.K.T x 0,67 dh x 5190000 tëleshta x 7/12 = 354 974 375 dh- 2500 nj.u x 0,05 nj.u.K.T x 0,67 dh x 3725000 tëdhirta x 7/12 = 181 981 771 dh

Sipas kësaj metode, janë të leshtat ato qëkanë vlerën më të madhe të prodhimit shtazor(354 974 375 dhpastaj të trashat (289 205 833dh) dhe të dhirtat (181 981 771 dh). Edhe pseefektivi i të dhirtave është më i madh se ai i tëtrashave, prodhimi foragjer pyjor i të leshtaveështë më i madh se ai i të dhirtave. Le të jetëtotali i të ardhurave 826 161 979 dh, dhesipërfaqia pyjore e vëndit 9 000 000 ha. Kullotanë pyje jep një të ardhur prej 92 dh/ha/vit.

Metoda e dytë. Sasitë e ushqimit foragjer tëmarra nga pylli mund të konsiderohen simungesë ushqimi në nivel kombëtar dhe tëkonvertohen në elb, që duhet blerë me çmimine tregut. Duke ditur që një njësie foragjere ikorrespondon 1 kg elb dhe që çmimi i tij, sipasstinës dhe politikës së drithërave, shkon midis160 e 150 dh për kuintal, pra mesatarisht 155dh/kv, vlera e prodhimit foragjer pyjor, sipashipotezave, do të ishte:

Analiza e të dhënave të tabelës lejon të tre-gohet që sipas hipotezave vlera e prodhimitforagjer pyjor shkon midis 1 e 2,9 miliardë dhsose më në detaje:- Një vlerë prej 1,4 miliardë dhs sipas H1;- Një vlerë prej 2,1 miliardë dhs sipas H2;- Një vlerë prej 2,9 miliardë dhs sipas H3.

Metoda e tretë. Sipas kësaj metode, pyllimund të shifet jo si burim foragjeresh, por siburim mishi, leshi dhe qumështi, pra janë këtoprodukte që duhen vlerësuar. Ne njohim seefektivi që kullot në pyll ishte: të trasha 763 000kokë, të leshta 5 190 000 kokë, të dhirta 3 725000 kokë. Lloji që haset më shumë është delja,që peshon 30-40 kg dhe jep 50 % të kësaj peshemish dhe 1,8 kg lesh në vit. Shndërrimi i ghith-çkaje në njësi të leshtash, lejon të merret si çmimmesatar i tregut për mishin 50 dh/kg dhe përleshin 15 dh/kg. Mbi bazen e këtyre të dhënave,

vlera kullosore epyjeve do të ishte:(35 kg/kokë x 50 dh/kg 50/100) + (1,8 kg/kokë x 15 dh/kg) x9.678.000 kokë/vit= (875 + 27) x 9 678000 = 8.729.566.000)dhi/vit. Një vlerë-

sim i tillë na duket i zmadhuar, të paktën për dyarsye:- Të dhirtat dhe të trashat nuk janë prodhueseleshi të tregtueshëm;- Të leshtat nuk prodhojnë mesatarisht kaqshumë lesh.

Për këto arsye, është e nevojshme të bëhendy regullime të domosdoshme, e konkretisht:

• Të merret parasysh fakti që lesh prodhojnëvetëm të leshtat dhe që ky prodhim do të jetë0,7 kg/kokë/vit. Kjo do të japë një vlerë fora-gjereve të pyjeve prej: (35 kg/kokë x 50 dh/kg x50/100) x 9.678.000 kokë + (0,7 kg/kokë x 15 dh/kg) x 5.190.000 të leshta = (875 x 9.678.000) +(10,5 x 5.190.000) = (8.468.256.000) + (54.495.000)= 8.522.745.000 dh/vit, që për një sipërfaqepyjore prej 9.000.000 ha është baras me 947 dh/ha.

• Rregullimi i dytë është i nevojshëm tëbëhet lidhur me marrjen parasysh të zgjatjes sëqëndrimit të kopesë në pyll dhe sasisë sëforagjereve që konsumon. Për të marë parasyshkëto, supozuam, sipas hipotezave që përdorëm,se kopeja nuk e kalon të gjithë kohën në pylldhe se prej tij merr 50; 75 ose 100 % të nevojavetë saj. Një rregullim i tillë lejon të kuantifikohetkjo vlerë foragjere pyjore si më poshtë:(H1): 8.522.745.000 x 7/12 x 50%=2.485.800.625dh/vit.(H2): 8.522.745.000 x 7/12 x 75% = 3.728.700.938dh/vit.(H3): 8.522.745.000 x 7/12 x 100% =4.971.601.250 dh/vit.

Kjo llogaritje lejon të arihet në përfundiminqë vlera foragjere pyjore gjëndet midis 2,4 dhe4,9 miliard dh, pra një vlerë mesatare prej 3,7miliardë, sipas hipotezës mesatare H2.

Llojet e Frekuentojnë pyllin H1 H2 H3kafshëve (%) Krerë (nj.u) (nj.u) (nj.u)

Të trasha 22,8 763 000 267 050 000 457 800 000 534 100 000Të leshta 36,4 5 190 000 378 437 500 648 750 000 756 875 000Të dhirta 69,8 3 725 000 293 343 750 502 875 000 586 687 500Total 43,0 9 678 000 938 831 250 1 609 425 000 1 877 662 500

Vijon në fq. 6

Hipo Vlera e 1 kg Ushqime foragjere Vlera e prodh. teza elb (në dh) të marra (nj.f./vit) foragjer (dh) H1 155/100=1,55 938831250 1455188438 H2 155/100=1,55 1609425000 2494608750 H3 155/100=1,55 1877662500 2910376875

5Kurora e Gjelbër

Pesë ditë në AustriNga FERDIN LIÇAJ

“Silvikultura afërnatyrës”

- “Ky është një nga parimetthemelore të shërbimit pyjoraustriak”, – nisi kumtesën e tij z.Hans Zascher në takimin që uzhvillua në sallën e posaçme përleksione në Qëndrën e Trajnimit.

- “Puna jonë, nevojat tona -vazhdoi ai - ecin paralel merespektimin e faktorëve ekologjikë,në të kundërt do të kemi orteqe,uragane, erozion, …, që sjellinshkatërrim. Nga 3.9 milionë hapyje, që ka Austria, 2.097 milionëjanë pyje kolektivë dhe 1.239milionë ha pyje me pronarë, që kanëmbi 200 ha. Shteti ka 589 mijë hadhe kjo sipërfaqe administrohet ngakorporata e pyjeve. Në çdo 50 km²ka pika fikse, të cilat vëzhgohendhe maten çdo vit”.

