Upload
others
View
15
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
UNIVERSITETI I TIRANËS
FAKULTETI I GJUHËVE TË HUAJA
DEPARTAMENTI I GJUHËS ANGLEZE
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E
MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN
POLITEKNIK TË TIRANËS
Punim për gradën shkencore “Doktor”
në Shkenca Gjuhësore / Didaktikë
Punoi: Udhëheqëse shkencore :
MSc. Margarita Paci Prof. Dr. Silvana Vishkurti
Tiranë, 2016
UNIVERSITETI I TIRANËS
FAKULTETI I GJUHËVE TË HUAJA
DEPARTAMENTI I GJUHËS ANGLEZE
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E
MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS
ANGLEZE NË NIVELIN BACHELOR (LMD) NË
UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
Punim për gradën shkencore “Doktor”
në Shkenca Gjuhësore / Didaktikë
KOMISIONI :
1. Prof.Dr. Shpresa Qatipi (Kryetare dhe Oponente)
2. Prof.Dr. Artur Sula Oponent
3. Prof.Dr. Lindita Gjata Anetare
4. Prof.Dr. Shpresa Delija Anetare
5. Prof.Asoc.Dr. Fatmir Vrapi Anetar
Punoi: Udhëheqëse shkencore :
MSc. Margarita Paci Prof. Dr. Silvana Vishkurti
Tiranë, 2016
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
ii
Abstrakt: Ne jetojmë në një periudhë të globalizimit të tregut të punës, të pranisë së
kompanive shumëkombëshe me filiale nëpër vende të ndryshme të botës dhe që shpesh
herë mbështeten në gjuhën angleze si gjuhë komunikimi. Të mësuarit e gjuhës angleze
është i nevojshëm për inxhinierët e sotëm si për t‘u njohur me zhvillimet e fundit në
fushën e tyre të studimit ashtu edhe për të rrokur më shumë mundësi punësimi apo
përparimi në karrierën e tyre. Por lindin pyetjet, cilat janë njohurit e gjuhës angleze që
duhet të marrin ata? Cili është vendi i Anglishtes për Qëllime Specifike dhe a munden
strategjitë e mësimdhënies dhe mësimnxënies të lehtësojnë përvetësimin e saj?
Ky punim trajton procesin e hartimit të një kurrikul të gjuhës angleze në përputhje me
nevojat e studentëve të vitit të parë në Universitetin Politeknik të Tiranës dhe duke u
mbështetur në punë kërkimore të mirëfilltë. Për rrjedhojë, pas ndërtimit të një baze
teorike për anglishten për qëllime specifike dhe procesin e hartimit të një kurrikule, u
krye një analizë e mjedisit ku do të ofrohet kurrikula e re duke u përqendruar kryesisht
te faktorët institucional dhe njerëzor. Më pas u shqyrtuan nevojat e studentëve si ato
gjuhësore dhe jogjuhësore. Së këndejmi, pas një analize të rezultate të këtyre dy
analizave, u orvatëm të propozonim një program mësimor i cili u eksperimentua dhe
nga përvoja me të u nxorën disa përfundime që mund tu shërbejnë hartuesve të
programeve të gjuhës së huaj.
Fjalët kyçe: kurrikul, analizë e mjedisit, nevoja gjuhësore dhe jogjuhësore, program
mësimor
Abstract: We live in the era of labor market globalization and multinational companies
which have subsidiaries in various countries of the world and often rely on English as
language of communication. Learning English is necessary for today's engineers both
for being updated with the latest developments in their field of study as well as for
benefiting more employment opportunities or career advancements. But there arise
some questions, what kind of English should they learn? What is the role of English
for Specific Purposes and can teaching and learning strategies facilitate its acquisition?
This paper outlines the process for the development of an English language curriculum
in accordance with the needs of first year students at Polytechnic University of Tirana
and based on proper research. Therefore, after the construction of a theoretical basis
for English for Specific Purposes and the process of curriculum designing, there was
performed an analysis of the environment where the new curriculum would be applied
focusing mainly on institutional and human factors. Then we examined the students‘
linguistic and non linguistic needs. Taking into consideration the results of these two
analyses, we attempted to propose a curriculum which was experimented and based on
this experience we drew some conclusions which might serve foreign language
curriculum designers.
Keywords: curriculum, environment analysis, linguistic and nonlinguistic needs,
curriculum design
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
iii
FALËNDERIME
Shpreh mirënjohjen time të sinqertë për të gjithë ata që më ndihmuan në
mënyrë të drejtpërdrejtë ose jo në kryerjen e këtij punimi.
Falënderoj veçanërisht udhëheqësen time, Prof. Dr. Silvana Vishkurti, që
pranoi të më udhëhiqte në këtë ndërmarrje vendimtare të formimit tim, pa
kursyer ndihmën, mbështetjen, besimin dhe mbi të gjitha këshillat e saj me
vlerë për realizimin e këtij punimi. I jam thellësisht mirënjohëse për
gjithçka pasi ka qenë më shumë se një udhëheqëse.
Dëshiroj gjithashtu të shpreh mirënjohjen time për As.Prof. Dr. Fatmir
Vrapin dhe të gjithë kolegët e Qendrës së Gjuhëve të Huaj për
gatishmërinë e tyre për të më ndihmuar për punimin si edhe për
mbështetjen morale.
Gjithashtu dua të falënderoj As. Prof. Dr. Shpresa Delija, udhëheqësen
tim të punimit të masterit. Ky punim është një vazhdim i bashkëpunimit me
të. Së fundi do të doja të falënderoja ata kolegë, miq, studentë dhe persona
të anketuar që pranuan të merrnin pjesë në këtë ndërmarrje.
Ua dedikoj këtë punim prindërve të mi që shpresoj të jenë krenar për mua
aty ku janë dhe vëllait tim që më ka qëndruar pranë në këto tri vite më të
vështira të jetës time.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
iv
PËRMBAJTJA
Hyrje
0.1 Përligjja e punimit ........................................................................................... ix
0.2 Objekti dhe hipotezat e studimit...... ................................................................ ix
0.3 Metodologjia dhe struktura e punimit .............................................................. xi
Kreu I
Anglishtja për qëllime specifike (AQS)………………............................................ 2
1.1. Një vështrim i përgjithshëm i AQS-s……………............................................. 2
1.1.1 Përkufizimi i AQS-s............................................ ………….............. 2
1.1.2 Origjina dhe zhvillimi historik i AQS-s……………...........................4
1.1.3 Origjina dhe zhvillimi historik i AQS-s në Shqipëri….…...….......... 7
1.1.4 Tipat e AQS-s…………….................................................................... 20
1.2. Dallimi midis AQS-s dhe AQP-s…………….................................................. 21
1.3. Anglishtja Inxhinierike si pjesë e AQS-s........................................................ 26
Kreu II
Bazat teorike të hartimit të një kurrikule AQS-je .................................................. 31
2.1.Përkufizimi....................................................................................................... 31
2.2.Analiza e mjedisit ............................................................................................ 34
2.3.Analiza e nevojave .......................................................................................... 37
2.4.Analiza e parimeve dhe përcaktimi i qëllimeve e objektivave......................... 40
2.5.Përgatitja e programit....................................................................................... 49
2.6.Përzgjedhja e përmbajtjes së një kurrikule……................................................. 57
2.6.1. Hartimi dhe përzgjedhja e materialeve............................................. 59
2.6.2. Materiale autentike apo të krijuara...................................................... 60
2.7.Vlerësimi.......................................................................................................... 67
2.7.1 Vlerësimi i studentëve............................................................................ 67
2.7.2 Vlerësimi i kurrikulës ............................................................................ 69
Kreu III
Mësimdhënia dhe mësimnxënia e AQS-s....................................................... 71
3.1.Modele dhe qasje të mësimdhënies së AQS-s........................................... 71
3.2. Strategjitë e mësimdhënies së AQS-s………............................................. 78
3.3. Strategjitë e mësinmnxënies së AQS-s………........................................... 81
3.3.1. Rëndësia e strategjive të mësimnxënie81s për mësimin dhe mësimdhënien e
gjuhës së huaj.......................................................................................83
3.3.2. Veçoritë e strategjive të mësimit të gjuhëve (SMGJ).................. 85
3.3.3. Modele të klasifikimit të strategjive të mësimnxënies................. 86
3.3.4. Faktorët që ndikojnë në zgjedhjen e strategjive të të nxënit........ 90
3.4. Strategjitë e mësimdhënies/mësimnxënies së AQS-s në UPT................ 91
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
v
Kreu IV
Hartimi i një kurrikule AQS-je për UPT-n................................................. 98
4.1. Kurrikulat në UPT ndër vite................................................................ 98
4.1.1. Domosdoshmëria e një kurrikule të re............................... 108
4.2. Analiza e nevojave të studentëve të UPT.......................................... 110
4.2.1 Analiza e situatës së synuar................................................... 113
4.2.2 Analiza e ligjërimit të si situatës së synuar............................ 118
4.2.3 Analiza e studentëve............................................................ 120
4.2.4 Analiza e nevojave gjuhësore të studentëve......................... 138
4.3.Analiza e mjedisit............................................................................... 144
4.3.1 Faktorët shoqëror.................................................................... 144
4.3.1 Faktorët institucionalë............................................................ 146
4.4.Qëllimet dhe Objektivat për një kurrikul AQS-je në UPT................ 153
Kreu V
Programi mësimor për mësimdhënien e AQS-s në UPT.......................... 156
5.1.Përcaktimi i përmbajtjes.............................................................. 156
5.2.Planifikimi i objektivave dhe procesit mësimor.......................... 157
5.3.Silabusi ....................................................................................... 158
5.4.Përgatitja e materialeve mësimore ............................................ 159
5.5.Vënia në zbatim e programit- Plani mësimor............................. 161
5.6.Vlerësimi i programit mësimor................................................... 169
Përfundime..................................................................................................... 171
Bibliografi ..................................................................................................... 175
Shtojca............................................................................................................ 181
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
vi
LISTA E TABELAVE
TABELA 2.1............................................................................................... 36
TABELA 3.1. ............................................................................................. 93
TABELA 3.2................................................................................................ 93
TABELA 3.3................................................................................................ 94
TABELA 4.1................................................................................................ 116
TABELA 4.2............................................................................................. .. 121
TABELA 4.3................................................................................................ 123
TABELA 4.4................................................................................................ 125
TABELA 4.5............................................................................................... 126
TABELA 4.6........................................................................................ ....... 126
TABELA 4.7................................................................................................ 127
TABELA 4.8................................................................................................ 128
TABELA 4.9............................................................................................... 131
TABELA 4.10............................................................................................. 132
TABELA 4.11........................................................................................,.... 132
TABELA 4.12............................................................................................. 133
TABELA 4.13............................................................................................. 134
TABELA 4.14. ........................................................................................... 135
TABELA 4.15. ........................................................................................... 136
TABELA 4.16. ........................................................................................... 140
TABELA 4.17............................................................................................. 140
TABELA 4.18............................................................................................. 140
TABELA 4.19. ........................................................................................... 141
TABELA 4.20. ......................................................................................,.... 141
TABELA 4.21. ........................................................................................... 149
TABELA 4.22............................................................................................. 149
TABELA 4.23............................................................................................. 149
TABELA 4.24............................................................................................. 150
TABELA 4.25.............................................................................................. 150
TABELA 4.26.............................................................................................. 151
TABELA 4.27.............................................................................................. 151
TABELA 4.28.............................................................................................. 151
TABELA 4.29.............................................................................................. 152
TABELA 4.30.............................................................................................. 152
TABELA 4.31.............................................................................................. 158
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
vii
LISTA E FIGURAVE
Figura 1.1: Kopertina e tekstit të parë të anglishtes inxhinierike........................... 9
Figura 1.2: Kopertina e tekstit të parë me lexime................................................. 10
Figura 3.1: Përdorimi i strategjive sipas nivelit të zotërimit të gjuhës angleze
............................................................................................................................... 95
Figura 4.1.: Formimi parauniversitar i studentëve ............................................... 123
Figura 4.2.: Dega e studimit e të anketuarve........................................................ 123
Figura 4.3.: Vendi i mësimit të gjuhës angleze.................................................... 124
Figura 4.4.: Arsyet e përdorimit të gjuhës angleze nga studentët ........................ 130
Figura 4.5.:Përdorimi i gjuhës angleze jashtë shkolle studentët e vitit të parë..... 130
Figura 4.6. përdorimi i gjuhës angleze jashtë shkolle studentët e vitit të tretë........131
Figura 4.7: Rezultatet e studentëve në testim ....................................................... 143
Figura 4.8.: Rezultatet e studentëve në testim sipas tri grupeve............................ 143
Figura 4.9: Vështirësitë e studentëve sipas aftësive............................................... 144
Figura 5.1.: Vlerësimi i studentit për mësimet e realizuara me programin e ri....... 169
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
viii
0. HYRJE
Në të kaluarën arsyet përse njerëzit mësonin një gjuhë të huaj kanë qenë të paqarta.
Në përgjithësi shihej si pjesë e arsimimit të dikujt, si një vlerë për kombin sepse çonte
në formimin e elitave, pjesës me te kulturuar te shoqërisë se asaj kohe.
Pas Luftës së dytë Botërore dhe aktualisht po zhvillohen veprimtari shkencore, teknike,
ekonomike dhe kulturore në nivel mbarë botëror të cilat reflektohen në nevojën e një
gjuhe ndërkombëtare. Kjo gjuhë është anglishtja. Ajo është kthyer në gjuhën
ndërkombëtare të teknologjisë, tregtisë por edhe të politikës: Tregtarët duan të shesin
produktet e tyre. Mekanikët duhet të lexojnë manualet e përdorimit. Mjekët e
teknologët duhet të përditësohen me zhvillimet e fundit. Gjithashtu gjenden edhe një
mori studentësh që mësojnë me tekste dhe nëpër kurse universitare të cilat ndonjëherë
mund gjenden vetëm në gjuhën angleze.
Rezultati i të gjitha këtyre zhvillimeve është që njerëzit nuk e mësojnë më anglishten
thjesht për kënaqësinë apo prestigjin e të diturit të një gjuhë të huaj, por për t‟iu
përgjigjur nevojave specifike të tregut të punës.
Për inxhinierët shqiptarë anglishtja është kryesisht gjuha e bibliotekës që do të thotë,
ata duhet të kenë aq njohuri gjuhësore sa të kuptojnë tekste dhe në veçanti revista dhe
periodikë, me qëllim që të marrin informacione, të interpretojnë të dhënat dhe teoritë
dhe të përditësojnë njohuritë e tyre me zhvillimet e fundit teknologjike.
Gjuha angleze është e rëndësishme edhe për shkak të pozicionit të saj si gjuhë
ndërkombëtare në konferenca, simpoziume dhe seminare. Kjo do të thotë se
inxhinierëve nuk u nevojitet gjuha angleze vetëm për të lexuar, por edhe për të
komunikuar. Pjesëmarrja aktive nëpër këto takime kërkon njohuri gjuhësore për të
biseduar me kolegët rreth zhvillimeve të fundit në fushën e tyre të specializimit.
Përveç kësaj, ne jetojmë në një periudhë të globalizimit të tregut të punës, të pranisë së
kompanive shumëkombëshe me filiale nëpër vende të ndryshme të botës dhe që shpesh
herë mbështeten në gjuhën angleze si gjuhë komunikimi. Pra, të mësuarit e gjuhës
angleze është i nevojshëm për inxhinierët si për t‟u njohur me zhvillimet e fundit në
fushën e tyre të studimit ashtu edhe për të rrokur më shumë mundësi punësimi apo
përparimi në karrierën e tyre. Por lindin pyetjet, cilat janë njohurit e gjuhës angleze
që duhet të marrin ata? Cili është vendi i Anglishtes për Qëllime Specifike dhe a
munden strategjitë e mësimdhënies dhe mësimnxënies të lehtësojnë përvetësimin e saj?
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
ix
0.1. PËRLIGJJA E PUNIMIT
Universiteti Politeknik i Tiranës është i vetmi universitet i këtij lloji në Shqipëri dhe
nga të paktët në vend që formojnë inxhinierë në degët si: teknologji informacioni,
arkitekturë-urbanistikë, elektrike, mekanike, ndërtim, gjeologji-miniera, inxhinieri
informatike, inxhinieri ekonomike dhe matematikë e fizikë. Si i tillë ai duhet t‘i
përgatisë studentët jo vetëm në fushën e tyre të studimit por edhe me njohuri të gjuhës
angleze me qëllim që ata të gjenden të përgatitur kur të përballen me kërkesat e tregut
të punës. Për rrjedhojë lind domosdoshmëria për të hartuar një kurrikul të gjuhës
angleze që t‘i plotësojë më së miri nevojat e studentëve dhe që mbi të gjitha të jetë e
mbështetur në punë kërkimore të mirëfilltë.
Kurrikula e gjuhës angleze në Universitetin Politeknik të Tiranës ka pësuar ndryshime
të vazhdueshme që nga themelimi i tij e deri më sot por vendimmarrja asnjëherë nuk
është mbështetur në gjetjet e rezultatet kërkimore. Kjo është një nga arsyet që na nxiti
të studiojmë studentët dhe mjedisin mësimor në këtë universitet si edhe të shqyrtojmë
studimet e fundit rreth hartimit të një kurrikule me qëllim që të mund të propozojmë
një kurrikul sa më funksionale në fushën e komunikimit profesional dhe në interes të
nevojave të studentit dhe kërkesave të shoqërisë ndaj tij. Përveç nevojës për një
kurrikule të re për UPT, vlen për tu theksuar fakti se nuk ka pasur shumë studime për
anglishten politeknike në Shqipëri dhe rreth strategjive të mësimdhënies e
mësimnxënies të saj. Për rrjedhojë do të donim të jepnim kontributin tonë në këtë
fushë.
Ky punim përbën interes për të gjithë mësuesit e Anglishtes për Qëllime Specifike
sepse rishikimi i kurrikulës së gjuhës angleze për qëllime specifike në UPT është
konsideruar si një studim rasti në vazhdimësi (gërshetim i anës historike me atë
bashkëkohore), vlerat e së cilës mund të jenë të zbatueshme në parim edhe në fusha të
tjera të anglishtes profesionale.
0.2 Objekti dhe hipotezat e studimit
Objekti i këtij punimi është kurrikula e gjuhës angleze për qëllime specifike për
studentët e vitit të parë në Universitetin Politeknik të Tiranës (UPT). Për rrjedhojë në
këtë punim pas referimit të literaturave të ndryshme në këtë fushë u ndërtua një bazë
teorike për anglishten për qëllime specifike dhe procesin e hartimit të një kurrikule, e
cila shërbeu si udhërrëfyes për hartimin e një kurrikule të bazuar në një punë
kërkimore.
Fillimisht u krye një analizë e mjedisit ku do të ofrohet kurrikula e re duke u
përqendruar kryesisht te faktorët institucional dhe njerëzor (mësuesit). Më pas u
shqyrtuan nevojat e studentëve si ato gjuhësore dhe jogjuhësore. Së këndejmi, pas një
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
x
analize të rezultate të këtyre dy analizave, u orvatëm të propozonim një program
mësimor i cili u eksperimentua dhe nga përvoja me të u nxorën disa përfundime që
mund tu shërbejnë hartuesve të programeve të gjuhës së huaj. Dëshirojmë të theksojmë
që ky punim nuk ka karakter shterues dhe se programi i ri mund të përmirësohet më
tej.
Vëmendje të veçantë u kushtua metodave dhe strategjive të mësimdhënies së gjuhës
angleze për qëllime specifike, cilat janë ato dhe sesi janë përdorur ato nëpër botë. Po
aq të rëndësishme janë edhe strategjitë e mësimnxënies që luajnë një rol të
rëndësishëm në lehtësimin e procesit të nxënies dhe në zhvillimin e autonomisë së të
nxënit. Kështu që u munduam të dallonim se cilat strategji të mësimnxënies
përdoreshin nga studentët më të suksesshëm në përvetësimin e AQS në kontekstin e
UPT-s.
Pra, objekti i e këtij punimi lidhet me hartimin dhe zbatimin e kurrikulës së gjuhës
angleze në nivelin bachelor sipas sistemit LMD në Universitetin Politeknik të Tiranës
si dhe të vështirësive dhe arritjeve të deritanishme në këtë fushë. Realizimi i kësaj
kurrikule në degët me drejtim profesional përbën të renë që sjell ky studim në fushën e
mësimdhënies së gjuhës angleze në tërësi dhe për Qendrën e Gjuhëve të Huaja në
Universitetin Politeknik në veçanti.
Ky punim synon:
të japë këndvështrimin e sotëm mbi anglishten për qëllime specifike,
klasifikimin dhe dallimin e saj nga anglishtja e përgjithshme.
të analizojë procesin e hartimit të një kurrikule, përkufizimin e saj dhe hapat
që duhet të ndiqen për të zhvilluar një kurrikul në përputhje me nevojat e
studentëve dhe me kriteret bashkëkohore.
të hulumtoj rreth faktorëve kryesore që duhet të merren parasysh dhe të
analizohen gjatë procesit të hartimit të një kurrikule si edhe të shqyrtoj rolin e
aktorëve të këtij procesi (mësuesi / studenti) dhe veçanërisht të mësuesve si
faktori kyç në realizimin e kurrikulave të reja që propozohen.
të përcaktoj përmbajtjen e lëndës së gjuhës angleze për qëllime specifike në
kuadrin e procesit të Bolonjës dhe të reformës në Arsimin e Lartë.
Të ofrojë disa sugjerime për ndërtimin e një kurrikule të gjuhës angleze për
qëllime specifike për UPT-n bazuar në hulumtimet dhe përvojën personale.
të sjellë një pamje të plotë mbi strategjitë e mësimdhënies/nxënies së gjuhës
angleze në nivelin Bachelor në Universitetin Politeknik të Tiranës.
Ky punim përpiqet të vërtetojë hipotezën se arritjet në gjuhën angleze të studentëve do
të jenë më të larta nëse:
- realizohet hartimi i një kurrikule që bazohet në nevojat e studentëve dhe
- nëse strategjitë e mësimdhënies/mësimnxënies kanë në qendër studentin dhe e
edukojnë atë me pavarësinë e të mësuarit në gjuhën e huaj.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
xi
Ky punim gjithashtu përpiqet t‘i përgjigjet këtyre pyetjeve:
- Si mund të ndërtojmë një kurrikul sa më pranë nevojave të studentëve?
- Cilat janë nevojat gjuhësore dhe jogjuhësore të studentëve që mësojnë gjuhën
angleze në UPT?
- Cilat janë strategjitë e mësimdhënies/mësimnxënies së gjuhës angleze për
qëllime specifike në nivelin Bachelor në UPT?
0.3 Metodologjia dhe struktura e punimit
Në këtë punim synohet ndërthurja e aspekteve teorike me ato praktike të hartimit të një
kurrikule të Gjuhës Angleze për Qëllimet Specifike për studentët e degëve inxhinierike
në Universitetin Politeknik të Tiranës.
Metodologjia e punimit ka të bëjë me elementët e mëposhtëm:
- Burimet e literautrës mbi të cilat është mbështetur ky punim të cilat janë
direktivat e MAS, programet e gjuhës angleze në UPT dhe në universitet
simotra jashtë vendit, modele të ndërtimit të kurrikulave dhe studime të tjera
kërkimore-shkencore që lidhen me fushën në fjalë. Nga shfrytëzimi i literaturës
u ndërtua kuadri teorik i këtij punim.
- Metodat e ndjekura ndër të cilat mund të përmendim metodën e krahasimit,
metodën e sintezës dhe atë statistikore ndërthurur me metodën sasiore. Metoda
e krahasimit u përdor në krahasimin kurrikulave që janë përdorur në UPT në
kohë me qëllim që të shohim ecurinë e tyre por edhe në krahasimin e
kurrikulave bashkëkohore me qëllim që të përzgjedhim modelet më efikase për
t‘u përfshirë në kurrikulën e anglishtes për qëllime profesionale. Ndërkaq,
metoda e sintezës u përdor në përmbledhjen e elementëve më pozitiv të
qëmtuara në kurrikulat e analizuar dhe në literaturën e shfletuar, dhe metoda
statistikore e gërshetuar me atë cilësore u përdor për të vjelë nga analiza e
anketimeve dhe intervistave rezultate me vlefshmëri të lartë e të besueshme.
Gjithashtu, në të parashikohet të pasqyrohen rezultatet e testeve për matjen e
nivelit të studentëve në zotërimin e gjuhës angleze. Njëkohësisht, në të do të
paraqiten rezultatet e pyetësorëve të zhvilluar me studentë të fakulteteve të
ndryshme të UPT-s në 5 (pesë) vitet e fundit akademike (2010-2015).
Mbledhja e të dhënave për trajtimin e kësaj teme bazohet në:
1- anketën me studentet: qëllimi i hartimit të kësaj ankete lidhet me vështirësitë që
hasin studentët në realizimin e objektivave gjuhësorë dhe motivimin e tyre për një
përvetësim të gjuhës për ta përdorur atë si mjet në situata të ndryshme komunikimi
të jetës së përditshme.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
xii
2- intervistën me pedagoget: qëllimi i hartimit të intervistave gjysmë të strukturuara
shërben për ta parë procesin e mësimdhënies nga këndvështrimi i mësuesit dhe të
metat që vë re ai në realizimin e objektivave kurrikularë.
3- dokumentacionin mbi programet e ndryshme të mësimdhënies së gjuhës angleze në
vite në Qendrën e Gjuhëve të Huaja në Universitetin politeknik të Tiranës.
4- vëzhgimin e orëve mësimi në degët teknike.
Të gjitha të dhënat që do të dalin nga këto vëzhgime, pyetësorë dhe intervista do të
analizohen e do të bëhet paraqitja e gjendjes aktuale, do të parashtrohen problemet dhe
do të ofrohen disa sugjerime të mbështetura nga analiza e kryer në këtë punim.
Interpretimi i të dhënave do të realizohet nëpërmjet ndërthurjes së tyre më qëllim që
analizat të jenë sa më afër realitetit, për rrjedhojë, përfundimet do të jenë të
realizueshme dhe me ndikim pozitiv në rikonceptimin e kurrikulave të gjuhën angleze
për qëllime specifike.
Kombinimi i të dhënave sasiore me ato cilësore synon një qasje komplekse ndaj
dukurisë së studiuar, ndërsa analiza e bisedave gjysmë të strukturuara synon që
informacioni të jetë sa më objektiv dhe i gjerë për problematikën që duam që të
studiojmë.
Të dhënat janë analizuar, përmbledhur dhe pastaj bashkërenduar në funksion të
qëllimit të përbashkët, pra hartimit dhe zbatimit të një kurrikule sa më afër interesave
të studentëve dhe nevojave të tyre gjuhësore e komunikuese në fushën e profesionit.
Struktura e punimit
Gjithë punimi është ndarë dhe strukturuar në pesë kapituj, të cilët përmbajnë
nënndarjet përkatëse dhe përkojnë me ecurinë e punës së kryer mbi këtë temë. Në fund
të punimit gjenden përfundimet e përgjithshme të tij së bashku me bibliografinë dhe
shtojcat mbi të cilat ne jemi mbështetur e që kanë shërbyer si burime për ta ndërtuar atë.
Në kreun e parë ―Anglishtja për qëllime specifike‖ do të hidhet një vështrim i
përgjithshëm mbi anglishten për qëllime specifike (AQS), përkufizimin e saj,
karakteristikat, klasifikimin dhe metodologjinë e mësimdhënies së saj në raport me
metodologjinë e mësimdhënies së anglishtes së përgjithshme.
Në kreun e dytë ―Bazat teorike të hartimit të një kurrikule AQS-je‖ do të ndalemi te
kuptimi i procesit të hartimit të një kurrikule duke analizuar përkufizimin e saj dhe
hapat që duhet të ndiqen për të zhvilluar një kurrikul sa më në përputhje me nevojat e
studentëve dhe me kriteret bashkëkohore të ndërtimit të saj.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
xiii
Kreu i tretë ―Mësimdhënia dhe mësimnxënia e AQS-s‖ u kushtohet strategjive të
mësimdhënies dhe mësimnxënies së gjuhës angleze në UPT. Pasi analizohen teorikisht
të dyja llojet e strategjive, e kalojmë vëmendjen te analiza dhe përdorimi i strategjive
në kontekstin e mësimdhënies dhe mësimnxënies së gjuhës angleze në UPT
Kreu i katërt ―Hartimi i një kurrikule AQS-je për UPT-n‖ trajton hartimin e një
kurrikule për UPT-n si edhe domosdoshmërinë për ndërtimin e një kurrikule të re në
këtë fushë. Ai përshkruan mjetet dhe mënyrat e përdorura për të mbledhur
informacionin në lidhje me nevojat gjuhësore dhe jogjuhësore të studentëve, analizon
informacionin e marrë, dhe rezultatet e nxjerra për të ndërtuar një program mësimor
dhe për të përzgjedhur teknikat e mësimdhënies për të realizuar objektivat e lëndës. Së
fundi propozohen qëllimet dhe objektivat që duhet të udhëheqin një program të ri duke
u mbështetur në analizën e nevojave të studentëve në UPT në rastin konkret.
Në kreun e pestë të punimit ―Programi mësimor për mësimdhënien e AQS-s në UPT‖
do të përshkruhet sesi u eksperimentua vënia në zbatim e një programi të hartuar duke
u mbështetur mësimeve të nxjerra nga kryerja e analizës së nevojave dhe e mjedisit për
të hartuar një kurrikul të gjuhës angleze për studentët e UPT-s. Gjithashtu po në këtë
kapitull përshkruhen materiali i përzgjedhur për programin si edhe planet mësimore që
drejtuan orët e mësimit.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
1
Kreu I
Anglishtja për qëllime specifike (AQS)
1.1. Një vështrim i përgjithshëm i AQS-s
1.1.1. Përkufizimi i AQS-s
1.1.2.Origjina dhe zhvillimi historik i AQS-s
1.1.3.Origjina dhe zhvillimi historik i AQS-s në
Shqipëri
1.1.4.Tipat e AQS-s
1.2. Dallimi midis AQS-s dhe AQP-s
1.3. Anglishtja Inxhinierike si pjesë e AQS-s
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
2
ANGLISHTJA PËR QËLLIME SPECIFIKE
1.1 Një vështrim i përgjithshëm i Anglishtes për Qëllime Specifike
Synimi i këtij kapitulli është që të hedhë një vështrim të përgjithshëm mbi anglishten
për qëllime specifike (AQS) duke filluar me përkufizimin dhe karakteristikat e saja e
duke kaluar te origjina e zhvillimi historik i saj në botë dhe në Shqipëri. Më pas do të
listohen llojet e AQS dhe do të sqarohet dallimi i saj nga Anglishtja e Përgjithshme
(AP). Së fundi do të shqyrtohen karakteristikat dhe tiparet dalluese të anglishtes
inxhinierike.
1.1.1 Përkufizimi i Anglishtes për Qëllime Specifike
Çfarë është AQS-ja? Ndonëse kanë kaluar shumë vite që nga fillimet e saja më 1960,
përkufizimi i saj mbetet i diskutueshëm. Disa studiues e kanë cilësuar si mësimdhënia
e anglishtes për çfarëdolloj qëllimi specifik. Nga ana tjetër, disa të tjerë kanë qenë më
të detajuar duke e përshkruar atë si mësimdhënia e anglishtes për qëllime akademike
ose profesionale.
Hutchinson dhe Waters1 (1987) e shohin si një qasje dhe jo si një produkt. Sipas tyre
AQS-ja nuk ka të bëj me një lloj të veçantë gjuhe, metodologjie apo materiali
mësimor. Në thelb të AQS-s qëndron pyetja: Përse i nevojitet një nxënësi një gjuhë e
huaj?
Nga ana tjetër, Strevens-i2 në përkufizimin e tij të AQS-s, dallon katër karakteristika
absolute dhe dy të ndryshueshme. Karakteristikat absolute kanë të bëjnë me faktin që
AQS-ja:
është e konceptuar për të plotësuar nevojat e caktuara të nxënësve;
është e lidhur për nga përmbajtja me disiplina të veçanta, profesione dhe
veprimtari;
është e përqendruar rreth gjuhës së përshtatshme për ato veprimtari në
sintaksë, leksik, ligjërim, etj.
është në kontrast me ―Anglishten e Përgjithshme‖
Karakteristikat e ndryshueshme janë që AQS-ja
mund të kufizohet në një nga katër shprehitë (p.sh. vetëm lexim);
1 Hutchinson & Waters, ESP A learning centered Aproach, f. 4-35.
2 Cituar nga Dudley-Evans & Maggie Jo St. John, Development in English for Specific
Purposes,Cambridge University Press, Cambridge, UK, 1998 f. 3
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
3
mund të mos organizohet sipas një metodologjie të paracaktuar (Kjo do të
thotë që bazohet në një metodologji që merr parasysh nevojat e nxënësit për
fushën në të cilën ai kërkon të thellojë njohuritë e tij).
Robinson (1991)3 gjithashtu pranon epërsinë dhe rëndësinë e analizës së nevojave të
nxënësit në përkufizimin e AQS-ës. Përkufizimi i kësaj të fundit bazohet në dy kritere
kryesore dhe në disa karakteristika të përgjithshme të AQS-ës. Kriteret e saj janë që
AQS-ja orientohet drejt një qëllimi të caktuar dhe se kurset e AQS-s bazohen në
analizën e nevojave të studentëve të cilat synojnë të specifikojnë me hollësi se për
çfarë i nevojitet atyre gjuha angleze. Ndërsa karakteristikat e tjera të AQS-s sipas
Robinson janë periudha e kufizuar e kurseve të AQS-s dhe karakteri homogjen i
klasave në lidhje me fushën e specialitetit të studentëve.
Dudley-Evans dhe St. John4 paraqesin një përkufizim më të gjerë të AQS-ës duke
përdorur sërish karakteristika absolute dhe të ndryshueshme.
Karakteristikat absolute:
AQS-ja hartohet për të plotësuar nevojat specifike të nxënësit;
AQS-ja përdor metodologjinë dhe veprimtaritë të disiplinave të cilave u
shërben; AQS-ja përqendrohet te gjuha (gramatika, leksiku, niveli gjuhësor),
ligjërimi dhe llojet e teksteve që u shkojnë përshtat këtyre veprimtarive.
Karakteristikat e ndryshueshme:
AQS-ja mund të lidhet ose të hartohet për disiplina të veçanta;
AQS-ja, në situata të veçanta të mësimdhënies, mund të përdorë një
metodologji të ndryshme nga anglishtja e përgjithshme;
Kursit e AQS-s kanë të ngjarë të hartohen për të rritur ose për studentët në
ciklin e tretë të studimeve ose në një situate pune. Megjithatë mund të
ofrohen kurse AQS-je edhe për studimet e ciklit të dytë.
AQS-ja zakonisht hartohet për studentë që kanë një nivel të mesëm ose të
përparuar të zotërimit të gjuhës angleze. Shumica e kurseve të AQS-ës
presupozojnë që studentët të kenë disa njohuri gjuhësore bazë, por ato
mund të organizohen edhe për fillestarë.
Përkufizimi i Dudly-Evans dhe Jo St. John paraqet ndikime nga Strevens, ndonëse ata
e kanë përpunuar atë duke hequr si karakteristikë absolute dallimin e AQS-s me
Anglishten e Përgjithshme dhe kanë përfshirë më shumë karakteristika të
ndryshueshme.
3 Cituar nga Dudley-Evans & Maggie Jo St. John, Development in English for Specific Purposes,
Cambridge University Press, Cambridge, UK, 1998 f. 3 4 Dudley-Evans & Maggie Jo St. John, Development in English for Specific Purposes, Cambridge
University Press, Cambridge, UK, 1998 f. 4-5.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
4
Të gjithë këto përkufizime kanë pikat e forta dhe të dobëta të tyre. Gjithsesi, prej tyre,
kuptojmë që AQS-ja mund të jetë e lidhur por jo domosdoshmërish me një disiplinë
specifike dhe se ajo nuk synon një grup moshë të caktuar. Gjithashtu, ajo mund të
përgatitet për çdo nivel zotërimi të gjuhës angleze. AQS-ja duhet të shihet si një qasje
ndaj mësimdhënies. Në këtë mënyrë ne i afrohemi konceptit të Hutchinson dhe
Waters5, sipas të cilëve, ―AQS-ja është një qasje ndaj mësimdhënies së gjuhës në të
cilën të gjitha vendimet në lidhje me përmbajtjen dhe metodën e mësimdhënies
bazohen në qëllimet dhe nevojat nxënësit‖. Ajo nuk presupozon një metodologji të
ndryshme nga AQP. Siç do e shohim më poshtë, AQS-ja dhe AQP-ja më shumë kanë
ngjashmëri sesa ndryshime.
1.1.2 Origjina dhe zhvillimi historik i AQS-s
Ashtu si çdo lëvizje në shkencat humane, Anglishtja për Qëllime Specifike nuk ishte
një lëvizje e planifikuar dhe koherente por një fenomen i cili lindi nga bashkërendimi i
disa prirjeve, të cilat kanë vepruar në mënyra të ndryshme në mbarë botën.
Sipas Richards (2001)6 qasja e AQS-s ndaj mësimdhënies së gjuhëve lindi si një
përgjigje ndaj një sërë kërkesash praktike:
nevoja për të përgatitur një numër në rritje studentësh jo anglisht-folës për të
studiuar nëpër universitetet amerikane dhe britanike që nga vitet 1950.
nevoja për të përgatitur materiale për studentët që tashmë e zotërojnë anglishten
për qëllime të përgjithshme, por që iu nevojitet gjuha angleze për ta përdorur në
vendin e punës. Studentë të tillë ishin mjekë, infermierë dhe shkencëtarë që nuk
vinin nga vende anglisht-folëse.
nevoja për materiale për individë që u nevojitej gjuha angleze për biznes
nevoja për t‘u mësuar imigrantëve gjuhën që nevojitej për t‘u përballur me
situatat në punë
Ndërkaq, Hutchinson dhe Waters shkojnë përtej botës anglosaksone duke identifikuar
tri arsye të lindjes të gjithë AQS-s që kanë ndikuar në mbarë botën: Kërkesat e një
Bote të Re, një revolucion në gjuhësi dhe përqendrimi te nxënësi. Sipas tyre, dy ngjarje
historike kanë lënë gjurmët e tyre në AQS. Së pari, përfundimi i luftës së Dytë
Botërore solli një epokë zhvillimi të veprimtarive shkencore dhe ekonomike në nivel
ndërkombëtar. Për arsye të ndryshme, sidomos fuqia ekonomike e Shteteve të
Bashkuar në periudhën e pasluftës bëri që roli i gjuhës ndërkombëtare të binte mbi
gjuhën angleze. Së dyti, kriza e naftës e viteve 1970 rezultoi që paratë e vendeve
perëndimore të rridhnin drejt shteteve të pasura me naftë. Anglishtja papritur u kthye
në një biznes të madh. Njerëzit donin ta mësonin atë sa më shpejt për të përmbushur
5 Hutchinson, T., & Waters, A. (1987). English for Specific Purposes: A learning-centred approach.
Cambridge: Cambridge University Press. f. 19 6 Richards, J. (Ed.). (2001). Curriculum development in language teaching. Cambridge:Cambridge
University Press.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
5
qëllimet specifike të tyre. Efekti i përgjithshëm i gjithë këtij zhvillimi ishte nxitja e
mësuesve të gjuhëve që të ofronin kurse sipas kërkesave të studentëve. Nëse më parë
anglishtja e kishte përcaktuar vetë fatin e saj, tani ajo u bë objekt i dëshirave, nevojave
dhe kërkesave të njerëzve të tjerë krahas mësuesve të gjuhëve7.
Arsyeja e dytë kryesore që pati një ndikim të madh në lindjen e AQS-s ishte
revolucioni në gjuhësi. Ndërsa gjuhëtarët tradicionalë përshkruanin karakteristikat e
gjuhës, disa gjuhëtarë revolucionarë filluan të përqendroheshin në mënyrat sesi gjuha
përdorej në komunikimin e vërtetë. Hutchinson dhe Waters8 nxjerrin në pah se një
zbulim i rëndësishëm ishte ndryshimi midis anglishtes së shkruar dhe asaj të folur. Kjo
ide i la shkas një ideje tjetër: nëse gjuha ndryshon në situata të ndryshme, atëherë
mund të përcaktohen tiparet e këtyre e situatave specifike dhe më pas, këto tipare të
kthehen në bazat e një kursi gjuhe. Kështu, në fund të viteve 1960 dhe fillimi i viteve
1970 pati shumë përpjekje për të përshkruar anglishten e përdorur për Shkencën dhe
Teknologjinë. Hutchinson dhe Waters identifikojnë Ewer, Latorre, Swales, Selinker
dhe Trimble si pionierët më të shquar të përshkrimit të ASHT-s.9
Arsyeja e fundit që ka ndikuar në shfaqjen e AQS-s ka të bëjë më shumë me
psikologjinë sesa me gjuhësinë. Në fakt, zhvillime në psikologji theksuan rëndësinë e
nxënësit dhe qëndrimeve të tij për nxënien. Ata filluan të shiheshin si individë me
nevoja dhe interesa të ndryshme të cilat kishin një ndikim të madh në motivimin e tyre,
e për rrjedhojë, në suksesin e mësimnxënies.
Që nga fillimet e hershme të saj në vitet ‗60, AQS-ja ka kaluar pesë faza. Ajo është
zhvilluar me ritme të ndryshme në vende të ndryshme dhe krah për krah me zhvillimin
e saj ka ecur edhe metodologjia e mësimdhënies së saj.
Faza e parë, analiza e regjistrit, u zhvillua në vitet ‗60 dhe në fillim të viteve ‗70 dhe
lidhet kryesisht me punën e Peter Strevens (Halliday, McIntosh dhe Strevens, 1964),
Jack Ewer dhe John Swales10
. Ajo mbështetet në parimet se, për shembull, Anglishtja e
Inxhinierisë Elektrike përbënte një regjistër të ndryshëm nga ajo e Biologjisë apo nga
anglishtja e jetës së përditshme. Qëllimi i një analize të tillë ishte të dallonte midis
gjuhës së specialitetit dhe asaj të jetës së përditshme duke e drejtuar vëmendjen tek
identifikimi i karakteristikave gramatikore dhe leksikore të këtyre regjistrave për të
krijuar kurse AQS-je ku studentët të mësonin format gjuhësore që ata kanë të ngjarë të
ndeshen më së shumti në fushën e tyre të specialitetit duke përjashtuar në këtë mënyrë
format e panevojshme. Motivi kryesor që fshihet pas analizës së regjistrit ishte
plotësimi i nevojave të studentëve.
7 Hutchinson, T., & Waters, A. (1987). English for Specific Purposes: A learning-centred approach.
Cambridge: Cambridge University Press. f. 7 8 Po aty.
9 Po aty.
10 Po aty.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
6
Ndërsa në fazën e parë, AQS-a ishte përqendruar në gjuhën që bazohej në nivelin e
fjalës dhe të fjalisë, në fazën e dytë të saj, vëmendja shkoi përtej fjalisë, te ligjërimi
dhe analiza retorike. Filloi t‘i kushtohej rëndësi mënyrës sesi fjalitë kombinoheshin në
ligjërim për të prodhuar kuptim. Pra vëmendja e studimeve ishte identifikimi i
strukturave organizuese të një teksti dhe specifikimi i mjeteve gjuhësore që sinjalizojnë
këto struktura. U vu re se struktura retorike e teksteve ndryshonte në varësi të fushave
të specialitetit dhe të materialeve mësimore që synonin t‘u mësonin studentëve sesi t‘i
dallonin ato. Analiza e ligjërimit u përqendrua në mënyrën sesi përdoren fjalitë në
realizimin e akteve komunikuese dhe krijoi materiale të bazuara në funksione si
përkufizime, përgjithësime, përshkrimi i proceseve, i kronologjisë së ngjarjeve dhe i
pajisjeve.
Analiza e ligjërimit menjëherë u bë objekt kritikash për shkak të karakterit fragmentar
të saj.: ―Ne nuk dimë si t‘i kombinojmë këto funksione për të krijuar tekste.‖ -
shprehet Robinson11
. Kështu lindi koncepti i tekstit – analiza e tipologjisë së
teksteve—i cili presupozohet të kompensonte këtë të metë. Kjo qasje e konsideron
tekstin si një njësi të plotë në vend që ta shoh si një përmbledhje elementësh të
shkëputur nga njëri-tjetri. Në fakt, kjo mënyrë përdorët mjaft sot dhe është shumë
pozitive për faktin se dallon tekstet letrare nga tekstet funksionale. Kjo fazë e tretë e
zhvillimit të AQS-s udhëhiqet nga parimi ―Nëse ne duhet t‘u mësojmë studentëve
tekste specifike në varësi të fushës së specialiteti, atëherë ne duhet të analizojmë tipa të
ndryshëm tekstesh për të nxjerrë në pah veçoritë e tyre‖. Kjo qasje ishte mjaft
largpamëse, por për shkak të kufizimeve në analizën tipologjike, kërkimet në këtë
fushë zor se u aplikuan në pedagogji në atë kohë, ndërsa tani janë mbizotëruese.
Në mesin e viteve 1970, vëmendja e praktikuesve të AQS-s kaloi te qëllimet e
studentëve duke lënë pas gjuhën e specialitetit. Këtu pra hyjmë në fazën e katërt të
zhvillimit të AQS-s, duke u zhvendosur drejt një metode më komunikuese për
mësimdhënien e gjuhëve të huaja. AQS-ja e drejtoi vëmendjen në situatat e synuara
(kjo ka të bëjë me përshtatjen e thënies së folësit ndaj situatës komunikuese).
Hutchinson është shprehur se një situatë e synuar (target situation) është ajo situatë ku
studentët do të përdorin gjuhën e specialitetit të tyre. Ai gjithashtu është shprehur se
gjatë kësaj faze kurrikula e AQS-së fokusohet në identifikimin e këtyre situatave
specifike për grupe të caktuara studentësh për të analizuar tiparet gjuhësore të
përbashkëta e të zakonshme për ta.
Deri tani, katër fazat e para të AQS-s janë përqendruar në format gjuhësore. Faza e
pestë bën një përpjekje për të parë përtej trajtimit sipërfaqësor dhe t‘i kushtojë
vëmendje jo gjuhës por procesit mendor që zhvillohet gjatë përdorimit të gjuhës. Kemi
kështu një përqendrim tek zhvillimi i aftësive dhe strategjive që i nevojiten një studenti
për të mësuar një gjuhë. Këtu mund të përmendim strategji si nxjerrja e kuptimit të
11
Robinson, P. (1980). ESP (English for Specific Purposes). New York: Pergamon.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
7
fjalëve nga konteksti, dallimi i ngjashmërive midis gjuhës amtare dhe asaj të huaj etj.
Hutchinson shprehet se, ndonëse fokusi i kurseve të AQS-s ka qenë ajo çka njerëzit
bëjnë me gjuhën (strukturat e gjuhës dhe proceset mendore që aplikohen nga
studentët), të kuptuarit e proceseve të nxënies përbën qasjen më të mirë ndaj AQS-s.
Në këtë kuptim, ai gjithashtu argumenton se gjithçka që ndodh në procesin e
mësimdhënies duhet t‘i ndihmojë studentët sesi të përdorin strategjitë e nxënies për të
arritur qëllimet e tyre mësimore. Në mënyrë që të arrihet ky qëllim, hartuesit e
kurrikulave duhet t‘i përfshijnë studentët në krijimin e kurrikulave që në fillim duke u
përqendruar në nevojat e tyre të të nxënit dhe mënyrën se si ata mësojnë. Pra, analiza e
nevojave ka qenë gjithnjë një pjesë jetësore e hartimit dhe ngritjes të çdo kurrikule, në
veçanti për AQS-n.
1.1.3. Origjina dhe zhvillimi historiku i AQS-s në Shqipëri
Në këtë pjesë do të japim një përmbledhje të zhvillimit të Anglishtes për Qëllime
Specifike në kontekstin shqiptar duke përdorur si korpus të dhënash tekstet mësimore
dhe programet që janë përdorur në Universitetin e Tiranës dhe atë Politeknik gjatë
periudhës 1970-2015.
Mësimi i gjuhës angleze fillon që me shkollën Normale të Elbasanit e hapur në 1
dhjetor 1909. Gjuha angleze ishte në listën e lëndëve të programit që u hartua nga
Komisioni i zgjedhur prej Kongresit të Elbasanit 12
. Ajo jepej si lëndë me zgjedhje dhe
synonte të zhvillonte aftësitë gjuhësore të nxënësve. Nuk mund të përcaktojmë me
saktësi se ç‘metoda përdoreshin për mësimin e saj por mund të themi se në shkollën
Normale gjetën vend ide të tilla, si: “Një të mësuar pasiv nuk zhvillon pavarësi
mendjeje as vetëveprim. Nxënësit e sotshëm kanë frikë të shfaqin mendimin e tyre
12
...Komisioni që u zgjoth prej Kongresit Elbasanit për të bërë këtë prozhet i dorëzon pleqësisë
qeveritare të shkollës normalë këtë program: 1. Mathematikë: Numuratore, gjeometri, allgjebrë,
trigonometri, astronomi, mekanikë etj 2. Fizikë dhe Himi 3. Istori të naturës: anatomi, fisiollogji,
botanikë, gjeologji, mineralogji et 4. Gjuha shqip: shkronjëtore, sintaks, literaturë, retorikë, poetikë 5.
Gjuha frëngjisht 6. Gjuha turqisht 7. Gjuha anglisht dhe greqisht me u thënë kush të dojë 8. Filozofi,
psikollogji, logjik dhe pedagogji. 9. Fetë: mysliman, orthodhoksë dhe katolikë 10. Gjeografi 11. Istori.
Istori të përgjithëshme, të Turqisë, të Shqipërisë 12. Desnejo (Vizatim) 13. Muzikë 14. Gjimnastikë. . .
.... Në përcaktimin e Gjuhëve të huaja, programi merrte jo vetëm vlera pedagogjike, por edhe i jepte
shkollës një karakter thellësisht kombëtar, duke e përcaktuar Gjuhën turke, si Gjuhë të huaj. Duke i
dhënë kësaj gjuhe të njëjtin status me atë të Gjuhës franceze, Gjuha shqipe njihej de facto si gjuhë
zyrtare në shkolla. Kjo ishte një mënyrë për të detyruar Perandorinë Osmane që në dritën e zhvillimeve
të reja të njihte një realitet të ri në tokat shqiptare. Këtë mision më mirë se shkolla dhe arsimi kombëtar
nuk mund ta luante askush. Parë në këndvështrimin pedagogjik, bie në sy një politikë arsimore
vizionare, ndonëse arsimi në Shqipëri ende nuk ishte një sistem i mbështetur në baza ligjore apo të
politikave mbarëkombëtare. Largpamësia në këtë rast, është për faktin se krahas Gjuhëve të huaja të
detyrueshme (Frëngjisht dhe Turqisht) përcaktoheshin edhe dy Gjuhë të huaja me zgjedhje: Anglisht dhe
Greqisht. Kjo i mundësonte nxënësit të zhvillonin aftësitë e tyre gjuhësore në gjuhët e mëdha europiane,
por edhe në gjuhët ballkanike. Në këtë rast, ky nxënës arrinte të gjente veten edhe në fushën e të nxënit
të Gjuhëve të huaja, që për shqiptarët ka qenë një pasion i kahershëm dhe vazhdon të mbetet edhe sot si
tillë. Nevila Mehmetim ―Në gjurmët e traditës së arsimit shqiptar‖ botuar në Revistën Pedgogjike 2011
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
8
lirisht, nuk kanë iniciativë. Aktiviteti fitohet vetëm me anë të vetëveprimit,vetëm me
zbatimin e njohurive”.13
Një nga metodat e përdorura në mësimdhënie ishte ‗metoda liberale. Parimi i kësaj
metode është thënia: “Shkolla çmon që një qenie njerëzore nuk mund të formohet së
jashtmi, por për së brendshmi, pa mohuar faktin se në punë të arsimimit dhe të
njohurive ka një farë mekaniciteti. Shkolla nuk ndreq, por rrit.‟14
Ndërsa në Shkollën Normale, gjuha angleze përbënte një lëndë më vete, mësimi i saj u
zhvillua edhe në shkollat e para të huaja që u krijuan në Shqipëri në vitet ‗20- ‗40 . Një
ndër to është edhe instituti Harri Fultz15
në Tiranë ku nxënësit mësonin lëndët
profesionale në gjuhën angleze. Metoda e përdorur për mësimin e gjuhës së huaj ishte
ajo aktive si në shkollë ashtu edhe në jetën e përditshme. Kështu, në revistën
"Laboremus" (1930), organ i institutit Harry Fultz, jepen udhëzime për përdorimin e
gjuhës së huaj në të gjitha situatat komunikuese si dhe mbi mënyrën e nxënies së saj:
"Lexo me zë të lartë! "" Syno për një të kuptuar më së miri! " Mos lejo ndërhyrjen e
gjuhës amtare!‖ (Vishkurti, Ben-Nacer, 2009)16
. Pra, sundon ideja e mësimit të
anglishtes për tu formuar profesionalisht por edhe për të komunikuar nëpërmjet saj.
Dy shkolla të tjera ishin Shkolla e Vajzave dhe Shkolla Bujqësisë në Kavajë. Në
Gazetën ―Dielli‖ ku edhe njoftohet hapja e tyre në 1926, thuhet se mësimet
zhvilloheshin në dy gjuhë: në gjuhën shqipe dhe atë angleze. 17
Në këto shkolla gjuha
angleze përdorej si gjuhë e mësimdhënies për mësuesit amerikanë apo shqiptaro-
amerikanë që punonin në to dhe nuk kemi të dhëna nëse përbënte një lëndë më vete në
programet e këtyre shkollave.
13
Revista Pedagogjike 2011, PËRVOJA TË MËSIMDHËNIES DHE TË NXËNIT NË SHKOLLAT
SHQIPTARE TË VITEVE 1924-1939, Robert GJEDIA 14
Po aty. 15
Në vitin 1921, Kryqi i Kuq i të Rinjve Amerikane themeloi, Shkollën Profesionale Shqiptare, të parën
dhe të vetmen në llojin e vetë për një kohë të gjatë. Ndër vite ajo do të njihet si Shkolla Teknike e
Tiranës dhe aktualisht mban emrin Instituti Harry Fulz. Info. i marrë në
http://www.harryfultz.edu.al/en-history.html 16
Quelques reflexion sur la didactique des langues en Albanie, in: Synergies Roumanie, no 4, f. 103-109;
Burimi në linjë: gerflint.fr/Base/Roumanie 4/vishkurti.pdf. 17
Në numrin e vet të 12 nëntorit 1926 ―Dielli‖, gazetë e Federatës Vatra, njoftonte dhe çmonte hapjen e
shkollës bujqësore në Kavajë nga Erickson. Në njoftimin që zinte 1/3 e faqes 4, informohej: Z. Telford
Erickson, Amerikani i njohur në mes të shqiptarëve të Amerikës, lajmëron në shtyp të Shqipërisë se kët‘
mot hap shkollën e Bujqësisë , ndihmat për të cilën i mblodhi në mes të një grupi amerikanësh
mirëbërës.
Dielli njoftonte se përveç Shkollës së Bujqësisë, që natyrisht do të ishte për djemtë, do të kishte edhe një
shkollë për vajza. Qëllimi i shkollës për goca ashtë të rritunit e vajzave me ditunira dhe zanate krejt
shtëpiake. Që të dyja shkollat kanë edhe internata të veçanta. Mësimet vazhdojnë rregullisht tre vjet. Ata
djem dhe ato vajza që kanë zanë dituri të pëlyshme mund ët vazhdojnë dhe dy vjet të tjerë. Mësimet
jepen në gjuhën shqipe dhe inglishte. : http://gazetadielli.com/kur-erickson-hapi-shkollen-bujqesore-te-
kavajes/#sthash.l56Cp6tw.dpuf
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
9
Një ngjarje që do të shënoj një moment të rëndësishëm në mësimdhënien e gjuhës
anglez në Shqipëri në vitet ‘60 është krijimi pranë UT-s i Katedrës së gjuhës angleze18
e cila do të merrej me mësimdhënien e gjuhës angleze si dhe me përgatitjen e
mësuesve që do të jepnin gjuhën angleze në nivelin parauniversitar. Mësimdhënia e
tyre përqendrohej jo vetëm në mësimin e një anglishteje të përgjithshme brenda
fakultetit të gjuhëve të huaja, por edhe të një anglishteje të specialitetit në fakultetet
jogjuhësore (në degët profesionale).
Një shtim i tillë nxori përpara profesionistëve të gjuhës detyrën për të reflektuar mbi
fushat e përdorimit të anglishtes që i drejtohej një publiku profesional të larmishëm.
Këtij ndryshimi i përgjigjet në vitet 70 hartimi i metodave të para që i kushtohen
mësimit të gjuhës angleze për qëllime profesionale. Ndaj dhe këtë periudhë mund ta
konsiderojmë si fillesat e ndarjes së gjuhës angleze të përgjithshme nga ajo që i
kushtohet mësimdhënies së gjuhës angleze për degët profesionale. Zhvillimi i kësaj
fushe na jepet më i qartë nëpërmjet studimit të teksteve mësimore të hartuara nga
autorë shqiptarë. Më i vjetri është ‗English for Engineering students (Gëzim Hadaj
dheDrita Draçini ) në 1974 botim i Shtypshkronjës së Dispensave, Tiranë
Fig. 1.1 Kopertina e tekstit të parë të anglishtes inxhinierike
18
Fakulteti i Gjuhëve të Huaja i ka fillimet e veta në vitin 1947, viti i themelimit të Katedrës së Gjuhës
Ruse. Katedra e Gjuhës Ruse ka funksionuar në kuadrin e një Instituti 2-vjeçar, i cili në vitin 1951 u
shndërrua në Institut të Lartë Pedagogjik. Me krijimin e Universitetit të Tiranës më 1957, Katedra e
Gjuhës Ruse kalon si degë në Fakultetin e Historisë dhe të Filologjisë. Që atëherë, ai ka pësuar zgjerime
dhe riorganizime të shumta. Kështu, në vitin akademik 1960-1961 iu shtua dega e gjuhës angleze dhe
më 1966 ajo e gjuhës frënge. (burimi: http://www.unitir.edu.al/fakulteti-i-gjuheve-te-huaja,
http://www.unitir.edu.al/index.php/2014-07-09-10-56-45/fakultetet/fakulteti-i-historise-dhe-i-filologjise
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
10
Teksti nuk është voluminoz, vetëm 72 faqe. Ai është i ndarë në 12 mësime. Çdo mësim
bazohet në një tekst që i referohet fushës së inxhinierisë si edhe nga një aparat
konceptual që përfshin ushtrime kuptimore, gramatikore dhe leksikore.
Gjatësia e teksteve si dhe vështirësia e të kuptuari të tyre vjen duke u rritur. Në
përgjithësi, të gjitha tekstet janë të llojit informues-shpjegues. Ndeshim shumë pak
ushtrime që zhvillojnë të folurin, p.sh. në mësimin 6, f. 15 hasim një dialog ku
personazhet shfaqen me emra shqiptarë. Qëllimi i mësimit është praktikimi i shqiptimit
sesa zhvillimi i aftësive komunikuese.
Ndërlikimi i teksteve shoqërohet me rritjen e shkallës së vështirësisë së ushtrimeve që
u përgjigjen përparimit gjuhësor të studentëve. Në mësimet e para gjenden vetëm
ushtrime në lidhje me të kuptuarin e tekstit dhe më pas mësimet pasurohen me nga një
ushtrim leksikor, gramatikor dhe së fundi ushtrime përkthimi. Vihet re përdorimi i
ushtrimeve me përgjigje alternative te shumta dhe përdorimi vetëm i gjuhës angleze
dhe jo i gjuhës amtare.
Po në të njëjtin vit është botuar edhe teksti An english reader for the students of
economy (Hamlet Bezhani, Shpresa Shambli, 1974), por ai nuk përmban ushtrime por
vetëm tekste për t‘u lexuar në lidhje me fushën ekonomisë dhe nuk mund ta
konsiderojmë si një metodë për mësimin e anglishtes profesionale.
Fig. 1.2 Kopertina e tekstit të parë me lexime
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
11
Strukturat e ndërlikuara gramatikore të përdorura në tekste lënë të kuptohet se ai i
drejtohet një publiku që zotëron njohuri të gjuhës angleze të një nivelit mbi atë
fillestar.
Nëse në vitet ´70 kemi vetëm një tekst të anglishtes së specialitetit, në vitet ´80
gjenden një shumëllojshmëri botimesh e ribotimesh të teksteve për mësimin e AQS-s,
të hartuar nga mësues shqiptare të gjuhës angleze gjë që pasqyrohet edhe ne listat e
mëposhtme:
Tekste Universitare:
1. English for Medical Students (1981, I. Stefanllari – V. Dheri)
2. English for Engineering Students (1981, Gëzim Hadaj – Drita Draçini)
3. English for law and philosophy students (1981, K. Drenova, M. Blushi)
4. English for the students of economics (1981,H. Bezhani, Sh. Shambli)
5. English for Engineering Students – Mechanical Branch (1983, K. Drenova)
6. English for the students of economics (1983,H. Bezhani, Sh. Shambli)
7. English for law and philosophy students (1983, K. Drenova, M. Blushi)(24
tekste)
8. English for Geology and Mining (1985, Sofika Kaba)
9. English for the students of economics (1985,H. Bezhani, Sh. Shambli)
10. English for Construction Engineering Students (1986, P. Buka)
11. English for Engineering Students – Mechanical Branch (1987, K. Drenova)
12. English for Medical Students (1986, I. Stefanllari – F. Shkurti - V. Dheri)
13. English for beginners : for the students of the Higher Institute of Agriculture
(1987, Lindita Çela, Shpresa Osmani, Agim Prodani)
14. English for law and philosophy students : gjuhaa ngleze përstudentët e
Fakultetit të Shkencave Politiko-Juridike (1988, K. Drenova, M. Blushi)
15. English for the students of economics (1990,H. Bezhani, Sh. Shambli)
Tekste për shkollat e mesme:
1. English reader for building construction schools : për shkollën e mesme të
ndërtimit (1983, Tahir Dervishi, Gëzim Hadaj)
2. English technical texts : for engineering and electrical trades : për shkollat e
mesme industriale (1980, Diana Kristo)
3. English engineering students : electricity and electronic (1983, Diana Kristo)
4. English reader for agricultural schools : për shkollat e mesme bujqësore (1988,
T. Dervishi)
Në vitet ´80 kemi një larmi dispensash dhe tekstesh specialiteti të botuara nga shtëpia
botuese e librit universitar dhe ajo shkollor në degët inxhinieri elektrike inxhinieri
ndërtimi, inxhinieri mekanike, gjeologji-miniera, bujqësi, mjekësi, filologji, filozofi,
drejtësi, histori dhe ekonomi. Këto metoda janë më të organizuara në krahasim me
tekstin e vitit ‘74, sepse çdo tekst shoqërohet me fjalorin e duhur që ndihmon në
kuptimin sa më të plote të tij. Shpjegimi i fjalëve të vështira të teksteve në gjuhën
angleze jepet po në anglisht dhe, ne raste me të rralla, në shqip. Më pas vijojnë
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
12
ushtrime që testojnë të kuptuarit e tekstit, njohuritë gramatikore dhe leksikore që bëhen
gjithnjë edhe më të larmishme me kalimin e viteve.
Për sa i përket teksteve universitare pothuajse në të gjitha librat dallojmë një
strukturë të tillë:
20-26 Tekste nga fusha përkatëse
Çdo tekst përmban veprimtari të ndryshme gjuhësore të cilat jepen nëpërmjet
kërkesave ushtrimore të ndryshme :
a. Lexim
1. Përgjigjuni pyetjeve rreth tekstit (23)
2. Gjeni fjalën në tekst që ka njërin nga përkufizimet e mëposhtme. (2)
3. Plotësoni vendet bosh me fjalë nga teksti
b. Shkrim
1. Formo fjali me fjalët e mëposhtme (10)
2. Përfundojini me fjalët tuaja fjalitë e mëposhtme (3)
3. Formoni sa më shumë pyetje të jetë e mundur me fjalët pyetëse të
mëposhtme
4. Jepni pyetje për përgjigjet e mëposhtme
c. Gramatikë
1. Formo shkallën krahasore dhe sipërore të mbiemrave të mëposhtme
2. Vendos foljen në kohën e duhur (3)
3. Vendos përemrat në formën e duhur
4. Kthejini fjalitë e mëposhtme në fjali negative
5. Formo shumësin për emrat e mëposhtme
6. Kthejeni fjalinë e mëposhtme n formën joveprore (2)
7. Formo fjali sipas strukturës gramatikore të poshtëshënuar (9)
8. Vendosni there ose it në vendet bosh
9. Vendosni nyjën që mungon
10. Jep tri format e foljeve të poshtëshënuara (7)
11. Formoni pyetje për fjalët e nënvizuara (2)
12. Vendosni përemrat pronor në vendet bosh
13. Vendosini fjalët në rendin e duhur (2)
14. Vendos mbiemrat në formën e duhur
15. Vendosni foljen modale të duhur
ç. Fjalor (synohej pasurimi i fjalorit)
1. Gjej sinonime për fjalët e mëposhtme ( të gjitha janë fjalë që janë përdorur te
teksti dhe studenti presupozohet të gjej sinonime nëpërmjet fjalorit apo
njohurive të mëparshme)
2. Plotësoni vendet bosh me fjalën e duhur (hear/listen) (raise-rise) (learn, teach,
study) (say, speak, tell, talk), (make/do), (other/another/ others), (but/
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
13
although/however), (many/ much / few / little: jepen fjalë me kuptime të
përafërta por me përdorime të ndryshme.
3. Vendosni fjalët në vendet bosh
4. Gjeni në tekst folje nga të cilat e kanë prejardhjen emrat e mëposhtëm
5. Formonin fjalë të prejardhura me fjalët e mëposhtme (7)
6. Secila nga fjalët e mëposhtme mund të ketë dy kuptime, shpjegoni kuptime
d. Përkthim
1. Përktheni tekstin e mëposhtëm (4)(shënim: Teksti është i shoqëruar me
shpjegimin e një grup fjalësh të cilat mund të jenë të panjohura për
studentin)
2. Përktheni fjalitë e mëposhtme (3)
3. Përktheni togfjalëshat emërore
4. Jepni ekuivalenten në gjuhën shqipe për fjalët e mëposhtme
5. Gjeni kallëzuesin në fjalitë e mëposhtme dhe përkthejeni
Këto lloje veprimtarish dhe ushtrimesh gjuhësore i ndeshim në pothuajse të gjitha
tekstet mësimore (metodat). Teksti i parë i secilit libër është i marrë nga konteksti
shqiptar ndërsa tekstet e tjera janë thjesht tekste shpjegues-informuese sipas fushës së
specialitetit.
Veprimtaritë gjuhësore që nxisin të shprehurin janë të rralla. E megjithatë në secilën
metodë vërejmë edhe elemente të veçanta që nuk i hasim në metodat e tjera. Për
shembull, në English for Construction Engineerin Students (1986) jepet një ushtrim ku
u kërkohet studentëve të interpretojnë me role dialogun e dhënë. Edhe pse ky është një
ushtrim i vetëm në të gjithë tekstin, është i vetmi ushtrim që synon të zhvillojë të
folurin.
Në tekstin English for Geology and Mining (1985)një rëndësi e veçantë i jepet
shqiptimit të saktë të fjalëve. Krahas strukturës së ngjashme me tekstet e tjera, për
çdo tekst jepet edhe një ushtrim shqiptimi: jepet fjala dhe përbri saj shqiptimi duke
përdorur simbolet përkatëse.
English for Law and philosophy students (1983) është i pajisur me një aparat
konceptual teorik dhe praktik, përmban shënime gramatikore dhe jepet origjina e të
gjitha teksteve ku ndihet karakteri ideologjikë i kohës (shkrime të E. Hoxhës, Lenin
‗State and Revoluiton‘, gazeta Zëri i Popullit etj.).
English for Beginners (for the students of the Higher Institute of Agriculture, 1987)
është i vetmi tekst që e përcakton qartazi nivelin e gjuhës angleze që duhet të kenë
studentët që mund ta përdorin atë si edhe jepen shpjegime të detajuara gramatikore.
Përveç kësaj ai ka edhe ushtrime që synojnë të zhvillojnë të shprehurit. Në fund të çdo
mësimi (libri është i ndarë në mësime) gjendet një ushtrim ku i kërkohet nxënësve të
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
14
ritregojnë tekstin apo mësimin. Vetëm në14 mësimet e para, organizimi i tekstit është i
ndryshëm nga të gjitha tekstet e asaj kohe duke përmbajtur tekste shumë të shkurtra që
vijoheshin nga 4-ushtrime gramatike dhe fjalori. 14 mësimet e tjera janë të organizuara
njësoj si tekstet e tjera të viteve ‘80.
Këto metoda19
kishin për qëllim që t‘u mësonin studentëve gjuhën e specialitetit
nëpërmjet leximeve që lidheshin me fushat përkatëse dhe një praktikim të gjuhë
nëpërmjet zhvillimit të ushtrimeve gramatikore të ndryshme. Numri i konsiderueshëm
i ushtrimeve u lejonte studentëve që të përmirësonin aftësitë e tyre në gjuhën angleze
në përgjithësi dhe në atë të specialitetit në veçanti.
Nga intervista me disa nga bashkautorët e metodave, rezultoi se për hartimin e tyre ata
ishin mbështetur:
- në udhëzimet e Ministrisë së Arsimit të asaj kohe dhe të Institutin pedagogjik.
Autorëve iu propozohej një aparat pedagogjik i cili përcaktonte disa nga
elementët përbërës dhe organizues të metodës. P.sh. metoda duhet të përmbante
tekste për tu lexuar dhe pyetje rreth tekstit.
- Përvoja e autorëve të cilët për të krijuar një metodë sa më të përshtatshme
mund të merrnin një vit krijimtarie ku iu përkushtoheshin vetëm një detyre, asaj
të hartimit të metodës.
Të gjitha tekstet mësimore e viteve ‘80 përshkohen ndonjëherë nga ideologjia politike
e periudhës ku janë botuar. Ishte epoka e një diktature për popullin shqiptar. Ato
shpeshherë përmbajnë tekste të përkthyera nga shqipja ose rusishtja 20
.
Për sa i përket metodologjisë, duket qartë përdorimi i Metodës Gramatikë-Përkthim me
një mësimdhënie me në qendër mësuesin. Përveç dy ose tre botimeve që përmbanin një
fjalorth në fund ose tekste shtesë, dhe English for Law and Philosophy dhe English for
Beginners (for the students of the Higher Institute of Agriculture, 1987) që përmbajnë
‗shënime gramatikore‘, asnjë botim tjetër nuk ofron shpjegime gramatikore apo
informacione që studenti të mund të punojë në mënyrë të pavarur. E vetmja aftësi që
zhvillohet është leximi – kuptimi i teksteve informuese, pasi mendohej se gjuha e huaj
do t‘i shërbente studentëve për të konsultuar literatura në fushën e tyre të studimit.
