KUZEY KIBRIS’TA XX. YÜZYILDA KONUTLAR (K ATALOG)docs.neu.edu.tr/library/6538370750.pdf92 I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:2 Adres:Tanzimat Sokak No:48 Surlariçi Lefkoşa Konut

86

KUZEY KIBRIS’TA XX. YÜZYILDA KONUTLAR

(KATALOG)

87

XX. YÜZYIL KONUTLARI

I. DÖNEM (1900-1925)

88

I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:1Adres:Tanzimat Sokak No:3 Surlariçi

Lefkoşa

Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi

Cephe

Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan

89

Tanzimat Sokak No:3 Surlariçi Lefkoşa, zemin kat planı ve birinci kat planı (İskanBakanlığı Şehir Planlama Dairesi ve Lefkoşa Türk Belediyesi, ....)

90

Tanzimat Sokak No:3 Surlariçi Lefkoşa, cepheler (İskan Bakanlığı Şehir Planlama Dairesive Lefkoşa Türk Belediyesi, ....)

91

Tanzimat Sokak No:3 Surlariçi Lefkoşa, cepheler (İskan Bakanlığı Şehir Planlama Dairesive Lefkoşa Türk Belediyesi, ....)

92

I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:2Adres:Tanzimat Sokak No:48 Surlariçi

Lefkoşa


Cephe


93

Tanzimat Sokak No:48 Surlariçi Lefkoşa, zemin kat planı ve birinci kat planı(İskanBakanlığı Şehir Planlama Dairesi ve Lefkoşa Türk Belediyesi, ....)

94

Tanzimat Sokak No:48 Surlariçi Lefkoşa, cepheler (İskan Bakanlığı Şehir PlanlamaDairesi ve Lefkoşa Türk Belediyesi, ....)

95

Tanzimat Sokak No:48 Surlariçi Lefkoşa, cepheler (İskan Bakanlığı Şehir PlanlamaDairesi ve Lefkoşa Türk Belediyesi, ....)

96

I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:3Adres:Girne Caddesi No:172A Suriçi

Lefkoşa


Cephe


97

Girne Caddesi No:172A Lefkoşa, zemin kat planı ve birinci kat planı (Eski Eserler veMüzeler Dairesi, ....)

98

Girne Caddesi No:172A Lefkoşa, Cepheler (Eski Eserler ve Müzeler Dairesi, ....)

99

I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:4Adres:Çamlık Yolu Sokak Mağusa


Cephe


100

Çamlık Yolu Sokak Mağusa, Zemin Kat Planı (Mevcut-Dağlı, 1999; Düzenleme-Çoğaloğlu, 2008)

101

Çamlık Yolu Sokak Mağusa, Cepheler (Mevcut-Dağlı,1999; Düzenleme-Çoğaloğlu,2008)

102

I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:5Adres:Sedir Nedim Sokak No:24

Girne


Cephe


103

Sedir Nedim Sokak No:24 Girne, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Konut Sahibi, ....)

104

Sedir Nedim Sokak No:24 Girne, Cepheler (Konut Sahibi, ....)

105

Sedir Nedim Sokak No:24 Girne, Cepheler (Konut Sahibi, ....)

106

I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:6Adres:Kuru Çeşme Sokak No:4

Surlariçi Mağusa


Cephe


107

Kuru Çeşme Sokak No:4 Surlariçi Mağusa, Zemin Kat Planı (Çoğaloğlu, 2008)

108

Kuru Çeşme Sokak No:4 Surlariçi Mağusa, Cepheler (Çoğaloğlu, 2008)

109

I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:7Adres: Çamlık Yolu Sokak Mağusa


Cephe


110

Çamlık Yolu Sokak Mağusa, Zemin Kat Planı(Mevcut-Dağlı, 1999; Düzenleme-Çoğaloğlu, 2008)

111

Çamlık Yolu Sokak Mağusa, Cepheler (Mevcut-Dağlı, 1999; Düzenleme-Çoğaloğlu, 2008)

112

I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:8Adres: Çamlık Yolu Sokak Mağusa


Cephe


113

Çamlık Yolu Sokak Mağusa, Zemin Kat Planı ((İskan Bakanlığı Şehir Planlama Dairesi,1998)

114

Çamlık Yolu Sokak Mağusa, Cepheler (Mevcut-Dağlı, 1999; Düzenleme-Çoğaloğlu, 2008)

115

I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:9Adres:Toros Sokak No:7 Surlariçi

Lefkoşa


Cephe


116

Toros Sokak No:7Surlariçi Lefkoşa, Zemin Kat Planı (Çoğaloğlu, 2008)

117

Toros Sokak No:7Surlariçi Lefkoşa, Cepheler (Çoğaloğlu, 2008)

I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:10

118

Adres:Celaliye Sokak İnönü Meydanı

No:2-4 Surlariçi Lefkoşa


Cephe


119

Celaliye Sokak İnönü Meydanı No:2-4 Surlariçi Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci KatPlanı (Ekrem Bodamyalızade, ....)

120

Celaliye Sokak İnönü Meydanı No:2-4 Surlariçi Lefkoşa, Görünüşler (Çoğaloğu, 2008;Bodamyalızade-....)

I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:11

121

Adres:Salahi Şevket Sokak No:14

Surlariçi Lefkoşa


Cephe


122

Salahi Şevket Sokak No:14 Surlariçi Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (İskanBakanlığı Şehir Planlama Dairesi, ....)

123

Salahi Şevket Sokak No:14 Surlariçi Lefkoşa, Cepheler (İskan Bakanlığı Şehir PlanlamaDairesi, ....)

124

I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:12Adres:Zahra Sokak No:7 Surlariçi

Lefkoşa


Cephe


125

Zahra Sokak No:7 Surlariçi Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Aktaç, 2005)

126

Zahra Sokak No:7 Surlariçi Lefkoşa, Cepheler (Aktaç, 2005)

127

I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:13Adres:Derviş Paşa Sokak No:7

Surlariçi Lefkoşa


Cephe


128

Derviş Paşa Sokak No:7 Surlariçi Lefkoşa, Zemin Kat Planı (İskan Bakanlığı ŞehirPlanlama Dairesi, ....)

129

Derviş Paşa Sokak No:7 Surlariçi Lefkoşa, Cepheler (İskan Bakanlığı Şehir PlanlamaDairesi, ....)

130

I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:14Adres:Salahi Şevket Sokak No:49

Surlariçi Lefkoşa


Cephe


131

Salahi Şevket Sokak No:49 Surlariçi Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (İskanBakanlığı Şehir Planlama Dairesi, ....)

132

Salahi Şevket Sokak No:49 Surlariçi Lefkoşa, Cepheler (İskan Bakanlığı Şehir PlanlamaDairesi, ....)

133

1900-1925 Dönemi Karakteristik Özellikler1900 ile 1925 tarihleri arası, Kıbrıs’ta İngiliz Dönemi (1878-1960) olmakla birlikte önceki

dönem olan Osmanlı Dönemi (1571-1878)’nin planlama etkilerinin konutlarda halen

devam ettiği görülmektedir. Bu zaman diliminde kent yaşamını sürdüren bireylerin

ihtiyaçlarını karşılamak üzere inşa edilen konutlar, Kıbrıs’ın Osmanlı Dönemi’nin iç sofalı

Geleneksel Türk Evi plan tipine sahiptirler. Sofanın iki yanında sıralanan odalar sofaya

açılmaktadır (Katalog No:1-2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12-14) .

Bu yıllara ait konutlar, cumbaları, kemerleri ve yığma yapım sistemi ile Osmanlı Dönemi

konut mimarisinin genel özelliklerini taşımaktadırlar.

1900-1925 tarihleri arasındaki konutlar genellikle iki kattan oluşup, zemin ile üst kat ayni

plan tipine sahiptir (Katalog No:1-2-3-5-10-11-12-14). Zemin katta sofa (sundurma) ve

sofanın sağ ve sol tarafında yer alan yaşama, yemek yeme ve servis mekânları, üst katta ise

yatma mekânları bulunmaktadır.

Yapı malzemesi; büyük oranda yerel ve bölgesel kaynaklardan sağlanmış olan Sarıtaş

(kumtaşı) ve kolay elde edilmesinin yanısıra ısı iletkenliği düşük, enerji tasarrufu yüksek,

doğaya uyumlu kerpiç kullanılmıştır. Çatı malzemesi, ahşap kirişleme, hasır, kamış, toprak

ve oluklu kiremit olan konutların döşeme malzemeleri ise toprak, yerel mermer ve taştır.

Sıva malzemesi de alçıdan ibarettir.

Bu döneme ait konutlarda, cumbalarla birlikte balkonlar da görülmektedir. Çıkma ve

balkonları taşıyan C-S kıvrımlara sahip genellikle taş malzemeden yapılmış konsollar,

değişik süslemelere sahip olup konutların önemli bir cephe elemanını teşkil etmiştir

(Katalog No:1-2-3-10-11-12-14). Cepheler, önceki dönemin yalınlığına karşın, İngiliz

Koloni Mimarisi etkileri ile detaylarla hareketlendirilmiştir.

134


II. DÖNEM (1926-1950)

135

II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:15Adres: 2.Selim Caddesi No:42

Köşklüçiftlik Lefkoşa


Cephe


136

2.Selim Caddesi No:42 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Zemin Kat Planı (Konut Sahibi, ....)

137

2.Selim Caddesi No:42 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Çoğaloğlu, 2008)

II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:16

138

Adres: 2.Selim Caddesi No:35



Cephe


139

2.Selim Caddesi No:35 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Zemin Kat Planı (Bodamyalızade, 2002)

140

2.Selim Caddesi No:35 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Bodamyalızade, 2002)

141

2.Selim Caddesi No:35 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Bodamyalızade, 2002)

142

II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:17Adres:Şerif Arzık Sokak No:38

Lefkoşa


Cephe


143

Şerif Arzık Sokak No:38 Lefkoşa, Zemin Kat Planı (Lord İnşaat Ltd., ....)