Pyetjes se ç’vend zenë pyjet nëekonominë kombëtare dhe kushjanë efektet sociale në jetesën epopullit, ai iu përgjigj:

- “ Rreth 250 mijë njerëz jetojnëduke siguruar tërësisht të ardhuratnga ekonomia pyjore, ndërsa 350mijë të tjerë i sigurojnë këto tëardhura pjesërisht nga pyjet. Nësellogariten edhe pjesëtarët e familjevetë tyre, del se rreth një milion njerëzjanë të lidhur ekonomikisht me këtësektor, që do të thotë 1/8 e popull-sisë së vendit. Lloji kryesor qëmbizotëron në pyjet tanë ështëhormoqi, i cili për austriakët quhetedhe pema e bukës. Nga ana tjetër,në Austri ka shumë rajone që nukdo të mund të zhvilloheshin paefektin mbrojtës të pyjeve. Në këtorajone një burime i rëndësishëmekonomik është uji. Nga ana tjetër,efektet rekreative, turistike e sporti-ve të pyjeve janë në shërbim të sho-qërisë. Të gjithë pronarët janë tëdetyruar, me ligj, të mirëmbajnëpyjet dhe rrugët pyjore, që të shma-ngin aksidentet e mundshme për ataqë shkojnë për të shëtitur ose përtë ushtruar sportin e çiklizmit”.

Pas kësaj, diskutimet vazhduanduke bërë edhe pyetje të tjera, qësynonin detaje, por edhe thjesht përkuriozitet, ndërsa z. Hans vazhdo-nte të jepte përgjigje i qetë, fytyrë-çelur e mjaft i vendosur për të plotë-suar detyrën e tij. Përgjegjësi i pro-gramit të trajnimit i bëri një ftesëpër të festuar së bashku në darkëdhe ai e mirëpriti atë me kënaqësi.

Pasdite morëm autobuzin evogël, për të shkuar një vizitë nëqytetin e vogël Villach dhe nëmbrëmje zbritëm në katin përdhétë internatit, ku na priste darka eservirur me mjaft kulturë. Përkënaqësinë tone, përveç z. Hans, iftuar ishte edhe z. Peter Herbst dhemjedisi, si të thuash, u bipolarizuameqë përkthimet intensive të kole-gëve tanë u përqëndruan veçazi tekseicili nga të ftuarit. Ndërkohë, orëtpo kalonin përmes zallahisë së dis-kutimeve dhe ecejakeve të shpeshtatek rubineti i fuçisë me birrë, qëishte porositur enkas për këtëmbrëmje. Mesnata po afrohej dheshumë prej nesh u kujtuan se duhejtë shkonim për të fjetur. Të nesër-men do të kishim më shumë punë.

Pyjet në këmbë- “Quhem Josef Stammer dhe

jam person kontakti, ndërmjetQëndrës së Trajnimit në Ossiachdhe Federatës së Pyjeve”.

Kështu u prezantua burri meshtat mesatar dhe zë baritoni, qëu ul në tavolinën ku ishte vendosurnjë videoprojektor në sallën eleksioneve të Qëndrës së Trajnimit.Mbante uniformë ngjyrë kaki,tipike për pyllëtarët austriakë, e cilaishte në harmoni me mustaqet ezeza dhe tiparet brune të tij.

- Nuk e di - tha ai - kush ështëpërkthyesi dhe, ndërkohë, pashkarazi nga salla.

- Jemi tre - u hodh e i tha njëriprej kolegëve, që kishte përkthyergjatë atyre ditëve, - prandaj do tabëjmë me radhë.

- Okej - tha me zë të ëmbël z.Stammer dhe nisi kumtesën, dukefolur qetë, me një anglishte tërrjedhshme.

- “Planifikimi dhe kryerja eshfrytëzimeve” - kjo do të jetëtematika që do të shpalosim sotpara dite – nisi ai - ndërsa pasditedo të ngjitemi në një pyll malor përtë demonstruar metodat dhe mjetete shfrytëzimit të pyllit.

Pas kësaj, z. Stammer foli përgati dy orë mbi potencalet prodhuestë lëndës drusore në Austri, metodatdhe mjetet që përdoreshin për shf-rytëzimin e pyjeve, organizimin e tre-gjeve të brëndshëm e të jashtëm përshitjen e lëndës drusore, etj. Ai dhagjithashtu shifra edhe për rrjetinrrugor pyjor dhe foli për rëndësinëshumë të madhe të tij në kuadrin emenaxhimit të qëndrueshëm tëpasurisë pyjore. Të dhënat e kumtu-ara i ilustronte vazhdimisht me pa-

sqyra, grafikë e pamje që projekto-heshin në fasadën prej bezeje tëbardhë.

- Ka ndonjë pyetje? - tha ai sëfundi dhe u drejtua për nga tavolinae projektorit.

Për një çast në sallë u bë qetësie plotë, u dëgjua ndonjë fjalë e pë-shpëritur dhe pastaj një specialist ishërbimit pyjor theu heshtjen, dukeiu drejtuar z. Stammer:

- Ju dhatë shifra për potencialinprodhues të lëndës drusore, si dherritjen vjetore të saj: shkurret futenkëtu apo jo?

- Jo – u përgjigj z. Stammer dhe,pasi e kuptoi që nuk kishte më pye-tje, falënderoi auditorin për vëmendjen.

Pasdite morëm furgonët eQëndrës së Trajnimit dhe nisëmudhëtimin për në pyjet malorë, kudo të asis-tonim në prerjen edrurëve, përgatitjen dhe ngarkimine tru-pave për t’u transpor-tuar.

Gjatë gjithë rrugës pamë ngaafër pyjet e hormoqit, që ishin tipikëdhe mbizotëro-nin në të gjithërajonin malor ku gjendeshim.Drurët ishin mjaft të drejtë e pothuaj

cilindrikë. Moshat endryshme të drurëve,dendësia dhe mënyrae shpërndarjes së tyretë krijonin përshtyp-jen se një dorë mjaftnikoqire e administro-nte këtë pasuri të vyer.

- Kësaj i thonë“Pyjet shfrytëzohendhe pyjet janë përsërinë këmbë!”, tha kole-gu i SNV-së, sa përtë tërhequr vëmënd-jen e atyre që ishin nënjë furgon me të. Va-zhdoi një pauz e shk-urtër dhe një tjetër epasoi:

- Vërtet, kjo ështëshumë interesante.

Ndërsa kolegu iavionit që për çudi

edhe në këtë rast kishte ndodhurnë të njëjtën sedilje me mua,belbëzoi:

- Mos u çuditni fare, kjo ështëmetoda e shfrytëzimit, që përdoretkëtu dhe, si për të mos më lënëshkas që të përqëndrohesha mbi të,ktheu pak fytyrën nga unë dhe va-zhdoi:

- Ne jemi mësuar të shohim pyjetë rrafshuar e të gjymtuar, kurbëhet fjalë për shfrytëzime, por jo

jo … jo. Një gjë e tillë këtu nukmund të shkohet nëpër mend.

- Shyqyr që pamë më në fundpyje – thashë – si për t’i vënë kokëdialogut …

Në vendin e ujqëve- Nesër, siç e dini, është dita e

fundit e aktiviteteve mësimore tëprogramuara dhe ne do të vizitojmënjë fermë të vogël në zonën maloretë Ëolfsberger-it – na njoftoi nëdarkë përgjegjësi i programit tëtrajnimit …

- Kush do të jetë udhërrëfyesii grupit nga Qëndra e Trajnimit?