Burimi nga i cili janë marrë tekstet e përdorura nuk figuron në këto botime me
përjashtim të English for Economics dhe Engish for Law and Philosophy Students
(jepet vendi nga ku është marrë secili tekst dhe duke qenë se autorët janë ose shqiptar:
E. Hoxha dhe Gazeta Zëri i Popullit ose rus, tekstet kanë shumë të ngjarë të jenë
19
Sqarimi i fjalës metodë: ka dy kuptime tekst dhe qasje ndaj një rrymë të caktuar të
mësimdhënies/nxënies 20
Teksti i dytë në librin English for Construction Engineering, në një kërkim me anë google na del si
pjesë e një punim të përgatitur nga pedagogë rus
(http://window.edu.ru/catalog/pdf2txt/765/37765/15563?p_page=1). Materiali gjendet në Rusisht edhe
në anglisht
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
15
përkthyer nga shqipja ose rusishtja). Të shkruarit synon zotërimin e strukturave
leksiko-gramatikore dhe nuk e tejkalon nivelin e fjalisë. Dy aftësitë e tjera, të folurit
dhe dëgjimi, nuk trajtohen në pothuajse asnjë ushtrim të këtyre teksteve, por ka
shumë mundësi që studentët të kenë praktikuar të dëgjuarin me ushtrime jashtë tekstit
mësimor në Laboratorët e Fonetikës në Fakultetin e Gjuhëve të Huaja.
Krahas teksteve mësimore për shkollat e larta, në vitet ‘80 u hartuan edhe tekste për
arsimin e mesëm në fushën e inxhinierisë së ndërtimit dhe asaj elektrike si edhe në
fushën e bujqësisë. Ato ishin më të pakta në numër në krahasim me tekstet universitare
(vetëm 4 metoda) dhe karakterizohen nga një strukturë e tillë:
1. tekste shpjeguese-informuese
2. shënime shpjeguese (=explanatory notes) pas çdo teksti dhe ku përkthehen në
gjuhën shqipe togfjalësha ose fjali të plota
3. ilustrime të termave teknike të ndeshura në tekst
4. pyetje rreth tekstit
5. fjalorthi ku jepet përkthimi në shqip i fjalorit teknik që ndeshet nëpër tekste
Duket qartë që një përmbajtje e tillë e tekstit mësimor synonte të zhvillonte te studentët
aftësitë e të lexuarit dhe të pasuronte sa më shumë fjalorin e tyre pasi ka të ngjarë të
mendohej se gjuha e specialitetit ndryshonte nga ajo e përgjithshmja vetëm nga fjalori.
Në dallim nga tekstet universitare, asnjë nga metodat për shkollën e mesme nuk
përmbante ushtrime gramatikore, përkthimi apo ritregimi.
Si përfundim mund të themi se periudha 1970- 1990 mund të konsiderohet si faza e
parë e mësimdhënies së anglishtes për qëllime specifike në Shqipëri. Ajo
karakterizohet nga disa veçori si:
- tekste mësimore specialiteti të hartuar nga autorë shqiptarë;
- përdorej metoda gramatikë-përkthim;
- një mësimdhënie pasive;
- dominonte leximi i teksteve me fjalor të specializuar;
- tekstet përshkoheshin nga ideologjia e kohës;
Në qoftë se në fazën e parë kishim një unifikim të mënyrës së konceptimit të teksteve
të specialitetit, faza e dytë i përket periudhës 1990-2003 e cila karakterizohet nga një
tranzicion në arsim dhe mungesë vijimshmërie dhe koherence në mësimdhënien e
gjuhës angleze në përgjithësi dhe të asaj specifike në veçanti. Nga pikëpamja historike,
kjo periudhë përkon me rënien e sistemit totalitar dhe me hapjen e vendit përpara botës
dhe, më pas, me fillimin e epokës së internetit. Prej vitit 1991 Shqipëria u shndërrua në
një shtet demokratik. Hapja e vendit shënon një faqe të rëndësishme në historinë e
Shqipërisë dhe në politikën e saj të afrimit me Evropën.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
16
Në fakt, ndryshimet ekonomike dhe politike sollën transformime në sistemin e
edukimit ku anglishtja kthehet në gjuhë ndërkombëtare dhe në gjuhën kryesore në
vend. Ajo mësohej si lëndë e detyruar nga arsimi 8-vjeçar deri në arsimin e lartë, por
edhe në shumë qendra të gjuhëve të huaja që u hapën në vitet 1995-2000 dhe që
vazhdojnë të kryejnë veprimtaritë e tyre edhe sot e kësaj dite (Qendra Univers, Qendra
Linkoln). Në to mësohej kryesisht gjuha angleze e përgjithshme dhe përdoreshin tekste
nga autor të huaj.
Gjatë kësaj periudhe gjithashtu u botuan shume fjalorë një gjuhësh apo dy gjuhësh që
synonin mësimin dhe kuptimin sa më të mirë të anglishtes dhe i drejtoheshin një
publiku të etur për të mësuar këtë gjuhë sa më shpejt dhe në mënyrë efikase. Ndër to
mund të përmendim:
1. Fjalorth anglisht-shqip i terminologjisë ekonomike dhe financiare të Bankës
Botërore = A World Bank English-Albanian glossary of economic and
financial
terminology (1994)
2. Fjalor i termave themelore të mekanikës: shqip-anglisht-frëngjisht-italisht-
rusisht = Dictionary of basic terms of mecanics : albanian-english-french-
italian-russian (Sami Kurti, 2002)
3. Fjalor i informatikës anglisht-shqip, shqip-anglisht = Dictionary of informatics
English-Albanian, Albanian-English (Nebi R. Caka, Agni Dika dhe Seb Rodiqi,
2005)
4. Fjalor i biznesit dhe i legjislacionit ekonomik : shqip, anglisht, frëngjisht,
gjermanisht, italisht dhe spanjisht = The terminology of business and economic
laws : Albanian, English, French, German, Italian and Spanish / Ilir Çepani
(Tiranë : Elena Gjika, 1998)
5. Fjalor shqip-turqisht-anglisht = Sözlük t••ürkçe-arnavutça-ingilizce =
Dictionary English-Turkish-Albanian / Rian Disçi (Istambul 1994)
6. Fjalor anglisht-shqip i radioelektronikës moderne : rreth 23.000 terma =
English-albanian dictionary of radioelectronics : about 23 000 entries / Arif
Tomçini; Alfred Paloka (Tiranë : Toena, 2004)
Në këtë periudhë nuk mundëm të gjenim ndonjë tekst mësimor për anglishten e
specialitetit të përgatitura nga autorë shqiptarë të cilët i përqendruan përpjekjet e tyre
në përgatitjen e teksteve mësimore për arsimin 8-vjeçar dhe të mesëm. Më poshtë po
listojmë disa nga këto tekste:
1. English 6 ( Ilo Stefanllari; Gëzim Hadaj; Kadri Gega; Zana Lita (1995,
SHBLSH)
2. English 7 / Ilo Stefanllari; Gëzim Hadaj; Kadri Gega; Roza Stefanllari; Zana
Lita (1995, SHBLSH)
3. English 8 / Ilo Stefanllari; Gëzim Hadaj; Roza Stefanllari; Zana Lita (1995,
SHBLSH)
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
17
4. English 2 / Diana Kristo; Elira Agolli; Natasha Bombaj; Marita Nika; Zana Lita
5. English 4 / Diana Kristo; Marita Nika; Zana Lita (1995, SHBLSH)
Një nga arsyet e braktisjes së traditës së hartimit të metodave nga autorë shqiptarë
mund të shpjegohet me faktin se mësuesve dhe pedagogëve të gjuhës angleze u dha liri
në përzgjedhjen e teksteve mësimore, sidomos të atyre të hartuar nga autorë të huaj. Në
fakt, kjo periudhë karakterizohet nga një larmi tekstesh mësimore të hartuara nga
autorë të huaj me një aparat konceptual që vinte në zbatim zhvillimet e fundit në
mësimdhënien e gjuhës angleze si vendosja në qendër e nxënësit me nevojat e tij,
metoda komunikuese dhe ajo e mbështetur në detyra. Këto tekste gjithashtu përmbanin
materiale origjinale, udhëzime për mësuesin për mënyrën e realizimit të orës së
mësimit, teste për të matur ecurinë e studentëve, burime në linjë dhe ushtrime që
zhvillonin të shkruarit, të folurit dhe të dëgjuarit. Për këtë të fundit nuk e dimë se sa
përqind është mundur të realizohet duke pasur parasysh infrastrukturën e
universiteteve publike të asaj kohe.
Nga ana tjetër, tekstet e autorëve të huaj ishin shkruar për një publik ndërkombëtar dhe
shpeshherë trajtonin tema dhe veprimtari shumë larg kontekstit shqiptar për të nxitur
interesin e studentëve apo për të përmbushur nevojat e tyre. Gjithashtu ato kërkonin
mjete mësimore që shpesh herë mungonin në institucionet arsimore të vendit tonë. Për
rrjedhojë mësuesi duhet të përgatiste veprimtari dhe materiale shtesë për ta afruar
metodën pranë publikut shqiptarë.
Pas pothuajse 15 vitesh të përmbysjes së sistemit totalitar në vend dhe reformave e
eksperimentimeve në arsim sidomos pas nënshkrimin të kartës së Bolonjës, lind një
fazë e re në mësimdhënien e Anglishtes për Qëllime Specifike. Karta e Bolonjës si
edhe përfshirja e universiteteve shqiptare në programet arsimore të BE-s si Erasmus,
rriti mundësitë e studentëve shqiptarë për t‘u transferuar nëpër universitete të BE-s dhe
kërkesat e tyre për të studiuar në gjuhën angleze apo një gjuhë tjetër në fushën e tyre të
specialitetit. Për rrjedhojë, metodat e AQS të përgatitura nga autorë të huaj nuk
përmbushnin nevojat e tyre urgjente dhe nga mesi i viteve 2000, fillojnë të rishfaqen
tekste AQS-je të krijuara nga autorë shqiptarë të cilët janë lektor të gjuhës angleze
nëpër institucione të arsimit të lartë në Tiranë dhe që janë gjendur pranë nevojave të
studentëve. Ndër to mund të përmendim:
1. Legal English (L. Buza, 2004)
2. English for Arts (L. Buza, F. Laze, Sh. Delija, M. Çupi, 2006)
3. English for Social Sciences (L. Buza, Sh. Delija, 2006)
4. English for Arts (L. Buza, F. Laze, Sh. Delija, 2007)
5. Legal English (L. Buza, Sh. Delija, 2009)
6. Short course of English in Sociology: (a short course of sociology in English)
(L. Sokoli dhe A. Danga, 2010)
7. English for business, economics & finance (J. Xhemali, A. Shumeli dhe A.
Çaushi,2010)
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
18
8. English in focus: agriculture & environment (A. Shumeli dhe Manjola Salla,
2010)
9. English for students of food technology (A. Shumeli dhe Elsa Zela, 2010)
10. Studying English and Legal English (Anjeza Demollari, 2011)
11. Legal English for ESP students (A. Çaushi dhe E. Hereni, 2012)
12. English for students of natural sciences : informatics, information technology,
physics, mathematics (A. Shumeli e të tjerë, 2014)
Këto tekste paraqesin struktura të ndryshme organizimi, sepse nuk ekzistonte më një
aparat pedagogjik i imponuar nga autoritet përgjegjëse dhe në saj të autonomisë së
institucioneve të arsimit të lartë21
, pedagogët gëzonin pavarësi në mënyrën e hartimit
dhe organizimit të teksteve mësimore.
Më poshtë, po shikojmë dy prej teksteve të viteve 2000:
Legal English for ESP Students, (A. Çaushi dhe E. Hereni, 2012) siç thuhet nga vet
autorët në hyrjen e librit, është hartuar për ata student që aspirojnë të punojnë në
fushën e ligjit dhe që kanë një nivel të mirë të gjuhës angleze (a good command of
English). E, për rrjedhojë, gjuha shqipe nuk përdoret aspak në të. Nuk është i pajisur
me një ‗Libër për mësuesin‘ dhe as një çelës të zgjidhjeve për ushtrimet. Duke qenë se
libri është i konceptuar për tu punuar edhe në mënyrë të pavarur nga studentët, jepen
udhëzime të shkurtra sesi ata mund t‘i qasen librit.
Teksti ndahet në katër pjesë: terminologjia ligjore, bazat e gramatikës (teori), ushtrime
dhe shtojca të cilat paraprihen nga një informacion rreth karakteristikave të anglishtes
ligjore.
Terminologjia ligjore prezantohet nëpërmjet 12 teksteve shpjeguese të fushave të
ndryshme të ligjit. Në fund të secilit teksti gjendet një ushtrim prej 4 pyetjesh rreth të
kuptuarit e tekstin.
Gjatësia e teksteve vargon nga 4 në 10 faqe. Nuk jepet burimi i tyre por autorët
theksojnë se studentët do të mësojnë të kuptojnë gjuhën ligjore ashtu siç mësohet në
një mjedis të një shkolle të tillë.
Ushtrimet janë vetëm me karakter leksikor pra zhvillojnë vetëm aftësitë e të kuptuarit
dhe më poshtë po japim disa shembuj kërkesash ushtrimesh:
a. Vendosni fjalët në vendet bosh
b. Plotësoni përkufizimet me fjalën përkatësen
c. Qarkoni fjalën e duhur
21
Neni 3 LIGJ Nr.9741, datë 21.5.2007 PËR ARSIMIN E LARTË NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË
I NDRYSHUAR ME LIGJET Nr.9832, datë 12.11.2007 Nr.10 307, datë 22.7.201 (burimi: http:
//uamd.edu.al/media/users/4/Ligji%20i%20Arsimit%20te%20larte%20i%20azhornuar.pdf)
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
19
ç. Bashkoni dy gjysmat e fjalëve
Pavarësisht se në hyrje thuhet se synimi i librit është të zhvilloj aftësitë e studentëve që
të dallojnë, kuptojnë dhe përdorin Anglishten ligjore me shkrim edhe me gojë, nuk
gjendet ndonjë ushtrim apo rubrikë për të folurin dhe sidomos për të shkruarin përtej
nivelit të fjalisë.
Legal English (L.Buza, 2004) është një ndër tekstet e para të krijuara nga autor
shqiptar për mësimin e AQS-s, më konkretisht, të anglishtes ligjore.
Ai synon të zhvilloj aftësitë e të lexuarit/kuptuarit, shkrimin dhe të folurin dhe ka një
organizim të tillë:
1. 8 kapituj—pas çdo kapitulli gjenden ushtrime për të testuar të kuptuarin e
tekstit,
2. Ushtrime rreth të kuptuarit të tekstit, fjalor, shkrim dhe diskutime rreth temave
ligjore
3. Përsëritje pas 3 kapitujve,
4. Shtojca: faqe interneti për të kërkuar informacion të mëtejshëm, teori
gramatikore, zgjidhja e ushtrimeve dhe fjalor
I gjithë teksti është vetëm në gjuhën angleze dhe është konceptuar për studentë të
nivelit mesatar-i përparuar në gjuhën angleze për të cilën presupozohen të kenë
marrë njohur të përgjithshme, por jo njohuri nga specialiteti.
Si përfundim mund të themi se mësimdhënia e gjuhës angleze për qëllime
specifike, sipas hulumtimeve tona, kalon nëpër tri faza:
1. Faza e parë 1970-1990
2. Faza e dytë 1990-2003
3. Faza e tretë 2004-aktualisht
Në fazën e parë, ajo u zhvillua kryesisht gjatë studimeve universitare, por edhe në
shkolla të mesme profesionale. Metodat e përdorura ishin hartuar nga autorë
shqiptarë dhe pothuajse të gjitha kishin të njëjtën strukturë organizimi ku rëndësi e
posaçme i kushtohej gramatikës dhe fjalorit. Aftësia primare që synohej të
zhvillohej ishte të lexuarit. Ndërsa për sa i përket mësimdhënies, ajo ishte e
përqendruar te mësuesi.
Në fazën e dytë, ndeshim një ndërprerje të hartimit të metodave nga autorë
shqiptarë të cilët u përqendruan në hartimin e teksteve për shkolla 8-vjeçare dhe të
mesme. Ndërkaq mësimdhënia e AQS-s vazhdoi të mbështetej në metodat e
krijuara në vitet ‘70-‘80 ose në metoda të krijuara nga autor të huaj ose në rastin
më ekstrem ajo u braktis për tu zëvendësuar nga mësimdhënia e anglishtes së
përgjithshme
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
20
Në fazën e tretë rigjallërohet tradita e mësimdhënies së Anglishtes për Qëllime
Specifike nëpërmjet teksteve të hartuara nga autorë shqiptarë të nxitur nga dëshira
për të plotësuar nevojat e studentëve.
1.1.4. Tipat e AQS-s
Carver22
dallon tre tipa AQS-je: Anglishtja si Gjuhë e Kufizuar, Anglishtja për Qëllime
Akademike dhe Profesionale (AQAP) dhe Anglishtja me Tema Specifike.
Anglishtja si Gjuhë Kufizuar
Gjuha e përdorur nga kontrollorët e trafikut ajror ose nga kamerierët janë shembuj të
Anglishtes si gjuhë e kufizuar. Mackay dhe Mountford23
e ilustrojnë më së miri
dallimin midis gjuhës së kufizuar dhe gjuhës me anë të këtij pohimi:
―. . .gjuha e kontrollorit të trafikut ajror mund të konsiderohet si ‗e veçantë‘ në
kuptimin që repertori gjuhësor i një kontrollori është rreptësisht i kufizuar dhe mund të
përcaktohet me përpikmëri nga situata ashtu siç mund të ndodhë me nevojat gjuhësore
të një kamerieri apo stjuardese. Megjithatë këta repertorë të kufizuara nuk janë gjuhë,
ashtu si një libër frazash për turistët nuk përbën një gramatikë. Njohja e një gjuhe të
kufizuar nuk do t‘i lejonte folësit të saj të komunikonte me efikasitet në një situatë të re
ose në një kontekst jashtë mjedisit të punës.‖
Anglishtja për Qëllime Akademike dhe Profesionale
Tipi i dytë i AQS-s është Anglishtja për Qëllime Akademike dhe Profesionale.
Carver24
shprehet se kjo lloj anglishteje duhet të vendoset në thelb të AQS-s.
Hutchinson dhe Waters 25
nga ana tjetër kanë zhvilluar një ‗Pemë të Mësimdhënies së
Gjuhës Angleze‖ ku shtjellohen me imtësi nënndarjet e AQS-s. AQS-ja ndahet në tri
degë: Anglishtja për Shkencën dhe Teknologjinë, Anglishtja për Biznes dhe Ekonomi
(ABE) dhe Anglishtja për Shkencat Sociale (ASHS). Kjo e fundit nuk është shumë e
përhapur sepse nuk konsiderohet shumë e ndryshme nga Anglishtja e Përgjithshme.
Secila nga këto fusha ndahet më tej në dy degë: Anglishtja për Qëllime Akademike
(AQA) dhe Anglishtja për Qëllime Profesionale(AQP). Një shembull i Anglishtes për
Qëllime Profesionale për degën e ASHT është ―Anglishtja për Teknikët‖ ndërsa një
shembull i Anglishtes për Qëllime Akademike për degën e ASHT është ―Anglishtja
për Studime Mjekësore.‖ Natyrisht që nuk mund të flasim për një ndarje të prerë midis
22
Carver, D. (1983). Some propositions about ESP. English for Specific Purposes, 2, 131-137. 23
Mackay, R., & Mountford, A. (Eds.). (1978). English for specific purposes. London: Longman. f. 4-5 24
Carver, D. (1983). Some propositions about ESP. English for Specific Purposes, 2, 131-137. 25
Hutchinson, T., & Waters, A. (1987). English for specific purposes, a learning-centered approach.
Cambridge: Cambridge University Press.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
21
AQP-s dhe AQA-s. Një individ mund të punojë dhe studiojë në të njëjtën kohë dhe
gjuha e mësuar për qëllime akademike mund të përdoret në mjedisin profesional. Kjo
mund të jetë arsyeja përse AQA dhe AQP janë vendosur në të njëjtin tip AQS-je.
Anglishtja me Tema Specifike
Ky është tipi i tretë dhe i fundit i AQS-s. Ai ndryshon nga të tjerët sepse vëmendja
kalon nga qëllimi tek tematika. Pra, fokusi është në temat që janë në përputhje me
nevojat e ardhshme të studentëve. P.sh. Shkencëtarëve u nevojitet gjuha angleze për të
lexuar materiale në studimet pasuniversitare, për të ndjekur konferenca ose për të
punuar në institucione të huaja. Shpeshherë diskutohet se ky tip nuk duhet të
konsiderohet si një tip i veçantë i AQS-s por si një element përbërës i kurseve dhe
programeve të AQS-s me përqendrim tek gjuha e situatës. Kjo gjuhë e situatës
përcaktohet duke u bazuar në analizën e gjuhës që përdoret në një situatë të caktuar.
1.2 . Dallimi midis Anglishtes për Qëllime Specifike (AQS) dhe
Anglishtes për Qëllime të Përgjithshme (AQP)
Çështja e dallimit midis Anglishtes për Qëllime Specifike dhe Anglishtes për Qëllime
të Përgjithshme është trajtuar si nga ana praktike ashtu edhe nga ana teorike. Sipas
Hutchinson dhe Waters26
nuk ka asnjë dallim midis tyre për sa i përket teorisë;
megjithatë, gjenden mjaft dallime në praktikë. Një nga dallimet ka të bëjë me faktin që
programet e AQS-s synojnë të plotësojnë nevojat gjuhësore dhe profesionale të
studentëve gjatë specializimit të tyre në një profesion të caktuar ose në ndonjë fushë
akademike specifike. Ndërsa kurset e përgjithshme të gjuhës angleze synojnë pajisjen e
studentëve me njohuri të përgjithshme gjuhësore (si për shembull, zhvillimi i të folurit,
përvetësimi i një game të gjerë fjalori dhe strukturash gramatikore) për të kryer
veprimtari të ndryshme si p.sh komunikimi me folës vendas, leximi i një reviste etj.
Tudor –i27
vëren se një tipar dallues i AQS-s është fakti se ajo trajton një ―fushë të
dijes që një folës vendas, i zakonshëm dhe i arsimuar nuk pritet që ta zotëroj atë‖. Me
fjalë të tjera, sfera e përqendrimit të kurseve të AQS-s nuk është pjesë e repertorit
komunikues të të gjithë folësve vendas të arsimuar në dallim nga anglishtja e
përgjithshme. Kështu për shembull, gjatë mësimdhënies së gjuhës angleze për një grup
infermierësh, përmbajtja e kursit mund të përfshijë elementë si terma mjekësore,
strukturat e komunikimit infermier-pacient, plotësimi i kartelave të pacientëve,
elemente që nuk bëjnë pjesë në mbretërinë komunikuese të atyre që janë jashtë fushës
së infermierisë. E njëjta gjë vlen për mësimdhënien e gjuhës angleze për disiplina të
tjera si inxhinieri, juridik, ekonomik, biznes etj.
26
Po aty. 27
1997, cituar në Developing Courses in English for Specific Purposes, nga Helen Basturkmen,
Palgrave Macmillan, UK, 2010, f.8
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
22
Për shkak të përqendrimit në një fushë dijeje e cila është jashtë repertorit komunikues
të çdo folësi vendas të edukuar, AQS-ja e vështirëson punën e mësuesit. Ai duhet të
mësojë sesi të hartojë kurse në një fushë konceptuale të cilën ai nuk e zotëron. Për veç
kësaj ai duhet edhe të zhvilloj aftësi për të analizuar dhe përshkruar tekste specifike.
Me fjalë të tjera, krahas kërkesave në lidhje me punën e tij të zakonshme, mësuesit i
shtohen edhe të tjera.
Një nga dallimet midis AQS-s dhe AQP-s qëndron pikërisht te mësuesi, te mënyra se
si të njëjtat role që kryen mësuesi realizohen ndryshe në varësi të qëllimit të fushës së
përdorimit të tyre. Sipas Dudley-Evans28
, mësuesi i AQS-s kryen pesë funksione. Atë
të 1) mësuesit, 2) të bashkëpunëtorit 3) hartuesit të programeve dhe siguruesit të
materialeve, 4) të studiuesit dhe 5) vlerësuesit. Roli i parë është sinonim me atë të një
mësuesi të ‗Anglishtes për Qëllime të Përgjithshme‘. Ndryshimi midis AQS-s dhe
AQP-s qëndron pikërisht në katër rolet e tjera.
Me qëllim që të plotësojë nevojat specifike të nxënësve dhe ta përshtatë metodologjinë
dhe veprimtaritë mësimore me situatat e një disiplinë të caktuar, mësuesi i AQS-s
duhet pikësëpari të punojë me specialistët e disiplinës përkatëse. Në rastet kur një
mësimdhënie e tillë në skuadër nuk është e mundur, mësuesi i AQS-s duhet të
bashkëpunojë me nxënësit e tij të cilët janë më të mirinformuar në lidhje me
përmbajtjen e materialeve të specialitetit të tyre.
Si mësuesi i AQP-s dhe ai i AQS-s duhet të hartojë programe dhe të sigurojë materiale.
Por, ndonëse për të parin ekzistojnë një shumëllojshmëri tekstesh mësimore dhe
materialesh që i vijnë në ndihmë, nuk mund të themi të njëjtën gjë për mësuesin e
AQS-s. Fatkeqësisht, me përjashtim të teksteve të AQS-s të hartuara për informatikën
dhe biznesin, pjesa tjetër e tyre priren të përfshijnë tema nga shumë disiplina duke
rezultuar në një material proliks që ndonjëherë i largon studentët nga ajo që është e
përshtatshme për fushën e tyre. Kjo është dhe arsyeja se shumë mësuesve të AQS-s
nuk i mbetet gjë tjetër veçse t‘i përpilojnë vetë materialet.
Dhe pikërisht këtu del në pah roli i tyre si kërkues dhe studiues i materialeve të
përshtatshme për të zhvilluar një orë mësimi. Nga ana tjetër, një nga dilemat në fushën
e AQS ka të bëjë me pyetjen se sa specifike duhet të jenë këto materiale. Hutchinson
është për materiale që mbulojnë një varg të gjerë fushash duke argumentuar se
strukturat dhe funksionet gramatikore, strukturat e ligjërimit, shprehitë dhe strategjitë e
28
Dudley-Evans, T., & St John, M. (1998). Developments in ESP: A Multi-Disciplinary Approach.
Cambridge: Cambridge University Press.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
23
disiplinave të ndryshme janë identike. Por studime më të vonshme dëshmojnë të
kundërtën. Anthony Wilson29
ka spikatur tipare unike në shkrimet inxhinierike.
Roli i fundit, ai i vlerësuesit, ndoshta është roli që është lënë më shumë pas dore.
Johns30
shprehen se ka shumë pak studime empirike mbi efikasitetin e kurseve të AQS-
s. Po të njëjtin problem shtrojnë edhe I.S.P Nation dhe J. Macalister31
kur diskutojnë
për hartimin e një kurrikule. Megjithatë studiues të tjerë (Jenkins dhe të tjerë, 1993)
shprehen se ka një rritje të interesit në këtë fushë.
Krahas këtyre dallimeve në rolet e mësuesit, lind pyetja nëse ka dallime në
metodologji midis AQS-s dhe AQP-s. Mësimdhënia e Anglishtes për Qëllime
Specifike ashtu si Anglishtja për Qëllime të Përgjithshme, është konsideruar si një
veprimtari e veçantë brenda Mësimdhënies së Gjuhës Angleze (MGJA), brenda
gjuhësisë së aplikuar. Dhe si e tillë, ajo ka zhvilluar një pjesë të metodologjisë së saj
dhe mbështetet edhe në disiplina të tjera krahas gjuhësisë së aplikuar. Në fakt, është
pikërisht kjo lidhje me disiplinat e tjera që përbën një nga tiparet dalluese të saj.
Gjithsesi, pavarësisht nga mendimet e lartpërmendura, shumë studiues bien dakord në
disa dallime bazë midis AQS-s dhe AQP-s. Anglishtja për Qëllime të
Përgjithshme (AQP) është në thelb gjuha angleze që mësohet kryesisht në arsimin
nëntë vjeçar dhe të mesëm. Nxënësve u mësohen elementet leksikore, gramatikore dhe
retorike që përbëjnë bazën e të folurit dhe të shkruarit në gjuhën angleze. Njohuritë e
marra nuk synojnë asnjë situatë të veçantë ku do të përdoret gjuha e huaj. Përkundrazi,
ato fokusohen në aplikimet e gjuhës së huaj në situata të përgjithshme: dialog me stafin
e restorant, me një nëpunës postar, me operatorët e telefonisë, me një të panjohur etj.
Gjithashtu, mësohet të shkruhet dhe të lexohet ajo lloj anglishteje që gjendet
zakonisht në tekstet shkollore, gazetat, revistat, etj.
Përveç kësaj kurrikulat e Anglishtes për Qëllime të Përgjithshme shpeshherë
përfshijnë edhe aspekte kulturore të gjuhës së huaj. Në përgjithësi kurset e AQP-s i
paraprijnë kurseve të AQS-s sepse nevojitet që studentët të kenë marrë disa njohuri
bazë në AQP me qëllim që të arrihen rezultate të kënaqshme në AQS.
29
W. Anthony (1998) Handbook of science communication; Institute of Physics Pub. Bristol;
Philadelphia. 30
Johns, A., & Dudley-Evans, T. (1991). English for Specific Purposes: International in scope, specific
in purpose. TESOL Quarterly, 25, 297-314.
31
Nation, I.S.P.& Macalister John (2010). Language Curriculum Design. New York: Taylor & Francis
Group, f.1-149
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
24
Anglishtja për Qëllime Specifike, nga ana tjetër, është ajo lloj mësimdhënieje që
ndërton mbi atë që është krijuar nga AQP-ja, por me një fushë veprimtarie më të
kufizuar. Ajo synon t‘i pajisë studentët me atë lloj gjuhe që nevojitet në një profesion
ose fushë të caktuar. Me fjalë të tjera, objektiva kryesore e saj është të plotësojë
nevojat specifike të studentëve. Kjo do të thotë që nuk ekziston një metodologji e
dhënë e AQS-s që mund të zbatohet në të gjitha situatat sepse janë situatat dhe nevojat
e studentëve që imponojnë përdorimin e një metodologjie mësimore të caktuar. Pra,
AQS-ja përqendrohet në veprimtaritë e përshtatshme për një disiplinë të caktuar.
Duket sikur dallimi midis AQS-s dhe AQP-s është mjaft i qartë, por disa studiues
(Anthony32
1997) shprehen se nuk është e qartë pika kur përfundojnë kurset e AQS-s
dhe fillojnë ato të AQP-s. Shumë mësues të Anglishtes për Qëllime të Përgjithshme
përdorin një qasje që në fakt është tipike për Anglishten për Qëllime Specifike. Ata
kanë filluar të mbështeten në analizën e nevojave të nxënësve për të përdorur gjuhën
angleze në komunikimin e vërtetë. Përveç kësaj, Dudley-Evans33
teksa diskuton rreth
AQS-s dhe AQP-s e ndërlikojnë më shumë këtë çështje duke dalluar kurse AQS-je të
përgjithshme dhe kurse AQS-je specifike. Sipas tyre, në kurse AQS-je më të
përgjithshme, metodologjia e mësimdhënies së anglishtes me të cilën ata nënkuptojnë
ndërveprimin mësues-nxënës mund të jetë e ngjashme me atë të AQP-s; ndërsa në
kurse AQS-je më specifike, mësuesi kthehet ndonjëherë në një këshillues gjuhësor
duke gëzuar një status të njëjtë me nxënësit të cilët janë specialistë në fushën e tyre të
studimit.
Në një artikull të revistës English Teaching Professional 34
, trajtohet pikërisht çështja
e dallimit midis AQS-s dhe AQP-s. Autorja e artikullit, Marjorie Rosenberg është
pedagoge në ―Pedagogische Akademi‖ në Austri. Në trajtimin e kësaj çështjeje ajo u
kërkoi një grupi mësuesish të anglishtes që të shkruanin çfarëdolloj dallimi a
ngjashmërie që u vinte ndërmend në lidhje me Anglishten për Qëllime Specifike
(sidomos Anglishtja e Biznesit) dhe Anglishtes së përgjithshme. Pas përfundimit të
këtij ushtrimi, mësuesit mbetën të habitur nga ngjashmëritë midis AQS-s dhe AQP-s.
Marjorie Rosenberg shkroi: ―ne priremi ta ndajmë anglishten për qëllime specifike nga
anglishtja për qëllime të përgjithshme‖.
Ndonëse shumica e mësuesve janë trajnuar si mësues të përgjithshëm, ata mendojnë se
duhet të përdorin një metodologji plotësisht të ndryshme në mësimdhënien e gjuhës së
huaj në lidhje me fusha të veçanta. Ajo propozon që ide të ndryshme dhe metoda
32 Anthony, L. (1997). ESP: What does it mean? ON CUE. http://interserver.miyazaki-
med.ac.jp/~cue/pc/anthony.htm konsutlua më prill, 2000
33 Dudley-Evans, T., & St John, M. (1998). Developments in ESP: A Multi-Disciplinary Approach.
Cambridge: Cambridge University Press. 34
Rosenberg, M. 2004. ―Never the twain shall meet‖, English Teaching Professional 11(35), f. 36–37.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
25
mësimdhënëse mund të transferohen nga AQS-je tek AQP-ja dhe anasjelltas. Ajo
shprehet se metoda komunikuese është pjesë mjaft e rëndësishme e kurseve të
Anglishtes për Qëllime të Përgjithshme por veprimtaritë argëtuese shpesh herë nuk
transferohen në botën ‗serioze‘ të Anglishtes për Qëllime Specifike. Nga ana tjetër,
shumë ide që merren nga disiplinat që përfshin AQS-ja mund të transferohen në një
orë mësimi AQP-je duke u dhënë nxënësve shumëllojshmëri tematike dhe
këndvështrime të ndryshme. Madje disa studiues të tjerë si Strevens dhe Fiorito35
kanë
theksuar përparësitë e përdorimit të një qasjeje AQS-je në hartimin e programeve dhe
në mësimdhënien e AQP-s. Madje shkojnë deri në atë pikë ku të pretendojnë se kurset
e AQS-s janë më të mira se ato të AQP-s.
Strevens36
shprehet se një qasje e tillë ndihmon në përqendrimin në nevojat e
studentëve dhe lë të kuptohet se ka kosto më të ulët se kurset e Anglishtes për Qëllime
të përgjithshme. Fiorito, nga ana tjetër, pohon se AQS-ja është edhe mjaft motivuese
sepse u lejon studentëve të përdorin në fushën e tyre të studimit atë që mësojnë në
klasë. Ai thotë: ―përdorimi i fjalorit dhe i strukturave në një kontekst kuptimplotë
përforcon atë që është mësuar dhe rrit motivimin e tyre.‖
Personalisht mendoj se dallimet midis AQS-s dhe AQP po zvogëlohen me kalimin e
kohës duke shkëmbyer me njëra-tjetrën pikat më të forta të secilës. Gjithashtu jam
dakord me Dudley-Evans që kurset e përgjithshme të AQS-s, në të cilat merren njohuri
të përgjithshme mbi një fushë të caktuar dhe në të cilën studentët janë nën nivelin
mesatar, do të jenë shumë më të ngjashme me kurset e AQP-s.
Në fakt, niveli i studentëve duhet të luajë një rol shumë të rëndësishëm në
metodologjinë e mësimdhënies së AQS-s. Nuk mund t‘i mësohet kurrsesi forma
joveprore si strukturë karakteristike e teksteve inxhinierike një studenti i cili ka ende
shumë vështirësi në formimin e fjalive të thjeshta. Në rastet kur studentët janë nën
nivelin mesatar, lind nevoja që të formohen ose përforcohen njohuritë e tyre gjuhësore
përpara se ata të përballen me tekste origjinalë të specialitetit të tyre. Të ndodhur në
rrethana të tilla, kursi AQS-s do të përpiqet t‘u ofrojë studentëve njohuri të
përgjithshme gjuhësore bashkë me një fjalor specialiteti gjithnjë duke marrë parasysh
karakteristikat e studentëve në fjalë.
Si përfundim mund të themi se, ndonëse AQS-ja ndonjëherë shkëputet nga prirjet e
mësimdhënies së AQP-s, ato kanë një bazë të përbashkët që është gjuha angleze. Ajo
që e dallon AQS-ën është lidhja me disiplinat e tjera dhe karakteri praktik. Siç do të
shohim gjatë këtij punimi, vëmendja e AQS-ës ka qenë dhe mbetet e përqendruar te
35
Cituar në Dudley-Evans dhe St. John 1998 36
Strevens, P. (1977). Special-purpose language learning: A perspective. Language Teaching &
Linguistics: Abstracts 10, (3), f.145-163.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
26
analiza e nevojave dhe e teksteve si edhe në përgatitjen e studentëve për të komunikuar
në fushën e tyre të studimit ose në marrëdhëniet e punës. Anglishtja për qëllime
specifike është ajo anglishte që merr për bazë nevojat e studentëve dhe që në
përgjithësi është e lidhur me një disiplinë të caktuar por jo domosdoshmërisht
1.3 Anglishtja Inxhinierike si pjesë e anglishtes për qëllime specifike
Në Pemën e Mësimdhënies së Gjuhës Angleze, Hutchinson dhe Waters37
dallojnë tri
degë kryesore: a) Anglishtja për Shkencën dhe Teknologjinë (ASHT), b) Anglishtja
për Biznesin dhe Ekonomin (EBE) dhe c) Anglishtja për Shkencat Sociale. Anglishtja
inxhinierike është pjesë e ASHT dhe si e tillë ajo përmban mjaft nga karakteristikat e
saj dalluese sidomos në lidhje me fjalorin dhe gramatikën.
Fjalori
1. Termat teknikë
Terminologjia teknike zë një vend thelbësor tek ASHT-ja. Një pjesë e mirë e tyre vijnë
nga fjalori i jetës së përditshme që merr kuptim teknik si edhe nga huazime nga gjuha
greke dhe latine. Sipas ekspertit amerikan për shkencën dhe teknologjinë, Oscar E.
Nybaken38
, në 10000 fjalë të zakonshme të gjuhës angleze, përafërsisht 46% e tyre e
kanë prejardhjen nga Latinishtja dhe 7,2% nga Greqishtja. Këto shifra janë akoma më
të larta në anglishten shkencore. Pra një veçori e anglishtes inxhinierike është jo vetëm
fjalori i specializuar por edhe prejardhja e tij nga Latinishtja dhe greqishtja.
2. Një fjalë me shumë kuptime
Polisemia është një veçori tjetër e fjalorit inxhinierik. Një fjalë ka shumë kuptime të
cilat ndryshojnë nga njëra fushë te tjetra. Për shembull fjala ―transmission‖ në
telekomunikacion do të thotë ‗procesi i dërgimit të një mesazhi, figure apo
informacioni nga një vend në tjetër (transmetim); në inxhinierinë Mekanike, është ‗një
pajisje që vendoset midis një burimi energjike dhe një pajisjeje për ti përshtatur
(transmomator, kambio); në Fizikë do të thotë shkalla në të cilën një trup ose mjet
transmeton dritë, tingull ose ndonjë formë tjetër të energjisë
3. Akronimet dhe përzierjet
Nga ana gjuhësore, fjalori i ASHT-s është formuar nga përzierje, përngjitje, fjalë të
përbëra (kompozitave), ndajshtesim, konversioni, akronime, shkurtime, neologjizma
37
Hutchinson, T., & Waters, A. (1987). English for specific purposes, a learning-centered approach.
Cambridge: Cambridge University Press. 38
Nybaken,O. E., (1979) Greek and Latin in Scientific Terminology The Iowa State University Press,
Iowa.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
27
dhe huazime. Megjithatë ekzistojnë disa metoda fjalëformimi që përdoren më shpesh
të tilla si Akronimet dhe përzierja.
Një akronim është një fjalë e përbërë nga shkronjat e para të emrit të diçkaje. Duke
qenë se është mjaft praktike për tu përdorur sidomos për të shmangur emërtime të
gjata, akronimet kanë filluar të përdoren gjerësisht në anglishten teknike. Për më tepër,
me zhvillimin e shpejtë të shkencës dhe teknologjisë, gjithnjë e më shumë akronime po
përdoren gjerësisht edhe në fusha të ndryshme
4. Emrat e prejardhur dhe emrat e përveçëm
Për të shmangur fraza të gjata në tekstet tekenik shpeshherë përdoren emra të
prejardhur nga folje apo mbiemra që përfundojnë me prapashtesat: –ation, -ity, or –
ment. Sipas Dudly-Evans39
, ato përbëjnë një mjet për të dhënë nocione abstrakte dhe
për të ndërtuar fraza të thjeshta.
Shumë prej termave teknike në gjuhën angleze janë të huazuara nga emra të përveçëm,
të tilla si emrat e njerëzve, vendeve, firmave, markave tregtare, organizatave, dhe
kështu me radhë.
5. Togfjalëshat emërorë me përcaktor emëror
Në krahasim me anglishten e përgjithshme, Anglishtja shkencore dhe për rrjedhojë ajo
inxhinierike dallohet për togfjalësha të gjatë emëror. Në përgjithësi krijohet një
zinxhirë emrash që përcaktojnë bërthamën, një emër të vetëm .40
P.sh.
Përcaktorët emëror: Emri
nuclear submarine refit centre (qendër për meremetimin e
nëndetëseve bërthamore)
Kjo ndodh sepse një pjesë e konsiderueshme e literaturës inxhinierike përmban
koncepte abstrakte, përkufizime, ligje dhe togfjalëshat emëror përbëjnë një formë mjaft
koncize për të përmbledhur një informacion. Ferguson41
përmend dy arsye të
përdorimit të togfjalëshave emërorë nëpër tekste teknike:
39
Dudley-Evans, T., & St John, M. (1998). Developments in ESP: A Multi-Disciplinary Approach.
Cambridge: Cambridge University Press. 40
Mohammad Al Towaim, ―Grammatical and Lexical Features of Scientific and Technical Language‖
referuar më datë 10.07.015 41
Cituar nga Mohammad Al Towaim, ―Grammatical and Lexical Features of Scientific and Technical
Language‖ referuar më datë 10.07.015
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
28
i. Togfjalëshat emërore përdoren si terma teknikë
ii. Togfjalëshat përdoren për të rimarr në një formë më të shkurtër një koncept që
është shprehur më parë në një fjali të plotë :
p.sh. The study of how quickly cracks in the glass grow has made significant progress
recently. → Glass crack growth rate was found to be related to …..
Pavarësisht se togfjalëshat përdoren për të thjeshtësuar tekstet teknike ato e
vështirësojnë të kuptuarin e tekstit sidomos për ata që e mësojnë anglishten si gjuhë të
huaj. Master42
thotë se është e vështirë të kuptohet një togfjalësh emërore edhe pse
kuptimi i emrave më vete është i qartë.
Gramatika
1. Forma joveprore
Prej kohësh, forma joveprore konsiderohet si tipari dallues i anglishte shkencore dhe
asaj inxhinierike. Ajo përdoret për të krijuar distancë nga lexuesi, për të arritur
objektivitetin dhe për arsyen se në raportet teknike e laboratorike nuk është i
rëndësishëm personi që kryen një veprim por procesi që po dokumentohet në to. Në
fakt, Quirk et al. (1972), cituar në Master43
, shprehet se:
„Forma joveprore përdoret dhjetë herë më shumë në një tip të caktuar teksti.
Ajo përdoret kryesisht më shumë në shkrimet informuese sesa ato letrare kryesisht në
stilin objektiv të artikujve shkencor.‘
Megjithatë kjo nuk do të thotë që forma veprore është e gabuar dhe duhet shmangur.
Përkundrazi, Blicq (1981), cituar në Master44
(1991), thotë "… fatkeqësisht, shumë
shkencëtar dhe inxhinierë ende besojnë se çdo gjë duhet të shkruhet në formën
joveprore.… me kalimin e kohës, kjo ide demode po ç‘rrënjoset gradualisht ". Për më
tepër që inxhinieri mekanik Dave Alciatore45
, thotë:
“Ashtu si forma joveprore dhe përemrat vetor dikur ishin të papranueshëm në
shkrimet inxhinierike. Sipas disa inxhinierëve përdorimi i tyre i bënte shkrimet e tyre
më „vetjake‟ dhe më pak „shkencore‟. Megjithatë kjo tendencë po ndryshon. Tashmë
shumë mësues, botues dhe industri pranojnë përdorimin e përemrave vetor nëpër
42
Master, P. 2003. Noun Compounds and Compressed Definitions. Volume 41, Issue 3. Available on
line: http://exchanges.state.gov/forum/vols/vol41/no3/p02.pdf 43
Master, P. 1991. Active verbs with inanimate subjects in scientific pros. English for specific
purposes. 10, f.15-33. 44
Po aty. 45
Writing in Engineering (Language and Learning Online), referuar më datë 12.06.2016:
http://www.monash.edu.au/lls/llonline/writing/engineering/index.xml
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
29
dokumente. Për shembull, "We tested each sample,"( ne testuam secilin kampion) në
vend të 'The sample was tested.".(kampioni u testua)‖
Ndërkaq, Eisenberg (1982)46
vëren se "… përdorimi i formës joveprore ngadalëson
ritmin e leximit, kërkon më shumë fjalë dhe ia vështirëson leximin lexuesve." Në
fakt, në një studim të bërë nga Master për të parë përdorimin e formës veprore dhe
joveprore në revistat shkencore, rezultoi se forma joveprore ka një përdorim më të
madh në shkrimet shkencore por forma veprore është ajo që dominon gjithnjë.
2. Më shumë forma të pashtjelluara
Anglishtja inxhinierike synon thjeshtësinë dhe qartësinë e kuptimit dhe për rrjedhojë
dallohet për përdorimin e formave të pashtjelluara në vend të pjesëve të nënrenditura
rrethanore apo përcaktore. Në këtë mënyre fjalitë janë më të shkurta dhe të lehta për tu
fiksuar.
3. Përdorim i gjerë i foljeve modale dhe i mënyrës urdhërore
Foljet modale dhe mënyra urdhërore përdoren më së shumti në dhënien e
udhëzimeve të cilat janë tipike për manualët teknik që inxhinierët duhet të
shkruajnë, lexojnë apo interpretojnë.
Stili
Anlishtja inxhinierike sidomos ajo e shkruar ka një stil të veçantë i cili është objektiv
,mjaft monoton dhe informacioni paraqitet në një mënyrë të drejtpërdrejtë dhe të
thjeshtë. Nuk është e papërshtatshme që të gjallërohet me tregime ndonëse analogjitë,
anekdotat, dhe metaforat mund të përdoren për të përshkruar një koncept. Shkrimet
inxhinierike përbëhen nga fjali të përmbledhura dhe nga përsëritje të shpeshta për të
shmangur dykuptimësinë.
Është mjaft e vështirë për tu vendosur se ç‘duhet të përfshihet në një program të gjuhës
angleze për inxhinierinë sepse shumica e studentëve në UPT janë në vitin e parë të
studimeve dhe nuk e dinë ende se ç‘punë do të kryejnë me saktësi dhe se ekzistojnë
shume degë të inxhinierisë (inxhinieri ndërtimi, mekanike, elektrike, kimike etj) me
terminologjinë përkatëse. Për rrjedhojë njohja e tipareve leksikore dhe strukturave
gramatikore të anglishtes inxhinierike mund ti ndihmoj planifikuesit e programeve në
përzgjedhjen e materialeve mësimore.
46
Cituar në Master, P. 1991. Active verbs with inanimate subjects in scientific pros. English for specific
purposes. 10, f.15-33.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
30
Kreu II
Bazat teorike të hartimit të një kurrikule AQS-je
2.1. Përkufizimi
2.2. Analiza e mjedisit
2.3. Analiza e nevojave
2.4. Analiza e parimeve dhe përcaktimi i qëllimeve e
objektivave
2.5. Përgatitja e programit
2.6. Përzgjedhja e përmbajtjes së një kurrikule
2.6.1. Hartimi dhe përzgjedhja e materialeve
2.6.2. Materiale autentike apo të krijuara
2.7. Vlerësimi
2.7.1. Vlerësimi i studentëve
2.7.2.Vlerësimi i kurrikulës
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
31
Kreu II Bazat teorike të hartimit të një kurrikule
Në këtë kapitull do të trajtohet kuptimi i procesit të hartimit të një kurrikule dhe
procedurat që përfshihen në një proces të tillë.
2.1. Përkufizimi
Ashtu si anglishtja për qëllime specifike dhe koncepti aktual i hartimit të kurrikulave
për mësimdhënien e gjuhës angleze i ka fillimet në vitet 1960. Ai i ka fillimet tek
programet mësimore por kurrikula dhe programet mësimore nuk janë e njëjta gjë. Një
program mësimor është një detajim i përmbajtjes së një kursi dhe liston atë çka do të
mësohet dhe testohet. Pra një program mësimor për një kurs gjuhe rrjedhshmërie mund
të specifikoj ato aftësi të të folurit që do të mësohen dhe praktikohen gjatë kursit,
funksionet, temat që do të mësohen dhe rendi i mësimit të tyre.
Hartimi i kurrikulave është një proces më i ndërlikuar sesa ai i planifikimit të
programeve. Ai përfshin proceset që përdoren për të përcaktuar nevojat e nxënësve,
zhvillimi i objektivave dhe qëllimeve për të përmbushur këto nevoja, për të vendosur
mbi programin më të përshtatshëm, strukturën e kursit, materialet e metodat dhe
vlerësimi i programeve që rezultojnë nga këto procese.
Me zhvillim të një kurrikule do të kuptojmë procesin ose hapat e ndjekur për të
planifikuar dhe vënë në zbatim një kurrikul. Një kurrikul gjuhe konceptohet si një
larmi veprimtarish që përfshin atë që studentët mësojnë, mënyrën sesi mësojnë,
metodologjia e mësuesve, ç‘materiale përdorin, si kryhet vlerësimi i mësimit të gjuhës
etj.47
Sipas Paul Nation48
, hartimi i një kurrikule për gjuhën e huaj mund të
konsiderohet si një proces i të shkruarit në kuptimin që në të dyja rastet kemi të bëjmë
me mbledhjen e ideve, organizimin e tyre, kalimin e tyre në tekst dhe së fundi
redaktimin e tij. Gjithashtu ai shton se hartimi i një kurrikule përshin ndërthurjen e
njohurive nga shumë fusha të Gjuhësisë së Aplikuar si kërkime në përvetësimin e
gjuhëve, metodologjia e mësimdhënies, vlerësimi, përshkrimi i gjuhës dhe krijimi i
materialeve.
Ekzistojnë mendime të ndryshme mbi hapat që duhet të ndiqen për të zhvilluar një
kurrikul. Litwack49
shprehet se ka disa procedura që duhet të ndiqen për të hartuar një
kurrikul AQS-je. Ndër të tjera ai përmend procedura të tilla si analiza e studentëve dhe
e nevojave profesionale të tyre; gjetja e materialeve origjinale; hartimi, përpunimi dhe
47
Richards, J. (Ed.). (2001). Curriculum development in language teaching. Cambridge:Cambridge
University Press. 48
Nation, I.S.P.& Macalister John (2010). Language Curriculum Design. New York: Taylor & Francis
Group, f.1-149 49
Litwack, D. M. (1979). Procedure: The key to developing an ESP curriculum. TESOL Quarterly, 13,
383-391.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
32
redaktimi i tyre duke u përqendruar tek fjalori, gramatika dhe retorika; hartimi i
ushtrimeve gjuhësore për mësimdhënien e materialeve, redaktimi i materialeve përsëri;
pilotimi dhe vlerësimi i efikasitetit të tyre. Nicholls dhe Nicholls50
sugjerojnë një
model ciklik të hartimit të kurrikulës që u bë i njohur si modeli qëllim-mjet (ends-
means). Ai duhet të kuptohet si një model që synon të zbulojë se ç‘aftësi gjuhësore u
nevojiten studentëve me qëllim që të kryejnë një detyrë në një rol specifik dhe më pas
t‘i përvishen punës për të mësuar gjuhën që u nevojitet për të përmbushur rolet e tyre.
Modeli qëllim-mjet përbëhet nga hapat e mëposhtme: (1) hartimi i objektivave të një
kursi gjuhe duke u bazuar në zbulimin e aftësive gjuhësore të studentëve, (2) pilotimi i
metodave që mund të çojnë në arritjen e objektivave, (3) vlerësimi i punës së bërë me
qëllim që të shihet nëse ka qenë me rezultat dhe (4) analiza e marrjes së përshtypjeve
për të gjithë procesin për të siguruar një pikënisje për kërkimet e mëvonshme.
Ndonëse modeli ―qëllim-mjete‖ është pranuar që nga vitet 1980 , një grup i kufizuar
dhe mekanicist udhëzimesh dhe hapash i njohur si projektim sistemesh (system-
design) ka fituar terren. Richards51
argumenton se ky model e sheh zhvillimin e një
kurrikule si një proces racional dhe disi teknik. Rodgers52
shprehet se modeli
―projektim sistemesh‖ është i udhëhequr nga rregulla dhe ofron një grup procedurash
duke filluar me përcaktimin e objektivave, përzgjedhjen e përmbajtjes, analizën e
detyrave gjuhësore, planifikimi dhe përzgjedhjen e veprimtarive mësimore dhe
përfundon me përcaktimin e rezultateve dhe mjeteve për të vlerësuar nëse ato janë
realizuar.
Duket qartë se zhvillimi i një kurrikule ka evoluar nga vënia e theksit tek metodat
mësimore në mënyrën se si proceset që përbëjnë një kurrikul janë të ndërlidhura me
njëra- tjetrën. Briggs53
iu referua hartimit të një kurrikule si një sistem i madh në të
cilën përbërësit (nënsistemet) funksionojnë të ndërlidhur me qëllim që të kapërcehet
një vështirësi ose të përmbushet një nevojë. Richards54
gjithashtu argumentoi se ka
nënsisteme që bashkëveprojnë me njëri-tjetrin.
Ai u referohet këtyre nënsistemeve si procese planifikimi dhe zbatimi që fillojnë me
(1) një analizë gjuhësore dhe jogjuhësore të nevojave të studentëve; (2) një analizë të
situatës ku do të aplikohet kurrikula (situata administrative, studentët, mësuesit,
50
Nicholls, A., & Nicholls, H. (1972). Developing curriculum: A practical guide. London: Allen and
Unwin. 51
Richards, J. (Ed.). (2001). Curriculum development in language teaching. Cambridge:Cambridge
University Press. 52
Rodgers, T. (1989). Syllabus design, curriculum development and polity determination. In R. K.
Johnson (Ed.). The second language curriculum (f. 24-34). New York: Cambridge University Press. 53
Briggs, L. (1977). Instructional design: Principles and applications. Englewood Cliffs,NJ:
Educational Technology Publications. 54
Richards, J. (Ed.). (2001). Curriculum development in language teaching. Cambridge:Cambridge
University Press
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
33
komuniteti); (3) përcaktimi i rezultateve të mësimnxënies; (4) organizimi i programit
mësimor; (5) përgatitja dhe përdorimi i materialeve mësimore; (6) përzgjedhja e
metodave të mësimdhënies; (7) sigurimi i cilësisë së mësimdhënies dhe përfundon me
vlerësimin jo vetëm të mësimit të gjuhës por edhe të nënsistemeve më vete dhe në
tërësi.
Friedenberg, Kennedy, Lomperis, Martin dhe Westerfield55
(2003) përpiluan një model
i cili përfshinte (1) përcaktimin e qëllimeve, (2) grupimin e studentëve, (3) vlerësimi i
nevojave i cili përshin vlerësimin e njohurive gjuhësore të studentëve, (4) stafi
pedagogjik dhe rolet e tij, (5) logjistika e programeve e cila përfshin oraret, klasat,
mjetet teknologjike, (6) vlerësimi i ecurisë së mësimit të gjuhës dhe (7) një vlerësim i
programit në përgjithësi për të parë sesa i suksesshëm ka qenë ai.
Modeli i propozuar nga Nation&Macalister56
fillon me (1) analizën e mjedisit; (2)
analizën e nevojave; (3) analizën e parimeve; (4) përcaktimin i përmbajtjes dhe
renditjen e elementeve të saj; (5) Formatimi dhe paraqitjen; (6) Qëllimet (7)
monitorimin dhe vlerësimin dhe përfundon me vlerësimin e çdo aspekti të kursit për të
gjykuar nëse ai është i përshtatshëm dhe nëse ka nevojë për përmirësime.
Nga të gjithë modelet e lartpërmendura ai i Richards dhe ai Nation-it duket se kanë
një fushëveprimi më të gjerë dhe ofrojnë një përshkrim më të detajuar të nënsistemeve.
Për më tepër ai i Nation-it bazohet tek studiuesit më në zë të AQS-s, Hutchinson,
Dudley-Evans dhe Richards. Modeli i tij mund të zbatohet me sukses në çdo kurrikul
gjuhe. Mund të bëhen përshtatje dhe ndryshime në varësi të kurrikulës. Kjo është
arsyeja që kombinimi i këtyre dy modeleve do të shqyrtohet më në detaj dhe do të
merret për bazë për hartimin e një kurrikule të AQS-je për UPT-n.
Duke u mbështetur në modelet e Richarsd-it dhe Nationdhe Mecalister-it dallojmë këta
elementë përbërës të hartimit të një kurrikule:
1. Analiza e mjedisit ose (Analiza e faktorëve kontekstual që mund të ndikojnë te
programi)
2. Analiza e nevojave
3. Përcaktimi i Qëllimeve dhe objektivave (planifikimi i rezultateve të
mësimnxënies)
4. Përgatitja e programit (Programi mësimore dhe organizimi i një kursi,)
55
Friedenberg, J., Kennedy, D. Lomperis, A., Martin W., & Westerfield, K. (2003). Effective practices
in workplace language training: Guidelines for providers of workplace English language training
services. Alexandria, VA.:TESOL. 56
Nation, I.S.P.& Macalister John (2010). Language Curriculum Design. New York: Taylor & Francis
Group, f.1-149
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
34
5. Hartimi dhe përzgjedhja e materialeve, (Përzgjedhja, përshtatja dhe hartimi i
materialeve mësimore)
6. Metodat e mësimdhënies: përzgjedhja e metodave mësimore dhe mënyrave të
vlerësimit
7. Vlerësimi i programit mësimore dhe Vlerësimi i Kursit në tërësi
2.2. Analiza e mjedisit
Programet e gjuhës së huaj vihen në zbatim nëpër situata dhe kontekste të veçanta të
cilat janë të shumëllojshme dhe ndryshoret e veçanta që ndërhyjnë në një situatë
specifike shpeshherë janë elementët kyç që përcaktojnë suksesin e një program. Disa
kurrikula të gjuhës së huaj i drejtohen një mjedisi ku ka shumë pak pajisje mësimore
në dispozicion. Disa propozime për ndryshim kurrikule mirëpriten nga mësuesit dhe
disa jo. Në disa situata mësuesit janë të mirëtrajnuar dhe kanë kohën e duhur për të
planifikuar vet materialet e tyre. Në situata të tjera, ata mund të kenë shumë pak kohë
dhe kufizohen vetëm në mësimdhënien e teksteve. Pra, secili kontekst për ndryshim
kurrikulash përmban faktorët që mund të lehtësojnë apo pengojnë zbatimin e
suksesshëm të saj (Markee 199757
). Prandaj është shumë e nevojshme që të
identifikohen këta faktor dhe ndikimi i tyre në planifikimin e një kurrikule (Bean
199358
). Këta faktor mund të jenë politik, shoqëror, ekonomik ose institucional.
Qëllimi i kësaj pjesë të procesit të hartimit të një kurrikule është të identifikojë ata
faktorë rrethanorë që do të ndikojnë fuqishëm në kursin e AQS-s. Me fjalë të tjera,
analiza e mjedisit që shpeshherë quhet edhe ‗analiza e situatës‘ (Richards,.200159
) ose
‗analiza e kufizimeve‘ (constraint analysis), ka të bëjë me faktorët që do të kenë një
ndikim të madh në vendimet që do të merren për qëllimet e një kursi, përmbajtjen e tij
dhe metodën e mësimdhënies. Këta faktorë mund të kenë të bëjnë me studentët,
mësuesit ose situatën mësimore.
Analiza e mjedisit është një pjesë shumë e rëndësishme e procesit të hartimit të një
kurrikule sepse ajo siguron efikasitetin dhe vlefshmërinë e një kursi gjuhe. Për
shembull, nëse nuk merret parasysh që niveli i mësuesve është shumë i ulët, mund të
ndodhë që ata nuk janë të aftë t‘i përballojnë veprimtaritë e një kursi. Po ashtu, nëse
materialet janë tepër të shtrenjta dhe kërkojnë pajisje teknologjike të padisponueshme,
kursi i gjuhës për të cilën është hartuar kurrikula rezulton plotësisht i pavlefshëm.
Shumë e shumë faktorë mund të ndikojnë në hartimin e një kurrikule. Përcaktimi i
tyre i takon vetë hartuesit të saj. Në përgjithësi, rëndësia e tyre varet nga shkalla e
57
Cituar në Nation, I.S.P.& Macalister John (2010). Language Curriculum Design. New York: Taylor
& Francis Group, f.1-149 58
Po aty. 59
Richards, J. (Ed.). (2001). Curriculum development in language teaching. Cambridge:Cambridge
University Press.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
35
ndikimit që ata kanë në vlefshmërinë e një kursi. Do të konsiderohet shumë i
rëndësishëm një faktor i cili nëse anashkalohet e bën një kurs plotësisht të pavlefshëm.
Procedurat që përdoren në analizën e situatës janë të njëjta me atë të nevojave :
1. Konsultë me përfaqësues të grupeve të përfshirë si prindër, student, mësues,
administrator dhe zyrtar.
2. Studimi i dokumenteve përkatëse si kurrikula, udhëzimet e ministrisë së
arsimit, materialet mësimore dhe raporte qeveritare.
3. Vrojtimi i mësuesve dhe studentëve në mjedise të mësimnxënies.
4. Sondazhe të mendimeve të palëve të përfshira në të.
5. Shqyrtimi i literaturës në lidhje me këtë çështje.
Paul Nation60
ofron një tabelë me listën e kufizimeve dhe me ndikimet e tyre në
kurrikul të shoqëruara me propozime zgjidhjesh të mundshme për t‘i kapërcyer ato. Ai
kufizimet i ndan në kufizime të përgjithshme ku përfshihen tre grupe kryesore:
studentët, mësuesit dhe situata dhe për secilin prej kufizimeve të përgjithshme paraqet
kufizime të veçanta në formë pyetjesh. Këtë tabelë po e paraqesim më të detajuar më
poshtë.
Kufizime të
përgjithshme
Kufizime të veçanta Ndikimet në hartimin e një
kurrikule
Studentët
Mosha A janë studentët të interesuar në të gjitha
llojet e temave? A munden ata të bëjnë
të gjitha llojet e veprimtarive të nxënies?
Merr parasysh interesat e studentëve
Përdor veprimtari të përshtatshme
Njohuritë e tyre A kanë një gjuhë amtare të përbashkët.
Çfarë kanë përvetësuar më parë?
Përdor veprimtari të përqendruara tek
mësuesi.Përdor përkthime.
Përdor lexime.
A iu nevojitet
gjuha angleze
për qëllime të
veçanta?
Do ta përdorin gjuhën angleze për një
gamë të gjerë veprimtarish?
Çfarë presin të mësojnë nga kursi?
Përcakto qëllimet e përgjithshme
Përfshi materialet që studentët presin
të mësojnë.
Lejoi studentëve që të diskutojnë dhe
të përfshihen në përcaktimin e
natyrës së kursit.
A kanë ndonjë
preferencë mbi
mënyrat e të
mësuarit?
A kanë interes në mësimin e gjuhës
angleze?
A janë të detyruar të mësojnë gjuhën
angleze?
A mund t‘i ndjekin rregullisht orët e
mësimit?
Përdor veprimtari jashtëzakonisht
motivuese.
Trajto tema me interes
Riciklo veprimtaritë
Përdor një kurrikul spirale.
60
Nation, I.S.P.& Macalister John (2010). Language Curriculum Design. New York: Taylor & Francis
Group, f.1-149
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
36
Mësuesit
A janë të
trajnuar?
A mund t‘i përgatisin vet disa prej
materialeve?
A mund ta menaxhojnë nxënien në grup,
individuale?
Përdorni material dhe veprimtari të
gatshme.
Përdor veprimtari të punës në grup.
A kanë besim
në njohurit e
tyre në gjuhën
angleze?
A mund të shërbejnë si një model i mirë?
A mund t‘i krijojnë vetë materialet për
veprimtaritë me shkrim dhe me gojë?
A janë në gjendje të korrigjojnë të folurit
dhe punën me shkrim?
Siguro materiale të regjistruara
Siguro një set të plot materialesh për
kursin
Përdorni veprimtari që nuk kërkojnë
fidbek.
A kanë kohë
për përgatitje
dhe korrigjime?
A mundet që kursi të përfshij detyra
shtëpie?
A mundet që kursi të përfshijë ushtrime
që duhet të vlerësohen?
Jepni detyra
Jepni zgjidhjen e ushtrimeve
Situata
A gjendet një
klasë e
përshtatshme?
A mundet që tavolinat të sistemohen në
mënyrë që të mundësohet puna në grup ?
A është dërrasa e zezë në madhësinë e
duhur dhe mund të shihet me lehtësi?
Përdorni punën në grup
Përdorni material që nuk nevojitet të
përdoret një tekst bazë.
A mjafton
koha?
A mundet që studentët t‘i arrijnë qëllimet
në kohën në dispozicion?
A është kursi intensive?
A munden studentët t‘i përkushtojnë
kursit gjithën kohën e tyre?
Ndajini qëllimet në faza dhe
kufizojeni numrin e tyre
Siguroni shumë material.
A gjenden
material pune
të nevojshme?
A mund të fotokopjohen materialet?
A mund të pajiset secili student me libra?
A mund të gjenden plot material
plotësuese?
A gjenden CD-player, kasetofon ose
video?
Siguroni material të individualizuara.
Përdorni material të përqendruara te
mësuesi.
Lidhni përmbajtjen e kursit me
materialet plotësuese.
Përgatisni materiale audio-vizuale.
A ia vlen
planifikimi i
kursit?
A ndeshen studentët më gjuhën angleze
jashtë orës së mësimit?
A do të zhvillohet disa herë në javë?
Siguroni kontakte të mëdha me
gjuhën angleze gjatë orës së mësimit.
Përkushtojini kohën e duhur
përgatitjes së kursit?
Tabela 2.1. Kufizimet rrethanore dhe pasojat
Tabela 2.1 paraqet një gamë të gjerë faktorësh rrethanorë që mund të ndikojnë në
procesin mësimor dhe që duhet të merren parasysh gjatë hartimit të një kurrikule.
Kolona 1 dhe 2 rendisin disa kufizime ndërsa kolona e tretë sugjeron disa pasoja të
mundshme. Nuk mund të themi që kjo tabelë i përfshin të gjithë faktorët dhe pasojat e
tyre por mund të shërbejë si një pikë referimi për shumë hartues programesh.
Në fakt, mund të gjendet një sasi e konsiderueshme studimesh rreth shumë prej
faktorëve rrethanorë më të rëndësishëm duke përfshirë përmasat e klasave, motivimi,
nivelet e përziera të studentëve dhe qëllimet specifike të tyre. Një analizë e mirë e
mjedisit mbështetet si në analizën e mjedisit ashtu edhe në zbatimin e teorive dhe
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
37
studimeve të mëparshme për të kapërcyer problemet e ndryshme dhe për të shfrytëzuar
më me efikasitet mjetet mësimore në dispozicion. Në disa modele të hartimit të
kurrikulave, analiza e mjedisit përfshihet brenda analizës së nevojave të cilat do t‘i
shqyrtojmë në mënyrë më të hollësishme më poshtë.
2.3. Analiza e nevojave
Një nga karakteristikat dalluese të hartimit të një kursi AQS-je është pikërisht analiza e
nevojave. Ajo është një proces gjatë të cilit identifikohen gjuha dhe aftësitë që do të
përdorë studenti në vendin e punës ose në fushën e tij të studimit. Të gjithë këto
elemente më pas shqyrtohen në lidhje me njohuritë aktuale të tyre, me perceptimet e
tyre për atë çka i nevojitet dhe kufizimet në kontekstin mësimor. Informacioni i marrë
nga ky proces do të përdoret për të përcaktuar dhe përpunuar përmbajtjen e programit
mësimor dhe metodologjinë. Procesi i analizës së nevojave përfshin:
analizën e situatës së synuar: identifikimi i detyrave, veprimtarive dhe
shprehive për të cilat do të përdoret gjuha angleze, çfarë duhet të jetë i aftë të
bëjë studenti, cilin rol synon të realizoj (p.sh. atë të inxhinierit, kamerierit,
studentit, mjekut, avokatit etj);
analizën e ligjërimit: përshkrimi i gjuhës që përdoret në situatën e mësipërme;
analizën e situatës aktuale: identifikimi i njohurive të studentëve në lidhje me
situatën e synuar.
analizën e studentit: identifikimi i motivimit të tij, stilet e të mësuarit dhe
perceptimet e tij rreth asaj që i nevojitet
Termi ‗nevojë‘ nuk është aq i qartë sa ç‘mund të duket. Ai mund t‘u referohet
dëshirave, kërkesave, motiveve, pritshmërive, mangësive dhe kufizimeve (Brindley61
).
Përveç kësaj koncepti i nevojave nuk është i njëjtë për të gjithë. Ai varet nga gjykimet
dhe pasqyron interesat dhe vlerat e atyre që bëjnë këto gjykime. Mësuesit, studentët,
sipërmarrësit dhe punëdhënësit mund të kenë qëndrime të ndryshme rreth domethënies
së nevojave. Në një kontekst imigrantësh p.sh., përfaqësuesit e shumicës së popullsisë
mund t‘i shohin si nevoja të imigrantëve marrjen e njohurive për të arritur
komunikimin dhe integrimin kulturor. Ndërkaq imigrantët mund të mos jenë të
interesuar në integrimin kulturor por mund të kenë interesa tejet ekonomike. Mund të
synojnë përvetësimin e atyre njohurive gjuhësore sa për të kryer një punë, për të
siguruar të ardhurat e nevojshme për të mbijetuar (Burnett 1998, cituar në Richards 62
)
Pavarësisht nga mënyra e konceptimit të tyre. Në varësi të veprimtarive të përfshira në
to nevojat dhe për rrjedhojë analiza e tyre ndahet në dy grupe kryesore:
61
Brindley, G. P. (1984), Needs Analysis and Objective Setting in the Adult Migrant Education
Program. Sydney, Australia: N.S.W. Adult Migrant Education Service. F. 28 62
Richards, J. (Ed.). (2001). Curriculum development in language teaching. Cambridge:Cambridge
University Press.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
38
E para është analiza e nevojave objektive ose domosdoshmërive (siç i quan
Hutchinson63
) në të cilat përfshihet: analiza e situatës së synuar, mbledhja e
informacionit rreth fushës së specialitetit të studentëve dhe rreth detyrave dhe
veprimtarive për të cilat do tu nevojitet gjuha angleze. Qëllimi i këtyre informacioneve
është të përcaktoj se cilat aftësi (të folurit, të shkruarit, të dëgjuarit dhe të lexuarit) dhe
cilat veprimtari (p.sh. biseda telefonike, mbajtja e procesverbaleve, etj.) janë më të
rëndësishme në situatën e synuar. Brenda nevojave objektive përfshihet edhe analiza e
situatës aktuale e cila ka si synim të përcaktoj nivelin e njohurive aktuale të studentëve
për të përcaktuar mangësitë (Hutchinson64
). Pra për tu informuar se çnjohuri duhet të
marrë studenti për ta përdorur me sukses gjuhën angleze në situatën e synuar.