144

Şerif Arzık Sokak No:38 Lefkoşa, Cepheler (Çoğaloğlu, 2008)II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:18

145

Adres:Memduh Asaf Sokak No:11



Cephe


146

Memduh Asaf Sokak No:11 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Zemin Kat Planı (Behaeddin, 1990)

147

Memduh Asaf Sokak No:11 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Kesit Görünüş (Behaeddin, 1990;Çoğaloğlu, 2008)


148

Adres:Şerif Arzık Sokak No:13

Lefkoşa


Cephe


149

Şerif Arzık Sokak No:13 Lefkoşa, Zemin Kat Planı (Mevcut-Konut Sahibi,....; DüzenlemeÇoğaloğlu, 2005)

150

Şerif Arzık Sokak No:13 Lefkoşa, Zemin Cepheler (Mevcut-Konut Sahibi,....; Düzenleme -Çoğaloğlu, 2005)


151

Adres:Şerif Arzık Sokak No:19-21-23



Cephe


152

Şerif Arzık Sokak No:19-21-23 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci KatPlanı (Feridun, 1987)

153

Şerif Arzık Sokak No:19-21-23 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Feridun,1987)

154

Şerif Arzık Sokak No:19-21-23 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Feridun, 1987)II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:21

155

Adres:Tanzimat Sokak No:6 Surlariçi

Lefkoşa


Cephe


156

Tanzimat Sokak No:6 Surlariçi Lefkoşa, Zemin Kat Planı (Çoğaloğlu, 2008)

157

Tanzimat Sokak No:6 Surlariçi Lefkoşa, Cepheler (Çoğaloğlu, 2008)


158

Adres:Abdullah Paşa Sokak No:3

Surlariçi Mağusa


Cephe


159

Abdullah Paşa Sokak No:3 Surlariçi Mağusa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Dağlı,1999)

160

Abdullah Paşa Sokak No:3 Surlariçi Mağusa, Cepheler (Mevcut Cephe- Dağlı, 1999;Düzenleme-Çoğaloğlu, 2008)


161

Adres:Kışla Yolu No: 11 Surlariçi

Mağusa


Cephe


162

Kışla Yolu No: 11 Surlariçi Mağusa, Zemin Kat Planı (Dağlı, 1999)

163

Kışla Yolu No: 11 Surlariçi Mağusa, Cepheler (Mevcut-Dağlı, 1999; Düzenleme-Çoğaloğlu, 2008)


164

Adres:Girne Caddesi No:32

Lefkoşa


Cephe


165

Girne Caddesi No:32 Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Lefkoşa TürkBelediyesi, 2006)

166

Girne Caddesi No:32 Lefkoşa, Cepheler (Lefkoşa Türk Belediyesi, 2006)

167

II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:25Adres:Sht. Yılmaz Yolcu Sokak No:36

Lefkoşa


Cephe


168

Sht. Yılmaz Yolcu Sokak No:36 Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Schaar,Given, Theocharous, 1995)

169

Sht. Yılmaz Yolcu Sokak No:36 Lefkoşa, Cepheler (Schaar, Given, Theocharous, 1995)

170

II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:26Adres: Pertev Paşa Sokak No:8

Surlariçi Mağusa


Cephe


171

Pertev Paşa Sokak No:8 Surlariçi Mağusa, Zemin Kat Planı (Çoğaloğlu, 2008)

172

Pertev Paşa Sokak No:8 Surlariçi Mağusa, Cepheler (Çoğaloğlu, 2008)

173

II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:27Adres:İdadi Sokak No:23 Surlariçi

Lefkoşa


Cephe


175

İdadi Sokak No:23 Surlariçi Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (İskanBakanlığı Şehir Planlama Dairesi, ....)

176

İdadi Sokak No:23 Surlariçi Lefkoşa, Cepheler (İskan Bakanlığı Şehir Planlama Dairesi,....)

II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:28Adres: Girne Caddesi No:126 Surlariçi

Lefkoşa


Cephe

177


178

Girne Caddesi No:126 Surlariçi Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Köken,1997)

179

Girne Caddesi No:126 Surlariçi Lefkoşa, Cepheler (Köken, 1997)

180

1926-1950 Dönemi Karakteristik Özellikler1926-1950 tarihleri arasındaki konutlarda, plan düzenlemesinin, bir önceki dönemin İç

Sofalı plan tipinin temelinde devam ettiği görülmektedir. Sofanın iki yanında sofa boyunca

uzanan ve sofaya açılan odalar yanı sıra sofaya hol veya koridor aracılığı ile bağlanan

odaların oluşturduğu plan şeması, İç Sofalı planın değişimi ile döneme tipoloji

oluşturmuştur (Katalog 15-17-18-19-20-21-22-23-26). Önceki dönemde görülen cumbalar

da bu dönemde değişime uğrayarak balkona dönüşmüştür. Böylece üst katların sokak ve

yakın çevre ile ilişkisi, açık mekânlarla sağlanmıştır (Katalog 15-17-18-19-20-22-24-25-

27-28).

Genellikle tek katlı olarak ve ayrık nizamda tasarlanan konutlar, kendi ihtiyaçları

doğrultusunda iklim özellikleri, yöresel malzemeyle ve tarihi doku zarara uğratılmadan

inşa edilmişlerdir. Detay, biçim, malzeme ve estetiğe özen gösterilerek yapılan konutların

yapı malzemelerinin büyük bir kısmı yerel kaynaklardan çıkarılan sarı taş olmuştur. Bu

çeyrek zaman diliminin son yıllarında, betonarme karkas sistemin kullanılmaya başlanması

ile birlikte, plan şemalarında farklı form anlayışları ortaya çıkmıştır.

Genellikle yalın plan tiplerine sahip konutlarda, çokgen biçimli mekânlar dikkat

çekmektedir (Katalog No: 16-17-18-19-20). Tek katlı olarak inşa edilen konutlar, yüksek

tavana, etrafında bahçeye ve üzeri kapalı teraslara sahiptirler. Konutlarda doğal

havalandırmayı sağlayan dikdörtgen formlu pencereler ve düz atkılı veya kemerli kapılar

bulunmaktadır. Çatılarında, oluklu kiremit yerine marsilya tipi kiremit kullanılmaya

başlanan konutlarda, döşeme malzemesi olarak da ahşap ve renkli desenli karomozaikler

görülmektedir.

182


III. DÖNEM (1951-1975)

183

III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:29Adres:Server Somuncuoğlu Sokak

No:4 Köşklüçiftlik Lefkoşa


Cephe


184

Server Somuncuoğlu Sokak No:4 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci KatPlanı (Behaeddin, 1961)

185

Server Somuncuoğlu Sokak No:4 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Behaeddin, 1961)

186

Server Somuncuoğlu Sokak No:4 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Behaeddin, 1961)

187

III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:30Adres:Çamlıca Sokak No:6



Cephe


188

Çamlıca Sokak No:6 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı(Behaeddin, 1957)

189

Çamlıca Sokak No:6 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Behaeddin, 1957)

190

Çamlıca Sokak No:6 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Behaeddin, 1957)

191

III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:31Adres:Şht. İsmail Beyoğlu Sokak

No:11 Köşklüçiftlik Lefkoşa


Cephe


192

Şht. İsmail Beyoğlu Sokak No:11 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci KatPlanı (Behaeddin, 1961)

193

Şht. İsmail Beyoğlu Sokak No:11 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Behaeddin, 1961)

194

Şht. İsmail Beyoğlu Sokak No:11 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Behaeddin, 1961)

195

III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:32Adres:Mehmet Akif Caddesi No:36



Cephe

Zemin Kat Plan Tipi Birinci Kat Plan Tipi

196

Mehmet Akif Caddesi No:36 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı(H.Atun, 1974)

197

Mehmet Akif Caddesi No:36 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (H.Atun, 1974)

198

Mehmet Akif Caddesi No:36 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (H.Atun, 1974)

199

III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:33Adres:Altay Sokak No:3 Baykal

Mahallesi Mağusa


Cephe


200

Altay Sokak No:3 Baykal Mahallesi Mağusa, Zemin Kat Planı (Kaşif ve H.Atun-1961)

201

Altay Sokak No:3 Baykal Mahallesi Mağusa, Cepheler (Kaşif ve H.Atun, 1961)

202

Altay Sokak No:3 Baykal Mahallesi Mağusa, Cepheler (Kaşif ve H.Atun, 1961)

203

III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:34Adres:Hasane Ilgaz Sokak No:11



Cephe


204

Hasane Ilgaz Sokak No:11 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı(H.Atun ve Kaşif, 1960)

205

Hasane Ilgaz Sokak No:11 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (H.Atun ve Kaşif, 1960)

206

Hasane Ilgaz Sokak No:11 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (H.Atun ve Kaşif, 1960)

207

III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:35Adres:Şht.Asaf Elmas Sokak No:6

Lefkoşa


Cephe


208

Şht.Asaf Elmas Sokak No:6 Lefkoşa, Zemin Kat Planı (Köken, ....)

209

Şht.Asaf Elmas Sokak No:6 Lefkoşa, Cepheler (Köken, ....)

210

III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:36Adres:Eti Sokak No:16-18

Lefkoşa


Cephe


211

Eti Sokak No:16-18 Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Özkan, 1973)

212

Eti Sokak No:16-18 Lefkoşa, Cepheler (Özkan, 1973)

213

Eti Sokak No:16-18 Lefkoşa, Cepheler (Özkan, 1973)

214

III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:37Adres:Osman Paşa Caddesi No:26



Cephe


215

Osman Paşa Caddesi No:26 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı(Onar, 1972)

216

Osman Paşa Caddesi No:26 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Onar, 1972)

217

Osman Paşa Caddesi No:26 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Onar, 1972)

218

III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:38Adres:Bedreddin Demirel Caddesi

No:93 Lefkoşa


Cephe


219

Bedreddin Demirel Caddesi No:93 Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Onar,1973)

220

Bedreddin Demirel Caddesi No:93 Lefkoşa, Cepheler (Onar, 1973)

221

Bedreddin Demirel Caddesi No:93 Lefkoşa, Cepheler (Onar, 1973)

222

III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:39Adres:Memduh Asaf Sokak No:14



Cephe


223

Memduh Asaf Sokak No:14 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı(Onar, 1960)

224

Memduh Asaf Sokak No:14 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler(Onar, 1960)

225

Memduh Asaf Sokak No:14 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler(Onar, 1960)

226

III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:40Adres:Nurullah Ataç Sokak No:29

Lefkoşa


Cephe


227

Nurullah Ataç Sokak No:29 Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Veysi, 1971)

228

Nurullah Ataç Sokak No:29 Lefkoşa, Cepheler (Veysi, 1971)

229

Nurullah Ataç Sokak No:29 Lefkoşa, Cepheler (Veysi, 1971)

230

III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:41Adres:Sedat Simavi Sokak No:4

Lefkoşa


Cephe


231

Sedat Simavi Sokak No:4 Lefkoşa, Zemin Kat Planı (Veysi, 1968)

232

Sedat Simavi Sokak No:4 Lefkoşa, Cepheler (Veysi, 1968)

233

Sedat Simavi Sokak No:4 Lefkoşa, Cepheler (Veysi, 1968)

III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:42

234

Adres:Mustafa Karakuş Sokak No:25

Mağusa


Cephe


235

Mustafa Karakuş Sokak No:25 Mağusa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Saner,1972)

236

Mustafa Karakuş Sokak No:25 Mağusa, Cepheler (Saner, 1972)

III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:43

237

Adres:Eybil Çetin No:2

Mağusa


Cephe


238

Eybil Çetin No:2 Mağusa, Zemin Kat Planı (Saner, 1969)

239

Eybil Çetin No:2 Mağusa, Cepheler (Saner, 1969)

240

1951-1975 Dönemi Karakteristik ÖzelliklerYaptığımız araştırmalara göre bu dönemdeki konutların planları, önceki dönemlerdeki

yaşam kültürüne uygun geleneksel şemaların aksine kullanıcıların ihtiyaç ve sosyal

durumlarına göre kullanıcıya özel tasarlanmış, modern mimari örnekleri olarak

görülmektedir.

1950’li yılların başlarından itibaren Kıbrıs’lı mimarların adaya gelip mimari proje hizmeti

vermeye başlamaları, plan şemalarında geleneksellikten moderne değişimi etkileyen

önemli bir faktör olmuştur.