- Miku i njohur i pylltarëveshqipëtarë - u përgjigj ai me njëbuzëqeshje të kursyer - z. FrancHillgarter.

- Oh ç’kënaqësi - thashë dhe,ndërkaq, u drejtova për në katin etretë, ku kisha dhomën. ZotninëHillgarter e njihja personalisht. Aikishte qëndruar ne Shqipëri disavjet radhazi dhe kishte asistuar nëhartimin e monitorimin e projektittë pyjeve. E njihte mjaft mirë ven-din tonë dhe ishte, si të thuash, idhimbsuruar pas tij. Rasti e kishtesjellë të merrnim pjesë së bashkunë ekipet monitoruese të projektit.Një herë, duke dialoguar përformacionet pyjore të Shqipërisëjugperëndimore, ai përmendi diçkakrahasuese nga Greqia. “Paskeniqënë edhe në Greqi?” - i thashë unëpër të ushqyer dialogun. “Po – thaai - kam qënë disa kohë edhe atje”.“Për nga bukuritë natyrore - nxitovata pyes - kush të ka pëlqyer mëshumë nga këta dy vende?” Përçudinë time, ai nuk u mendua asnjëgrime, por menjëherë tha: “ Pady-shim Shqipëria”.

Të nesërmen në mëngjes auto-buzi i vogël kishte qëndruar, si përçdo rast, në sheshin e vogël përparainternatit dhe në krah të shoferitqëndronte z. Hillgarter, i cili sapona vuri re, njohu disa prej nesh dhezbriti menjëherë nga sedilja, hapikrahët dhe m’u drejtua duke folurfrëngjisht:

- Oh! Mon dieu, mon dieu, que-lle surprise de te voir ici! (Oh! pashzotin, ç’gjë e papritur, që po të shohkëtu!) dhe, pasi u përshëndoshëmsi dy miq të vjetër, ai vazhdoi t’itakonte me radhë të gjithë …

Gjatë udhëtimit z. Hillgarterkomunikoi me grupin nëpërmjetmikrofonit të autobuzit dhe, pasi uprezantua për ata që nuk e njihnin,bëri të njohur programin e ditës.Gjatë udhëtimit ai na shpjegonteobjekte historike, që shquheshin sëlargu në horizontet e peizazhit qëshpalosej në të dy krahët e rrugës.Diku autobuzi u ndal dhe zbritëmpër të bërë një pushim të shkurtër.Udhërrëfyesi na tregoi me gisht njëkështjellë të madhe mesjetare, tëvendosur në majën e një kodre tëlartë, e cila ngjante me një përkrenarembretërore. Faqja lindore e kodrëszik-zakohej nga një rrugë karocash,që shfaqej aty-këtu përmes kuro-rave të drurëve, deri sa ngjitej lart,tek porta e kështjellës. Në vazhdimtë udhëtimit pamë edhe një kishëshumë të vjetër, e cila ngrihej si mo-nument skulpturor në mesin e njëlëndine të madhe. Anës saj, lëndinarrethohej nga grumbuj pyjesh tëdëndur. Një pamje e tillë të fuste nënjë përfytyrim real për botënparajsore. Udhëtimi zgjati edhe njëcopë here dhe diku më tutje qën-druam përsëri, pranë një katedralejekatolike mesjetare. Hymë brenda. Egjithë hapësira e katedrales ishte tejmase e ngarkuar me ansambleskulpturash emblematike, që para-qisnin shenjtorët midis idhujtarëvetë tyre. Muret dhe tavani ishin poashtu plot me figura ikonash,ëngjëjsh e shpirtërash. Me sa kup-tuam, udhërrëfyesi ishte mjeshtëredhe në fushën e guidimit turistik,sepse pasi u largua për disa minutaerdhi përsëri dhe u afrua tek disanga ne, që po vëzhgonim altarin eshenjtë. Në mollëzat e gishtaverrotullonte një çelës dhe, pasi na bërishenjë me kokë, na dha të kuptojmese kishim për të parë diçka të veça-ntë, që jo çdokush mund ta shihte.Ne e ndoqëm pas në heshtje. Ai

- 85 % e pyjeve janë pronë private dhe 15 % pronë shtetërore (py-jet e pambërritshëm), që administrohem nga korporata e pyjeve.- Potenciali i lëndës drusore në këmbë: 988 milionë m³.- Rritja vjetore e vëllimit të lëndës drusore: 27 milionë m³.- Vëllimi i prerjeve vjetore: 20 milionë m³. Vijon nga numri i kaluar

Vijon në fq. 7

6 Kurora e Gjelbër

Kohët e fundit po përballemi menjë nga problemet më të ashpragjeomjedisore, ku lukuni masashdheu lëvizin, rrokullisen, rrëshqasin,spostohen, duke marrë me veterrugë, pemë e deri shtëpi banimi ...Ka të ngjarë, që sikundër një zotshtëpie mësohet me një shtëpirrëmujë dhe ne tashmë po mëso-hemi me një pemë të prerë, me njëkopësht të tharë, me një pyll tëdjegur, me plehra të hedhura prapashtëpisë, prapa ministrisë, prapa …para, kudo, kurdo, me dampa tëpatrajtuara, me pluhur në rrugëfshati, me gurë në rrugë qyteti, megropa në rrugë kryeqyteti, mendërhyrje në zona të mbrojtura, mendërtime në rezervate natyrorë, meshkelje të monumenteve natyrorë,me plagosje të një bukurie të rrallë,aq sa të mos na bëjë më përshtypjesë fundi edhe një fshat me lagje tëvidhisur. Ajo që pritej ndodhi dhemë kaotisht ka për të ndodhur.Sepse çfarë mbolle do të korrësh.Nuk ka pse të jetë ndryshe. Nëvendin tonë, prej 15 vjetësh, njeriu,si asnjëherë tjetër në historinë e vetmijra vjeçare, në marrëdhënie menatyrën, guxoi të vërë dorë mbi të.

Çfarë përfaqëson rrëshqitja edheut nga ana shkencore? Ajo

nënkupton lëvizje të dheut, dety-ruar nga forca mikro dhe neotekto-nike të tokës, që për fat të mirë nukngjasojnë me ato të tërmeteve, qëvijnë nga forca më të brendshmetë saj. Shpesh, ato lidhen me thellësitë cekta, disa metra dhe në shumi-cën e rasteve, prap ndryshe ngatërmetet, janë të parashikueshme,të matshme, të hartografueshmedhe pothuaj të përballueshme. Ajonuk është cunam, as vullkan, porkur e lë të patrajtuar, bëhet e tillë.Ajo punon pa u ndjerë dhe kur shehindiferencën e shtetit apo të ven-dimmarrësit, ajo (rrëshqitja) punonakoma më me indiferencë, nëheshtje, derisa shkakton një cunamtë vërtetë, për të kujtuar që mëllogarisni dhe mua në listën erreziqeve natyrore.