Grupi i dytë përbëhet nga nevojat subjektive ose dëshirat. Një analizë e nevojave
subjektive përqendrohet në mbledhjen e informacioneve personale rreth studentëve si
përvojat e tyre të mëparshme në mësimnxënie, informacione kulturore, arsyet përse po
e mësojnë gjuhën e huaj, pritshmëritë e tyre dhe qëndrimet e tyre ndaj gjuhës angleze
dhe kulturës së vendeve anglishtfolëse.
Analiza e këtyre dy grupeve nevojash është mjaft e rëndësishme sepse prodhon
informacione që mund të përdoren në mënyra të ndryshme.
P.sh.:
Mund të sigurojë bazat për vlerësimin e programit ekzistues ose një element
përbërës të një programi.
Mund të siguroj bazat për planifikimin e qëllimeve dhe objektivave për një
program në të ardhmen.
Mund të ndihmoj në krijimin e testeve dhe procedurave të tjera vlerësuese.
Mund të ndihmoj në përzgjedhjen e metodave pedagogjike të përshtatshme në
një program.
Mund të siguroj bazat për zhvillim e programeve dhe materialeve për një kurs
të tërë.
Mund të siguroj informacionin që mund të përdoret si pjesë e raportit për një
kurs a program për t‘u prezantuar një organi të jashtëm apo organizate.
Analiza e nevojave mund të kryhet para, gjatë ose pas një programi gjuhe. Shumë
literatura mbi analizën e nevojave bazohen në supozimin se ajo është një pjesë e
planifikimit të një kursi dhe kërkon kohë dhe mjetet e duhura për të mbledhur
informacionet, për t‘i përpunuar e së këndejmi të planifikohet një program mësimor i
përshtatshëm. Pra një kriter i analizës së nevojave është koha e gjatë. Por shpeshherë
një gjë e tillë nuk është e mundur. P.sh. vit për vit vijnë studentët të rinj në UPT për të
cilët nuk dihet asgjë përveç hamendësimeve të nxjerra nga gjendja aktuale e arsimit në
63
Hutchinson, T., & Waters, A. (1987). English for specific purposes, a learning-centered approach.
Cambridge: Cambridge University Press. 64
Po aty.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
39
Shqipëri. Në të tilla raste hartohet një kurrikul duke u bazuar në nevojat e mundshme
të studentëve dhe më pas kryhet një analizë e nevojave aktuale të tyre.
Në fakt procedura e parë përdoret në shumë vende të botës ku mësimi i gjuhës angleze
në arsimin e mesëm dhe nëntëvjeçar bazohet në atë që planifikuesit e kurrikulave
mendojnë se është më e mira për tu mësuar. Njësoj siç ndodh me lëndët e tjera si
matematikë, fizikë, histori, etj. Studentët nuk pyeten nëse e ndjejnë nevojën e
njohurive të tilla. Nevojat e tyre janë parapërcaktuar nga persona të interesuar për
mirëqenien e tyre. Pra, analiza e nevojave përfshin jo vetëm nevojat aktuale por edhe
ato të mundshme të studentëve (Richards65
).
Informacioni i domosdoshëm për të realizuar analizën e nevojave mund të gjendet
duke përdorur një shumëllojshmëri mjetesh si: testime, pyetësorë dhe intervista,
vrojtime të procesit mësimor, analiza i detyrave apo veprimtarive ku studenti do të
përdori gjuhën e huaj gjatë ushtrimit të profesionit të tij, studimi i librave dhe
manualeve që studentëve do tu duhen të lexojnë dhe analizojnë, raportet e mësuesve,
opinionet e ekspertëve, rezultatet e studentëve nëpër testime të gjuhës angleze,
shqyrtimi i rasteve studimore etj.
Për shkak të shumëllojshmërisë të nevojave është e këshillueshme që të përdoret më
shumë se një metodë në identifikimin e tyre. Natyrisht që përzgjedhja e tyre
kushtëzohet nga koha dhe mjetet në dispozicion. Për më tepër që analiza e nevojave
nuk është një veprimtari që kryhet vetëm njëherë e përgjithmonë. Ajo është një proces
i vazhdueshëm, përfundimet e secilit duhen të rivlerësohen dhe mbahen nën vëzhgim.
Një analizë e mirë e nevojave përfshin bërjen e pyetjeve të duhura dhe gjetjen e
përgjigjeve në mënyrën më efikase. Për këtë arsye si Nation66
ashtu edhe Hutchinson67
ofrojnë një grup pyetjesh për t‘i udhëzuar analizuesit e nevojave. (shih shtojca A).
Gjithashtu duhet të kujtojmë që nevojat nuk janë fakte objektive por interpretime
subjektive të informacionit të marrë nga një gamë e gjerë burimesh dhe për këtë arsye
duhet të bëhen konsultime të shumta me ekspertë për tu siguruar që përfundimet e
nxjerra nga analiza e nevojave janë të përshtatshme dhe në përputhje me standardet.
Shpeshherë ndodh që informacioni i marr të jetë kontradiktor. Brindley68
diskuton
dallimet midis qëndrimeve të mësuesve dhe studentëve ndaj nevojave dhe lë të
65
Richards, J. (Ed.). (2001). Curriculum development in language teaching. Cambridge:Cambridge
University Press. f. 53 66
Nation, I.S.P.& Macalister John (2010). Language Curriculum Design. New York: Taylor & Francis
Group, f.1-149 67
Hutchinson, T., & Waters, A. (1987). English for specific purposes, a learning-centered approach.
Cambridge: Cambridge University Press. 68
Brindley, G. (1989). The role of needs analysis in adult ESL programme design. In R. Johnson(Ed.).
The Second Language Curriculum. Cambridge: Cambridge University Press. f. 53-70
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
40
kuptohet rëndësia e një procesi negocimi për të kënaqur dhe qartësuar supozimet e
secilës palës. Në rastet kur të përfshira në analizën e nevojave gjenden më shumë se
një palë interesi, informacioni i marrë duhet të analizohet në atë formë që t‘i përshtatet
nevojave të secilit grup për të siguruar suksesin e një programi. Përveç kësaj, gjatë
kryerjes së analizës së nevojave, mund të identifikohen një numër shumë i madh
nevojash. Kështu që duhet të bëhet edhe përzgjedhja e tyre duke u bazuar tek rëndësia
e tyre dhe mundësia e trajtimit të tyre në një program mësimor.
Në fakt, analiza e nevojave paraqet një rëndësi të madhe në suksesin e procesit
mësimor. Argumentet teorike për efikasitetin e AQS-s lidhen me faktin që kurset e
AQS-s ushqejnë interesin e studentëve duke rezultuar në një nivel motivimi më të
lartë. Presupozohet që studentët do të jenë më të interesuar në tema dhe tekste në lidhje
me punën apo fushën e tyre të studimit dhe për rrjedhojë do të realizohet me sukses
mësimnxënia. Gjithashtu kurset e AQS-s janë më të efektshme sepse kanë objektiva
më të kufizuara sesa kurset e përgjithshme të gjuhës angleze dhe sa më të kufizuara
dhe të specializuara të jenë objektivat aq më të realizueshme bëhen ato. Pikërisht për të
përcaktuar këto objektiva shërben analiza e nevojave
Rëndësia e zhvillimit të një analize nevojash qëndron edhe në faktin se nëpërmjet saj
hartuesi i kurrikulës mund të mësojë rreth dy elementeve shumë të rëndësishme: 1.
cilat janë njohuritë gjuhësore të përgjithshme dhe specifike që zotëron studenti dhe 2.
Çfarë njohurish gjuhësore të përgjithshme dhe specifike synon të zotërojë ai. Sapo
zbulon këto fakte, hartuesi i kurrikulës mund të vazhdojë me objektivat e kursit dhe të
vendosë se çfarë të përfshijë në programin mësimor (funksionet, temat, fjalorin). Me të
përfunduar programin, vëmendja kalon te metodologjia e mësimdhënies. Kjo nga ana
tjetër i shtyn hartuesit e kurrikulave që të hartojnë, krijojnë ose t‘i përshtatin materialet
aktuale në përputhje me nevojat gjuhësore të studentëve. Këto materiale, më pas do të
përcaktojnë karakterin e testimeve për të vrojtuar përvetësimin e njohurive të marra.
Kjo është arsyeja përse shpeshherë thuhet se analiza e nevojave drejton zhvillimin e
një kurrikule.
2.4. Analiza e parimeve dhe përcaktimi i qëllimeve dhe
objektivave
Studime rreth mësimdhënies dhe mësimnxënies së gjuhëve duhet të përdoren për të
udhëhequr vendimet rreth hartimit të kurrikulave. Mund të gjendet një literaturë e
konsiderueshme rreth natyrës së gjuhës dhe përvetësimit të saj. Po ashtu gjenden
literatura të ndryshme mbi nxitjen e nxënies në përgjithësi dhe mësimin e gjuhëve në
veçanti. Ato mund të përdoren për të udhëhequr përzgjedhjen dhe renditje e
elementeve për tu mësuar në varësi të nevojave të studentëve të cilat janë përcaktuar
paraprakisht. Parimet e nxjerra nga këto studime përfshijnë parime rreth rëndësisë së
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
41
përsëritjes dhe përpunimit logjik të materialit, rreth rëndësisë se dallimeve individuale
dhe stileve të nxënies dhe motivimit dhe qëndrimeve të studentëve.
Është shumë e rëndësishme që hartimi i kurrikulave të bëj lidhjen midis teorisë së
gjuhës me praktikën e planifikimit të mësimeve dhe kurseve. Tendenca është që të
anashkalohet kjo lidhje dhe rezultati është që kurrikula dhe për rrjedhojë studentët nuk
përfitojnë nga njohuritë e përftuara nga studimet e fundit. Një shembull i tillë është që
shumë programe nuk marrin parasysh problemet që lindin kur paraqiten së bashku dy
element që kanë lidhje formale ose semantike me njëri-tjetrin si p.sh antonime,
sinonime, grupe leksikore. (Higa, 1963; Tinkham, 1993 cituar në Nation 201069
).
Përcaktimi i parimeve për hartimin e një kurrikule
Qëllimi i kësaj pjesë të hartimit të një kurrikule është të përcaktojë sesi mund të nxitet
të mësuarit. Sipas Nation dhe Macaliser, hartimi i një kurrikule dhe në veçanti
mësimdhënia duhet të drejtohet nga parime që bazohen në studime shkencore dhe teori
por që duhet të jenë aq të përgjithshëm sa të lejojnë një gamë të gjerë përshtatjesh në
varësi të kushteve të mësimdhënies. Ata ofrojnë një listë prej 20 parimesh të bazuar në
studime dhe teori në tri fusha kryesore: mësimi i gjuhëve tëhuaja, mësimi i gjuhës
amtare dhe teori të përgjithshme për nxënien. Parimet janë ndarë në tre grupe.
1. Grupi i parë jep parime në lidhje me përmbajtjen e një kursi gjuhe dhe
kronologjinë e elementëve të tij. Qëllimi i tyre është që të sigurohet që
studentët të nxjerrin maksimumin nga një kurse gjuhe. Jo rrallë herë ndodh që
një kurs (program) gjuhe të jetë plot me veprimtari argëtuese dhe i prezantojnë
studentëve mjaft elemente gjuhësore të reja por me një nivel të ulët nxënieje
pavarësisht nga koha e investuar. Kjo mund të ndodh sepse elementët e rinj
gjuhësor mund të jenë të parëndësishëm në përdorim e zakonshëm të gjuhës
ose sepse ndërhyjnë faktor të tjerë që pengojnë nxënien
2. Grupi i dytë i parimeve trajton formatin dhe prezantimin, d.m.th. Ata janë të
interesuar me atë që ndodh faktikisht në auditor gjatë mësimnxënies. Është
pikërisht kjo pjesë e hartimit të kurrikulës ku mësuesi ushtron ndikimin më të
madh.
3. Grupi i tretë i parmeve ka bëj me monitorim dhe vlerësimin.
Secili parim është renditur sipas rëndësisë. Edhe studiues të tjerë kanë hartuar lista të
tilla: Ellis (2005), Brown (1993) dhe Krahnk dhe Christison (1983).70
69
Nation, I.S.P.& Macalister John (2010). Language Curriculum Design. New York: Taylor & Francis
Group, f.1-149 70
Nation, I.S.P.& Macalister John (2010). Language Curriculum Design. New York: Taylor & Francis
Group, f.1-149
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
42
Parime rreth përmbajtjes dhe kronologjisë
1. Një kurs gjuhe duhet të ofrojë mbulimin më të mirë të gjuhës në përdorim
nëpërmjet përfshirjes së elementëve që ndodhin shpesh në gjuhë, me qëllim që
nxënësit të nxjerrin maksimumin nga përpjekjet e tyre.
2. Një kurs gjuhe duhet t‘i stërvitë nxënësit sesi të mësojnë një gjuhe me qëllim
që ata të bëhen nxënës të pavarur.
Disa strategji nxënieje dhe kompensimi janë: strategji të memorizimit si përdorimi i
fjalëve i fjalëve kyçe dhe lidhjeve logjike, parashikimi dhe nënkuptimi i fjalëve nga
konteksti, si dhe strategji të mbajtjes së shënimeve71
Cotterall72
sugjeron 5 parime për të nxitur autonominë e nxënësve që mësuesit dhe
hartuesit e kurrikulave duhet të kenë parasysh:
qëllimet e nxënësit
procesi i mësimnxënies
detyra
strategjitë e nxënësit
reflektim rreth të mësuarit
3. Nxënësit duhet t‘i lihet vend dhe t‘i jepet mundësi për të mësuar një element të
dëshiruar në një gamë të gjerë kontekstesh.
Ky parim lidhet me shumë studim që përmendin rëndësinë e përsëritjes në
mësimnxënie.
4. Një kurs duhet të bazohet në tipare të përgjithësueshme të sistemit gjuhësore.
5. Një kurs gjuhe duhet të mbuloi progresivisht element, aftësi dhe strategji
gjuhësore të dobishme (frytdhënëse). Me të kuptojmë që një kurs gjuhe duhet të
ketë paravendosur qëllime mësimore të qarta dhe se duhet të sigurohet që tu
ofrohen mundësitë e duhura për arritjen e këtyre qëllimeve.
Mënyra më e mirë për tu sigurua që parimi i mbulimit progresiv është aplikuar
është vendosja e një qëllimi për secilën detyrë të mësiminxënies. Kjo e fundit
nga ana tjetër duhet të përputhet me planin e kursit. Këto qëllime mund të
përfshijnë, aftësi si zhvillimi i rrjedhshmërisë apo teknikat e mbajtjes së një
dialogu, elemente gjuhësore. Ia vlen që t‘i njoftosh nxënësit rreth qëllimeve
mësimore të detyrës. Nëse një veprimtari nuk ka qëllime të qarta, atëherë ajo
duhet të përshtatet ose zëvendësohet me një tjetër.
71
Po aty. 72
Po aty
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
43
6. Mësimdhënia e elementeve gjuhësore duhet të marrë parasysh kronologjinë më
të favorshme të këtyre elementëve, si edhe momentin kur nxënësi është gati për
t‘i mësuar ato. Kjo kronologji ka të bëj më shumë me strukturat gramatikore.
Nation dhe Macalister na japin një kronologji të tyre se në ç‘rend duhen mësuar
ato. Por kjo mbetet ende për të vërtetuar sepse është vështirë të përcaktohet se
në cilën fazë të mësimit të tyre është nxënësi dhe deri ku ndikon gjuha amtare
në nxënien e tyre.
7. Një kurs gjuhe duhet të arrij një përdorim sa më efikas të njohurive të
mëparshme të nxënësve
Ky parim lidhet jo vetëm me parimin që mësimi i elementëve gjuhësore të reja
të bazohet mbi ato që janë përvetësuar më parë, por ai lidhet edhe me mësimin
e gjuhëve të tjera si gjuha amtare. Edhe pse kjo është mësuar në rrethana krejt
të ndryshme, ka mjaft studime që vërtetojnë se përfshirja, për shembull, e
fjalorit që ngjason në kuptim dhe formë me fjalë në gjuhën amtare, i ndihmon
nxënësit të përvetësojnë më shpejt duke rritur motivimin.
8. Elementët në një kurs gjuhe duhet të radhiten në mënyrë të atillë që mësimi i
tyre së bashku të ketë një efekt pozitiv mbi njëri-tjetrin dhe të shmanget
ndikimi negativ mbi njëri tjetrin. Studimet tregojnë se mësimi i elementëve
gjuhësorë që kanë një lidhje indirekte të dobët me njëri-tjetrin është më efikas
nëse ato mësohen njëkohësisht. Nga ana tjetër elementët që kanë një lidhje
kuptimore të fortë (si sinonime, antonime etj.) ndërhyjnë te njëri-tjetri duke e
vështirësuar nxënien (George, 1962; Higa 1963; Nation, 200073
). Megjithatë
nëse njëri nga element në një çift elementësh që kanë lidhje të fortë me njëri-
tjetrin mësohet më përpara, mund të shmanget ndërhyrja. Sa më e madhe të
jetë distanca kohore, aq më mirë është.
Parime rreh formatit dhe prezantimit
1. Duhet që nxënësi të jetë sa më shumë interesuar në mësimin e gjuhës së
huaj. Ky parim mbështetet në rëndësinë e motivimit të nxënësit. Nëse ai
nuk është i interesuar, atëherë duhen gjetur mënyra për ta bërë atë sa më të
interesuar si:
Zgjidh materiale që të jenë me interes për ta. Anketimi i dëshirave dhe
nevojave të tyre mund të ndihmoj për t‘ia arritur këtij qëllimi.
Jepini nxënësve një rol në vendim-marrje. Një program i negociuar apo
pjesërisht i tillë është një mjet që mund të përfshij studentin në vendim-marrje
Caktoni detyra me rezultate të qarta dhe që mund të kryhen me sukses nga
studentët
Kryeni shumë testime të shkurtra të arritjeve për t‘i nxitur studentët të mësojnë
dhe për t‘i treguar atyre se ata mund të jenë student të suksesshëm.
73
Po aty
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
44
Tregojuni studentëve sesi të dokumentojnë përparimin tyre.
Ndihmojini studentët të bëhen nxënës të pavarur duke iu shpjeguar qëllimin e
veprimtarive që zhvillohen në klasë. Mësuesi duhet të modeloj sjellje autonome
Shpërblejini përpjekjet e studentëve duke i lëvduar etj.
Përdorni detyra që përmbajnë sfida si konkurse, presioni i kohës etj.
Inkurajojini studentët që të vendosin qëllime realiste dhe të arritshme.
2. Një kurs duhet të përfshijë një shumëllojshmëri veprimtarish që duhet të
zhvillojnë të 4 aftësitë
3. Një kurs duhet të ofrojë sasi të konsiderueshme veprimtarish marrëse
interesante.
4. Një kurs gjuhe duhet të ofrojë veprimtari që rrisin rrjedhshmërinë
5. Studentët duhet të inkurajohen që të zhvillojnë aftësitë prodhuese me një
gamë të gjerë lloje ligjërimesh.
6. Kursi duhet të përfshij përvetësimin e njohurive gjuhësore si shqiptimi,
fjalori gramatika (=nxënia përqendruar te gjuha). Studiesit (Long, 1988;
Ellis 1990, Spada 1997) tregojnë se një nxënie e tillë përshpejton mësimin e
gjuhës së huaj, i ndihmon studentët të kapërcejnë pengesa dhe mund të ketë
një ndikim pozitiv në nxënien përqendruar te kuptimi. Në përgjithësi kurset
që përmbajnë veprimtari të përqendruar te gjuha deri në 25% arrijnë
rezultate më të mira.
7. Gjuha e huaj duhet të përdoret sa më shumë të jetë e mundur. Sa më i lartë
ekspozimi ndaj gjuhës, aq më e lartë mundësia e përvetësimit.
8. Nxënia varet edhe nga veprimtaritë mendore që i kushtohen asaj.
Përsëritja e një mësimi, fjale apo pjese gramatikore pa i kushtuar
vëmendjen mendore mund të jenë po aq e efektshme në krahasim me
veprimtari që kërkojnë një farë përpjekje për të nxjerrë kuptimin.
Veprimtari të tilla mund të jenë, hamendësimi i kuptimit të një fjale nga
konteksti ose dhënia kuptimit me fjalë të tjera në gjuhën e huaj. Shumë
mësues mund ta kenë aplikuar këtë parim pa e ditur.
9. Një kurs gjuhe duhet të prezantohet në mënyrë të atillë që studentët të kenë
qëndrimet më të favorshme përkundrejt gjuhës, folësve të saj, aftësive të
mësuesit për t‘ia mësuar dhe shanset e tyre për ta përvetësuar gjuhën.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
45
Studimet e fundit kanë nxjerr në pah rëndësinë e faktorëve ―afektiv‖ në
mësimin e një gjuhe të huaj. Faktor afektiv janë motivimi, ndrojtja,
opinione rreth gjuhës, folësve të saj, mësuesit. Nëse studenti ka një qëndrim
negativ ndaj gjuhës dhe përdorimit të saj, do të vështirësohet përparimi i tij.
Disa nga këta faktor mund të ndikohen nga mësuesi dhe mënyra
organizimit të kursit. Për shembull nëse student janë përdorues të zellshëm
të pajisjeve teknologjike dhe mësues nuk i përdor ato, studentët mund të
zhvillojnë qëndrime negative ndaj kursit.
10. Duhet t‘u krijohen studentëve mundësi për të punuar me materialin
mësimor sipas stileve të tyre të të mësuarit. Studentët u qasen veprimtarive
në varësi të personalitetit, përvojave mësimor të mëparshme, pritshmëritë e
tyre. Një kurs duhet të marrë parasysh dallimet individuale dhe stilet e të
mësuarit.
Parime rreth monitorimit dhe vlerësimit
1. Përzgjedhja, kronologjia, prezantimi dhe vlerësimi i materialit në një
kurs gjuhe duhet të bazohet në nevojat e studentëve, kushtet mësimore,
kohën dhe mjetet mësimore në dispozicion. Ky parim thekson rëndësinë
e kryerjes së analizës së mjedisit dhe nevojave të studentëve gjatë
planifikimit të një kursi.
2. Studentët duhet të marrin vlerësim të dobishëm i cili do tu mundësoj
përmirësimin e cilësisë së përdorimit të njohurive të tyre.
Duke pasur parasysh kohën në dispozicion, nuk mund të aplikojmë të gjitha parimet e
lartpërmendur por mund të zgjidhen ato që janë më të rëndësishëm dhe që mund të
përfshihen në një kurs me lehtësi në një kohë të shkurtër.
Përcaktimi i Qëllimeve dhe objektivave (planifikimi i rezultateve të
mësimnxënies)
Në kapitullin e parë ku diskutuam fillimet dhe zhvillimi i Anglishtes për qëllime
Specifike, thamë se në ta kaluarën planifikuesit e një programi të gjuhës angleze kishin
si qëllim mësimin e gjuhës angleze. Por më pas u vu re se ky objektiv nuk mjaftonte
dhe se ata gjatë hartimit të një programi duhet të përcaktonin llojin e anglishtes që do
mësohej, nivelin e vështirësisë dhe objektivat si edhe faktorët kontekstual që ndikojnë
tek ajo. Këto probleme merren në shqyrtim në analizën e mjedisit dhe atë të nevojave.
Por një proces tjetër i rëndësishëm i hartimit të një programi të gjuhës angleze për
qëllime specifike është edhe përcaktimi i objektivave dhe rezultateve që ai synon të
arrij.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
46
Përcaktimi i qëllimeve dhe objektivave luan një rol të rëndësishëm në efikasitetin e
procesit të mësimdhënies/nxënies. Ato në përgjithësi nxirren nga informacioni i
mbledhura nga analiza e nevojave. Për shembull nëse nga analiza e nevojave të
studentëve na rezultoi se një përqindje e lartë e tyre dëshirojnë të studiojnë në një
universitet anglisht folës dhe për ta është shumë e rëndësishme ‗të kuptuarit e
leksioneve‘, mund të kemi këtë qëllim dhe këto objektiva (Brown 1995)
Qëllim
Studentët do të mësojnë sesi të kuptojnë leksione në anglisht
Objektiva
Studentët do të mësojnë se si të ndjekin një argument apo tematikën e një
leksioni
Studentët do të mësojnë sesi të dallojnë këto aspekte të një leksioni:
- Raporti shkak-pasoj
- Krahasime dhe kontraste
Përcaktimi i objektivave dhe qëllimeve ndihmon në drejtimin dhe përcaktimin e
vizionit që duhet të ketë mësuesi dhe nxënësi gjatë procesit të mësimit të gjuhës së
huaj. Pa qëllime mësimi i gjuhës së huaj është si në tym, pasi nuk ka tregues me anën e
të cilëve, një mësues mund të matë përparimin e nxënësve. E njëjta gjë është edhe për
nxënësit, pasi edhe atyre u duhet një tregues për të matur njohuritë e tyre gjuhësore, si
dhe përparimin në gjuhë (Haloçi et al.200874
).
Sipas Richards75
, termi qëllim përdoret për t‘ju referuar synimeve të përgjithshme të
një kursi ndërsa termi objektiva i referohet një përshkrimi më specifik dhe konkret i
synimeve të një kurrikule. Me fjalë të tjera objektivat dhe qëllimet janë ato pikësynime
dhe rezultate që shpresojmë të arrijnë nxënësit gjatë procesit mësimor.
Për shumë mësues të gjuhëve të huaja qëllimet dalin nga autoritet e vendit (p.sh.:
instituti i kurrikulave, drejtoritë e shkollave etj.) që parashtrojnë qëllime dhe objektiva
për mësuesit e gjuhëve të huaja por ato mund të dalin edhe nga vet mësuesi. Meqenëse
nxënësit nuk janë të aftë të parashikojnë me hollësi se cilat aftësi apo dije gjuhësore u
nevojiten, mësuesi, duke bërë analizën e nevojave të studentëve dhe të mjedisit, i
përcakton vet qëllimet dhe objektivat. Pra, gjatë përcaktimit të qëllimeve të programit
dhe të planeve mësimore, mësuesi mbështetet kryesisht tek nevojat dhe interesat e
studentit dhe tek standardet kombëtare për gjuhët e huaja.
Përcaktimi i drejtë i qëllimeve është një fillim i mbarë për mësimin e gjuhës, sepse i
jep mësuesit mundësinë të marrë vendime për përmbajtjen e procesit mësimor si p.sh.:
74 Grup autorësh, (2008), Didaktika e gjuhëve të huaja 1, Tiranë: SHBLU, 142-160
75 Richards, J. (Ed.). (2001). Curriculum development in language teaching. Cambridge:Cambridge
University Press.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
47
çfarë teknikash dhe mjetesh apo materialesh i duhen në ndihmë të mësimit; si të
përdoren ato; çfarë aktivitetesh gjuhësore duhet të përdoren në klasë dhe çfarë
metodash vlerësimi duhet të përdoren. Përcaktimi i saktë i qëllimeve jo vetëm i
ndihmon mësuesit të vendosin për metodat, mjetet, materialet ndihmëse, por gjithashtu
i ndihmon edhe nxënësit të ndihen më mirë gjatë mësimit të gjuhës së huaj, duke rritur
dëshirën e tyre për mësim; duke ua kultivuar vullnetin për një punë sistematike gjatë
gjithë procesit mësimore.
Pasi përcaktohen qëllimet e një programi mësimor, ato më pas zbërthehen në objektiva
të cilat janë elemente më të vogla që sigurojnë bazat e organizimit të procesit mësimor.
Kështu në një program për studentë të huaj që studiojnë inxhinieri në një universitet
amerikan, qëllimi do të ishte: Studentët do të mësojnë sesi t‘i kuptojnë leksionet në
gjuhë angleze. Ndërsa disa nga objektivat do të ishin si më poshtë:
Studentët do të jenë të aftë të ndjekin argumentin apo tezën që ngrihet gjatë një
leksioni
Studentët do të mësojnë sesi të dallojnë marrëdhëniet e ndryshme që gjejnë
vend nëpër leksione: Shkak-pasojë; Krahasimi dhe kontrasti.
Objektivat janë më të detajuara sesa qëllimet dhe mbështeten në tri parime:
Njerëzit në përgjithësi motivohen më shumë kur punojnë për të arritur
objektiva specifike.
Përdorimi i objektivave përmirëson efikasitetin e mësimdhënies/nxënies.
Një program duhet të mbështet në objektiva të realizueshme dhe të qarta.
Sipas Richards objektivat përshkruajnë një rezultat të mësimnxënies dhe gjatë
formulimit të tyre duhet të shmangen shprehje të tilla si: do të studioj, do të mësoj
rreth, do t‘i përgatisë student rreth, sepse ato përshkruajnë se çdo të mësojnë studentët
dhe jo ç‘rezultat do të arrijnë. Por duhet të përdoren shprehje si: studenti do të mësoj se
si, do të mund të, etj..
Ai gjithashtu rendit këto udhëzime
Objektivat duhet të jenë në të njëjtën linjë me qëllimin e kurrikulës
Objektivat duhet të jenë të kuptueshme. Objektivat që janë të paqarta janë pa
vlerë.
Objektivat duhet të jenë të realizueshme. Ato duhet të synojnë rezultate që janë
të arritshme gjatë kohës në dispozicion të programit mësimor. (Richards76
, f.
137)
76
Po aty.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
48
Objektiva të shëndosha për mësimdhënien e gjuhës së huaj duhet të bazohen në një
njohje mirë të lëndës ( p.sh. leximi, e folura, shkrimi, dëgjimi), të nivelit gjuhësor të
studentëve dhe në aftësinë për ti përshkruar objektivat në mënyrë të logjikshme.
Gjithashtu vlen për tu përmendur fakti se objektivat nuk janë njësi fikse të
pandryshueshme, ato mund të rishikohen ose braktisen nëse nuk janë realiste ose të
realizueshme. Ashtu sikurse mund të shtohen objektiva të reja.
Rezultatet jogjuhësore dhe objektivat e procesit
Një kurrikul gjuhe përfshin edhe rezultate të tjera krahas atyre gjuhësore si pluralizmi
gjuhësore dhe përqendrimi te studenti. Duke qenë se rezultate të tilla shkojnë përtej
përmbajtjes gjuhësore të silabusit, ato quhen rezultate jo gjuhësore. Objektiva të tilla
lidhen me nevojat dhe të drejtat personale, shoqërore, kulturore dhe politike të
nxënësve.
Objektivat jo gjuhësore lidhen me: besimin te vetja, motivimin, të kuptuarit e një
kulture të re, të mësuarit rreth të mësuarit (reflektimi mbi mësimin), integrimi në një
komunitet të ri, etj. Këto objektiva janë mjaftë të rëndësishme sepse ndikojnë në
lehtësimin e përvetësimit të gjuhës së huaj. Ekzistojnë studime të shumta mbi forcën e
motivimit në arritjen e suksesit në çfarëdolloj veprimtarie77
. Informimi i mësuesit rreth
këtyre objektivave, do të ndihmonte në qasjen ndaj programit dhe realizimit të procesit
mësimor
Objektivat të cilat përshkruajnë mësimnxënien quhen objektiva të procesit. Bruner
(cituar në Richards 200178
) argumenton se një kurrikul duhet të përqendrohet te
njohuritë dhe shprehitë që një nxënës duhet të zhvillojë sesa te rezultatet e
mësimnxnies. Pra, programi në vend që të specifikojë objektivat, specifikon
përmbajtjen dhe veprimtaritë që do të përvetësojnë studentët
Termi objektive mund t‘i referohet edhe strategjive të mësimnxënies. Teori e
strategjive të mësimnxënies sugjeron se një mësinxënie efikase përfshin:
- Zhvillimi një grupi procedurash dhe veprimesh që mund të zbatohen në
mësimnxënie- d.m.th. strategjive
- Përzgjedhja e strategjive të përshtatshme për detyra të ndryshme
- Monitorimi i efikasitetit të strategjive dhe zëvendësimi apo rishikimi i tyre
nëse është e nevojshme.
77
Csizér, Kata. dhe Dörnyei, Zoltan.(2005) ‗The internal structure of language learning motivation and
its relationship with language choice and learning effort‘, The Modern Language Journal, 89, f. 19-36.
http://users.telenet.be/cr32258/internalstructure.pdf, konsultuar më 5 tetor 2011.
Dörnyei, Zoltan. (2001). Motivational Strategies in the Language Classroom, New York: Cambriddge
University Press, f.6-8, 51. 78
Richards, J. (Ed.). (2001). Curriculum development in language teaching. Cambridge:Cambridge
University Press
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
49
Pra, përcaktimi i objektivave për përmirësimin e gjuhës nuk është vetëm pjesë e një
programi por edhe një strategji e mësinxënies.
2.5. Përgatitja e programit mësimor
Historia e zhvillimi të kurrikulës në mësimdhënien e gjuhëve fillon me nocionin e
programit mësimor, hartimi i së cilit është një nga aspektet e zhvillimit të kurrikulës
por nuk është i barabartë me të. Një program mësimor është një detajim i përmbajtjes
së një kursi dhe asaj që do të mësohet dhe testohet. Për shembull, një program për një
kurs bashkëbisedimi mund të japë në mënyrë të hollësishme aftësitë që do të mësohen
dhe praktikohen gjatë kursit, funksionet, temat dhe aspekte të tjera të bashkëbisedimit
që do të mësohen.
Hartimi i një programi mësimor është një nga elementët e një kurrikule. Studimet në
fushën e kurrikulave që i përmbahen përkufizimit se, ―zhvillimi i kurrikulës është një
proces që përfshin përcaktimin e nevojave të një grupi nxënësish, përcaktimi i
objektivave, ndërtimi i programit dhe përzgjedhja e metodave dhe materialeve
mësimore‖ (Richards 200179
), i kanë fillimit në vitet 1960. Por, çështje të hartimit të
programeve mësimore kanë lindur shumë më herët dhe janë të lidhura me zhvillimet në
fushën e metodologjisë:
1. Metoda Gramatikë-Përkthim (1800-1900)
2. Metoda e drejtpërdrejtë (1890-1930)
3. Metoda Strukturore (1930-1960)
4. Metoda e Leximit (1920-1950)
5. Metoda Audio-gjuhësore/Audio-vizuale (1950-1970)
6. Metoda e situatës (1950-1970)
7. Qasja Komunikuese (1970 e deri më sot)
Duka u bazuar në vrojtimet e kurseve të gjuhës angleze, Brown (1995) dhe Richards
(199080
) rendisin këto lloje programesh: Ata gjithashtu theksojnë se kurrikulat
bazohen në ndërthurjen e llojeve të tyre sesa në një lloj të vetëm.
1. Programi gramatikor/strukturor është një nga llojet e para të programeve për
mësimin e gjuhës së huaj. Ai bazohet në njësitë gramatikore, përcakton cilat prej
tyre duhen mësuar dhe në cilin rend kronologjik duhen mësuar ato duke i dhënë
përparësi formës. Ato mbështeten në teorinë se aftësitë funksionale lindin nga
njohuritë strukturore. Programet gramatikore përqendrohen kryesisht te semantika
dhe llojet e fjalive si fjali dëftore, pyetëse e mohore si edhe në llojet fjalive: të
79
Po aty 80
Po aty.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
50
thjeshta, të përbëra, të nënrenditura apo të bashkërenditura. Gjithashtu mund të
gjenden edhe elementë të morfologjisë: nyjet, parafjalët, formimi i shumësit etj.
Tradicionalisht ato janë përdorur për planifikimin e kurseve të gjuhës për fillestarë.
Hartuesi ndërlidh gramatikën me elementë të tjerë si tematika, shprehi, veprimtari
dhe detyra.
Programet gramatikore kanë edhe të metat e tyre. Kështu ato janë kritikuar mbi bazat e
më poshtme:
- Ato paraqesin një pamje të pjesshëm të njohjes së gjuhës.
- Ato përqendrohen te fjalia sesa tek elementë më të mëdhenj të ligjërimit si
paragrafi e teksti.
- Përqendrohen më shumë te forma sesa kuptimi.
- Nuk zhvillojnë shprehitë e komunikimit.
Kritika të tilla qëndrojnë për programet tradicionale të bazuara te gramatika. Në ditët e
sotme nuk ekzistojnë programe që mbështeten vetëm te gramatika, megjithëse ajo
vazhdon të jetë një nga elementet thelbësore të tyre. Kjo ndodh për shkak të traditës së
gjatë të përfshirjes së gramatikës në programet e mësimit të gjuhës dhe sipas
Richards81
studentët reagojnë negativisht nëse nuk e shohin atë si pjesë të programeve.
Përveç kësaj, gramatika mund të lidhet lehtësisht me elementë të tjerë të programeve
siç janë funksionet, tematika, situata apo detyra. Gjithashtu kompetenca komunikuese
përfshin edhe aftësinë për ta përdorur saktë gramatikën. Për rrjedhojë, programet
gramatikore vazhdojnë të përdoren gjerësisht në mësimdhënien e gjuhëve, por jo si një
element thelbësor i përvetësimit të gjuhës së huaj, por si një nga aspektet e shumta të
një programi të integruar (që synon të zhvillojë aftësi të integruara).
2. Një tjetër lloj programi është ai leksikor i cili i përcakton njësitë leksikore ose fjalët
si pjesa më e rëndësishme që do të mësohen në një kurs gjuhe. Në ditët e sotme
ekziston një marrëveshje në lidhje me mësimin e fjalorit në mësimdhënien e gjuhës
angleze. Objektivat leksikore për mësimin e gjuhës angleze të përgjithshme janë:
Niveli fillestar: 1000 fjalë
Niveli mesatar: plus 2000 fjalë
Niveli mbimesatar: plus 2000 fjalë të tjera
Niveli i avancuar: plus 2000 fjalë të tjera
(Hindmarsh 1980; Nation 1990)
Programi leksikor bazohet në analizën e hollësishme të fjalorit (specifik apo të
përgjithshëm) që përdoret në gjuhën e huaj nga folësit e saj në jetën e përditshme apo
profesionale. Një analizë e tillë i siguron programuesit lista të fjalëve më të përdoruara
bashkë me kuptimin e tyre, strukturat gramatikore si edhe kontekstin e përdorimit të
tyre.
81
Po aty.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
51
Ashtu si gramatika edhe fjalori ndërlidhet me elemente të tjera të mësimit të gjuhës së
huaj, kështu që edhe syllabusi leksikor mund të konsiderohet si një nga pjesët e një
programi më gjithpërfshirës.
3. Tipi i tretë i programeve është ai funksional që ndryshe është quajtur edhe
programi i bazuar te semantika. Ai organizohet mbi bazën e funksioneve si:
kërkesa, ankesa, sugjerime, pohimi etj. Një program funksional mbështetet në
parimin se përvetësimi i funksioneve të veçanta do t‘i aftësojë studentët që të
komunikojnë. Programet funksionale u propozuan për herë të parë në vitet 1970 si
pjesë e lëvizjes për mësimdhënien komunikuese të gjuhëve dhe që atëherë ato
përbëjnë bazat e shumë teksteve dhe programeve për mësimin e gjuhëve sidomos
për mësimin e anglishtes së folur.
Arsyet e popullaritet të tyre janë:
Duke u përqendruar te përdorimi i gjuhës, ato reflektojnë një këndvështrim më
të plotë të gjuhës në krahasim me programet gramatikore që mbështeten te
format gjuhësore.
Ato mund të lidhen menjëherë me elementët të tjerë të përmbajtjes së programit
(p.sh tema, gramatika, fjalori)
Ato ofrojnë një kuadër të volitshëm për përgatitjen e materialeve mësimore,
sidomos për zhvillimin e dëgjimit dhe të të folurit.
Megjithatë ato janë kritikuar për arsyet e mëposhtme:
Nuk ka kritere të qarta për përzgjedhjen dhe renditjen e funksioneve
Ato përfaqësojnë një këndvështrim të thjeshtuar të kompetencës komunikuese,
dhe për rrjedhojë, nuk arrijnë t‘i trajtojnë si duhet proceset e komunikimit.
Ato bazohen në supozimin se gjuha mund të zbërthehet në elemente përbërëse
të veçanta që mund të mësohen veçmas.
Ato shpesh rezultojnë në një mësimdhënie të përqendruar në mësimin e
shprehjeve dhe idiomave që përdoren për funksione të ndryshme
Studentët mund të paraqesin mangësi gramatikore sepse disa struktura të
rëndësishme gramatikore mund të mos përfshihen në funksionet që përbëjnë
një program.
4. Programet e situatës janë ato lloj programesh që organizohen rreth njohurive
gjuhësore që nevojiten në situatat të ndryshme si në aeroport apo hotel. Një situatë
përbën mjedisin ku zhvillohen akte komunikuese të caktuara. Një syllabus i tillë
identifikon situatën dhe gjuhën si edhe aktet komunikuese tipike të situatës në fjalë.
Programet e situatës kanë shekuj që janë pjesë e teksteve për mësimin e gjuhëve të
huaja dhe kanë përparësinë e paraqitjes së gjuhës në kontekst. Ato synojnë
plotësimin e nevojave të menjëhershme të studentëve, por, nga ana tjetër, ato
shfaqin edhe mangësi:
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
52
Dihet shumë pak rreth gjuhës që përdoret nëpër situata të ndryshme, dhe
përzgjedhja e materialit mësimore bazohet tek intuita.
Gjuha tipike e një situate mund të mos transferohet në një situatë tjetër.
Gramatika trajtohet në mënyrë rastësore, gjë që mund të jetë shkasë për
mangësi të njohurive gramatikore,
Roli i situatave në hartimin e programeve ka rihyrë në mësimdhënien e gjuhëve me
qasjen komunikuese dhe zhvillimin e AQS-s. Qasjet e AQS-s për kurrikulat i japin
një rol qendror situatës ose mjedisit ku komunikimi zhvillohet si edhe elementeve
të mëposhtme (Munby 1978; Freez 1998 cituar në Richards 200182
)
- Pjesëmarrësit
- Rolet e tyre
- Ndërveprimet në të cilat ata përfshihen
- Aftësitë dhe sjelljet që përfshihen në secilin transaksion
- Llojet e teksteve të shkruara dhe të folura që krijohen
- Tiparet gjuhësore të teksteve
Mësimdhënia e bazuar në kompetenca është një metodologji që përqendrohet në (a)
transaksionet që ndodhin në një situatë të caktuar, sjelljet, aftësitë dhe, tekste që
prodhohen brenda transaksioneve dhe në (b) tiparet gjuhësore të teksteve. Pra, nocioni
i situatës ka depërtuar si një element i një qasjeje më gjithëpërfshirëse të hartimit të
programeve mësimore.
5. Programet tematike ose programet e bazuara te përmbajtja organizohen rreth
temave ose elementeve të tjerë përbërës të përmbajtjes. Pikënisja e hartimit të një
programi të tillë është përmbajtja në vend që të jenë gramatika, funksionet ose
situatat. Përmbajtja mund të jetë kriteri i vetëm për organizimin e programit ose
mund të shërbejë si strukturë lidhëse për një program të përbërë nga një sërë
shtresash. Pretendohen të jenë këto përparësitë e një programi të tillë:
Lehtëson të kuptuarit
Përmbajtja i jep kuptim formave gjuhësore
Trajtohen nevojat e studentëve
Motivon studentët
Lejon integrimin e të katër aftësive
Lejon përdorimin e materialeve autentike
(Brinton, Snow, and Wesche 1989; Mohan 1986)83
Megjithatë edhe me përdorimin e programit të përmbajtjes lindin disa vështirësi që
përmblidhen në këto pyetje:
Si do të zgjidhen temat dhe përmbajtja?
82
Po aty. 83
Po aty.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
53
Si do të balancohet përmbajtja me gramatikën dhe shtresat e tjera të programit?
Mbi ç‘baza do të bëhet vlerësimi: mbi përvetësimin e përmbajtjes apo të
gjuhës?
Edhe pse përzgjedhja e një përmbajtjeje të përshtatshme është një vendim që merret
për çfarëdolloj kursi gjuhe, përdorimi i temave si kriter ndërlidhës në planifikimin e
një programi lë çështje të tjera të pazgjidhura ku ndër më kryesoret janë përzgjedhja e
gramatikës, funksioneve dhe shprehive leksikore. Tema të ndryshme mund të kërkojnë
njohuri gjuhësore të niveleve të ndryshme vështirësie dhe, për rrjedhojë, mund të mos
jetë gjithnjë e mundur të koordinohen të gjitha shtresat përbërëse të një programi
gjithëpërfshirës.
6. Programi i bazuar në kompetenca (PBK) është ai lloj programi që mbështetet në
përshkrimin e hollësishëm të kompetencave apo aftësive që nxënësit duhet t‘i kenë
përvetësuar me qëllim që të përmbushin detyrat dhe nevojat e tyre në situata reale.
Me kompetenca do të kuptojmë sjellje të dukshme qe janë të nevojshme për të
përmbushur me sukses veprimtari reale të fushave të ndryshme që variojnë nga ato
të jetës së përditshme deri tek ato profesionale.(Richards 200184
)
Programet e bazuara në kompetenca mbështeten në besimin se mësimi i veprimtarive
të tilla si ‗dëgjimi i një leksion‘ përfshin përvetësimin e një sërë mikroaftësish që
përbëjnë të gjithë veprimtarinë. Për të ndërtuar programe të aftësisë janë bërë përpjekje
për të identifikuar mikroaftësitë që përbëjnë katër makroaftësitë: lexim, shkrim, dëgjim
dhe të folur.
PBK-t kanë përparësinë e përqendrimit në realizimin e disa detyrave specifike dhe për
rrjedhojë sigurojnë një strukturë praktike për përgatitjen e kursit të gjuhës së huaj si
edhe të materialeve mësimore. Ato mund të jenë më të përshtatshme në ato raste kur
studentët kanë nevoja mjaft specifike si për shembull përgatitja për të studiuar në një
universitet anglishtfolës. Sipas Richards PBK janë më të përshtatshme për programet e
AQS-s në dallim nga tipat e tjera të programeve sepse ato bazohen në kompetencat që
nxënësi apo studenti dëshiron të zhvilloj.
Programet e bazuara në kompetenca kanë dhe metat e tyre. Është shumë e vështirë të
përcaktohen se cilat kompetenca janë më të rëndësishme. Megjithatë edhe programet e
aftësive janë kritikuar mbi bazën e vështirësisë së përcaktimit të aftësive për t‘u
përvetësuar dhe se ato përqendrohen në aspekte të veçanta të realizimit të një
veprimtarie sesa në aftësi komunikuese më tërësore dhe më të integruara.
7. Programi i bazuar në detyra është ai lloj programi që ndërtohet mbi detyrat që çdo
student do të plotësojë në gjuhën e huaj. Një detyrë është një veprimtari që kryhet
duke përdorur gjuhën në fjalë. Shembuj detyrash janë: leximi i një harte dhe dhënia
84
Po aty.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
54
e udhëzimeve ose leximi i udhëzimeve dhe montimi i një lodre. ‗Detyrat janë
veprimtari që kanë kuptimin si fokusin e tyre kryesor‘ (Skehan 1996, cituar nga
Richards 200185
).
Mësimdhënia e gjuhës së huaj nënkupton përdorimin e detyrave të llojeve ë ndryshme,
por një program i bazuar në detyra mbështetet në ato detyra të cilat janë ndërtuar
posaçërisht për të lehtësuar përvetësimin e gjuhës së huaj dhe që shërbejnë si njësi
bazë për hartimin e programit. Disa teori mbi përvetësimin e gjuhës së huaj kanë
propozuar detyrat si element bazë për planifikimin e programeve mësimore. Long dhe
Crookes (1991, cituar në Richards 200186
) thonë se ‗detyrat sigurojnë një mjet për
njohjen e nxënësve me kampione të përshtatshme të gjuhës së huaja—inputin që ata do
ta rimodelojnë nëpërmjet aplikimit të proceseve njohëse të përgjithshme‘.
Si pika të forta të programeve të bazuara në detyra shihen:
Detyrat janë motori i procesit të përvetësimit të një gjuhe të huaj.
Gramatika nuk përbën një element kyç të kësaj qasjeje, sepse ajo konsiderohet
si nënprodukt i kryerjes së detyrave
Detyrat janë motivuese për nxënësit dhe i përfshijnë ata në komunikim të
kuptimtë.
Programi i bazuar në detyra dallon dy lloje detyrash: detyra pedagogjike dhe detyra të
botës reale. Detyrat pedagogjike bazohen në teori të përvetësimit të gjuhës së huaj dhe
synojnë të nxisin proceset e mësimnxënies. Shembuj të detyrave të tilla mund të jenë:
Detyra formuese: këto detyra i kërkojnë nxënësve që të kombinojnë pjesë të
ndryshme informacioni për të arritur te figura e plotë (p.sh. tre individë ose
grupe mund të kenë tre pjesë të një historie dhe duhet të punojnë së bashku për
të ndërtuar historinë)
Detyra të zgjidhjes së problemeve: studentëve iu shtrohet një problem dhe iu
jepet një informacion. Ata duhet të arrijnë te zgjidhja e vetme e problemit.
Detyra të vendimmarrjes: Studentëve iu jepet një problem për të cilin
ekzistojnë disa zgjidhje të mundshme dhe ata duhet të zgjedhin njërën
nëpërmjet diskutimeve dhe negociatave.
Detyra të shkëmbimit të opinioneve: studentët diskutojnë dhe shkëmbejnë
mendime pa qenë e domosdoshme të arrijnë në një marrëveshje.
Detyra të tilla janë përdorur prej kohësh në qasjen komunikuese, por përkrahësit e
silabusit të mbështetur në detyra i paraqesin ato si elementi kyç i ndërtimit të
programit.
Detyrat e botës reale përdoren për të praktikuar ato veprimtari që janë të domosdoshme
në jetën reale ose kanë rezultuar thelbësore nga analiza e nevojave.
85
Po aty. 86
Po aty.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
55
Pavarësisht vlerave të tyre, programet e detyrave paraqesin vështirësitë e tyre. Së pari,
është çështja e përkufizimit të termit detyrë. Ndonjëherë përkufizimet janë aq
përgjithësuese saqë përfshijnë çfarëdolloj veprimtarie që bën studenti gjatë
mësimnxënies. Së dyti, është e paqartë procedura e ndërtimit dhe përzgjedhjes së
këtyre detyrave.
Sipas Richards87
koncepti i detyrës ka vlera si element didaktik, por jo si njësi
ndërtuese për programe mësimore.
8. Programi i tekstit: quhen ato lloj programesh që mbështeten në tekste ose
ligjërime. Analiza e kontekstit ku studenti do ta përdori gjuhën e huaj shërben si
pikë nisjeje për ndërtimin e një programi. Një analizë e tillë bëhet duke identifikuar
dhe analizuar tekste të folura ose të shkruar në një kontekst apo mjedis të caktuar.
Për shembull, nga vrojtimi i një grupi inxhinierësh në vendin e punës u
identifikuan këto tekste: udhëzime për stafin që punon në terren, prezantimi i
rezultateve nëpër mbledhje dhe bisedime telefonike me firmat kontraktuese.
Programi i tekstit është një lloj programi i integruar sepse kombinon elemente të
llojeve të ndryshme programesh si situata, funksionet, përmbajtja, gramatika dhe
fjalori.
Pikat e forta të programeve të tekstit janë:
Trajton në mënyrë të drejtpërdrejtë formën dhe strukturat gramatikore të një
teksti të shkruar apo të folur
Lidh tekstin me kontekstin socialo-kulturor ku ai përdoret.
Bazohet në tekstin e plotë dhe krijon mundësinë e përvetësimit të gjuhës duke
komunikuar nëpërmjet tekstit.
Ndërsa kritikat janë të njëjta me programin e bazuar në kompetenca:
Bazohet në zhvillimin e aftësive të veçanta dhe lë pas dore të tjera që mund të
jenë po aq të rëndësishme
Nuk është praktik për t‘u aplikuar në shumë situata
9. Programi Linear dhe programi spiral
Me konceptin ‗spiral‘ apo ‗ciklik‘ kuptojmë që copëza gjuhe mësohen gradualisht
teksa ato prezantohen në kontekste të ndryshme, d.m.th. një tipar apo element gjuhësor
përsëritet në kombinime të ndryshme për të dhënë kuptime të ndryshme. Në këtë
mënyrë reflektohet procesi natyral i mësimit të një gjuhe ku të njëjtat gjëra shfaqen
vazhdimisht në kombinime të ndryshme me kuptime të ndryshme me qëllim
përvetësimin e tyre sa më të qëndrueshëm.
Në të kaluarën, kurset e gjuhëve nuk prezantoheshin në këtë mënyre. Ato kishin
karakter linear që do të thotë se secili element i ri ishte radhitur në një vijë të drejtë dhe
87
Po aty.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
56
nuk kalohej te tjetri pa u mësuar plotësisht i pari. Secili element nxënieje ishte i izoluar
nga tjetri. Materialet e programeve lineare kryesisht bazoheshin te gramatika dhe nuk
lejonin që studentët të zhvillonin aftësitë e tyre gjuhësore në shumë drejtime
njëkohësisht (Rutherford 198788
). Ndërsa programet spirale kanë më shumë anë
pozitive nga pikëpamja pedagogjike, por janë shumë më të vështirë për t‘u organizuar
dhe kjo është arsyeja kryesore se përse ndeshim më shpesh programe lineare sesa ato
spirale.
10. Programi Relacional
Programi relacional u propozua nga Crombie89
. Ai bazohet në çështje të tilla si
"marrëdhëniet shkak-pasojë, ose marrëdhëniet e ligjërimit si pyetje-përgjigje...."
White (198890
, f. 78). Ashtu si programet gramatikore, ai përfshin vetëm pjesë të
caktuara dhe jo të gjitha aspektet e të gjithë sistemit gjuhësor.
11. Programi i integruar
Të gjithë programet e lartpërmendura bazoheshin në një element të caktuar të
studimit të gjuhës apo situatës së komunikimit si gramatika, fjalori, situata, aftësia,
funksionet etj. Një program i integruar është ai që realizon një kombinim të tyre
duke u mbështetur në nevojat e studentëve dhe objektivat e tij.
Ndërtimi i blloqeve mësimore
Deri tani kemi përshkruar proceset për të përzgjedhur përmbajtjen e një kursi/lënde
dhe strukturën e programit. Për ta bërë një kurs gjuhe ose një lëndë më të lehtë për
tu dhënë mësim dhe përvetësuar ajo ndahet në blloqe mësimore të cilat janë
nënndarje/sekuenca të pavarura nga njëra-tjetra me qëllimet e tyre por që
reflektojnë objektivat e përgjithshme të kursit/lëndës. Sekuencat janë në rend
vështirësie me njëra-tjetrën. Dy blloqe mësimore më të përdorura janë modulet dhe
mësimet.
Moduli: është një sekuence mësimore e pavarur dhe me objektivat të veçanta. Për
shembull një kurs prej 120 orësh mund të ndahet në katër module prej 30 orësh
secili. Vlerësimi kryhet në fund të secilit modul dhe një organizim i tillë mund të
jetë motivues për studentët sepse objektivat janë afatshkurtra dhe të realizueshme.
Megjithatë duhet pasur kujdes që një ndarje e tillë mos ta copëtoj dhe shformoj
lëndën/kursin.
Mësimi (njësia/unit) ose skema e punës është më e madhe se një orë e vetme
mësimore por më i shkurtër se një modul. Ai përbën mënyrën më të përhapur të
88
Po aty. 89
Crombie, Winifried, (1985), Discourse and language learning: A relational approach to syllabus
design. Oxford: Oxford University Press, 1985. 90
White, R.V. (1988) The ELT Curriculum : Design, Innovation And Management. Oxford: Blackwell
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
57
organizimit të materialeve dhe orëve mësimore. Një mësim përbëhet nga një varg i
strukturuar veprimtarish që çojnë në një rezultat mësimor. Faktorët që ndikojnë në
suksesin e një mësimi ose skeme pune janë:
- Gjatësia : materiali duhet të jetë i mjaftueshëm por jo tepër i zgjeruar
- Ecuria: një veprimtari duhet të çoj te tjetra pra të ketë një lidhje
kronologjike
- Koherenca
- Ritmi: duhet të ketë një ndarje të arsyeshme të kohës për t‘iu përkushtuar
secilës veprimtari, d.m.th një veprimtari nuk duhet të kërkojë 4-fishin e
kohës së një veprimtarie tjetër
- Rezultati: në fund të çdo mësimi, studenti duhet të dijë ose të bëjë një sërë
veprimtarish të ndërlidhura.
Duka u bazuar në vrojtimet e kurseve të gjuhës angleze, Brown (1995) dhe Richards
(1990) rendisin këto lloje programesh: Ata gjithashtu theksojnë se kurrikulat bazohen
në ndërthyrjen e tyre sesa në një lloj të vetëm.
Në këtë pjesë të punimit ne u përqendruam në llojet e programeve (syllabuseve) më të
përdorura në fushën e mësimdhënies së gjuhës angleze, ne mendojmë se ashtu si
metodat e mësimdhënies, nuk duhet të përdoret vetëm një lloj programi, por duhet të
përdoret një kombinim i disa prej tyre. Normalisht që njëri prej tyre do të jetë
dominuesi por integrimi i disa prej tyre do të mundësonte një plotësim më të mirë të
nevojave dhe pritshmërive të larmishme të studentëve. E siç shprehen Hutchinson dhe
Waters91
(1987, f. 51) "është një veprim i mençur përdorimi i një qasjeje eklektike,
duke marrë atë që është e dobishme nga çdo teori dhe duke besuar edhe në përvojën
tuaj si mësues".
2.6 Përzgjedhja e përmbajtjes së një kurrikule
Me tu përcaktuar nevojat e studentëve, objektivat e programit dhe kushtet e vënies në
zbatim të tij, hapi tjetër është përzgjedhja e materialeve në shërbim të tyre.
Vendimet për përmbajtjen e një kursi reflektojnë përfytyrimet e planifikuesit mbi
natyrën e gjuhës, përdorimin dhe mësimin e saj, cilët janë elementët gjuhësor thelbësor
dhe sesi duhen organizuar ato për të siguruar një mësimnxënie të efektshme.
Analiza e nevojave të studentëve është mjaft vendimtare në përzgjedhjen e
përmbajtjes. Por po aq ndikim kanë edhe faktor të tjerë si:
1. Literatura në dispozicion
2. Analiza e kurseve të ngjashme
91
Hutchinson, T., & Waters, A. (1987). English for specific purposes, a learning-centered approach.
Cambridge: Cambridge University Press.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
58
Fillimisht hidhen ide rreth aftësive dhe temave në përgjithësi. Gjatë gjithë kësaj kohe
iu duhet referuar vazhdimisht objektivave të kursit. Më pas këto aftësi dhe tema iu
nënshtrohen një shqyrtimi duke bërë pyetje të tilla:
A janë të gjitha temat e nevojshme?
Mos është harruar ndonjë temë me rëndësi?
A është e mjaftueshme koha në dispozicion?
A iu është dhënë përparësia e duhur fushave më të rëndësishme?
A do të arrihen rezultatet e dëshiruara me temat e trajtuara? (Richards92
)
Është e rekomandueshme që hedhja e ideve të para për përmbajtjen e kursit të ndodh
njëkohësisht me planifikimin e programit sepse përmbajtja e kursit shpesh herë varet
nga tipi i silabusit që do të përdoret.
Renditja e përmbajtjes mund të bazohet në kriteret e mëposhtme:
1. Nga më e thjeshta te më e vështira
Një nga mënyrat më të përdorura për organizimin e përmbajtjes është mbi bazën e
nivelit të vështirësisë. Përmbajtja që paraqitet në fillim presupozohet të jetë më e
thjeshtë se ajo që paraqitet më vonë. Në përgjithësi një organizim i tillë bëhet në lidhje
me gramatikën por ai mund të përdoret për çfarëdolloj aftësie që synohet të zhvillohet
te studentët. Për shembull nëse synohen të zhvillohet leximi, fillimisht punohet me
tekste të thjeshtësuar për të arritur tek ato origjinale.
2. Kronologjia
Përmbajtja mund të organizohet sipas rendit që ajo ndodh në jetën reale. Për shembull
aftësitë mund të studiohen sipas rendit që ato normalisht përvetësohen: (1) dëgjim; (2)
e folura; (3) lexim; (4) shkrim.
3. Nevoja
Përmbajtja e lëndës mund të përzgjidhet të organizohet sipas nevojave të studentëve.
4. Kushtet paraprake
Mund të mësohen të parat disa pjesë të përmbajtjes që shërbejnë si bazë për procesin e
mëtejshëm të nxënies. Për shembull, disa struktura gramatikore mund të mësohen si
kushte për të mësuar shkrimin e një paragrafi.
5. Nga e tëra te pjesë dhe nga pjesa tek e tëra
Në disa raste, materiali në fillim të kursit mund të përqendrohet në strukturën apo
organizimin e përgjithshëm të një teme përpara se ti marri në veçanti të gjithë
elementët përbërës së saj. Dhe anasjelltas, mund të shqyrtohen pjesët përbërëse përpara
92
Richards, J. (Ed.). (2001). Curriculum development in language teaching. Cambridge:Cambridge
University Press
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
59
se të ndërtohet struktura e plotë. Për shembull studentët mund të lexojnë tregime dhe të
shprehin mendimet e tyre për tekstin në tërësi dhe më pas të shqyrtohen elementët që
përbëjnë një tregim interesant ose studentët mund të mësojnë sesi të shkruajnë një
paragraf përpara se të ndërtojnë një ese.
6. Renditja spirale
Kjo qasje nënkupton përsëritjen e elementëve për t‘u dhënë studentëve disa mundësi
për t‘i përvetësuar ato.
2.6.1 Hartimi dhe përzgjedhja e materialeve
Me tu përcaktuar përmbajtja e kursit apo kurrikulës, lind nevoja për materiale
mësimore. Ato përbëjnë një element kyç të kurrikulës sepse ato shërbejnë si baza e
inputit gjuhësor që marrin studentët dhe veprimtarive që zhvillohen në klasë. Ato
mund jenë në katër forma: a) materiale të printuara: libra për shitje, të përgatitura nga
institucioni ose vet mësuesi; b) materiale jo të printuar si kaseta, CD, video, programe
kompjuterike etj.; c) materiale që nuk janë hartuar për qëllime mësimore si gazeta,
revista faqe interneti, dhe materiale televizive.
Sipas Dudley-Evans dhe St. John93
(1998) materialet mësimore kryejnë këto funksione
për mësuesin e AQS-s:
si input/burim gjuhe
si mjet ndihmës për nxënien
si mjet motivimi
si referencë/bibliografi
Sipas Richards94
materialet duhet të kenë një strukturë që mund të ndiqet lehtësisht nga
studentët dhe të lejojë përparimin e njohurive të tyre. Ato gjithashtu duhet t‘i
motivojnë ata duke ofruar sfida të arritshme dhe përmbajtje interesante dhe gjithashtu
duhet të ofrojnë mundësi për punë të pavarur jashtë ambienteve të klasës.
Disa mësues i përdorin materialet mësimore si mjetin kryesor për mësimdhënien. Ato
specifikojnë përmbajtjen dhe aftësitë që do të zhvillojnë studentët. Në disa situata të
tjera, materialet plotësojnë leksionin e përgatitur nga mësuesi. Për nxënësin, materiali
mësimor mund të përbëjë ndonjëherë edhe të vetmin kontakt me gjuhën e huaj krahas
mësuesit. Për rrjedhojë roli dhe përdorimi i materialeve në një program gjuhe janë një
aspekt mjaft i rëndësishëm i një kurrikule. Ne do përqendrohemi te hartimi dhe
përdorimi i materialeve mësimore të printuara dhe në dy aspekte kryesore: përdorimi i
93
Dudley-Evans, T., & St John, M. (1998). Developments in ESP: A Multi-Disciplinary Approach.
Cambridge: Cambridge University Press. 94
Richards, J. (Ed.). (2001). Curriculum development in language teaching. Cambridge:Cambridge
University Press.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
60
materialeve autentike apo atyre të krijuar, përdorimi i metodave të gatshme apo krijimi
i një metode të re sipas nevojave të studentëve dhe objektivave kryesore të kurrikulës.
2.6.2. Materiale autentike apo të krijuara
Një aspekt i përzgjedhjes së materialeve për mësimdhënien e gjuhëve lidhet me llojin e
tyre. Hartuesit e kurrikulave mund të vendosin t‘i japin përparësi atyre autentike sesa
atyre të krijuara. Me materiale autentike u referohemi teksteve, fotove, videove dhe
mjeteve të tjera që nuk janë përgatitur posaçërisht për qëllime pedagogjike. Ndërsa me
materiale të krijuara do të nënkuptojmë ato materiale të konceptuara posaçërisht për
qëllime mësimore. Ekzistojnë argumente të ndryshme mbi përparësitë dhe të metat e
secilit lloj.
Materialet autentike përmbajnë gjuhën e vërtetë dhe reflektojnë një përdorim real të saj
Ato janë motivuese sepse janë më interesante sesa materialet e krijuara. Nëpër faqe
interneti mund të gjenden materiale nga fusha të ndryshme që mund lidhen me
interesat e larmishme të studentëve.
Ato ofrojnë informacion kulturor rreth gjuhës dhe popullit që e përdor atë. Materialet
mund të përzgjidhen që të ilustrojnë aspekte të ndryshme kulturore duke përfshirë edhe
besime e sjellje gjuhësore dhe jo gjuhësore.
Ato ofrojnë një ekspozim ndaj gjuhës së vërtetë në vend të asaj artificiale të teksteve të
krijuara sidomos për të ilustruar koncepte të ndryshme gramatikore.
Ato lidhen më së miri me nevojat e studentit dhe, për rrjedhojë, krijojnë një urë lidhëse
midis auditorit dhe nevojave të studentëve në jetën reale.
Ato gjithashtu nxisin një qasje më krijuese ndaj mësimdhënies. Nëpërmjet përdorimit
të materialeve autentike si mjete mësimor, mësuesit mund të zhvillojnë plotësisht
mundësitë e tyre si mësues duke krijuar veprimtari dhe detyra që përputhen më së miri
me strategjitë e tyre të mësimdhënies dhe me stilet e nxënies së studentëve.
Por nga ana tjetër, kritikët venë re se:
Materialet e krijuara mund të jenë po aq motivuese. Mjaft metoda janë
konceptuar dhe faqosur që të ngjajnë si revista apo materiale të jetës së
përditshme dhe mund të jenë po aq motivuese dhe interesante sa ato autentike.
Materialet autentike janë shpesh herë të vështira për tu kuptuar nga studentët
dhe përmbajnë fjalor të panevojshëm. Gjë që mund të rezultojë në uljen e
interesit të studentëve për lëndën.
Materialet e krijuara mund të jenë më të mira se ato autentike sepse ato janë
ndërtuar sipas një programi progresiv duke kaluar nga e njohura tek e reja.
Materialet autentike janë një ngarkesë për mësuesin i cili duhet të kaloj një
kohë të gjatë në kërkim të materialit të përshtatshëm dhe më pas në krijimin e
ushtrimeve dhe veprimtarive në lidhje me të.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
61
Në shumë programe për mësimin e gjuhëve, mësuesit përdorin një ndërthurje të
materialeve të krijuara me ato autentike sepse të dyja llojet kanë kufizimet dhe
përparësitë e tyre. Për më tepër që dallimi midis tyre nuk është më shumë i qartë sepse
shumë metoda apo tekste mësimore përdorin materiale autentike.
Metodat / Tekstet mësimore
Tekstet që janë konceptuar për t‘u shitur së bashku me fletën e punës, audio CD-t dhe
udhëzimet për mësuesin janë ndoshta forma më e përhapur e materialeve mësimore.
Përdorimi i tyre gjithashtu ka përparësi e mangës në varësi të mënyrës sesi përdoren
dhe kontekstit ku përdoren. Disa nga avantazhet janë:
Ato sigurojnë një strukturë dhe një silabës për një program. Tekste kanë një
strukturë sistematike që lehtëson ndërtimin e një programi
Ato ndihmojnë në standardizimin e mësimdhënies. Përdorimi i një teksti në një
program mundëson që studentë të klasave apo grupeve të ndryshme të marrin të
njëjtën përmbajtje e për rrjedhojë të testohen në të njëjtën mënyrë.
Ato ruajnë cilësinë. Nëse përdoret një tekst i mirë, studentët ekspozohen ndaj
një materiali që është testuar dhe provuar dhe që është i bazuar në parime të
konsoliduara për të lehtësuar nxënien.
Ato mundësojnë një larmi mjetesh mësimore. Tekstet shpeshherë shoqërohen
nga fletë pune, Cd, kaseta, video, aplikacione telefonike si edhe udhwzues të
hollwsishwm për mësuesit duke mundësuar një larmi mjetesh si për studentët
ashtu edhe për mësuesin.
Ato kursejnë kohën e mësuesit i cili i përkushtohet plotësisht mësimdhënies në
vend që të merret edhe me përpunimin e materialeve.
Ato mund t‘i trajnojnë mësuesit. Nëse mësuesit kanë pak përvojë, tekstet së
bashku me manualët dhe udhwzuesit për mësuesin mund të shërbejnë si mjete
fillestare tw trajnimit të mësuesve.
Ato kanë një faqosje tërheqëse. Tekstet komerciale kanë standarde të larta
dizajnimi duke i bërë ato mjaft tërheqëse për studentët dhe mësuesit.
Por nga ana tjetër ato kanë edhe të metat e tyre. p.sh:
Ato mund të përmbajnë materiale jo autentike. Librat ndonjëherë përmbajnë
dialogë dhe tekste që janë ndërtuar për të përfshirë aspekte të gjuhës që
lehtësojnë mësimdhënien dhe për pasojë mund të mos përfaqësojnë gjuhën që
përdoret në botën reale.
Ato shtrembërojnë përmbajtjen dhe mund të mos reflektojnë nevojat e
studentëve. Duke qenë konceptuar për një treg botëror, ato mund të mos
pasqyrojnë nevojat dhe interesat e studentëve dhe kështu që mund të lindë
nevoja që të bëhen përshtatje nga ana e mësuesit.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
62
Gjithashtu për t‘i bërë ato të pranueshme nga publiku i gjerë në kontekste të
ndryshme, shpeshherë në to nuk përfshihen tema që mund të shkaktojnë
mosmarrëveshje, duke krijuar kështu një portretizim të idealizuar të botës.
Kostoja. Metodat komerciale shpeshherë janë mjaft të kushtueshme për
studentët në mbar botën.
Por me gamën e gjerë të metodave që gjenden në tekst, përzgjedhja e njërit prej tyre
duhet të mbështetet në një vlerësim dhe gjykim të tij dhe rrethanave ku do të përdoret.
Një metodë mund të jetë ideale për një situatë sepse përputhet me nevojat e studentëve,
përmban sasinë e duhur të materialit që nevojitet për programin, është i lehtë për tu
përdorur nga mësuesit pa përvojë dhe i trajton në mënyrë të barabartë të katër aftësitë
bazë. Ndërkaq, e njëjta metodë mund të rezultojë e papërshtatshme në një situatë tjetër.
Përpara se të vlerësohet një metodë, nevojitet që të merret informacion rreth çështjeve
të mëposhtme:
Roli i metodës në program
- A gjendet një kurrikul e mirë-organizuar që përcakton objektivat e programit
dhe përmbajtjen e tij apo këto të fundit do të përcaktohen nga metoda?
- Metoda do të jetë materiali bazë apo një nga tekstet e ndryshme që do të
përdoret?
- Do të përdoret në klasa të vogla apo të mëdha?
Mësuesit
- Ç‘përvojë dhe kualifikim kanë mësuesit
- A janë ata anglishtfolës vendas? Nëse jo, cili është niveli i tyre i zotërimit të
gjuhës angleze
- A i qëndrojnë ata besnik librit apo priren ta përdorin atë si mjet ndihmës për
plotësimin e objektivave të programit?
- A përfshihen mësuesit në përzgjedhjen e metodës?