Betonarme karkas yapım sisteminin kullanılması da plan şemalarına esneklik getirmiş ve

daha organik biçimlerdeki şemalara olanak sağlamıştır. Planı oluşturan mekânlarda ise

işleve özel tasarım niteliği de bu dönemin özelliğidir (Katalog 29-30-31-32-33-34-35-36-

37-38-39).

Plan şemalarındaki organik şekiller ve esneklik cephelere de hareket sağlamıştır. Bu

dönemde eğimli çatıların yanısıra betonarme karkas sisteminin olanaklarıyla düz çatılarda

gözlemlenmektedir (Katalog No: 32-33-36-40-41-42-43).

Bu dönemde, duvar malzemesi olarak tuğla, kapı pencere doğraması ve teras-balkon

korkuluğu olarak demir profil, alüminyum, hazır dış cephe sıvaları gibi çağdaş yapı

malzemeleri kullanılmış; geleneksel malzemelerden taş ve ahşap ise estetik cephe elemanı

olarak yer almıştır (Katalog No: 32-33-34-37-39-40).

241


IV. DÖNEM (1976-2000)

242

IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:44Adres:Bahar Sokak No:22 Tepebaşı

Yukarı Girne


Cephe


243

Bahar Sokak No:22 Tepebaşı Yukarı Girne, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı(Behaeddin, 1987)

244

Bahar Sokak No:22 Tepebaşı Yukarı Girne, Cepheler (Behaeddin, 1987)

245

Bahar Sokak No:22 Tepebaşı Yukarı Girne, Cepheler (Behaeddin, 1987)

246

IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:45Adres:Konya Sokak No:2-4-6

Lefkoşa


Cephe


247

Konya Sokak No: 2-4-6 Lefkoşa, Zemin Kat Planı Ve Birinci Kat Planı (Feridun, 1988)

248

Konya Sokak No:2-4-6 Lefkoşa, Cepheler (Feridun, 1988)

249

Konya Sokak No:2-4-6 Lefkoşa, Cepheler (Feridun, 1988)

250

III.DÖNEM (1976-2000) Katalog No:46Adres:Ecevit Caddesi No:29 Çatalköy

Girne


Cephe


251

Ecevit Caddesi No:29 Çatalköy Girne, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Feridun,1989)

252

Ecevit Caddesi No:29 Çatalköy Girne, Cepheler (Feridun, 1989)

253

Ecevit Caddesi No:29 Çatalköy Girne, Cepheler (Feridun, 1989)

254

IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:47Adres:Remzi Göğüs Sokak No:4

Mağusa


Cephe


255

Remzi Göğüs Sokak No:4 Mağusa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (B. Atun, 1985)

256

Remzi Göğüs Sokak No:4 Mağusa, Cepheler (B. Atun, 1985)

257

Remzi Göğüs Sokak No:4 Mağusa, Cepheler (B. Atun, 1985)

258

IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:48Adres:Boğaz Yolu Caddesi No:26

Balabayıs Girne


Cephe


259

Boğaz Yolu Caddesi No:26 Balabayıs Girne, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (B.Atun, 2000)

260

Boğaz Yolu Caddesi No:26 Balabayıs Girne, Cepheler (B. Atun, 2000)

261

Boğaz Yolu Caddesi No:26 Balabayıs Girne, Cepheler (B. Atun, 2000)

262

IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:49Adres:Kuru Dere Sokak No:9

Lefkoşa


Cephe


263

Kuru Dere Sokak No.9 Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (E. Arabacıoğluİnşaat Ltd., ....)

264

Kuru Dere Sokak No.9 Lefkoşa, Cepheler (E. Arabacıoğlu İnşaat Ltd., ....)

265

Kuru Dere Sokak No.9 Lefkoşa, Cepheler (E. Arabacıoğlu İnşaat Ltd., ....)

IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:50

266

Adres:Lefkoşa


Cephe


267

Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Bozalp İnşaat Ltd., 2006)

268

Lefkoşa, Cepheler (Bozalp İnşaat Ltd., 2006)

269

Lefkoşa, Cepheler (Bozalp İnşaat Ltd., 2006)

IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:51

270

Adres:Candemir Ada Villaları No:37

Yukarı Girne


Cephe


271

Candemir Ada Villaları No:37 Yukarı Girne, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı(Candemir Construction, ....)

272

Candemir Ada Villaları No:37 Yukarı Girne, Cepheler (Candemir Construction, ....)

273

Candemir Ada Villaları No:37 Yukarı Girne, Cepheler (Candemir Construction, ....)

274

IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:52Adres:Kargı Sokak Dumlupınar

Lefkoşa


Cephe


275

Kargı Sokak Dumlupınar Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Gerçek İnşaatŞti., 2005)

276

Kargı Sokak Dumlupınar Lefkoşa, Görünüşler (Gerçek İnşaat Şti., 2005)

277

Kargı Sokak Dumlupınar Lefkoşa, Görünüşler (Gerçek İnşaat Şti., 2005)

278

IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:53Adres:Sancak Sokak No:6

Lefkoşa


Cephe


279

Sancak Sokak No:6 Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Lord İnşaat Ltd., 2007)

280

Sancak Sokak No:6 Lefkoşa, Cepheler (Lord İnşaat Ltd., 2007)

281

Sancak Sokak No:6 Lefkoşa, Cepheler (Lord İnşaat Ltd., 2007)

282

IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:54Adres:Kazım Karabekir Sokak No:46

Girne


Cephe


283

Kazım Karabekir Sokak No:46 Girne, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (MedviewConstruction Ltd., 2005)

284

Kazım Karabekir Sokak No:46 Girne, Cepheler (Medview Construction Ltd., 2005)

285

Kazım Karabekir Sokak No:46 Girne, Cepheler (Medview Construction Ltd., 2005)

286

IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:55Adres:Dr. Burhan Nalbantoğlu Caddesi

Mağusa


Cephe


287

Dr. Burhan Nalbantoğlu Caddesi Mağusa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Noyanlarİnşaat, 2005)

288

Dr. Burhan Nalbantoğlu Caddesi Mağusa, Cepheler (Noyanlar İnşaat, 2005)

289Dr. Burhan Nalbantoğlu Caddesi Mağusa, Cepheler (Noyanlar İnşaat, 2005)

290

IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:56Adres:Mehmet Reis Sokak No:6

Lefkoşa


Cephe


291

Mehmet Reis Sokak No:6 Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (SercemCounstruction, 2005)

292

Mehmet Reis Sokak No:6 Lefkoşa, Cepheler (Sercem Counstruction, 2005)

293Mehmet Reis Sokak No:6 Lefkoşa, Cepheler (Sercem Counstruction, 2005)

294

IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:57Adres:Park Sokak Taşkınköy Lefkoşa


Cephe


295

Park Sokak Taşkınköy Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (İç İşleri veİskan Bakanlığı, ...)

296

Park Sokak Taşkınköy Lefkoşa, Cepheler (İç İşleri ve İskan Bakanlığı, ...)

297

IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:58Adres:Metropol Yolu Lefkoşa


Cephe


298

Metropol Yolu Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (İç İşleri ve İskanBakanlığı, ...)

299

Metropol Yolu Taşkınköy Lefkoşa, Cepheler (İç İşleri ve İskan Bakanlığı, ...)

300

1976-2000 Dönemi Karakteristik ÖzelliklerDönemin ilk yılları bir önceki dönemin etkisini taşımaktadır. Daha sonraki yıllarda ise

toprağın değer kazanması ve ekonomik üretimin standartlaşmayı öne çıkarması ile birçok

kişiyi barındıran çok katlı konut yapıları yanı sıra standart plan şemalarına sahip konut

sitelerinin inşaatı başlamıştır. Yaşam gereksinimlerine göre özel tasarımla oluşturulan plan

şemaları, bu periyodda oldukça azalma göstermiştir.

Çok katlı yapılardaki konutlarda, hol veya koridorla bağlanan gündüz ve gece

bölümlerindeki mekânların dizisi şeklinde şemalanan plan ve az katlı yarı veya tam

müstakil konutlarda, alt katta gündüz bölümüne ait mekânlar ile üst kattaki iki veya üç adet

yatak odasından ibaret gece bölümü mekânlarının oluşturduğu tip plan, dönemin standart

plan tipolojilerini teşkil etmektedir (Katalog 51-52-53-56-57-58).

Dönemin son yıllarında, az sayıda da olsa kullanıcı gereksinimlerine göre tasarlanarak,

daha işlevsel ve fiziksel çevre koşullarına uygun, kullanıcıya özel planlar görülmektedir

(Katalog 44-45-46-47-48).

1976-2000 dönemindeki konutlarda, çağdaş yapı malzemeleri kullanımı yaygınlaşmış,

geleneksel malzemeler yalnızca dekoratif amaçlı olarak az miktarda kullanılmıştır.

Dönemin çok katlı yapıları, betonarme düz dam ile bitirilmiş, az katlı konutlarda ise

genellikle beşik tipi olmak üzere kiremit kaplı eğimli çatı örtüsü kullanılmıştır.

Plan şemalarındaki yalın çizgiler cephelere yansımış, hareketten yoksun cephe karakterleri

ortaya çıkmıştır (Katalog 53-54-56-57-58).

v

ABSTRACT

Theisland of Cyprus, which has a veryrichhistoryandarchitecturalvalue has an

importantposition in theMediterranean. Culturalheritage, which is thebasisforsome of

thesevalues, havesurvivedto modern times; However, a part of thisculturalheritage has

beenlostduetothechanges in today’slivingconditions. On theislandyouwillfindplemnty of

differenthistoricalperiodswithintheresidentialarchitecturewhichrepresents an

importantplace intheculturalheritage.

XX.yy in NorthernCyprusResidential Architecture in Urban Development and Exchange.

Comprehensivescientificresearchtoaddressgapsarisingfromthe XX withourstudy hasso far

todate not beencarriedout.

Part 1 of thisThesis, is madeup of theintroduction. Part II coverstheissues of definition,

thehistoricalprocess, thedevelopmentandchange, housingplanningfactorswhich can be

considered as individual, social, cultural, climaticandenvironmentalfactorsundertheheading

"Housingand Planning Factors". Under theheadingtitled "TheHistory of Housing in

NorthernCyprus" makesuppart III andthissectioncovers:

NorthernCyprusoverviewabouttheisland'sgeographicallocationandclimate,

providinginformationabout North Cyprusissuedate, in chronologicalorder, bydefiningissue

of thetypes of examplesgiven, andthecitywiththeconcept of Nicosia, KyreniaandFamagusta

in thecitieshousingarediscussed. Included in part IV, constitutes of the main subject of

thisthesis is on theresidentialarchitecture in thecities of NorthernCyprus

XX.centurytothepresentdayandthewaywe plan tostudydevelopmentandchange in a

systematicway.