Çudia!?. Populli ynë i përvuajturkurrë nuk e ka goditur atë (tokën),që i ka marrë yshyret, ndërsa sotdisa plangprishës me mjedisin, mefuqi pushteti dhe forcën e parasë,nën maskën gjoja nga halli (var-fëria), kanë mundur të vënë dorëmbi pemët e drurët pyjorë. Këtu dheduhet kërkuar shkaku kryesor,fillimisht për lindjen e erozionit, qëkap shifra alarmante (deri 100 tonë/ha) dhe mandej në krijimin e mu-

ndësive për rrëshqitje. Pse ndodhrrëshqitja?. Ka shtresa të përbërathjesht nga dhera të sotëm, të shk-rifët, të palidhur, që vendosen memospajtim me shkëmbinjtë e nën-shtrirë, por të përbëra edhe ngaargjila, që mufaten gjatë shirave,rrisin vëllimin, peshën dhe nukmbajnë dot veten e rrëshqasin, sipasnjë pasqyre kontakti me ata tënënshtrirët. Nëse do të ishin të mb-jellë me bar, me kullota, pyje, etj.,së pari dherat e shkrifët do të li-dheshin me anë të rrënjëve të tyredhe, së dyti, ato (argjilat) do të thi-thnin më pak ujrat e shiut e, përrrjedhojë, do të ndodhnin shumë mëpak rrëshqitje dhe nuk do të kishimkaos.

Por, kaosi ekziston së pari nëmënyrën e organizimit për mena-xhimin e tyre. E keni provuar tëmateni me vendimmarrësit dhepolitikëbërësit tanë. Ata janëgjithçka. (Master of all trades andjack of none). Ata janë politikanë,militantë, edukatorë, specialistë dhe,së fundi, shkencëtarë. Ata specia-

lizohen, duke kryer jashtë shtetitvizita pune disaditore në furratermike, mbi landfill-e, mbi rrë-shqitje, mbi ndërtime urash, etj. dhe,si në ëndërr, kujtojnë se zotërojnëidetë dhe projektet përkatëse. Palèkur u prezanton një plan veprimi,një koncept mbi njohjen e rreziqevenatyrore, ata i dinë më parë sespecialisti, por ndryshimi është senuk i kanë në letër dhe nuk kanëlekë. Harrojnë se çdo gjë fillon ngamendimi, nga puna dhe në fundvjen i uruari lek. Kjo është njera anë.Ana tjetër është se shteti deri mësot e ka mbledhur këtë zgjidhje dhee ka fokusuar në duar të vetme, siçmund të jetë një iks institucionshtetëror, duke mos u lënë hapësirëinstitucioneve, grupeve apoindividëve privatë. Së pari, për tëkolauduar punën e vet dhe, së dyti,për të nxitur alternativat e zgjidhjeve.A mundet që inxhinieria e pyjeve tëzëvëndësohet kaq paturpësisht ngamilitantë të graduar thjesht me njëshkollë të lartë bujqësore? Amundet që gjeologjia sedimentare

KAOSI I RRËSHQITJEVE,KAOSI I RRËSHQITJEVE,KAOSI I RRËSHQITJEVE,KAOSI I RRËSHQITJEVE,KAOSI I RRËSHQITJEVE,KAOS I ORGKAOS I ORGKAOS I ORGKAOS I ORGKAOS I ORGANIZIMITANIZIMITANIZIMITANIZIMITANIZIMIT

Prof.As. Dr. SAZAN GURI

të zëvëndësohet kaq brutalisht ngamilitantë të graduar thjesht me njëshkollë gjeologjie? Fare mirë, punëtë tilla, si rrëshqitje dheu, etj., mundtë vihen në konkurrencë apo nëtender dhe jo t’i besohen vetëm njëinstitucioni, sado i aftë qoftë ai. Faremirë, punë të tilla mund të vihen nëoponenca midis organizmave shte-tërore dhe private e jo të kryhenbrenda për brenda një grupi, nëinstitucionin shtetëror të para-zgjedhur. Por, edhe sepse ato janëshumë sot dhe nuk mund të për-ballohen nga një institucion i vetëm.

Koha po thërret mendimtarindhe jo burokratin. Koha po thërretspecialistin dhe jo militantin. Kohapo thërret shkencëtarin e jo atë qëhiqet si i tillë. Ka ardhur koha qënjerëzit e duhur të mblidhen e tëorganizohen, për të ravijëzuar njëskemë apo hartë të erozionit, tërrëshqitjeve, të zhytjeve të tokës,deri në ato rrukullisjes së gurëveshkëmborë në Berat, si edhe për tëkonkluduar në mënyrat e zgjidhjevesa më efikase, sa më praktike e mekosto sa më të ulët.

Shteti gjen mekanizmat qëorienton biznesmenët dhe grupetshkencore për të përqafuar këtodrejtime të reja pune, madjè më tësigurta. Zbatimi i këtyre standar-deve do të mundësojë zhvillimin enjë ekuilibri të qëndrueshëm midisveprimtarive ekonomike dhe mje-disit që na rrethon.

Përfundime

Kuantifikimi i vlerës foragjere pyjoredemonstron që futja e kafshëve në pyll përkullotë është një mundësi potenciale qëmeriton të vlerësohet e të merret parasyshnë përcaktimin e raporteve dhe kontributevetë degëve të ndryshme në prodhiminkombëtar. Lidhur me sa më sipër, mund tëarrihet në këto përfundime:

* Vlera foragjere e pyllit ndryshon sipasmeodave të llogaritjes të përdorura. Kështu,metoda e parë dhe e dytë vlerësojnëprodhimin primar, ndërsa e treta llogaritprodhimin efektiv në formën e produktve mëtë përpunuara.

* Për MCEF (Raporti nr.1 e nr.2 i komi-sionit të specializuar të planit pesëvjeçar tëMarokut) pylli kontribuon në prodhiminshtazor me 1,5 miliardë nj.u, që në krahasimme nevojat kombëtare prej 8,8 miliardë nj.u,përfaqësojnë (1,5 / 8,8). 100 = 17% të bilan-cit total në vit. Në vlerë, ky prodhim për-faqëson 3,5 miliardë dh.

* Mjedisi pyjor mban me ushqim 43 %të numrit total të fondit kombëtar tëkafshëve shtëpijake.

* Për një sipërfaqe pyjore prej 9.000.000ha, sa ç’është ajo e Marokut, sektori pyjorprodhon rreth 3.728.700.938 / 9.000.000= 414 dh/ha/vit.

* Në prodhime shtazore, prodhimiforagjer pyjor mund të vlerësohet në:

• Mish: 35 kg/kokë x 50% x 9.678.000kokë = 169.365.000kg/vit=169.365 tonmish në vit.

• Lesh: 0,7 kg x 5.190.000 dele =3.633.000 kg lesh/vit = 3.633 ton lesh/vit.

* Ky prodhim merret nga përdoruesit e pyllitnë formën e të ardhurës së të drejtës sëpërdorimit (duhet të sinjalizojmë këtu se nëMarok midis këtyre përdoruesve ka funksionarëqë investojnë paratë e tyre në rritjen e kafshëvee sidomos të deleve në mjedisin pyjor).

* Kullota në pyje është një faktor ekuilibrisocio-ekonomik, sepse ajo lejon një farëkoezioni dhe solidariteti social dhe, nga anatjetër, aktivizon të ardhura shumë tërëndësishme, që bëjnë të mos lëvizi nga vëndipopullsia rurale.