- A janë të lirë mësuesit ta përshtatin dhe plotësojnë metodën?
Studentët
- A është çdo student i detyruar të pajiset me libër
- Cilat janë pritshmëritë e tyre në lidhje me tekstin
- Do ta përdorin librin në klasë apo në shtëpi
- Si do ta përdorin librin në klasë? A përbën ai bazën kryesore për veprimtaritë
që zhvillohen në klasë?
- Sa janë të gatshëm të paguajnë për të?
Kriteret për vlerësimin e një metode
Cunningsworth (1995) propozon katër kritere për vlerësimin e metodave, sidomos
librin e studentit:
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
63
- Ato duhet të korrespondojnë me nevojat e studentëve dhe duhet të përputhen
me objektivat e programit të gjuhës së huaj
- Ato duhet të pasqyrojnë se për çfarë do e përdori studenti gjuhën. Metodat
duhet t‘i ndihmojnë studentët që ta përdorin gjuhën me efikasitet për qëllimet e
tyre.
- Ato duhet të marrin parasysh nevojat e studentëve dhe duhet të lehtësojnë
procesin e nxënies pa imponuar një ‗metodologji‘ të ngurtë.
- Ato duhet të luajnë një rol të qartë në ndihmë të nxënies. Ashtu si mësuesit, ato
ndërmjetësojnë midis studentit dhe gjuhës së synuar.
Cunningsworth-i95
gjithashtu prezanton një listë me kritere për vlerësimin dhe
përzgjedhjen e metodave të organizuara sipas kategorive të mëposhtme:
Qëllime dhe qasje
Faqosja dhe organizmi
Përmbajtja gjuhësore
Aftësitë
Temat
Metodologjia
Librat e mësuesit
Elementet praktikë
Ndërkaq Dudley-Evans dhe St. John96
(1998) sugjerojnë se të punuarit me kaq shumë
kategori nuk është shumë praktike dhe se do ishte më e lehtë nëse përdoren dy ose tre
kritere kyçe në fillim dhe më pas të aplikohen të tjerët nëse do ishte e nevojshme. Ata
propozojnë se duhen bërë këto pyetje kur zgjidhen materiale për AQS-ën:
A do t‘i motivojë dhe stimulojë materiali studentët?
Në çfarë mase materiali harmonizon objektivat e nxënies me objektivat tuaja?
(ndodh mjaft rrallë që një material të përputhet plotësisht me nevojat e një
studenti apo grupi studentësh AQS-je dhe veprimtaritë nuk përputhen me
objektivat e programit).
Në çfarë mase do të ndihmojnë materialet procesin mësimor?
Sipas Richards97
mund të lindin pyetje të ndryshme në lidhje me analizën e metodës
por ai dallon këta faktorë:
- Programi
95
Cunningsworth. A. (1995) Choosing your coursebook, Oxford:Heinemann 96
Dudley-Evans, T., & St John, M. (1998). Developments in ESP: A Multi-Disciplinary Approach.
Cambridge: Cambridge University Press.
97
Richards, J. (Ed.). (2001). Curriculum development in language teaching. Cambridge:Cambridge
University Press.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
64
- Mësuesi – pyetje në lidhje me shqetësimet e mësuesit si: përdorimi i metodës,
qasjet e përdorura, objektivat etj
- Studentët
- Përmbajtja
- Faktorë pedagogjik si organizimi i materialit, veprimtaritë dhe ushtrimet
Përshtatja e metodave
Një pjesë e mirë e mësuesve nuk kanë kohën dhe as përvojën për krijimin e
materialeve mësimore ndërkaq është pothuajse e pamundur që të gjendet një metodë e
gatshme që të përmbush nevojat e studentëve, kërkesat e mësuesve dhe objektivat e
programit. Kështu që ata nuk mund të bëjnë gjë tjetër veçse të përzgjedhin metodën më
të përshtatshme dhe ta përshtatin atë ose ta plotësojnë atë me materiale të tjera.
Përshtatja mund të marri forma të ndryshme:
- Modifikimi i përmbajtjes: libri mund të përmbajë shumë materiale kështu që
mësime të tëra ose pjesë të tyre mund të kapërcehen ose lihen jashtë programit.
Për shembull nëse një program përqendrohet vetëm tek zhvillimi aftësive të të
folurit, atëherë mund të lihen pa u punuar ato veprimtari që synojnë të
zhvillojnë të shkruarin dhe të dëgjuarin. Ndërkaq një metodë mund të përmbajë
materiale të pa mjaftueshme që duhen plotësuar. Kështu që mësuesi mund të
shtojë ushtrime fjalori ose gramatikore ose thjesht mund të zgjerojë një
veprimtari.
- Riorganizim i përmbajtjes. Një mësues mund të vendosë ta riorganizojë
silabusin e metodës (librit) dhe t‘i rendisë mësimet ashtu si e konsideron ai të
përshtatshme ose mund të përmbysë rendin e veprimtarive brenda një mësimi.
Përshtatja në një nga këto mënyra e teksteve komerciale është një aftësi thelbësore që
të gjithë mësuesit duhet ta zhvillojnë. Megjithatë, ajo nuk mund të arrihet menjëherë,
ajo është një proces gradual që zhvillohet teksa mësuesi njihet me metodën, sepse
ndonjëherë disa mangësi të metodave nuk janë të dukshme deri sa ajo të përdoret në
klasë. Në ato raste kur një grup mësuesish punojnë me të njëjtën metodë do të ishte
mjaft frytdhënëse nëse ata do të shkëmbenin qëndrimet dhe idetë e tyre për format e
përshtatjes që ata shohin të nevojshme ose i kanë zbatuar tashmë.
Përgatitja e materialeve për një program gjuhe
Richards thekson rëndësinë e të kuptuarit të natyrës së përgatitjes së materialeve
mësimore Sipas Duddley-Evans dhe St. John98
: ―vetëm një numër i vogël mësuesish
janë në gjendjet konceptojnë materiale të mira‖. Shumë mësues nënvlerësojnë mënyrën
sesi hartohen metodat komerciale. Procesi i krijimit të një materiali mësimor është i
98
Dudley-Evans, T., & St John, M. (1998). Developments in ESP: A Multi-Disciplinary Approach.
Cambridge: Cambridge University Press.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
65
ngjashëm me procesin e planifikimit të një ore mësimi (Richards99
2001). Mësuesi
fillon me një objektiv në mendje dhe më pas përpiqet të krijojë një numër veprimtarish
që do të mundësojnë arritjen e atij qëllimi.
Studiues të ndryshëm kanë ofruar lista të ndryshme të tipareve që duhet të kenë
materialet mësimore.
- të ngjallin interesin e nxënësve
- t‘i rikujtojnë çfarë është mësuar më parë
- të tregojnë se çfarë do të mësohet
- të shpjegojnë një përmbajtje të re
- t‘i bëjnë nxënësit të mendojnë për përmbajtjen e re
- t‘i ndihmojnë ata të marrin vlerësim rreth nxënies së tyre
- t‘i inkurajojnë ata që të praktikohen
- t‘i ndërgjegjësojnë rreth asaj që po bëjnë
- t‘i ndihmojnë ata të kontrollojnë ecurinë e tyre
(Rowntree 1997100
)
Tornlisnon101
sugjeron se materiale të mira mësimore kanë karakteristikat e
mëposhtme:
materialet duhet t‘i ndihmojnë nxënësit të ndihen rehat
materialet duhet t‘i ndihmojnë nxënësit të zhvillojnë besim tek aftësitë e tyre
materialet duhet të krijojnë te nxënësit perceptimin se ajo çfarë po mësohet
është e dobishme
materialet duhet t‘i ekspozojnë nxënësit ndaj përdorimit autentik të gjuhës
materiali duhet ta drejtoj vëmendjen e nxënësit tek tiparet autentike të inputit
materiali duhet t‘i ofroj nxënësve mundësi për ta përdorur gjuhën e huaj për
qëllime komunikimi
materialet duhet të marrin parasysh faktin se efektet pozitive të mësimdhënies
nuk shfaqen menjëherë
materialet duhet të marrin parasysh stilet e ndryshme e të mësuarit të nxënësve
materialet duhet të lejojnë një periudhë heshtjeje në fillim të çdo mësimi
materialet duhet të çojnë në maksimum potencialin e nxënies duke krijuar
stimul mendor, estetik dhe emocional me qëllim që të nxiten të dyja lobet e
trurit
materialet nuk duhet ta teprojnë me praktikën e kontrolluar
Sipas Richards102
kjo nuk është aspak një listë e volitshme për tu vënë në praktik.
Sipas tij, hartuesit e materialeve do të duhen të zhvillojnë vetë listën e parimeve që
99
Richards, J. (Ed.). (2001). Curriculum development in language teaching. Cambridge:Cambridge
University Press. 100
Po aty. 101
Cituar nga Richards, J. (Ed.). (2001). Curriculum development in language teaching.
Cambridge:Cambridge University Press 102
Po aty
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
66
mund t‘i referohen teksa planifikojnë dhe vlerësojnë materialet e shkruara prej tyre. Ai
vetë identifikon këto tipare që duhet të ketë secili mësim:
t‘i japë nxënësve diçka që ata të mund ta përfitojnë nga mësimi
t‘i mësoj atyre diçka që ata mund ta ndjejnë të dobishme
t‘i japë atyre ndjesinë e arritjes së diçkaje
të praktikohen njohuritë e reja në mënyrë interesante dhe origjinale
të krijoj një përvojë nxënieje të këndshme
të krijoj mundësi për sukses
të krijuar mundësi për punë të pavarur
të krijoj atyre mundësi për personalizim
të krijoj atyre mundësi për të vet vlerësuar nxënien
Ai gjithashtu liston tri hapa kryesore të procesit të hartimit të materialeve mësimore si
edhe rendit disa pyetje që duhen marrë në shqyrtim gjatë procesit të krijimit.
1. Përcaktimi i qëllimeve dhe objektivave
2. Ndërtimi i silabusit të materialeve
3. Krijimi i mësimeve dhe renditja e tyre
4. Përzgjedhja e inputit dhe burimit të informacionit. Me input do të kuptojmë
gjithçka që nxit nisjen e procesit të nxënies.
5. Përzgjedhja e llojeve të ushtrimeve
6. Shqyrtimi i materialit nga hartues dhe mësues me përvojë
7. Pilotimi i tij ose i pjesëve të tij
8. Kryerja e intervistave dhe anketimeve me mësues dhe studentë të përfshirë në
eksperimentimin e materialit për të spikatur problemet dhe eliminuar ato.
Shpeshherë hartuesit mbështeten tek artikuj e regjistrime të marra nga masmedia
(revista, libra, internet ose radio televizionin) dhe ata duhet të respektojnë të drejtat e
autorit ose t‘i kërkojnë leje autorëve. Në përgjithësi një aprovim i tillë është i lehtë për
tu marrë nëse materialet nuk do të përdoren për arsye komerciale, por thjesht mësimore
(Rowntree, 1997)103
.
Gjithashtu edhe përzgjedhja e llojeve të ushtrimeve është një vendim i vështirë por t‘u
marrë por shqyrtimi i llojeve të ushtrimeve që përdoren në tekstet komerciale dhe
përdorimi i përvojës dhe vrojtimeve për të matur suksesin e tyre për të arritur
objektivat e synuara mund të jetë një pikënisje. Për hartimin e materialeve mësimore
cilësore ndonjëherë nuk mjafton vetëm puna dhe përvoja e një mësuesi apo disa
mësuesve. Një pjesë e mirë e teksteve komerciale janë fryt i punës së një skuadre të
përbërë nga:
- Drejtuesi i projektit- ai që merret me menaxhimin e tij, me vendosjen e
objektivave dhe që sigurohet që ato të arrihen
- Hartuesit: ata që hartojnë çdo elementë të materialit mësimor
103
Po aty
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
67
- Specialist IT për përdorimin e materialeve audiovizuale dhe programeve
kompjuterike
- Redaktori
- Ilustruesi
- Faqosësi
Normalisht që materiali i krijuar nuk është ende gati pa u shqyrtuar nga mësues me
përvojë dhe pa u pilotuar për të spikatur mangësi apo probleme të mundshme
2.7 Vlerësimi
Në kuptimin më të ngushtë, vlerësimi është procesi i mbledhjes, analizimit dhe
interpretimit të informacionit . Nunan104
(1998) e sheh vlerësimin më gjerësisht: Të
dhënat e nxjerra nga vlerësimi na ndihmojnë për të vendosur nëse një kurs ka nevojë
për modifikime në çfarëdolloj drejtimi në mënyrë që të arrihen objektivat më me
efikasitet. Nëse studentë të caktuar nuk po arrijnë objektivat e vendosura nga kursi,
lind nevoja të përcaktohet arsyeja përse ndodh kjo gjë. Ne do të donim, si rezultat i
vlerësimit të kursit, të krijonim një ide se ç‘masa mund të merren për të riparuar çdo të
metë. Vlerësimi, pra, nuk është thjesht një proces i përftimit të të dhënash, ai është një
proces vendim marrjeje. Përdoren dy tipa vlerësimesh në mësimdhënien e AQS-s:
vlerësimi i studentit dhe vlerësimi i kursit.
2.7.1 Vlerësimi i studentëve
Brindley (105
2001) e përkufizoi termin vlerësimi si ―një larmi mënyrash për të
mbledhur informacione rreth aftësive dhe arritjeve gjuhësore të studentit‖ (137).
―Vlerësimi i referohet proceseve dhe procedurave ku ne përcaktojmë se çfarë mund të
bëj studenti në gjuhën e huaj‖ (Nunan, 1992, f. 185). Të dyja format e vlerësimit,
vlerësimi formues106
dhe ai përmbledhës107
(Brindley, 2001) duhet të përdoren për të
arritur rezultatet e dëshiruara. Sipas Douglas (2000), një test i gjuhës për qëllime
104
Po aty 105
Brindley, G. 2001. Language assessment and professional development. In C. Elder, A. Brown,
E. Grove, K. Hill, N. Iwashita, T. Lumley, T. McNamara & K. O‟Loughlin (eds.), Experimenting
126-136). Cambridge: Cambridge University Press. 106
Qëllimi i vlerësimit formues është të mbledhë informacionin që mund të përdoret nga mësuesi dhe
nxënësit për të udhëhequr përmirësimet në kontekstin e mësimdhënies dhe nxënies në vazhdim..
shembuj:
• Duke i kërkuar nxënësve që të përmbledhin në një ose dy fjali pikat kryesore të mësimit
• Duke i kërkuar nxënësve që të dorëzojnë planin e një eseje apo detyre kursi 107
Qëllimi i vlerësimit përmbledhës është të masë nivelin e suksesit apo përvetësimit të dijes në fund të
një njësie mësimore, duke e krahasuar atë kundër një standardi apo pike referimi. shembuj:
• Caktimi i një note për një provim përfundimtar
•Vlerësimet te një kursi universitar.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
68
specifike është: ―një test ku përmbajtja dhe metodat përftohen nga analiza e
karakteristikave të situatës së përdorimit të gjuhës me qëllime specifike, në mënyrë që
detyrat dhe përmbajtja e testit janë përfaqësuese autentike të situatës, duke lejuar një
ndërthurje ndërmjet njohurive gjuhësore dhe asaj profesionale. Një test i tillë na lejojnë
të nxjerrim përfundime rreth aftësisë së studentit për ta përdorur gjuhën në një fushë
për qëllime specifike.‖
Sipas Day dhe Karzanowski (2011), vlerësimi varet nga objektivat e kursit dhe duhet
të bazohet në analizën e nevojave. Testi që aplikojmë ne duhet të rrokë tipin e sjelljes,
aftësisë dhe performancës që ne jemi të interesuar të studiojmë dhe përpiqemi të
vlerësojmë. Për më tepër, vlerësimi i AQS-s duhet të jetë në përputhje me kontekstin e
nxënies. Për ta ilustruar, nëse AQS-ja është e përqendruar te studenti, vlerësimi duhet
të bazohet në ecurinë e tij në vendin e punës. Në AQS kemi tri tipa bazë të vlerësimit
të studentëve: test niveli, test arritjesh dhe testi i përvetësimit.
Testi i nivelit
Testi i nivelit përdoret në fillim të një kursi për të përcaktuar nivelin e njohurive
gjuhësore të studentëve dhe shërben edhe si mjet për të kryer analizën e nevojave. Në
përgjithësi ai përcakton nevojat gjuhësore të studentëve dhe nga rezultatet e tij
ndërtohet programi mësimore dhe përzgjidhen materialet mësimore.
Test arritjesh
Një test arritjesh kryhet për të vlerësuar ecurinë e studentëve, sa kanë përparuar ata. Ai
mund të kryhet në çdo moment të kursit. Harmer-i (1998) ka konstatuar se ―teste të
tilla synojnë të masin përvetësimin e njohurive dhe aftësive gjuhësore të studentëve në
lidhje me programin mësimor që ata po ndjekin‖ (321). Këto teste përcaktojnë nëse
studentët ia kanë arritur të përvetësojnë me sukses ato njohuri që kishe për qëllim kursi
i gjuhës për qëllime specifike.
Test përvetësimi
Një test përvetësimi vlerëson nëse studentët mund t‘ia dalin me sukses me kërkesat e
një situate të caktuar. Sipas Brindley108
(2001) ai i ―referohet vlerësimit të atësive
gjuhësore të studentëve pavarësisht nga kursi i studimit që ai ndjek‖ (f. 137) Testet
komerciale si IELTS dhe TOEFL përdoren për të vlerësuar nivelin e përvetësimit të
gjuhës angleze për studentët që duan të studiojnë në vende anglishtfolëse. Sipas
Harmer-it (1998)109
, testi i përvetësimit vlerëson aftësinë e përgjithshme gjuhësore të
108
Brindley, G. 2001. Language assessment and professional development. In C. Elder, A. Brown, E.
Grove, K. Hill, N. Iwashita, T. Lumley, T. McNamara & K. O‟Loughlin (eds.), Experimenting with
Uncertainty: Essays in Honour of Alan Davies (pp. 126-136). Cambridge: Cambridge University Press. 109
Harmer, J. 1998. How to teach English. Longman: Addison-Wesley.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
69
një individi, jo përparimin e tyre duke qene se ato nuk bazohen në një silabës apo
kurrikul.
2.7.2. Vlerësimi i Kurrikulës
Ky është një element i rëndësishëm sepse e ardhmja e një kursi gjuhe varet nga
vlerësimi që i bëhet atij. Një kurs AQS-je duhet të plotësojë një nevojë arsimore dhe
vlerësimi shërben për të kuptuar sesa ia ka arritur qëllimit. Për veç kësaj, vlerësimi na
tregon nëse kursi është në gjendje të plotësojë nevojat e klientëve. Vlerësimi i kursit
përfshin vlerësimin e silabusit, materialeve mësimore dhe metodat e mësimdhënies dhe
mësimnxënie. Në përgjithësi realizohet nëpërmjet metodave formale si rezultatet e
testeve, anketime, diskutime dhe intervista dhe nëpërmjet mjeteve jozyrtare si
bashkëbisedime ose koment. Ky vlerësimi mund të kryhet gjatë zbatimit, në fund ose
pas përfundimit të një kursi.
Si përfundim, duhet të merren parasysh një varg faktorësh kur hartohet një kurrikul. Në
to përfshihen njohuritë aktuale të studentëve, qëllimet dhe objektivat e tyre, mjetet,
materialet mësimore dhe koha në dispozicion të studentëve dhe mësuesve, aftësitë e
mësuesve, parimet e mësimdhënies dhe mësimnxënies dhe mjedisi mësimor. Në
procesin e hartimit të kurrikulave këto faktorë konsiderohen në dy nënprocese: nw
analizën e mjedisit dhe analizën e nevojave.
Rezultatet e analizës së mjedisit na drejtojnë drejt një liste faktorësh rrethanor dhe
ndikimit të tyre në procesin e hartimit të një kurrikule.
Procesi i analizës së nevojave është mjaft vendimtar në hartimin e një kurrikule dhe si i
tillë ai përfshin një sërë hapash si: analizën e situatës së synuar (identifikimi i detyrave,
veprimtarive dhe shprehive për të cilat do të përdoret gjuha angleze, çfarë duhet të jetë
i aftë të bëjë studenti, cilin rol synon të realizoj); identifikimin e njohurive të
studentëve në lidhje me situatën e synuar dhe së fundmi analiza e studentit:
identifikimi i motivimit të tij, stilet e të mësuarit dhe perceptimet e tij rreth asaj që i
nevojitet me qëllim që të përcaktohet programi dhe metodologjia e mësimdhënies.
Rezultatet e analizës së nevojave dhe asaj të mjedisit na ndihmojnë në:
- përcaktimin e objektivave të një kurrikule,
- përmbajtjen dhe llojin e programit
- përzgjedhjen e materialeve mësimore
- përzgjedhjen e metodologjisë së mësimdhënies.
- ndërtimin e një kurrikule sa më pranë nevojave të studentëve dhe në përshtatje
me kushtet e mjedisit ku ajo do të vihet në zbatim.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
70
Kreu III
Mësimdhënia dhe mësimnxënia e AQS-s
3.1. Modele dhe qasje të mësimdhënies së AQS-s
3.2. Strategjitë e mësimdhënies së AQS-s
3.3. Strategjitë e mësinmxnënies së AQS-s
3.3.1.Rëndësia e strategjive të mësimnxënies për
mësimin dhe mësimdhënien e gjuhës së huaj
3.3.2.Veçoritë e strategjive të mësimit të gjuhëve
(SMGJ).
3.3.3.Modele të klasifikimit të strategjive të
mësimnxënies
3.3.4.Faktorët që ndikojnë në zgjedhjen e strategjive
të të nxënit
3.4. Strategjitë e mësimdhënies/mësimnxënies së AQS-s
në UPT.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
71
KREU III
Mësimdhënia dhe mësimnxënia e AQS-s
Në këtë kapitull do të trajtojmë nga ana teorike strategjitë e
mësimdhënies/mësimnxënies së anglishtes për qëllime specifike duke u ndalur te
klasifikimi dhe rëndësia e tyre në përvetësimin e gjuhës së huaj. Më pas do t‘i
shqyrtojmë ato mbi bazën e një studimi në kontekstin e Universitetit Politeknik të
Tiranës. Studimi synonte te spikaste strategjitë e mësimdhënies që përdoreshin nga
studentët në përgjithësi dhe sidomos nga ata më të suksesshëm në nxënien e gjuhës
angleze për qëllime specifike dhe të nxirrte disa përfundime rreth përzgjedhjes së
strategjive të mësimdhënies.
3.1. Modele dhe qasje të mësimdhënies së AQS-s
.
Përpara se të përqendrohemi te modelet e mësimdhënies më të efektshme për AQS-n
duhet të tërheqim vëmendjen në tre kontekstet më të përhapura të mësimdhënies së
AQS-s (Wharton 1999110
).
Induksioni ose Modeli hyrës: AQS-ja mësohet përpara se studentët të marrin përvojë
në fushën e studimit. Mësuesi i prezanton dhe u shpjegon zhanrin apo llojin e ligjërimit
me të cilin ata do të punojnë në të ardhmen. Studentëve u ofrohet mundësia për ta
praktikuar në kushtet e klasës.
Modeli Plotësues: studenti mëson AQS njëkohësisht edhe punon apo studion në
fushën e specialitetit
Modeli i praktikantit: studenti e mëson gjuhën angleze në lidhje me fushën e tij të
specializimit duke punuar në një kontekst anglisht folës pa ndjekur më përpara ndonjë
kurs apo trajnim AQS-je.
Ekzistojnë metoda të ndryshme për mësimdhënien e AQS-s dhe të gjitha bazohen në
teori të ndryshme të përvetësimit të gjuhës së huaj. Një nga këto metoda është ajo
natyrore ku synohet të kryhen veprimtari mësimore në të cilat studentët ekspozohen sa
më shumë ndaj gjuhës së huaj. Në Ideas and Options in ESP111
, Helen Basturkmen
parashtron disa studime dhe eksperimentime sipas së cilave përvetësimi i gjuhës së
specialiteti realizohet më me sukses nëse studentët ekspozohen ndaj gjuhës që është
pak mbi nivelin e tyre të të kuptuarit të saj dhe nëse ata nxiten të dallojnë tipare apo
modele gjuhësore të përsëritura. Kjo mund të kryhet nëpërmjet kryerjes së detyrave të
ndryshme. Ajo i përkufizon detyrat si njësi jogjuhësore që marrin formën e punëve të
110
Cituar në Basturmen H. (2008), Ideas and Options in English for Specific Purposes, New Jersey:
Lawrence Erlbaum Associates, Inc. Publishers. f. 15-29. 111
Po aty
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
72
jetës së përditshme me një qëllim të caktuar si lyerja e një gardhi, plotësimi i një
formulari apo rezervimi i një fluturimi..
Në fakt të mësuarit të bazuar në detyra është një metodë tjetër mjaft e përdorur. Jasso-
Aguilar (1999)112
jep argumente në favor të përdorimit të detyrave në vend të teksteve
(njësive gjuhësore) në mësimdhënien e AQS-s. Sipas tij ato mund të identifikohen dhe
analizohen më me lehtësi sesa njësitë gjuhësore në një tekst. Për më tepër që ato mund
të merren nga ekspertët e fushës. Sipas tij, analiza e detyrave që duhet të kryejë dikush
në një profesion të caktuar tregon më shumë mbi gjuhën e specialitetit sesa analiza e
një teksti specialiteti të folur apo të shkruar. Me tu përcaktuar detyrat kryesore që
dikush kryen në një profesion të caktuar, ekspertët e fushës mund t‘i furnizojnë
gjuhëtarët, mësuesit apo hartuesit e teksteve mësimore me informacionin e nevojshëm.
P.sh. nëse një nga detyrat kryesore të një infermieri është të plotësojë formularë rreth
gjendjes së pacientit, atëherë spitalet mund të na ofrojnë kampione të këtyre
formularëve ku mund të analizohet fjalori dhe strukturat e nevojshme në gjuhën
angleze që duhet t‘i zotërojë dikush që dëshiron të punojë si infermier në një mjedis
anglisht folës. Normalisht që një detyrë e tillë nuk është aq e thjeshtë. Sipas Long dhe
Crookes (1992)113
, mësuesi (apo hartuesi i materialit mësimor) duhet ta identifikojë
detyrën, ta zbërthejë atë në detyra më të vogla në varësi të shkallës së vështirësisë dhe
njëkohësisht të zhvillojë detyra pedagogjike për tu realizuar nga studentët. Për
shembull në Zelandën e re u hartua një kurs i bazuar në detyra për të zhvilluar të
folurin akademik të studentëve në gjuhën angleze. Një nga detyrat ishte kryerja e një
sondazhi dhe prezantimi i tij.
Kjo detyrë u nda në 6 nëndetyra:
1. Studentët vendosin për pyetjet e studimit
2. Zgjedhin mjete për vjeljen e të dhënave (intervista ose pyetësor)
3. I testojnë mjetet në klasë për të marrë përgjigje dhe vlerësim nga mësuesi
4. Mbledhin të dhënat
5. I krahasojnë dhe analizojnë ato
6. Hartojnë raportin e prezantimit dhe ilustrimet
Secila nëndetyrë u zhvillua në klasë dhe u përgatitën detyra pedagogjike në lidhje me
të. Për shembull për zgjedhjen e mjeteve për vjeljen e të dhënave u zhvilluan
veprimtari në klasë për t‘i përgatitur studentët me gjuhën që përdoret në intervista.
Klasa dëgjon një intervistë të regjistruar dhe mësuesi drejton analizën e formulimit të
pyetjeve dhe tipin e strategjive që mund të përdoren për të plotësuar këtë detyrë.
112
Jasso-Aguilar, R. (1999). Sources, methods and triangulation in needs analysis: A critical perspective in a case
study of Waikiki Hotel maids. English for Specific Purposes Journal, 18(1), f. 27–46. 113
Long, M. H., & Crookes, G. (1992). Three approaches to task-based syllabus design. Teaching English to
Speakers of Other Languages Quarterly, 26(1), f. 27–56.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
73
Një tjetër metodë apo qasje për përvetësimin e AQS-s është ajo e bazuar te përmbajtja.
Në të mësuarit përmes përmbajtjes nxënësit ballafaqohen me materiale sipas një
disipline të caktuar, dhe fokusi kryesor i mësimit është marrja e informacionit në
fushën disiplinore (Kasper, 1997)114
. Qasjet e bazuara te përmbajtja e shohin" gjuhën e
synuar kryesisht si mjet për të mësuar rreth një teme, jo si objekt të menjëhershme të
studimit" (Brinton, Snow, dhe Wesche, 1989, f. 5)115
.
Përkrahësit e qasjeve të përmbajtjes mbështeten në një varg teorish të përvetësimit e
gjuhës së huaj, duke përfshirë teorinë e përpunimin e informacionit dhe teorinë e
Anderson-it në veçanti (1983) Teoria e Kontrollit Adaptive të Mendimit (Snow &
Brintonin, 1997)116
. Sipas tyre ekzistojnë njohuri të drejtpërdrejta që mund të merren
nëpërmjet rregullave dhe atyre jo të drejtpërdrejta që mund të merren pa rregulla dhe
metoda e përmbajtjes këtë synon të arrij.
Janë kryer mjaft studime për të vërtetuar suksesin e qasjes së bazuar te përmbajtja në
AQS. Parkinson (2000)117
raporton mbi përparësitë e një qasjeje të tillë në
mësimdhënien e Anglishtes për Shkencën dhe Teknologjinë në një Universitet në
Afrikën e Jugut. Ndër përparësitë e spikatura prej tij ishin: nxënësit mund të ndërtonin
mbi njohuritë e mëparshme: ata u ekspozuan ndaj përdorimeve të kontekstualizuara të
gjuhës së huaj, dhe mundën të përgatiteshin për përdorimet e mundshme të gjuhës.
Hudson (1991)118
raporton për hartimin dhe vlerësimin e efikasitetit të qasjes së
përmbajtjes në mësimnxënien e leximit për Anglishten për Shkencën dhe
Teknologjinë në një universitet në Meksikë. Kursi u organizua rreth përmbajtjes së
programit të ciklit të parë të studimeve të studentëve dhe në të u përfshinë tema të tilla
si energjia dhe inxhinieria kimike. Veprimtaritë mësimore përfshinë detyra leximi të
ngjashme me ato që studentët në fakt do të kryenin në programin e tyre universitar.
Hudson zbuloi se qasja e bazuar te përmbajtja rezultoi në një përmirësim të ndjeshëm
në të kuptuarit e leximit nga studentët.
Ndërsa një studiues tjetër, Kasper (1997)119
vuri re se pjesa më e madhe e studimeve
në fushën e mësimit të bazuar te përmbajtja qenë përqendruar në efektet afat-shkurtra,
kështu që ai kreu një studim eksperimental për të hetuar efektet afatgjata. Studimi
përfshiu dy grupe studentësh të regjistruar në ESL 09 (një kurs i gjuhës angleze katër-
114
Kasper, G. (2001). Classroom research on interlanguage pragmatics. In R. Rose & G. Kasper (Eds.),
Pragmatics in language teaching (f. 33–60). Cambridge: Cambridge University Press. 115
Brinton, D. M., Snow, M. A., & Wesche, M. B. (1989). Content-based second language instruction.
New York: Newbury House. 116
Snow, M. A., & Brinton, D. M. (1997). The content based classroom. White Plains, NY: Longman. 117
Parkinson, J. (2000). Acquiring scientific literacy through content and genre: A theme-based
language course for science students. English for Specific Purposes Journal, 19(4), f, 369–387. 118
Hudson, T. (1991). A content comprehension approach to reading English for science and
technology. Teaching English to Speakers of Other Languages Quarterly, 25(1), f. 77–104. 119
Kasper, L. F. (1997b). The impact of content-based instruction programs on the academic progress of ESL
students. English for Specific Purpose, 16, 309-320.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
74
semestral, niveli mesatar dhe i përqendruar te leximi në një universitet në Shtetet e
Bashkuara).
Grupi eksperimental përdori një tekst mësimor që përmbante lexime të zgjedhura nga
pesë disiplinat akademike që studentët kishin më shumë gjasa t‘i studionin në
universitet. Grupi tjetër punoi me një tekst leximet e të cilit përfshinin një gamë të
gjerë fushash tematike të cilat nuk bazoheshin në asnjë fushë të veçantë disiplinore.
Për të dyja grupet procesi mësimor ndoqi të njëjtën strukturë prej katër fazash dhe me
të njëjtin rend për secilin lexim: faza e paraleximit (prezantimi i temës dhe i fjalorit
dhe koncepteve në lidhje me të); faza e leximit, në të cilën nxënësit nxjerri
informacione nga leximi; faza e diskutimit dhe analizës në të cilën studentët
sintetizojnë informacionin e marrë nga leximet për të shkruar përmbledhje dhe ese
shpjeguese, dhe një aktivitet përfundimtar shtesë, të parit e një videoje mbi temën në
fjalë.
Në fund, Kasperi krahasoi rezultatet e studentëve në testet e fund semestrit dhe në
teste të zakonshme te shkrimit akademik si edhe ecurinë e tyre dhe gjasat e tyre për tu
diplomuar në fund. Në të gjitha rastet, Kasper zbuloi se studentët të cilët u ishin
nënshtruar një mësimdhënieje të leximit e shkrimit të bazuar te përmbajtja kishin
marrë rezultate shumë më të larta. Rezultatet treguan se mësimdhënia e gjuhës angleze
e bazuar te përmbajtja mund të ketë ndihmuar performancën mëvonshëm të anëtarëve
të grupit eksperimental 'në rrjedhën e përgjithshme të studimeve universitare‘
Sipas H. Basturkman, AQS-ja i përdor gjerësisht qasjet e bazuar te përmbajtja. Sipas
Master dhe Brintonin (1998120
), Mësimdhënia e Bazuar te Përmbajtja (MBP) ka
karakteristikat e mëposhtme:
Silabusi organizohet rreth përmbajtjes së lëndës; për shembull, në një kurs për gjuhën
angleze për studentët e ekonomisë, lënda mund të jetë një numër temash nga
ekonomia, makroekonomisë, kërkesa dhe oferta. Aktivitetet mësimore janë specifike
për fushën e studimit të studentëve dhe janë përshtatur për të stimuluar nxënësit të
mendojnë dhe të mësojnë nëpërmjet përdorimit të gjuhës së synuar.
Gjuha shihet në mënyrë holistike, dhe nxënësit mësojnë të punojnë me copa të tëra
gjuhe dhe aftësi të shumta. Qasjet e bazuara te përmbajtja i hedhin poshtë
qasjet"sintetike" -idenë se gjuha ose aftësitë mund të zbërthehen në copëza për tu
mësuar dhe praktikuar nga nxënësit një e nga një.
Qasja e bazuar te përmbajtja kryesisht synon përdorimin teksteve autentike dhe
studentët punojnë me përmbajtjen. Është argumentuar (Hutchinson & Waters, 1987)121
120
Master, P., & Brinton, D. M. (1998). New ways in English for Specific Purposes. Alexandria, VA:
TESOL.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
75
që sapo t‘i heqim një teksti kontekstin i tij origjinal, ai humb një pjesë të vërtetësisë së
tij. Për shembull, publiku i synuar prej tij ndryshon vetëm me importimin e tij në klasë.
Origjinaliteti gjithashtu ka të bëjë edhe me arsyen e leximit të tekstit. Për shembull,
raportet rekomanduese për blerjen e pajisjeve teknike janë, në kontekstin e tyre
origjinal të përdorimit, të hartuar me qëllim që të ndihmojnë lexuesit të vendosin se
cila nga dy ose më shumë pajisje të blej. Nëse një raport i tillë transportohet në një orë
mësimi të gjuhës së huaj dhe nxënësve u jepet një aktivitet qëllimi i të cilit është për
t'iu përgjigjur pyetjeve rreth të kuptuarit të tij, kombinimi i tekstit me detyrën është
artificial. Mësimdhënia e bazuar te përmbajtja përpiqet t‘i shmang disa nga këto
probleme të mundshme duke e përdorur përmbajtjen (tekstet autentike) njësoj si do të
përdoreshin në jetën reale. Qasjet e bazuara tek përmbajtja përfshijë gjithashtu
integrimin e aftësive. Shkrimi shpesh vijon pas të dëgjuarit dhe leximit, dhe nxënësit
që të përgatisin shkrimin shpesh duhet të sintetizojnë fakte dhe ide nga burime të
shumta (Brinton dhe të tjerë., 1989)122
.
Me pak fjalë, karakteristikat kryesore të MBP janë:
1. Përmbajtja është njësia kryesore e organizimit të kurrikulës së gjuhës.
2. Aftësitë janë të integruara me njëra-tjetrën.
3. Gjuha trajtohet në mënyrë holistike.
4. Përdoren gjerësisht tekste autentike.
Bishop-Petty dhe Engel (2001)123
raportojnë rreth përdorimit të qasjes të bazuar tek
përmbajtja në Defence Language Institute (Institutin e Gjuhës së Mbrojtjes) në San
Antonio, Texas. Ky institut punon me personel ushtarak me përvojë dhe që vijnë nga
disa vende të botës. Përpjekjet e mëparshme në Institut ishin bazuar në një qasje
sintetike ndaj gjuhës (specifikimi i elementeve gjuhësore për tu përvetësuar) por këto
përpjekje kishin rezultuar të pasuksesshme dhe janë zëvendësuar me qasjen e
përmbajtjes.
Për të ilustruar sesi përdorej një qasje e tillë në këtë institut po japim një shembull
projektesh që studentët duhet të realizonin gjatë programit të mësimit të gjuhës së huaj.
Projekti kërkon që studentët të punojnë me tema nga fusha e tyre e specializimit duke u
mbështetur në udhëzimet e mësuesit që gjithashtu janë të organizuara sipas temave të
specializimit të studentëve. Për shembull, një pilot ushtarak mund të zgjedh të punoj
me temën e turbulencave në ajër, një temë brenda fushës së 'aviacionit. "
121
Hutchinson, T., & Waters, A. (1987). English for Specific Purposes: A learning-centred approach.
Cambridge: Cambridge University Press. 122
Brinton, D. M., Snow, M. A., & Wesche, M. B. (1989). Content-based second language instruction.
New York: Newbury House. 123123123
Bishop-Petty, A., & Engel, R. (2001). Teaching ESP through user-friendly study guides. Paper
presented
at TESOL Convention, St. Louis, MO. Cituar nga Basturkmen H. (2006) Ideas and options in English
for Specific Purposes, Lawrence Erlbaum Associates, Inc, f. 104
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
76
Për të përgatitur projektin, Bishop-Petty dhe Engel (2001)124
kontaktuan personelin e
forcave ajrore për të identifikuar tema të mundshme dhe personeli sugjeroi tema të tilla
si turbulencat e ajrit, aerodinamika, lufta në fluturim, formacione fluturimi dhe
çorientimi hapësinor. Pas identifikimit të disa temave të përshtatshme, Bishop-Petty
dhe Engel mblodhën një gamë të gjerë burimesh informacioni (lexime autentike,
adresa dhe faqe interneti dhe artikuj), për të formuar udhëzime studimore për çdo temë.
Udhëzimet Studimore u ndanë në dy pjesë:
Pjesa 1. Referenca
• Tekste dhe materiale referimi, të tilla si një fjalor teknik aviacioni, një manual për
bazat e mirëmbajtjen së helikopterëve, manualet e avionëve.
• Temat për prezantimet formale të cilat bazohen në tematika që studentët mund tu
duhet të trajtojnë në mjedisin e punës.
Pjesa 2. Veprimtaritë
• materiale autentike për tu lexuar ose dëgjuar të shoqëruara me pyetje dhe fletë
fjalori për punë të pavarur. Ky seksion jep detyra pedagogjik sesa detyrat në lidhje
me punën e tyre.
Në përfundim studentët zgjedhin një temë, materialet nga referencat dhe aktivitetet,
dhe i përdorin ato për të punuar me gjuhën dhe përgatisin prezantimet e tyre.
(Basturkmen, 006)
Projekte të tilla janë të lidhura edhe më vënien në praktikë të teorisë së aktivitetit125
dhe teorive socio-kulturore. Sipas këtyre teorive, njeriu mëson duke përdorur mjete
ndërmjetësuese (gjuha, simbole, imazhe etj) ose duke ndërvepruar me të tjerë.
Pra nxënia nuk është vetëm një veprimtari individuale, ajo është edhe shoqërore. Sipas
teorive socio-kulturore, nxënia është një proces dyfazor: shoqëror dhe individual. Për
shembull, nëse një nxënës ballafaqohet me një detyrë që ai nuk mund ta kryej me
njohuritë aktuale të tij, ai bashkëpunon me një individ më të ditur i cili ofron dialog
konstruktiv (përkrahës). Ky proces përkrahës njihet si scaffolding (skeleri). Gjithashtu
124
Po aty. 125
Teoria e aktiviteti (TA) daton në vitet 1930 me psikologun rus L . S. Vygotsky‘s (1994) dhe një nga
bashkëpunëtorët e tij kryesor A. N. Leont‘ev (1981). Sipas kësaj teorie, të mësuarit e njeriut, ndryshe
nga të mësuarit e shumë kafshëve, ndërmjetësohet nga mjete kulturore. Të mësuarit njerëzore, që në
vogëli, nuk është thjeshtë rezultat i stimujve, apo strukturave njohëse të lindura, por më tepër një rezultat
i ndërlikuar i ndërveprimeve tona me të tjerët të ndërmjetësuara nga mjete duke përfshirë edhe vet
gjuhën. Vygotsky zgjeroi teorinë bihejvioriste të mësuarit duke futur konceptin e mjetit të
ndërmjetësimit. Kur njerëzit hasin një objekt në mjedis, një stimul, ata e interpretojnë dhe veprojnë mbi
atë jo drejtpërsëdrejti, por me ndërmjetësimin e mjeteve të përdorura nga të tjerët. Për shembull, një
fëmijë mëson të përdor një top, duke parë të tjerët, duke dëgjuar fjalët e tyre (një tjetër lloj mjeti), dhe
ndoshta duke u përfshirë në lojë pra në një veprimtari të përbashkët.
Teoria e Aktivitetit shkon përtej nxënies individuale, dhe "materialit" për të kuptuar marrëdhëniet
shoqërore dhe materiale të cilat ndikojnë në mësimnxënien komplekse njerëzor, bashkëveprimet e
njerëzve me të tjerët si të ndërmjetësuara nga mjete, duke përfshirë edhe simbolet .
TA e koncepton të mësuarit jo si brendësim të informacionit apo aftësive të individëve, por si zgjerimin
të asaj që është në brendësi të një personi me kalimin e kohës, si pasojë e ndërveprimeve të përsëritura
sociale me" njerëz të tjerë dhe mjetet e tyre, duke përfshirë mjete shumë të fuqishme si fjala, imazheve,
dhe gjeste (Hutchinson, 1995, f. 290).
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
77
nxënia është më produktive nëse scaffolding ndodh në Zonën e Zhvillimit Proksimal---
d.m.th ku nxënësi është pothuajse gati të punoj i pavarur. Dialogu bashkëpunues me
individ më të aftë në këtë fazë e ndihmon nxënësin të përvetësoj konceptet e
nevojshme për të kryer detyrën. Për rrjedhojë nxënësi do të mund të punojë në mënyrë
të pavarur në të ardhmen126
.
Një ide e dytë është që nxënësit në mënyrë aktive ndërtojnë ambientin e tyre të të
mësuarit. Sipas Mitchell & Myles 127
, teoricienë social-kulturor refuzojnë modelet
kompjuterike të mësimit në të cilën nxënësit marrin ose përpunojnë të dhënat rreth
gjuhës që iu ofrohet. Ata refuzojnë modele të tilla me arsyetimin se këto modele e
interpretojnë nxënësin si një marrës pasiv dhe se ajo që ai mëson përcaktohet nga të
tjerët, siç janë mësuesit dhe hartuesit e programeve. Modele të tilla e shohin mësuesin
si dhënësin dhe nxënësin si marrësin. Në të kundërt, teoricienët socio-kulturore dhe ata
të teorisë së aktivitetit pretendojnë se nxënësit formojnë nxënien e tyre për shkak se ata
kanë qëllimet e tyre individuale. Në kushtet e mësimit të gjuhës, kjo do të thotë se
studentët luajnë një rol të rëndësishëm në formimin e qëllimeve dhe rezultateve
përfundimtare të detyrave të caktuara për ta nga mësuesit e tyre.
Por cili është ndikimi i këtyre teorive te AQS-ja? Një nga elementët tipik të AQS-s
është analiza e nevojave si bazë për hartimin e kurrikulës dhe përcaktimit të asaj që do
të mësohet nga studentët. Pra mësuesi është dhënësi i dijes dhe studentët janë marrësi.
Por teoria e aktivitetit dhe ato socio-kulturore sugjerojnë që nxënësi është ai që
përcakton atë që do të mësohet dhe se detyra apo veprimtari të njëjta mund të përdoren
ndryshe dhe për të arritur qëllime të ndryshme nga nxënës të ndryshëm. Për rrjedhojë,
ata mësojnë gjëra të ndryshme. Mësuesi i AQS-s që pranon një pozicion të tillë në
klasë mund ta rishikoj rolin e tij në klasë. Për shembull, ai mund të kaloj nga dhënësi i
dijes në rolin e përkrahësit (scaffolding) teksa nxënësit punojnë dhe përdorin mjete të
ndryshme për të plotësuar detyra të ndryshme.128
Pra tri metodat më të përhapura në mësimdhënien e AQS janë metoda natyrore,
metoda e bazuar në detyra dhe ajo në përmbajtje dhe mjaft studiues kanë arritur të
vërtetojnë efikasitetin e tyre. Megjithatë vlen për tu përmendur fakti se shumica e tyre
e marrin si të mirëqenë që studenti duhet të kenë marrë njohuri bazë të gjuhës së huaj
dhe nuk na jepen informacione të aplikimit të tyre në një publik të nivelit fillestar të
gjuhës angleze.
126
Mitchell & Myles, 1998, cituar në Basturkmen H. (2006) Ideas and options in English for Specific
Purposes, Lawrence Erlbaum Associates, Inc, f. 105 127
Po aty. 128
Basturkmen H. (2006) Ideas and options in English for Specific Purposes, Lawrence Erlbaum
Associates, Inc, f. 105-110
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
78
3.2 Strategjitë e mësimdhënies
Strategjitë e mësimdhënies janë ato teknika apo metoda që përdor një mësues për t‘ia
përçuar dije studentëve apo për t‘i ndihmuar ata që të arrijnë tek ajo. Helen
Basturkmen129
dallon katër makrostrategji të mëposhtme në mësimdhënien e AQS-s
1. Strategjitë e bazuar tek inputi (informacioni gjuhësor): Këto janë strategji që
bazohen në idenë se nxënia realizohet kryesisht nëpërmjet ekspozimit ndaj
gjuhës së huaj në formën e teksteve me shkrim apo dëgjim. Inputi shihet si
kusht thelbësor për arritjen e nxënies. Strategjia e inputit mund të lidhet me
teoritë e mësimit të gjuhëve të propozuara nga Krashen (1982)130
. Sipas tij
nxënësit i zhvillojnë aftësitë e tyre gjuhësore pa ndihmën e një mësimdhënie të
drejtpërdrejtë. Mësimdhënia e drejtpërdrejtë dhe studim i vetëdijshëm i gjuhës
prodhojnë „nxënien‟. Njohuritë e marra përdoren nga nxënësit për të
monitoruar gjuhën që ata prodhojnë. Ndërsa aftësia për të prodhuar gjuhë vjen
nga përvetësimi- një zhvillim gradual dhe i pavetëdijshëm i gjuhës nëpërmjet
ekspozimit ndaj inputit të kuptueshëm.
Studimet kanë treguar se ekspozimi ndaj gjuhës i ndihmon studentët të
përvetësojnë disa elemente gjuhësore (Lightbrown, 2000)131
, por nuk ndihmon
në zhvillimin e të katër aftësive kryesore njëkohësisht (Ellis, Basturkmen, &
Loewen, 2001)132
. Ai është i përshtatshëm për aftësitë marrëse si dëgjimi dhe
leximi (Erlam, 2003)133
. Strategjia e inputit është përdorur në AQS ku
studentëve iu jepen tekste të ndryshme nga fusha e specialitetit të shoqëruara
me ushtrime të të kuptuarit,
Kjo strategji ndahet në dy kategori: E para është që ekspozimi ndaj gjuhës
mjafton për mësimin e gjuhës dhe e dyta ekspozimi ndaj gjuhës duhet ndiqet
nga një mësimdhënie për strukturat dhe tiparet tipike gjuhësore të materialit të
ekspozuar me qëllim që të arrihet të kuptuarit dhe përdorimi i tij nga studentët,
prodhimi i gjuhës nga studentët në mënyrë që të arrihet përvetësimi i gjuhës së
huaj.
129
Basturkmen H. (2006) Ideas and options in English for Specific Purposes, Lawrence Erlbaum
Associates, Inc, 130
Krashen, S. D. (1982). Principles and practice in second language acquisition. Oxford: Pergamon. 131
Lightbrown, P. (2000). Classroom SLA research and second language teaching. Applied Linguistics,
21(4), 431–462. 132
Ellis, R., Basturkmen, H., & Loewen, S. (2001) Pre-emptive focus on form in the ESL classroom.
Teaching English to Speakers of Other Languages Quarterly, 35(3), f. 407–432. 133
Erlam, R. (2003). Evaluating the relative effectiveness of structured-input and output-based
instruction in foreign language learning. Studies in Second Language Acquisition, 25, f. 559–582.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
79
Input i strukturuar është ajo mësimdhënieje në të cilën studentët punojnë me
inputin (informacionin) gjuhësore në formën e detyrave me dëgjim apo lexim.
Detyrat e kanalizojnë vëmendjen e studentëve tek një formë e caktuar të cilën
ata duhet ta vërejnë dhe përpunojnë kuptimin.
2. Strategjia e bazuar tek input-output. Qëllimi i një strategji të tillë është që
studenti të përvetësojë elementët gjuhësor të përzgjedhur paraprakisht nga
mësuesi apo hartuesi i programit. Pra, mësuesi përzgjedh element specifikë
gjuhësorë (fjalor, struktura gramatikore etj.) dhe i përqendron tek ato procesin
mësimor. Elementet e prezantuar dhe përzgjedhur nga mësuesi praktikohen nga
studenti në veprimtari të ndryshme.
Në AQS kjo strategji (input-output) përdoret për mësimdhënien e aspekteve të
ndryshme gjuhësore duke përfshirë edhe njohuri rreth tipologjisë së tekstit.
Baldosa dhe White (2000) përshkruajnë praktikën e të kuptuarit (input) dhe
aplikimit të rregullave (prodhimit) në mësimdhënie tipologjisë së teksteve
(llojet e teksteve) në AQS: 'Përkrahësit e mësimdhënies së bazuar te lloji i
tekstit nuk janë të qarta në lidhje me teorinë e tyre e të mësuarit. Megjithatë,
përdorimi i modeleve tekstesh dhe analiza e tyre sugjerojnë se të mësuarit
është pjesërisht një çështje e imitimit dhe pjesërisht një çështje e të kuptuarit
dhe zbatuarit të rregullave në mënyrë të vetëdijshme ' 134
.
Një strategji e tillë është përdorur në mësimdhënien e shkrimit kur studentëve u
ofrohen shembuj të një lloji teksti përpara se të mësojnë karakteristikat e tij dhe
të prodhojnë një të ngjashëm. Një shembull i aplikimit të kësaj strategjie në
AQS është: Raporti Inxhinierik i Fund Vitit. L. Flowerdew (2000, 2001)135
flet
për metodën e përdorur për të mësuar studentët të cilët ishin duke shkruar një
raport inxhinierik në një universitet të Hong Kongut. Flowerdew-i kishte
përgatitur materiale në përputhje me rekomandimet e Hopkins dhe Dudley-
Evans (1988), Kusel (1992), Dudley-Evans (1994), dhe Jacoby, Leech, dhe
Holton (1995). Hapi i parë në zhvillimin e materialeve ishte mbledhja e një
korpus të vogël raportesh të suksesshme nga ish-studentët. Raportet u
analizuan për nga hapat e krijimit, përdorimin i grafikëve dhe i mjeteve
pamore, dhe për të identifikuar marrëdhëniet mes nënndarjeve (për shembull,
marrëdhënia mes hyrjes dhe pjesës së rezultateve).
Gjatë procesit mësimor u përdorën këto veprimtari:
- U theksuan hapat që duhen ndjekur për hartimin e një raporti inxhinierik.
134
Basturmen H. (2006) Ideas and options in English for Specific Purposes, Lawrence Erlbaum
Associates, Inc, 135
Po aty
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
80
- U parashtruan disa fraza gjuhësore që ishin përdorur në korpusin e të dhënave
me qëllim që të zgjerohej repertori gjuhësor i studentëve me mënyra të të
shprehurit të koncepteve inxhinierike.
- Një tekst u nda në pjesë dhe studentët duhet ta rindërtonin atë.
- U krahasuan shembuj tekstesh.
- ‗Modele të mira‘ shkrimesh të krijuara nga nxënësit u diskutuan në orën e
mësimit. Sipas Flowerdew (2000)136
modelet e mira ofrojnë shembuj "realistë
dhe të arritshëm"137
3. Strategjitë e bazuara te outputi (prodhimi) marrin si pikënisje përpjekjet e
studentëve për të komunikuar në gjuhën e synuar. Ajo ndahet në dy kategori:
Kryesisht output dhe output i ndërthurur me input. Në mësimdhënien e
përqendrua kryesisht tek outputi (prodhimi i gjuhës), studentët vihen në situata
që kërkojnë kryerjen e detyrave të prodhimit të gjuhës që në fillim të një
mësimi apo aktiviteti. Logjika e kësaj strategjie është që përmes prodhimit të
gjuhës, nxënësit mund të identifikojnë se ku qëndrojnë boshllëqet e tyre.
Swain138
argumenton se duke i shtyrë studentët që të prodhojnë gjuhë, nxënësit
vërejnë 'boshllëqe' në repertorin e tyre gjuhësor dhe kjo stimulon mësimin e
gjuhës për t‘i mbushur ato. Pra duke përdorur gjuhën, ne zhvillojmë aftësitë
gjuhësore sepse ndërsa përpiqemi të komunikojmë, ne ndërgjegjësohemi mbi
mangësitë në repertorin tonë gjuhësor. Kjo është identifikuar si hipoteza e
outputit. Kjo strategji reflektohet në shumë veprimtari te bazuar tek detyrat.
Sipas Willis (1990)139
, një detyrë është "një veprimtari që përfshin përdorimin e
gjuhës, por në të cilin fokusi është mbi rezultatin e veprimtarisë dhe jo në
gjuhën e përdorur për të arritur këtë rezultate". Detyrat specifikojë se për çfarë
do të komunikojnë studentët por nuk specifikojnw gjuhën që nxënësit do të
përdorin ose pritet që të mësojnë në procesin kryerjes së detyrës (Ellis,
1998).140
Në vitet fundit mësimdhënia e bazuar në detyra është përdorur fuqishëm në
kombinim me strategjinë deep-end, si pika e nisjes për mësim AQS sidomos
kur studentët nuk kanë pasur një përgatitje paraprake (Dudley-Evans dhe St.
John, 1998)141
. Dudley Evans dhe St. John argumentojnë se një nga përparësitë
e kësaj strategjisë është që ajo reflekton botën profesionale apo akademike të
studentëve ku performanca është pika e nisjes dhe jo përgatitja. Shembuj të
përdorimit të strategjisë deep-end janë rastet studimore, projektet, prezantimet,
simulimet dhe interpretimi i pjesëve me role.
136
Po aty 137
Po aty 138
Po aty 139
Po aty 140
Po aty. 141
Dudley-Evans, T., & St. John, M. (1998). Developments in English for Specific Purposes.
Cambridge: Cambridge University Press.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
81
4. Strategjia output-input. Në këtë lloj mësimdhënieje studentët përfshihen në
veprimtari të prodhimit të gjuhës dhe më pas marrin fidbek (input) qoftë në
formën e vërejtjeve të mësuesit qoftë në formën e shembujve të suksesshme.
Me tu pajisur me materialin gjuhësor, ata mund ta përsërisin veprimtarinë.
Qëllimi i një strategjie të tillë është që t‘i ndërgjegjësoj studentët për mangësitë
e tyre gjuhësore (= të krijohet një gjendje metakonjiktive e nevojshme për
input142
) dhe t‘i ofroj atyre mundësi për t‘i eliminuar ato nëpërmjet ndihmës së
mësuesit dhe ripërsëritjes së veprimtarisë. Kjo strategji nuk mbështetet në
elemente gjuhësore të zgjedhura paraprakisht dhe as nuk adresohen forma të
veçanta gjuhësore megjithëse përzgjidhet një fushë e përgjithshme (p.sh. si të
bësh një kërkesë, të përpilosh një raport apo të bësh një propozim biznesi).
Fidbeku mund t‘i jepet studentëve në forma të ndryshme. Mësuesi mund
mbledhë shembuj gabimesh me interes në përdorimin e gjuhës dhe t‘i ofroj
shpjegime, veprimtari të ndryshme për t‘i ardhur në ndihmë studentëve. Kjo
lloj strategjie ka edhe efekt motivues. Si mund t‘i japësh dikujt llacin për të
mbyllur një vrimë në mur kur ai ende se ka kuptuar që ekziston një vrimë e
tillë.143
Pra me fjalë të tjera, studentëve u caktohet një detyrë ku ata përfshihen në
veprimtari prodhuese të gjuhës. Gjatë kryerjes së veprimtarisë, ata mund të
ndeshen me vështirësi të ndryshme . Më pas atyre u ofrohet inputi në formën e
teksteve me dëgjim dhe shkrim të po së njëjtës veprimtari. Duke krahasuar
performancën e tyre me atë të folësve vendas, studentët shohin mangësitë në
repertorin e tyre gjuhësor dhe bëhen më të vëmendshëm ndaj vlerësimeve dhe
shpjegimeve të mësuesit apo të shokëve.
3.3 Strategjitë e mësimnxënies
Në vitet e fundit, kanë ndodhur ndryshime të mëdha në mësimin e gjuhës dhe në
mësimdhënien e saj duke u bërë kalimi nga mësimnxënia e përqendruar te gjuha tek
ajo e përqendruar te nxënësi.
Qasja 'sintetike ", në të cilën vihej theksi tek përvetësimi i gramatikës para se të mund
të realizohej një komunikim i mirëfilltë në gjuhën e caktuar, tani është pak a shumë
zëvendësuar nga paradigma" analitike e projektimit të një kursi gjuhe, i cili
organizohet në funksione, tema dhe situata komunikuese që në fillim dhe jo pas
përvetësimit të gramatikës. Në qendër vihet nxënësi me nevojat e tij në vend të gjuhës
142
Me input do të kuptojmë çfarëdolloj informacioni në lidhje me gjuhën që po mësohet duke përfshirë
shpjegimet e mësuesit, lexim dhe dëgjim materialesh, përdorim i fjalorit e të tjerë 143
Basturkmen H. (2006) Ideas and options in English for Specific Purposes, Lawrence Erlbaum
Associates, Inc,
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
82
me sistemin e saj (Little 1989).144
Ky përqendrim te nxënësi jo vetëm që parashtron
rëndësinë e analizës së nevojave të nxënësve por e zhvendos vëmendjen te strategjitë e
të mësuarit dhe autonomia e nxënies.
Arrin ta mësoj mirë në gjuhë ai që e gjen vet rrugën e tij, që bën pyetje e
hamendësime, organizon njohuritë e tij dhe shfrytëzon çdo rast për ta përdorur gjuhën
në fjalë (Rubin & Thompson, 1982)145
.
Pikë së pari, nxënësit janë individ me nevoja dhe stile të ndryshme të të mësuarit. Disa
prej tyre mësojnë më shpejt dhe më me lehtësi; disa mësojnë duke dëgjuar. Strategjitë
e mësimnxënies synojnë që t‘i ndihmojnë nxënësit në përvetësimin e njohurive apo
aftësive të dëshiruara, t‘i ndërgjegjësojnë ata mbi mënyrat e tyre e të mësuarit dhe t‘i
nxisin të përdorin metodat më të suksesshme.
Mirëpo, në një shoqëri gjithnjë e në ndryshim, ku lëvizja e njerëzve krijon mundësi të
reja dhe të ndryshme pune, gjithnjë e më shumë individë ndeshen me nevojën për tu
trajnuar e ritrajnuar gjatë jetës së punës. Rogers (1969: f. 120) thekson se:
mësimdhënia dhe përçimi i njohurive ka kuptim në një mjedis të pandryshueshëm. Kjo
është arsyeja pse ajo ka pasur një funksion të padiskutueshëm për shekuj me radhë.
Por, nëse ekziston një e vërtetë për njeriun modern, është se ai jeton në një mjedis i cili
është vazhdimisht në ndryshim. . . Ne jemi, përball një situate krejtësisht të re në
arsim, ku qëllimi i arsimimit, në qoftë se ne duam të mbijetojmë, është lehtësimi i
ndryshimit dhe të mësuarit. Do mund të mbijetojnë vetëm ata njerëz që kanë mësuar
sesi të mësojnë; që kanë mësuar të përshtaten me ndryshimet; që kanë kuptuar se asnjë
njohuri nuk është absolute dhe se vetëm procesi i marrjes së dijes krijon një baze
sigurie.‘
Përballë këtij realiteti, një nga qëllimet e çdo formimi dhe institucioni arsimor duke
përfshirë edhe Universitetin Politeknik të Tiranës është t‘u lehtësojë studentëve
procesin e të mësuarit duke i pajisur ata me strategjitë dhe mjetet për të arritur te dija
me një ndihmë sa më të vogël nga mësuesi. Në fund të fundit, është e pamundur që
mësuesi t‘i mësojë gjithçka që mund t‘i nevojitet studentit. Për rrjedhojë, pritet nga
institucionet që ofrojnë mësimdhënien e gjuhëve të huaja që të përqafojnë një filozofi e
cila i përgjigjet kërkesave të kësaj bote të re duke e kaluar vëmendjen nga mësuesi te
nxënësi me qëllim që të rritet pavarësia e këtij të fundit.
Prandaj mësuesi duhet të përqendrohet më shumë te mënyrat më të efektshme të të
mësuarit sesa në përçimin e dijes. Kjo do të thotë se nuk mjafton që vetëm të krijohen
veprimtari mësimore të mira dhe interesante apo të përzgjidhet një përmbajtjeje
funksionale (si t‘i përgjigjemi telefonit, si të shkruajmë një letër). Ne duhet të shohim
144
Howard R. and Brown Gillan (1997)Teacher Education for Languages for Specific Purposes, Library
of Congress Cataloging in Publication Data, f. 176 145
Po aty.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
83
mënyrat se si nxënësit mësojnë dhe cilat strategji përdorin kur kryejnë një detyrë dhe
t‘i stërvitim ata të reflektojnë rreth mënyrës se si ata vepruan gjatë zgjidhjes së detyrës.
3.3.1 Rëndësia e strategjive të mësimnxënies për mësimin dhe
mësimdhënien e gjuhës së huaj
Hulumtimet në fushën e strategjive e të mësuarit të gjuhës fillojnë në vitet 1960 dhe
marrin hov në vitet 70 në saj të zhvillimeve në psikologjinë njohëse (Wiliams dhe
Burden 1997: 149). Pikërisht në këtë periudhë kemi kalimin nga biheivorizmi te
shkenca njohëse (konjitive) në psikologji dhe arsim. Studimet u përqendruan në
shpjegimin e procese konjiktive në të gjitha aspektet e nxënies duke përfshirë edhe atë
të gjuhëve.
Studimet e para në mësimin e gjuhëve u përqendruan në përshkrimin nga jashtë të
sjelljeve të individëve që mësonin një gjuhë. Më pas u bën përpjekje për të etiketuar
këto sjellje strategjike me qëllim që t‘i kategorizonin ato dhe ti lidhnin me nivelin e
përvetësimit të gjuhës në fjalë. Në fakt, në shumicën e hulumtimeve mbi strategjitë e të
mësuarit të gjuhës, shqetësimi kryesor ka qenë në "identifikimin e asaj që bëjnë
nxënësit e suksesshëm për të mësuar një gjuhë të dytë ose të huaj, duke i intervistuar
ose vrojtuar ata. " (Rubin dhe Wenden 1987: 19).
Në vitin 1966, Aaron Carton-i botoi studimin e tij me titull Metoda e nxjerrjes së
përfundimeve në Studimin gjuhës së huaj, i cili ishte përpjekja e parë për përcaktimin e
strategjive të nxënies. Pas Carton-it, në vitin 1971, Rubin filloi të bëj kërkime duke u
fokusuar në strategjitë e nxënësve të suksesshme dhe tha se, me tu identifikuar ,
strategji të tilla do të mund të vihen në dispozicion të nxënësve më pak të suksesshme.
Rubin (1975) i klasifikoi strategjitë sipas proceseve që kontribuojnë drejtpërsëdrejti
ose tërthorazi në mësimin e gjuhës. Wong-Fillmore (1976), Tarone (1977), Naiman et
al. (1978), Białystok (1979), Cohen dhe Afek (1981), Wenden (1982), Chamot dhe
O'Malley (1987), Policeri dhe McGroarty (1985), Conti dhe Kolsody (1997), dhe
shumë të tjerë studiuan strategjitë që përdorin nxënësit e gjuhës gjatë procesit të
mësimit të gjuhëve të huaja.
Gjatë mësimit të gjuhës së huaj një nga qëllimet kryesore për nxënësit është të zhvilloj
kompetencën komunikuese , dhe strategjitë e nxënies mund t‘i ndihmojnë ata për ta
arritur një objektiv të tillë. Pas artikullit të Canale dhe Swain (1980) për rëndësinë e
strategjive të komunikimit, si një aspekt kyç i kompetencës komunikuese, u shfaqën
një sërë studimesh rreth strategjive të komunikimit dhe mësimdhënies së gjuhës së
huaj.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
84
Një rëndësi të veçantë merr dallimi midis strategjive komunikuese dhe strategjive të
mësimnxënies. Ndërsa strategjitë e komunikimit përdoren nga njerëzit qëllimisht dhe
me vetëdije, në mënyrë që të përballen me vështirësi në komunikimin në një gjuhë të
huaj (Białystok, 1990) termi strategji të mësimnxënies përdoret në përgjithësi për të
gjitha strategjitë që nxënësit përdorin për të mësuar gjuhën e caktuar, dhe strategjitë e
komunikimit për këtë arsye janë vetëm një lloj strategjie e mësimnxënies. Pra të gjithë
mësuesit që synojnë të ndihmojë nxënësit e tyre që të zhvillojnë kompetencën
komunikuese duhet të informohen rreth strategjive të mësimnxënies së gjuhëve (SMGJ
Oxford1,990 fq. 1)146
.
Përveç zhvillimit të aftësisë komunikuese të studentit, strategjitë e mësimnxënies janë
të rëndësishme, sepse hulumtimet tregojnë që nxënësit e trajnuar në përdorimin e tyre
mund t‘i ndihmojë ata që të bëhen nxënës më të mirë të gjuhës. Studimet më të
hershme për 'nxënësit e sukseshëm të gjuhës " me autor Naiman, Fröhlich, Stern, dhe
Todesco (1978, 1996), Rubin (1975147
), dhe Stern148
sugjeruan një numër strategjish
pozitive që përdoren nga studentët, duke filluar nga përdorimi i një qasjeje aktive në
vetmonitorimin e ecurisë së përvetësimit të gjuhës së huaj deri te të dëgjuarit e radios
dhe të folurit me anglishtfolës vendas.
Një studim nga O'Malley dhe Chamot (1990)149
vërteton gjithashtu se ata nxënës që
janë të suksesshëm në mësimin e një gjuhe janë të vetëdijshëm për strategjitë e
mësimnxënies që ata përdorin dhe arsyen pse i përdorin ato.(1997) Hulumtimet e
Graham në frëngjisht më tej tregojnë se mësuesit mund t‘i ndihmojë nxënësit që të
kuptojnë se cilat janë strategji të mira të mësimnxënies dhe duhet t‘i trajnojë ata që të
zhvillojnë dhe t‘i përdorin ato.
Megjithatë vlen për tu përmendur konstatimi i Skehan150
(1989) i cili thekson se:
"ekziston gjithmonë mundësia që strategjitë e 'mira' të mësimnxënies... të përdoren
edhe nga nxënësit e ‗këqij‘ dhe se shkaku i mos përvetësimit të gjuhës tuaj nuk
qëndron te strategjitë e mësimnxënies por në arsye të tjera (f. 76). Në fakt Vann dhe
Ibrahimit (1990)151
kanë gjetur prova që vërtetojnë që si nxënësit 'e mirë' dhe ata 'të
146 Oxford, R.L. (1990). Language learning strategies: what every teacher should know. Boston: Heinle
& Heinle.
147 Rubin, J. (1975). What the ―good language learner‘ can teach us TESOL Quarterly 9, 41-51.
148 Stern, H. (1983). Fundamental Concepts of Language Teaching Oxford: Oxford University Press.
149 O'Malley, J., Chamot, A., Stewner-Manzanares, G., Russo, R. & Küpper, L. (1985). Learning
Strategy Applications with Students of English as a Second Language TESOL Quarterly 19, f.557-584. 150
Skehan, P. (1989). Individual differences in second language learning. London: Edward Arnold. 151
Oxford, R.L (2003) LANGUAGE LEARNING STYLES AND STRATEGIES: AN OVERVIEW,
referuar janar 2016 http://web.ntpu.edu.tw/~language/workshop/read2.pdf
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
85
pasuksesshme' mund të jenë përdorues aktivë të strategjive të ngjashme. Por ata
gjithashtu zbuluan se nxënësit e tyre të pasuksesshme ", me sa duket ... i mungonin. ..
strategjitë metakonjiktive ... të cilat mund t‘i ndihmonin ata që të vlerësonin detyrën
dhe të vinin në zbatimin strategjitë e nevojshme për plotësimin e saj ".
Duket, pra, mësuesit e gjuhës së huaj duhet t‘i ndërgjegjësojnë studentët mbi gamën e
gjerë të strategjive të mësinmnxënies dhe t‘i ndihmojnë ata t‘i vënë në zbatim nëse
duan të krijojnë nxënës të mirë dhe të pavarur të gjuhës së huaj.
3.3.2 Veçoritë e Strategjive të Mësimit të Gjuhëve (SMGJ)
Edhe pse terminologjia nuk është e unifikuar duke qenë se studiues të ndryshëm i
referohen me terma të ndryshme: "strategji e nxënësit" (Wendin & Rubin, 1987)152
,
"Strategjitë e të mësuarit" (O'Malley & Chamot, 1990; Chamot & O'Malley, 1994),
dhe "Strategjitë e të mësuarit të gjuhëve" (Oxford, 1990, 1996), dallohen disa
karakteristika themelore në lidhje me SMGJ.
Së pari, SMGJ janë të krijuara nga nxënës; ato janë hapat e marra nga të gjithë ata që
mësojnë një gjuhë të huaj. Së dyti, SMGJ lehtësojnë përvetësimin e gjuhës dhe
ndihmojë në zhvillimin e kompetencës gjuhësore, siç pasqyrohet në aftësitë e nxënësit
në dëgjimin, të folurin, leximin, apo shkrimin e gjuhës së huaj. Së treti, SMGJ-t mund
të jenë të dukshme (sjelljet, hapa, teknika, etj) apo të padukshme (mendimet, proceset
mendore). Së katërti, SMGJ-t përfshijnë informacione dhe kujtesën (njohja fjalorit,
rregullat gramatikore, etj).