It has beenestablishedwithdrawingsandphotographstakenthat a total of 60 residentialunits,

location, date of construction, plansandfacadeswereexaminedbetweentheperiodsfrom 1900-

1925, 1926-1950, 1951-1975 andfrom 1976 tothepresentday. Therefore, XX. Century,

belongingtothe British period, theTurkishFederatedState of CyprusandtheRepublicPeriod -

drawingsandphotographsdocumentedduringtheperiods of theTurkishRepublic of

NorthernCyprus has forthefirst time beencarriedoutand a workingcatalog be produced.

vi

Inscope of ourresidentialstudies; betweenthedates 1900and 1925mostareas, a

typicaltraditionalTurkishhousewith L, I and T typeshaped plan schemes.Between 1926 and

1950 thehouses, whicharesimilartothepreviousquarter, possess a periodic plan type. Most

of whichhaveprettyfrontsymetricalshapes. High celings,

surroundinggardensandcoveredporches/terracesareusuallysituatedtothefront of

theresidentialpropertyandarenormally of an

octagonalshape.Thesearenormallybuiltwithyellowstonematerials.

Residentialbuildingsbelongingtotheperiodbetween 1951 and 1975, withtheinfluence

ofCypriotarchitects, is builtwiththeinfluenceandstyle of the modern architect.

With a leanapproach, desingedwideresidentailspacestookshapeaccordingtotheprinciples of

modern Western architecture. Plan typesbelongingtopastperiodshavebeenimproved. Not

longfollowingmulti-storeybuildingsbegantoshowitselfduringthisperiod,

whichwerebuiltwithreinforcedconcretesystemandbrickmasonrymaterial.

Since 1976 an increase in thenumber of storieswerebuiltbecause of

theeconomicfactorsandresidentialpopulationincrease in obtaininghousingandthis is shown

in thediversity ofhousingtypes.

Insection V, the "Result", ourthesis has broughttheissue of how forthefirst time

researchtopicshavebeeninvestigatedbyNorthernCyprus City of Residential Architecture in

theXX.yyPresent Plan Development andChange, as previouslyseen in

today'sarchtecturethedegree of interaction.

Keywords:Cyprus; Plan; typology; XX. Century; house

4

BÖLÜM 2

KONUT VE PLANLAMA ETKENLERİ

2.1. Konut KavramıKonut, bir ya da daha çok insanın ikamet ettiği yer, ev, mesken ve ikametgâhtır. İnsanların

temel ihtiyaçlarını karşılamak ve doğal etkenlere karşı kendilerini koruyabilmek

amacıylayapılmış konut, açık ve kapalı mekânların bir araya gelmesiyle oluşmuştur.

İnsan yaşamındaki yeri, konut planlamasını önemli kılmakta ve diğer yapılara göre

kullanıcıihtiyaç ve arzularının ön planda olmasını koşul kılmaktadır.

İnsanın beslenme ve örtünme gereksinimlerinden sonra barınma gereksinimi ikinci sırada

yeralmaktadır. Konut, sadece barınma gereksinimini karşılamasının yanında, kamu hizmeti

ve toplum menfaati gibi yönlerden tanımlanacak olursasosyal, ekonomik, kültürel ve

siyasal bir kavram olduğu görülür. Konut tasarımı ise kullanıcının bütün fiziksel, sosyal,

psikolojikve kültürel gereksinimleri düşünülerek yapılması gereken bir olgudur (Arcan,

1999).

İnsanlar tarihte, bulundukları doğa koşullarına göre kimisi ağaç dalları kullanırken,

kimisidağ yamaçlarında mağaralar kazdılar, ince dallarla çamurdan barınaklar yaptılar.

Doğal mağaralar, ilk insanların karşılaştıkları ve içinde yaşadıkları ilk mekânkurgusudur.

Mağara, inşaedilmemiş, biçimlenmesi emeğe dayanmayan, doğalkoşullarda

rastgeleşekillenerek kendiliğinden oluşmuştur.

Dış ortamla iç mekânın birleştiği mağara ağzı, geçiş sağlama eyleminin gerçekleştiği

bölgedir.Kurgusunda insan emeği ve katkısı bulunmayan bu hazırmekânda, emeğin ilk

katkısı ileride kapı öğesi olarak tanımlanacak olan geçişnoktasının kontrolkoşullarını

5

kabullenme yerine, aktif girişimleri ile o koşullarıdenetlemeyi, kendi yaptığı öğeleri ve

emeğini de katarak çevresini düzenlemeyi, yeni ve yapay çevreler oluşturmayı

amaçlayan davranış biçimi bütün canlılar içinde sadece insana özgüdür (Vitruvius, 1999;

İzgi, 1999) (Şekil 2.1).

Şekil 2.1: Lascaux mağara planı (Salihoğlu, 2001)

İnsanoğlu,iklim ve beslenme ihtiyaçlarını karşılamak adına çevrelerine geçici,sade ve vahşi

hayvan saldırıları sırasında sökülüp alınabilen bir şekilde sahip, doğadamevcut ağaç dalları

ve çalı çırpı malzemeleri kullanılarak barınak yapmıştır (Kostof, 1985). İlk barınakları olan

mağarayı taklit ederek yapılan bu barınaklar;oval planlı, uzunluğu793m. (26 ayak) ile

1494.5m. (49 ayak) arasında, genişliği 396.5m. (13 ayak) ile 610 m. (20 ayak) olan

kulübelerin, kuma sıkıştırılmış, çapı 0.076m. (7.6cm) olan dal çitlerden yapılmış duvarları

bulunmaktadır (Roth, 2002) (Şekil 2.2).

5




İzgi, 1999) (Şekil 2.1).









5




İzgi, 1999) (Şekil 2.1).









6

Şekil 2.2: Ağaç dallarından çadır görünüşü (Kostof, 1984)

İkizkenar yamuk plana sahip, merkezi bir mahya direği ile taşınan, her iki kenarında dal

çitler bulunan kulübeler de yer almaktadır (Şekil 2.3).

Şekil 2.3: Ağaç dallarından çadır görünüşü (Roth, 2002)

İnsanoğlu, ağaç dalları, çalı çırpı malzemelerini kullanarak çeşitli eğik çatılı barınaklar

oluşturmuşlardır (Şekil 2.4).

Şekil 2.4: Ağaç dallarından eğik çatılı barınaklar (Beard, 2000)

7

Toprağın oyulmasıyla oluşturulan boşluğun açık kalan üst kısmının, yan yana dizilen ağaç

gövdeleri, çalılar, sazlar ve çalı çırpıyla örtmeyi bulmuşlardır (Şekil 2.5).

Şekil 2.5: Toprakaltı barınak (Ulkay, 1993)

Su kıyılarında veya saldırgan hayvanların çok bulunduğu yerlerde yaşamak zorunda kalan

insanlar ise, toprağa veya su içerisine belirli aralıklarla çaktıkları ağaçların üstlerine ve

bunları bağlamaya yarayan her iki yöne uzattıkları ağaçların üzerinde de kısa yönde olmak

üzere ağaçları yan yana dizmek sureti ile yüzeyden arzuladıkları yükseklikte bir düzlem

oluşturduktan sonra çakmış oldukları ağaçları bu düzlemin üzerinde de ayni aralıklarla

yükselterek çatı seviyesinde de düzlem altındaki yatay ağaçlarla bağladıktan sonra

aralarına diğer ağaç veya sazlarla örterek evlerini yapmışlardır (Ulkay, 1993) (Şekil 2.6).

Şekil 2.6: Ağaç dikmeler üzerine kurulmuş barınaklar (Ulkay, 1993)

İnsan yerleşimi, avlanma ve geçinmek için karşılıklı yardım sağlamak ve düşmana karşı

ortak korunmak amacıyla ailelerin oluşturması ile başlamıştır. İnsanlar kayalıkların ve

8

ağaçlarınbulunmadığı yerde malzeme olarak mamutkemikleri ve hayvan

derilerininastarlarından yararlanmışlardır (Moffett ve Fazio, 2003).

Ağaçlardan oluşturulmuş strüktür üzerine hayvan postları örtülmüş, kubbe ya da konik bir

biçime sahiptirler (Şekil 2.7).

Şekil 2.7: Mamut derisi, dişi ve kemikleri ile yapılmışbarınaklar (Özer, 1993; Roth,2002)

Bir diğer barınak biçimi, merteklerin yan yana yere çakılarak kare veya daire biçimde elde

edilmiştir. Kare biçimdeki barınakta çatıya bir yöne meyil verilirken, daire biçimdeki

barınakta ortaya konan direkle çatı oluşturulmuştur (Şekil 2.8).

Şekil 2.8: Kare ve daire biçiminde barınaklar (Ulkay, 1993)

9

2.2. Planlama EtkenleriKonut planlaması, kullanıcının sosyal ve kültürel nitelikleri ve çevre faktörlerinin etkileri

ile biçim bulabilmekte; planlayıcının yalnız kendi programlaması ile ihtiyaçlara cevap

veren fiziki ve yaşamsal yeterliliğe ulaşamamaktadır.Planlama etkenlerini bireysel, sosyal,

kültürel, iklimsel ve çevresel faktörler olmak üzere beş ana başlık altında toplamamız

mümkünken aşağıdaki tablolar örnek olarak sunulabilir (Tablo 2.1, Tablo 2.2, Tablo 2.3).

Doğal BelirleyicilerSosyal Belirleyiciler Kültürel Belirleyiciler- İklim - Toplumun Teknik Bilgi- Dünya Görüşü- TopoğrafyaDüzeyi/ Yasal (Kültürel DeğerVe- Çevresel Örüntü VeDüzenlemelerNormlar)

Doku- Toplumun Refah Düzeyi- Yaşam Biçimi Ve- Çevrede Var Olan- Toplumsal YapıDavranışlar

Malzeme V.B- Aile-Toplum İlişkileri- Çevre /MekânKullanım Normları- Konutun Kullanım VeAnlamı

Tablo 2.1: Konut biçiminin belirleyicileri (geleneksel yaklaşım) (Gür, 2000)

Kültürel Sosyal Bireysel- Dünya Görüşü- Aile Büyüklüğü- Bireyin Konula- Kültürel Değer VeAilenin Sosyo-EkonomikKurduğu Yararsal

NormlarStatüsü Ve Toplumsalİlişkiler/ Standartlar- Din, Dil Ve SınıflamaEtki Alanı-Bireyin Konutla

Kategorileri- Ailenin Dünya GörüşüKurduğu- Aile-Akraba-ToplumVe Toplumsal TutumlarıDuygusal İlişkiler

İlişkileri-Aile Yapısı/AiledeÖzdeşleyim-Bağlanma- Yaşam BiçimiRoller- Bireyin Kültürel- Çevre/Mekan Kullanma- Ailenin Yaşam BiçimiNormları yorumlaması

Normları- Ailenin ÖzEğitim- Konut Kullanımınaİmgesi,Beklentileri,- Bireyin Yaşam

İlişkin NormlarUmutlarıYoğunluğu- Konutun Temel İşlevleri- Ailenin Konut- Bireyin Konut

Ve AnlamıDeneyimleri Ve KonutDeneyimleriİmgesi- Bireyin Öz İmgesiTablo 2.2: Konut biçiminin belirleyicileri (ileri bakışta-psiko-sosyal ve kültürel ağırlıklı)

(Gür, 2000)

10

NesnelÖznelToplumsal/Yasal- Konut Politikaları- Ideolojiler- Konut Yasa Ve- Konut NormlarıSiyasaları- Konutla Ilgili Yayın- Kredi DestekVe DokümanlarınKuruluşlarıEtkisi- Pazar EkonomisiKuralları- Genel NüfusunDemografik VerileriFiziksel/Biçimsel-Konumun Jeomorfolojik- Kullanıcının KonutYapısıÖrüntüsü, Konut,- Ulaşım ve YolMekânları VeÖrüntüleriDonanım Tercihleri

- Kadastral Durum- Konuttan Sağlanan- Bina Örüntü, Tip veDoyumÖlçekleri- Yapısal /Stilistik VeriTabanıDavranışsal/Anlamsal- Kullanıcının- Dünya GörüşüDemografik Verileri - Kültürel Değer- Konut DeneyimleriVe Normlar- Mülkiyet Anlayışı- Yaşam Biçimi- Mekânsal Kullanımı Ve- Konuttan Beklentiler

Tablo 2.3: Konut biçiminin belirleyicileri (çağdaş yaklaşım) (Gür, 2000)

2.2.1. Bireysel faktörlerKonut; insan, eylem, mekân ve donatılar arasındaki ilişkilerin sağlıklı bir biçimde ve

büyüklüklerde düzenlendiği yer olarak tanımlanabilir.