* Kullota në pyje kontribuon në siguriminushqimor të vëndit.

Nga sa më sipër mund të arijmë në për-fundimin se pyjet, megjithë propagandënformale që bëhet për gjoja heqjen dorë ngashfrytëzimi i potencialeve prodhuese të tyre,realisht zenë një vënd tepër të rëndësishëmnë realizimin e prodhimit shtazor në zootek-ninë ekstensive të vëndeve në zhvillim ku pamë të voglin dyshim përfshihet edhe Shqipëria.

Po të kemi parasysh edhe faktet se nganjëra anë në vëndet malore me pak tokë buj-qësore prodhimi shtazor ze vëndin e parë nëkrejt prodhimin bujqësor, siç ndodh p.sh.edhe tek ne, kurse, nga ana tjetër, pyjet duhettë plotësojnë me çdo kusht edhe nevojat ekrejt fshatarësisë dhe të një pjese të popullsisëqytetare me dru zjari dhe lëndë ndërtimi (se-pse nuk ka alternativë tjetër), del fare qartërëndësia në radhë të parë ekonomike e pyjeve.

Njëkohësisht me këtë, të lind një ndjenjëkeqardhjeje për ç’ka shkruhet e komentohetnë të gjithë dokumentacionin teknik tësektorit të pyjeve në vëndin tonë ku, në vëndtë terminologjisë shkencore të fushës, mbre-tërojnë terma e sllogane bombastike, si: se-kuestrim karboni, biodiversitet, impakt mje-disor, habitate bimësh, amfibësh e reptilësh,menaxhim pyjesh, etj, etj, sikur Shqipëria nganjëra anë, të ishte vëndi që ndot më shumënë botë, që hedh në atmosferë dyoksidkarboni më shumë se kushdo me “industrinëe madhe” që ka, ku speciet zhduken me ritëmmë të shpejtë se kudo, kurse, nga ana tjetër,të kishte nivelin më të latë ekonomik e shken-cor, të cilës nuk i nteresonin ato ç’ka mundtë prodhonte pylli, por thjesht shkenca epastër në nivelet më të larta. I nderuar lexues,a mund të jetë e vërtetë kjo?

Vijon nga f. 4

Toka, dora dhe gojaQë të korrësh, duhet të mbjellësh e, që të hash, duhet të punosh.KujdesKur gjendesh mes njerëzve, ata të rrethojnë, pasi besojnë se ju duhesh, por po qe se uduhet dikush tjetër, atëhere prit të të kthejnë shpinën.Kjo duhet kuptuar drejtGjithnjë ndëshkimi moral e fizik për moskryerjen e detyrës është më i rëndë se mundimiqë kërkohet për kryerjen e saj.Kur i kërkon vetesRreziku më i madh nuk është ajo që na rrethon, por ajo që gjendet brenda nesh.UrrejtjaGjëja më e keqe, që kultivon vetveten është urrejtja, e cila dlngadal vret vet qënien që eprodhon atë.

A. OSJA

Çaji i malit(Sideritis roeseri L.)

Përshkrimi botanik: Është bimëbarishtore shumëvjeçare, me gjethetë përkundrejta, kërcell katërkëndor,kurorë buzore. Gjethet kanë erëkarakteristike, që e dallon nga bimëte tjera.

Përhapja: Rritet ne vende tëthata kodrinore e malore të zonëssubalpine, të zonës së dushkut dheasaj të makjes. Rritet edhe në zonafushore, anës rrugëve dhe kana-leve, në suka e kodrina. Është ipërhapur kudo në Qarkun e Shko-drës. Gjendet në Pukë, Dukagjin,Shllak, Malësi të Madhe, Postribë,etj. Pëlqen toka gëlqerore.

Përbërja kimike: Përmbanvajëra esenciale, lëndë taninoze,etj. Këto lendë i përmban e gjithëbima, por më të përqendruaragjenden në lulesat e saj.

Vetitë mjeku-ese: Çaji i ma-lit përdoret nëformë çaji,mjaft aroma-tik, që shër-ben shumëmirë në luftënkundër gripit,ndihmon nëuljen e tem-peraturës, du-ke u pirë i nx-ehtë, kundër rrufës, etj. Përdoretnë të gjitha familjet tona. Ështëbimë mjaltëse e mirë.

Përdoret një lugë gjelle çaji tëgrimcuar dhe hidhet në një enë, kushtohet një gotë me ujë që valon.Ena mbulohet me kapak, lihet tëqëndrojë për 15-20 minuta, duke epërzier herë pas here. Lëngukullohet, ëmbëlsohet sipas dëshirësme sheqer ose me mjaltë dhe pihet.Merren disa doza të tilla në ditë.

Në vende të thata e ruanveprimin për 18 muaj.

Bimë mjekësore të Qarkut Shkodër○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

7Kurora e Gjelbër

Mjedisi, shtëpia jonë e përbashkëtKështu e ka titulluar librin etij të ri Prof.as. Dr. Enver Isufi,i cili hedh dritë mbi çështjeqë lidhen me mjedisin në për-gjithësi e veçanërisht për vle-rat dhe rolin që ka ai në jetëne njeriut. Me lejen e autorit,gazeta jonë do të botojë herëpas here pjesë nga ky botim,për t'i kontribuar shtimit të numrit të atyre qëe duanë dhe e mbrojnë mjedisin, "Shtëpinëtonë të përbashkët"

Vijon nga fq. 5

1. Si është situata fizike dhe higjie-nike e tokave?

* Sipërfaqja e përgjithshme është rreth 2milionë hektarë, nga e cila rreth gjysma nukështë e përdorshme për prodhim bujqësor. Kjoe fundit përbën pjesën shkëmbore, terrenintepër të thyer, pjesën me klimë të egër, tokë mehorizont të cekët, me aciditet të lartë, me lagështimbi normalen, e varfër në lendë ushqimore, etj.Janë këta faktorët që çdo familje bujqësore kamesatarisht vetem rreth 1.3 ha tokë, ose disaherë më pak se vendet e tjera.

zimin e intensifikimin dhe i jep mundësi zhvillimibujqësisë organike, alternativë që kompensonkëto kushte të vështira të relievit tonë bujqësor.

2. Çfarë e rrezikon tokën dhe cilatjanë masat parandaluese?

Armiku më i rrezikshëm për degradimin fiziktë tokës është gërryrja (erozioni) apo thënë mëqartë largimi i pjesës më pjellore të tokës dhembetja e pjesës gati të vdekur, pa gjallesa elendë ushqimore. Largimi i shtresës së sipërme,prej 2 - 3 cm, që ka dashur shekuj të krijohet,është dëmi më i madh që i ndodh tokës.

Në vendin tonë, nga studimet, ka dalë sehumbjet nga gërryrjet shkojne rreth 80 tonë/ha në vit. Ky vëllim toke zhvendoset në lumenj,detra ose jashtë ngastrave të kultivuara.