Krahas karakteristikave të theksuara më lart, Oxford thekson se SMGJ-t:
• lejojnë që nxënësit të bëhen më të vetë-drejtuar
• zgjerojnë rolin e mësuesve të gjuhës
• janë të orientuara drejt problemeve
• përfshijnë shumë aspekte, jo vetëm ato konjiktiv
• mund të mësohen
• janë fleksibël
• janë të ndikuar nga një sërë faktorësh.
(Oxford, 1990, f. 9)153
152
Wenden, A. & Rubin, J. (eds). (1987). Learner Strategies in Language Learning Hemel Hempstead:
Prentice Hall International.
153
Oxford, R. L. (1990). Language Learning Strategies: What Every Teacher Should Know New York:
Newbury House /Harper & Row.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
86
3.3.3 Modele të klasifikimit të strategjive të mësimnxënies
Për shkak të sasisë së lartë të informacionit që duhet të përpunojnë studentët gjatë
mësimit të një gjuhe të huaj, ai duhet të përdorë strategji të ndryshme për ta
përvetësuar atë. Këto strategji janë tregues të mënyrës sesi ata u qasen një detyre apo
problemi të hasur gjatë mësimit të gjuhës së huaj. Pra, strategjitë për mësimin e gjuhës
janë veprime apo teknika të veçanta që përdorin studentët për të mësuar një gjuhë të
huaj (Oxford, 1990154
). Ato i sigurojnë mësuesit të dhëna rreth mënyrës sesi studentët
vlerësojnë situatën, planifikojnë dhe përzgjedhin teknika për të kuptuar, mësuar dhe
mbajtur mend të dhënat e reja të marra në mësim.
Shumë studiues mendojnë se përdorimi i vetëdijshëm i strategjive të të mësuarit
lehtëson mësimin e gjuhëve të huaja. (Naiman, FROHLICH & Todesco, 1975,
Venden, 1985). Gjithashtu ata mendojnë se përcaktimi i strategjive të përdorura nga
nxënës më të suksesshëm në mësimin e gjuhës së huaj mund t‘i ndihmoj ata më pak të
suksesshëm. Prandaj, nëse mësuesi i gjuhës di më shumë rreth strategjive efektive që
nxënësit e suksesshëm përdorin, ato mund të jenë në gjendje t‘i mësojnë këto strategji
efektive nxënësve më pak të zotë për të rritur aftësitë e tyre gjuhësore.
Llojet e strategjive të përdorura nga studentët ndryshojnë për shkak të faktorëve të
ndryshëm, të tilla si shkalla e vetëdijes, faza e të mësuarit, kërkesat e detyrës, pritjet e
mësuesve, mosha, gjinia, kombësia/etnia, stili i të mësuarit, tipare të personalitetit,
niveli i motivimit, dhe qëllimi për mësimin e gjuhës (Oxford, 1990)155
.
Shumë studiues kanë bërë një klasifikim të këtyre strategjive, por pothuajse të gjithë
bëjnë të njëjtin kategorizim pa spikatur ndonjë ndryshim thelbësor.
Klasifikimi i strategjive të mësimnxënies së gjuhëve sipas O‘Malley-t (1985)156
O‘Malley dhe të tjerë (1985) i ndajnë strategjitë e mësimit të gjuhëve në tri kategori
kryesore:
Strategji metakonjiktive
Strategji njohëse
Strategji socioafektive
Strategji metakonjiktive janë ato strategji që nxënësi vë në zbatim kur mëson një gjuhë
të huaj si p.sh. kur planifikon vet të mësuarit, reflekton rreth tij, analizon shkallën e të
kuptuarit, korrigjon vet gabimet e tij dhe vlerëson nxënien pasi përfundon një detyrë
caktuar.
154154
Po aty. 155
Po aty 156
O'Malley, J., Chamot, A., Stewner-Manzanares, G., Russo, R. & Küpper, L. (1985). Learning
Strategy Applications with Students of English as a Second Language TESOL Quarterly 19, f.557-584
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
87
Strategjitë konjiktive (njohëse) kufizohen në detyra specifike të nxënies dhe
nënkuptojnë një përpunim më të drejtpërdrejtë të materialit që duhet asimiluar (Brown,
2007, f. 134)157
. Përsëritja, përkthimi, shënimet, deduksioni, përfytyrimi, fjalët kyçe,
kontekstualizimi, përpunimi dhe transferimi janë disa nga strategjitë konjiktive më të
rëndësishme
Strategjitë socioafektive janë të lidhura ngushtë me ndërveprimin me individë të tjerë.
Shembuj strategjish socioafektive janë bashkëpunimi dhe kërkimi i sqarimeve (Brown,
2007).
Klasifikimi i strategjive të mësimnxënies sipas Joan Rubin-it158
Rubini e cila qe një ndër nismëtaret në fushën e strategjive të mësimit të gjuhëve bën
një dallim midis strategjive që ndikojnë drejtpërsëdrejti në mësimin e gjuhës dhe ato që
kontribuojnë tërthorazi. Strategjitë metakonjiktive dhe konjiktive janë strategji të
drejtpërdrejta dhe strategjitë sociale dhe komunikuese janë të tërthorta.
Ajo dallon tri lloje strategjish që përdoren nga nxënësit qofshin këto të drejtpërdrejta
apo të tërthorta:
A. Strategji të nxënies
B. Strategji komunikimi
C. Strategji sociale
Strategjitë e nxënies të cilat ndahen në dy lloje kryesore (strategji konjiktive të
nxënies dhe strategji metakonjiktive të nxënies) kontribuojnë drejtpërsëdrejti në
sistemin e gjuhës të krijuar nga vetë nxënësi.
Rubini dallon gjashtë strategji konjiktive të nxënies:
1. Qartësim/Verifikimi,
2. Hamendësim
3. Arsyetimi deduktiv
4. praktika
5. memorizimi
6. monitorimi.
Strategjitë metakonjiktive përdoren nga nxënësi vet për të drejtuar nga vet ai
procesin e mësimit të një gjuhe. Në to përfshihen procedura të ndryshme si
planifikimi, renditja sipas rëndësisë, vendosja e qëllimeve dhe vet-menaxhimi.
157
Brown, H. D. (2007). Principles of language learning and teaching. USA: Pearson Education 158
Rubin, J. (1975). What the ―good language learner‘ can teach us TESOL Quarterly 9, f. 41-51
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
88
B. Strategji komunikuese
Strategjitë e komunikimit nuk janë të lidhura drejtpërsëdrejti me mësimin e gjuhës
së huaj sepse synimi kryesor i tyre është komunikimi. Strategjia komunikuese më e
zakonshme është përdorimi i njohurive gjuhësore dhe komunikuese për të qëndruar
në bashkëbisedim dhe për të kapërcyer keqkuptimet.
D. Strategjitë sociale
Strategjitë sociale janë veprimtari që kanë të bëjnë me ndërveprimin me individë të
tjerë si p.sh. pyetjet, bashkëpunimi, empatia etj. Edhe pse këto strategji ofrojnë
ekspozim në gjuhën e caktuar, ato kontribuojnë në mënyrë indirekte në
përvetësimin e saj sepse ato nuk të çojnë direkt në marrjen, ruajtjen, dhe
përdorimin e gjuhës (Rubin, 1987).
Klasifikimi i Rebecca L. Oksfordit (1990)159
Duke iu referuar literaturave, klasifikimi i Oksfordit duket të jetë më
gjithëpërfshirësi. Ajo i ndan strategjitë e mësimit të gjuhëve në dy kategori
kryesore, të drejtpërdrejta dhe të tërthorta me nëndarjet e tyre si më poshtë.
Strategjitë e drejtpërdrejta i ndau në: strategji të memories, konjiktive dhe
kompensuese. Sipas saj ‗të gjithë strategjitë e drejtpërdrejta kërkojnë një
përpunim mendor të gjuhës‘ (f. 37) Strategjitë e memories nxisin ato procese që
kanë të bëjnë me ruajtjen e informacionit të ri dhe me përdorimin e tij në rast
nevoje. Këto strategji në vetvete ndahen në katër grupe: A. krijimi i lidhjeve
mendor (asocimeve), B. aplikimi i përfytyrimeve vizuale dhe zanorë, C. përsëritje e
mirë dhe ç. vënia në zbatim.
Strategjitë konjiktive përfshijnë mënyra të ndërgjegjshme për të punuar me gjuhën
e huaj dhe ndahen në katër grupe: A. praktikimi b. strategji të dërgimit dhe marrjes
së mesazheve, c. analizimi dhe arsyetimi dhe ç. krijimi i strukturave hyrëse (input)
dhe dalëse (output).
Strategjitë kompesuese i ndihmojnë nxënësit ta flasin apo shkruajnë gjuhën e huaj
pavarësisht mangësive të njohurive. Këto strategji ndahen në dy grupe: A.
Hamendësimi dhe B. Kapërcimi i mangësive në të folur dhe shkrim. Sipas
Oksfordit, strategjitë e kompensimit përdoren nga nxënësi vetëm kur ndeshen me
shkëputje në të folur ose në të shkruar të gjuhës së huaj.
159
Oxford, R.L. (1990). Language learning strategies: what every teacher should know. Boston: Heinle
& Heinle.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
89
Strategjitë e tërthorta përfshijnë strategjitë metakonjiktive, afektive dhe sociale.
Ato sigurojnë mbështetje indirekte për mësimin e gjuhës duke përdorur strategji të
ndryshme të tilla si përqendrimi, përshtatja, vlerësimi, kërkimi i mundësive, dhe
ulja e ankthit. Strategjitë metakonjiktive u lejojnë nxënësve që të kontrollojnë
aftësitë njohëse të tyre. Ato janë strategji që kanë të bëjnë me përsëritjen e
njohurive të marra dhe me lidhjen e tyre me materialin e ri, me vetë-monitorim dhe
vetë vlerësimit.
Strategjitë afektive i ndihmojnë nxënësit që t‘i menaxhojnë emocionet e tyre,
motivimin, dhe qëndrimet që lidhen me të mësuarit duke ulur ankthin dhe duke
inkurajuar veten.
Strategjitë sociale lehtësojnë mësimin e gjuhës përmes bashkëveprimit me të tjerët.
Gjuha është një formë sjelljeje shoqërore dhe të mësuarit e saj përfshin njerëz të
tjerë, dhe është jashtëzakonisht e rëndësishme që nxënësit të përdorin strategji të
përshtatshme sociale në këtë proces (Oxford,1990)160
. Këto strategji janë të ndarë
në tre grupe, të pyeturit, bashkëpunimi dhe empatizimi me të tjerët.
Klasifikimi Stern-it (1992)
Sterni i klasifikon strategjitë e nxënies në pesë grupe:
1. Strategji të menaxhimit dhe planifikimit
2. Strategji njohëse
3. Strategji komunikuese-eksperimentues
4. Strategji ndërpersonale
5. Strategji afektive
1. Strategjitë e menaxhimit dhe planifikimit
Këto strategji janë të lidhura me qëllimin e nxënësit për të kontrolluar nxënien e tij.
Një nxënës ka aftësinë për të marrë përgjegjësinë për përmirësimin e planifikimit të tij.
Me fjalë të tjera nxënësi duhet:
1. të vendosë se çfarë vëmendje t‘i kushtojë mësimit të gjuhës, 2. të vendosë objektiva
të arritshme, 3. të vendosë për një metodologji të përshtatshme, të zgjedhë burimet e
duhura të dijes, të monitorojë ecurinë e tij, dhe 4. të vlerësoj suksesin e tij duke bazuar
në objektivat dhe pritshmëritë e përcaktuara paraprakisht.
2. Strategjitë njohëse
Këto strategji u referohen procedurave dhe veprimtarive të ndërmarra nga nxënësit për
të përmirësuar aftësitë e tyre për të mësuar apo memorizuar materialet, dhe për të
zgjidhur probleme, sidomos ato veprime që nxënësit përdorin gjatë kryerjes së
detyrave specifike në klasë. Sipas Stern-it (1992) strategjitë njohëse përfshijnë,
160
Po aty.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
90
Qartësim/Verifikimin, Hamendësimin, arsyetimin deduktiv , praktikën, memorizimin
dhe monitorimin.
3. Strategjitë komunikuese
Strategjitë e komunikimit, si gjestet, parafrazimi, ose të kërkuarit që diçka të përsëritet
apo shpjegohet janë metodat e përdorura nga nxënësit për të mbajtur gjallë një bisedë.
Me fjalë të tjera, strategjitë e komunikimit përfshijnë përdorimin e mjeteve verbale
ose joverbale për transferimin e dobishëm të dijes. Qëllimi është shmangia e
ndërprerjes së komunikimit.
4. Strategjitë ndërpersonale
Sipas Stern-it (1992), strategjitë ndërpersonale monitorojnë zhvillimin e nxënësve dhe
vlerësojë ecurinë e tyre. Nxënësit duhet të kenë komunikim me folës vendas dhe të
bashkëpunojnë me ta. Nxënësit duhet të marrin njohuri rreth kulturës së popullit që flet
gjuhën që ata synojnë të mësojnë.
5. Strategjitë emocionale
Me sa duket, në procesin e mësimit të gjuhës, nxënësit e suksesshëm gjuhësore të
përdorin lloje të ndryshme të strategjish afektive. Ndonjëherë, nxënësit nuk ndihen
rehat me mësimin e një gjuhë të huaj. Ata mund të mos kenë një qëndrim pozitiv ndaj
të mësuarit në përgjithësi apo ndaj vet gjuhës në fjalë. Ndonjëherë procesi i të
mësuarit, sjell pasiguri dhe paqartësi. Por nxënësit e suksesshëm të një gjuhe janë
relativisht të vetëdijshëm për këto emocione, dhe përpiqen të ndërtojnë ndjenja
pozitive ndaj gjuhës së huaj dhe folësve të saj si dhe veprimtarive të mësuarit.
3.3.4 Faktorët që ndikojnë në zgjedhjen e strategjive të të nxënit
Rezultatet e studimeve të mëparshme kanë treguar se shumë faktorë ndikojnë në
zgjedhjen strategjive e të mësuarit. Këta faktorë mund të përfshijnë shkallën e
ndërgjegjësimit, moshën, gjininë, kombësinë, stilet e të mësuarit, tipare të
personalitetit, motivimin, kontekstin e të mësuarit, dhe nivelin e përvetësimit të gjuhës
(Zare & Nooreen 2011; Khamkhien, 2010; Rahimi, et al 2008:. Chamot, 2004;
Griffiths , 2003; Hong-Nam dhe Leavell 2007, Green dhe Oxford, 1995, Ehrman dhe
Oxford, 1989).
Studimet kanë treguar dallime të mëdha gjinore në mënyrën e të mësuarit të gjuhëve të
huaja, sipas të cilave femrat përdorin një gamë më të gjerë strategjish sesa meshkujt
(Zare, 2010; Lee, 2003; gjelbër, dhe Oksford, 1995; Ehrman dhe Oksford, 1989). Për
më tepër, shumë studime kanë hulumtuar edhe marrëdhënien midis strategjive të
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
91
nxënies dhe shkallës së përvetësimit të gjuhës së huaja. Sipas tyre nxënësit që
zotërojnë një nivel të lartë të përvetësimit të gjuhës përdorin një shumëllojshmëri më të
madhe dhe shpeshherë një numër më të madh strategjish të të nxënies (Rahimi et në
2008,. Griffiths, 2003 , Lee, 2003; Anderson, 2005; Bruen, 2001, Green dhe Oxford,
1995, O'Malley dhe Chamot, 1990, Ehrman, dhe Oxford, 1989). Motivimi është një
tjetër variabël, ndikimi i të cilit është shqyrtuar gjerësisht në lidhje me marrëdhëniet e
tij me strategjitë e të mësuarit. Gjetjet kanë treguar se nxënësit me motivim të lartë
përdorin një gamë strategjish shumë herë më të madhe sesa studentët më pak të
motivuar (Oksford, 1990, McIntyre dhe Noels, 1996, Oxford dhe Nyikos, 1989).
3.4 Strategjitë e mësimdhënies/mësimnxënies së AQS-s në UPT
Në këtë pjesë të punimit do të përqendrohemi te strategjitë e
mësimdhënies/mësimnxënies së anglishtes në UPT dhe nëpërmjet një shtjellimit të
rezultateve të një studimi për këto strategji të kryera me studentët e këtij universiteti.
Qëllimi praktik i kryerjes së këtij studimi ishte arritja e rezultateve sa më pozitive në
mësimin e gjuhës së huaj dhe përdorimin e saj në situata të ndryshme të komunikimit
profesional.
Strategjitë e mësimdhënies së AQS-s në UPT
Para viteve ‘90 gjuha e huaj në Universitetin Politeknik të Tiranës, ishte e shtrirë në dy
vite mësimore, gjë që i krijonte mundësinë studentit të konsolidonte dijet në gjuhë dhe
të arrinte ta përdorte atë në fushën e profesionit. Aktualisht, me programet e reja gjuha
e huaj mësohet vetëm në vitin e parë dhe vetëm në një semestër. Të ndodhur përpara
faktit të pakësimit të orëve të mësimit të gjuhës së huaj në UPT pedagogët u përpoqën
të gjenin mënyra të reja të arritjes së synimeve të tyre për përvetësimin e gjuhës së huaj
nga studentët.
Një nga metodat që ata eksperimentuan ishte dhe njohja e ndërgjegjësimi i studentëve
me mënyrat e strategjitë që ata përdornin në mësimin e gjuhës së huaj. Mjetet që u
përdorën ishin të shumëllojshme (puna individuale apo në grup, në klasë apo jashtë saj,
me apo pa ndihmën e mësuesit). Ato synonin ta shndërronin studentin nga një individ
pasiv në një njeri aktiv që reflekton mbi mënyrën se si vepron dhe është gjithmonë në
kërkim të mundësive të reja për t‘ia përshtatur ato situatës në të cilën ndodhet.
Meqenëse si gjuha ashtu dhe njohuritë në fushën e profesionit mbahen gjallë vetëm
nëpërmjet rifreskimit dhe përdorimit të vazhdueshëm të tyre këto strategji do ta
edukonin studentin me dëshirën për dije dhe kërkimin e mënyrave të reja të
përvetësimit të saj.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
92
Në këtë mënyrë, ai do ta kuptojë vlerën e të mësuarit dhe do të jetë i motivuar për të
mësuar më shumë jo vetëm në shkollë, por edhe pas mbarimit të saj, duke i konceptuar
shkollën dhe punën si vazhdimësi të njëra-tjetrës dhe jo si dy formime të ndryshme e
pa lidhje ndërmjet tyre.
Strategjitë e mësimnxënies së AQS-s në UPT
Kampioni
Kampioni i këtij studimi përbëhej prej 134 studentë të cilët pranuan vullnetarisht të
merrnin pjesë në anketimin i cili u zhvillua në ambientet e UPT-s sipas fakulteteve të
degëve përkatëse të studentëve. Ata i përkisnin vitit akademik 2015-2016 dhe
studionin në degët: Inxhinieri Gjeodezi, Urbanistikë, Inxhinieri Elektrike, Inxhinieri
Mjedisi, Inxhinieri Ndërtimi dhe Inxhinieri Mekanike
Mjetet dhe Procedura
Të dhënat u mblodhën gjatë një semestri, përkatësisht semestri i parë për degët
Inxhinieri Gjeodezi, Mekatronike, Elektrike, Mekanike dhe Ndërtimi dhe semestri i
dytë për Inxhinierinë e Mjedisit.
Për vjeljen e të dhënave u përdorën tri mjete kryesore: i pari ishte një pyetësor për të
zbuluar strategjitë e nxënies së studentëve, veçoritë individuale dhe nevojat e tyre dhe
në veçanti stilet e tyre të të mësuarit. Me qëllim që studentët të ndiheshin të lirë të
shprehnin mendimet e tyre, nuk iu kërkua me detyrim të jepnin emrat e tyre dhe as
grupin të cilit i përkisnin. Pyetësori iu paraqit studentëve në gjuhën shqipe për të
shmangur çfarëdolloj keqkuptimi dhe analiza sasiore u krye nëpërmjet programit SPSS
në mënyrë që të gjendeshin përgjigjet për pyetjet e shtruara për këtë studim.
Krahas pyetësorit, u përdor edhe Strategy Inventory for Language Learning161
(SILL) i
cili është një nga mjetet më efikase për të vlerësuar strategjitë e nxënies. Ai u hartua
nga Rebecca Oxford si një mjet për vlerësimin e shpeshtësisë së përdorimit të
strategjive të nxënies. Shumë studime janë mbështetur tek ai dhe duket të jetë i vetmi
instrument që është kontrolluar për besueshmërinë dhe ka rezultuar 85-98% i
besueshëm (Oxford and Burry-Stock, 1995). Studentëve iu paraqit versioni i përkthyer
në gjuhën shqipe me qëllim shmangien e çfarëdolloj keqkuptimi. Gjithashtu për të njëjtën
arsye plotësimi i pyetësorëve u bë në formë bashkëbisedimi. Ndërkaq të dhënat sasiore u
analizuan me SPSS.
Mjeti i dytë ishte një test niveli i njohurive të përgjithshme të studentëve në gjuhën
angleze. Në bazë të direktivave të MASH-it, studentët që vazhdojnë studimet
universitare duhet të jenë në nivelin B1 (duke u mbështetur në përcaktimin e niveleve
161
Inventari i strategjive për mësimin e gjuhëve
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
93
sipas KEPR), por përvoja ka treguar që ata mund të jenë të niveleve të ndryshme duke
filluar nga A1 dhe deri te nivelet e avancuara siç janë B2 dhe C1. Prandaj është shumë
e rëndësishme të përcaktohet niveli i tyre i zotërimit të gjuhës angleze me qëllim që të
përcaktohen strategjitë për tu përballur me këtë heterogjenitet nivelesh. Për më tepër që
përzgjedhja e aftësive më efikase të të nxënit ndikohej nga niveli i zotërimit të gjuhës
së huaj, Ky test, gjithashtu shërben për të konfirmuar ose korrigjuar vlerësimin që
studentët i bën vetes gjatë plotësimit të pyetësorëve. Ai përbëhej nga dy pjesë: 30
pyetje gramatikore dhe 4 tekste ku intensiteti i vështirësive kalonte nga niveli fillestar
deri tek nivelet e përparuara.
Përveç testit me shkrim u realizua edhe një intervistë në formën e bisedës e cila
përbëhej nga 15 pyetje. Shtatë pyetjet e para kërkonin përgjigje të shkurtra ndërsa tetë
të tjerat ishin pyetje të hapura me qëllim që të nxisnin te studentët të menduarit kritik
teksa shtjellonin përgjigjet e tyre. Vlerësimi i studentëve u realizuar sipas një rubrike
përgatitur paraprakisht. Ky ‗provim me gojë‘ synonte të konfirmonte nivelin e
studentëve që rezultoi nga testi me shkrim.
Duke qenë se studentët shpesh herë nuk janë të ndërgjegjshëm për strategjitë e të
mësuarit, u pa e domosdoshëm vrojtimi i sjelljes së tyre në klasë, nëse kërkonin
sqarime, korrigjime, punonin më vete apo bashkëpunonin me shokët.
Rezultatet dhe Interpretimi i të dhënave
Nga testi i nivelit rezultoi se134 studentët e anketuar ishin të niveleve të përziera ku
shumica (43,7%) ishin në nivelin mesatar, të ndjekur nga 30,4% të përparuar dhe
vetëm 25,9% ishin fillestar. Këto të dhëna janë paraqitur në tabelën 3.1.
Niveli Përqindja (%)
Fillestar 25,9
Mesatar 43,7
I Përparuar 30,4
Tabela 3.1. Niveli i studentëve në gjuhën angleze
Këtë heterogjinitet nivelesh e gjejmë edhe nëpër grupe të vogla prej 20-30 studentësh.
Për shembull më poshtë po japim nivelet e studentëve brenda grupeve, përkatësisht
Gjeodezi IA dhe Telekom IA në vitin akademik 2015-2016.
Niveli Përqindja (%)
Fillestar 27,8
Mestar 72,2
Tabela 3.2. Niveli i studentëve të grupit Gjeodezi IA
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
94
Niveli Përqindja (%)
Mbi Mesatar 54,5
I Përparuar 45,5
Tabela 3.3. Niveli i studentëve të grupit Telekom IA
Ndërsa nga pyetësorët rezultoi se studentët paraqesin një shumëllojshmëri stilesh të të
mësuarit por në të njëjtën kohë paraqesin një preferencë për metodat tradicionale të
nxënies me mësuesin në qendër. 45,7% e studentëve e konsideruan shumë të
kënaqshme një ‗mësim të drejtuar nga mësuesi dhe me shpjegime‘. Atyre nuk u pëlqen
të punojnë në grupe dhe as me një student tjetër. Por nga ana tjetër, përqindje të vogla
studentësh mësojnë më mirë kur e shohin ose e dëgjojnë diçka dhe kur marrin pjesë
nëpër veprimtari krijuese si projekte apo detyra kursi.
Nga rezultatet u vu re se ekziston një lidhje e fortë midis nivelit të përvetësimit të
gjuhës angleze nga studentët dhe përdorimit të strategjive të nxënies. Studentët më të
aftë prireshin ti përdornin këto strategji të nxënies më shpesh në krahasim me ata më
pak të suksesshëm (shih figura ). Krahas shpeshtësisë niveli i gjuhës angleze ndikonte
edhe në preferencat e studentëve në lidhje me strategjitë. Strategjitë më të parapëlqyera
nga studentët si ata fillestar edhe ata mesatarë ishin strategjitë kompesuese të ndjekura
nga ato shoqërore dhe njohëse. Strategjitë më pak të preferuara ishin strategjitë
metakonjiktive (njohëse) për studentët fillestar dhe ato memorizuese për studentët
mesatar. Nga ana tjetër, student e përparuar shfaqën një preferencë të konsiderueshme
për strategjitë metakonjiktive dhe ashtu si studentët mesatar ata përpiqeshin ti
shmangnin strategjitë memorizuese. Gjithashtu u vu re se studentët me një nivel të
lartë të zotërimit të gjuhës angleze kishin të ngjarë t‘i vinin re gabimet që bënin gjatë
përdorimit të gjuhës angleze dhe ta përdornin këtë informacion për tu përmirësuar në
përdorimin e saj dhe për tu bërë nxënës më të suksesshëm të gjuhës angleze.
Në figurën e mëposhtme jepen llojet e strategjive që parapëlqehen të përdoren nga
studentët sipas tre niveleve të zotërimit të gjuhës angleze: i përparuar, mesatar dhe
fillestar.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
95
Fig. 3.1. Përdorimi i strategjive sipas nivelit të zotërimit të gjuhës angleze
Këto rezultate na çuan në përfundimin se mësuesit duhet t‘i ndërgjegjësojnë studentët
për të gjitha llojet e strategjive duke i përfshirë ato në ushtrime që kërkojnë përdorimin
e tyre dhe i nxisin ata që t‘i përdorin sa më shpesh të jetë e mundur me qëllim që të
arrijnë rezultate më të kënaqshme në përvetësimin e gjuhës së huaj.
Së fundi nga vrojtimi i sjelljes së studentëve në klasë u vu re se studentët fillestar
parapëlqenin më shumë të përdornin strategji njohëse si përsëritja, përkthimi dhe
mbajtja shënim dhe studentët mesatar dhe të përparuar preferonin strategji të tilla si:
grupimi, rikombinimi, përpunimi, nxjerrja e konkluzioneve dhe deduksioni te.
Strategjitë metakonjitive gjithashtu ishin më shumë të përqendruar tek studentët e
përparuar. Ndërsa strategjitë socioafektive ishin më pak të preferuara nga studentët
ndoshta për shkak të faktit se në sistemin arsimor shqiptar studentët vlerësohen
individualisht dhe jo nga puna në grup.
Niveli i zotërimit të gjuhës ndikonte në përdorimin e strategjive të nxënies. Studentët e
përparuar përdornin më shumë dhe më shpesh strategji nxënieje se ata fillestar dhe
mesatar.
Nga analiza e të dhënave të marra nga pyetësori, testi i nivelit dhe vrojtimi i sjelljes së
studentëve në klasë rezultoi se kemi të bëjmë me një kontigjent heterogjen studentësh
jo vetëm nga niveli i njohurive të tyre të zotërimit të gjuhës por edhe nga motivimi,
stilet e të mësuarit dhe strategjitë e nxënies. Dhe siç thotë Rinvolucri (1986), ne nuk i
japim mësim një grupi prej 30 vetë por 30 personave të veçantë. Për më tepër që sa më
i madh të jetë grupi aq më shumë thellohet problemi.
Për këtë arsye mësuesi i gjuhës së huaj duhet të përdorë një gamë të gjerë strategjish në
mënyrë që të plotësojë nevojat, pritshmëritë e studentëve që zotërojnë stile të
ndryshme të mësuari, nivele motivimi dhe strategjish, etj. Prandaj, mund të thuhet se
është shumë e rëndësishme që gjatë mësimdhënies së gjuhës së huaj të ofrohen një sërë
tipash detyrash në përputhje me stile të ndryshme të të mësuarish, si p.sh. 1. Të
përdoren një shumëllojshmëri temash dhe përmbajtjesh. Në këtë mënyrë studentët
0
2
4
6
Përparuar
Mesatar
Fillestar
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
96
kanë të ngjarë që të ndihen më të interesuar. 2. Të caktohen detyra të hapura (open-
ended tasks) në mënyrë që studentët t‘i plotësojnë sipas nivelit të tyre. 3. Të ofrohen
veprimtari me nivele të ndryshme vështirësie apo edhe duke u dhënë atyre detyrat më
të vështira. 4. Të organizohen studentët në grupe në mënyrë që të ndihmojnë njëri-
tjetrin. 5. Në disa raste, të grupohen edhe sipas nivelit me qëllim që askush të mos
ndihet i turpëruar për saktësinë e përmbushjes së detyrave në klasë. 6. Të ndihmohen
studentët me vështirësi dhe t‘i ofrohen materiale shtesë atyre që iu nevojiten ose më të
përparuarve.
Natyrisht që zgjidhja më e mirë do të ishte grupimi i studentëve sipas nivelit të
zotërimit të gjuhës dhe preferencave, por për momentin kjo nuk është e mundur në
UPT.
Përfundime
Mësuesit nuk do të jetë në gjendje t‘i mësojnë studentëve të gjitha aftësitë gjuhësore që
do t‘i duhet në të ardhmen. Kështu që ata duhet të mbështet në përdorimin e strategjive
të të mësuarit të cilat përbëjnë një element i rëndësishëm i procesit të
mësimdhënies/nxënies së gjuhës angleze për qëllime specifike sepse ato lehtësojnë
procesin e nxënies dhe rrisin pavarësinë e nxënësit.
Rezultatet tona treguan se studentët me nivel të lartë të zotërimit të gjuhës angleze
prireshin të përdornin më shumë strategjitë kompesuese dhe metakonjiktive dhe për
rrjedhojë janë më strategjik për procesin e nxënies.
Strategjitë e memories ishin më pak të përdorurat që do të thotë se studentët janë të
aftë të shkojnë përtej niveleve të të mësuarit përmendësh të fjalorit dhe gramatikë. Për
më tepër u vu rese se celësi i sukesit të studentëve të përparuar nuk ishte vetëm
parapëlqimi për strategjitë metakonjiktive por përdorimi i gjithë llojeve të strategjive.
Duke qenë se studentët paraqesin stile të ndryshme të mësuarit, mësuesi do t‘i duhet të
përdori një gamë të gjerë strategjish në mënyrë që çdo student të gjej veten. Përveç
kësaj, mësuesi mund të prezantojë dhe shpjegojë strategjitë të ndryshme të të mësuari
duke i shpjeguar qëllimin dhe rëndësinë e tyre. Madje ata mund të diskutojnë hapur se
pse një strategji funksionon më mirë dhe kur mund të përdoret. Në këtë mënyrë, rritet
repertori i mjeteve mësimore për secilin student duke i bërë atë më të vetëdijshëm për
strategjitë në dispozicion të tij dhe për ti inkurajuar që të vendosin se cilat strategji janë
më efikase për të arritur te qëllimi primar që është marrja e dijes në mënyrë të pavarur.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
97
Kreu IV
Hartimi i një kurrikule AQS-je për UPT-n
4.1. Kurrikulat në UPT ndër vite
4.1.1.Domosdoshmëria e një kurrikule të re
4.2. Analiza e nevojave të studentëve të UPT
4.2.1. Analiza e situatës së synuar
4.2.2.Analiza e ligjërimit të situatës së synuar
4.2.3.Analiza e studentëve
4.2.4.Analiza e nevojave gjuhësore të studentëve
4.3. Analiza e mjedisit
4.3.1.Faktorët shoqëror
4.3.2.Faktorët institucionalë
4.4 Qëllimet dhe Objektivat për një kurrikul AQS-je në
UPT
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
98
Kreu IV
HARTIMI I NJË KURRIKULE AQS-JE PËR UPT-N
Në këtë kapitull do të përpiqem të hartojmë një kurrikul të gjuhës angleze për
fakultetet e UPT duke zbatuar hapat kryesor për hartimin e saj duke u përqendruar
kryesisht në dy prej tyre: analiza e nevojave të studentëve dhe analiza e mjedisit
mësimor në UPT. Por fillimisht do të ndalemi te kurrikula e gjuhës angleze në këtë
universitet ndër vite dhe do të përpiqemi të argumentojmë rëndësinë për ndryshimin e
përmirësimin e saj.
4.1. Kurrikula e gjuhës angleze në UPT nga viti 1992-2015
Në vitin akademik 1951 u krijua Instituti i Lartë Politeknik (ILP) në vendin tonë. Kjo
datë shënon njëkohësisht edhe zanafillën e arsimit të lartë në Shqipëri. Në atë kohë, në
strukturën ILP bënin pjesë tri drejtime: Ndërtim, Mekanik dhe Elektrik. Më pas, u
krijuan edhe fakultete të tjera dhe të gjithë së bashku, në vitin 1957, themeluan
Universitetin Shtetëror të Tiranës. Në vitin 1991, të gjitha fakultetet me formim
inxhinierik u rigrupuan duke formuar Universitetin Politeknik të Tiranës (UPT). Në
këtë pjesë të punimit do të përqendrohemi te kurrikulat162
e gjuhës angleze në UPT që
nga formimi i tij e deri më sot. Si korpus të dhënash do të përdoren programet e gjuhës
angleze nga viti 1992-2012 duke u përqendruar në disa nga aspektet kryesore të tyre si:
1. objektivat
2. programi mësimor
3. aftësitë që synohen të zhvillohen te studentët
4. orë mësimore në dispozicion
5. njohuri paraprake
6. materiale dhe literatura
7. analiza e nevojave
8. procesi i mëshimdhënies
9. Vlerësimi
Kurrikula e gjuhës angleze e viteve 1992-1994
Kurrikula e gjuhës angleze e viteve 1992-1994 është mjaft e thjeshtë në aspektin e
elementëve të saj. Në të përcaktohen objektivat, përmbajtja, numri i orëve në
162
Një silabës ose një program mësimor specifikon përmbajtjen e një kursi dhe liston gjithçka që do të
mësohet dhe testohet duke filluar nga tipi aftësive, funksioneve, temave dhe veprimtarive. Hartimi i një
kurrikule është një proces më i ndërlikuar sesa hartimi i një silabësi. Ai përfshin të gjithë ato procese për
përcaktimin e nevojave të një grupi studentësh, të qëllimeve dhe objektiva të një programi për t‘i
realizuar këto nevoja, përcaktimin e një silabës të përshtatshëm, strukturës e një kursi, metodat e
mësimdhënies, materialet mësimore dhe kryejnë një vlerësim të programit mësimor i përftuar nga këto
procese. (Richards, 2001)
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
99
dispozicion, literatura dhe mënyra e testimit. Nuk jepen shumë udhëzime rreth
organizimit të orës së mësimit përveç udhëzimit në lidhje me prezantimin e literaturës
mësimore dhe organizimit të një detyre me shkrim për tu njohur me nivelin e
studentëve në gjuhën angleze. Më poshtë po shqyrtojmë disa nga elementet e saj.
1. Objektivat
Programi i gjuhës angleze për ketë kurrikul parashtron këto objektiva kryesore:
1. Komunikim i lirë në gjuhën angleze
2. Komunikim për probleme të specialitetit
3. Komunikim i përgjithshëm
4. Përcaktim i terminologjisë së specialitetit
5. Përvetësimi i shprehjeve dhe idiomave
Sic mund të vihet re qëllimi kryesor i këtij programi ishte të zhvillonte te studentët
aftësitë komunikuese në gjuhën e përditshme si edhe në atë të specialitetit.
2. Lloji i Programit mësimor
Programi mësimor është i tipit tematiko-strukturor dhe si i tillë ai ka si gjymtyrë
kryesore organizuese tema të ndryshme dhe gramatikën. Ky program është i
mbështetur në metodën Essential English for Foreign Students Book 2163
.
3. Aftësitë
Duke qenë se programi i kurrikulës së gjuhës angleze të viteve 1992/1994 mbështetet
tek metoda Essential 2, atëherë lind nevoja t‘i hedhim një vështrim të shkurtër asaj për
të kuptuar se cilat aftësi synonte të zhvilloheshin. Kjo metodë e krijuar e përpunuar në
vitet 1940-1970 mbështet në metodën Gramatikë-Përkthim që ishte aq popullore në atë
kohë dhe për rrjedhojë gramatika zë një vend të rëndësishëm. Ajo prezantohet në
mënyre progresive dhe sistematike dhe me ushtrime të mjaftueshme për ta praktikuar.
Libri Essential 2 është i organizuar në 33 mësime që përmbajnë tekste dhe dialogë të
gjata midis personazheve kryesore të librit Z. Presley, familja e tij dhe grupi i
studentëve të tij.
Ushtrimet kryesore ndahen në 5 kategori kryesore:
1. Pyetje rreth teksteve/dialogëve
2. Formim fjalish
3. Ushtrime gramatikore
4. Shkrime të llojeve të ndryshme (përshkruese, argumentuese etj.)
5. Diktime
Metoda gjithashtu është e pajisur me një libër për mësuesin i cili jep sugjerime
rreth përdorimit të teksteve dhe ofron një zgjidhje për ushtrimet e librit të
studentëve.
163
C.E.Eckersley, (1970), Essential English for foreign students, Longman.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
100
Kjo metodë synonte të zhvillonte kryesisht tri aftësi kryesore: Leximin, shkrimin
dhe njohuritë gramatikore dhe shumë pak të folurin. Fatkeqësisht ajo nuk përmban
ushtrime për të zhvilluar të dëgjuarin i cili kufizohej në ndërveprimet mësues-
student.
4. Orë mësimore
Kurikula mbulonte mësimdhënien e gjuhës angleze në dy vite akademike, vitin
I e II të studimeve të ciklit të parë dhe kishte në dispozicion 120 orë për secilin
vit akademik. Në të gjithashtu specifikohen orët në dispozicion sipas tre
veprimtarive kryesore:
100 orë: Lexim dhe njohuri gramatikore
4 orë: Detyra kontrolli me shkrim
16 orë: Përsëritje/Shlyerje
5. Njohuri paraprake
Në këtë kurrikul nuk janë bërë specifikime të njohurive paraprake të studentëve
por nga përzgjedhja e tekstit presupozohet që studentët të kenë marrë më
përpara njohuri rreth gjuhës angleze. Në fakt në hyrjen e metodës Essential
English 2 thuhet se:
. . . studentët duhet të kenë një zotërim të mirë të strukturave bazë të formimit të
fjalive dhe një fjalor të kufizuar por praktik, si edhe një familjarizim si me
gjuhën e jetës së përditshme ashtu edhe me format letrare të saj. 164
6. Analiza e nevojave të studentëve
Me analizë të nevojave të studentëve nënkuptojmë përcaktimin nevojat gjuhësore
dhe profesionale të studentëve, pra i përgjigjemi pyetjeve të tilla:cili është niveli i
tyre i zotërimit të gjuhës angleze dhe cilin nivel do të donin të kishin ata si edhe
cilat njohuri të gjuhës angleze do të donin të merrnin në lidhje me profesionin e
tyre.
Nga kurrikula e viteve 1992-1994 nuk kemi as një të dhënë të kryerjes së një
analize të tillë por pedagogët udhëzohen që t‘i informojë studentët rreth literaturës
dhe të organizojnë një testim për tu njohur me nivelin gjuhësorë të studentëve edhe
pse si tekst bazë është zgjedhur tashmë Essential 2. Një udhëzim i tillë lë të
kuptohet që studentët mund të jenë heterogjen në njohuritë e tyre dhe se zbatuesit e
kurrikulës do t‘i shërbente si informacion për të arritur objektivat e lëndës.
7. Materiale dhe literatura
Në programin e gjuhës angleze renditen këto tekste si materiale bazë për
zhvillimin e lëndës:
164
Po aty.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
101
Essential English for Foreign Students Book 2 për vitin I dhe Essential English
for Foreign students Book 3 për vitin II
English for Mechanical Engineering (1985),
English for Electircal Engineering (1987),
English for Geology and Miners,
English for Civil Engineering.
8. Procesi i mësimdhënies
Procesi mësimor përqendrohet në Anglishten e Përgjithshme si edhe në leximin
e teksteve të specialiteti por nuk specifikohen se në çfarë proporcioni do
zhvillohen ato dhe nëse do të integrohen brenda një orë mësimi apo veçmas
pasi nuk ekziston një tekst i vetëm për të dyja por dy tekste të ndryshme dhe në
programin e lëndës renditen vetëm tema nga metoda për mësimin e anglishtes
së përgjithshme.
9. Vlerësimi
Lënda vlerësohet me notë që është shumatore e vlerësimit të marrë nga detyra
me shkrim që kryhet në fund të vitit akademik dhe nga shlyerja (studentët
punojnë në mënyrë të pavarur me tekste e materiale në gjuhën angleze në lidhje
me fushën e specializimit të tyre).
Si përfundim mund të themi se kurrikula e gjuhës angleze në vitet 1994-1995 është:
1. Një kurrikul e thjeshtë në aspektin e elementëve të saj.
2. Objektivat e saj janë shumë të përgjithshme por që vënë theksin te komunikimi.
3. Një përpjekje për ndërtimin e një kurrikule të anglishtes për qëllime specifike
por në përmbajtjen e programi mësimore nuk listohen asnjë temë dhe
veprimtari në lidhje me të. Të vetmet veprimtari për të pasuruar fjalorin e
studentëve në lidhje me anglishten e specialiteti janë leximet e pavarura të
teksteve inxhinierike
Kurrikula e gjuhës angleze në UPT në vitet 1995-2007
Kurrikula e gjuhës angleze e viteve 1995-2007 u hartua nga stafi i departamentit të
gjuhëve të huaja në UPT në bashkëpunim me specialistë të gjuhës anglez të sjellë
nga ambasada e SHBA-s në Tiranë. Kjo kurrikul është mjaft e detajuar dhe
përcakton qartë objektivat, metodologjinë e mësimdhënies dhe programet
mësimore për katër nivele kryesore: fillestar, nën mesatar, mesatar i lartë dhe i
përparuar.
1. Objektivat
Kjo kurrikul ekziston në 2 variante. I pari është ai vitit 1995 i cili parashtron tre
objektiva kryesore:
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
102
Tu mundësoj studentëve në UPT perceptimin, kuptimin e përpunimin e
informacionit në fushën e tyre përkatëse përmes gjuhë angleze duke bërë
dëgjime e video, duke lexuar tekste e materiale, duke shkruar raporte e
dokumente shkencore, duke marrë pjesë në diskutime e debate që lidhen me
fushën e tyre
Tu mundësohet studentëve dhe diplomantëve studimi e formimi në universitetet e
huaja si dhe pjesëmarrja aktive në konferenca, seminare etj duke paraqitur edhe
punimet e tyre në gjuhën angleze.
Ti krijohen inxhinierëve të ardhshëm mundësi optimale punësimi në kompani e
agjenci të ndryshme. Të krijohen mundësi reale për të marrë pjesë aktivisht në
situata a aktivitete komunikimi.
Këto objektiva të lënë të kuptohet se është kryer një analizë e nevojave të
studentëve pasi në to janë të pasqyruara shumë qartë situatat (konferenca,
studime jashtë vendit, punësim) ku do tu nevojitet e do të mund ta përdorin
gjuhën angleze studentët e degëve inxhinierike.
Më pas këtyre tre qëllimeve i shtohen edhe 6 qëllime të tjera në kurrikulën e
vitit 1997. Dy prej tyre vazhdojnë të venë theksin te plotësimi i nevojave të
studentëve:
Të pasqyrojmë e përgjigjemi kërkesave e nevojave të studentëve duke hartuar
një program racional të bazuar në strukturat, funksionet, nocionet, temat,
detyrat etj., të porositura e orientuara nga ato vetë.
Do të mundohemi ta kryejmë çdo përpjekje për t‟i dhënë drejtimin e duhur
kursit kah nevojat e studentëve duke mbajtur një qëndrim të hapur, të vendosur
e konsekuent porsa i takon përcaktimit të nivelit të studentëve, përparimit të
vazhdueshëm, vlerësimit të goditur, kërkues e të drejtë kundrejt tyre.
Ndërsa objektivat e tjera përqendrohen te organizimi i orës së mësimit dhe
përzgjedhja e literaturës:
Të nxitet motivimi e thellohet praktikimi i mëtejshëm i katër shprehive bazë të
gjuhës të kombinuara e integruara me shprehi të tjera studimore.
Të krijohen mundësi reale për të marrë pjesë aktivisht në situata e aktivitete
komunikimi.
Të krijohen një ambient ndërveprimi reciprok në klasë
Të ofrohen e servilen materiale autentike duke vënë theksin në çështjet globale,
shoqërore e specifike që lidhen me zhvillimet e tanishme në shkence e shoqëri.
Siç mund ta vëmë re këto janë objektiva afatgjatë të cilat duhet të zbërthehen në
objektiva e qëllime afatshkurta që të mund të realizohen në një orë mësimi.
2. Lloji i programit mësimor
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
103
Gjatë periudhës 12 vjeçare të zbatimit të kësaj kurrikule janë përdorur metoda të
ndryshme të cilat kanë shërbyer si bazë për hartimin e programit mësimor. Si
shembull ilustrimi e shqyrtimi, po marrim programin e vitit 1997-1998. Ky program
është i mbështetur në dy tekste kryesore: TASK WAY 1 dhe BUILD UP YOUR
VOCABULARY 1.
Programi është i integruar dhe ndërthur tre lloje programesh: tematik, funksional dhe
gramatikor dhe si i tillë prezanton temën, funksionet komunikuese dhe njohuritë
gramatikore që do të përvetësohen në një orë mësimi.
3. Aftësitë
Kjo kurrikul synon të zhvilloj katër aftësitë kryesore: dëgjim, lexim, shkrim dhe e
folur.
Në programin e saj janë parashikuar veprimtari për tu praktikuar të katërta aftësitë
Në udhëzimet mbi përdorimin e saj, theksohet rëndësia e zhvillimit të veprimtarive
komunikuese dhe madje renditen shembuj të tyre që të mund të vihen në zbatim
nga mësuesi.
4. Orë mësimore
Kurikula mbulon mësimdhënien e gjuhës angleze në dy vite akademike, vitin I
e II të studimeve të ciklit të parë dhe ka në dispozicion 120 orë për secilin vit
akademik. Në të gjithashtu specifikohet shpërndarja e orëve si më poshtë:
Kursi I
1) Lexim dhe njohuri gramatikore 92 orë
2) Lexim i pavarur 12 orë
3) Detyra kontrolli me shkrim 4 orë
4) Përsëritje 8 orë
5) Udhëzime e nxjerrje përfundimesh 4 orë
Kursi II
1) Lexim dhe njohuri gramatikore 90 orë
2) Lexim i pavarur 12 orë
3) Detyra kontrolli me shkrim 4 orë
4) Përsëritje 10 orë
5) Udhëzime e nxjerrje përfundimesh 4 orë
5. Njohur Paraprake
Për këtë kurrikul nuk paraqiten kufizime ne lidhje me njohuritë paraprake pasi
ajo parashikon një test niveli dhe në bazë të rezultateve në të, studentët
grupohen në një nga katër nivelet kryesore dhe përkatësisht: niveli fillestar,
nën-mesatar, mesatar i lartë dhe i përparuar.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
104
6. Analiza e nevojave të studentëve
Kurrikula mbështetet mbi analizën e nevojave gjuhësore të studentëve të cilat
përcaktoheshin nëpërmjet testit të nivelit që studentët duhet t‘i nënshtroheshin
në fillim të vitit akademik.
7. Materiale dhe literatura
Kurrikula e viteve 1994-2007 nuk mbështetet në një metodë të vetme. Në fakt,
për secilin nivel të përvetësimit të gjuhës angleze, ajo rendit një varg librash
dhe materialesh që mund të përdoren si nga mësuesi ashtu edhe nga studenti.
Me poshtë po japim literaturën e përzgjedhur vetëm për nivelin fillestar.
Niveli Fillestar
Basic Grammar in Use, Raymond Murphy
Side by Side, books 1 and 2, Molinsky and Billy Bliss
Five-Minute Activities, Penny Ur and Andrew Wright
Task Way, English 1 and 2, Kleanthi Vikos, Sofia Risos
English in Perspective, Student‘s Book 1, Dalzell + Edgar
English in Perspective, Student‘s Book 1, Dalzell + Edgar
Windows on Britain, Student Book1, Lennart Bjork
A History of our Nation, simplified, Andrew Brown
Changing Times, Changing Tenses, Patricia Wilcox, USIA
Something to Crow About, USIA
Relay, Student‘s Book 1, Leonard Bernstein, Lesley Blundell
Beginning Scientific English 1, Royds-Irmark
Language in Use 1, Adrian Doff, Christopher Jones
The first Book of Early Settlers, Loise Dickinson
Materiale
Pamje seriale të ndryshme
Mësuesit përgatisin materialet e tyre me tabela
Skeda me pyetje për bisedë
Këngë nga kaseta së bashku me tekstin
8. Procesi të mësimdhënies.
Kurrikula në fjalë i kushton një vëmendje të posaçme procesit të
mësimdhënies. Menjëherë pas parashtrimit të objektivave ajo jep udhëzime të
detajua rreth procesit mësimor dhe rreth detyrave të mësuesit për të arritur
objektivat e kurrikulës. Më poshtë po rendisim disa prej udhëzimeve:
Procesi mësimor duhet të përqendrohet te studenti
Të përdoret një qasje komunikative ku vëmendja është te procesi i komunikimit
sesa analiza mekanike e strukturave gramatikore.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
105
Çdo orë mësimi duhet të përmbaj veprimtari komunikuese të hapura ku studentët
inkurajohen të shprehin mendimet dhe opinionet e tyre, analizojnë dhe ndajnë me
njëri-tjetrin informacione, zgjidhin problem dhe kryejnë detyra të ndryshme duke
përdorur gjuhën angleze.
Mësimdhënia duhet të përqendrohet në mësimin e Anglishtes së përgjithshme.
(AQS duhet t‟i ofrohet studentëve që kanë arritur një nivel të lartë të zotërimit të
AP). Etj.
9. Vlerësimi
Vlerësimi kryhet nëpërmjet detyrës me shkrim dhe aftësisë së përgjithshme të studentit
për ta përdorur gjuhën për komunikim.
Për mendimin tonë, kjo kurrikul pothuajse arriti të plotësonte të gjitha nevojat e
studentëve dhe përmban pothuajse të gjithë elementët përbërës të një kurrikule. Krahas
objektivave dhe programit mësimor, ajo ofron udhëzime rreth përdorimit të saj,
metodave mësimore, mënyrës së organizimit të procesit mësimor dhe mënyrës së
vlerësimit. Ngulmohet të vihet në qendër studenti dhe të përdoret metoda
komunikatave. Pikat më të forta të saj janë:
jep udhëzime të detajuara rreth organizimit të një procesi mësimor të përqendruar
tek studenti,
ofron një zgjidhje për heterogjinitetin e njohurive të studentëve duke ofruar katër
programe të ndryshme sipas nivelit të studentëve të përcaktuar në fillim të kursit
ka si objektiv komunikimin
i kushton rëndësi zhvillimit të 4 aftësive: lexim, shkrim, e folur dhe dëgjim edhe
pse kjo e fundit është e kufizuar në dëgjimin e teksteve këngësh.
nuk zgjedh një tekst mësimor specifik por disa tekste nga ku vetë pedagogu mund
të bëj përzgjedhjen për të përmbushur objektivat e lëndës.
Megjithatë, vihet re edhe një mangësi te kjo kurrikul. Ajo lë pas dore njohurit e
specialitetit duke theksuar se ato mund të zhvillohen vetëm për studentët e avancuar.
Studimet e kohëve të fundit (shih burime) pohojnë se studentët mund të marrin njohuri
nga specialiteti pa qenë domosdoshmërish në një nivel të lartë të zotërimit të gjuhës.
Kurrikula e gjuhës angleze në UPT në vitet 2008-2012
Hartimi dhe zbatimi i kësaj kurrikule përkoi me ndryshimet që iu imponuan gjuhës së
huaj në kuadrin e zbatimit të kartës së Bolonjës. Kjo lëndë nuk do të kishte më shtrirje
në katër semestrat e dy viteve të para akademik por do të kufizohej vetëm në një
semestër. Kurrikula u mundua të përshtatej me këto ndryshime dhe të qëndronte sa më
pranë nevojave të studentëve. Më poshtë po shqyrtojmë elementët përbërës të saj.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
106
1. Objektivat
Kjo kurrikul risjell vëmendjen për nga Anglishtja për Qëllime Specifike dhe në
objektivat e saj vendin kryesor e zë thellimi i njohurive gjuhësore të studentëve
duke përdorur gjuhën angleze në situata pune reale sipas fushave inxhinierike. Më
poshtë po rendisim disa nga objektivat:
Të përforcojë dhe thellojë njohuritë në gjuhën e përgjithshme nëpërmjet përdorimit
të tyre në fushën profesionale përmes kontrollit të njohurive me format pyetëse si
provime, teste apo shlyerje detyrash sipas fushave përkatëse inxhinierike në gjuhën
angleze
Të njihen e prezantohen studentët me terma e fjalorë të specialitetit gjate zhvillimit
te seancave mësimore
Të aftësojë studentët në komunikimin profesional në gjuhën angleze me goje dhe
me shkrim duke praktikuar situata pune reale, projekte, përkthime, kumtesa
shkencore, interpretime etj.
Të ushtroj studentët për përdorimin e gjuhës si burim informacioni ne fushën.
2. Lloji i programit mësimor
Në këtë kurrikul përdoret një program i tipit tematiko-strukturor ku
prezantohen temat e mësimit së bashku me njohurit gramatikore për secilën
prej tyre. Programi mbështetet në programin e metodës së përdorur
(Technology 1 dhe Technology 2)
3. Aftësitë
Duke u bazuar në programin e metodës bazë të kësaj kurrikule, kjo e fundit
synon të zhvilloj katër aftësitë kryesore: lexim, dëgjim, shkrim dhe e folur por
në lidhje të ngushtë me fusha të ndryshme të inxhinierisë.
4. Orë mësimore
Nëse deri në vitin 2008, shpërndarja e orëve mësimore për gjuhën angleze ishte
e njëjtë në të gjitha fakultet e UPT-s, në vitet në vijim ato ndryshojnë jo vetëm
nga njëri fakultet në tjetrin por edhe nga njëra degë te tjetra brenda të njëjtit
fakultet. Aktualisht orët në dispozicion variojnë nga 42-84 orë dhe janë të
përqendruar vetëm në semestrin e parë të vitit të parë të studimeve Bachelor.
5. Njohuri paraprake
Kjo kurrikul ishte e hartuar për ata studentë që kanë fituar njohuritë bazë të
gjuhës angleze që i korrespondojnë niveleve A2 dhe B1 të KEPR (Kuadri
Evropian i Përbashkët i Referencës). Në objektivat e programit mësimor thuhet:
Studenti i kursit fiton njohuri e shprehi mbi gjuhën angleze, duke i thelluar me
tej njohuritë e marra në shkollën e mesme nga ku mendohet se vjen me nivelin
B ose B1;
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
107
6. Analiza e nevojave
Për hartimin e kësaj kurrikule janë bërë përpjekjet e para për të kryer një
analizë të nevojave të studentëve. Në bazë të intervistave me stafin akademik të
Qendrës së Gjuhëve të Huaja, studentët u intervistuan mbi llojin e njohurive që
do të dëshironin të merrnin dhe pothuajse te gjithë kërkuan të merrnin njohur
rreth anglishtes profesionale. Bazuar në këtë kërkesë u bë përzgjedhja e tekstit
mësimor.
7. Materiale dhe Literatura
Kurrikula e Gjuhës Angleze në UPT në vitet 2008-2012 mbështetet kryesisht
në metodën Technology 1165
dhe në Tekste të komunikimit professional të
marra nga interneti apo botime të huaja.
8. Procesi i mësimdhënies
Në programin e gjuhës angleze të kësaj kurrikule cilësohet rëndësia e një
mësimdhënie të përqendruar të studenti dhe përmban mjaft veprimtari që e
mundësojnë atë si puna në grupe dhe puna me role.
9. Vlerësimi
Gjuha angleze vlerësohet si me provim me shkrim dhe me anë të një detyre
kursi. Teza e provimit përmban një tekst, një hartim të shkurtër dhe ushtrime
që do të testojnë përvetësimin e njohurive gramatikore dhe leksikore.
Detyra do të zhvillohet në formën e leximeve të pavarura të cilat synojnë
krijimin e shprehive të punës së pavarur me fjalor dhe në përvetësimin e një
terminologjie teknike. Ajo do të shtrihet në pesë seanca dhe nuk duhet të jetë
më pak se 30 faqe.
Si përfundim, kjo kurrikul gjithashtu paraqet avantazhe dhe mangësi. Pika më e fortë e
saj është përqendrimi te Anglishtja për Qëllime Specifike. Por duke u mbështetur në
një analizë nevojash të paplotë, plotëson dëshirat e studentëve për tu formuar mbi
gjuhën e specialitetit por lë pas dore nevojat gjuhësore të tyre. Pavarësisht
heterogjenitet të njohurive gjuhësoreve të studentëve që studiojnë në UPT, kjo kurrikul
i drejtohet atyre studentëve që janë mbi nivelin A2. Gjithashtu, ndonëse metoda e
përzgjedhur presupozohej t‘i motivonte më tej studentëve duke i formuar me njohuri të
gjuhës angleze nga fusha inxhinierike, ajo përmbante shumë pak veprimtari dhe fjalor
që lidhen me situatat ku inxhinierët e ardhshëm do ta përdorin gjuhën angleze në
kontekstin shqiptar.
165
Eric H. Glendinning, Technology (botim i Oxford University Press)
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
108
4.1.1.Domosdoshmëria për një Kurrikul të re të gjuhës angleze në
UPT.
Kurrikula e gjuhës angleze në UPT ka evoluar duke kaluar nga një kurrikul që synonte
t‘i formonte studentët me njohuri të përgjithshme të gjuhës angleze (Anglishtja për
Qëllime të Përgjithshme) në një kurrikul të Anglishtes për Qëllime Specifike.
Kurrikula e AQP-s ka mbizotëruar në UPT për shumë vite me radhë deri në vitin 2003.
Në vitin 2004, me zbatimin e Kartës së Bolonjës filluan përpjekjet e para për të
përgatitur një program mësimor që të ishte në përshtatje me nevojat e studentëve dhe
kërkesat e tregut të punë. Por vetëm në vitin 2008 u ndërtua një kurrikul e bazuar në
analizën e nevojave të studentëve. Programet e prodhuara nga kjo analizë udhëheqin
edhe sot e kësaj dite punën e stafit pedagogjik të Qendrës së Gjuhëve të Huaj e cila
është përgjegjëse për mësimdhënien dhe punën shkencore e didaktike për gjuhët e
huaja në UPT.
Kurrikula në fjalë është një hap përpara në hartimin e programeve sepse mbështetet në
analizën e nevojave. Siç e dimë në Shqipëri, kurrikulat ose udhëzimet për qëllimet e
objektivave të tyre përpiloheshin nga Ministria e Arsimit ose edhe nga vetë
departamentet e ndryshme nëpër fakultete. Por qëllimet e këtyre kurrikulave
mbështeteshin vetëm në hamendësimet e hartuesve se çfarë mund tu nevojitej
studentëve. Ndërsa për herë të parë, studentët u pyetën se çfarë dëshironin.
Ne nuk duam kurrsesi të hedhim poshtë punën dhe aftësitë e hartuesve të kurrikulave
por studimet e kohëve të fundit kanë vërtetuar se mund të hartohen kurrikula e
programe mësimore më të përshtatshme nëse analizohen nevojat e studentëve dhe
mjedisi mësimor.
Pra kurrikula aktuale e gjuhës angleze ka shumë vlera në llojin e saj por paraqet edhe
mjaft mangësi. Nga intervista me shefin e Qendrës së Gjuhëve të Huaja në UPT,
rezultoi se ishte kryer një analizë paraprake e nevojave të studentëve me një kampion
të përzgjedhur nga të gjitha degët inxhinierike në vitin akademik 2008-2009. Si mjet
për vjeljen e të dhënave ishte përdorur një pyetësor i shkurtër ku studentëve iu
bëheshin pyetje rreth mendimit të tyre për gjuhën angleze në përgjithësi dhe gjithashtu
rreth teksteve tekniko-shkencore. Pas përpunimit të të dhënave të pyetësorëve rezultoi
se shumica e studentëve dëshironin një tekst tekniko-shkencor.
Duke marrë shkas nga rezultate e pyetësorëve dhe duke u mbështetur në direktivat e
përcaktuar nga ministria e arsimit, stafi i Qendrës së Gjuhëve të Huaja filloi punën për
gjetjen e një teksti mësimor që t‘i plotësonte të gjitha kërkesat. Për këtë arsye u zgjodh
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
109
teksti Technology 1166
dhe Technology.2 Më pas mbi bazën e këtyre teksteve u
përpiluan programet sipas fakulteteve dhe numrit të orëve në dispozicion. Tekstet e
lartpërmendura shërbyen si tekste bazë për procesin mësimor por pedagogët mund ta
pasuronin orën e mësimit me materiale shtesë të marra nga tekste të tjera, nga interneti
ose të krijuara a përshtatura nga vet ata.
Kurrikula aktuale paraqet disa mangësi. Së pari, ajo u hartuar duke u bazuar vetëm në
analizën e nevojave të studentëve pa marrë parasysh faktorët rrethanor, pa u realizuar
një analizë e mjedisit, pa marrë parasysh dy faktor kryesor që ndikojnë në suksesin e
saj siç janë numri i madh i studentëve në klasë dhe nivele të ndryshme të zotërimit të
gjuhës angleze.
Së dyti, u përdor vetëm një mjet për vjeljen e të dhënave, që ishte anketa. Mbështetja
vetëm në një mjet mund të bëhet shkak për informacione të pasakta.
Së treti, pyetësori i hartuar kishte tematikë të kufizuar. Ai u përqendruar vetëm në
preferencat e studentëve në lidhje me tekstin mësimor dhe nuk u analizuan aftësitë që
ata do të dëshironin të zhvillonin, niveli i tyre i zotërimit të gjuhës angleze, motivimi
dhe stilet e tyre të të mësuarit. Këta elementë janë shumë të rëndësishëm sepse, në
degët si Inxhinieri Mjedisi dhe Gjeodezi, studentët paraqesin një nivel shumë të ulët
motivimi dhe përkushtimi ndaj mësimit të gjuhës angleze.
Së fundi, tekstet e përzgjedhura përfshijnë tema nga fusha të ndryshme inxhinierike
por jo të gjitha. P.sh. libri Technology 1 që përdoret për student e Inxhinieri Gjeodezi
nuk përmban asnjë temë nga kjo fushë e dijes dhe studentët shpeshherë pyesin se përse
vallë i nevojitet një tekst i tillë.
Gjithsesi, edhe sikur kurrikula aktuale të ishte mbështetur në tri elementët bazë të
hartimit të saj. Ajo përsëri do të vihej në diskutim për efikasitetin e saj sepse nevojat e
studentëve ndryshojnë nga njëri vit në tjetrin dhe analiza e nevojave nuk është një
veprimtari që kryhet vetëm njëherë e përgjithmonë. Ajo është një proces i
vazhdueshëm, përfundimet e secilit duhen të rivlerësohen dhe mbahen nën vëzhgim.
Të ndodhur në një situatë të tillë lind nevoja për të hartuar një kurrikul që t‘i shqyrtoj
të gjithë faktorët që ndikojnë në suksesin e saj siç janë analiza e nevojave të
studentëve, në veçanti analiza e nevojave gjuhësore, shqyrtimi i faktorëve të mjedisit si
faktorët shoqëror, institucional dhe studentor.
166
Eric H. Glendinning, Technology (botim i Oxford University Press)
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
110
4.2. Analiza e nevojave të studentëve të UPT-s
Analiza e nevojave të studentëve është një nga elementet dalluese dhe më të
rëndësishme të hartimit të një kurrikule të anglishtes për qëllime specifike. Ajo kryhet
nëpërmjet katër hapave kryesore:
Analizën e situatës së synuar: identifikimi i detyrave, veprimtarive dhe
shprehive për të cilat do të përdoret gjuha angleze, çfarë duhet të jetë i aftë të
bëjë studenti, cilin rol synon të realizoj (p.sh. atë të inxhinierit, kamerierit,
studentit, mjekut, avokatit etj)
Analiza e ligjërimit: përshkrimi i gjuhës që përdoret në situatën e mësipërme.
Analiza e nevojave gjuhësore të studentëve: identifikimi i njohurive të
studentëve në lidhje me situatën e synuar.
Analiza e studentit: identifikimi i motivimit të tij, stilet e të mësuarit dhe
perceptimet e tij rreth asaj që i nevojitet.
Në këtë pjesë të punimit do të përpiqemi të kryejmë një analizë të nevojave të
studentëve të Universitetit Politeknik të Tiranës duke u mbështetur në kampionin e
përzgjedhur dhe duke përpunuar të dhënat sasiore dhe cilësore të marra nga një
kryqëzim mjetesh: anketime, intervista, një test niveli, një test specialiteti dhe studime
të ndryshme.
Fillimisht do të diskutojmë mjetet e përdorura për të marrë informacionin rreth
njohurive gjuhësore të studentëve dhe nevojave të tyre dhe më pas do të shqyrtojmë
zbatimin e secilit hap për kryerjen e një analize të nevojave të studentëve.
Rezultatet e nxjerra prej tyre do të udhëheqin përcaktimin e nevojave gjuhësore të
studentëve dhe analizën e mjedisit të cilat nga ana tjetër do të hedhin bazat për
përcaktimin e objektivave të programit mësimor, përzgjedhjen e metodologjisë së
mësimdhënies, hartimin e materialeve dhe përcaktimin e mjeteve vlerësuese.
Instrumenti i parë ishte një pyetësor i përbërë nga nëntëmbëdhjetë pyetje (bazuar në
kuadrin e sugjeruar nga Hutchinson dhe Nation për analizën e nevojave, shih shtojca A
dhe shtojca B). Synimi i tij ishte që të nxirrte sa më shumë informacione rreth
kampionit, nevojave gjuhësore të tyre dhe qëndrimeve dhe qëllimeve të tyre në lidhje
me gjuhën angleze.
Pyetësori përbëhej prej katër pjesësh: informacione personale, njohuri gjuhësore,
përmirësimi i anglishtes dhe qëndrimet ndaj gjuhës angleze dhe përdorimit të saj në
kontekstin shqiptar. Ai iu dha 134 studentëve të cilët pranuan vullnetarisht të merrnin
pjesë në anketimin i cili u zhvillua në ambientet e UPT-s sipas fakulteteve të degëve
përkatëse të studentëve. Ata i përkisnin dy viteve akademike 2010-2011 dhe 2011-
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
111
2012. dhe studionin në degët: Inxhinieri Gjeodezi, Mekatronike, Elektrike,
Informatike Mjedisi, Ndërtimi dhe Mekanike, Urbanistik, Arkitekture.
Gjuha e huaj në UPT zhvillohet në semestrin e parë të vitit të parë të studimeve kur
studentët ende nuk janë të ndërgjegjshëm rreth nevojave të tyre në lidhje me
përdorimin e anglishtes për qëllime specifike.
Me qëllim që të krijohej një tablo më e qartë e nevojave të studentëve, pyetësori u
ripërsërit pas tri vjetësh (viti akademik 2014-2015) kur studentët ishin në vitin e parë të
studimeve master. Gjithashtu vlen për tu përmendur fakti që këtyre studentëve iu
paraqit një version i reduktuar i pyetësorit të parë (shih shtojca ) i përqendruar
kryesisht te arsyet përse iu nevojitej gjuha angleze dhe ç‘njohur do të donin të merrnin
për të pra ai përbëhej vetëm nga dy pjesë në krahasim me të parin.
Në mënyrë që studentët të ndiheshin të lirë të shprehnin mendimet e tyre, nuk iu
kërkua me detyrim të jepnin emrat e tyre dhe as grupin të cilit i përkisnin. Pyetësori iu
paraqit studentëve në gjuhën shqipe për të shmangur çfarëdolloj keqkuptimi dhe
analiza sasiore u krye nëpërmjet programit SPSS në mënyrë që të gjendeshin përgjigjet
për pyetjet e shtruara për këtë studim.
Në pjesën e parë, informacione personale, të anketuarve iu kërkua të shënonin emrat
dhe adresën e postës elektronike. Kjo nuk ishte e detyrueshme e megjithatë shumica e
tyre i kishin dhënë këto informacione. Të anketuarve iu kërkuan këto të dhëna vetëm
në rast se lindte nevoja për t‘i kontaktuar nëse përgjigjet e tyre ishin të paqarta por
fatmirësisht një gjë e tillë nuk qe aspak e nevojshme. Po në këtë pjesë, studentët i
plotësuan pyetësorët me informacione rreth gjinisë së tyre, moshës aktuale si edhe
moshës kur kishin filluar të mësonin gjuhën angleze. Së fundi, ata dhanë informacione
rreth ciklit t studimit dhe degës së tyre të studimit dhe nëse ajo ishte zgjedhja e parë
për ta apo kishin dashur të studionin diçka tjetër. Kjo pjesë synonte të na krijonte një
tablo të qartë të studentëve për të cilët do të krijohej kurrikula
Pjesa e dyti, njohuritë gjuhësore, përbëhej prej tre pyetjesh të cilat i kërkonin
studentëve të jepnin të dhëna rreth formimit të tyre në gjuhën angleze përpara fillimit
të studimeve në UPT. Atyre iu paraqit një tabelë me aftësitë sipas Kuadrit Evropian të
referencave dhe iu kërkua të vlerësonin nivelin e njohurive të tyre në gjuhën angleze.
Pjesa e tretë u përqendrua në përmirësimin e njohurive të tyre në gjuhën angleze i cili
është edhe një nga qëllimet kryesore të çdo kurrikule. Kjo pjesë përmbante gjashtë
pyetje ku dy pyetjet e para kërkuan të dhëna rreth sasisë së orëve që studentët ishin të
gatshëm të punonin dhe se cilat aftësi do të dëshironin të zhvillonin më shumë. Tre
pyetjet e tjera synonin të merrni informacione rreth arsyeve të studentëve për
përdorimin e gjuhës angleze aktualisht dhe në të ardhmen, si edhe rreth tipit të
njohurive që do donin të merrnin nga kursi i gjuhës angleze që ofrohet në UPT. Pyetja
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
112
e gjashtë dhe e fundit për këtë pjesë kërkoi të mblidhte informacione rreth stileve të të
mësuarit të të anketuarve.