Aileyi meydana getiren bireylerin sayısı, meslek işlerini eve getirip getirmemesi,

çocukların okul çağında olup olmaması, ilgi alanları, kültürel, sanatsal ve sporaktif hobileri

konut tasarımının önemli belirleyicileridir.

Bireyin ilk konutundan elde ettiği deneyimleri, sonraki konutunda daha iyiyi arama

duygusu planlamayı etkilemektedir.

Bireyin önceki deneyimleri ile yaşadığı ve kazandığı fonksiyonel konfor yetersizliklerinin

giderilmesi çabaları konut planlamasını etkileyecektir.

11

2.2.2. Sosyal faktörlerKonutta planlamayı etkileyen etmenlerden biri de sosyal faktörler başlığı altındadır.

Aile büyüklüğü, ailenin sosyo-ekonomik statüsü, aile yapısı, ailenin yaşam biçimi,

bireylerin sosyal yaşamda ve aile içinde oynadığı roller, toplum ile kurulan ilişkiler, ailenin

yaşam süresinde hangi aşamada bulunduğu, değer ve tutumlar, ailenin konut deneyimleri,

beklenti ve umutları sosyal faktörler arasındadır.

Çeşitlenen yaşam biçimi ve yaşam yoğunluğu, konut büyüklüğü gereksiniminde büyük rol

oynamaktadır.Yaşam biçimi, bir ailenin sosyo-ekonomikstatüsü, ailenin yaşı ve buna bağlı

olarak toplumsal yaşamda oynadığı roller, ailenin değer yargıları, tutumları, aile birey

sayısı, bireylerin zaman vemekân kullanımlarıolarak açıklanabilir. Yaşam biçimi, sosyal

belirleyicilerin tümünün olgusal bir sonucu olmaktadır (Gür, 2000).

Ailenin ekonomik statüsü konut planlamasının konfor düzeyleri ile birlikte azami ve asgari

yönlerde etkilenmekte; bu da ailenin konutundaki mekânsal ihtiyaçlarının olanaklılığını

belirlemektedir.

Farklı meslek gruplarının yaşam süreçleri içerisinde görülen günlük mesleki aktiviteleri

konutlarına da yansımakta, hatta bazen meslek icrası veya yan aktivitelerikonutta da

sürdürülmektedir. Bu olgu konut planlamasında meslek gereklerineyönelik mekânsal

gereksinimleri ortaya çıkarmaktadır.

2.2.3. Kültürel faktörlerKültür, toplumların zaman içerisinde oluşturduğu düşünce ve inanç anlayışıdır. Bir insan

topluluğunu diğer bir topluluktan ayıran değerler, inançlar, normlar,varsayımlar ve

davranış biçimini oluşturan kültür; öğrenilir, tek bir bireye ait değil,toplumun tüm

bireyleri ile paylaşılır, kuşaktan kuşağa aktarılır, bir olgunun başkabirolgu tarafından

simgelenir, birbirine bağlı pekçok unsurun oluşturduğu bir yapıdır. Bu unsurlardan birinde

veya bir kısmında oluşan değişiklik diğer kısımlarıda değişikliğinesebep olarak,

12

uyarlanabilir, ait olduğu toplumu bir takım ölçüler içerisine sokarak sınırlayabilir

(Gür, 2000).

Kültür, değişken bir olgudur ve zamanla değişime uğrar. Buna bağlı olarak mimarlık

olgusu da değişime uğramaktadır.

Konutlar, kullanıcının gelenekleri, alışkanlıklarını ve bununla birlikte beğenilerinin bir

genel toplamı olan yaşam kültürleri ile uyum sağlamaları gerekmektedir (Turkan, 2006).

Mimaride yaşam kültürünün yeri toplumun gelenek ve beğenilerinin konutta yansımasıyla

ortaya çıkar.

Yaşam biçimi kültürel faktörlere göre, konut planlamasındaki farklı fonksiyonların

oluşumuna dolaysız olarak etki etmektedir. Bu etkilerle ortaya çıkan modeller de

toplumların kültürel yansımaları olarak konut tiplerini oluşturmaktadır.

2.2.4. İklimsel faktörlerİklim, meteorolojik olayların tümüdür.İklim konut planlamasında, konutun biçimlenişini

önemli ölçüde etkilemektedir. Soğuk iklim bölgesinde konut planlaması ısı kaybını

önlemek adına dış çevreye daha kapalı, sıcak iklim bölgesinde ise dış çevreye açık şekilde

planlanmaktadır.

Günlük yaşamda en uzun süre kullanılan mekânlar güneşe doğru yönlendirilirken, günlük

yaşamda enkısa süre kullanılan mekânlar ise daha az güneşe yönlendirilmektedir.

2.2.5. Çevresel faktörlerÇevre, diğer bir adıyla doğa, insan eylemlerinin dışında, iyi ya da kötü yönde evrim

geçiren tabiat anlamını taşımaktadır.

13

Konut planlamasında manzaranın yönü önemli rol oynamaktadır. Kullanıcının görsel ve

psikolojik tatmini açısındanyoğun olarak kullandığı mekânlar manzaraya yönelik

tasarlanmaktadır.

14

BÖLÜM 3

KUZEY KIBRIS VE KONUT

3.1. Kuzey Kıbrıs’ın Fiziki Koşulları3.1.1. Kıbrıs’ın coğrafi konumuKıbrıs Adası, Akdeniz’de Sicilya ve Sardunya’dan sonra üçüncü büyük ada olan Kıbrıs,

bazı kaynaklara göre, Akdeniz’in kuzeydoğu bölgesinde 34º 33' ve 35º 41' kuzey enlemleri

ve 32º 17' ve 34º 35' doğu boylamları, bazı kaynaklara göre ise Akdeniz’in

kuzeydoğusunda 38º 34ˈ ve 35º 41ˈ kuzey enlemleriyle 32º 20ˈ ve 34º 35ˈ doğu boylamları

arasında yer almaktadır (Alasya, 1998; Hakeri, 1993).

Şekil 3.1: Kıbrıs haritası (http:earth.goggle.com/images/cyprus.jpg)

Kıbrıs’ın ilk sakinlerinin adaya Anadolu, Suriye veya Filistin’den M.Ö. 7000 ile 6500

yılları arasında göç ettikleri sanılmaktadır. Doğal afetler ya da düşman saldırılarından

kaçan bu insanların, adaya sallarla çıktıkları tahmin edilmektedir.

Doğu Akdeniz’in en önemli adası olan bu ada, Kıbrıs adını, Tunç Çağı’ndan başlayarak

işletilen zengin bakır yataklarından almıştır. Konumu, zeytin, tahıl veüzüm gibi doğal

zenginlikleri Kıbrıs’ı önemli bir ticaret merkezi haline getirmiştir. Bu özellikleri ile ada,

pek çok eski uygarlığın eline geçirmek için uğraş verdiği ve adayı eline geçiren bu

15

uygarlıkların herbirinin geride önemli kültür mirasları bıraktığı bir cazibe merkezi

olmuştur(Kıbrıs Türk Hava Yolları, 2007).

Kıbrıs, Türkiye’nin 64000m. (64 km.) güneyinde, Suriye’nin 96000m. (96 km.) batısında,

Mısır’ın 400000m. (400 km.) kuzeyinde ve Yunanistan’ın 770000m. (770 km.)

güneydoğusunda yer almaktadır. En uç noktaları arasındaki uzunluk batı-doğu

doğrultusunda 224000m. (224 km.)’ye, kuzey-güney doğrultusunda 94000m. (94 km.)’ye

ulaşır. Kıyıların toplam uzunluğu 780000m. (780 km.)’dir(Ana Yay. 1994).

3.1.2. Kıbrıs’ın iklimiKıbrıs adasında tipik Akdeniz İklimi görülmektedir. Akdeniz iklimi; yazları sıcak ve

kurak, kışları ılıman ve yağışlıdır. Yazların sıcaklığını, düzenli esen deniz meltemi

hafifletir. Kıyılarda en sıcak ayın ortalaması 28º, en soğuk ayınortalaması ise 10º civarında

olmaktadır. İç bölgelerde ise en sıcak ve en soğuk ayın ortalaması, sırasıyla 29º ile

12.8º’dir (Bedevi, 1965).

Yağmur mevsimi Aralık ile Mart ayları arasında olmaktadır. Yükseklik farklarına göre

değişmekte olan yağış; örneğin orta bölgeye yılda ortalama 0.4m. (40 cm.) yağış, Trodos

dağlarına 1m. (100 cm.) yağış yağmur ve kar düşmektedir (Alasya, 1998; Hakeri 1993).

3.2. Kuzey Kıbrıs’ta Konutun Tarihi3.2.1. PaleolitikÇağ (M.Ö. 10000-8500)Tarihöncesi çağın en eski devri olan, Paleolitik Çağ, Eski Taş ya da Yontma Taş Çağı

olarak da bilinmektedir. Yontma Taş devri adını, o dönemki aletlerin taştan yontularak

yapılmasından alır.

Bu çağda insanlar mağaralarda barınmışlar, yaşamlarını başlangıçta toplayıcılıkla sonraları

ise bunun yanısıra avcılıkla sürdürmüşlerdi.

Önceleri, Kıbrıs’ın ilksakinlerininNeolitik Dönem ’denitibaren adayageldikleri

16

varsayılmaktaydı. Akrotirive Akdeniz bölgesinde yapılan arkeolojik çalışmalar, Kıbrıs’taki

yaşamın Paleolitik Çağ’da da var olduğunu ortaya koymuştur.“ Akrotiri, Kıbrıs’ın ortagüney kesiminde, İngiliz yönetiminde askeri bölge”(Ana Yay.1994).

Paleolitik Çağ’ın önemli özelliği arasında , Kıbrıs’a avlanmak amacıyla gelen insanların,

ev yerine çadır, sığınak ve mağaralarda barınmaları sayılmaktadır (Altan, 2006).