Duke iu përgjigjur pyetjes së shtruar mëlart, disa nga masat parandaluese kundërgërryerjes janë:

* Sistemimi i tokës me brezare, kur ajondodhet në terrene të thyera.

* Ndërtimi i mureve mbrojtës prej guri,çimentoje, gardhe me shufra druri, breza me bimëtokëmbajtëse ose breza pyjorë, duke krijuarmezhda mbrojtëse.

* Punimi tërthor pjerrësisë dhe në thellësisipas thellësisë së horizontit, me synim kufi-zimin e punimeve të tepërta.

* Ujitje të tilla që të mënjanohet gërryrja.Në asnjë rast të mos praktikohet ujitja merrjedhje të lirë në ngastrat e pjerrëta.

* Mbajtja e tokës me mbulesë bimore,mundesisht gjatë dimrit.

* Praktikimi i mbuleses mes bimëve mebiomasë të kositur (mulçerim).

* Evitimi i shpyllëzimeve, pasi përshpejtohetgërryrja.

3. Çfarë dëmi i sjellin tokës kimikatete industrisë dhe të bujqësisë?

Kimikatet, plehra kimike, pesticide e burimetë tjera ndotjeje, janë vdekjeprurëse për tokën.Dhe, fjala “vdekjeprurëse” ka kuptim të plotë,sepse toka është organizëm i gjallë, gjallëri qëia jep bota qindramiliardëshe e mikro dhemakrogjallesave, që ndodhen në të. Janë këtogjallesa, që zbërthejnë lendët ushqyese të tokësnë lendë të asimilueshme nga bimët. Pra, pakëto nuk ka tokë bujqësore. Në mungesë të tyretoka mund të quhet dhè ose rërë, por jo tokë.Pra, kimikatet vrasin mikrogjallesat e tokes dhekjo dobëson pjellorinë e saj. Një ndër shembujtklasikë, që mund të gjendet në shumë librathemelorë të bujqësisë së qendrueshme, ështëai i ndikimit të plehrave kimike mbi krimbin eshiut në tokë. Krimbi i shiut konsiderohet ndërgjallesat më të mrekullueshme të natyrës.

4. A mund të jetë burim ndotjeje përtokën uji që përdoret për ujitjen ebimëve?

Shpesh, burimet e ujit për ujitje, që vijnënga larg, janë të ndotura nga mbetjet urbane,ndotjet e industrisë, metalet e renda, që vijnëedhe nga shkëmbenjtë malorë, etj. Prandaj,fermerët, para se ta përdorin duhet të dinëorigjinën e ujit dhe ngarkesën e tij me kimikate.

5. Cilat mund të janë disa rrugë tëtjera për ndotjen e tokës?

Një mundësi tjetër ndotjeje është uji mengarkesa të larta kripërash, gjë që çon nëkripëzimin e tokës mbi normat e lejuara. Poashtu, metalet e rendë, që mund të vijnë ngaburimet e ujit në largësi të medha, ku uji rrjedhnga shkembenj bazikë dhe ultrabazikë.

Burim tjeter ndotjeje per token jane ujërate zeza, që derdhen në kanalet ujitës, sidomoskur perdoren per ujitjen e perimeve qekonsumohen te fresketa. Ujërat e zeza mundtë perdoren vetem pasi të kalojne neperimpiantet e pastrimit.

Nje burim tjeter ndotjeje per token janeplehrat organike te pakalbura mirë. Kur plehukalon kalbezimin e plotë mbetet gati i dezin-fektuar, si pasoje e temperaturave te larta (mbi60°C), që shoqerojne procesin e kalbezimit osekompostimit.

6. A janë tokat tona të ngarkuara mekripëra e kimikate të demshme?

Nëse flasim si mesatre kombetare, ngarkesae tokave tona me kripera e kimikate është shumëmë e ulet se në vendet evropiane, por në disamjedise, siç janë ato te perimeve ne serra, ndotjaështë relativisht e lartë e deri shumë e lartë nëserrat e vjetera. Përqendrimi i klorureve psh nëserrat e Plugut (Lushnjë) ka arritur 90 - 95 mgne 100 g tokë dhe 0.4 % në ujë (IST, Tiranë). Nëkëto serra janë gjetur nivele të larta nitarteshdhe amoniakaleve perkatese, në vlerat 21 dhe 7mg/litër. Po ashtu, nga keqkullimi i tokave nëTërbuf (Lushnje) vlerat e natriumit jane të larta,21,1 mel/liter. Në zonën e Remasit (Fier),perqendrimi i klorit konsiderohet ne vlerakatastrofisht të larta, 294 mel/litër, ngarkesë qëpengon plotesisht mirerritjen e bimeve.Ngarkesa e kimikateve po rritet edhe ne vreshta,te cilat jane konsumatoret me te mëdha tëplehrave kimike e sidomos të pesticideve.

7. Cilat mund të jenë disa nga masatqë parandalojnë ndotjen e tokës mekimikate?

Në radhë te parë plehërimi i drejtuar i bimevedhe mbrojtja e integruar dhe organike e tyre.Po ashtu, duhet organizuar rrjeti i monitorimitte shkalles se ndotjes, per te marre në kohemasat frenuse te kalimit të normave te lejuaraper bimet dhe shendetin e njerëzve. Shumëfakte shkencore vërtetojnë ndikimet negativenë shendetin e njerëzve. Disa ndikime negativete nitrateve, nitriteve e pesticideve ne shendetine njerezve dhe në mjedis janë:

- Ka nje lidhje mes rasteve te semundjevete kancerit dhe perdorimit te kimikateve.

- Sterilieti i çifteve, kryesisht i të rinjve,eshte vërejtuar me kujdes.

- Shqetesimet ne sistemin nervor janenxitur nga ushqimet me ngarkesa me kimikatembi kufijte e lejuar te tyre.

Natyrisht, kjo eshte nje teme shumeinteresante per konsumatoret dhe shoqeria kaper detyre te beje shume me teper per edukimine konsumatoreve.

8. Si paraqitet higjiena e tokës nëvendet me bujqësi shumë të zhvilluar dheç’bëhet për ruajtjen e pjellorisë dhepastërtisë së saj?

Pas Lutës së Dytë Botërore, Evropa dheAmerika u industrializuan me shpejtesi. Ungritën fabrika të medha plehrash kimike, trustete prodhimit e tregtimit te pesticideve, u shtuansiperfaqet e prodhimit bujqesor në serra, uprodhuan farëra me aftësi të larte, etj. Këto ekanë berë bujqesinë e zhvilluar bujqësi tëindustrializuar. Pra, sot duket sikur ngastrat janëfutur në kapanone të medha industriale, qëprodhojnë ushqim nga bimët e gjelbra.Natyrisht, ky revolucion në bujqësi ka përmi-rësuar shumë te ushqyerit, ka rritur shumemireqenien e po ashtu edhe te ardhurat. Njëzetëvitet e fundit jane rritur shume analizat emonitorimet mbi token, ujin, ajrin, shendetin enjerezeve dhe mjedisin. Nga këto analiza janeverifikuar edhe shume ndikime negativeanesore. Sot ka libra te tera me të dhena shken-core, monitorime, vëzhgime e opinione, që pas-qyrojnë defektet e një ekonomie bujqësoretepër të intensifikuar. Nëse do jepnim shifra,nuk do ja dilnim dot, por defektet mund t’iklasifikojmë si më poshtë:

* Rritja e mbetjeve kimike në tokë, ujë dheushqime deri në kufijtë e dëmtimit të shëndetit.