Duke qenë se motivimi dhe qëndrimet ndaj gjuhës janë vërtetuar se luajnë një rol të
madh në efikasitetin e çfarëdolloj procesi mësimor (Gardner 1985), u pa e nevojshme
që të identifikohej niveli i motivimit të studentëve me qëllim që të përcaktoheshin
metodat më efikase.
Për këtë arsye pjesa e katërt u përqendrua te motivimi dhe qëndrimi i studentëve ndaj
gjuhës angleze në përgjithësi dhe përdorimit të saj në kontekstin shqiptar. si edhe tek
gatishmëria e tyre për ta mësuar atë. Studentëve iu kërkua që të shprehnin qëndrimin e
tyre:
(a) Për gjuhën angleze, duke zgjedhur një nga gjashtë elementët e listuar si:
anglishtja është një gjuhë ―e mërzitshme‖, ―e bukur‖, ― me muzikalitet‖, ―e
rëndësishme‖, ―gjuhë kulture‖, dhe ―të gjitha së bashku përveçse e
mërzitshme‖.
(b) Për përdorimin e gjuhës angleze. Atyre iu dhanë 19 pohime për të cilat ata
duhet të zgjidhnin një nga këto tri alternativa: Dakord (1), I pavendosur (2),
Nuk jam dakord (3) (bazuar në Buschenhofen 1998)
Mjeti i dytë ishte një intervistë e përdorimit të gjuhës angleze në vendin e punës. Ajo u
zhvillua me 5 inxhinierë me përvojë prej minimimu 3 vjet si inxhinier ndërtimi,
arkitekturë, inxhinieri informatike dhe inxhinieri elektrike. Synimi i saj ishte të hidhte
më shumë dritë mbi detyrat që inxhinierëve iu ishte nevojitur gjuha angleze gjatë
ushtrimit të profesionit të tyre.
Intervista gjysmë e strukturuar përbëhej nga dy pjesë. Në pjesën e parë të
intervistuarve iu kërkua të jepnin informacione rreth profesionit, periudhës së ushtrimit
të tij dhe vitit të diplomimit. Pjesa e dytë e cila përbëhej nga tri pyetje, i kërkoi atyre
informacione rreth përdorimit të gjuhës angleze në vendin e punës dhe rreth detyrave
më të shumta që kryenin me anë të saj. Ndërsa pyetja e fundit i kërkoj atyre të
cilësonin se çfarë do të donin të mësonin nëse do të ndiqnin një kurs të gjuhës angleze.
Qëllimi i kësaj pyetje ishte të hidhte dritë mbi nevojat gjuhësore të tyre e për t‘i
krahasuar me ato të studentëve në vitin e parë dhe të katërt të studimeve në fushat e
ndryshme të inxhinierisë.
Mjeti i tretë ishte një test niveli i njohurive të përgjithshme të studentëve në gjuhën
angleze. Në bazë të direktivave të MASH-it, studentët që vazhdojnë studimet
universitare duhet të jenë në nivelin B1 (duke u mbështetur në përcaktimin e niveleve
sipas Kuadrit Evropian i Përbashkët i Referencës për Gjuhët). Por përvoja ka treguar
që ata mund të jenë të niveleve të ndryshme duke filluar nga A1 dhe deri te nivelet e
avancuara siç janë B2 dhe C1. Prandaj është shumë e rëndësishme të përcaktohet niveli
i tyre i zotërimit të gjuhës angleze.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
113
Ky test, gjithashtu shërben për të konfirmuar ose korrigjuar vlerësimin që studentët i
bën vetes gjatë plotësimit të pyetësorëve. Ai përbëhej nga dy pjesë: 30 pyetje
gramatikore ku intensiteti i vështirësive kalonte nga niveli fillestar deri tek nivelet e
përparuara si edhe 4 tekste, po ashtu kalonin nga niveli fillestar deri tek i përparuari.
Përveç testit me shkrim u realizua edhe një intervistë në formën e bisedës e cila
përbëhej nga 15 pyetje. Shtatë pyetjet e para kërkonin përgjigje të shkurtra ndërsa tetë
të tjerat ishin pyetje të hapura me qëllim që të nxisnin tek studentët të menduarit kritik
teksa shtjellonin përgjigjet e tyre. Vlerësimi i studentëve u realizuar sipas një rubrike
përgatitur paraprakisht. Ky ‗provim me gojë‘ synonte të konfirmonte nivelin e
studentëve që rezultoi nga testi me shkrim.
Mjeti i katërt ishte pyetësori i mësuesit i cili kishte dy qëllime: të përdorte vrojtimet
dhe përvojën e pedagogëve në përcaktimin e nevojave të studentëve si edhe të kryente
një analizë sipërfaqësore të mjedisit të mësimdhënies së anglishtes për qëllime
specifike në UPT. Ai u plotësua nga 9 pedagogë të gjuhës angleze që punojnë me kohë
të plotë në UPT. Pyetësori përbëhej nga tri pjesë kryesore. Pjesa e parë pyeti për
përvojën dhe kualifikimin e tyre. Pjesa e dytë u përqendrua te qëndrimet e mësuesve
për nevojat e studentëve dhe cilat aftësive gjuhësore duhet të t‘i jepen më shumë
përparësi. Pjesa e tretë iu përkushtua zbatimit të kursit aktual të gjuhës angleze në
UPT, qëndrimet e tyre rreth tij, cili është kontributi i tyre për të plotësuar mangësitë e
tij, me ç‘vështirësi ndeshen ata dhe cilat janë sugjerimet e tyre për të krijuar një mjedis
mësimor më të përshtatshëm dhe me rezultate më të kënaqshme.
4.2.1. Analiza e situatës së synuar
Synimi i një kursi për gjuhën angleze në UPT është t‘i përgatisë studentët për kërkesat
e tregut të punës dhe për të krijuar një kurrikul sa më afër saj është e nevojshme të
kryet analiza e situatës. Nëpërmjet një analize të tillë synohet të identifikohen detyrat
dhe veprimtaritë që mund t‘i nevojitet inxhinierëve gjuha angleze si edhe cilat aftësi
gjuhësore duhet të zhvillojnë ata në gjuhën angleze për t‘i bërë ballë vështirësive në
lidhje me përdorimin e saj gjatë ushtrimit të profesionit.
Normalisht që fushat e inxhinierisë janë të pafundme sidomos kur merren parasysh
edhe specializimet brenda së njëjtës fushë. Për të kryer analizën e situatës u përdor një
intervistë gjysmë e strukturuar me pesë inxhinierë. Intervista gjysmë e strukturuar
përbëhej nga dy pjesë. Në pjesën e parë të intervistuarve u kërkua të jepnin
informacione rreth profesionit, periudhës së ushtrimit të tij dhe vitit të diplomimit.
Të gjashtë të intervistuarit ishin diplomuar dhe ushtronin profesionin në inxhinieri
ndërtimi, arkitekturë, inxhinieri informatike dhe inxhinieri elektrike. Mosha e tyre
vargonte nga 30 vjeç për më të riun deri në 56 vjeç për më të moshuarin. Katër prej të
intervistuarve ishin arsimuar në Shqipëri dhe vetëm dy prej tyre kishin kryer studimet
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
114
në Itali. Aktualisht tre prej tyre punonin në Tiranë ndërsa tre të tjerë në firma ndërtimi
nëpër rrethe të Shqipërisë: Vlorë, Fier dhe Librazhd.
Pjesa e dytë e cila përbëhej nga tri pyetje, u kërkoi atyre informacione rreth përdorimit
të gjuhës angleze në vendin e punës dhe rreth detyrave më të shumta që kryenin me
anë të saj. Më poshtë po japim pyetjet dhe përgjigjet e të intervistuarve.
Pyetja 1: A ju është nevojitur ndonjëherë ose ju nevojitet gjuha angleze : PO JO
Është e qartë që të gjithë të intervistuarit pohuan një zëri se gjuha angleze u ishte
nevojitur dhe vazhdonte t‘u nevojitej gjatë ushtrimit të profesionit të tyre edhe pse dy
prej të intervistuarve që kishin punuar në Shqipëri para viteve 90 dëshmuan se
anglishtja nuk kishte qenë e nevojshme në atë kohë. Gjithashtu njëri prej të
intervistuarve që punonte si inxhinier ndërtimi dhe që ishte arsimuar dhe kishte punuar
për një periudhë dy vjeçare në Itali rrëfeu se nuk kishte pasur nevojë për gjuhën
angleze për sa kohë kishte punuar në Itali. Vetëm kur ishte përfshirë në projektin e
ndërtimit të rrugës në Fier dhe Vlorë kishte lindur nevoja për përdorimin e gjuhës
angleze pasi në projekt kishte dy palë nënkontraktuese me qendër në Greqi dhe se
gjuha e kontratës dhe komunikimit me ta ishte gjuha angleze.
Ndërkaq e intervistuara që kishte studiuar për inxhinieri informatike dhe se punonte si
programuese në një firmë programimi në Tiranë pohoi se gjuha angleze ishte e
pashmangshme në ushtrimin e profesionit pavarësisht se kolegët ishin shqiptarë. Kjo
gjë ndodhte për shkak të specifikës së profesionit dhe mungesës së terminologjisë
shqipe për pothuajse 60% të terminologjisë profesionale të përdorimit të përditshëm.
Pyetja 2: Nëse po, për çfarë ju është nevojitur/nevojitet?
Kësaj pyetjeje të gjashtë të intervistuarit iu përgjigjën me një larmi situatash të cilat po
i listojmë më poshtë:
Inxhinieri i ndërtimit I
Gjate viteve te punës në pozicionin e inxhinierit të ndërtimi gjuha angleze më është
nevojitur për leximin e projekteve të cilat kanë qenë kryesisht në gjuhën angleze, në
leximin e manualeve teknike në fushën e inxhinierisë dhe sigurisht për të
komunikuar me stafin inxhinierik të ardhur nga shume vende të Botës ku gjuha
zyrtare e përdorur ka qenë gjuha angleze. Gjithashtu më është nevojitur dhe për kurse
profesionale dhe certifikime që kam bërë jashtë shtetit shqiptar të cilat kanë qenë në
gjuhën angleze.
Inxhinieri i ndërtimit II
Aktualisht po punoj me një firmë të huaj dhe gjuha angleze më nevojitet nëpër
mbledhje pune me drejtuesit dhe çdo kontratë dhe udhëzim na paraqitet në anglisht.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
115
Ndërsa gjatë studimeve universitare më është nevojitur për përgatitjen e detyrave të
kursit për të cilat më është dashur të lexoj shumë materiale në gjuhën angleze.
Arkitekti
Gjuha angleze më është nevojitur shumë në përdorimin e programeve të ndryshme
profesionale, në mbarimin e masterit profesional. plotësimin e CV-s në mënyre të
detajuar, në leximin dhe kuptimin e literaturave të shumta në fushën e arkitekturës, në
informimin e historikut të ndërtesave të ndryshme në mbarë Botën, në komunikim me
kolegë të huaj.
Informaticienja
Anglishtja më duhet për konsultat e materialeve teknike qe megjithëse relativisht janë
të thjeshta, kanë koncepte të vështira që nuk i gjen dot në gjuhën shqipe pasi ka dhe
terma që nuk ekzistojnë fare në shqip..
Anglishten e përdor edhe në komunikimin e përditshëm: në punë përdorim terma
anglisht për t'u marre vesh me njëri-tjetrin dhe informalisht pastaj edhe gjuhët e
programimit apo platformat teknologjike janë në anglisht, flas për programet që
përdoren për kodim.... nëse windowsi p.sh. ka përkthim në gjuhë të ndryshme, visual
studio (që është një tools që përdoret ne teknologji) ka përkthime shumë të kufizuara
(4-5) në versione te mëparshme, në këto të fundit është vetëm anglisht pastaj janë
këto,që për shkak të punës dhe hapësirës që ka të duhet të konsultohesh me njerëz të
huaj që kanë eksperienca më të gjera etj. dhe komunikimi në çdo aspekt (si bisede e
zakonshme ashtu edhe teknike) në anglisht behet; komunikojmë me email, telefon dhe
një gjë që quhet remote control por më së shumti email.
Tani po të mund t‟i ndaja si shpeshtësi, me çfarë ndeshem me se shumti do t‟i ndaja
në: lexim materialesh: 65%
25% komunikim me email
10% komunikim verbal
Inxhinieri Elektrik
Anglishtja më është nevojitur për të kryer studimet master dhe për të kuptuar manualët
e përdorimit të pajisjeve të ndryshme.
Pyetja 3: A e keni përdorur gjuhën angleze në situatat e mëposhtme? Nëse po, qarkoni
situatat në të cilat e keni përdorur dhe vendosni numrat nga 1-4 për nga më e rralla te
më e shpeshta.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
116
Detyrat Nr i studentëve sipas shpeshtësisë
Më i shpeshti shpesh ndonjëherë Rrallë
Leximi i manualëve teknik në
anglisht
2 2 1
Leximi materialesh të
ndryshme në fushën tuaj të
profesionit
4 1
Shkrimi dhe leximi i një game
të gjerë imeilesh, faksesh,
letrash dhe formash të tjera të
komunikimit profesional
4 1
Shkrimi i CV-ve 5
Shkrimi i raporteve formale 5
Pritja e vizitorëve të huaj dhe
përfshirja në komunikim
formal dhe jo formal
2 3
Biseda telefonike të natyrës
teknik dhe komerciale
2 3
Pjesëmarrja në takime 1 2 2
Negocimi i bizneseve dhe
kontratave për kompaninë
2 3
Udhëtime jashtë vendit 3 2
Dhënia prezantimeve formale
dhe përgjigjja e pyetjeve
2 3
Pjesëmarrja në konferenca
ndërkombëtare
2 2 1
Tabela 4.1 Situatat e përdorimit të gjuhës angleze
Nga përgjigjet e Inxhinierëve shohim se ata e kanë përdorur gjuhën angleze kryesisht
për:
Leximi materialesh të ndryshme në fushën tuaj të profesionit
Shkrimi dhe leximi i një game të gjerë imeilesh, faksesh, letrash dhe formash të
tjera të komunikimit profesional
Shkrimi i CV-ve
Shkrimi i raporteve formale
Pritja e vizitorëve të huaj dhe përfshirja në komunikim formal dhe jo formal
Leximi i manualëve teknik në anglisht
Biseda telefonike të natyrës teknik dhe komerciale
Pyetja 4: Pyetja e fundit u kërkoj atyre të cilësonin se çfarë do të donin të mësonin
nëse do të ndiqnin një kurs të gjuhës angleze. Ata u përgjigjën si më poshtë:
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
117
‗Nëse do të ndiqja një kurs të gjuhës angleze do të doja të zhvillohesha në komunikim
të rrjedhshëm, pasurimin e fjalorit arkitektonik, për të përmirësuar gramatikën.‟
„Një kurs i gjuhës angleze mua do të më nevojitej për pasurimin e fjalorit inxhinierik,
për tu avancuar në përkthime të materialeve profesionale të ndryshme të cilat më
nevojiten gjatë proceseve të punës, përmirësimin e theksit anglez.‟
„Nëse do ndiqja një kurs, do të doja të përmirësoja njohurit e mia të gjuhës angleze në
përgjithësi pasi nuk kam shumë vështirësi në lidhje me termat.‟
„Nëse do ndiqja një kur do të doja të pasuroja fjalorin në lidhje me terminologjinë e
kontratave si edhe të zhvilloja të dëgjuarin.‟
‗Nëse do ndiqja një kurs do doja të bëja një rifreskim të njohurive të mia të
përgjithshme të gjuhës angleze dhe të përfshihesha në ushtrime të të lexuarit të
materialeve në lidhje me programimin.‟
Si përfundim, duke u mbështetur në përgjigjet e të intervistuarve mund të rendisim
këto fusha kryesore ku inxhinierëve mund tu nevojiten të përdorin aftësitë e tyre në
gjuhën angleze gjatë ushtrimit të profesionit:
- Leximi materialesh të ndryshme në fushën tuaj të profesionit
- Shkrimi dhe leximi i një game të gjerë imeilesh, faksesh, letrash dhe formash të
tjera të komunikimit profesional
- Shkrimi i CV-ve
- Shkrimi i raporteve formale
- Leximi i manualëve teknik në anglisht
- Biseda telefonike të natyrës teknike dhe komerciale
- Pritja e vizitorëve të huaj dhe përfshirja në komunikim formal dhe jo formal
- Negocimi i bizneseve dhe kontratave për kompaninë
- Udhëtime jashtë vendit
Kjo listë nuk është aspak shteruese dhe rëndësia e veprimtarive varet nga natyra e
profesionit. Megjithatë për të siguruar një mësimdhënie ‗praktike‘, është e
këshillueshme që studentët të zhvillojnë aftësi komunikuese në kontekstet e
mësipërme.
Nga të intervistuarit rezultoi se nëse ata do të ndiqnin një kurs të gjuhës angleze ata do
të donin të zhvillonin:
Njohuri rreth fjalorit të specialitetit
Dhe të përparonin në njohuri të përgjithshme të gjuhës angleze
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
118
4.2.2. Analiza e ligjërimit të situatës së synuar
Me analizë të ligjërimit do të kuptojmë përshkrimin e gjuhës që përdoret në situatën e
mësipërme, pra në situatën kur inxhinierët e ardhshëm do ta përdorin gjuhën angleze
në lidhje me profesionin e tyre.
Pasi analizohet situata ku do punojnë inxhinierët e ardhshëm, lind nevoja të
përcaktohen tiparet e gjuhës që përdoren në këto situata. Në këtë pjesë të punimit do të
bëjmë një përmbledhje të karakteristikave dalluese të Anglishtest Inxhinierike.
1. Terminologjia teknike
Terminologjia teknike zë një vend thelbësor tek Anglishtja. Një pjesë e mirë e termave
vijnë nga fjalori i jetës së përditshme që merr kuptim teknik si edhe nga huazime nga
gjuha greke dhe latine. Gjithashtu shumë prej termave teknike në gjuhën angleze janë
të huazuara nga emra të përveçëm, të tilla si emrat e njerëzve, vendeve, firmave,
markave tregtare, organizatave, dhe kështu me radhë.
2. Polisemia
Polisemia është një veçori tjetër e fjalorit inxhinierik. Në anglishten inxhinierike një
fjalë e vetme mund të ketë shumë kuptime të cilat ndryshojnë në fusha të ndryshme të
inxhinierisë. Për shembull fjala ―transmission‖ në telekomunikacion do të thotë
‗procesi i dërgimit të një mesazhi, figure apo informacioni nga një vend në tjetër
(transmetim); në inxhinierinë Mekanike, është ‗një pajisje që vendoset midis një
burimi energjie dhe një pajisjeje për ti përshtatur (transmomator, kambio); në Fizikë do
të thotë shkalla në të cilën një trup ose mjet transmeton dritë, tingull ose ndonjë formë
tjetër të energjisë
3. Përdorimi i shpeshtë i akronimeve
Një akronim është një fjalë e përbërë nga shkronjat e para të emrit të diçkaje. Duke
qenë se është mjaft praktike për tu përdorur sidomos për të shmangur emërtime të
gjata, akronimet kanë filluar të përdoren gjerësisht në anglishten teknike. Për më tepër,
me zhvillimin e shpejtë të shkencës dhe teknologjisë, gjithnjë e më shumë akronime po
përdoren gjerësisht edhe në fusha të ndryshme.
4. Togëfjalëshat emëror me përcaktor emëror
Në krahasim me anglishten e përgjithshme, anglishtja inxhinierike dallohet për
togfjalësha të gjatë emëror. Në përgjithësi krijohet një zinxhirë emrash që përcaktojnë
bërthamën, një emër të vetëm . (Ferguson (2004, f. 1)
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
119
P.sh.
Përcaktorët emëror: Emri
nuclear submarine refit centre (qendër për meremetimin e
nëndetëseve bërthamore)
Kjo ndodh sepse një pjesë e konsiderueshme e literaturës inxhinierike përmban
koncepte abstrakte, përkufizime, ligje dhe togfjalëshat emëror përbëjnë një formë mjaft
koncize për të përmbledhur një informacion.
5. Përdorimi i formës joveprore
Prej kohësh, forma joveprore konsiderohet si tipari dallues i anglishte shkencore dhe
asaj inxhinierike. Ajo përdoret për të krijuar distancë nga lexuesi, për të arritur
objektivitetin dhe për arsyen se në raportet teknike e laboratorike nuk është i
rëndësishëm personi që kryen një veprim por procesi që po dokumentohet në to.
Megjithatë kjo nuk do të thotë që forma veprore është e gabuar dhe duhet shmangur.
Përkundrazi, Blicq (1981), cituar në Master (1991), thotë "… fatkeqësisht, shumë
shkencëtar dhe inxhinierë ende besojnë se çdo gjë duhet të shkruhet në formën
joveprore.… me kalimin e kohës, kjo ide demode po ç‘rrënjoset gradualisht ".
Në fakt, në një studim të bërë nga Master për të parë përdorimin e formës veprore
dhe joveprore në revistat shkencore, rezultoi se forma joveprore ka një përdorim më
të madh në shkrimet shkencore por forma veprore është ajo që dominon gjithnjë.
6. Përdorim i gjerë i formave të pashtjelluara
Anglishtja inxhinirike synon thjeshtësinë dhe qartësinë e kuptimit dhe për rrjedhojë
dallohet për përdorimin e formave të pashtjelluara në vend të pjesëve të nënrenditura
rrethanore apo përcaktore. Në këtë mënyre fjalitë janë më të shkurta dhe të lehta për tu
fiksuar.
7. Përdorim i gjerë i foljeve modale dhe i mënyrës urdhërore
Foljet modale dhe mënyra urdhërore përdoren më së shumti në dhënien e
udhëzimeve të cilat janë tipike për manualët teknik që inxhinierët duhet të
shkruajnë, lexojnë apo interpretojnë.
8. Stil objektiv
Anlishtja inxhinierike sidomos ajo e shkruar ka një stil të veçantë i cili është objektiv
,mjaft monoton dhe informacioni paraqitet në një mënyrë të drejtpërdrejtë dhe të
thjeshtë. Shkrimet inxhinierike përbëhen nga fjali të përmbledhura dhe nga përsëritje të
shpeshta për të shmangur dykuptimësinë.
Është mjaft e vështirë për tu vendosur se ç‘duhet të përfshihet në një program të gjuhës
angleze për inxhinierinë sepse shumica e studentëve në UPT janë në vitin e parë të
studimeve dhe nuk e dinë ende se ç‘punë do të kryejnë me saktësi dhe se ekzistojnë
shume degë të inxhinierisë (inxhinieri ndërtimi, mekanike, elektrike, kimike etj) me
terminologjinë përkatëse. Për rrjedhojë njohja e tipareve leksikore dhe strukturave
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
120
gramatikore të anglishtes inxhinierike mund ti ndihmoj planifikuesit e programeve në
përzgjedhjen e përmbajtjes së materialeve mësimore.
4.2.3. Analiza e studentëve
Analiza e studentëve ka të bëj me përcaktimin e motivimit të studentëve, stileve të të
mësuarit dhe perceptimeve të tyre rreth asaj që i nevojitet në lidhje me mësimin e
gjuhës angleze. Ndërsa analiza e situatës aktuale të studentëve ka të bëj me
identifikimi i njohurive të studentëve në lidhje me situatën e synuar pra, më
përcaktimin e nevojave të tyre gjuhësore.
Për të kryer këto dy analiza u përdorën tri mjete: një test niveli i njohurive të
përgjithshme të studentëve në gjuhën angleze, një test i njohurive të anglishtes
inxhinierike dhe një pyetësor për studentët.
Studentët janë një nga përbërësit kryesorë të një kurrikule. Veçoritë e tyre përcaktojnë
suksesin e saj. Për të vjelë sa më shumë të dhëna rreth studentëve në nivelin Bachelor
në Universitetin Politeknik të Tiranës u përdor një pyetësor i përbërë nga
nëntëmbëdhjetë pyetje (bazuar në kuadrin e sugjeruar nga Hutchinson dhe Nation për
analizën e nevojave, shih shtojca A dhe shtojca B).
Synimi i tij ishte që të nxirrte sa më shumë informacione rreth studentëve si mosha,
gjinia, dega e studimit, angazhimi i tyre në mësimin e gjuhës angleze, qëllimet e tyre,
aftësitë gjuhësore që do të donin të përmirësonin, temat e preferuara dhe stilet e të
mësuari, si edhe qëndrimet e tyre ndaj gjuhës angleze dhe përdorimit të saj në
kontekstin shqiptar.
Pyetësori përbëhej prej katër pjesësh: informacione personale, njohuri gjuhësore,
përmirësimi i anglishtes dhe qëndrimet ndaj gjuhës angleze dhe përdorimit të saj në
kontekstin shqiptar. Ai iu dha 134 studentëve të cilët pranuan vullnetarisht të merrnin
pjesë në anketimin i cili u zhvillua në ambientet e UPT-s sipas fakulteteve të degëve
përkatëse të studentëve. Ata i përkisnin dy viteve akademike 2010-2011 dhe 2011-
2012. dhe studionin në degët inxhinierike gjeodezi, mekatronikë, elektrike, informatikë
mjedis, ndërtimi, mekanike, urbanistikë, dhe arkitekturë.
Gjuha e huaj në UPT zhvillohet në semestrin e parë të vitit të parë të studimeve kur
studentët ende nuk janë të ndërgjegjshëm rreth nevojave të tyre në lidhje me
përdorimin e anglishtes për qëllime specifike. Kështu që, për të krijuar një tablo më të
qartë të nevojave të studentëve, pyetësori u ripërsërit pas tri vitesh (viti akademik
2014-2015) kur studentët ishin në vitin e parë të studimeve master. Gjithashtu vlen për
tu përmendur fakti që këtyre studentëve iu paraqit një version i reduktuar i pyetësorit të
parë (shih shtojca ) i përqendruar kryesisht në arsyet përse iu nevojitej gjuha angleze
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
121
dhe çfarë njohurish do të donin të merrnin për të, pra ai përbëhej vetëm nga dy pjesë në
krahasim me të parin.
Më poshtë po rendisim rezultatet dhe interpretimin e tyre sipas pyetjeve:
Pjesa e parë: informacione personale përbëhej prej shtatë pyetjesh. Tre pyetjet e para e
pjesës së parë i kërkuan studentëve, sipas dëshirës, të jepnin informacione kontakti si
emri, adresa e postës elektronike dhe grupi, kështu që nuk po i japim përgjigjet e
studentëve, por vlen për tu theksuar që pothuajse të gjithë të anketuarit u ndjenë të lirë
t‘i ofronin këto të dhëna pavarësisht se ato nuk ishin të domosdoshme për qëllimet e
pyetësorit.
Pyetja e katërt ishte hartuar për të zbuluar moshën e studentëve sepse ajo luan një rol
shumë të rëndësishëm në përvetësimin e gjuhëve dhe për të përcaktuar karakteristikat e
të sjellurit dhe të menduarit të studentëve. Më tabelën e mëposhtme po paraqesim
përqindjen e studentëve sipas moshës.
Mosha
Përqindja (%)
18 34,8
19 38,6
20 19,7
21 6,1
21+ 0,8
Tabela 4.2. Mosha e të anketuarve
Nga studime të ndryshme është vërtetuar se me rritjen e moshës vështirësohet mësimi i
gjuhëve të huaja. Shumica e studenteve (73,4%, shih Tabela 4.2. ) janë në moshë të
rritur (18-19 vjeç), por ende në caqet e adoleshencës. Kështu që duhet të zhvillohen
dhe përdoren strategji të nxënies në përshtatje me të dy grupmoshat.
Kjo moshë nuk i pengon ata në përvetësimin e gjuhës së huaj përkundrazi, ata janë më
të përgjegjshëm në formulimin e kërkesave të tyre për mësimin e gjuhës së huaj. Ata
mund të mendojnë në mënyrë abstrakte dhe mund të marrin me mend pasojat e sjelljes
së tyre në të ardhmen. Ata, gjithashtu, marrin kënaqësi kur shpalosin njohuritë e marra,
por e humbasin durimin lehtësisht nëse përfshihen në veprimtari të pakuptimta.
Prandaj, është e rëndësishme që atyre tu caktohen ushtrime që kanë të bëjnë me
zgjidhjen e problemeve reale.
Si të rritur ata kanë njohuri nga fusha të ndryshme dhe janë të ndërgjegjësuar mbi
rëndësinë e gjuhëve por vazhdojnë të jenë pak të padisiplinuar dhe mund të
demotivohen lehtësisht. Megjithatë kur janë të motivuar ata angazhohen për t‘i
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
122
realizuar qëllimet që i kanë vënë vetës edhe pse shpeshherë priren që t‘i kundërshtojnë
pikësynimet e vendosura nga dikush tjetër për ta. Ata dëshirojnë respekt dhe duan të
kenë role të rriturish. Për të arritur motivimin e studentëve, është shumë e rëndësishme
përfshirja e tyre në planifikimin e programeve, nxitja e punës së pavarur dhe zbatimi i
teknikave mësimore që vendosin studentin në qendër.
Pyetja e pestë kërkoi informacione rreth gjinisë së të anketuarve. Ky informacion më
shumë nevojitej për të ballafaquar qëndrimet e studentëve në lidhje me gjininë. Siç
dihet në UPT shumicën e përbëjnë djemtë dhe nuk kishte sesi të ndodhte ndryshe edhe
në kampionin tonë ku 76,6% ishin djem dhe 23,3% ishin vajza (shih Tabela 4.3.)
Gjinia Përqindja (%)
Djem 76,7
Vajza 23,3
Tabela 4.3. Gjinia e të anketuarve
Gjinia gjithashtu mund të luajë një rol të rëndësishëm në strategjitë e të mësuarit. Për
shembull, disa student mund të parapëlqejnë të punojnë në grupe të së njëjtës gjini
sepse iu lehtëson ndërveprimin apo gjejnë tema të përbashkëta për të bashkëbiseduar
apo punuar në projekte e detyra kursi.
Pyetja e gjashtë lidhej me formimin e studentëve përpara fillimit të studimeve në UPT.
Të gjithë pa përjashtim kishin përfunduar shkollën tetëvjeçare dhe atë të mesme. Për sa
i përket arsimit të mesëm, 87,04% kanë mbaruar shkollën e mesme të përgjithshme dhe
vetëm 12,96% kanë mbaruar shkollën e mesme profesionale. Pra shumica e studentëve
kanë marrë një formim të përgjithshëm. Nga ana pamore raportin që zënë studentët që
kanë mbaruar shkollën e mesme të përgjithshme në krahasim me studentët që kanë
mbaruar studimet e mesme në një shkollë profesionale është si më poshtë:
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
123
Fig. 4.1. Formimi parauniversitar i studentëve
Pyetja e shtatë synonte të merrte më shumë informacione rreth motivimit të studentëve.
Ata u pyetën nëse dega e tyre e studimit ishte zgjedhja e parë apo kishin dashur të
studionin diçka tjetër por nuk ia kishin arritur qëllimit. Më poshtë po paraqesim
grafikisht ndarjen në përqindje të studentëve sipas degës së tyre të studimit.
Fig. 4.2. Dega e studimit e të anketuarve
Siç shihet nga të dhënat në grafik vetëm 41,46% e studentëve po studionin degën që
me të vërtet dëshironin. Pjesa tjetër, 58,54% që përbën edhe shumicën, po studionin
degë të tjera të cilat mund të përbënin interes për ta por jo aq shumë sa e para. Në fakt
ky fenomen ndodh rëndom në Shqipëri.
Shumë studentë, për të mos rrezikuar të ‗mbeten pa shkollë‘ vendosin të studiojnë në
një fakultet i cili nuk ngjall shumë kërshërinë e tyre por që në të cilin kanë fituar të
drejtën e studimit. Mirëpo këto rezultate janë shumë të rëndësishme sepse mund të
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
124
përcaktojnë shkallën e motivimit të studentëve. Nëse një student nuk po studion rreth
fushës së preferuar, ai ka shumë të ngjarë që të ndihet i demotivuar rreth gjithçkaje që
synon ta formoj atë në lidhje me atë fushë studimi.
Pjesa e dytë, njohuri gjuhësore, përbëhej prej tri pyetjesh në lidhje me përvojat e të
anketuarve në mësimin e gjuhës angleze. Pyetjet hetuan formimin e tyre në gjuhën
angleze në lidhje me programet mësimore që ata kishin marrë pjesë dhe cilat aftësi
kishin zhvilluar.
Pyetja e parë u përqendrua te përvoja e të anketuarve në mësimin e gjuhës angleze
përpara fillimit të studimeve në UPT. Në veçanti ajo i kërkoi atyre të cilësonin vendin
se ku e kishin mësuar dhe për sa kohë. Të gjithë studentët pa përjashtim kishin pasur
një përvojë në mësimin e gjuhës anglezë qoftë nëpërmjet shkollës ose nëpërmjet
kurseve private. Këtë përvojë të tyre po e paraqesim grafikisht si më poshtë:
Fig. 4.3. Vendi i mësimit të gjuhës angleze
Në fakt, 88% e tyre e kishin filluar mësimin e gjuhës anglezë nga mosha 7-10 vjeç.
Përvoja kryesore ishte marrë në shkollë dhe në kurse private njëkohësisht (53,8%),
vetëm 32,1% i kishin marrë këto njohuri vetëm në shkollë dhe një përqindje shumë e
vogël (14,1%) e kishin mësuar gjuhën angleze vetëm në kurse private. 87% e
studentëve kishin mbaruar shkollën e mesme të përgjithshme dhe vetëm 13% e tyre
kishin mbaruar shkollën e mesme profesionale.
Ky informacion është shumë i rëndësishëm sepse vërteton që studentët nuk kanë pasur
një formim mbi AQS-n. Në pothuajse të gjitha shkollat e mesme në Shqipëri, mësohet
anglishtja e përgjithshme dhe nëpër kurse private nxënësit synojnë të përforcojnë
njohuritë e marra në shkollë. Pra edhe në kurse private, këta studentë kanë të ngjarë të
kenë studiuar po anglishten për qëllime të përgjithshme.
32%
14%
54%
Shkollë
Kurse Private
Të Dyja Bashkë
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
125
Pyetja e dytë u kërkoi të anketuarve të jepnin informacione rreth numrit të orëve në
javë që ishin ekspozuar ndaj mësimit të anglishtes dhe në tabelën 4.4. po japim
rezultatet e përgjigjeve të tyre.
Numri i orëve në javë Përqindja (%) e studentëve
1-2 43,1
3-4 55,6
Total 100,0
Tabela 4.4. Përqindja e studentëve sipas numrit të orëve të mësimit të gjuhës
angleze gjatë një jave
Më shumë se gjysma (55,6) kishin pasur 3-4 orë mësimi të gjuhës angleze në javë. Gjë
që dëshmon se studentët kanë pasur një kontakt relativisht të gjatë me gjuhën angleze
dhe presupozohet që të kenë kultivuar një formim të shëndetshëm.
Gjithsesi, shumë studentë, në veçanti ata që vinin nga shkolla të mesme të kryeqytetit
pranuan se jo gjithmonë zhvillohej mësim gjatë atyre orëve. Madje disa prej tyre
arritën të deklaronin se edhe pse në diplomën e shkollës së mesme e kanë të shënuar si
lëndë gjuhën angleze, ata faktikisht nuk kanë zhvilluar asnjëherë mësim. Gjithsesi
duke mos pasur burime të tjera informacionesh përveç fjalës së këtyre studentëve, këto
të dhëna nuk do të konsiderohen si të besueshme.
Pyetja e tretë dhe e fundit për këtë pjesë i drejtoi studentët për nga vlerësimi i
njohurive të tyre.
Pyetja 3: Cili është niveli juaj i zotërimit të gjuhës angleze?
Duke iu dhënë një listë të veprimtarive sipas përshkrimeve të niveleve në KEPR, u
kërkua studentëve të përzgjidhnin ato përshkrime që ishin të vërteta për ta. Në këtë
mënyrë ata do të përfshiheshin në një proces vlerësimi të aftësive të tyre, gjë që do t‘i
ndihmonte ata për të qartësuar më mirë nevojat e tyre gjuhësore në lidhje me gjuhën
angleze. Më poshtë po paraqesim shpërndarjen në përqindje të studentëve sipas
niveleve të KEPR ku niveli A1 është më i ulëti dhe niveli C1 që përbën nivelin më të
lartë për zotërimin e një gjuhe të huaj.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
126
Niveli sipas KEPR Përqindja (%)
A1 0,7
A2 21,3
B1 41
B2 32
C1 5
C2 0
Tabela 4.5: Niveli i studentëve sipas mendimit të tyre
Ndonëse në bazë të statistikave ata kishin pasur një përvojë të gjatë të mësimit të
gjuhës angleze, shumë prej tyre hezituan të përcaktonin nivelin e njohurive dhe nëse e
bënë këtë gjë, ata nuk dinin të jepnin një vlerësim mbi të gjitha aftësitë në veçanti
dëgjimin. Kjo për arsye se nëpër shkollat e mesme shtetërore rrallëherë është e mundur
zhvillimi i ushtrimeve me dëgjim.
Kalojmë tani tek pjesa e tretë e pyetësorit: Përmirësimi i Anglishtes. Siç është
cilësuar në analizën e instrumenteve kjo pjesë përbëhet nga 6 pyetje. Pjesa e tretë e
pyetësorit u përfshi në një pyetësor më vetë që iu paraqit studentëve tre vite pasi kishin
plotësuar pyetësorin e parë. Studentëve të vitit të tretë do t‘i referohemi si Kampioni 2.
Pyetja 1 i kërkoi studentëve të cilësonin se sa orë detyra shtëpie ishin të gatshëm të
kryenin çdo javë. Atyre iu paraqitën katër alternativa që rendisnin 1-4 orë punë e
pavarur në shtëpi dhe përgjigjet e studentëve sipas sasisë së orëve që ata do të ishin të
gatshëm tu kushtonin gjuhës së huaj po i paraqesim në tabelën e mëposhtme:
Numri i orëve Përqindja e studentëve (%)
1 25
2 31,3
3 31,3
4 12,5
Tabela 4.6. Sasia e orëve të detyrave të shtëpisë
Siç mund të shihet, studentët nuk janë shumë të gatshëm të punojnë jashtë auditorëve.
Vetëm 12,5% e tyre pranuan numrin më të lartë të orëve. Gjë që dëshmon për një
interes të ulët për kursin e gjuhës angleze dhe për mësimin e saj.
Pyetja e dytë u kërkoi studentëve të zgjidhnin aftësitë që do të dëshironin të
përmirësonin ose që ata mendonin se kishin nevojë për ndihmë. Atyre u renditën 8
aftësi: dëgjim, lexim, të folurit, shkrim, gramatikë, fjalor, shqiptim dhe kulturë dhe për
secilën prej tyre ata do të zgjidhnin mes katër alternativave: ‗aspak‘, ‗pak‘,
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
127
‗mjaftueshëm‘ dhe ‗shumë‘ sipas perceptimit të sasisë së ndihmës apo përmirësimit që
iu nevojitej për secilën nga 8 alternativat. Më poshtë po paraqesim në tabelë përgjigjet
e studentëve duke theksuar ato rezultate që ishin më të larta për secilën aftësi.
Aftësitë Aspak (%) Pak (%) Mjaftueshëm (%) Shumë (%)
Dëgjim 16,5 32,9 34,2 16,5
Lexim 8,8 45,0 38,8 7,5
Të folurit 1,3 21,3 47,5 30,0
Shkrim 12,7 50,6 27,6 9,1
Gramatikë 6,5 37,7 37,7 18,2
Fjalor 5,1 34,2 36,7 24,1
Shqiptim 16,7 48,7 30,8 3,8
Kulturë 10,5 35,5 38,2 15,8
Tabela 4.7. Aftësitë gjuhësore sipas nevojave të studentëve
Nga analiza e përgjigjeve të studentëve (shih Tabela 4.7.) rezultoi se ata preferojnë një
mësimdhënie ku të gërshetohen nga pak leximi, shkrimi, gramatika dhe shqiptimi me
një sasi të mjaftueshme të dëgjimit, të folurit, fjalorit dhe formimit kulturor. Pra ata
preferojnë një mësimnxënie ku të zhvillohen dhe alternohen të gjitha shprehitë. Duket
qartë se dëgjimi dhe e folura kanë më shumë përparësi. Kjo ndoshta ndodh sepse
mendojnë se gjuha angleze u nevojitet kryesisht për të komunikuar.
Gjithsesi, në pyetjen e tretë, ata u pyetën se për çfarë mund t‘u nevojitet gjuha angleze.
Kjo pyetje shqyrton rolin e mësimdhënies së anglishtes në çdo specialitet në rastin
tonë, atë të anglishtes inxhinierike. Te kjo pyetje vërejmë dallime të dukshme në
përgjigjet që studentët dhanë në vitin e parë dhe në ato që dhanë në vitin e tretë apo të
katërt të studimeve.
Studentët e vitit të parë (35,7%) mendojnë se gjuha angleze mund tu nevojitet për një
varg arsyesh: për të studiuar, për punë, për t‘u trajnuar, për të komunikuar, për të
konsultuar materiale në fushën e tyre të studimit, për të pasur më shumë mundësi për
të gjetur punë dhe për të marrë pikë të larta në teste si TOEFL, IELTS etj. Këto
rezultate po i paraqesim në tabelën e mëposhtme:
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
128
Arsye pse u nevojitet gjuha angleze Përqindja
(%)
Për të studiuar 16,7
Për punë
11,9
Për t‘u trajnuar 0
Për të komunikuar 16,7
Për të konsultuar material në fushën tuaj të studimit 2,4
Për të pasur më shumë mundësi për të gjetur punë
14,3
Për të marrë pikë të larta në teste si TOEFL, ELST etj, 0
Të gjitha 35,7
Tjetër_________________________________________
2,4
Nuk do më nevojitet gjuha angleze
0
Tabela 4.8. Arsyet e përdorimit të gjuhës angleze sipas studentëve të vitit të parë
Pra, studentët zgjodhën një shumëllojshmëri arsyesh për të cilat mund tu nevojitet
gjuha angleze dhe kur u kërkuam t‘i radhisnin sipas rëndësisë, një pjesë e mirë e të
anketuarve preferuan t‘i mos përgjigjeshin kësaj pyetjeje ose zgjodhën vetëm një arsye
si të rëndësishme. Me këtë kuptojmë që ata nuk i kanë idetë e qarta në lidhje me
nevojat e tyre specifike për gjuhën angleze. Ndoshta kjo vjen sepse gjuha angleze në
UPT zhvillohet si lëndë në semestrin e parë të vitit të parë të studimeve Bachelor.
Gjatë këtij semestri studentët bëjnë lëndë të formimit të përgjithshëm dhe shumë pak
nga ato të specialitetit. Gjithashtu ata nuk kanë zbuluar ende se sa ndihmuese është
gjuha angleze për të konsultuar materiale të ndryshme për kryerjen e detyrave të kursit
dhe projekteve.
Gjithashtu ata janë duke studiuar në një fushë që nuk ishte zgjedhja e tyre e parë. Në
fakt, në intervistën me gojë, ata u pyetën se cilat ishin planet e tyre për të ardhmen dhe
në veçanti planet e tyre pas diplomimit dhe të gjithë hezituan në përgjigjet e tyre ose
dhanë përgjigje shumë pak largpamëse duke iu referuar të ardhmes më të afërt.
Në të kundërt, studentët e vitit të tretë shfaqën arsye më specifike dhe ide më të qarta
dhe u treguan mjaft të gatshëm që t‘i radhisnin ato sipas rëndësisë. Për të mos përdorur
shumë shifra, ne vendosëm që t‘i gruponim përgjigjet në tri kategori. Kategoria e parë
përfshinë të gjithë ato arsye që u zgjodhën si të para. Brenda saj, rreth 38,33% e të
anketuarve thanë se u nevojitet gjuha angleze për punën e tyre në të ardhmen. Në fakt,
ata mendojnë se gjuha angleze u nevojitet për të rritur mundësitë e tyre të punësimit në
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
129
një kompani vendase apo të huaj. Ndërsa 34, 16% e tyre e konsiderojnë gjuhën angleze
të nevojshme për tu thelluar në fushën e tyre të studimit.
Arsyeja e tretë e rëndësishme ishte komunikimi: 15% e tyre e shohin të nevojshme
gjuhën angleze për të komunikuar me punëdhënësin apo në rrethana të tjera jashtë
ambienteve të punës. Këto ishin tri përzgjedhjet e rëndësishme për studentët e
anketuar. Ata i quajtën më pak të rëndësishme ―anglishten për të jetuar në një vend të
huaj (vetëm 6,66%), anglishten për të lexuar dokumenta a libra të huaj (2,5%) dhe
akoma më pak ‗anglishten për përdorimin e internetit dhe kompjuterit‘ dhe ‗anglishten
për të udhëtuar dhe parë filma në gjuhën angleze‘.
Kategoria e dytë na jep arsyet e përdorimit të gjuhës angleze që studentët i
përzgjodhën si të dyta për nga rëndësia. (d.m.th cila është arsyeja e dytë e rëndësishme
që iu nevojitet gjuha angleze.) Në këtë rast, vetëm 24,16% e studentëve e radhitën në
vendin e dytë arsyen se anglishtja u nevojitet për punë. Ndërsa pjesa tjetër dhanë
përgjigje të ndryshme sepse rreth 21% e tyre pranuan se u nevojitej gjuha angleze për
t‘u thelluar në fushën e tyre të studimit, 15% pranuan se anglishtja është e rëndësishme
për të komunikuar me të huajt, 15% iu nevojitej për përdorimin e kompjuterit dhe për
të lundruar në internet, 10,8% iu duhet ta mësojnë atë për të lexuar, 6,66% e mendojnë
atë të një rëndësie të dytë për të udhëtuar përreth botës,5% bien dakord se anglishtja
është e rëndësishme për të jetuar në një vend të huaj dhe vetëm 0,83% e tyre mendojnë
ta mësojnë atë për të parë filma apo programe televizive në gjuhën angleze.
Për sa i përket vendit të tretë, 18,33% e kampionit vendosën arsyen e përdorimit të
anglishtes për të përdorur kompjuterin dhe internetin. Shumica e artikujve për
zhvillimet e fundit në fushën e inxhinierisë mund të jenë vetëm në anglisht pa
përmendur këtu programet kompjuterike si CAD, CAM, CFD etj që iu nevojiten
arkitektëve, inxhiniereve elektronik dhe mekanik dhe sidomos për ata të inxhinierisë
informatike dhe telekomit. 17,5% e të anketuarve e vendosën komunikimin në gjuhën
e huaj në vendin e tretë dhe pothuajse po i njëjti numër studentësh, rreth 16,66% e
vendosën ‗anglishten për udhëtim‘ në vendin e tretë.
Pra nga këto rezultate mund të dallojmë katër arsye kryesore për mësimin e gjuhës
angleze: punësimi, studime, komunikimi dhe kompjuteri, duke zgjedhur anglishten për
punë si më të rëndësishme dhe anglishten për programe kompjuterike si më pak të
rëndësishme. Më poshtë po paraqesim grafikisht katër arsyet kryesore që studentët
mendojnë se u nevojitet gjuha angleze.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
130
Fig. 4.4: Arsyet e përdorimit të gjuhës angleze nga studentët
Pyetja e dyte u interesua nëse studentët e përdornin gjuhën angleze jashtë orës së
mësimit dhe nëse po, të cilësonin në cilat rrethana. Rezultatet e përgjigjeve po i
paraqesim grafikisht më poshtë. 54,76% e tyre u përgjigjën se e përdornin gjuhën
angleze jashtë shkolle, kryesisht për të komunikuar me të huaj në internet ose thjesht
për të përdorur internetin.
Fig. 4.5: Përdorimi i gjuhës angleze jashtë shkolle - studentët e vitit të parë
Në kampionin e dytë vërejmë një rritje të ndjeshme tek përqindja e studentëve që e
përdornin anglishten jashtë shkolle dhe krahas komunikimit, një përqindje e
konsiderueshme e tyre e përdornin gjuhën angleze për të lexuar e konsultuar literaturë
në fushën e tyre të studimit.
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
Arsyet e përdorimit tëanglishtes
55
45
0
10
20
30
40
50
60
PO Jo
Përdorimi i anglishtesjashtë shkolle
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
131
Fig. 4.6.: përdorimi i gjuhës angleze jashtë shkolle - studentët e vitit të tretë
Pyetja e katërt u interesua nëse studentët e përdornin gjuhën angleze jashtë orës së
mësimit dhe nëse po, të cilësonin në cilat rrethana. 54,76% e tyre u përgjigjën se e
përdornin gjuhën angleze jashtë shkolle, kryesisht për të komunikuar me të huaj në
internet ose thjesht për të përdorur internetin. Nuk u vunë re dallime të dukshme midis
dy kampionëve.
Pyetja e pestë u kërkoi studentëve të zgjidhnin se ç‘lloj njohurish do të donit të merrnin
gjatë kursit të gjuhës angleze ofruar në UPT. Në të dyja kampionet, shumica e
studentëve do të donin të merrni njohuri të përgjithshme të gjuhës angleze dhe njohuri
në lidhje me fushën e tyre të studimit. Megjithatë në kampionin e dyte kemi një rritje të
përqindjes së studentëve që do të donin të merrnin njohuri vetëm rreth fushës së
studimit (nga 15,8%- në 26,3%)
Tipi i Njohurive Përqindja (%)
Njohuri të gjuhës angleze në lidhje me fushën
e studimit
15,8
Njohuri të përgjithshme të gjuhës angleze
11,8
Të dyja njëherësh
72,4
Tabela 4.9: Preferencat e njohurive sipas studentëve të vitit të parë
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
PO Jo
Përdorimi i anglishtesjashtë shkolle
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
132
Tipi i Njohurive Përqindja (%)
Njohuri të gjuhës angleze në lidhje me
fushën e studimit
26,3
Njohuri të përgjithshme të gjuhës angleze
16,5
Të dyja njëherësh
57,2
Tabela 4.10.: Preferencat e njohurive sipas studentëve të vitit të tretë
Pyetja e gjashtë u përqendrua tek stilet e të mësuarit të studentëve dhe u kërkoi atyre të
reflektonin mbi mënyrën e të mësuarit që ata preferonin.
Stilet e të
mësuarit
Më e
kënaqshme
dhe më e
rëndësishme
Shumë
kënaqshme
dhe e
rëndësishme
E kënaqshme
dhe e
rëndësishme
Pak e
kënaqshme
E pa
rëndësishme
Mësoj më mirë kur
e shoh diçka
35,1 35,1 15,8 8,8 5,3
Mësoj më mirë kur
e dëgjoj diçka
31,6 45,6 22,8 0 0
Mësoj më mirë kur
punoj vetëm
27,1 11,9 25,4 25,4 10,2
Mësoj më mirë kur
punoj me një
student tjetër
11,5 11,5 32,7 23,1 21,2
Mësoj më mirë kur
punoj në grupe të
vogla
9,3 16,7 33,3 25,9 14,8
Mësoj më mirë kur
punoj me ushtrime
me role – p.sh:
blerja e një bilete
5,6 22,2 22,2 19,4 30,6
Preferoj ta zgjedh
vetë mënyrën sesi
ta zgjidh një
ushtrim pa
mësuesin
20 17,5 20 7,5 35
Preferoj një mësim
të drejtuar nga
mësuesi dhe me
shpjegime
45,7 34,8 15,2 0 4,3
Mësoj më mirë
duke marrë pjesë
në aktivitete
krijuese – projekte
25 22,7 25 9,1 18,2
Tabela 4.11. Stilet e të mësuarit të studentëve
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
133
Siç mund të vihet re nga Tabela 12, studentët paraqesin një shumëllojshmëri stilesh të
të mësuarit por në të njëjtën kohë paraqesin një preferencë për metodat tradicionale të
nxënies me mësuesin në qendër. 45,7% e studentëve e konsideruan shumë të
kënaqshme një ‗mësim të drejtuar nga mësuesi dhe me shpjegime‘. Atyre nuk u pëlqen
të punojnë në grupe dhe as me një student tjetër. Por nga ana tjetër, përqindje të vogla
studentësh mësojnë më mirë kur e shohin ose e dëgjojnë diçka dhe kur marrin pjesë
nëpër veprimtari krijuese si projekte apo detyra kursi.
Pjesa e fundit e pyetësori u përqendrua vetëm te qëndrimi i studentëve ndaj gjuhës
angleze dhe përdorimit të saj. Qëndrimet ndaj një gjuhe janë një element i motivimit në
mësimin e një gjuhe të huaj. Sipas Gardner, që ka kryer një nga studimet më të
hershme mbi qëndrimet, ―motivimi‖ i referohet bashkërendimit të përpjekjes me
dëshirën për të arritur qëllimin e të mësuarit të gjuhës së huaj plus qëndrimet
favorizuese ndaj mësimit të gjuhës‖. Ai beson se motivimi për të mësuar një gjuhë të
huaj përcaktohet nga tendenca dhe karakteristikat e personalitetit të tilla si qëndrimet e
nxënësit ndaj njerëzve të huaj në përgjithësi dhe gjuhës në veçanti, motivet për të
mësuar dhe qëndrimet e përgjithshme (Gardner 1985167
).
Nga analiza e përgjigjeve të studentëve rezultoi se studentët shqiptarë kanë një
qëndrim deri-diku pozitiv. Vetëm 13.8% e tyre e konsiderojnë gjuhën angleze të
bukur, të pasur, të rëndësishme, melodioze dhe gjuhë kulture. Por nga ana tjetër, ata
janë të ndërgjegjshëm për rëndësinë e saj sepse 74.8% e tyre e konsiderojnë të tille.
Tabela 4.12. Qëndrimet e studentëve të degëve inxhinierike ndaj gjuhës angleze.
167
Gardner, Robert. (1985). Social psychology and second language learning: The role of attitudes and
motivation. London: Edward Arnold
Anglishtja është Gjinia Totali
Meshkuj Fermra
Me muzikalitet 1.6 % 0% 1.1%
Interesante 0% 3.8% 1.1%
E pasur 0% 0% 0%
E rëndësishme 77% 69.5% 74.8%
E Bukur 3.3% 7.6% 4.6%
Gjuhë e Kulturës 3.3% 7.6% 4.6%
Të gjitha 14.8% 11.5% 13.8%
Total 100% 100% 100%
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
134
Për sa i përket gjinisë, ajo nuk luan një rol domethënës në qëndrimin e studentëve
ndonëse nga Tabela 4.13. dallojmë që femrat paraqesin një qëndrim paksa më pozitiv
në krahasim me meshkujt. Siç shihet nga të dhënat në tabelën 17 koefiçenti i
korrelacionit Pearson është më afër zeros, gjë që tregon se si mosha ashtu edhe gjinia
nuk ndikojnë në përgjigjet e studentëve.
mosha gjinia
Qëndrimet e studentëve sipas Korrelacionit Pearson 0,082 0,039
Tabela 4.13. Lidhja midis qëndrimeve të studentëve me moshën dhe gjininë.
Ndërsa në lidhje me përdorimin e anglishtes në Shqipëri (shih Tabela 4.14), studentët
ishin të gjithë dakord me pohimin që ‗Zotërimi i anglishtes është mjaft i dobishëm për
të komunikuar dhe për tu marrë vesh me popujt e tjerë‘. Gjithashtu ata shfaqin një
orientim të fortë ndaj kësaj gjuhe duke qenë se 97.7% e tyre shprehin dëshirën për ta
folur gjuhën angleze rrjedhshëm dhe një pjesë e konsiderueshme e tyre (77.9%) ndihen
krenarë me veten kur flasin anglishten dhe pranojnë se do ta kishin zgjedhur atë si
lëndë edhe sikur të mos ishte me detyrim.
Përveç kësaj, pothuajse të gjithë studentët (98.8%) nuk ishin dakord me pohimin:
‗Nëse përdor Anglishten, do të thotë që nuk jam patriot‘. Pra, gjuha angleze nuk cenon
identitetin e tyre si shqiptarë. Nga ana tjetër, qëndrimet e studentëve janë
kontradiktore. Ndonëse një pjesë e konsiderueshme e tyre ndihen krenarë kur flasin
anglisht, 55.2% e tyre nuk i vjen aspak mirë nëse bashkëkombësit e tyre e përdorin atë
në komunikim me njëri - tjetrin. Ata janë dakord me statusin shoqëror aktual të gjuhës
angleze. Pothuajse gjysma e tyre do të donin që anglishtja të vazhdonte të mësohej
nëpër shkolla por jo që tekstet shkollore të ishin në anglisht.
Rezultatet e përgjigjeve të studentëve në lidhje me pyetjet që synonin të zbulonin
qëndrimin e studentëve ndaj gjuhës angleze po i paraqesim në tabelën e mëposhtme.
Në të paraqiten pohimet në lidhje me gjuhën angleze dhe përqindjet e studentëve sipas
shpërndarjes së qëndrimit të tyre në tri alternativat: ‗dakord‘, ‗i pavendosur‘ dhe ‗nuk
jam dakord‘.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
135
Qëndrimet për përdorimin e anglishtes Përqindja %
Dakord I
pavendosur
Nuk jam
dakord
Statusi
shoqëror
dhe
arsimor i
anglishtes
1 Është një gjë e mirë që të kemi anglishten si
gjuhën e huaj më të përdorur në Shqipëri
89.5
5.8
4.7
2 Librat e shkencave ekzakte dhe shoqërore
duhet të shkruhen në Shqip
86.2 9.2 4.6
3 Anglishtja duhet të përdoret në
mësimdhënien e lëndëve nëpër shkolla në
Shqipëri
41.9 14 44.1
Vlera
shoqërore
e
anglishtes
4 Anglishtja dallon një person të edukuar 20 22.4 57.6
5 Nëse e di mirë anglishten, do të vlerësohem
nga familja, të afërmit dhe miqtë
35.3 18.8 45.9
6 Nëse e di dhe e përdor anglishten do të rritet
statusi im si individ
82.6
5.8 11.6
7 Mësimi dhe përdorimi i anglishtes është një
nga faktorët kryesor të zhvillimit të
Shqipërisë
54
19.5 26.5
Përdorimi i
anglishtes
do të më
largonte
nga
identiteti
kulturor
8 Nëse përdor anglishten nuk ndihem më
Shqiptar
1.2 3.6 95.2
9 Nëse përdor Anglishten, do të thotë që nuk
jam patriot
0 1.2 98.8
Orientimi
drejt
anglishtes
10 Jam i detyruar ta mësoj anglishten nga
njerëzit përreth meje
9.3 16.3 74.4
11 Më pëlqen të lexoj në anglisht revista, libra,
etj
68.6 18.6 12.8
12 Nuk ndihem keq kur përdor anglishten
përkundrazi ndihem krenar me veten
77.9 16.3 5.8
13 Më pëlqen të flas anglisht me anglishtfolës 88.5 9.2 2.3
14 Sa do të doja ta flisja rrjedhshëm anglishten 97.7 2.3
15 Nuk ndihem rehat kur flas anglisht dhe kam
shumë pak besim te vetja
20.9 20.9 58.2
16 Do ta zgjidhja anglishten edhe sikur të mos
ishte një lëndë me detyrim në shkollë
80 14.1 5.9
Vlera e
brendshme
e
anglishtes
17 Më pëlqen të shikoj filma ku flitet anglisht 84.9 10.5 4.7
18 Zotërimi i anglishtes është mjaft i dobishëm
për të komunikuar dhe për tu kuptuar me
popujt e tjerë
98.8 1.2 0
pakënaqësi 19 Nuk më vjen mirë kur dëgjoj një shqiptar që
diskuton me një shqiptar tjetër anglisht
55.2 9.2 35.6
Tabela 4.14. Qëndrimet ndaj përdorimit të anglishtes në Shqipëri
Pyetja 11: Pyetja e fundit: ‗çfarë prisni të mësoni nga ky kurs?‘, synoi të zbulonte rreth
pritshmërive të studentëve në lidhje me kursin e gjuhës angleze që ofrohet në UPT. Në
tabelën 16 po japim rezultatet e përgjigjeve të tyre. Rreth 40% e tyre prisnin të
përmirësonin aftësitë e tyre gjuhësore në përgjithësi dhe vetëm 22% e tyre prisnin të
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
136
mësonin fjalorin. Por nga ana tjetër 35% e të anketuarve prisnin të merrnin njohuri
gramatikore. Këto pritshmëri mund të shpjegohen me përvojat e tyre në mësimin e
gjuhë angleze. Shumë studentët e kanë mësuar gjuhën angleze në shkollë ose nëpër
kure private dhe gramatikës i ishte kushtuar një vëmendje e rëndësishme. Kjo mund të
jetë arsyeja që ata mendojnë se edhe në kursin e anglishtes inxhinierike në UPT do të
marrin njohuri gramatikore. Në fakt edhe pasi i prezantohet programi në fillim të
semestrit, na ka ndodhur që studentët pyesin vazhdimisht nëse do të kenë ushtrime
gramatikore në provimin në fund.
Pritshmëritë e studentëve Përqindja (%)
Përmirësim të përgjithshëm të
aftësive gjuhësore
40
Të mësojnë fjalor të
specializuar
22
Të mësojnë gramatikë 35
Të përmirësojnë aftësitë e
shkrimit
3,5
Nuk ia kam idenë 1,5
Tabela 4.15.: Pritshmëritë e studentëve
Siç mund ta shohin nga Tabela 4.15. studentët presin që të përmirësojnë aftësitë e tyre
gjuhësore dhe të marrin njohuri rreth fjalorit. Për rrjedhojë, për të mbajtur gjallë
interesin e tyre është shumë e rëndësishme që të plotësohen pritshmëritë e tyre.
Profili i Studentëve të UPT-s
Studentët që ndjekin studimet në UPT vijnë nga zona të ndryshme të vendit. Sapo
mbarojnë studimet e mesme ata japin provime e pastaj mund të fillojnë shkollën e
lartë që jo shpeshherë përputhet me ëndrrat e tyre. Ata janë homogjenë për sa i përket
gjuhës amtare. Sa për njohuritë e tyre në gjuhë të huaja ata duhet të jene homogjenë
pasi anglishtja është zgjedhur si gjuhe e parë e ecurisë së tyre dhe në shkollën e
mesme. Ata duhet të kenë fituar aftësi të nivelit B1 sipas KEPR por niveli i tyre është
heterogjen (shih 3.3.1).
Pra, studentët që vijnë në UPT kanë nivele të ndryshme të zotërimit të gjuhës angleze.
Përveç kësaj, gjuha e huaj si lëndë, zhvillohet në vitin e parë të studimeve të nivelit
Bachelor ku, shumica e degëve inxhinierike kanë në programet e tyre, lëndë të
formimit të përgjithshëm siç janë Fizika, Kimia, Analiza matematike, Gjeometria dhe
shumë pak lëndë të formimit profesional. Me këtë kuptojmë që pothuajse të gjithë
studentët nuk kanë pothuajse asnjë njohuri mbi fushën e tyre të studimit. Këtu bëjnë
përjashtim ata studentë që kanë studiuar në shkolla të mesme profesionale por ata
përbëjnë një përqindje mjaft vogël.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
137
Vetëm 13% e të anketuarve kishin studiuar në një shkollë të mesme profesionale dhe
që të gjithë studionin Inxhinieri Mekatronike. Nga të anketuarit e degëve të tjera si
Inxhinieri Ndërtimi, Mjedisi, Gjeodezi Mekanikë dhe Elektrike, të gjithë kishin
studiuar në shkolla të mesme të përgjithshme.
Një karakteristikë tjetër e përbashkët e studentëve të UPT-s që studiojnë gjuhën
angleze është mosha. Shumica e tyre (73,4%, shih Tabela 9) janë në moshë të rritur
(18-19 vjeç) por ende në caqet e adoleshencës. Gjë që do të thotë se ata mund të
mendojnë në mënyrë abstrakte dhe mund të marrin me mend pasojat e sjelljes së tyre
në të ardhme. Ata, gjithashtu, marrin kënaqësi kur shpalosin njohuritë e marra por e
humbasin durimin lehtësisht nëse përfshihen në veprimtari të pakuptimta. Si të rritur
ata kanë njohuri nga fusha të ndryshme dhe janë të ndërgjegjësuar mbi rëndësinë e
gjuhëve por si adoleshent vazhdojnë të jenë pak të padisiplinuar dhe mund të
demotivohen lehtësisht.
Në fakt, rezultatet e nxjerra nga analiza e pyetësorëve tregojnë se studentët nuk janë të
motivuar dhe kanë një qëndrim pozitiv të dobët dhe shpeshherë kontradiktor ndaj
gjuhës angleze. Nga njëra anë, ata e njohin rëndësinë e saj si mjet efikas për të
përditësuar njohuritë e për tu formuar në fushën personale e profesionale, për të gjetur
një punë më të mirë dhe për të arritur një status më të lartë shoqëror.
Nga ana tjetër, ata reagojnë negativisht ndaj përvetësimit të mëtejshëm dhe përdorimit
aktiv të saj si gjuhë e marrjes së dijes dhe e komunikimit profesional. Këto rezultate
mund të shpjegohen me faktin se, përveç faktorëve profesionalë apo akademikë,
mjedisi që u është krijuar nuk i nxit ta mësojnë e përdorin gjuhën e huaj.
Për këtë arsye një mësimdhënie ndryshe që t‘i motivojë studentët nëpërmjet larmisë së
metodave dhe stimujve materialë e moralë në shkollë dhe jashtë saj është e një
rëndësie vendimtare që ata ta ndjenë nevojën e gjuhës angleze në jetën e tyre të
përditshme e profesionale dhe të ndryshojnë qëndrimin e tyre ndaj saj. Metoda të tilla
motivuese përfshijnë përzgjedhjen e temave që përbëjnë interes për ta. Nga analiza e të
dhënave rezultoi se atyre u pëlqen që gjatë kursit të gjuhës angleze të trajtohen tema
nga fusha e tyre e studimit por edhe tema të jetës së përditshme.
Për veç kësaj ata preferojnë një mësimdhënie ku të gërshetohen nga pak ushtrime
leximi, shkrimi, gramatike dhe shqiptimi me një sasi të mjaftueshme të ushtrimeve të
dëgjimit, të folurit, fjalorit dhe formimit kulturor. Në fakt, për motivimin e studentëve
është shumë e rëndësishme që mësimet të jenë dinamike duke i përfshirë studentët në
veprimtari të larmishme (ushtrime dëgjimi, gramatikore, të folurit, shkrimi etj).
Gjithashtu, ata duhet të jenë aktiv jo thjesht të dëgjojnë dhe të përsërisin pavarësisht se
shumica e të anketuarve u shprehën se mësonin më mirë kur mësuesi drejtonte
mësimin.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
138
Si përfundim mund të themi se për të arritur një mësimdhënie të suksesshme me
studentët e UPT-s, duhet të ndërtohet një program mësimor ku të trajtohen tema me
interes për studentët, të përdoren një larmi veprimtarish motivuese dhe mësimore që
synojnë përmirësimin e aftësive komunikuese, thellimin e njohurive dhe shprehjeve
gramatikore, i terminologjisë së specialitetit në bashkërendim me njohuri të
përgjithshme të gjuhës angleze.
Në rastin e një grupi heterogjen mësuesi bën një punë të diferencuar në grupe më të
vogla studentësh të cilët gjejnë vete tekste të specialitetit në revista apo internet dhe i
analizojnë apo i studiojnë në varësi të nivelit të tyre dhe sipas objektivave të vendosura
nga pedagogu paraprakisht. Kështu ata nxiten në kryerjen e punës së pavarur.
Kujtojmë që orët e mësimit janë të pamjaftueshme dhe roli i mësuesit është që t‘u
ofrojë studentëve teknikat e të mësuarit, t‘u lehtësojë nxënien, tu tregojë mënyrën e të
lexuarit e kuptuarit të një teksti, e hartimit të një sinteze, të një raporti për nivelet
mesatare dhe të përparuara. Ndërsa për studentët fillestare, mësuesi duhet të
përqendrohet në formimin e aftësive bazë gjuhësore dhe komunikues në fushën e tyre
të specialitetit.
4.2.4. Analiza e nevojave gjuhësore të studentëve
Në bazë të direktivave të MASH-it, studentët që vazhdojnë studimet universitare duhet
të jenë në nivelin B1 (duke u mbështetur në përcaktimin e niveleve sipas Kuadrit
Evropian i Përbashkët i Referencës për Gjuhët). Por përvoja ka treguar që ata mund të
jenë të niveleve të ndryshme duke filluar nga A1 dhe deri te nivelet e avancuara siç
janë B2 dhe C1. Prandaj është shumë e rëndësishme të përcaktohet niveli i tyre i
zotërimit të gjuhës angleze.
Krahas vetë vlerësimit të njohurive të tyre në pyetësor, një mjet tjetër që u përdor për
të matur njohuritë në gjuhën angleze të të anketuarve, ishte Testi i Nivelit të zotërimit
të gjuhës angleze. Ai përbëhej prej dy pjesësh, pjesa me shkrim dhe ajo me gojë. Një
nga arsyet përse studentët nuk u testuan për dëgjimin ishte mungesa e mjeteve dhe
kohës si edhe prania e një skuadre prej të paktën dy vetash. Në fakt, testimi u
organizua dhe u vlerësuar nga një person i vetëm. Gjithsesi aftësitë dëgjimore të të
anketuarve u vrojtuan gjatë testimit me gojë ndonëse këto të dhëna nuk u
dokumentuan. Të njëjtat arsye ndikuan edhe për testimin e të shkruarit, i cili nuk u
përfshi në test. Shkrimi kërkon shumë kohë me përvijimin dhe redaktimin e materialit.
Përveç kësaj nga përvoja me testimet e nivelit në fillim të viteve akademike, rezulton
që shumica e studentëve do të preferonin të vlerësoheshin një nivel më poshtë sesa të
shkruanin. Kjo ndodh në veçanti me djemtë të cilët përbëjnë shumicën në UPT. Për
këtë arsye, testi përfshiu gramatikën dhe leximin ku studentëve u paraqiteshin ushtrime
me zgjedhje. Gjithsesi, në testin e nivelit u përfshi një ushtrim që i kërkonte
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
139
studentëve të shkruanin rreth vetes, por synimi i tij ishte të testonte fjalorin dhe
njohuritë gramatikore të studentëve sesa aftësitë e tyre për tu shprehur me shkrim.
Natyrisht që shkrimi dhe dëgjimi janë dy aftësi të rëndësishme.
Në fakt, e mira është që studentët të testohen në të katër këto aftësi për të krijuar një
profil më të qartë të nevojave gjuhësore të tyre. Ndoshta në të ardhmen do të arrihet një
testim më i plotë.
Për hartimin e këtij testi si bazë shërbeu testi i hartuar nga Abel Javier Romo në një
projekt për Brigham Young University.168
Testi u zgjodh sepse ishte analizuar për nga
niveli i vështirësisë dhe i besueshmërisë së tij për përcaktimin e niveleve nga vetë
skuadra e përpiluesit dhe ishte mbështetur në ushtrime të hartuara nga teste të njohura
ndërkombëtare, në veçanti TOEFL. Gjithashtu testi ishte hartuar për studentë që do të
studionin AQS dhe ai nuk përmbante ushtrime për vlerësimin dëgjimit dhe shkrimit të
cilat ishin vendosur të mos përfshiheshin në testim për shkak të arsyeve të
lartpërmendura.