3.2.2. Neolitik Çağ (M.Ö. 8200-3500)Cilalı Taş ve Yeni Taş Devri olarak da bilinen Neolitik Çağ, ilktarımuygulamalarının ve

hayvanların evcilleştirilmesinin başlamasıyla tanımlanmaktadır.

Günümüz iklim koşulları, Neolitik Çağ başlarında oluşmuştur. Bunun üzerineinsanlar,

yaşamakta oldukları mağaraları ve kaya sığınaklarını bırakarak açıkyerlerde taş, ağaç ve

kerpiç gibi malzemelerle evler yapmaya, yerleşmeler kurmaya başlamışlardır.

Kıbrıs’ta bugüne kadar yapılan arkeolojik kazılarda ele geçen buluntular,Kıbrıs’ın ilk

insanlarının M.Ö. 8200 yılından başlayarak Anadolu ve Suriye’dengruplar halinde

Kıbrıs’a geldiklerini ve yerleşim yerlerini kurduklarını ortaya koymaktadır.

Neolitik Çağ’da Tholos adı verilen, temelleri kırık, küçük yontulmamıştaşlarla

yapılmış, örtüsü için balçıkla sıvanmış ağaç dalları kullanılmış, genelliklekubbe

biçiminde olan dairesel plan tipine sahip konutlar yer almaktadır (Altan, 2006; Hakeri,

1993; Buchholz veKarageorghis, 1970) (Şekil 3.2).

17

Şekil 3.2:Tholos konut görünüşü (Fletcher’s, 1987)

Tholoslar, büyük ve küçük tholoslar olmak üzere iki türden oluşmaktadır. Küçük

Tholoslar, yapısal özelliklerinden ötürü beşe ayrılmaktadır. Bunlar;

a. Taş malzemeden inşa edilenkonut yüksekliği 1.30-3.20m. arasında değişmekte, taş

duvarın dış kısmı yükseltilerek çamurdan yapılmış kubbeye basamak oluşturmaktadır.

b. Dairesel konutun dış kısmı 2.00-3.00m. yükseklikte taş malzemeden, iç kısmı ise

çamur

ve tuğladan üst yapıyı oluşturmak içinyukarıya doğru devam etmektedir. Taş duvar

0.40-1.00m. yükseklikte, çamur veya tuğlanın üst yapısı bu duvara oturtulmuştur.

c. Yüksekliği 0.65-1.00m. arasında değişen taş duvarın dış kısmı yükseltilerek çamurdan

yapılmış kubbeye basamak oluşturmaktadır.

d. İki veya üç kısımdan oluşan taş duvarın kalınlığı en fazla 1.00m. olup, çamurdan

yapılmış kubbe de en iç duvara konumlandırılmıştır (Şekil 3.3).

18

Şekil 3.3: Küçük Tholos plan tipi(Dikaios ve Stewart, 1970)

Girişler, konutun zemininden yüksekte, hatta bazı konutlarda bu yükseklik

1.70m.’ye kadar ulaşmaktadır. Girişlerin zemin kat planı düz kenar ya da karma biçimde

olabilmiş ve eşik alçı levha, tek levha,andezit taşı ya da çamur ilesıvanmıştır.

Duvarların iç yüzeyi 0.02m. (2cm.) kalınlığında sıva ile sıvanmış, duvarın

içinden merkeze doğrubir veya iki adet doğal taş sütunlar, ahşaptan yapılmış ara katı

desteklemekte, toprak zemin üzerine 0.02-0.08m.(2 – 8cm.) kalınlıkta çamurdan

düzeltilerek döşeme malzemesi elde edilmiştir.“ Andezit Taşı, yeryüzündeki volkanik bölgelerin çoğunda görülen ve geniş bir aileoluşturan kayaçların ortak adı” (Ana Yay.1994).

Büyük Tholoslar yapısal özelliklerinden ötürü üçe ayrılmaktadır.

a. Taş duvar yüksekliği 2.30m., bir başka örnekte taş duvar yüksekliği 1.07- 1.30 m.,

kalınlığı 1.30-2.30m.,dış çapı ise 7.50-8.75m. arasındadır. Bir tholos konutundaki

önemli özellik ise doğu, kuzey ve batı bölümlerine uzanan 2.50-4.00m. arasında

değişen

koridor, doğuda ana cadde, kuzey ve batıda ana caddeye karşı dayanantaş duvarlarla

sınırlandırılmıştır.

19

b. Taş duvar yüksekliği 0.80-2.00m. arasında ve duvar üçkalınlıktan oluşmaktadır. Orta

duvar alçak, kubbe tuğla veya çamurdan meydana gelmiştir.

c. Dairesel duvarın yüksekliği 2.00m. olup kerpiç ve doğal taştan yapılmıştır (Dikaios ve

Stewart, 1962) (Şekil 3.4).

Şekil 3.4: Büyük Tholosplan tipi (Dikaios ve Stewart, 1970)

Kıbrıs’ta Neolitik Çağ’a ait iki tane önemli yerleşim yeri mevcuttur. Bu yerleşim yerlerinin

ilki M.Ö. 6000 yıllarında Kanlı Dere’nin çevresinden dolaştığı birtepe üzerinde kurulmuş,

tarihte ilk kez gerçek bir sokak veya cadde anlayışında olan Khirokitiadır. Çağın önemli

merkezi olan Khirokitia yerleşimi 250m. çapında biralana yayılmıştır. Yakınındaki ırmağa

doğru 200m. uzunluğunda taş döşeli bir yol bulunmaktadır.

Cadde, nehirin çizdiği yayın güney doğusunda nehire yakın bir kattanbaşlayarak kuzeybatı

yönünde tepeyi geçerek ilerlemekte ve aşağıya doğrualçalmaktadır (Balkan, 1998; Mutlu,

2001) (Şekil 3.5).

20

Şekil 3.5:Khirokitia yerleşimi (Dikaios ve Stewart, 1970)

Bu yerleşimde bir ya da birkaç geçiş noktası olup, bunlar dış dünyayla iletişim

kurulmasını sağlamaktadır. Köy duvarı, köyün üzerine oturduğu alanınyüzeyiyle

dışarıdaki daha alçakta kalan alanın arasında 2.00m’lik yüksekliği gidermek ve yerleşime

girişleri kontrol etmek adına tasarlanmıştır. Dairesel bir planasahip konutların çapları

yaklaşık 6.00m. civarında, çoğu kez çift duvara sahip, kireç taşından inşa edilmişlerdir.

Konutların içinde geniş, kalın, sağlam ve bazı evlerde deboyanmış ayaklar bulunmakta ve

bu ayaklar sayesinde merdivenle çıkılan ikinci bir döşemeyi taşımaktadırlar. Örtüleri

genellikle kubbe olan bu konutların, bulunankalıntılardan üst örtünün sadece kubbe

şeklinde olmadığını düz dam şeklinde deolabildiği görülmektedir (Salihoğlu, 2006;

Balkan, 1998; Flecher, 1987).

Diğer önemli yerleşim olan Sotira, adanın Limasol sahili üzerinde Curium mevkiinin

yaklaşık 6.437km.(4 mil) kuzeybatısına uzanan bir yerleşimdir (Şekil 3.6).

21

Şekil 3.6:Sotira yerleşimi (Dikaios ve Stewart, 1970)

Sotira yerleşimine ait konutlar plan tiplerindeki farklılıklara göre, Daireyebenzer zemin

planı, oval zemin planı, dikdörtgen zemin planı , kare zemin planlı, atnalı şeklindeki zemin

planı ve düzensiz zemin planı olmak üzere altı gruba ayrılmaktadır.

Bu konutlardan dikdörtgen zemin planlı olanların büyük bir bölümü doğubatı

yönünde olduğu ve ön cephesinin güney bölgesine baktığı, bir kaç konutun isebatı yönüne

baktığı gözlemlenmiştir. Oval biçimli zemin plan şemasına sahipkonutların kuzey-batı,

güney-doğu yönlerinde olmaktadır (Şekil 3.7).

22

Şekil 3.7:Sotira yerleşimi plan tipleri (Dikaios ve Stewart, 1970)

Yerleşim, bir odaya sahip konutların yanısıra iki ya da daha fazla odaya sahip olan

konutlardan oluşmaktadır. Mevcut konutlardaki güney yöne bakan girişcephelerideniz

yönüne doğru konumlandırılmıştır. Birkaç konutta taştan yapılmış yarım daire şeklinde,

duvarın iki ucu konutun duvarlarıyla birleşmiş, evişleri için kullanıldığı kapalı alanlar

bulunmaktadır (Dikaios ve Stewart, 1962).

3.2.3. Kalkolitik Çağ (M.Ö. 3500-2300)Kalkolitik, Kalkos (bakır) ve Lithos (taş) kelimelerinin birleşmesinden meydana

gelmiştir.Eskiden Bakır Çağı olarak da anılan bu çağ genellikle Erken, Orta ve Geç Dönem

olmak üzere üç evreye ayrılmaktadır.

23

3.2.3.1.Erken Kalkolitik ÇağErken Kalkolitik Çağa ait yerleşim yerlerinden olan Erimi köyü, Limasol’un12.8 km.(8

mil) batısındaki köyün doğusunda çok kısa mesafede olan Kouris nehri kıyısının

doğusunda yer almaktadır. Konut sınıflandırılması bakımından dörde ayrılan yerleşimin

ilki, bir bölümü ana kayaya gömülmüş merkezi desteğin üzerine bulaşan meyilli direklerle

yapılmış çapı 5.70-6.00m. olan dairesel konutlar, ikincisi merkezi desteğin üzerinde

bulaşan bir daire içerisinde bir sıra direk yerleştirerek yapılan ortalama çapı 6.00m. olan,

üst yapı çamurla bağlı dallardan yapılmışdairesel konutlar, diğer dairesel

konutlarda, duvarlar bir daire şeklinde dizilmiş çakıl taşlarından yapılmış, çamur

veya kireçle örtülmüş dallardan oluştuğu düşünülmektedir. Bir diğer tip ise iki sıra

halinde kireç taşı ya da andezit taşından yapılmış, 0.59-0.70m. kalınlığındaki taş duvarı da

kapsayan 6.50-7.50m. çapında, çamurla sıvanmış dallardan oluşan çatıya sahip dairesel

konutlardır (Şekil 3.8).

Şekil 3.8: Erimi yerleşimi plan tipleri (Dikaios ve Stewart, 1970)

Erimi yerleşiminde görülen tek evlerin haricinde, yarım daire planlı ek yapıya sahip

konutlar da yer almaktadır. Zemin döşeme malzemesi çamur veya dövülmüş toprakla

düzeltildikten sonra kireçtaşı ve çakıl ile karıştırılarak elde edilmiştir (Dikaios ve Stewart,

1962).

24

3.2.3.2.Orta Kalkolitik ÇağOrta Kalkolitik Çağa ait yerleşim, adanıngüney sahili yakınlarında Kalavassosköyünün

güney yönündekibölgede yer almaktadır (Şekil 3.9).

Şekil 3.9:KalavassosYerleşimi Planı (Todd, 2001)

Bu bölgede yer alan Amevkisi üç tip konuttan oluşmaktadır. Bu tipler;

a. Dairesel veuzantılar halinde olan konutlar, daire şeklinde kuyu görünümündedir.