* Zhdukja e llojeve të bimëve, kafsheve,specieve te egra e te dobishme, pikerisht ngaperdorimi gjeresisht i kimizimit ne bujqesi.

* Cilesia e produkteve ushqimore ka renë.Shija e tyre lë shumë per të deshiruar.

* Mbetjet kimike kane sjelle pasoja neshendetin e njerezve. Jane shfaqur semundjete reja dhe jane nxitur semundje me origjinekanceroze, pikerisht nga denatyrimi i ush-qimeve dhe permbajtja e larte e kimikateve.

Janë pikërisht këto perfundime, qe kanenxitur vite me pare ndryshimin e strategjivebujqësore, përsosjen e shkences dhe prodhimitnë permiresimin e cilesise se inputeve, që per-doren në bujqesi e blegtori, etj. Për këtë janengritur institucione dhe laboratore monitorimiper mjedisin; jane hartuar ligje te forta per per-dorimin e inputeve bujqesore dhe per mbrojtjene mjedisit ne pergjithesi; jane ngritur organizatajoqeveritare, qe jane ne mbrojtje te mjedisit ngandikimet negative, etj. Gati në të gjithe Evropenjane ngritur Ministritë e Mjedisit, etj.

A do të arrijmë ne të shmangim rrugënklasike të intensifikimit të bujqësisë, a do tëmundemi të zhvillojmë industrinë me parametramjedisorë, a do të edukojmë një brez miqësorme mjedisin? Këto janë sfidat për vendin tonë.

Po përsërisim një thënie të një shkencëtari,që kohët e fundit ka thënë: “Nëse komunizmi rasepse injoroi pronën private dhe të drejtat enjeriut, kapitalizmit po i kanoset rreziku i mjedisit.Egoja vetëm për të fituar pa respektuar ligjetmjedisore, mund të çojë në shëmbjen e kësajshtëpie”.

Pyetje dhepërgjigje për

tokën në Shqipëri

* Rreth 25 % e sipërfaqes së tokës mundtë kultivohet, por një pjesë e mirë e saj ështëtokë me pjellori të ulët.

* Rreth 10 % e sipërfaqes së tokave gjendetnë rajonet e ftohta, kryesisht toka livadhoremalore (Leptosole dhe Kombisole).

* Afro 55 % e tokave shtrihen në terreneme pjerrësi të madhe (tokat e murrme pyjore).

* 4 % të mbulesës tokësore e zenë tokatme shkëmbenj masivë.

* 3 % e zenë tokat me prodhimtari shumë tëulët (ranore, të kripura, hidromorfe).

* 4 % e tokes mbulohet me basene ujore.* Sipërfaqja e hapesirës bujqësore vlerëso-

het në 1.144 mije ha, që përbën 40 % të sipër-faqes së përgjithshme.

* Toka e kultivuar është 700 000 ha ose 24 %.* 445 000 ha ose 15 % e zenë kullotat e

livadhet.* 1.03 milion ha ose 36 % e zenë pyjet.Për t’u mbajtur parasysh është fakti se pjesa

më e madhe e tokës bujqësore shtrihet në pje-rrësi 20-50 %, gjë që e bën të vështirë mekani-

zbriti disa shkallë shumë të vjetra prej guridhe, duke përdorur çelësin që mbante nëdorë, nisi të hapë drynin e një porte prej drurishumë të vjetër. Para se ta çelte portën ktheukokën nga ne dhe tha: “La Basilique des Évê-ques”. Para nesh u hap një sallë e madhe metavan të ulët dhe plot me kolona mermeri, tërreshtuara si kutitë e shahut. “Poshtë kësajdyshemeje prej mermeri - tha z. Hillgarter,pasi konstatoi që i tërë grupi kishte zbritur nëbazilikë - janë varrosur peshkopët e të gjithakohëve, që kanë shërbyer në këtë katedrale”.

Pasi pamë edhe Bazilikën e Peshkopëve,udhëtimi ynë vazhdoi derisa autobuzi larrugën kryesore dhe mori kthesën për t’ufutur në një bërryl dytësor, i cili të shpintenë një tjetër rrugë të ngushtë, të asfaltuar, qëkalonte përmes një pylli me hormoq. Ajo

ndiqte buzën e një përroi malor, me pjerrësitë butë dhe shtrat të cekët. Diku lart kthehejnë të majtë dhe përfundonte në një fermë tëvogël. Në hyrje të rrugës ishte vendosur njëtabelë e bardhë, e pikturuar bukur, që paraqistenjë lopë, mbi shpinën e së cilës qëndrontenjë dele dhe mbi shpinën e deles qëndrontenjë pulë. Në krye të tabelës ishte shkruar“BIO”, gjë që do të thoshte se në fermën kudo të shkonim kishte prodhime organike.Megjithatë, kompozimi i reklamës më kujtoinjë fabul nga fëminia, në të cilën bëhej fjalëpër kafshët shtëpijake, që hipën mbi njëra-tjetrën dhe bashkuan klithmat e zërave të tyrepër të trembur ujkun.

Në fermë na pritën të zotët e shtëpisë, që,me sa kuptuam, ishin vënë në dijeni më parënga udhërrëfyesi ynë, sepse kur hymë brëndatavolinat i gjetëm të shtruara me mbulesa tëpastra, gota, shishe vere, kana me qumësht

dhe lëngje frutash pylli. Pas prezantimit z.Hillgarter na ftoi të pinim çfarë të dëshironimdhe, ndërkohë, vazhduam bisedat për të cilatkishim ardhur. Fjala iu dha njërit prej dyburrave të shtëpisë. Ai nisi të tregojë se si iadministronin burimet natyrore dhe në veçantipronën e përbashkët, që lidhej me përdoriminkolektiv të pyjeve dhe kullotave. Zotnia në fjalëishte kryetari i shoqatës së përdoruesve tëburimeve natyrore të fshatit. Të pranishëmishin edhe dy përfaqësues të shërbimit pyjortë komunës, njëri prej të cilëve shpjegoi se sibëhej monitorimi i menaxhimit të pyjeve dhekullotave në kuadrin e legjislacionit pyjor.Vizituam edhe mjediset e fermës. Kudothjeshtësi, rregull dhe pajisje të përdorimit tëdomosdoshëm. Mjedise të pakta, por mjaftfunksionale. Nga ligjërata e fermerit na mbetinë mëndje shprehja “Jetohet shumë mirë edheme pak terrene, po të dish t’i menaxhosh”.