Testi përbëhej nga tri pjesë. Pjesa e parë ishte gramatika e cila përfshinte 30 njësi me
zgjedhje të shumëfishta. Pjesa e leximit përbëhej nga katër tekste të cilat përfshinin të
gjitha nivelet e vështirësisë. Edhe ato ishin shoqëruar nga pesëmbëdhjete zgjedhje të
shumëfishta. Ndërsa pjesa e fundit, testi me gojë apo më saktë intervista përbëhej nga
pesëmbëdhjetë pyetje por ky ishte numri i pyetjeve të parapërgatitura sepse gjatë
intervistës dhe bisedës me grupe studentësh mund të bëheshin edhe pyetje të tjera që
nuk ishin parapërgatitur por lindnin natyrshëm. Ato nuk u përfshinë në vlerësimin e
studentëve. Qëllimi i vetëm i tyre ishte që t‘i bënte studentët të ndiheshin rehat. Në fakt
e gjithë kjo pjesë e testit synonte të plotësonte të dhënat e marra nga testi me shkrim
dhe t‘i vinte në ndihmë projektuesit të kurrikulës në rast mëdyshjeje apo pasigurie.
Ky testim u zhvillua në ambientet e UPT-s, në klasën ku studentët kishin mësim sipas
orarit përkatës. Niveli i studentëve u përcaktua nga pikët e marra për secilin nivel.
Paraprakisht ishte përpiluar një skemë e cila bënte ndarjen e niveleve në varësi të
pikëve. Ky testim gjithashtu luajti në rol të rëndësishëm në përcaktimin e njohurive
gjuhësore të studentëve sepse rreth 80% e tyre ishin të paqartë mbi njohuritë e tyre
(sipas vetëvlerësimit të tyre në pyetësor).
Ashtu siç parashikohej 134 studentët e anketuar ishin të niveleve të përziera ku
shumica (43,7%) ishin në nivelin mesatar, të ndjekur nga 30,4% të përparuar dhe
vetëm 25,9% ishin fillestar. Këto të dhëna po i paraqesim në tabelën 4.16.
168
An English for Specific Purposes Curriculum to Prepare English Learners to Become
Nursing Assistants, http://contentdm.lib.byu.edu/cdm/singleitem/collection/ETD/id/706, konsultuar më
gusht 2009.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
140
Niveli Përqindja (%)
Fillestar 25,9
Mesatar 43,7
I Përparuar 30,4
Total 100,0
Tabela 4.16. Niveli i studentëve në gjuhën angleze
Duhet të kujtojmë që këto rezultate janë nxjerrë nga analiza e testimeve të të gjithë
kampionit por duhet të kuptojmë që nuk është se studentët e përparuar janë vendosur
në një grup dhe fillestarët në një grup tjetër. Përkundrazi në një grup prej maksimumi
30 studentë mund të gjejmë studentë të niveleve të ndryshme. Për shembull më poshtë
po japim nivelet e studentëve brenda një grupi që është Gjeodezi IB dhe Ndërtim IF në
vitin akademik 2009-2010.
Gjeodezi IB
Niveli Përqindja (%)
Fillestar 27,8
Mesatar 72,2
Total 100,0
Tabela 4.17. Niveli i studentëve të Gr. Gjeodezi IB në vitin akad. 2009-2010
Siç duket nga të dhënat, 72,2% studentëve janë në nivelin mesatar ndërsa 27,8% janë
fillestar. E njëjta gjë ndodh edhe me një grup tjetër si Ndërtim IF:
Ndërtim IF
Niveli Përqindja (%)
Mesatar 54,5
I Përparuar 45,5
Total 100,0
Tabela 4.18. Niveli i studentëve të Gr. Ndërtim IF në vitin akad. 2009-2010
Siç shihet në grupin e ndërtimit kemi rezultate krejt të ndryshme. Këtu mbizotëron
niveli mesatar 54,5%, me një diferencë të vogël me nivelin e përparuar 45,5%.
Niveli i studentëve ndryshon jo vetëm nga njëra degë inxhinierike në tjetrën por edhe
nga njëri vit akademik në tjetrin.
Tani po nxjerrim rezultatet për të njëjtat grupe por në vitin akademik 2011-2012 për të
vënë re nëse kemi unifikim të nivelit të përvetësimit të gjuhës angleze nga studentët
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
141
dhe nëse heterogjeniteti i spikatur në vitin e mëparshëm ishte një rast i vetëm apo
përsëritet rregullisht.:
Gjeodezi IB
Niveli Përqindja (%)
Fillestar 56,5
Mesatar 30,4
I Përparuar 13,0
Total 100,0
Tabela 4.19. Niveli i studentëve të Gr. Gjeodezi IB në vitin akad. 2011-2012
IF Ndërtimi
Niveli Përqindja ( %)
Mesatar 53,3
I Përparuar 46,7
Total 100,0
Tabela 4.20. Niveli i studentëve të Gr. Ndërtim IF në vitin akad. 2011-2012
Po përsëri vërejmë që në grupin e ndërtimit mbizotërojnë nivelet mesatar dhe i
përparuar ndërsa në grupin e gjeodezisë kemi një përzierje të tri niveleve. Duket qartë
që studentët e inxhinierisë së ndërtimit kanë njohuri gjuhësore më të mira sesa ata të
Gjeodezisë. Kjo ta bëj me faktin se studentët që fitojnë të drejtën për të studiuar
Gjeodezi priren të kenë një mesatare të shkollës së mesme më të ulët se ata që
pranohen në degën inxhinieri ndërtimi.
Nuk do t‘i futemi në detaj këtyre dallimeve por rëndësia e këtyre të dhënave qëndron
në nxjerrjen e dy përfundimeve.
Së pari, për shkak të ndryshimit të niveleve të studentëve nga njëra degë tek tjetra nuk
mund të aplikojmë të njëjtën kurrikul ose të paktën jo të njëjtat materiale për të gjitha
fakultet e UPT-s.
Së dyti, ndryshimi i niveleve gjendet edhe brenda një grupi. Ky element ka shume
rëndësi. Siç e dimë synimi i çdo kursi gjuhe është që t‘i ndihmojë studentët të
përparojnë në njohuritë e tyre.
Por, ajo çfarë ndodh rregullisht është që favorizohen nivelet më të ulëta duke ndjekur
arsyetimin se studentët e përparuar do ta kishin më të lehtë një program të tillë sesa
studentët mesatar një program të përparuar. Kjo është e vërtetë por ndërkaq ne sapo
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
142
kemi shkelur një nga parimet kryesore të një kurrikule. Sepse një kurrikul e tillë nuk
do t‘i shërbente aspak studentëve të përparuar për më tepër që në këtë mënyrë ne i
demotivojmë ata. Përsëritja e aspekteve gjuhësore tashmë të përvetësuara prej tyre nuk
do të bënte interes për ta.
Zgjidhja më e mirë në të tilla raste do të ishte grupimi i studentëve në varësi të nivelit,
gjë që realizohej në UPT në kurrikulat e para vitit 2000. Këshilli i Qendrës së Gjuhëve
të Huaja vazhdon të ngulë këmbë që të vendoset një orar i njëjtë për gjuhën e huaj për
të gjitha vitet e para në UPT me qëllim që të realizohet grupimi i tyre dhe faktikisht
disa fakultete e zbatojnë këtë gjë ndërsa disa të tjerë , për shkak të numrit të madh të
grupeve dhe mungesës së ambienteve, nuk kanë mundur ta bëjnë.
Në rastet kur një grupim i tillë i studentëve nuk është i mundur, mësuesit i duhet të gjej
një vijë të mesme, të përdorë teknika dhe materiale që të mund të kënaqë nevojat e të
gjithëve. Një mjet i tillë do të ishte nëpërmjet punës së pavarur ose punës në grup ku
studentët do të kryenin role të ndryshme pavarësisht nga niveli etj.
Gjithsesi edhe përzgjedhja e veprimtarive të tilla varet nga stilet e të mësuarit të
studentëve dhe preferencat e tyre. Gjithsesi Qendra e Gjuhëve të huaj është munduar
që të krijoj homogjenitet të njohurive të studentëve që zgjedhin të mësojnë gjuhën
angleze. Krahas pedagogëve të gjuhës angleze në këtë qendër punojnë edhe pedagogë
të gjuhëve kryesore evropiane si frengjisht, gjermanisht, italisht dhe rusisht. Kështu që
studentëve që mendojnë se kanë njohuri të mira të gjuhës angleze dhe duan të mësojnë
një gjuhë të re krahas anglishtes si edhe atyre studentëve që kanë një nivel nën mesatar
të gjuhës angleze i këshillohet të zgjedhin të studiojnë një nga katër gjuhët e tjera:
Italisht, Frengjisht, Gjermanisht dhe Rusisht të cilat zhvillohen në nivelin fillestar. Në
këtë mënyrë bëhet një përpjekje për të formuar grupe me studentë të nivelit mesatar.
Testi i Specialitetit
Mjeti i dytë që u përdor për të konstatuar aftësitë gjuhësore të studentëve ishte një test
për Anglishten Inxhinierike i cili u hartua me qëllimin që të maste aftësitë e tyre për të
lexuar, kuptuar dhe shkruar si edhe për të përmbledhur dhe perifrazuar gjuhën në lidhje
me fusha të ndryshme të inxhinierisë.
Testi përbëhej nga katër ushtrime. Dy ushtrimet e para synonin të testonin njohuritë e
studentëve në lidhje me fjalorin dhe terminologjinë në fushën e inxhinierisë dhe ishte
një ushtrim me shumë alternativa. Ushtrimi i dytë përbëhej nga një Tekst i marrë nga
një revistë për inxhinierë të rinj dhe studentët duhet t‘i përgjigjeshin 8 pyetjeve rreth
tij. Pyetjet nuk synonin vetëm të zbulonin se sa të aftë ishin studentët të kuptonin një
tekst specialiteti por shpeshherë përgjigja kërkonte që ata të përmblidhnin ose të
perifrazonin një pjesë të tekstit. Në ushtrimin e fundit, studentët duhet të shprehnin
mendimin e tyre në lidhje me një temë.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
143
Duke qenë se studentët studionin në degë të ndryshme të UPT-s, ky ushtrim përmbante
6 pyetje ku secila kishte lidhje me një nga degët e studimit të studentëve dhe të
testuarit duhet të zgjidhnin t‘u përgjigjeshin vetëm njërës prej tyre. Testi përmbante një
fjalor dhe struktura gramatikore për nivel A2-B1 sipas KEPRGJ. Ky testim u krye në
javën e dytë të semestrit pasi studentëve u qe prezantuar lënda, programi dhe
mundësitë e tyre të zgjedhjeve. Më poshtë po japim rezultatet e studentëve në këtë
testim.
Fig. 4.7. Rezultatet e studentëve në testim
Këto rezultate janë lehtësisht të ndikueshme nga niveli i njohurive të studentëve në
gjuhën angleze të përgjithshme. Ata që zotëronin një nivel mbi mesatar arritën të
merrnin rezultatet më të larta pavarësisht mos trajnimit të më pashëm rreth anglishtes
inxhinierike. Për t‘i lehtësuar studentët, nuk iu kërkua të shënonin emrat nëpër testime
përveç degës së studimit. Më poshtë po japim rezultatet e studentëve në testin e
përgjithshëm dhe në atë të specialitetit për studentë të tri degëve të cilat janë: Telekom,
Urbanistikë dhe Inxhinieri Mekanike
Fig. 4.8: Rezultatet e studentëve në testime sipas tri grupeve
36 44
16
2
30-55 56-70 71-84 85-100
Përqindja e studentëve sipas pikëve në testim
%
Telekom
Mekanike
Urbanistike
0
20
40
60
80
Test NiveliTest
Specialiteti
Telekom
Mekanike
Urbanistike
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
144
Ndërsa më poshtë po paraqesim grafikisht përqindjen e studentëve sipas gabimeve.
Fig. 4.9: Vështirësitë e studentëve sipas aftësive
Ndonëse fjalori ishte i pa trajtuar për ta (me përjashtim të atyre studentëve që kishin
studiuar në shkolla të mesme profesionale), vetëm 47% të studentëve kishin mundur të
plotësonin saktë më shumë se gjysmën e ushtrimeve në lidhje me fjalorin. Për sa i
përket të lexuarit, ata nuk shfaqën vështirësi në të kuptuarin e tekstit por në të
shprehurin me shkrim dhe në perifrazim. Për sa i përket ushtrimeve me shkrim.
Studentët nuk shfaqën vështirësi në tu shprehur në nivel fjalie por ata shpeshherë
prireshin të dilnin jashtë temës së caktuar dhe të kryenin gabime në lidhje me
kohezionin dhe koherencën.
4.4. Analiza e mjedisit
Në këtë pjesë do të identifikohen dhe vlerësohen faktorët që mund të kontribuojnë
pozitivisht apo negativisht në suksesin e kësaj kurrikule Këta faktor janë: shoqëror,
institucional dhe studentor. Informacioni u mblodh nëpërmjet pyetësorit dhe studimit
të politikave të MASH-it duke u konsultuar me faqen e saj të internetit.
4.4.1. Faktorët shoqërorë
Faktorët shoqëror përfshijnë politikat arsimore, traditën e mësimdhënies së gjuhëve
dhe qëndrimet e komunitetit për mësimin e gjuhëve. Në këtë pjesë do të trajtohen
tradita e mësimdhënies së gjuhës angleze dhe politikat arsimore në vend në lidhje me
mësimin e saj.
Shqipëria karakterizohet nga një traditë e gjatë e mësimdhënies së gjuhëve të huaja
duke filluar nga rusishtja në vitet 1950 dhe vazhdon sot e kësaj dite me një
shumëllojshmëri gjuhësh si anglisht, frëngjisht, gjermanisht, italisht, spanjisht, etj.
47
31
32
Fjalor
Lexim
Shkrim
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
145
Madje po të krahasojmë Shqipërinë me SHBA-n, në kontrast me këtë të fundi, mësimi
i gjuhëve të huaja ka pasur gjithnjë rëndësi në formimin e dikujt dhe gjithnjë është
pranuar si një domosdoshmëri.
Për sa i përket politikave arsimore, Ministria e Arsimit dhe Shkencës mbështet nismën
e Këshillit të Evropës dhe Komisionit Evropian, për shumëllojshmërinë gjuhësore e
kulturore dhe për të mësuarin e gjuhëve, si parim themelor të këtyre institucioneve, për
të inkurajuar shumëgjuhësinë në shoqëri dhe për të motivuar qytetarët që të mësojnë
sa më shumë gjuhë.
Për rrjedhojë, po synohet që çdo nxënës të zotërojë në përfundim të arsimit të mesëm
dy gjuhë të huaja dhe madje po studiohet mundësia e fillimit të një gjuhe të huaj që në
klasën përgatitore, ose që në klasën e parë. Aktualisht 35% e maturantëve zgjedhin
gjuhën e huaj si provim me zgjedhje në Maturën Shtetërore. Vetë ministria e Arsimit
ka theksuar domosdoshmërinë e krijimit të qendrave të mësimit të gjuhëve të huaja,
pranë universiteteve, ku të ofrohen shumë gjuhë përmes kurseve jashtë programit
mësimor. Në këto qendra, mund të ofrohen, si shërbim, edhe kurse për të rritur, që janë
të interesuar të mësojnë gjuhë të huaja në kuadër të të mësuarit gjatë gjithë jetës169
.
Një nga gjuhët më të përkrahura nga Ministria e Arsimit, por edhe nga vetë komuniteti
vendas është anglishtja. Ajo gëzon një vend të privilegjuar midis gjuhëve te huaja në
Shqipëri. Në fakt ajo është gjuha që mësohet më shumë në të gjitha nivelet e sistemit
arsimor në vend. Shumë shqiptarë e fillojnë mësimin e saj që në fillore, duke e
vazhduar në shkollën e mesme, pa përmendur ata që e mësojnë paralelisht edhe nëpër
kurse private. Përveç kësaj ajo konsiderohet si mjeti kryesor për lidhjen e Shqipërisë
me Evropën perëndimore dhe Amerikën veriore dhe ka marrë shumë përparësi për
shkak të politikave arsimore në vend. Ministri i Arsimit Myqerem Tafaj170
ka deklaruar
se anglishtja do të jetë provim i detyrueshëm për maturantët në vitin 2013. Po kështu,
masterat dhe doktoraturat do të zhvillohen edhe në këtë gjuhë. Ai gjithashtu ka
deklaruar se nxitja e mësimit të anglishtes është një nga prioritetet më madhore në
politikat arsimore. ―Zotërimi i mirë i gjuhës së huaj në përfundim të arsimit të mesëm
është premisë bazë për rritjen e cilësisë dhe në mënyrë të veçantë për
internacionalizimin e studimeve universitare të nivelit ‗Master‘ dhe ‗Doktoratë‘ në
universitetet tona‖. .
Me amendimet e fundit të ligjit për arsimin e lartë, gjuha angleze përcaktohet si një
nga kriteret për studimet master dhe doktoraturë. Studentët që zhvillojnë studimet e
ciklit të dytë duhet të japin në përfundim provimin e gjuhës angleze, mbi bazën e
testeve të njohura ndërkombëtare.
169
Burimi i informacionit: http://www.mash.gov.al/njoftim.php?id1=12&id=220 konsultuar në tetor
2011 170
Gazeta Panorama, konsultuar me date 15 nëntor 2011 në adresën e internetit:
http://www.panorama.com.al/sociale/tafaj-doktoraturat-dhe-masterat-vetem-ne-anglisht/
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
146
Anglishtja ka vlera jo vetëm në nivel kombëtar por edhe në arenën ndërkombëtare.
Sipas një sondazhi në lidhje me të ardhmen e gjuhës angleze, (Graddol, 2000)
anglishtja nuk do të zëvendësohet nga asnjë gjuhë tjetër si lingua franca edhe për 50
vitet e ardhshme. Ajo vazhdon të ketë një status të fuqishëm duke u bërë gjuha e
shkencës, mjekësisë, politikës, biznesit, internetit, komunikimit në internet, arte dhe
sporte. Prandaj është shumë e rëndësishme që shqiptarët dhe në veçanti studentët të
kenë njohuri të mira të saj nëse ata duan të përparojnë në fushën e tyre të studimit duke
qenë së shumica e materialeve gjenden në gjuhën angleze.
Për inxhinierët shqiptarë anglishtja është kryesisht gjuha e bibliotekës që do të thotë,
ata duhet të kenë aq njohuri gjuhësore sa të kuptojnë tekste dhe në veçanti revista dhe
periodikë, me qëllim që të marrin informacione, të interpretojnë të dhënat dhe teoritë
dhe të përditësojnë njohuritë e tyre me zhvillimet e fundit teknologjike.
Gjuha angleze është e rëndësishme edhe për shkak të pozicionit të saj si gjuhë
ndërkombëtare në konferenca, simpoziume dhe seminare. Kjo do të thotë se
inxhinierëve nuk iu nevojitet gjuha angleze vetëm për të lexuar por edhe për të
komunikuar. Pjesëmarrja aktive nëpër këto takime kërkon njohuri gjuhësore për të
biseduar me kolegët rreth zhvillimeve të fundit në fushën e tyre të specializimit. Për
këtë arsye studentët e degëve inxhinierike në UPT duhet të pajisen me njohuri të
shëndosha të gjuhës angleze jo vetëm për shkak të politikave arsimore por edhe për të
përmbushur më së miri kërkesat e tregut të punës.
3.4.2 Faktori institucional
Një program gjuhe apo kurrikul aplikohet në një institucion mësimor që mund të jetë
një universitet, shkollë ose qendër kursesh. Tipa të ndryshëm institucionesh krijojnë
mjediset e tyre ku njerëzit ndërveprojnë dhe komunikojnë.
Një institucion mësimor është një bashkësi mësuesish, grupesh dhe departamentesh që
ndonjëherë punojnë bashkërisht ose të pavarur nga njëri-tjetri. Një institucion mund të
karakterizohet nga një klimë e fortë përkrahjeje ndaj së resë, ku ndryshimi pritet me
pozitivitet. Por mund të karakterizohet nga një mosmarrëveshje midis mësuesve dhe
administrata nuk paraqet një përkushtim për qëllimet e institucionit.
Institucionet gjithashtu ndryshojnë edhe nga niveli i profesionalizimit. Në disa
institucione ka shumë rëndësi cilësia e për rrjedhojë, investohet shumë tek programet
dhe trajnimi i stafit pedagogjik, por në disa të tjerë, forca shtytëse mund të jetë vetëm
paraja dhe nuk investohet te trajnimi i mësuesve që shpesh herë punojnë me kohë të
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
147
pjesshme dhe mund të mos jenë me përvojë të gjatë pune. Ata mund të paguhen vetëm
për orën e mësimit dhe nuk përfshihen në përgatitjen e programeve mësimore.
Krahas aspektit njerëzor të një institucione, duhet të merren parasysh dhe aspektet
fizike si cilat lloje mjetesh mësimore dhe lehtësirash gjenden për mësuesit p.sh.
biblioteka, pajisje teknologjike, etj.
Në këtë pjesë do të trajtojmë mësimdhënien e gjuhës angleze brenda UPT-s si
institucion, lehtësirat dhe vështirësitë me të cilat ndeshet stafi pedagogjik.
Universiteti Politeknik i Tiranës është i vetmi universitet i këtij lloji në Shqipëri dhe
nga të paktët në vend që formojnë inxhiniera në degët si: teknologji informacioni,
elektrike, mekanike, ndërtim, gjeologji-miniera dhe matematikë e fizikë. Ashtu si çdo
universitet, ai është i organizuar në Fakultete dhe Institute me departamentet përkatëse.
Mësimdhënia e gjuhëve të huaja në UPT mbulohet nga Qendra e Gjuhëve të Huaja e
cila funksionon në varësinë e Fakultetit të Inxhinierisë Fizike dhe të Inxhinierisë
Matematike në Universitetin Politeknik të Tiranës. Kjo Qendër është vazhdimi i
Departamentit të Gjuhëve të Huaja i cili ka filluar të ekzistoj si njësi më vete pranë
Rektoratit që prej krijimit të Universitetit Politeknik si institucion i pavarur nga
Universiteti i Tiranës në vitin 1991.
Ashtu siç ndodhi me të gjitha universitet Shqiptare edhe Qendra e Gjuhëve të Huaja e
Universitetit Politeknik të Tiranës u përfshi në reformën që rezultoi nga zbatimi i
Kartës së Bolonjës më 18 shtator 2003 dhe mbështetja në Kuadrin e Përbashkët
Evropian të Referimit për gjuhët që prej vitit 2000. Në këtë kuadër Qendra e Gjuhëve
të Huaja i rinovoi plotësisht programet e saj duke i orientuar drejt gjuhës për qëllime
profesionale gjë që solli dhe një përditësim të përmbajtjeve të lëndës së gjuhës së huaj.
Kjo u shpreh jo vetëm në objektivat e reja që u vunë përpara saj, por edhe në metodat e
reja që u futën në mësimdhënie në të gjitha gjuhët.
Krahas gjithë këtyre ndikimeve pozitive të kësaj reforme në fushën e mësimdhënies së
gjuhës së huaj, u morën edhe vendime me pasoja negative. Një vendim i tillë ishte
zvogëlimi i kohës që ju dha gjuhës së huaj. Ky vendim i cili u morr nga Këshillat e
fakulteteve pa përfshirjen e përfaqësuesve të Qendrës së gjuhëve të huaja vështirësoi
realizimin e objektivave të Qendrës dhe kufizoi mësimdhënien/nxënien e gjuhës në
këtë universitet. Gjithashtu edhe përcaktimi i numrit të krediteve i cili ndryshon nga
njëri fakultet në tjetrin ((2.5 ETCS, 3 ETCS, 5 ETCS, 52 ETCS, 6 ETCS )u vendos
përsëri nga Këshillat e fakulteteve pa përfshirjen e përfaqësuesve të Qendrës. Në këtë
mënyrë, u krijua një kontradiktë ndërmjet rolit gjithnjë e më të madh që filluan të zënë
gjuhët në marrjen e dijes shkencore dhe kohës gjithnjë e më të pakët që iu dha
përvetësimit të saj171
. (Vishkurti, 2011)
171
Artikulli është në pritje për tu botuar.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
148
Aktualisht, Qendra e Gjuhëve të Huaja kryen aktivitetin mësimor bazuar në modelin 3
+ 2 sipas Deklaratës së Bolonjës dhe ofron edukim ndërdisiplinor (të përgjithshëm)
nëpërmjet mësimdhënies së gjuhëve të huaja për të gjitha fakultet e UPT-s. Studentët
kanë të drejtë të zgjedhin gjuhën që duan të ndjekin e cila është e detyrueshme. Ndër
gjuhët që ofrohen në këtë qendër janë: Anglisht, Frëngjisht, Gjermanisht, Italisht dhe
Rusisht. Gjuhë tjetër të ofruar si mundësi zgjedhjeje nuk ka.
Stafi i kësaj Qendre përbëhet nga pedagogë të kualifikuar dhe me përvojë në fushën e
mësimdhënies së gjuhëve të huaja. Me dëshirën për t‘ju përgjigjur kërkesave dhe
interesave të studentëve në gjuhë, për t‘i bërë ata më kureshtarë ndaj kësaj dijeje, ata
konceptuan kurrikula të reja në vitin 2004. Kjo çoi edhe në një organizim të ri të orës
së mësimit dhe në një ndërveprim më të gjallë pedagog-student për t‘i nxitur këta të
fundit që të arrijnë të shprehen në gjuhë dhe ta përdorin atë në situata të ndryshme
profesionale. Por të gjitha këto iniciativa të vullnetshme të pedagogëve të gjuhës së
huaj të kësaj Qendre nuk u shoqëruan me formime apo kurse specializimi më qëllim
formimin e tyre për këtë situatë të re, të krijuar nga reforma e kryer në nivelin
universitar.
Për të krijuar një tablo më të qartë rreth mjedisit institucional në UPT u hartua një
pyetësor për mësuesit. Qëllimi kryesor ishte informimi mbi kualifikimin e stafit si edhe
qëndrimet e tyre ndaj mësimdhënies së gjuhës angleze në UPT.
Pyetësori i mësuesve i cili ndërthurte 15 pyetje të hapura dhe të mbyllura përbëhet nga
dy pjesë kryesore. Pjesa e parë pyet për përvojën dhe kualifikimin e tyre. Pjesa e dyte
përqendrohet te qëndrimet e mësuesve për nevojat e studentëve, cilat aftësive
gjuhësore duhet të t‘i jepen më shumë përparësi. Pjesa e tretë iu përkushtua zbatimit të
kursit aktual të gjuhës angleze, qëndrimet e tyre rreth tij, cili është kontributi i tyre për
të plotësuar mangësitë e tij, me cilat vështirësi ndeshen ata dhe cilat janë sugjerimet e
tyre për të krijuar një mjedis mësimor më të përshtatshëm dhe me rezultate më të
kënaqshme.
Qendra e gjuhëve të huaja përbëhet nga 11 pedagogë të gjuhës angleze dhe 8 prej tyre
pranuan vullnetarisht që të merrnin pjesë tek anketimi. Pedagogët në fjalë mbulojnë
mësimdhënien e gjuhës angleze në të gjitha fakultetet e UPT-s.
Më poshtë po japim përgjigjet e pedagogëve sipas pyetjeve të cilat gjithashtu i kemi
ilustruar edhe me tabelat përkatëse.
Pyetja 1: A mund të specifikoni gradën apo titullin që zotëroni?
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
149
Përgjigjet Bachelor Master Doktoraturë Tjetër (në përfundim të
doktoraturës)
Nr. Pedagogëve 2 6
Tabela 4.21: Kualifikimi i pedagogëve
Rezultatet tregojnë që të gjithë pedagogët janë në përfundim të ciklit të tretë të
studimeve dhe dy prej tyre e kanë marrë këtë gradë tashmë.
Pyetja 2: A keni marrë pjesë në ndonjë trajnim në lidhje me mësimdhënien e
Anglishtes për qëllime specifike?
Përgjigjet e pedagogëve Nr i pedagogëve
Po 2
Jo 6
Tabela 4.22: Trajnimi i pedagogëve në mësimdhënien e AQS-s
Pavarësisht se 6 vitet e fundit kurrikula e gjuhës angleze është orientuar nga mësimi i
anglishtes inxhinierike, vetëm dy nga pedagogët kishin mundur të përfitonin nga një
trajnim në lidhje me të.
Trajnimet në fushën e anglishtes për qëllime specifike janë mjaftë të radha në Shqipëri
edhe pse ajo po fiton gjithnjë e më shumë terren nëpër botë. Gjenden shumë pak
persona të kualifikuar për të trajnuar në këtë fushë dhe shpeshherë mësuesit duhet të
mbështeten në punën kërkimore individuale për tu informuar mbi zhvillimet e fundit
në AQS.
Vazhdimi i pyetjes së dytë: Nëse po, ku dhe kur?
Vetëm dy pedagogë ishin trajnuar në lidhje me AQS-n. Trajnimi kishte zgjatur 1 javë
dhe ishte ofruar nga Universiteti i Tiranës.
Pyetja 3: Sa kohë keni që e punoni në mësimdhënien e gjuhës angleze?
Mësuesit Vite pune
3 Mbi 20 vjet
3 Mbi 10 vjet
1 6
1 4
Tabela 4.23. përvoja në mësimdhënie
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
150
Nga përgjigjet e pedagogëve kuptojmë që pjesa më e madhe e tyre kanë një përvojë të
gjatë në mësimdhënien e gjuhës angleze.
Pyetja 4: Cilat mendoni janë nevojat e studentëve?
Nr i mësuesve
Nevojat e studentëve Vendi I Vendi II Vendi III Vendi IV Total
Lexim 5 0 1 2 8
shkrim 0 6 2 0 8
dëgjim 0 2 0 6 8
E folura/komunikimi 3 0 5 0 8
Tjetër 0 0 0 0
Tabela 4.24. Aftësitë e AQS-s që duhet të zhvillojnë studentët
Pedagogëve iu kërkua që të radhisnin sipas rëndësisë aftësitë që ata mendonin se
studentët duhet të përmirësonin gjatë përvetësimit të anglishtes për qëllime specifike. 5
prej tyre mendojnë se leximi vjen në vend të parë, më pas vjen shkrimi (6 prej tyre), në
vendin e tretë komunikimi dhe së fundi dëgjimi. Pra mbi bazën e përgjigjeve të
shumicës së pedagogeve, aftësive duhet tu jepet përparësi sipas këtij rendi: 1. Lexim,
2. Shkrim, 3. Komunikim dhe 4. Dëgjim
Pyetja 5: A mbulon programi i gjuhës angleze nevojat e studentëve?
Përgjigjet e pedagogëve Nr i pedagogëve
Po 3
Jo 5
Tabela 4.25. Qëndrimi i pedagogëve për plotësimin e nevojave të studentëve
Një program i gatshëm i gjuhës angleze, i lehtëson mësimdhënien e saj pedagogëve
por kur ai nuk është në përputhje me nevojat e studentëve mund të rrisë pakënaqësitë te
këta të fundit. E për rrjedhojë të vështirësoj procesin mësimor. Më shumë se gjysma e
pedagogëve mendojnë se programi i gjuhës angleze në UPT nuk i përmbush të gjitha
nevojat e studentëve.
Pyetja 6: Nëse jo, çfarë i mungon?
Pedagogët mendojnë se programi është i mbështetur në tekstin Engineering 1, i cili
sipas tyre nuk përmban ushtrime gramatikore dhe ndërvepruese. Tekstet janë shumë të
shkurtra dhe ushtrimet për të zhvilluar të shkruarit janë shumë të varfra dhe nuk
përmbajnë as shembuj dhe as fjalor për të lehtësuar veprimtaritë e të shkruarit.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
151
Pyetja 7: A bëni modifikime të programit aktual?
Përgjigjet Nr i pedagogëve
Po 7
Jo 1
Tabela 4.26. Modifikimi i programeve nga mësuesit
Pothuajse të gjithë mësuesit pranuan se sillnin modifikime te programi aktual duke e
përshtatur atë me nevojat dhe interesat e studentëve. Disa negocionin me studentët
temat që ata do të donin të zhvillonin, disa të tjerë sillnin materiale plotësuese të cilat
mund të ishin tekste, ushtrime gramatikore ose ushtrime me shkrim. Disa mësues nuk i
bënin ushtrimet me dëgjim për shkak të mungesës së mjeteve të nevojshme.
Pyetja 8: Në ç‘veprimtari i përfshini studentët
Të gjithë pedagogët zhvillonin një larmi veprimtarish me studentët të udhëhequr nga
qëndrimi i tyre se cilat aftësi duhet të kenë më shumë përparësi
Pyetja 9: A kërkojnë studentët ushtrime dhe materialet shtesë krahas atyre të trajtuar
në klasë?
Të gjithë studentët kënaqen me atë që iu ofrohet në klasë apo ndoshta nuk e shprehin
mendimin e tyre me frikën se kjo gjë mund të keqinterpretohet si kundërshtim i
autoritetit të mësuesit.
Pyetja 10: Ku i merrni materialet mësimore?
Burimi i informacionit Nr i mësuesve
Internet 5
Libra 3
Revista 1
Të tjerë 1 (i krijojnë vetë)
Tabela 4.27. Materialet mësimore
Shumica e mësuesve i merrnit materialet e tyre nga interneti edhe pse kishte nga ata që
përdornin më shumë se një burim materialesh. Vetëm njëri prej tyre pranoi se disa
materiale i krijonte vetë për t‘iu përshtatur më mirë nevojave të studentëve.
Pyetja 11: E përdorni tekstin/materialet ashtu si janë apo bëni ndryshime?
Tekstet/materialet Numri i pedagogëve
Përdoren si janë 2
I nënshtrohen ndryshimeve 6
Tabela 4.28 Mënyra e përdorimit të materialeve mësimore
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
152
Pedagogët mund të zgjedhin të mos i modifikojnë materialet shtesë, pro kjo mund të
mos jetë e dobishme për studentët. Një material origjinal , i pa modifikuar mund të
mos i përshtatet objektivave të mësimit dhe mund të shkaktoj paqartësi në asimilimin e
tij. Gjithashtu materiali mund të jetë tepër i gjatë dhe të përmbaj terma dhe një stil
tepër të ndërlikuar. Një situatë e tillë mund të jetë problematike si për studentët ashtu
edhe për mësuesin. E për rrjedhojë shumica e pedagogëve e modifikonin tekstin apo
materialin në varësi të nivelit të gjuhës angleze të studentëve duke e shkurtuar dhe
thjeshtësuar.
Pyetja 12: Nëse bëni ndryshime, ‗çfarë lloj ndryshimesh bëni?
Modifikimet e materialet varen nga përmbajtja e tij. Mësuesit pranuan se ndonjëherë i
bëjnë një përmbledhje materialit, ndryshojnë termat, lehtësojnë gjuhën e përdorur dhe
bashkojnë pjesë të ndryshme të marra nga burime të ndryshme informacioni. Synimi i
tyre është të sigurojnë përvetësimin e suksesshëm të materialit të përzgjedhur.
Pyetja 13: A mendoni se është e mjaftueshme numri i orëve në dispozicion për
mësimdhënien/mësimnxënien e anglishtes për të plotësuar nevojat e studentëve?
Përgjigjet e pedagogëve Numri i pedagogëve
Po 0
Jo 8
Tabela 4.29 Koha caktuar gjuhës së huaj
Të gjithë pedagogët e anketuar janë të mendimit se numri i orëve për mësimin e gjuhës
angleze është i pamjaftueshëm dhe sugjerojnë që në ato raste kur numri i orëve është i
mjaftueshëm, këto të fundit të shpërndahen në dy semestra sesa të përqendrohen në një
vit të vetëm. Gjithashtu ata mendojnë se anglishtja inxhinierike duhet të zhvillohet në
vitin e tretë sesa në semestrin e parë të vitit të parë kur ata ende nuk janë njohur mirë
me profesionin e zgjedhur.
Pyetja 14: Ku i shikoni vështirësitë e menaxhimit të klasave?
Vështirësitë Numri i pedagogëve
Numri i studentëve për klasë 4
Puna në grup 0
Motivimi 0
Ndërgjegjësimi dhe informimit 4
Tabela 4.30 Vështirësitë e menaxhimit të klasave
Organizimi i një ore mësimore të suksesshme nuk është një punë e lehtë. Pedagogët
tanë ndeshen me dy vështirësi. E para është numri i madh i studentëve në klasë që
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
153
përmëtepër janë të niveleve të ndryshme gjuhësore nuk e lehtëson aspak punën e tyre.
Ndërsa vështirësia e dytë është mos ndërgjegjësimi i studentëve për rëndësinë e kursit
të gjuhës angleze. Duke qenë se studentët janë ende në vitin e parë, larg ditës së
diplomimit dhe punësimit, nuk e shikojnë ende të nevojshme anglishten inxhinierike.
Pyetja 15: Cilat janë sugjerimet tuaja për përmirësimin e mësimdhënies së gjuhës
angleze në UPT?
Pedagogët sugjeruan: shtimin e orëve mësimore në dispozicion, ndërtimi i një
laboratori, zvogëlimi i numrit të studentëve për grup, përmirësimi i kurrikulës në tërësi
dhe në veçanti përmirësimi i materialit mësimor që t‘i shkoj më përshtat nevojave të
studentëve. Njëri prej pedagogeve gjithashtu sugjeroi trajnimin e pedagoge në lidhje
me Anglishten Inxhinierike.
Për sa i përket aspektit fizik, mësimi i gjuhëve të huaja, përveç auditorëve ku
zhvillohen seminaret, zhvillohet edhe në laboratorin e Gjuhëve të Huaja i cili ende nuk
është i pajisur me infrastrukturën dhe programet bashkëkohore ndonëse aktualisht po
bëhen përpjekje për rinovimin e saj. Gjithsesi, laboratori është i vogël dhe nuk mund të
përballoj dot fluksin e madh të studentëve. Pothuajse në të gjitha fakultet e UPT-s
gjuha e huaj zhvillohet në semestrin e parë të vitit të parë duke rezultuar në një
mbingarkesë për stafin e qendrës si edhe për laboratorin gjatë kësaj periudhe. Për sa i
përket lehtësirave të tjera, si CD-player, video-projektor etj, ato pothuajse nuk
ekzistojnë. Ndërsa nëpër bibliotekat e fakulteteve të ndryshme mund të gjenden
literatura të shumta në gjuhë të huaj por këto të fundit nuk shfrytëzohen nga studentët.
Ndoshta për shkak të mosinformimit dhe mosangazhimit të tyre në mësimin e gjuhëve
të huaja.
4.5. Qëllimet dhe Objektivat për një kurrikul të re të Gjuhës Angleze
për Fakultetet e Universitetit Politeknik
Mësimet e nxjerra nga analiza e mjedisit dhe e profilit të studentëve mund të shërbejnë
si një informacion i vyer të për përmirësuar kurrikulat aktuale të UPT-s me qëllim që
ajo të përmbushi nevojat e studentëve. Më poshtë po rendisim disa nga qëllimet dhe
objektivat për një kurrikul të re për UPT-n, bazuar në rezultatet e analizës së nevojave
të studentëve të fakulteteve të ndryshme të këtij institucioni të arsimit të lartë.
Qëllimet dhe Objektivat
Qëllimet akademike dhe objektiva perspektive e këtij programi janë:
Tu mundësohet studentëve të UPT-s perceptimi, kuptimi e përpunimi i
informacionit në fushën e tyre përkatëse përmes gjuhës angleze duke bërë
dëgjime e video, duke lexuar tekste e materiale, duke shkruar raporte e
dokumente shkencore, duke marrë pjesë në diskutime e debate që lidhen me
fushën e tyre.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
154
Tu mundësohet studentëve dhe diplomantëve studimi e formimi në universitet e
huaja si dhe pjesëmarrja aktive e dinjitoze në konferenca, seminare etj. duke
paraqitur edhe punimet e tyre në gjuhën angleze.
Ti krijohet inxhinierëve të ardhshëm mundësi optimale punësimi të suksesshme e
të qëndrueshme në kompani e agjenci të ndryshme.
Të krijohen mundësi reale për të marrë pjesë aktivisht në situata a aktivitete
komunikimi.
Të krijohet një ambient ndërveprimi reciprok në klasë.
Të pasqyrojmë e përgjigjemi kërkesave e nevojave të studentëve duke hartuar një
program racional të bazuar në strukturat, funksionet, nocionet, temat, detyrat etj.
të porositura e orientuara nga ato vetë.
Të ofrohen materiale autentike duke vënë theksin në çështjet globale, shoqërore e
specifike që lidhen me zhvillimet e tanishme në shkencë e shoqëri.
Të nxitet motivimi e të thellohet praktikimi i mëtejshëm i katër shprehive bazë të
gjuhës të kombinuara dhe integruara edhe me shprehi të tjera studimore.
Kurrikula në fjalë, nisur nga zhvillimet e sotme didaktike e pedagogjiko-shkencore,
ka si synim të qendërzojë studentin me të gjitha kërkesat, aspiratat e përpjekjet e tij
në procesin e mësimdhënies duke krijuar e ofruar varietet ushtrimesh e teknikash të
mirë-llogaritura. Gjithashtu, puna me grupe do ti jepte një shtytje të dukshme e
angazhim maksimal për një ndërveprim të frytshëm midis studentëve. Paraqitja e
situatave gjuhësore përmes kontekstesh reale e interesante do të krijonte mundësinë
që studentët të shijonin e vlerësonin orën e mësimit duke rritur e nxitur mendimin e
bashkëpunimin, duke e ndjerë veten të lirshëm e plot besim në komunikimin gjuhësor
si dhe në vlerësimin real të grupit e të vetvetes. Dhe do të ishte pikërisht ky zhvillim
funksional, organik e dinamik i studentëve që do të çonte në thellimin e përdorimin e
shprehive e aftësive gjuhësore të studentëve në drejtim të teksteve e literaturës
teknike, të fjalorëve e manualeve duke shfrytëzuar si çelës ndihmës gjuhën amtare
ose gjuhë të tjera.
Së fundi duke përmendur dhe faktin se kontigjenti i studentëve të gjuhës angleze vjen
nga shkolla me nivele të ndryshme përvetësimi gjuhësor, çka përbën një veçori
specifike në vendin tonë, duket e arsyeshme të organizohet një testim paraprak
(placement-test) që i paraprin ndarjes në grupe në fillim të çdo viti shkollor. Ky
element do të përbënte alfën dhe omegën e çdo kursi AQS-je. Ai do të ishte hapi i
parë drejt analizës së nevojave e kërkesë së tyre dhe të shërbente si një pasaportë
hyrëse për këta studentë në derën e profesionit të tyre të ardhshëm. Gjithashtu duhet
të ndërtohen programe lënde duke u bazuar në tre nivelet gjuhësore të studentëve por
edhe në tematikat sipas fakulteteve përkatëse.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
155
Kreu V
Programi mësimor për mësimdhënien e AQS-s në UPT
5.1. Përcaktimi i përmbajtjes
5.2. Planifikimi i objektivave dhe procesit mësimor
5.3. Silabusi
5.4. Përgatitja e materialeve mësimore
5.5. Vënia në zbatim e programit- Plani mësimor
5.6. Vlerësimi i programit mësimor
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
156
Kreu V
Programi mësimor për mësimdhënien e AQS-s në UPT
Në këtë pjesë të punimit do të përshkruhet sesi u eksperimentua me vënien në zbatim
të mësimeve të nxjerra nga kryerja e analizës së nevojave dhe e mjedisit për të hartuar
një program të gjuhës angleze për studentët e UPT-s. Duke qenë se UPT përbëhet nga
shumë fakultete dhe degë studimi, do të ishte e pa mundur të hartonim dhe
eksperimentonim një program për të gjitha degët. Kështu që vendosëm të
përqendroheshim vetëm në dy fakultete, në atë të Inxhinierisë së ndërtimit dega
inxhinieri ndërtimi dhe në atë të arkitekturës, dega urbanistikë.
Ndërtimi i programi kushtëzohet nga tri elementë kryesore që janë përmbajtja e kursit,
qëllimet dhe objektivat e tij dhe materiali mësimore. Këto të tria do t‘i trajtojmë më
poshtë.
5.1 Përcaktimi i përmbajtjes
Nga analiza e nevojave të studentëve rezultoi se ata do të dëshironin të merrnin një
gërshetim të njohurive nga fusha e specialitetit dhe nga anglishtja e përdorimit të
përditshëm dhe se ata mendonin se gjuha angleze iu nevojitej për punësim, studime,
komunikim dhe kompjuteri, duke zgjedhur anglishten për punë si më të rëndësishme
dhe anglishten për programe kompjuterike si më pak të rëndësishme. Duke marrë si
pikënisje punësimin si vendin ku atyre u nevojitet gjuha angleze, duhet hartuar një
program i cili të zhvillojë te studentët aftësi për të përballuar me sukses situata ku do e
përdorin gjuhën angleze gjatë ushtrimit të profesionit. Mirëpo është e vështirë të
përcaktohen detyra specifike që inxhinierët e ardhshëm do ta përdorin gjuhën por nga
intervista me inxhinierët u zbulua se ata e përdorin gjuhën angleze në këto veprimtari
kryesore:
- Leximi materialesh të ndryshme në fushën tuaj të profesionit
- Shkrimi dhe leximi i një game të gjerë imeilesh, faksesh, letrash dhe formash të
tjera të komunikimit profesional
- Shkrimi i CV-ve
- Shkrimi i raporteve formale
- Leximi i manualëve teknik në anglisht
- Biseda telefonike të natyrës teknike dhe komerciale
- Pritja e vizitorëve të huaj dhe përfshirja në komunikim formal dhe jo formal
- Negocimi i bizneseve dhe kontratave për kompaninë
- Udhëtime jashtë vendit
Dhe se ata u shprehën se a do të donin të zhvillonin:
Njohuri rreth fjalorit të specialitetit
Dhe të përparonin në njohuri të përgjithshme të gjuhës angleze
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
157
Për rrjedhojë arrijmë në përfundimin se programi i ri gjuhës angleze duhet të përfshijnë
në përmbajtje të tij tema, detyra e veprimtari që tu ofrojnë atyre mundësi për të mësuar
terminologjinë sipas fushës përkatëse si edhe të zhvillojnë aftësi për të kryer detyrat e
përmendura nga inxhinierët
5.2 Planifikimi i objektivave
Me tu përcaktuar tematika dhe lloji i njohurive që studentët dëshirojnë dhe kanë nevojë
të marrin për të marrë njohuri bazë të anglishtes inxhinierike, përcaktohen qëllimet dhe
objektivat e programit për të drejtuar mësuesit në planifikimin e mësimit,
mësimdhënies dhe testimeve. Ato gjithashtu synojnë të ofrojnë rezultate të matshme.
Më poshtë po japim disa objektiva që udhëhoqën konceptimin e programit që
eksperimentuam me studentët e degëve Inxhinieri ndërtimi dhe Arkitekturë viti
akademik 2015-2016. Gjithashtu po japim edhe disa udhëzime në vija të trasha rreth
realizimit të procesit mësimor.
Objektivat e nxënies
Në fund të kursit studentët:
- Do të kenë zgjeruar fjalorin e tyre me terminologji në lidhje me inxhinierinë
- Do të mund të nxjerrin kuptimin dhe t‘i qasen llojeve të ndryshme të teksteve
nga fusha e inxhinierisë
- Do të mund të bëjnë një përmbledhje dhe të shprehin mendimin e tyre kritike
rreth tekstit
- Do të mund të shkruajnë CV, shënime, raporte dhe propozime
- Do të mund të përshkruajnë një grafik
- Do të mund të bëjnë një prezantim rreth një teme nga fusha e tyre e
specializimit dhe të drejtojnë një diskutim në klasë
Procesi mësimor
Procesi mësimor do të realizohet në formën e seminareve duke u bazuar në një qasje
ndërvepruese. Të gjithë studentëve do t‘u kërkohet të kontribuojnë vazhdimisht në
diskutimet në grup dhe në detyrat e veprimtaritë e kryera gjatë orës së mësimit. Të
gjitha orët e mësimit do të zhvillohen në gjuhën angleze dhe gjuha shqipe do të
përdoret vetëm në raste paqartësie apo për të ndihmuar studentët në vështirësi.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
158
5.3. Silabusi
Menjëherë pas përcaktimit të objektivave të programit mësimor dhe përzgjedhjes së
përmbajtjes, mbështetur në to, ne hartuam dy silabës të cilët u vunë në zbatim në degët
inxhinieri ndërtimi dhe urbanistikë.
Një nga zbulimet e analizës së nevojave të studentëve ishte parapëlqimi i tyre për një
kurs gjuhe që përmbante veprimtari të cilat synonin të zhvillonte tek ata katër aftësitë
kryesore: Lexim, dëgjim, e folur dhe shkrim. Ata gjithashtu shprehën dëshirën që të
merrnin njohuri rreth gjuhës angleze të përgjithshme si edhe rreth asaj së specialit.
Kështu që ne hartuam një silabës të integruar i cili ndërthur tre lloje silabusish: atë
tematik, gramatikor dhe funksional. Më poshtë po paraqesim një pjesë të marrë nga
silabusi hartuar për studentët e urbanistikës, degë e arkitekturës.
Topic Reading Vocabulary Listening Grammar Writing Speaking Assignment
Careers in
architecture
Careers in
architecture
Job
advertisem
ent
Types of
architects
Job
interview
Present
simple
review
Past
simple
review
Note-
taking
Writing a
CV
Role play
Job
interview
Write your
personal CV
Parts of a
building
A flyer
Parts of a
building
Listening to
conversation
between an
architect
and a
contractor
Writing a
summary
Finding
main idea
and
supportin
g details
Reading
―Skyscraper
construction‖
Explain new
vocabulary
Write main
ideas in cue
cards
Make a
summary
Shapes Textbook
chapter
A webpage
Shapes in
architecture
Listening to
a
conversation
between a
student and
instructor
Modal
verbs
Asking for
an opinion
Find
information
on strange
looking
buildings
Tabela 4.31 Program eksperimental për gjuhën angleze për arkitekturë
Siç vihet re, ai është i përbërë nga 8 ndarje të cilat janë: tema e mësimit, lesimi, fjalori,
dëgjimi, gramatika, shkrimi, e folura dhe detyra. Përzgjedhja e temave dhe
veprimtarive është udhëhequr dhe në shërbim të objektiva të paracaktuar. Secila temë
është përgatitur për tu realizuar 2-5 orë mësimore në varësi të dinamikës së klasës.
Gjithashtu edhe pse synimi kryesor ishte ndërthurja e veprimtarive të ndryshme që të
zhvillinin të katër aftësitë bazë tw mësimit të gjuhës së huaj, jemi munduar që hartojmë
një programi jo shumë të ngjeshur me veprimtari (i ngarkuar) sa të jetë zbatimi i tij.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
159
5.4. Përgatitja e materialeve mësimore
Problemi i përzgjedhjes së materialeve mësimore përbën një nga vështirësitë e
mësimdhënies së AQS-s. Është e pamundur të gjenden tekste mësimore komerciale që
të mund të plotësojnë nevojat dhe interesat e studentëve. Nga ana tjetër, hartimi i
materialeve mësimore nga vetë mësuesit kërkon një punë më të organizuar dhe një
kohë më të gjatë. Kështu që, ne mendojmë se alternativa më e mirë do të ishte
përzgjedhja e një teksti komercial dhe plotësimi i tij me materiale të përgatitura nga
mësuesi.
Aktualisht në UPT, po punohet me setet e librave të metodës Career Paths nga shtëpia
botuese Express Publishing. Këto tekste kanë mjaft mangësi (që u nxorën në pah nga
mësuesit) si tekste leximi shumë të shkurta, veprimtari komunikuese dhe me shkrim
mjaft varfra. Janë të përqendruar te prezantimi i fjalorit dhe ushtrimi i tij në veprimtari
të kufizuara në nivel fjalie (p.sh. plotësoni vendet bosh me fjalën që mungon dhe lidhni
fjalët me përkufizimin). Së fundi, një tjetër mangësi, është mungesa e një flete pune
për tu ushtruar. Këto pika të dobëta të këtij teksti mund të kompensohen me hartimin e
materialeve nga mësuesi.
Ne vendosëm të propozonim një program të mbështetur në këtë tekst dhe në veprimtari
dhe materiale të zhvilluara nga mësuesi. Arsyeja kryesore e marrjes së këtij vendimi
lidhet së pari me kushtet në UPT dhe me larminë e metodave në dispozicion.
Fatkeqësisht në tregun shqiptar është pothuajse e pamundur të gjenden tekste të
mësimit të gjuhës angleze që të jenë të specializuara sipas degëve të studimit në UPT
dhe Express Publishing mundëson tekste për pothuajse të gjitha fakultet e UPT‘-s. Së
dyti, tekstet janë të pajisura me një kod që mundëson shkarkimin e të gjithë
veprimtarive të tekstit në telefona celular apo në kompjuter. Ky element jo vetëm që ka
një ndikim motivues te studentët që janë në përgjithësi të dhënë pas teknologjisë por na
mundëson të kapërcejmë një nga mangësitë e momentit të mësimdhënies së gjuhës
angleze në UPT që është mungesa e një laboratori fonetik dhe mungesa e pajisjeve
audiopamore për zhvillimin e orës së mësimit. Së fundi, çdo metodë është e ndarë në
tri libra sipas nivelet A1, A2 dhe B1 të KEPRR, kështu metoda i paraprinë problemit të
heterogjenitetit të njohurive të studentëve në gjuhën angleze.
Çdo metodë përbëhet nga 45 mësime. Gjuha angleze në FAU, dega arkitekturë
përmban 6 kredite të ndara në 5 kredite seminare dhe 1 detyrë kursi. Ajo zhvillohet
vetëm në semestrin e parë të vitit të parë. Duke pasur parasysh që një semestër
përmban 14 javë, për zbatimin e programit, kemi në dispozicion 70 orë 50 minutëshe.
Nga përvoja e deritanishme ka rezultuar shumë e vështirë që të mund të mbulohen të
gjitha mësimet sidomos nëse marrim parasysh që çdo mësim duhet të plotësohet me
materiale e veprimtari shtesë. Ajo që ne propozojmë është i ashtuquajturi programi i
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
160
negociueshëm ku studentëve u ofrohet mundësia që të përzgjedhin 30 tema që ata
mendojnë se janë më interesante apo më të rëndësishme.
Gjithashtu, po nga përvoja është vënë re që studentët paraqesin preferenca e mendime
të ndryshme dhe është pothuajse e pamundur të plotësohen kërkesat e të gjithëve por
mund të gjendet një vijë e mesme.
Menjëherë pas zgjedhjes së metodës mbi të cilën do të mbështetet programi mësimor
është e nevojshme që të plotësohen mangësitë e saj me materiale të përgatitura nga
mësuesi. Më poshtë po trajtojmë sesi u veprua për të përgatitur materiale nga mësuesi
për mësimin nr 7 Tables and Graphs në Book 2 në metodën Career Paths
Engineering172
Ky mësim përbëhet nga 8 ushtrime të cilët po shpjegojmë hollësisht si më poshtë:
1. Bashkëbisedim rreth grafikëve
2. Një lexim i shkurtër rreth grafikëve ku prezantohet fjalori i ri dhe një ushtrim
rreth të kuptuarit të tekstit
3. Ushtrim fjalori ku studentëve u kërkohet të lidhin fjalët me përkufizimin. Të
gjitha fjalët janë përmendura paraprakisht te teksti që u lexua në ushtrimin e
mësipërm.
4. Ushtrim fjalori ku studentëve u kërkohet të plotësojnë vendet bosh me fjalorin
që tashmë ata u kanë mësuar përkufizimin një gjuhën angleze.
5. Ushtrim dëgjimi: studentët dëgjojnë një bashkëbisedim midis dy inxhinierëve
rreth një raporti ku të dhënat do të paraqiten grafikisht dhe shënojnë për
pohimet ‗e vërtetë‘ apo e ‗gabuar‘
6. Ushtrim me dëgjim: studentët dëgjojnë po të njëjtin bashkëbisedim dhe
plotësojnë vendet bosh me fjalët që mungojnë
7. Ushtrim me role: studentët duhet të përgatisin dhe interpretojnë me role një
bashkëbisedim të ngjashëm si ai me të cilin ata u ndeshën në ushtrimin me
dëgjim
8. Ushtrim me shkrim: studentëve u paraqitet një formular raporti i thjeshtuar të
cilin ata duhet ta plotësojnë me informacione nga pjesa në role sipas
nënndarjeve të formularit
Duke marrë shkas nga tema e këtij mësimi, u hartua një leksion që kishte si qëllim
kryesor t‘u mësonte studentëve sesi të përshkruanin një grafik me shkrim dhe më pas
të flisnin rreth tij. Një ushtrim i tillë përfshihet detyrimisht te testi IELTS që është një
nga testet e gjuhës angleze të njohura ndërkombëtarisht të testimit të gjuhës angleze
dhe që studentët mund të vendosin tu nënshtrohen nëse vendosin të studiojnë jashtë
vendit ose thjesht për të filluar ciklin e dytë të studimeve duke qenë se ai gjendet në
listën e testeve për mbrojtjen e gjuhës angleze të aprovuara nga MAS. Kështu që,
menduam se zhvillimi i aftësisë të përshkruarit të një grafiku do tu shërbejë studentëve
jo vetëm në profesionin e tyre por edhe për testin IELTS-it.
172
Lloyd Ch. , Frazier James (2013) Career Paths Engineering, Express Publishing, EU
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
161
Si burim për hartimin e leksionit u përdorën një sërë faqesh në linjë të cilat u ofruan
studentëve për t‘i konsultuar për detyrën e përshkrimit të një grafiku, krahas materialit
të përgatitur nga mësuesi që u shpërnda studentëve në formë të printuar:
http://www.ieltsbuddy.com/ielts-task-1.html
http://www.ielts-exam.net/preparing/Writing_task_one_pie_charts/211/
Materiali i përgatitur nga mësuesi përbëhej prej 5 pjesësh (shih shtojca D)
1. Informacion i përgjithshëm rreth grafikëve dhe përdorimit të
tyre
2. Përshkrim i një grafiku: struktura organizuese dhe fjalori
3. Shembuj grafikësh të përshkruar
4. Ushtrime për përshkrimin e grafikëve
5. Ushtrime dhe njohuri gramatikore rreth kohës së tashme dhe të
shkuar dhe rreth përdorimit të shkallës krahasore dhe sipërore të
mbiemrave si struktura gramatikore më të përdorura në
përshkrimin e grafikëve.
5.5. Vënia në zbatim e programit - Plani Mësimor
Në këtë pjesë të punimit do të përshkruhen sesi u vunë në zbatim programet provizore
të hartuara për degët inxhinieri ndërtimi dhe arkitekturë. Me fjalë të tjera, do të
përshkruajmë sesi u hartuan dy plane mësimore dhe sesi u realizua procesi mësimor
për secilin prej tyre.
Programi i gjuhës angleze për inxhinierinë e ndërtimit u zbatua për grupin gjeodezi IA
nga 7 janar 2016 deri në 25 janar 2016. Orët e mësimit u zhvilluan te salla 406, çdo
ditë e enjte nga ora 12-15 dhe grupi përbëhej nga 22 studentë që në bazë të testit të
nivelit të kryer në fillim të semestrit më datë 15 tetor 2015 i përkisnin niveleve A2 dhe
B1 sipas KEPRR-s
Ndërsa programi i gjuhës angleze për degën e arkitekturës u zbatua me grupet
Urbanistikë IA dhe IC në periudhën 10 janar deri më 25 janar 2016. Orët e mësimit u
zhvilluan në sallën 307 në orën 8-12. Të dy grupet përbëheshin përkatësisht nga 20 dhe
24 studentët dhe ata i përkisnin niveleve B1, B2 dhe C1.
Planet mësimore u organizuan në të njëjtin format. Në secilin prej tyre u renditën
objektivat e përgjithshme të kursit duke u ndarë në hapat: nxehja, prezantimi, praktika
dhe vlerësimi.
Procesi mësimor ndoqi një qasje të përqendruar te studenti dhe te zhvillimi i aftësive të
tij komunikuese në një kontekst të bazuar te profesioni i tij. Krahas mësimdhënies, u
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
162
vëzhgua procesi mësimor dhe u mbajtën shënime reflektuese rreth tij. Për shkak të
kohës së kufizuar raportet janë më të shkurtra në krahasim me hapat e planit mësimor.
Raportet reflektuese u përqendruan te prezantimi i mësimit, praktika, detyrat, çfarë
shkoi mirë dhe çfarë nuk shkoi ashtu si duhet, sugjerime dhe proceduara të
mësimnxënies/mësimdhënies që mund të ishin përdorur për të ndihmuar studentët për
ta përdorur gjuhën e huaj më gjerësisht gjatë orës së mësimit dhe për t‘i dhuruar larmi
orës së mësimit.
Në një orën mësimi të zakonshme mësuesi prezanton temën, objektivat e mësimit dhe
parashtron se çfarë do të zhvillohet gjatë orës së mësimit. Më pas zhvillohet një
bashkëbisedim i lirshëm rreth temës së mësimit sa për t‘i përgatitur studentët për të
folur dhe ndërvepruar në gjuhën angleze. Mësuesi mundohet ta drejtoj
bashkëbisedimin drejt temave që të mund të përfshijnë terminologjinë qo do të ndeshin
studentët në tekstin e shkurtër me të cilin ata do të punojnë pak më vonë.
Në një orë mësimi synohet që fjalori i ri të prezantohet dhe vihet në zbatim në
veprimtari që lidhen me këto aftësi: Lexim, Fjalor, Gramatikë, Dëgjim, Ndërveprim
dhe Shkrim.
Ndër detyrat kryesore që përfshihen studentët gjatë një ore mësimi janë:
2) Diskutojnë kuptimin e fjalëve të reja
3) Përdorin fjalor për të nxjerrë kuptimin e tyre
4) Mbajnë shënime
5) Lexojnë paragrafë dhe i perifrazojnë apo shpjegojnë ato pjesës tjetër të
klasës
6) Shkruajnë dhe interpretojnë bashkëbisedime me njëri-tjetrin
7) Dëgjojnë materiale me dëgjim dhe kryejnë veprimtari të ndryshme në
lidhje me to si p.sh. plotësimi i vendeve bosh
8) Lexojnë tekste për të gjetur informacione të përgjithshme apo specifike
9) Shkruajnë përmbledhje
Natyrisht që këto veprimtaritë nuk ishin të vetmet, herë pas here mësuesi mundohej t‘i
përfshinte studentët edhe në veprimtari të reja për t‘i nxjerra nga rutina dhe madje një
herë u organizua një lojë vetëm për të sjellë larmi gjatë orës së mësimit.
Gjatë realizimit të programit u vu re se shpesh herë studentët shfaqnin vështirësi
gramatikore sidomos studentët e Grupit Gjeodezi dhe u pa e arsyeshme që të
pëfshiheshin shpjegime dhe veprimtari gramatikore që mund të ndesheshin dhe
përdoreshin sidomos në bashkëbisedime dhe në veprimtaritë me shkrim. Njohuritë
gramatikore u grupuan sipas detyrave me qëllim që ti jepej kuptim përdorimit të tyre si
edhe për t‘i motivuar studentët që prireshin ta shikonin gramatikën si një nga elementet
më të mërzitshme të përvetësimit të një gjuhe të huaj.
Më poshtë po paraqesim një shembull plani mësimor
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
163
Shembull plani mësimor nr 1:
Seanca e 10 : 17.01.2016
Tema: Tables and Graphs (Tabelat dhe Grafikët)
Publiku: studentë të vitit të parë: dega inxhinieri ndërtimi
Niveli: A2/B1
Kohëzgjatja: 2 seanca mësimore (100 min)
Hartuese: Margarita Paci
Aftësitë komunikuese të synuara:
- Të jenë të aftë të përshkruajnë dhe shpjegojnë të dhënat në një grafik
- Të diskutojnë rreth karrierave të mundshme në fushën e inxhinierisë së
ndërtimit duke përdorur fjalorin dhe struktura të ndryshme gramatikore
- Të ndërgjegjësohen mbi ndryshimet dhe prirjet e tregut të punës
Përputhja me Kuadrin Evropian të Referimit për Gjuhët:
Niveli A2/B1: Mund të kuptojë pikat themelore kur përdoret një gjuhë e qartë dhe
standarde dhe nëse bëhet fjalë për gjëra të zakonshme në punë, në shkollë, në kohën e
lirë, etj. Mund të prodhojë një ligjëratë të thjeshtë dhe koherente mbi tema të njohura
dhe të fushave që paraqesin interes për të. Mund të tregojë një ngjarje, një përvojë ose
një ëndërr, të përshkruaj një qëllim dhe të paraqesë shkurt arsye apo shpjegime për një
projekt apo ide.
Përputhja me programin e lëndës: Metoda ―Engineering‖, niveli B1, Book 2, Unit
7«Tables and Graphs» f.14.
Objektivat e mësimit: të diskutohet rreth rëndësisë se grafikëve dhe tabelave në fushën
e inxhinierisë, të përsëritet koha e tashme dhe e kryere e thjeshtë si edhe të mësohet
sesi të përshkruhen të dhënat e paraqitura në një grafik
Treguesit kryesorë :
Gramatikë
• Përsëritje e kohëve (duke vënë theksin te koha e tashme dhe e kryera e thjeshtë)
Fjalori
• Fjalori për përshkrimin e grafikëve/prirjeve
Kulturë: Menaxhimi i karrierës dhe ballafaqimi me ndryshimet
Aftësia mbizotëruese : të shprehurit me gojë dhe me shkrim
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
164
Aftësitë gjuhësore :
- të dijë të përdorë fjalorin që lidhet me përshkrimin e grafikëve
- të strukturoj qartë një përshkrim të një grafiku
Aftësitë pragmatike: të jenë të aftë që të prezantojnë e të përshkruajnë një grafik
përpara klasës.
Mjetet: Grafikë të marrë nga interneti dhe nga revista dhe nga Testi i IELTS
Etapat e zhvillimi i mësimit:
Etapat
Zhvillimi Veprimtaritë e
studentëve
Roli i
mësuesit
Teknikat,
mjetet e
përdorura
Shënime
Etapa
1
Paraqitje e
objektivave
të seancës
Dëgjim T‘i informojë
mbi mënyrën e
zhvillimi të
seancës
Paraqitje me
gojë
Njohje me
objektivat e
seancës
5 min.
Etapa
2
Nxehja Diskutojnë rreh
përdorimit të
grafikëve në
përgjithësi dhe
në fushën e
inxhinierisë së
ndërtimit
Të drejtoj
diskutimin
Paraqitje me
gojë
Ushtrimi 1 faqe
16
5-10min
Pjesëmarrje
e tërë klasës
Etapa
3
Studentët
kryejnë
ushtrimet 2-
6
Lexim dhe
plotësim
ushtrimesh
Të shpjegoj
veprimtaritë
dhe të organizoj
studentët nëpër
grupe
Shpjegim me
gojë
20 min
Punë në
grupe
Etapa
4
Përshkrimi i
një grafiku
Mundohen të
përshkruajnë një
grafik me
njohuritë në
dispozicion
Shpjegon,
veprimtarinë.
Vëzhgon
studentët dhe
mban shënim
rreth
vështirësive ne
lidhje me
fjalorin dhe
përdorimin
gramatikor
Shpjegim me
gojë
Përshkrim me
shkrim
10min
Punë
individuale
Etapa
5
Përshkrim
grafiku dhe
diskutim
Dëgjojnë një
shembull
përshkrimi
grafiku;
Informon rreth
detyrës dhe
drejton
bashkëbisedimi
Shpjegim me
gojë
Punë
individuale
10 min
Punë
individuale
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
165
Krahasojnë
përshkrimin e
dëgjuar me
përshkrimin e
tyre dhe
diskutojnë rreth
mangësive dhe
vështirësive të
tyre
Nxitje e
reflektimit të
studentëve mbi
punën e kryer
Mbajtje shënim
shprehjeve që u
duken më të
përshtatshme
për përshkrimin
e grafikëve
Etapa
6
Përshkrim
Grafiku
Dëgjim Informon rreth
mënyrës së
organizimit të
një përshkrimi
grafiku dhe
ilustron
Shpjegim me
gojë
Shpërndan
material shtesë
rreth grafikëve,
organizimit të
përshkrimit të
tyre,
terminologjinë
e përshtatshme
Lexim materiali
10 min
Pjesëmarrje
e tërë klasës
Etapa
7
Ushtrime me
përshkrimin
e grafikëve
Punojnë
ushtrimet dhe
praktikojnë
fjalorin për
përshkrimin e
grafikëve
Shpjegon
ushtrimeve dhe
drejton
diskutimin e
përgjigjeve të
sakta
Konsultim
materiali,
përdorimi i
fjalorëve,
hamendësimi
15min
Pjesëmarrje
e tërë klasës
Etapa
8
Përmbledhje
e orës së
mësimit
Diskutojnë se
çfarë u zhvillua
gjatë orës së
mësimit dhe
sugjerojnë
përmirësimi
I orienton,
siguron
mbarëvajtjes e
orës
Përsëritje dhe
vlerësim
5 min
Pjesëmarrje
e tërë klasës
Pjesa e parë: Kryerja e veprimtarive të Mësimit ―Tables and Graphs‖ të cilin po e
paraqesim më poshtë
Pjesa e dytë: Materiali rreth grafikëve i përgatitur nga mësuesi:
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
166
Shembull plani mësimor nr 2:
Seanca e 10 : 17.01.2016
Tema: People in architecture (njerëz në arkitekturë)
Publiku: studentë të vitit të parë: dega urbanistikë
Niveli: A2/B1
Kohëzgjatja: 3 seanca mësimore (150 min)
Hartuese: Margarita Paci
Aftësitë komunikuese të synuara:
- Të diskutojnë rreth karrierave të mundshme në fushën e arkitekturës duke
përdorur fjalorin dhe struktura të ndryshme gramatikore
- Të jenë të aftë të nxjerrin informacionin e nevojshëm nga njoftime për punë
- Të përgatisin CV sipas formatit të Bashkimit Evropian.
Përputhja me Kuadrin Evropian të Referimit për Gjuhët:
Niveli A2/B1: Mund të kuptojë pikat themelore kur përdoret një gjuhë e qartë dhe
standarde dhe nëse bëhet fjalë për gjëra të zakonshme në punë, në shkollë, në kohën e
lirë, etj. Mund të prodhojë një ligjëratë të thjeshtë dhe koherente mbi tema të njohura
dhe të fushave që paraqesin interes për të. Mund të tregojë një ngjarje, një përvojë ose
një ëndërr, të përshkruaj një qëllim dhe të paraqesë shkurt arsye apo shpjegime për një
projekt apo ide.
Përputhja me programin e lëndës: Metoda ―Architecture‖, niveli B1, Book 2, Unit 2
«People in Architecture» f.6.
Objektivat e mësimit: të diskutohet rreth karrierave të mundshme në fushën
arkitekturës, të përsëritet koha e tashme dhe e kryere e thjeshtë si edhe të mësohet
sesi të nxirren shënime nga një njoftim punë dhe të hartohet një CV.
Treguesit kryesorë :
Gramatikë
• Përsëritje e kohëve (duke vënë theksin te koha e tashme dhe e kryera e thjeshtë)
Fjalori
• Fjalori për llojet e specializimeve brenda fushës së arkitekturës
Kulturë: Menaxhimi i karrierës dhe ballafaqimi me ndryshimet
Aftësia mbizotëruese : të shprehurit me gojë dhe me shkrim
Aftësitë gjuhësore :
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
167
- të dijë të përdorë fjalorin që lidhet me specializimet në arkitekturë
- të nxjerrë informacione nga një njoftim pune
- të përgatisë një CV
- tu përgjigjet pyetjeve në një intervistë pune
Mjetet: njoftime pune të marra nga gazeta dhe formati Europass is CV
http://europass.cedefop.europa.eu/
Etapat e zhvillimi i mësimit:
Etapat
Zhvillimi Veprimtaritë e
studentëve
Roli i
mësuesit
Teknikat,
mjetet e
përdorura
Shënime
Etapa
1
Paraqitje e
objektivav
e të
seancës
Dëgjim T‘i
informojë
mbi
mënyrën e
zhvillimi të
seancës
Paraqitje me
gojë
Njohje me
objektivat e
seancës
5 min.