Merkezi destek, destek çukurunda durmakta ve çatının esasstrüktürü görevindedir. Bu

strüktür çamur ve kille kaplanmış ahşaptan oluşmuştur.

b. Mağara biçimindeki konutlar.

c. Daireşeklindeki, merkezi desteğive yanlarda merkezi desteğin üzerindebirleşecek

eğimli desteklerin olduğu destekçukuru olan konutlardır (Şekil 3.10).

25

Şekil 3.10:Kalavassos A-Mevkii yerleşimi plan tipleri (Salihoğlu, 2006)

Çatı biçiminin, duvarlardaki içe doğru eğimi nedeniyle kubbeli, dikey duvarların eğimi

olmaması nedeniyle de düz olabileceği düşünülmektedir (Şekil 3.11).

Şekil 3.11:Kalavassos A-Mekiiyerleşim plan ve kesiti (Le Brun, 1981)

Doğuda Meroniov deresi ile batıda Vasilikos deresi arasında yer alan B mevkisiise iki tip

konuttan meydana gelmektedir. Bu tipler;

a. Dairesel veya düzensiz biçimdeki konut, yumuşak kaya yatağı 0.80-1.80m.

kazılarak,

bir kısım duvarlar oluşturulurken, üst kısım ise çamur vekille kaplanmış desteklerden

oluşturulmuştur. Konutların çapı2.00-3.00m.arasındadeğişmekte, bazı konutlar

birbirine geniş aralıklarla bağlı bir veya iki odadan meydana gelmektedir.

b. Daire şeklindeki konut, merkezi destek üzerinde birleşen desteklerden oluştuğu tahmin

26

edilmektedir (Şekil 3.12).

Şekil 3.12:Kalavassosyerleşimi B-Mevkii plan tipleri (Salihoğlu, 2006)

Tip I ve tip II’deki konutlar, biri büyük diğeri daha küçükolan iki odadanmeydana

gelmektedir. Bu odalar 0.15m. genişliğeve 0.18m. yüksekliğinde kapı eşiğine sahiptir

(Todd, 1998; Salihoğlu, 2006).

3.2.3.3.Geç Kalkolitik ÇağBaf kasabasının 3.21 km. (2 mil) batı yönünde, bugünkü Lemba köyünün sahil kısmında

Geç Kalkolitik Çağa ait bir yerleşke bulunmaktadır. Yapılan kazıçalışmalarında toprak

malzeme ile inşa edilmiş altı ve yedi yapıdan, yerleşimin sürekli olduğu ve kış

koşullarından korunmak için de önlem alındığı anlaşılmaktadır. Bu nedenden

kaynaklanarak girişler, deniz melteminin estiği batı yönü yerine, güneş ışınımlarından en

fazla yararlanılabilinecek güney yönüne konumlandırılmıştır.

Binalar, en çok kış mevsiminde yoğun olarak kullanılmıştır. Konutlarda yer alan ana

ocakların yenilenmesi buradaki her yapının konut olduğu ve yapının ebatlarındaki eşitlik

burada ikamet edenlerin eşit ekonomik statüye sahip olduğu kanısını vermiştir.

Lembayerleşimi, Alan I’deki konutlardan sadece üçünde ocak yer almamakta, çoğu bina

27

ocak etrafında bölümlere ayrılmış ve girişin yanında genellikle oyuk ve bir avlu

bulunmaktadır (Şekil 3.13).

Şekil 3.13:Lembayerleşimi alan I (Le Brun, 1981)

Lemba yerleşimi Alan II’de dağılmış veya parçalar halinde yerleşim fonksiyonunun daha

karmaşık olduğu görülmektedir. Yerleşimdeki açık çukurun arpa depolamak için

kullanıldığı anlaşılmaktadır. Tahıl ambarı senede yirmi kişiye yetecek şekilde düzenlenmiş

ve bir aileden daha fazla nüfusun kullanımı hedeflenmiştir (Şekil 3.14).

28

Şekil 3.14:Lembayerleşimi alan II(Le Brun, 1981)

Birinci dönemde görülen kışın barınma iç güdüsü üçüncü dönemde degörülmektedir. Her

yapının kapısı kapısı güney-doğu yönüne bakmakta, büyük olankonutun, ısınmak ve

yemek pişirmek için kireç badanalı ocakları yer almaktadır (Şekil 3.15).

Şekil 3.15:Lembayerleşimi alan II (Salihoğlu, 2006)

29

Şekil 23’deki yapı sıralamasına bakıldığı zaman en büyük konutun (2 Numaralı Konut)

girişinin önünde revak yer almaktadır. Binanın giriş yolu kazılmış koridorla içeriye

uzanmakta ve binanın doğu yarısı sabit bulunmaktadır. Yapılan çalışmalarda merkezi

binaya (3 Numaralı Konut) (Şekil 23) ait tavanın alttan direkler iledesteklendiği, arka

kısmında yer alan beyaz kireç sıvalı mekânın daha eski bir binaya ait olduğu fakat inşa

edilirken bir kısmının kesildiği görülmüştür (Peltenburg, 1985).

Şekil 3.16: Deneysel Lembayerleşiminin görünüşü(Peltenburg ve Thomas, 1999)

Şekil 3.17: Deneysel Lembayerleşiminin görünüşü (Peltenburg ve Thomas, 1999)

30

3.2.4. Tunç Çağı (M.Ö. 2500-1050)Tunç Çağı, tarih öncesi uygarlığının gelişme süresinde Kalkolitik Çağ’dan sonraki ve

Demir Çağı’ndan önceki aşama olarak tanımlanmaktadır. Tunç devri üç evrede

incelenilebilir.

3.2.4.1.Erken Tunç Çağı (M.Ö.2500-1900)Bu dönemde Kıbrıs’ın ekonomik olarak geliştiği ve komşuları ile yakın ilişkiler içerisinde

olduğunun bilinmesine karşın, yapılan kazı çalışmalarında sadece Alambra ve

Ambelikou’da (Ambeligu) yer alan iki konutun dışında hiçbir yerleşim yeri

bulunamamıştır (Salihoğlu, 2006).

Erken Tunç Çağı’na ait Alambra’da kuzeybatı ve güney yönünde açık avluyla çevrelenmiş

iki odadan meydana gelen konut yer almaktadır (Şekil 3.18).

Şekil 3.18:Alambrayerleşim konutu (Gjerstad, 1926)

Konutu oluşturan duvarları 88-95 derece arası açıyla,yaklaşık dikdörtgen bir biçimde

kabaca inşa edilmiştir. Güney yönde yer alan odanınkısa tarafı, kuzey yöndeki odanın

doğu bitimi ile birleşmektedir. Direk bir iletişime sahip olmayan odalar, avludan özel

girişlere sahiptirler.

31

Yumuşak kum taşından oluşmuş kaya üzerine inşa edilen konutun dış doğu yöndeki duvarı

0.85m., dış kuzey yöndeki duvarı 0.80m., güney yöndeki dış duvarı 0.65m. ve diğer

duvarları 0.60m. kalınlığa sahiptirler.Kayanın eğiminden dolayı birbirlerinden farklı

yüksekliklere sahip konut, doğu yönden batı yöne doğru eğimli olmaktadır.

Doğu yöndeki duvarlar 0.30m., batı yöndeki duvarlar 0.80m. yüksekliğe sahiptirler.

Fakat eşit zemin seviyesi elde etmek amacıyla doğu bölümünde yer alan kaya 0.50m. kadar

kesilmiştir. Doğu yöndeki duvar 0.50m. doğal kaya ve 0.30m. yapay taş duvardan

oluşmaktadır. Günümüzde tahrip olmuş üst duvarlar, güneşten kurutulmuş tuğlalardan inşa

edilmiştir. Duvarların içi, kum ve kireç karışımı ile sıvanmıştır.

Kuzey yönde 5.60x3.40m. ölçülere sahip odaları bulunan konutun girişi, batı yönünde, kısa

tarafının sağ bitiminde yer almaktadır. Kireç taşından yapılmış kapı eşiği, 0.35m.genişliğe,

0.25m. yüksekliğe, 0.72m. uzunluğa sahiptir.

Konut iki kez farklı dönemlerde kullanılmıştır. Birinci kullanım konutun yanması ve tahrip

olması nedeniyle sona ermiş; tahribattan sonra konut yeniden inşa edilmiş, fakat yeniden

inşa edilen bu konut az da olsa yangından zarar görmüştür.Güney odası 5.30x3.00m.

ebadında, girişi uzun batı kanadının ortasında yer alır ve0.60m. eniyle kuzey odasının

girişinden daha dardır.

Odanın güneybatı köşesinde zemin seviyesinden 0.10m. yükseklikte bulunan ve yarım

daire kireç yatağında bir sıra yassı taşla sınırlanan alan, 1.10x1.05m.

ebadındadır.

Konutu üç taraftan çevreleyen avlu, güney yönüne 11.00m. eninde ve 35.60m.

uzunluğundadır. Kuzey yönüne doğru eni 8.00m.’ye kadar daralıp, dairesel biçime

girerek son bulur. Ana giriş 1.20m. uzunluğunda konutun güney yönünde, avlunun doğu

sınırına açılmaktaydı. Yapılan kazılardan çıkan buluntulara göre ilk yerleşimin Erken Tunç

Çağı başından, son dönemin başına kadar sürdüğü kanısına varılmıştır. Birincinin

başlangıcıyla ikinci yerleşimin bitimi arasında yüzyıl geçmediği düşünülmektedir

(Gjerstad, 1926).

32

3.2.4.2.Orta Tunç Çağı (M.Ö.1900-1650)Surlarla çevrilen yerleşim yerlerinin inşa edilmesi ilk kez bu devirde gerçekleşmiştir.Bu

dönemde yabancı ticaret ve ilk şehirleşmenin olabileceği ve Kalopsidha’da var olan bir

kasabanın buna bir kanıt niteliği taşıdığı düşünülmektedir (Salihoğlu, 2006).

Kalopsida ve Kouklia köyleri arasında Taudi çiftliğinde yer alan konut, doğu yöne doğru

bir başka konut ile bağlanmakta ve güney dış duvar boyunca doğuyönden batıyöne

doğru sokakuzanmaktadır (Şekil 3.19).

Şekil 3.19:Kalopsidayerleşim konutu (Gjerstad, 1926)

14.85m. uzunluğa, 11.60m. genişliğe, onbir odaya sahip konutun batı ve kuzey

yönünde avlu yer almaktadır. Konutun dokuz numaralı odası düzensiz altıgen biçimine

sahipken, iki numaralı odanın iki köşesi dairesel biçimdedir. Ender olarak dik açılara sahip

odaların, duvar birleşimleri 79 derece ile 108 derece arasında değişmektedir.

Önceki yerleşime ait temeller üzerine inşa edilen duvarların kalınlığı 0.45m. olup sadece

dört numaralı odaya ait doğu duvarında kalınlık 0.40m. olmaktadır. Çatılar, Alambra

konutuyla benzerlik göstermektedir. Çatılarda yağmur suyu sızıntısını önlemek adına

fırınlanmış kil tabakalar kullanılmıştır.