Pas soditjes së fermës, udhërrëfyesi na ftoipër të shijuar një drekë modeste me prodhimet“Bio” të fermës. Kur hymë përsëri në sallën evogël, e cila ngjante me një hangar të thjeshtë,por të punuar me kujdes, tavolinat ishin shtruarpërseri dhe ne shijuam gulashin tradicionalaustriak me mish viçi, bukën e thekrës dhenjë lloj ëmbëlsire. Pasi falënderuam, u nisëm,sepse pasdreke kishim për të bërë një vizitë,thjesht turistike, në qytetin Ëolfsberger. Dukeecur mbi autobahnin, që të shpinte atje,udhërrëfyesi na shpjegoi se emri i tij përkthehej“vendi i ujqëve”. Ky ishte një qytet i vogëlalpin, mjaft i qetë e i bukur. Jam i sigurtë seshumë prej nesh, pasi u endën një copë herënë rrugët e tij, kanë thënë me vete: “Këtuqënka lermë o zot të rroj”. Një orë e gjysmëmë pas u nisëm për në rezidencën tone.

E nesërmja do të sillte më vete kthimintonë në atdhé …

8 Kurora e Gjelbër E N G L I S H

Page 5, 7

Dear Friends!

The journal “Kurora e Gjelbër”, with the number 55 of it start the eighthyear of the edition. Now it will be issued by SHKPK and will be always thejournal for the forest, environment and regional forest problems.

The department of the Journal is grateful to the SNV/ Douche Organizationfor the Development, and SIDA/ International Sweden Organization for theDevelopment and Collaboration, which supported the journal and we hopethat it will be in the edition for a long time.

Are invited all the interested people, organizations to collaborate withreports, photos, questions and every think related with the every day work.

The pages of this journal will be in service of the development of the forestspecially of this communal.

KURORA E GJELBËR

Drejtor: ZEF YMERIKryeredaktor: AHMET OSJAZv/kryeredaktor: FERDIN LIÇAJRedaksia: M. Kotro, Gj. Fierza, N. Postoli, Th. Lako

E. Kullaj, R. Hymetllari, Y. Metaj, V. HoxhaMarketing - Financë: M. Ndoci.Art designer: V. Hoxha

Raiffeisen Bank, Lezhë:11 00000 780 (Lekë); 80 00154 366 (USD); 00 01154 366 (Euro)Adresa: Në Lezhë: Hotel "Liss", Kati II, 14,

Tel. 0215/28 62 web: www.ecl-al.org Në Tiranë: Rr. “H. Dalliu”, Pallati 16/1, Ap. 9

Tel. 04 24 75 53Cel. 068 21 42 098

Botim i SHKPK, Tiranë

Five daysin Austria

FERDIN LIÇAJ

Page 3

Our country is rich ofnatural perfect beaty, whi-ch are spread all over, butwe want to mention inparticular the “Lagoon ofVilun, “Rëra e Hedhur”. TheBlack Peak and “RenciteMauntain” which are loca-ted 30 km far from Shkodracity, in its South. A lot ofdifferent birds come to thislagoon as: king fishers, du-ck even the pelicans andother rare seabirds.

“Rera e Hedhur” is loca-ted in the souther part ofShkodra. This may be ca-lled “The Northwesternerriviera of our country”.

The natural conditionsmake possible the preser-vation of the space origi-nality, rich with wild ani-mals without a lot of iinve-stiments. An accurate carebrings not only the develo-pment of the turism butalso of the fishing.

Prof. As. Dr. AHMET OSJA

Northwest-erner Rivieraof ourcountry

A group of specialists fromForest State Directorates ofKukes, Korçe, Bulqize, heads ofcommunal forests associationsand communal forests nationalassociation made a study tour inAustria, aiming to share the bestexperiences in private and co-mmunal forests managing in Landof Karnten (Korinthias).

It was SNV-Holland withresidence in Albania to organizethis tour. The programme wasinterwoven with tours on the spotand some discussions in theenvironments of the ProfessionalTraining Center of Forests “For-stliche ausbildungsstatte” -Ossiach-Karnten.

They visited some private,communal and state forest ma-ssifs, some round timber colle-cting centers, farmers and forestowners, ect. Also they met therepresentatives of Land forestassociation, heads of forestservice, private specialists offorests ect. Participants wereacquainted closer with recenttechniques of timber cutting andinner transporting, cutting down,applied mainly in conifers.

Achievements and up to daysituation in forests of Austria are

result of forest law strict appli-cation during these 140 years.Over the last decades, afterentering of Austria in EU, the lawhas been changing upon thestandards,

Austria is one of the Euro-pean countries with considerableforest property.

Forests occupy about 47.2 %of country surface or about 4million ha, with a yearly increasingof 30 million m2. Timber suppliesare 1 billion m3. 70 % of forestsurface has economic (produc-tive) role, 20 % protective and 10% other functions.15 % of forestsurface is state property and othershare-private and communal. Onaverage, it’s exploited 60% of theforest possibilities yearly.

Austria has a positive bala-nce of forest sources import-exporting.

All the participants remainedpleased with what they saw andlearnt from this tour, reflectingfurther on the steps to be takenin implementing as quick aspossible the new reforms inforestry, contemporary andapplied legislation, the right of theproperty and using, compiling ofsimple managing plans, butapplicable, organizing and fun-ctioning of the private forestassociations, ect.

Page 1, 2

The campaign for protection and develo-pment of forests is now part of our life,as the forests are considered as preciousproperty, being of great weight in econo-mic and social life of our country. Andthis year will be given priority to theactivities over preventing fire in forestsand pastures, including here and soundphytosanitary control as well.Stemming erosion will take a greatimportance, as it’s the cause of overflooding in low plain land. In this context,

FOREST STABLE MANAGING ANDENVIRONMENT INTEGRITY

CONSERVATION PRINCIPLES

From MEHMET META

There are 4.1 milliard ha under forests all over the world,covering 53 million km2 or 40% of the earth surface, being thus animposing surface treasure.

The forests give their irreplaceable aid to mankinddevelopment, not only as timber producer, but and with their all-sided impact on nature and society with their environment andecological integrity, water regimes, climatic balance keeping andglobal heating, ect.

The forests have multifunctional value. We have to mentionhere:

• Firstly-ecological problem, as they are the breathing systemof one country.

• Secondly-economic problem, being a permanent sourceof income (through export, tourism, ecotourism, ect.)

• Thirdly-patriotic problem, as they are a fortune beinginherited from generation to generation, and

• Lastly-a spiritual problem, as our relation with forestsshows the ratio of our mentality to nature.

NOVEMBER-DECEMBER“FOREST CAMPAIGN”

the replanting, controlling grazing and setting up theprotective hydrotechnical works will take place.Over the period November-December, 2005, will becarried out:• Afforestation, 225 ha by planting 130 ha with 224

thousand leafy and coniferous plantings and bysowing will be renewed 90 ha.

• Forest improving-490 ha, out of which 110 ha incommunal forests.

• Mountainous systematizations-1450 m3, out ofwhich 350 m3 in communal forests.

The prioritary and permanent task of Forest Service isconsidered protecting and well managing of forests, publicopinion sensitizing, collaboration with interestedcommunities and school youth, actors of business andnon profiting organizations.The campaign - “The December-Month of Forests” - 2005let serve us as a stimulus to plant more and to increasethe number of men and institutions being involved inprotecting forests and pastures. Page 1