Etapa
2
Nxehja Diskutojnë rreh
karrierave të
ndryshme në
arkitekturë
Të drejtoj
diskutimin
Paraqitje me
gojë
Ushtrimi 1
faqe 6
5-10min
Pjesëmarrje e
tërë klasës
Etapa
3
Studentët
kryejnë
ushtrimet
2-6
Lexim dhe
plotësim
ushtrimesh
Të shpjegoj
veprimtaritë
dhe të
organizoj
studentët
nëpër grupe
Shpjegim
me gojë
20 min
Punë në grupe
Etapa
4
Lexim
njoftimi
pune
Lexojnë
njoftimin dhe
mbajnë shënim
kërkesat e tij
Të shpjegoj
veprimtarinë
Shpjegim me
gojë
10 min, punë
individuale
Etapa
5
Përshkrimi
i një CV
Diskutojnë rreth
CV-ve, llojin e
informacionit
që përmbajnë.
Shqyrtojnë
shembullin e
CV-s dhe
mundohen të
Shpjegon,
veprimtarinë
.
Drejton
diskutimin
Vëzhgon
studentët
dhe mban
Shpjegim
me gojë
Përshkrim
me shkrim
10min
Pjesëmarrje e
të gjithë klasës
në diskutim
dhe punë
individuale
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
168
dallojnë pjesët e
një CV
shënim rreth
vështirësive
në lidhje me
fjalorin dhe
përdorimin
gramatikor
Etapa
6
Intervistë
Punë
Dëgjim
Plotësojnë
ushtrime në
lidhje me pjesën
e dëgjuar
Shpjegon
ushtrimin
Shpjegim
me gojë
Shpërndan
material
shtesë rreth
pytjeve në
një intervistë
pune.
Lexim
materiali
10 min
Pjesëmarrje e
tërë klasës
Etapa
7
Intervistë
pune
Bashkëbisedojn
ë me role
Shpjegon
ushtrimin,
organizon
studentët në
grupe dhe
monitoron
realizimin e
detyrës
Karta me
fjalë kyçe
për
intervistuesi
n dhe
shembuj
CVs për
kandidatin
për punë
15min
Bashkëbisedi
m me role
Etapa
8
Përmbledh
je e orës së
mësimit
Diskutojnë se
çfarë u zhvillua
gjatë orës së
mësimit dhe
sugjerojnë
përmirësimi
I orienton,
siguron
mbarëvajtjes
e orës
Përsëritje
dhe vlerësim
5 min
Pjesëmarrje e
tërë klasës
Pjesa e parë: Kryerja e veprimtarive të Mësimit ―People in Architecture‖ të cilin po e
paraqesim më poshtë
Pjesa e dytë: Materiali rreth CV-s dhe intervistave për punë të përgatitura nga mësuesi
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
169
5.6 Vlerësimi i programit mësimor
Në këtë pjesë të punimit do të trajtojmë vlerësimin e dy programeve të gjuhës angleze
që u zbatuan në periudhën 7 janar 2016 deri në 25 janar 2016 në degët Gjeodezi dhe
Urbanistikë.
Për vlerësimin e tyre u përdorën dy mjete kryesore- krahas vrojtimeve tona dhe
rezultateve të studentëve në provimin final, u përdor një pyetësor i vlerësimit të
studentit. Qëllimi i tij ishte t‘u jepte mundësi studentëve të shprehnin mendimin në
lidhje me programin mësimor. Këtu vlen për tu ripërmendur fakti se programi ynë u vu
në zbatim vetëm për një periudhë një mujore dhe studentët nuk u informuan për të me
qëllim që kur të jepnin vlerësimin e tyre, të mund të dallonim nëse programi i ri kishte
arritur përmirësimet e synuara dhe se cilat aspekte të tij kishin nevojë të përpunoheshin
më tej me qëllim që ti përmbushnin akoma më së miri nevojat e studentëve.
Pyetësori i vlerësimit të studentit u plotësuar nga 63 studentë menjëherë pas
përfundimit të testit final. Ai u paraqit atyre në gjuhën shqipe dhe përbëhej vetëm nga
dy pyetje. Në pyetjen e parë renditeshin të gjitha mësimet e zhvilluara gjatë semestrit
të parë të vitit akademik 2015-2016 dhe për secilin prej tyre të anketuarit duhet të
qarkonin një nga katër alternativat: 1. shumë i dobishëm, 2 i dobishëm 3pak a shumë i
dobishëm 4. i padobishëm
Ndërsa pyetja e dytë kërkonte që përbri secilit mësim të shënohej se cili aspekt i tij i
kishte pëlqyer më shumë dhe cili jo.
Më poshtë po paraqesim grafikisht rezultatet e këtij pyetësori për 4 mësimet që u
eksperimentuan me programet e reja.
Fig. 5.1. Vlerësimi i studentit për mësimet e realizuara me programin e ri
Vlerësimi i studentit
shumë i dobishëm
i dobishëm
pak a shumë i dobishëm
i padobishëm
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
170
Mësimet e realizuar me anë të programit të ri të morën vlerësimet 87% shumë i
dobishëm, 8% i dobishëm dhe 5% pak a shumë i dobishëm. Ndër arsyet e vlerësimit të
tyre pozitiv ishin temat në lidhje me fushën e studimit, shumëllojshmëria e
veprimtarive, ushtrimet me dëgjim, përdorimi i materialeve nga interneti dhe revista
dhe atyre shtesë, përdorimi i kartave për bashkëbisedim. Ndërsa si pika të dobëta ata
shënuan se do të donin të kishin pasur më shumë mundësi praktikimi të njohurive të
reja dhe të merrnin më pak njohuri në një orë mësimi.
Nga ana tjetër, mësimet e zhvilluara me programin ekzistues të gjuhës angleze patën
këto rezultate: 15% shumë i dobishëm, 54% i dobishëm, 22% pak a shumë i dobishëm
9% i dobishëm. Studentët e anketuar vlerësuan dobinë e temave në lidhje me
profesionin e tyre, ushtrimet me dëgjim dhe pjesët me lexim të lehta për tu kuptuar.
Por nga ana tjetër ata pranuan se shpeshherë veprimtaritë ishin të njëjta dhe monotone
për çdo mësim sidomos ushtrimet e fjalorit.
Rezultati i vrojtimeve.
Duke qenë se programi i ri u zbatua dhe u vrojtua nga një person i vetëm, nuk qe e
lehtë të mblidhej shumë informacion vlerësues për zbatimin e planeve mësimore për
programet e reja. Ajo që u dallua ishte një rritje e përgjithshme e interesit dhe
përkushtimit të studentëve për mësimin sidomos kur flitej për veprimtari që
përfshiheshin në testet për mbrojtjen e gjuhës angleze. Gjithashtu u vu re se materialet
plotësuese të përgatitura nga mësuesi ofronin më shumë mundësi për praktikimin dhe
përvetësimin e fjalorit. Gjë që u vu re në gatishmërinë e studentëve për ta përdorur atë
me lehtësi në veprimtaritë e ndryshme si prezantime detyrash, bashkëbisedime dhe
pjesë me role.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
171
Përfundime
Objekti kryesor i këtij punimi ishte të ndërtonte një kurrikul të gjuhës angleze për
qëllime specifike për studentët e vitit të parë në UPT duke u mbështetur në një punë
kërkimore të mirëfilltë. Për ta arritur këtë qëllim u mbështetëm në një literature të gjerë
në fushën e kurrikulave dhe strategjive të mësimnxënies dhe mësimdhënies dhe mbi
bazën e saj përcaktuam dhe ndoqëm të gjitha etapat e hartimit të një kurrikule të cilat u
finalizuan me vënien në zbatim të saj.
Duke u mbështetur në objektivat e këtij punimi dhe në hulumtimet e kryera për t‘i
plotësuar ato, mund të arrijmë në disa përfundime të renditura më poshtë në një formë
të përgjithësuar.
Anglishtja për Qëllime Specifike është mësimi i gjuhës angleze për të plotësuar
nevojat specifike të nxënësit; Ajo përdor metodologjinë dhe aktivitete të
disiplinave që i shërben dhe përqendrohet tek gjuha (gramatika, leksiku,
regjistri), ligjërimi dhe llojet e teksteve që i shkojnë përshtat këtyre
veprimtarive. AQS-ja, në situata të veçanta të mësimdhënies, mund të përdorë
një metodologji të ndryshme nga anglishtja e përgjithshme; ajo mund të
hartohet për të rritur në ciklin e dytë dhe të tretë të studimeve dhe për të gjitha
nivelet e zotërimit të gjuhës angleze.
Mësimdhënia e gjuhës angleze për qëllime specifike në Shqipëri, sipas
hulumtimeve tona, ka kaluar nëpër tri faza:
Në fazën e parë (1970-1990), ajo e gramatikës dhe e përkthimit, u zhvillua
kryesisht gjatë studimeve universitare, por edhe në shkolla të mesme
profesionale. Metodat e përdorura ishin hartuar nga autorë shqiptarë dhe
pothuajse të gjitha kishin të njëjtën strukturë organizimi ku rëndësi e posaçme u
kushtohej gramatikës dhe fjalorit. Aftësia parësore që synohej të zhvillohej
ishte të lexuarit. Ndërsa për sa i përket mësimdhënies, ajo ishte e përqendruar te
mësuesi.
Në fazën e dytë (1990-2003), ndeshim një ndërprerje të hartimit të metodave
nga autorë shqiptarë të cilët u përqendruan në hartimin e teksteve për shkolla 8-
vjeçare dhe të mesme. Ndërkaq mësimdhënia e AQS-s vazhdoi të mbështetej
në metodat e krijuara në vitet ‘70-‘80 ose në metoda të krijuara nga autorë të
huaj ose në rastin më ekstrem, ajo u braktis për t‘u zëvendësuar nga
mësimdhënia e anglishtes së përgjithshme.
Në fazën e tretë (2004-aktualisht) rigjallërohet tradita e mësimdhënies së
Anglishtes për Qëllime Specifike nëpërmjet teksteve të hartuara nga autorë
shqiptarë të nxitur nga dëshira për të plotësuar nevojat e studentëve. Kjo
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
172
periudhë i përket qasjes komunikuese në mësimdhënien / nxënies e AQS – s dhe
vënies mbi baza më shkencore të mësimdhënies në këtë fushë, duke marrë
parasysh të një tërësi faktorësh që ndikojnë në përvetësimin sa më aktiv të saj.
Në hartimin e një kurrikule merren parasysh një varg faktorësh. Në to
përfshihen njohuritë aktuale të studentit, mangësitë, mjetet mësimore, koha në
dispozicion, aftësitë e mësuesve, parimet e mësimdhënies dhe mësimnxënies.
Në procesin e hartimit të kurrikulave, këta faktorë konsiderohen në katër
nënprocese: analiza e mjedisit, analiza e nevojave, aplikimi i parimeve dhe
përcaktimi i qëllimeve dhe objektivave. Rezultatet e analizës së mjedisit na
drejtojnë drejt një liste faktorësh dhe ndikimit të tyre në procesin e hartimit.
Rezultati i analizës së nevojave është një listë elementesh gjuhësore duke marrë
parasysh njohuritë e studentëve, dëshirat dhe nevojat e tyre në të ardhmen.
Aplikimi i parimeve përfshin pikësëpari përcaktimin e parimeve kryesore për tu
aplikuar dhe monitorimi i aplikimit të tyre gjatë gjithë procesit të hartimit.
Rezultati i aplikimit të parimeve është një kurse gjuhe në të cilin nxënies i jepet
përparësia më e madhe. Së fundi përcaktimi i qëllimeve dhe objektivave
sigurojnë një pikëmbërritje për të gjithë procesin e hartimit të një kurrikule.
Rëndësia e zhvillimit të një analize nevojash qëndron edhe në faktin se
nëpërmjet saj hartuesi i kurrikulës mund të mësojë rreth dy elementeve shumë
të rëndësishme: 1. cilat janë njohuritë gjuhësore të përgjithshme dhe specifike
që zotëron studenti dhe 2. Çfarë njohurish gjuhësore të përgjithshme dhe
specifike synon të zotërojë ai. Sapo zbulon këto fakte, hartuesi i kurrikulës
mund të vazhdojë me objektivat e kursit dhe të vendosë se çfarë të përfshijë në
programin mësimor (funksionet, temat, fjalorin). Me të përfunduar programin,
vëmendja kalon te metodologjia e mësimdhënies. Kjo nga ana tjetër i shtyn
hartuesit e kurrikulave që të hartojnë, krijojnë ose t‘i përshtatin materialet
aktuale në përputhje me nevojat gjuhësore të studentëve. Këto materiale, më
pas do të përcaktojnë karakterin e testimeve për të vrojtuar përvetësimin e
njohurive të marra. Kjo është arsyeja përse shpeshherë thuhet se analiza e
nevojave drejton zhvillimin e një kurrikule.
Mësuesit nuk do të mund t‘i mësojnë studentëve të gjitha aftësitë gjuhësore që
do t‘i duhet në të ardhmen. Kështu që ata mund të mbështet në përdorimin e
strategjive të të mësuarit. Ato janë çelësi i ndërtimit të autonomisë së studentit.
Duke qenë se studentët paraqesin stile të ndryshme të mësuarit, mësuesi
këshillohen të përdorin një gamë të gjerë strategjish në mënyrë që çdo student
të gjej veten. Përveç kësaj, mësuesi mund të prezantojë dhe shpjegojë
strategjitë të ndryshme të të mësuari duke i shpjeguar qëllimin dhe rëndësinë e
tyre. Madje ata mund të diskutojnë hapur se pse një strategji funksionon më
mirë dhe kur mund të përdoret. Në këtë mënyrë, rritet repertori i mjeteve
mësimore për secilin student duke i bërë atë më të vetëdijshëm për strategjitë
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
173
në dispozicion të tij dhe për t‘i inkurajuar që të vendosin se cilat strategji janë
më efikase për të arritur te qëllimi kryesor që është marrja e dijes në mënyrë të
pavarur.
Për të arritur një mësimdhënie të suksesshme me studentët e UPT-s, nevojitet të
ndërtohet një program mësimor ku të trajtohen tema me interes për studentët, të
përdorën një lami veprimtarish motivuese dhe mësimore që synojnë
përmirësimin e aftësive komunikuese, thellimi i njohurive dhe shprehjeve
gramatikore, i terminologjisë së specialitetit në bashkërendim me njohuri të
përgjithshme të gjuhës angleze.
Në rastin e një grupi heterogjen mësuesi bën një punë të diferencuar ne grupe
më të vogla studentësh të cilët gjejnë vete tekste të specialitetit në revista apo
internet dhe i analizojnë apo i studiojnë në varësi të nivelit të tyre dhe sipas
objektivave të vendosura nga pedagogu paraprakisht. Kështu, ata nxiten në
kryerjen e punës së pavarur. Kujtojmë që orët e mësimit janë të pamjaftueshme
dhe roli i mësuesit është që t‘u ofrojë studentëve teknikat e të mësuarit, të ju
lehtësojë nxënien, tu tregojë mënyrën e të lexuarit, e kuptimit të një teksti, e
hartimit të një sinteze, të një raporti për nivelet mesatare dhe të përparuara.
Ndërsa për studentët fillestare, mësuesi përqendrohet në formimin e aftësive
bazë gjuhësore dhe komunikues në fushën e tyre të specialitetit.
Kurrikula e re që u ndërtua ndikoi pozitivisht jo vetëm në rritjen e motivimit
dhe angazhimit të studentëve gjatë orës së mësimit por edhe në zhvillimin e
aftësive të tyre komunikuese në gjuhën angleze. Gjithashtu duke pasur në
qendër studentin, kjo kurrikul ndikoi edhe në zhvillimin e pavarësisë së
studentëve në mësimin e gjuhës angleze nëpërmjet njohjes nga ana e tyre të
strategjive dhe stileve të ndryshme të nxënies. Duke mësuar si të mësojnë, ata
do të mësojnë sesi ta përvetësojnë vetë gjuhën e huaj kur tu nevojitet në situata
më specifike profesionale. Mendojmë se në këtë mënyrë arritëm të vërtetojmë
hipotezën se arritjet në gjuhën angleze të studentëve do të jenë më të larta nëse
realizohet hartimi i një kurrikule që bazohet në nevojat e studentëve dhe nëse
strategjitë e mësimdhënies/mësimnxënies kanë në qendër studentin dhe e
edukojnë atë me pavarësinë e të mësuarit në gjuhën e huaj.
Së fundi mund të themi se megjithëse ky punim, i bazuar në një literaturë të
pasur e bashkëkohore, është ndër të parët që vendos në qendër të studimit të tij
raste të shumta konkrete të problematikës që shfaq mësimdhënia/nxënia e
anglishtes për qëllime specifike, ai nuk pretendon të jetë shterues.
Megjithatë, ne shpresojmë se të dhënat e modelet e eksperimentuara gjatë
punës sonë e që përfshihen në këtë punim, do t‘u shërbejnë mësuesve dhe
studiuesve si raste konkrete dhe metodologjike për të hartuar dokumente të
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
174
tjera me vlerë studimore si kurrikula e anglishtes për qëllime profesionale,
analiza e strategjive të mësimdhënies/nxënies së gjuhës së huaj për qëllime
profesionale, profili i mësuesit të gjuhës së huaj për qëllime profesionale, etj.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
175
Bibliografi
1. Anthony, L. (1997). ESP: What does it mean? ON
CUE. http://interserver.miyazaki-med.ac.jp/~cue/pc/anthony.htm konsutlua më
prill, 2000
2. Baker, Colin. (1992) Attitudes and Language, Great Britain: Multilingual
Matters Ltd, f.22-59
3. Basturmen H. (2008), Ideas and Options in English for Specific Purposes, New
Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Inc. Publishers. f. 15-29.
4. Basturmen Helen (2010). Developing Courses in English for Specific Purposes.
New York Palgrave Macmillan. 1-39.
5. Bezhani H., Shambli Sh.(1984) English for the students of Economics,
Shtypëshkronja e Dispensave, Tiranë.
6. Bradley, J. C., & Edinberg, M.A. (1982). Communication in the nursing
context. Norwalk, CT: Appleton-Century-Crofts.
7. Brigss, L. (1977). Instructional design: Principles and applications.
Englewood Cliffs,NJ: Educational Technology Publications.
8. Brindley, G. (1989). The role of needs analysis in adult ESL programme
design. In R. Johnson(Ed.). The Second Language Curriculum. Cambridge:
Cambridge University Press. f. 53-70
9. Brindley, G. P. (1984), Needs Analysis and Objective Setting in the Adult
Migrant Education Program. Sydney, Australia: N.S.W. Adult Migrant
Education Service
10. Brown, H. D. (2007). Principles of language learning and teaching. USA:
Pearson Education
11. Brumfit, C. (1984). Communicative Methodology in Language
Teaching.Cambridge: Cambridge University Press, f. 49-52
12. Buka P. (1986) English for construction Engineering Students, Shtypëshkronja
e Dispensave, Tiranë.
13. Buschenhofen, Paul ,(1998), „English language attitudes of final-year high
school and first-year university students in Papua New Guinea‟, Asian Journal
of English Language Teaching, Vol.8, f. 93-116.
14. Carver, D. (1983). Some propositions about ESP. English for Specific
Purposes, 2, 131-137.
15. Clark, J..(1987), Curriculum Renewal in School Foreign Language
Learning.Oxford: Oxford University Press. 221-229
16. Conseil de l‗Europe (2001) Cadre européen commun de référence pour les
langues: apprendre, enseigner, évaluer. Editions Didier, Disponible sur
http://www.coe.int/t/dg4/linguistic/Source/Framework_FR.pdf]
17. Crombie, Winifried, (1985), Discourse and language learning: A relational
approach to syllabus design. Oxford: Oxford University Press, 1985.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
176
18. Csizér, Kata. dhe Dörnyei, Zoltan.(2005) ‗The internal structure of language
learning motivation and its relationship with language choice and learning
effort‘, The Modern Language Journal, 89, f. 19-36.
http://users.telenet.be/cr32258/internalstructure.pdf, konsultuar më 5 tetor
2011.
19. Çaushi. A & Hereni E.(2012) Legal English For ESP Students, ADA.
20. Çela L., Osmani Sh., Prodani A. (1987) English for Beginners (for students of
the Higher Institute of Agriculture) Botim i Institutit të Lartë Bujqësor të
Tiranës, Shtypëshkronja e Dispensave, Tiranë.
21. Dörnyei, Zoltan. (2001). Motivational Strategies in the Language Classroom,
New York: Cambriddge University Press, f.6-8, 51.
22. Dudley-Evans, T., & St John, M. (1998). Developments in ESP: A Multi-
Disciplinary Approach. Cambridge: Cambridge University Press.
23. Dudley-Evans, T., & St. John, M. (1998). Developments in English for Specific
Purposes.Cambridge: Cambridge University Press.
24. Ehrman, M. E. & Oxford, R. L. (1989). Effects of sex differences, career
choice, and psychological type on adult language learning strategies. The
Modern Language Journal, 73(1), 1-13.
25. Ewer, J. and Hughes-Davies 1987. Further Notes on Developing an English
Programme for Students of Science and Technology' In Swales, J.(ed). Episode
in ESP. Prentice Hall. f.45.
26. Ewer, J. R., & Latorre, G. (1969). A course in basic scientific English. London:
Longman
27. Fida A. & Buza L. (2012), Gjuha e Huaj për Qëllime Specifike në faqet e
Shtypit Pedagogjik Shqiptar Vështrim Historiko-Tematik (1951-2011) National
Conference ―Studime të avancuara në inxhinierinë matematike, fizike dhe
kimike‖ organizuar në UPT, Fakulteti i Inxhiniereisë Matematike dhe
Inxhinierisë Fizike, Qendra e Gjuhëve të Huaja. 160-182
28. Friedenberg, J., Kennedy, D. Lomperis, A., Martin W., & Westerfield, K.
(2003). Effective practices in workplace language training: Guidelines for
providers of workplace English language training services. Alexandria,
VA.:TESOL.
29. G. Hadaj, D. Dracini (1974) English for Engineering Students, Shtypëshkronja
e Dispensave, Tiranë.
30. Gardner, Robert. (1985). Social psychology and second language learning: The
role of attitudes and motivation. London: Edward Arnold.
31. Graddol, David. (2000). The Future of English? A Guide to Forecasting the
Popularity of the English Language in the 21st Century. London: British
Council. Web edition.
32. Green, J.M. & Oxford, R.L. (1995). A closer look at learning strategies, L2
proficiency, and gender. TESOL Quarterly, 29(2), 261-97.
33. Grup autorësh, (2008), Didaktika e gjuhëve të huaja 1, Tiranë: SHBLU, 142-
160
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
177
34. Halliday, M. A. K., McIntosh A., & Strevens, P. (1964). The linguistic sciences
and language teaching. London: Longman.
35. https://www.google.al/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0
CBwQFjAAahUKEwjjo4ixnN7GAhXlrtsKHb_mCpc&url=http%3A%2F%2Ff
aculty.ksu.edu.sa%2Faltowaim%2FWord%2520Documents%2FGrammatical%
2520and%2520lexical%2520Features%2520of%2520Scientific%2520and%25
20Technical.doc&ei=leOmVaOFB-
Xd7ga_zau4CQ&usg=AFQjCNEQQKmsSXjgG6zL8EHWzW-
yYWf9uw&sig2=YzvgVk4QTptz7QBin-neKw
36. Hutchinson, T., & Waters, A. (1987). English for specific purposes, a learning-
centered approach. Cambridge: Cambridge University Press.
37. Integrating Curriculum Design Theory into ESP Course Construction: Aviation
English for Aircraft Engineering*Jun Lin1, Aiguo Wang2, Changjie Zhang2,
konsultuar 18 gusht 2014
https://www.google.al/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=8&ved=0
CFcQFjAH&url=http%3A%2F%2Fwww.scirp.org%2Fjournal%2FPaperDown
load.aspx%3FpaperID%3D45411&ei=YG7yU-
jIKam00QWJ64GgAQ&usg=AFQjCNESV8ztx12oa8wkWfNw1in3wY4aJQ)
38. Johns, A., & Dudley-Evans, T. (1991). English for Specific Purposes:
International in scope, specific in purpose. TESOL Quarterly, 25, 297-314.
39. Kaba S. (1985). English for Geology and Mining Students, Shtypëshkronja e
Dispensave, Tiranë.
40. Karahan Firdevs. (2007) “Language attitudes of Turkish students towards the
English language and its use in Turkish context” Journal of Arts and Sciences
Say›: 7, May, 2007. http://jas.cankaya.edu.tr/gecmisYayinlar/yayinlar/jas7/07-
FIRDEVSKARAHAN.pdf konsultuar më 10 tetor 2011.
41. Kromidha, E.,Varfi, N., (2011), L‘Enseignement des langues étrangères dans
les facultés de l‘Université de Tirana : Un défi pour une meilleure formation
professionnelle et culturelle des étudiants, in: Synergies Monde, Actes du
IIème Forum Mondial HERACLES. Referred:
http://gerflint.fr/Base/Monde9/kromidha.pdf
42. Litwack, D. M. (1979). Procedure: The key to developing an ESP curriculum.
TESOL Quarterly, 13, 383-391.
43. Mackay, R., & Mountford, A. (Eds.). (1978). English for specific purposes.
London: Longman.
44. Marshall, B. (2002). Preparing for success: A guide for teaching adult ESL
learners. http://calstore.cal.org/store
45. Master, P. 1991. Active verbs with inanimate subjects in scientific pros.
English for specific purposes. 10, 15-33.
46. Master, P. 2003. Noun Compounds and Compressed Definitions. Volume 41,
Issue 3. Available on line:
http://exchanges.state.gov/forum/vols/vol41/no3/p02.pdf
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
178
47. Mohammad Al Towaim, ―Grammatical and Lexical Features of Scientific and
Technical Language‖ referuar më datë 10.07.015:
48. Munby, J. (1978). Communicative syllabus design: A sociolinguistic model for
defining the content of purpose-specific language programmes. Cambridge:
Cambridge University Press.
49. Mustapha H. et al, Coursen for First year Students of the College of Earth
Sciences,(1986), ESP for the University, ELT Document 123, London:
Pergamon Press in association with The British Council, f. 95-100.
50. Nation, I.S.P.& Macalister John (2010). Language Curriculum Design. New
York: Taylor & Francis Group, f.1-149
51. Nicholls, A., & Nicholls, H. (1972). Developing curriculum: A practical guide.
London: Allen and Unwin.
52. O‘Malley, J. M., & Chamot, A. U. (1990). Learning Strategies in Second
Language Acquisition. New York: Cambridge University Press.
53. O'Malley, J., Chamot, A., Stewner-Manzanares, G., Russo, R. & Küpper, L.
(1985). Learning Strategy Applications with Students of English as a Second
Language TESOL Quarterly 19, f.557-584.
54. Oxford, R. L. & Burry-Stock, J. A. (1995). Assessing the use of language
learning strategies worldwide with the ESL/EFL version of the strategy
Inventory for Language Learning (SILL). System, 23(2), 153-175.
55. Oxford, R. L. & Ehrman, M. (1995). Adults‘ language learning strategies in an
intensive foreign language program in the United States. System, 23(3), 359-
386.
56. Oxford, R. L. (1989). Use of language learning strategies: a synthesis of
students with implications for strategy training. System, 17(2), 235-247.
57. Oxford, R. L.(1986). Second language learning strategies: Current research and
implication for practice. ERIC Document Reproduction Service No. ED
278273.
58. Oxford, R.L (2003) LANGUAGE LEARNING STYLES AND STRATEGIES: AN
OVERVIEW, referuar janar 2016
http://web.ntpu.edu.tw/~language/workshop/read2.pdf
59. Oxford, R.L. (1990). Language learning strategies: what every teacher should
know. Boston: Heinle & Heinle.
60. C.E.Eckersley, (1970), Essential English for foreign students, Longman.
61. Eric H. Glendinning, Technology (botim i Oxford University Press)
62. Parkinson, J. 2000. Acquiring scientific literacy through content and genre: a
theme-based language course for science students. English for Specific
Purposes. 19 369-387
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
179
63. Partington, A. 1998. Patterns and meaning. Amsterdam: John Benjamins.
64. Peng Jia “The Characteristics and Translation of English for Science and
Technology (EST)‖ (2005) http://www.usingenglish.com/articles/how-to-teach-
english-for-engineers.html
65. Richards, J. (Ed.). (2001). Curriculum development in language teaching.
Cambridge:Cambridge University Press.
66. Robinson, P. (1980). ESP (English for Specific Purposes). New York:
Pergamon.
67. Robinson, P. (1991). ESP Today: A practitioner‟s guide. New York: Prentice
Hall.
68. Rodgers, T. (1989). Syllabus design, curriculum development and polity
determination. In R. K. Johnson (Ed.). The second language curriculum (f. 24-
34). New York: Cambridge University Press.
69. Romo, A. (2006) An English for Specific Purposes Curriculum to Prepare
English Learners to Become Nursing Assitants,konsultuar mw gusht 2009, f.
313-350.
70. Rosenberg, M. 2004. ―Never the twain shall meet‖, English Teaching
Professional 11(35), f. 36–37.
71. Rubin, J. (1975). What the ―good language learner‘ can teach us TESOL
Quarterly 9, f. 41-51.
72. Sifakis, N.C. (2003). Applying the adult education framework to ESP
curriculum development: An integrative mode. English for Specific Purposes,
22, 195-211.
73. Skehan, P. (1989). Individual differences in second language learning. London:
Edward Arnold.
74. Stefanllari I. dhe Dheri V. (1981) English for Medical Students,
Shtypëshkronja e Dispensave, Tiranë.
75. Stern, H. (1983). Fundamental Concepts of Language Teaching Oxford:
Oxford University Press.
76. Strevens, P. (1977). Special-purpose language learning: A perspective.
Language Teaching & Linguistics: Abstracts 10, (3), f.145-163.
77. Tarone, E., Dwyer, S., Gillette, S., Icke, V. 1987. On the use of the passive in
two astrophysics papers. In Swales, J. (ed.). Episode in ESP. Prentice Hall.
p.188.
78. Wenden, A. & Rubin, J. (eds). (1987). Learner Strategies in Language Learning
Hemel Hempstead: Prentice Hall International.
79. Wenden, Anita (1991). Learner strategies for learner autonomy. London,
Prentice Hall. f. 8-79
80. West, L. (1984). Needs assessment in occupational specific VESL. The ESP
Journal, 3, 143-152
81. White, R.V. (1988) The ELT Curriculum : Design, Innovation And
Management. Oxford: Blackwell
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
180
82. Wood, A. 2001. International Scientific English: The language of research
scientists around the world. In Flowerdew, J. and Peacock, M. 2001. Research
Perspective on English for Academic Purposes. Cambridge University Press. f.
71
83. Writing in Engineering (Language and Learning Online), referuar më datë
12.06.2016:
http://www.monash.edu.au/lls/llonline/writing/engineering/index.xml
84. Yalden Janice,(1987) Principles of Course Design for Language Teaching,
Cambridge: Cambridge University Press. f.39-48.
85. Oxford, R. L. (1990). Language Learning Strategies: What Every Teacher
Should Know New York: Newbury House /Harper & Row.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
181
SHTOJCA
SHTOJCA A
KUADRI I ANALIZËS SË NEVOJAVE
Pse nevojitet gjuha e huaj?
Për të studiuar;
Për punë;
Për trajnim;
Një kombinim i këtyre të trejave
Për ndonjë arsye tjetër, p.sh. ngritje në detyrë, provime, statusi.
Si do të përdoret gjuha?
Për të folur, shkruar, lexuar etj.
Kanali: telefoni, komunikimi ballë për ballë etj.
Tipet e teksteve: psh tekste akademike, leksione, bashkëbisedime, manuele
teknike, katalogje etj.
Cilat do të jenë fushat e veprimtarisë apo studimit të studentëve?
Lënda: mjeksi, biologji, arkitekturë, tregti, inxhinieri etj.
Me kë do ta përdoret gjuha?
Me folës vendas ose jo
Niveli i njohurive të bashkëbiseduesit: ekspert, mesatar etj.
Marrëdhënia: koleg, mësues, epror, vartës, klient etj.
Ku do të përdoret gjuha e huaj?
Konteksti fizik: zyrë, sallë leksionesh, hotel, seminar, bibliotekë etj.
Konteksti njërëzor: vetëm, në mbledhje, demonstrata, në bisedë telefonike etj.
Konteksti gjuhësor: në atdhe, jashtë shtetit etj.
Kur do të përdoret gjuha?
Shpesh, rrall, në sasi të mëdha, në sasi të vogla etj.
Përse po e mësojnë gjuhën studentët?
Është kurs me detyrim apo me dëshir
Iu nevojitet ose jo
Për shkak të ngritjes në detyrë, në status apo pagesë
Cili është qëndrimi i tyre ndaj AQS-s? Duan ti përmirësojnë njohuritë e tyre në
gjuhën angleze apo e urrjen kohën që iu merr ajo?
Si mësojnë studentët?
Cili është koncepti i tyre për mësimdhënien dhe mësimnxënien?
Ç‘lloj metodologjie i tërheq më shumë
Cilat teknika ka të ngjarë t‘i mërzisin ata
Cilët janë janë studentët?
Gjinia/mosha/kombësia;
Cilat janë njohuritë gjuhësore të tyre?
Cilat janë fushat e interesit të tyre?
Cili është formimi socio-kulturor i tyre?
Me cilat stile të mësimdhënies janë mësuar?
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
182
Cilat janë qëndrimet e tyre në lidhje me gjuhën angleze dhe kulturën e vendeve
anglishtfolëse.
(Hutchinson dhe Waters, 1987, f.59-63)
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
183
SHTOJCA B
PYETËSOR PËR ANALIZIMIN E NEVOJAVE TË STUDENTËVE -- SHQIP
Ne po përpiqemi të mësojmë rreth nevojave tuaja gjuhësore me qëllim që të
hartojmë një kurrikul për tju ndihmuar në përmirësimin e njohurive tuaja në
gjuhën angleze dhe për t’ju përgatitur me terminologjinë e duhur në fushën tuaj
të studimit ose interesit. Ne do t’ju ishim shumë mirënjohës nëse do të shpenzonit
pak minuta për t’ju përgjigjur pyetjeve të pyetësorit.
Udhëzime: Lexojini pyetjet me kujdes dhe jepni përgjigje të plota. Nëse ju nevojitet
më shumë vend, ju lutem përdorni pjesën e pasme të faqes. Të dhënat tuaja personale
nuk do t‘i komunikohen askujt; ne do t‘i përdorim ato vetëm nëse kemi nevojë t‘ju
kontaktojmë për t‘ju bërë pyetje të mëtejshme ose kemi paqartësia mbi përgjigjet tuaja.
Shumë faleminderit.
I. Informacione personale
1. Emër Mbiemër: _______________________________________(jo e detyrueshme)
2. Adresa e E-mail: ______________________________________(jo e detyrueshme)
3.Çfarë ju pëlqen të bëni në kohën e lirë (p.sh. shkoj në kafene, fb, dëgjoj muzik etj.)
_____________________________________________________________________
4. Gjinia juaj: a. Mashkull b. Femër
5. Cila është mosha juaj?
a. 18
b. 19
c. 20
d. 21
e. _______
6. Mosha kur fillova te mësoj anglisht/klasa dhe vendi__________________________
7. Sa vite shkollë keni përfunduar? Shkruani numrin e viteve në hapësirën e dhënë
dhe sipas shkollës që keni ndjekur (nuk është e thënë që t‘i keni ndjekur të gjitha):
a. Shkolla 8-vjeçare _______________ vite
b. Shkolla e mesme _______________ vite
c. Shkollë e mesme profesionale _______________ vite
d. Universitet _______________ vite
8. Cila është dega juaj e studimit dhe a ishte ajo zgjedhja e parë? Nëse jo, çfarë do të
kishit dashur të studionit?________________________________________________
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
184
II. Njohuri gjuhësore
1. Keni studiuar anglisht përpara se të fillonit studimet në UPT?
a. Po
b. Jo
2. Nëse po, për sa kohë dhe sa orë në javë keni studiuar gjuhën angleze?
Vite Muaj Orë në javë
Shkolla 8/9-vjeçare
Shkolla e mesme
Shkolla e mesme
profesionale
Universiteti
Kurse Private.
3. Çfarë niveli të gjuhës angleze mendoni se zotëroni . Zgjidhni nivelet e mëposhtme.
P.sh. Nese mendoni se ne gramatik jeni niveli mesatar, vendosni kryqin në kollonën
përkatëse.
Fillestar Mesatar I përparuar Nuk e di
Dëgjim
Të Folurit
Lexim
shkrim
Gramatikë
III. Përmirësimi i anglishtes
1. Sa orë detyra shtëpie do të ishit të gatshëm të shpenzonin për studimin e gjuhës
angleze
a. 1 orë në javë
b. 2 orë në javë
c. 3 orë në javë
d. 4 orë në javë
2. Cilat nga shprehitë e më poshtme do të donit të përmirësonit. Vendosni një
kryq. P.sh. nëse doni të përmirësoni pak dëgjimin, vendosni kryqin te kolona
përkatëse.
aspak pak mjaftueshëm shumë
Dëgjim
Lexim
Të folurit
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
185
Shkrim
Gramatikë
Fjalor
Shqiptim
Kulturë
3. Për çfarë mund t‘ju nevojitet më shumë gjuha anlgeze? (Qarkoni një nga
përgjigjet. Nëse keni më shumë se një arsye, mund të vendosni përbri tyre
numrat nga 1-5 duke filluar nga më e rëndësishmja te më pak e rëndësishmja)
a) Për të studiuar;
b) Për punë
c) Për t‘u trajnuar
d) Për të komunikuar
e) Për të konsultuar material në fushën tuaj të studimit
f) Për të pasur më shumë mundësi për të gjetur punë
g) Për të marrë pikë të larta në teste si TOEFL, ELST etj,
h) Të gjitha
i) Tjetër_________________________________________
j) Nu do më nevojitet gjuha angleze
4. Aktualisht, a e perdorni gjuhen angleze jashte shkolles? A) PO B) JO
Nëse po, për çfarë e përdorni?
________________________________________________________________
5. Gjatë këtij kursi doni të merrni
1. Njohuri të gjuhës angleze në lidhje me fushën tuaj të studimit
2. Njohuri të përgjithshme të gjuhës angleze
3. Të dyja njëherësh
4. Asnjërën___________________________________
6. Tipat e të mësuarit: Ka shumë mënyra për të mësuar një gjuhë të huaj.
Mendoni për mënyrën tuaj dhe përbri çdo mënyrë vendos numrat e mëposhtëm
1 më e kënaqshme dhe më e rëndësishme 2 shumë kënaqshme dhe e
rëndësishme 3 e kënaqshme dhe e rëndësishme 4 Pak e kënaqshme 5 e pa
rëndësishme
Mënyrat e të mësuarit: 1 2 3 4 5
Mësoj më mirë kur e shoh diçka
Mësoj më mirë kur e dëgjoj diçka
Mësoj më mirë kur punoj vetëm
Mësoj më mirë kur punoj me një student tjetër
Mësoj më mirë kur punoj në grupe të vogla
Ushtrime me role – p.sh: blerja e një bilete
Preferoj ta zgjedh vetë mënyrën sesi ta zgjidh një ushtrim pa mësuesin
Preferoj një mësim të drejtuar nga mësuesi dhe me shpjegime
Mësoj duke marrë pjesë në aktivitete krijuese – projekte
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
186
IV. Qëndrimi ndaj anglishtes dhe përdorimit të saj
1. Anglishtja është:
1) E mërzitshme
2) Interesante
3) E bukur
4) E rëndësishme
5) Gjuha e kulturës
6) Të gjitha perveç e mërzitshme
2. Për fjalitë mëposhtme zgjidhni alternativën që përshkruan më së miri
qëndrimin tuaj.
1. Është një gjë e mirë që të kemi anglishten si gjuhën e huaj më të përdorur në
Shqipëri .
A Dakord B I pavendosur C Nuk jam dakord
2. Librat e shkencave ekzakte dhe shoqërore duhet të shkruhen në Shqip.
A Dakord B I pavendosur C Nuk jam dakord
3. Anglishtja duhet të përdoret në mësimdhënien e lëndëve nëpër shkolla në
Shqipëri
A Dakord B I pavendosur C Nuk jam Dakord
4. Anglishtja dallon një person të edukuar
A Dakord B I pavendosur C Nuk jam Dakord
5. Nëse e di mirë anglishten, do të vlerësohem nga familja, të afërmit dhe miqtë
A Dakord B I pavendosur C Nuk jam Dakord
6. Nëse e di dhe e përdor anglishten do të rritet statusi im si individ.
A Dakord B I pavendosur C Nuk jam Dakord
7. Mësimi dhe përdorimi i anglishtes është një nga faktorët kryesor të zhvillimit të
Shqipërisë. A Dakord B I pavendosur C Nuk jam Dakord
8. Nëse përdor anglishten nuk ndihem më Shqiptar.
A Dakord B I pavendosur C Nuk jam Dakord
9. Nëse përdor Anglishten, do të thotë që nuk jam patriot.
A Dakord B I pavendosur C Nuk jam Dakord
10. Jam i detyruar ta mësoj anglishten nga njerëzit përreth meje.
A Dakord B I pavendosur C Nuk jam Dakord
11. Më pëlqen të lexoj në anglisht revista, libra, etj.
A Dakord B I pavendosur C Nuk jam Dakord
12. Nuk ndihem keq kur përdor anglishten përkundrazi ndihem krenar me veten.
A Dakord B I pavendosur C Nuk jam Dakord
13. Më pëlqen të flas anglisht me anglishtfolës
A Dakord B I pavendosur C Nuk jam Dakord
14. Sa do të doja ta flisja rrjedhshëm anglishten.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
187
A Dakord B I pavendosur C Nuk jam Dakord
15. Nuk ndihem rehat kur flas anglisht dhe kam shumë pak besim te vetja.
A Dakord B I pavendosur C Nuk jam Dakord
16. Do ta zgjidhja anglishten edhe sikur të mos ishte një lëndë me detyrim në
shkollë.
A Dakord B I pavendosur C Nuk jam Dakord
17. Më pëlqen të shikoj filma ku flitet anglisht.
A Dakord B I pavendosur C Nuk jam Dakord
18. Zotërimi I anglishtes është mjaft i dobishëm për të komunikuar dhe për tu
kuptuar me popujt e tjerë.
A Dakord B I pavendosur C Nuk jam Dakord
19. Nuk më vjen mirë kur dëgjoj një shqiptar që diskuton me një shqiptar tjetër
anglisht.
A Dakord B I pavendosur C Nuk jam Dakord
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
188
Shtojca C
PLACEMENT TEST
Name: ____________________ Date: _____________________
I. Grammar (30 points). Choose the correct word or phrase.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
189
1. A: Hello Sara, how are you?
B: I __________ very well, thank you.
a. be
b. stand
c. am
d. live
2. A: What do you _____________ ?
B: I am a pianist.
a. did
b. do
c. done
d. does
3. A: Where did you travel in the summer?
B: I _____________ to Italy
a. went
b. was
c. gone
d. going
4. A: Is your father in this picture?
B: Yes, he is the _____________ one on the far left
a. yellow
b. insensible
c. mannered
d. tall.
5. A: What is that long stick you use to play baseball with?
B: It is a _____________.
a. kite
b. boat
c. key
d. bat
6. A: These are my friends Kevin and Sue.
B: _____________ are from Pennsylvania.
a. They
b. Them
c. These
d. Their
7. A: Where is your car?
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
190
B: It is _____________ the parking lot.
a. upside
b. on
c. between
d. in
8. A: How many children do you have?
B: Two boys and ______________ girl
a. two
b. a
c. an
d. the
9. A: Whose is ______________ bicycle?
B: It‘s mine
a. that
b. these
c. those
d. their
10. A: ________________ the door please, it is cold in here
B: Sure
a. kill
b. paint
c. shut
d. lift
11. A: He's _____________ to dance to salsa music.
B: He is enjoying it it very much
a. to learn
b. learn
c. learns
d. learning
12. A: I don‘t have any money.
B: Don‘t worry, _____________ lend you some.
a. I'll
b. I'm
c. mine
d. me
13. A: Mountain climbing is probably the _____________ sport in the world
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
191
B: Yes, I agree
a. dangerous
b. more dangerous
c. so dangerous
d. most dangerous
14. A: ______________ you punch me, I will tell the teacher
B: Oh, yeah!
a. It
b. If
c. In
d. Is
15. A: What happened to your hand?
B: I burned it while I _____________
a.were cooking
b. was cooking
c.be cooking
d. cooking
16. A: When Julie was a child, she lived in a _________ decorated house
B: She told me she liked it very much
a. nice
b. nicest
c. nicely
d. nicety
17. A: We usually have lunch _________ one thirty in the afternoon
B: We usually have it at noon
a. with
b. for
c. out
d. at
18. A: Why is Kim leaving her parents‘ house?
B: She wants ______________ live alone
a. for
b. to
c. than
d. with
19. You just came in the classroom, ______________ you?
a. didn‘t
b. don‘t
c. won‘t
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
192
d. aren‘t
20. If Mom and Dad ask you about me, tell ________ I went for a walk with a
friend
a. their
b. they
c. them
d. theirs
21. A: I have never _____________ to New York before
B: Neither have I
a. be
b. been
c. being
d. was
22. A: Tons of rice is ____________ in China every year
B: Some of it comes to the use
a. Produced
b. Producing
c. Produce
d. produces
23. A: I didn‘t get the linen from the dry cleaners
B: Don‘t worry, I‘ll ____________them ____________ for you
a. let out
b. take off
c. pick up
d. catch on
24. A: If I had a lot of money, I _____________ buy a new car and a new house
B: That‘s my dream too
a. would
b. will
c. won‘t
d. shall
25. A: Please don‘t make any noise. You _____________ wake up the baby
B: Sorry!
a. aren‘t
b. mustn‘t
c. won‘t
d. don‘t
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
193
26. A: I‘m not hiring a plumber to fix the kitchen sink. I have decided to do it ______
B: Good idea, darling
a. me
b. I
c. my
d. myself
27. A: Wait! We know ______________ that man is!
B: You‘re right, we saw him talking to Dad last week
a. who
b. whose
c. whom
d. why
28. A: Our new Spanish teacher is friendly; ___________ he likes talking a lot
B: Ours is a little boring
a. before that
b. in fact
c. in this case
d. not only that
29. A: ______________ he was very late, he didn't even apologize
B: How rude of him
a. Even though
b. Much as
c. In addition
d. Of course
30. A: I don‘t like Victor; he is an ___________ and ___________worker
B: I don‘t agree with you on that matter
a. unreliable, careless
b. public, careful
II. Reading: (30 points). Read the passages and then answer the questions below
Passage 1 (6p)
The Parent-Teacher Conference
Teacher: Hello. I'm Mrs. Hill, the kindergarten teacher.
Mrs. Lee: It's nice to meet you. I'm Mrs. Lee. My son is Sam.
Teacher: Oh, yes. He's a very nice boy. This is some of the work he‘s done already.
Mrs. Lee: He likes your class very much.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
194
Teacher: I'm happy he's in my class.
Mrs. Lee: How can I help him at home?
Teacher: It would really help Sam if he practiced writing his letters with you. You can
also count pennies with him. Please read to him every night.
Mrs. Lee: I can't read well in English and my husband comes home very late from
work.
Teacher: That's O.K. You can read to Sam in Korean. Then talk about the story and
enjoy it together. The important thing is that he's learning about new things and
learning to love reading. He can learn the English names in school for the things you
have taught him at home. He'll always remember the good feeling he has reading with
his mother. There are many books in the library in Korean.
Mrs. Lee: Thank you very much. I will try that. I want to help you in class, but my
English is not very good.
Teacher: Yes it is! You can come in any time. You could help at the art, writing or the
counting center. You could also come on field trips or help me put together little books
for the children.
Mrs. Lee: O.K. I will help. I could come Monday.
Teacher: Great! Can you be here at 9:30?
Mrs. Lee: Yes, 9:30 is fine. I'll see you Monday. Good-bye.
Teacher: Good-bye and thanks for volunteering. The Parent-Teacher Conference. (n.d.). Retrieved September 20, 2004 from
http://www.eskimo.com/~cjh/esl/book2/chap1.html
1. In the conversation, Mrs. Lee implies that:
a. Her husband is a good worker
b. Her husband is not Korean
c. Her husband cannot help Sam very often
d. Her husband does not get up early
2. The teacher encourages Mrs. Lee to do all of the following but one thing:
a. Read to her son in their native language
b. Teach him English vocabulary
c. Discuss their readings
d. Remember the good feeling that comes from reading
3. By the conversation between Mrs. Lee and Sam‘s teacher we can infer that:
I. Sam needs help with Math
II. There are many volunteering opportunities at the school
III. Mrs. Lee‘s English is improving
IV. Volunteering at school will improve Sam‘s test scores
a. I and II
b. III and IV
c. Only II
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
195
d. Only IV
Passage 2 (4p)
Rice is the only major grain crop that is grown exclusively as human food. There has
been a series of remarkable genetic advances that have made it possible to cultivate
high-yield varieties that are resistant to disease and insect pests.
Because rice constitutes half the diet of 1.6 billion people, and another 400 million
people rely on it for between one fourth and one-half of their diet, these advanceshave
deterred disasters that otherwise would have left millions of people severely underfed.
Gear, J. & Gear, R. (2002). Cambridge preparation for the TOEFL test (3rd ed.). Cambridge: Cambridge.
1. The relationship between rice and science lays on the fact that:
a. There are more human foods than in the past
b. There are now more resistant varieties of rice
c. Grains are used exclusively as human food
d. Diseases and insects cannot damage rice
2. Because of the advances in rice genetics:
a. Almost two billion people stopped eating rice
b. Almost 400 million people eat rice nowadays
c. Millions of people had been able to get something to eat
d. Millions of people increased the amount of rice in their diets
Passage 3 (10p)
The food we eat seems to have profound effects on our health. Although science has
made enormous steps in making food more fit to eat, it has, at the same time, made
many foods unfit to eat. Some research has shown that perhaps eighty percent of all
human illnesses are related to diet and forty percent of cancer is related to diet as well,
especially cancer of the colon. People of different cultures are more prone to contract
certain illnesses because of the characteristic foods they consume. That food is related
to illness is not a new discovery. In 1945, government researchers realized that nitrates
and nitrites (commonly used to preserve color in meats) as well as other food additives
caused cancer. Yet, these carcinogenic additives remain in our food, and it becomes
more difficult all the time to know which ingredients on the packaging labels of
processed food are helpful or harmful. The additives that we eat are not all so direct.
Farmers often give penicillin to cattle and poultry, and because this, penicillin has been
found in the milk of treated cows. Sometimes similar drugs are administered to
animals not for medicinal purposes, but for financial reasons. The farmers are simply
trying to fatten the animals in order to obtain a higher price on the market. Although
the Food and Drug Administration (FDA) has tried repeatedly to control these
procedures, the practices continue. A healthy diet is directly related to good health.
Often we are unaware of detrimental substances we ingest. Sometimes, well-meaning
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
196
farmers or others who do not realize the consequences add these substances to food
without our knowledge. Pyle, M. & Munoz, M.E. (1995). Cliffs TOEFL preparation guide (5th ed.).
Lincoln: Cliffs.
1. One of the disadvantages of science is:
a. It has caused cancer of the colon
b. Harmful substances have been added to the food we eat
c. It has made meat look redder
d. The gap between diet and illnesses has decreased.
2. Culture and the contracting of illnesses are related in that:
a. People eat what they produce
b. Traditional foods are healthier than international foods
c. People in a country contract illnesses that are different from the illnesses people in
another country contract.
d. Some cultures are more powerful than others
3. The phrase: “these carcinogenic additives” refers too:
a. The color of meats
b. Penicillin
c. Cattle and poultry
d. Cancer-causing substances
5. Because of their desire to obtain better profits, farmers:
a. Lower the price of meats
b. Raise the prices of meats
c. Fatten their animals using harmful additives
d. Fatten their animals using healthy additives
Passage 4 (10p)
Barter Versus the Use of Money
When Stanley Jevons, in an early textbook on money, wanted to illustrate the
tremendous leap forward when civilization turned from exchange by barter to the use
of money, he could not do better than to quote experiences like the following:
Some years since, Mademoiselle Zélie, a singer of the Théâtre Lyrique at Paris . . .
gave a concert in the Society Islands. In exchange for an air from Norma and a few
other songs, she was to receive a third part of the receipts. When counted, her share
was found to consist of three pigs, twenty-three turkeys, forty-four chickens, five
thousand cocoanuts, besides considerable qualities of bananas, lemons, and oranges. . .
. [I]n Paris . . . this amount of livestock and vegetables might have brought four
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
197
thousand francs, which would have been good remuneration for five songs. In the
Society Islands, however, pieces of money were scarce; and as Mademoiselle could
not consume any considerable portion of the receipts herself, it became necessary in
the mean time to feed the pigs and poultry with the fruit. This example shows the
nature of barter. Barter consists of the exchange of goods for other goods, rather than
the exchange of goods for a commonly accepted medium of exchange, or money.
Inconvenient as barter obviously is, as shown by the comical example of exchanging
songs for pigs, it actually represents a great step forward from the state of complete
self-sufficiency, where each household made everything it needed and where everyone
had to be a jack-of-all-trades and a master of none. Nevertheless, barter operates under
grave disadvantages. An elaborate division of labor would be unthinkable without the
introduction of a great improvement — the use of money.
Once economics leave the most rudimentary stages, people do not directly exchange
one good for another. Instead, they sell one good for money, and then use money to
buy the goods they wish. At first glance, this seems to complicate rather than simplify
matters, to replace one transaction by two. Thus, if I have apples and want nuts, would
it not be simpler to trade one for the other rather than sell the apples for money and
then use the money to buy nuts?
Actually, the reverse is true. The two transactions are simpler than one. Ordinarily,
there are always people ready to buy apples and always some willing to sell nuts. But it
would be an unusual coincidence to find a person with tastes exactly opposite your
own, with an eagerness to sell nuts and buy apples. This situation, called the ―double
coincidence of wants,‖ would be extraordinarily unlikely. Adapted from: Nordhaus, W. D., &
Samuelson, P. A. (1989). Economics. New York: McGraw-Hill.
1. In his book about money, Mr. Jevons refers to:
a. Leaping to earn money
b. The evolution of trade
c. Experiences about illustrations
d. Civilization changes in matters of textbooks
2. The sentence: an air from Norma probably means
a. Norma‘s stomach problems
b. A singer‘s manner
c. Mademoiselle Zélie‘s partner in the Society Islands
d. The main part of a musical composition
3. The story about Mademoiselle Zélie shows that she:
a. Made a deal to sell fruit in Paris
b. Was a bad trader
c. Exchanged work for goods
d. Fed her pigs with the poultry
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
198
4. Disadvantages of barter are:
I. It is not convenient when what one needs can not be found
II. People become experts at trading
III. It consists of only one transaction
IV. Division of labor would not exist
a. I and II
b. I and III
c. I and IV
d. Only I
5. The use of money facilitates trading because:
a. Two transactions are better than one
b. It allows the ―double coincidence of wants‖
c. There are people with different tastes
d. Most people have the same tastes
IV. Please, introduce yourself. Describe your academic interests, learning skills and
hobbies: (Please, write in full sentences):
_________________________________________________________________________
____________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
__________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
V. Speaking (15p) Placement Test*
It is very important to properly place adult students in order to maintain their interest in
studying English. If material is too easy, students may become bored and drop out. If
the material is too hard, they may not return for the next class.
The most common method of assessing adult students‘ oral proficiency in order to
place them in appropriate classes is to engage them in a brief oral interview. For non-
literate students this approach is particularly valuable. Be aware that the students‘ fear
level may be very high. This fear can be broken down by a friendly smile and pleasant
small talk prior and even during the questions. In fact, you may intermingle small talk
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
199
and actual assessment questions in such a manner that the students may not know that
they are being assessed. Be sure to explain to the students that the purpose of the
interview assessment is for placement and not for examination.
The following questions are appropriate for this interview.
Student‘s name: ____________________________________
1. What is your name?
_________________________________
2. Where do you live?
_________________________________
3. Where were you born?
_________________________________
4. What day is today?
_________________________________
5. Where are you studying?
_________________________________
6. what are you studying? Was it your first choice or did you want to study something
else?
_________________________________
7. How long have you lived in this city?
_________________________________
8. What do you need the most help in: speaking, reading or writing?
_________________________________
9. Why do you want to study English?
_________________________________
10. What do you like to do for fun?
_________________________________
11. Tell me something about your family
_________________________________
12. What do you expect of this course?
_________________________________
13. What are your goals for the future?
_________________________________
Total score
_________________________________
At all times be relaxed and friendly with the students. Make them feel
comfortable. Reassure them that this is for placement proposes only, and it is not
an examination. Repeat the question or statement if necessary. You may clarify a
response or even prompt students to help them feel more at ease. If they give a
correct and clear answer in English, give two points for each item. If they give an
unclear, inappropriate answer, give them one point. For no answer give them a
zero. Add up the points for a total score.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
200
Students with a total score of about 0 – 10 should probably be placed in a beginning
class. Those with scores of about 10 – 20 should be placed in an intermediate class;
and those who scored above 20 should be placed in an advanced class. These scores
are only estimates, and the examiner must use own judgment in determining the class
that could be appropriate for each individual, especially those whose scores fall near
the breaking points.
* Taken and adapted from Adult Education ESL Teachers Guide, by C. Ray
Graham and Mark M. Walsh . Pub. By Texas Education Agency, Kingsville,
Texas
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
201
SHOTOJCA Ç PYETËSOR I PËRDORIMIT TË GJUHËS ANGLEZE NË
PUNË
1. Ju lutem shënoni profesionin tuaj: ________________
2. Shënoni vitin kur jeni diplomuar: _______________
3. Sa vite keni që e ushtroni profesionin: _____________________
4. Ju është nevojitur ndonjëherë ose ju nevojitet gjuha angleze : PO JO
5. Nëse po, për çfarë iu është nevojitur/nevojitet
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
____________________________________________________________
6. A e keni përdorur gjuhën angleze në situatat e mëposhtme? Nëse po, qarkoni
situatat në të cilat e keni përdorur dhe vendosni numrat nga 1-4 për nga më e
rralla te më e shpeshta.
a. Leximi i manualëve teknik në anglisht ____
b. Leximi materialesh të ndryshme në fushën tuaj të profesionit_____
c. Shkrimi dhe leximi i një game të gjerë imeilesh, faksesh, letrash dhe formash të
tjera të komunikimit profesional_____
d. Shkrimi i CV-ve _____
e. Shkrimi i raporteve formal ____
f. Pritja e vizitorëve të huaj dhe përfshirja në komunikim formal dhe jo formal
_____
g. Biseda telefonike të natyrës teknik dhe komerciale _____
h. Pjesëmarrja në takime _____
i. Negocimi i bizneseve dhe kontratave për kompaninë_____
j. Udhëtime jashtë vendit _____
k. Dhënia prezantimeve formale dhe përgjigjja e pyetjeve ____
l. Pjesëmarrja në konferenca ndërkombëtare ______
7. Nëse do ndiqnit një kurs të gjuhës angleze, çfarë do të donit të mësonit për t‘jua
lehtësuar punën? ______________________
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
202
SHTOJCA D Material i përgatitur nga mësuesi
HOW TO TALK ABOUT A VISUAL AID: CHARTS AND
GRAPHS
Charts are graphic representations of any measurable data. Charts, graphs, and
diagrams are all synonymous with the graphic representation of numerical data. Charts
may be more specifically defined as illustrations that give information that would
otherwise be arranged in a table (tabular form). Graphs and diagrams are a series of
points, a line, a curve, or an area representing the comparison of variables. The
advantage of charts and graphs is that technical data may be shown in a manner that
quickly and graphically communicates the information.
Professionals in any field can use charts and graphs to graphically explain or
demonstrate the results of statistics. Statistics is the science of the collection,
arrangement, and interpretation of quantifiable information.
.
The basic types of charts include rectilinear (line) charts, column (bar) charts, pie
charts and flowcharts.
Choosing the right visual aid
A flow chart is a diagram
showing the progress of material
through the steps (étapes) of a
manufacturing process
(processus) or the succession of
operations in a complex activity
A pie chart displays the size
(taille) of each part as a
percentage of a whole (un
tout).
A (vertical or horizontal) bar
chart is used to compare unlike
(different) items
A line chart depicts changes
over a period of time, showing
data and trends
A table is a convenient way
to show large amount of data
(données, informations) in a
small space
A diagram is a drawing showing
arrangements and situations, such
as networks (réseaux),
distribution, fluctuation ...
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
203
Presenting a graph
Introduction Topic Circumstances
This graph shows ... the results of our products ... over 10 years.
The diagram outlines ... rates of economic growth ... between 1990 and 1996.
This table lists ... the top ten agencies ... in the industrial world.
This pie chart represents the company's turnover ... for this year in our
sector.
This line chart depicts ... the changes in sales ... over the past year.
This chart breaks down (ventile)
...
the sales of each salesman ... during the past ten
weeks.
The four basic trends (tendances) are : upward movement :
downward movement :
no movement :
change in direction : or
Indicating upward movement :
Verbs Nouns
Transitive Intransitive
(to) increase (to) increase (an) increase
(to) raise (to) rise (rose, risen) (a) raise (US), a rise (UK)
(to) push/put/step up (to) go/be up (an) upswing
(to) grow (a) growth
(to) extend, (to) expand (to) extend, (to) expand (an) extension, expansion
(to) progress (a) progression
(to) boom/soar/climb (a) boom
(to) jump, (to) skyrocket (a) jump
(to) reach a peak, (to) peak (a) peak
(to) reach an all-time high
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
204
Indicating downward movement :
Verbs Nouns
Transitive Intransitive
(to) decrease (to) decrease (a) decrease
(to) cut, (to) reduce (a) cut, (a) reduction
(to) fall (off) (fall, fell,
fallen)
(a) fall
(to) plunge, to plummet (a) plunge
(to) drop (off) (a) drop
(to) go down (a) downswing
(to) decline (a) decline
(to) collapse (a) collapse (dramatic fall)
(to) slump, (to) go bust (a) slump
(to) bottom out
Indicating no movement :
Verbs Nouns
Transitive Intransitive
(to) keep ... stable (to) remain stable
(to) hold ... constant (to) stay/remain constant/the
same
(to) stabilize (to) stabilize stability
Indicating a change of direction : or
...
Verbs Nouns
Transitive Intransitive
(to) level off (to) level off/out, to flatten out (a) levelling-off
(to) stop falling/rising (a) change
(to) stand at (to) remain steady
(to) stop falling and start rising
(to) stop rising and start falling
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
205
Indicating an up and down movement:
and
Verbs Nouns
Transitive Intransitive
(to) fluctuate (to) fluctuate (a) fluctuation
(to) flutter (to) flutter (a) flutter
(to) undulate
Indicating the degree or the speed of
change
Small changes – Adjectives / Adverbs: gradually, gently, slightly, steadily
Big changes – Adjectives / Averbs: suddenly, sharply, dramatically, steeply, a lot
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
206
Describing the elements of a graph
Analysing an example
To analyse this, we‘ll look at a line graph. Look at the following question and the
graph.
You should spend about 20 minutes on this task.
The line graph below shows changes in the amount and type of fast food
consumed by Australian teenagers from 1975 to 2000.
Summarize the information by selecting and reporting the main
features and make comparisons where relevant.
Write at least 150 words.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
207
There are three basic things you need to structure an IELTS writing task 1.
1. Introduce the graph
2. Give an overview
3. Give the detail
We‘ll look at each of these in turn.
1) Introduce the Graph
You need to begin with one or two sentences that state what the graph shows. To do
this, paraphrase the title of the graph, making sure you put in a time frame if there is
one.
Here is an example for the above line graph:
The line graph illustrates the amount of fast food consumed by teenagers in
Australia between 1975 and 2000, a period of 25 years.
You can see this says the same thing as the title, but in a different way.
2) Give an Overview
You also need to state what the main trend or trends in the graph are. Don‘t give detail
such as data here – you are just looking for something that describes what is happening
overall.
One thing that stands out in this graph is that one type of fast food fell over the period,
whilst the other two increased, so this would be a good overview.
Here is an example:
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
208
Overall, the consumption of fish and chips declined over the period, whereas the
amount of pizza and hamburgers that were eaten increased.
This covers the main changes that took place over the whole period.
You may sometimes see this overview as a conclusion. It does not matter if you put it
in the conclusion or the introduction, but you should provide an overview in one of
these places.
3) Give the Detail
You can now give more specific detail in the body paragraphs.
When you give the detail in your body paragraphs in your IELTS writing task 1, you
must make reference to the data.
The key to organizing your body paragraphs is to group data together where there
are patterns.
To do this you need to identify any similarities and differences.
Look at the graph – what things are similar and what things are different?
As we have already identified in the overview, the consumption of fish and chips
declined over the period, whereas the amount of pizza and hamburgers that were eaten
increased.
So it is clear that pizza and hamburgers were following a similar pattern, but fish and
chips were different. On this basis, you can use these as your ‗groups‘, and focus one
paragraph on fish and chip and the other one on pizza and hamburgers.
Here is an example of the first paragraph:
In 1975, the most popular fast food with Australian teenagers was fish and chips,
being eaten 100 times a year. This was far higher than pizza and hamburgers, which
were consumed approximately 5 times a year. However, apart from a brief rise again
from 1980 to 1985, the consumption of fish and chips gradually declined over the 25
year timescale to finish at just under 40 times per year.
As you can see, the focus is on fish and chips. This does not mean you should not
mention the other two foods, as you should still make comparisons of the data as the
questions asks.
The second body then focuses on the other foods:
In sharp contrast to this, teenagers ate the other two fast foods at much higher
levels. Pizza consumption increased gradually until it overtook the consumption of
fish and chips in 1990. It then leveled off from 1995 to 2000. The biggest rise was
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
209
seen in hamburgers, increasing sharply throughout the 1970’s and 1980’s,
exceeding fish and chips consumption in 1985. It finished at the same level that fish
and chips began, with consumption at 100 times a year.
Write a report for a university lecturer describing the information in the graph below.
Write at least 150 words.
The graph shows the number of cases of X disease in Someland between the years 1960 and 1995. As
an overall trend, it is clear that the number of cases of the disease increased fairly rapidly until the
mid seventies, remained constant for around a decade at 500 cases before dropping to zero in the late
80s.
In 1960, the number of cases stood at approximately 100. That number rose steadily to 200 by 1969
and then more sharply to 500 in 1977. At this point the number of cases remained stable until 1984
before plummeting to zero by 1988. From 1988 to 1995 Someland was free of the disease.
In conclusion, the graph shows that the disease was increasingly prevalent until the 1980s when it
was eradicated from Someland.
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
210
1.Match each sentence below with one of the following graphs
1. The investment level rose suddenly.
2. The sales of our products fell slightly in the final quarter.
3. The Research and Development budget has stabilized over the past few years.
4. At the end of the first year, sales stood at 50 per cent of the present level.
5. The price reached a peak before falling a little and then maintaining the same
level.
6. There has been a steady increase in costs over several years.
7. The sudden collapse in share prices has surprised everyone.
8. The value of the shares has shown a steady decline.
Comment on the graph below using and organising the following expressions:
Sales rose / went up /
increased / climbed ...
+ adverb (slowly / steadily /
rapidly / gradually ...)
Sales stood at ...
Sales peaked / peaked out
Sales levelled out / flattened out
Sales bottomed out
This was due to ...
This was the result of ...
This caused ...
This led to ...
Avoid repetitions !
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
211
SHTOJCA DH Pyetësori i mësuesit
Questionnaire for English Teachers in the Polytechnic of Tirana
Section one: Teachers‘ information
1. Would you, please, specify your degree :
a. Bachelor
b. Master
c. Ph.D
d. Other (specify, please)____________________________
2. Have you benefited from any training for teaching English for Specific Purposes?
a.Yes
b. No
3. If « Yes » :
a. For how long ?.............................................................................................................
b. Where was that ? ……………………………………………………..…………....
4. How long have you been teaching English?
…………………………………………………………………………………………
Section two: ESP data
5. What do you think are the learners‘ needs? (eg. Communication; doing research;
reading magazines etc)
…………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………….........................................
…………………………………………………………………………………………
6. What are the capacities or language skills they need most?
(Classify by order of importance: 1, 2, 3, …)
a. Reading skills ____
b. Writing skills ____
c. listening skills ____
d. Speaking/Communicative skills_____
e. Other (please, specify)
……………………………………………………………...…
…………………………………………………………………………………………
7. Does the program provided by the department cover learners‘ needs?
a. Yes b. No
8. If it doesn‘t cover their needs, what does it lack?
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………..............................................
…………………………………………………………………………………………
9. Do you bring modifications to the established program (adding or deleting
sections)?
1. Yes
2. No
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
212
10. If « Yes », please specify:
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………..............................................
…………………………………………………………………………………………
11. what kind of activities do you involve your learners in? (classify by order of
importance : 1, 2, 3, … if you deal with more than one activity)
a. Reading _____
b. Speaking _____
c. Writing _____
d. Grammar _____
e. Others (please, specify)
………………………………………………………........……
…………………………………………………………………………………………
12. If you deal with Reading, what kind of tasks do your learners perform?
a. Reading for gist
b. Summarizing
c. Paraphrasing
d. Guessing from context
e. Intensive reading for details
f. Others:
…………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………….…………
13. If you deal with Speaking, what kind of tasks do your learners perform?
a. Repeating
b. Role-plays
c. Oral presentation
d. Answering verbal cues
e. Interactive conversation
f. Others:
………………………………………………………………………......……….
……………………………………………………………...…………………………
14. If you deal with Writing, what kind of tasks do your learners perform?
a. writing letters, essays, reports etc.
b. Word order
c. Sentence combination
d. Copying texts word for word
e. Making lists of items, ideas, reasons, etc.
f. Others:
..................…………………………………………………………………….…
15. If you deal with Grammar, what kind of tasks do your learners perform?
a. Punctuation
b. Spotting the parts of speech
c. Verb-subject agreement
d. Filling in the blanks
e. Describing people, places and things
f. Other:
…….......………………………………………………………....………………
.........................................................................................................................................
KURRIKULA DHE STRATEGJITË E MËSIMDHËNIES/NXËNIES SË GJUHËS ANGLEZE NË
NIVELIN BACHELOR (LMD) NË UNIVERSITETIN POLITEKNIK TË TIRANËS
213
16. Do students solicit extra knowledge or practice?
a. Yes b. No
17. If « Yes », please specify:
…………………………………………………………………………………………
……………………………………………….............................................……………
18. Where do you get your teaching materials from?
a. Internet
b. Books
c. Magazines
d. Other (please, specify)
…………………………………………………………………
.........................................................................................................................................
19. Do you use the materials/texts:
a. as they are
b. bring some changes (length, language complexity,…) ?
20. If you chose « b », what kind of changes do you make?
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………
Section four: Course specifities & students‘ involvement
21. Do you think the time allocated to English language teaching/learning is enough to
meet the students‘ needs?
Yes
No
22. If « No », what do you suggest?
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………...............................................………………
…………………………………………………………………………………………
23. Do you find difficulties in managing the class with:
a. Students‘ number
b. Group work
c. Motivation
d. Consciousness & awareness
e. Other (please, specify) ………………………………………………………………
.......................................................................................................................................
24. What are your suggestions to improve the situation of English teaching?
…………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………….........................................
…………………………………………………………………………………………