33

Oda zeminleri küçük moloz taşlar veya kaba kum ve deniz

kabuklarındanoluşmaktadır. Altı numaralı odanın zemininde 0.30-0.40m. kalınlığında kireç

tabaka döşeme kullanılmıştır.

Bir numaralı oda 2.20m. uzunluğa, 1.78m. genişliğe ve iki numaralı odaya geçişi sağlayan

kapıya sahiptir. Sabit olmayan kapı yüksekliği doğu yönde 2.15m. olup, batı yönde

2.05m.’ye düşmektedir.

İki numaralı oda 2.65m. uzunluğa, 1.95m. genişliğe, kuzey yöndeki duvarının kuzeye

doğru eğimi nedeni ile genişliği batı bitiminde 1.90m. ve doğu bitiminde 2.00m. arasında

değişen ölçülere sahiptir.

Beş numaralı oda 3.85m. uzunluğa ve 3.15m. genişliğe sahiptir. Odada çatının bulunmayışı

nedeni ile ateş yakma ve pişirme aktivitelerinin burada yapıldığıanlaşılmaktadır.

Açık tavanlı bir iç avlu olduğu düşünülen oda, yemek hazırlanıppişirildiği ve burayı

çevreleyen odalara ışık kaynağı olduğu sanılmaktadır.

Altı numaralı oda 3.35m. uzunluğa 2.80m. genişliğe ve avluya açılan ön cepheye sahiptir.

Birbirini dik açıyla karşılamayan duvarlar, karşılıklı paralel gibidirler. Kuzey yöndeki

duvar güney yöndeki duvara ve batı yöndeki duvar ise taş yapıya paralel durumdadır.

Yemek pişirmek amacına hizmet vermeyen ocak, zemin seviyesinden 0.20m. yüksekte,

0.70m. çapta ve düzgün olmayan dairesel biçimdedir.

İç avlunun güney yöndeki duvarının sol bitiminde 0.65m. eninde dar bir geçit on numaralı

odaya girişi sağlamaktaydı. Duvarları birbirine dik, paralel ve düzenli olmayan

dikdörtgen biçimindeydi.

Kuzey yöndeki duvarının sağ bitimindeki 0.88m. genişliğindeki giriş, onbir numaralı

odaya açılmaktaydı.

34

On numaralı odanın batı yönündeki duvar üzerinde bulunan giriş 1.18m. eninde olup,

dokuz numaralı odaya açılmaktadır. Bu oda sekiz numaralı oda duvarının çıkıntısından

dolayı düzgün olmayan bir dikdörtgen biçimindedir. Bu şeklinden ötürü güney ve kuzey

bölümü olarak iki parçaya bölünmüştür.

Sekiz numaralı odanın girişi 0.85m. genişliğe, doğu ve batı yöndeki duvarları hemen

hemen paralel, kuzey ve güney duvarları birbirinden farklı biçime sahiptirler.

Yedi numaralı odanın girişi, batı yöndeki duvarının sağ yönüne açılmış ve 1.05m. eninde

planlanmıştır. Oda dikdörtgen şeklinde, doğu ve batı yöndeki duvarları paralel, kuzey

yöndeki duvarları birbirinden farklıdır.

İki kez kullanılan konutun tarihi sıralaması açıktır. En son yapılan konut zemini, birinci

zeminin 0.30m. üzerindedir. Konut duvarlarının altında önceki yerleşimlerin kalıntıları

bulunmuştur. Konutun zeminini, Orta Tunç Dönemi’nin geç safhasına dayanmaktadır.

Birinci ve ikinci konut zemininde bulunan çanak çömleğin bu döneme ait olmasından

dolayı konut, Orta Tunç Dönemi sonu konutu olarak değerlendirilmektedir (Gjerstad,

1926).

3.2.4.3.Geç Tunç Çağı (M.Ö.1650-1050)Geç Tunç Çağı yerleşimi olan Kourion (Bamboula), Kouris deresi Ekpiskopi köyünden

ayıran dere yatağının kuzey kısmı olmaktadır. Yerleşimi dere yatağından başlayan ve

platonun 3 m. üzerinedevam eden duvar çevrelemektedir (Şekil 3.20).

35

Şekil 3.20:Kourion (Bamboula) yerleşimi (Aström, ....)

Kazılar sonucunda Kourion’da bulunan 8 adet konutun duvarları, kerpiç ve moloz taş,

bazen ise düzgün kesme kireç taşından inşa edilmiştir. Ancak kireç taşlarının birbirine

bağlı olmadığı düşünülmektedir. Düz dam olan çatılar ahşap mertek stürüktür ile geçilmiş

üzerine de kil serilmiştir.

Örtü strüktürünü oluşturan mertekleri destekleyen ahşapdikme odanın ortasında olup,

taştan oyulmuş bir taban içerisine oturtulmuştur. Genellikle odalar, köşelerinde yer alan

kapılar ile birbirine bağlanmaktaydı.

Bir kısım odalar grubu ayrı bir arazi üzerine kurulmuş ve odaları çevreleyen duvara

paralel durumda yola sahiptir. Yoldan avluya girildikten sonraodalara ulaşım

sağlanmaktadır. Bu yerleşime ait 25A, 25 ve 27 numaralı odalarkuzey konutunu

oluşturup, avludan yola açılmaktadır. 1,3,4,5,9 numaralı ve muhtemelen bir de güney

yönde olan odalar, batı konutunu oluşturup 5 numaralı odadan kazı yerinin batı yönündeki

yola veya meydana açılmaktadır. 14,15,17,20 ve 26 numaralı odalar, 26 numaralı oda

aracılığıyla yola ulaşmaktadır. 10,8,12,18 ve 19 numaralı odalar, 19 numaralı odadan bir

yol aracılığıyla birbirlerine bağlıdırlar (Şekil 28).

Kuzey ve merkez konutları, Geç Tunç Çağı’nın ilk yarısında inşa edilmiştir. Döşemeler;

alçı, rendelenmiş kum taşı ve çamur bağlayıcı veya yüzeyi düzeltilmiş çakıl ile döşenmişti.

Geç Tunç Çağı’nda bir takım değişiklikler meydana gelmişti. Bu değişiklikler; Kuzey

konutu ve 20 numaralı odanın kullanılmadığı, 15 ve 20 numaralı oda arasında yer alan

kapıya duvar örüldüğü ve batı konutu inşa edildiği gözlemlenmiştir. 18 numaralı oda kum

taşı, diğer odalarda yıkıntı atıkları, batı konutunun 3 numaralı odasında temel taşı olarak

kullanılan mevcut taş döşeme görevini üstlenmekteydiler. Toprak veya taş döşemeler, kireç

ile kaplanmıştır.

36

32 ve 33 numaralı odaların döşemeleri alçı, diğer odaların döşemeleri isekırılmış kireç

taşından oluşturulmuştur.

39 numaralı odanın kuzey duvarının güçlendirilmesi için bu duvara paralelolarak bir duvar

daha inşa edilmiştir.Odalar dikdörtgen biçime sahiptir.

Yerleşim yerinin batı yönünde, taşlar oyularak kısa tüneller biçiminde yapılmışbüyük bir

yeraltı deposu bulunmaktaydı. 1.00 m. kalınlığa sahip duvarlar, M.Ö. XVI.yüzyıla ait

yapılan inşaatlarda önem taşımıştır.

Bir odanın içerisinde sıralı kolonlar bulunmakta ve bu bina M.Ö. XV. yüzyıla kadar

kullanılmaktaydı. M.Ö. XIV. yüzyıl ile M.Ö. XVI. yüzyıl arasında inşa edilen konutlar

önem taşımazlardı. Altı odalı ve avlu içerisinde inşa edilen, genellikle büyük bloklarla

kalın inşa edilen duvarlara sahip konutlar moloz taştan, güneşte kurutulmuş tuğladan ve

kerpiç malzemeden inşa edilmiş, yüzeyleri alçı sıva ile kaplanmıştır (Aström, ....).

Diğer yerleşim yeri ise, bugünkü Enkomi köyünün yaklaşık 1371m. batı yönünde ve

Mağusa’ya yaklaşık 9.6 km mesafede, Tunç Çağı’ndan Demir Çağı’na kadar ardarda yer

alan birkaç şehrin kalıntılarını barındıran Enkomi (Alasia) kentidir. Enkomi, kalabalık

nüfus, bir limana sahip, surlarla çevrili geniş bir arazi üzerinde kurulu olan kentin, tahıl

yetiştiren Meserya bölgesine ticari bir girişi mevcuttu (Şekil 3.21).

37

Şekil 3.21:Enkomiyerleşimi (Brun, 1981)

Enkomi bölgesinde bronz külçeden yapılmış tanrı tapınağı, iki tholos, dört miken

mezarının olduğu gözlemlenmiştir. Kentin denizden görünümü, doğu yöne doğru yükselen

bir tepe tarafından engellenmektedir.

Orta Tunç Çağı’nda kurulmuş, harç kullanılmadan büyük taşlarla inşa edilmiş batı

duvarının altında ve kentin birkaç bölümünün üzerindeki kaya yatağında bulunan tesisat

ve konut kalıntıları ile varlığı kanıtlanan EnkomiAlasia bölgesi hızlı bir biçimde gelişme

göstermiştir.

Geç Tunç Çağı’na ait konut örneği , taştan inşa edilmiş 40.00m.’den daha uzun bir ön

cepheye sahiptir. Taş bloklar 3.00m. uzunluğunda, 1.40m. genişliğinde,0.70m.

kalınlığında olup düzgün kesilmiştir. Duvarın üst kısmı, iki büyük taş kalıptan oluşmakta

ve kalıpların arasında boşluk bulunmaktadır. İki taş kalıbın arasının önceden toprakla dolu

olduğu ve Doğu Akdeniz’de sıkça rastlanan bu tekniğin, deprem için düşünüldüğü

sanılmaktadır. Bu yöntem, duvarların hareket etmesini sağlamaktadır. Güney cephesinde

2.10x2.40m. ölçülere sahip dört adet kapı, pencere görevi yapan dört ayrı açıklık

bulunmaktadır (Aström, ....).

38

3.2.5. Demir Çağı (M.Ö.1050-M.S. 395)Demir Çağ’ında, adaya, Anadolu ve Ege Bölgesi’nden göçmenlerin geldiği bilinmektedir.

Bu dönemdeki yapılara ilişkin kazı çalışmaları yapılmadığından,çağa ait yeterli aydınlatıcı

bilgi bulunmamaktadır.Demir Çağı beş evrede incelenebilir.

3.2.5.1. Geometrik Devir (M.Ö. 1050-750)Geç Tunç Çağı ile Geometrik Devir’de Kıbrıs’a, Anadolu, Ege Adaları veYunanistan’dan

gelen Akalar ile Dorlar, Kıbrıs’ta Salamis, Soli, Marion

Documents

KUZEY KIBRIS’TA XX. YÜZYILDA KONUTLAR (K ATALOG)docs.neu.edu.tr/library/6538370750.pdf92 I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:2 Adres:Tanzimat Sokak No:48 Surlariçi Lefkoşa Konut