KYOTO PROTOKOLÜ veENERJİ VERİMLİLİĞİ POLİTİKALARI

Enerji ve Tabii Kaynaklar BakanlığıÇevre Verimlilik ve Teknoloji Daire Başkanlığı

2009 Gebze

KYOTO PROTOKOLÜ ve ENERJİ (1)2. Madde: Taraflar, sürdürülebilir kalkınmayı desteklemek

amacıyla, salım sınırlandırması ve azaltım yükümlülüklerininUlusal koşullarla uyumlu olarak, aşağıdaki politika ve önlemleriyürütecektir: (CDM, ETS, iç sektörler)

(i) Ulusal ekonominin ilgili sektörlerinde enerji verimliliğininartırılması;

(ii) İlgili uluslararası çevre anlaşmalarındaki yükümlülükleridikkate alarak, sera gazlarının yutakları ve haznelerininartırılması ve korunması, sürdürülebilir orman yönetimiuygulamaları, ağaçlandırma ve yeniden ormanlaştırmaçalışmalarının destelenmesi; (Enerji Ormancılığı, Biyokütle)

(iii) İklim değişikliği değerlendirmeleri ışığında sürdürülebilirtarım yöntemlerinin desteklenmesi;

(Enerji Tarımı:Biyokütle/biyodizel/biyobenzin)

KYOTO PROTOKOLÜ ve ENERJİ (2)

(iv) Yeni ve yenilenebilir enerji kaynakları, karbondioksitigideren teknolojiler ile çevre dostu ileri ve yenilikçiteknolojilerin desteklenmesi, geliştirilmesi ve kullanımınınartırılması ile ilgili araştırma yapılması;

(v) Sera gazı salımlarına neden olan tüm sektörlerde,Sözleşmenin amacına ve piyasa araçlarının uygulanmasına aykırıtüm piyasa uyumsuzlukları, mali teşvikler, vergi ve gümrükistisnalarını kademeli olarak azaltma ya da sona erdirme;

(viii) Hem atık yönetiminde geri kazanım ve kullanım hem deenerji üretimi, nakli ve dağıtımı yoluyla metan salımınınsınırlandırılması ya da azaltılması. (Çöp yakıtlı elektrik üretimsantralları)

KYOTO PROTOKOLÜ ve ENERJİ (3)

10. Madde:(b) İklim değişikliğini azaltıcı önlemleri ve iklim değişikliğineyeterince uyum sağlayıcı önlemleri içeren ulusal ve uygun olanyerde bölgesel programlar yapmak, yürütmek, yayımlamak vedüzenli olarak güncellemek;

(ı) Bu programlar, enerji, ulaşım ve sanayi sektörlerineyönelik, ek olarak tarım, ormancılık ve atık yönetimi sektörleriile de ilgili olacaktır. Ayrıca arazi planlamasının iyileştirilmesineyönelik uyum teknolojileri ve yöntemler, iklim değişikliğine olanuyumu artıracaktır.. (Kamuoyu bilinçlendirmesi)

2012 SONRASINA HAZIRLIK

1-Bali Eylem Planı,

Mitigasyon,Adaptasyon,Teknoloji TransferiFinansman

2-Kopenhag 2009

Emisyon Ticareti

AWG-KP

AWG-LGAİki doküman

Sektörlerin Emisyon Azaltma Kapasiteleri

0

10

20

30

40

50

60

1990 2005 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050

GtC

O2-

eşdeğe

r

Konut veServis

Ulaştırma

Sanayi

Diğer EnerjiÇevrimi

Elektrik Üretimi

Azaltım sonrasıEmisyon

(Kaynak: AÇA, 2007)

Emisyon azaltım spektrumuSource: McKinsey 2009

Sanayi %20

Toplam: 92 EJ

Ulaştırma %24

Aydınlatma %10

Elkt.Cihazlar %13

Konut, Yapı %34

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Konut, Yapı Elkt.Cihazlar Aydınlatma Ulaştırma Sanayi

DÜNYA ENERJİ TÜKETİMİNE ETKİSİ (2006-2030)(Kaynak iea)

Verimlilik; 51%

CO2Yakalama veDepolama(CCS); 27%

ProsesesYenileme; 4%

Enerji veHammaddeİkamesi; 18%

Elektrik Sektöründe CO2 EmisyonuAzaltma Kaynakları üzerine senaryolar

ve Verimlilik(2003 v 2050)

(Kaynak: iea 2006)

Sanayi Sektöründe CO2Emisyon Azaltım

kaynakları(kaynak : iea snry.map)-2006

Kömür

Petrol

Dogal Gaz

Diger Yenilenebilir NükleerHidrolik0

2 000

4 000

6 000

8 000

10 000

12 000

14 000

16 000

18 000

1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030

MTE

P

1971

KömürKömür

PetrolPetrol

Dogal GazDogal Gaz

Diger YenilenebilirDiger Yenilenebilir NükleerNükleerHidrolikHidrolik0

2 000

4 000

6 000

8 000

10 000

12 000

14 000

16 000

18 000

1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030

MTE

P

1971

Dünya Birincil Enerji Talebi:kaynak: OECD/IEA, 2006

Dünya Enerji Göstergeleri

Referans Senaryo2030

%; Kömür; 28,2

%; Doğal Gaz; 22,3

%; Petrol; 31,5

%; Diğer*; 10,8

%; Hidro; 2,4

%; Nükleer; 4,8

* rüzgar, güneş, jeotermal(IEA, 2008)

Alternatif Senaryo 2030

%; Kömür; 23,4

%; Doğal Gaz; 21,8%; Petrol; 31,1

%; Diğer*; 14

%; Nükleer; 6,8 %; Hidro; 2,9

* rüzgar, güneş , jeotermal vb. (IEA, 2008)

Dünya Birincil Enerji Arzı, 200611741 MTEP

Petrol34%

Kömür26%

Doğal Gaz21%

Nükleer6%

KatıAtık10%

Hidro2%

Diğer1%

Dünya Birincil Enerji Arz ı, 2006 (IEA, 2008)

2006 Elektrik Üretimi

Kömür41%

Hidro16%

Nükleer15%

Petrol6%

Doğal Gaz20%

Diğer*2%

*biyokütle, atık, rüzgar, güneş , dalga, jeotermal vb.

18 930TWh

(UEA, 2008)

CDM (1)

CDM (2)

Dünya Emisyon Ticareti Hacmi

1745 2983

31235

64305

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

2006 2007

Hacim (Milyon ton CO2e) Tutar (Milyar $)

Kaynak: STATE AND TRENDS OFTHE CARBON MARKET 2008-WBI

İki farklı dünya, Enerji sektörü ve bankacılık sektörü, iklim değişikli ve çevre konularınıkonuşmaya başladılar

İklim değişikliği rejimi, Kyoto ve Kyoto döneminin II. Fazına (2012 sonrası)yönelik politikalar özellikle Enerji Piyasalarında;Doğalgaz, LPG, petrol, Elektrik, ısı piyasaları vb. yanı sıra,

Emisyon Ticareti (ETS)’ni piyasasını da yarattı.(64 Milyar ABD $/47 Milyar Euro-2007 (WB institue))bu Pazar CO2 azaltma gayretlerini (Global, bölgesel,.. Devlet, Özel sektör vb işbirliğiile teknoloji, verimlilik, yakıt değişimi vb çalışmaları tetikledi,

Türkiye

Türkiye Birincil ve Elektrik Enerji Talebi (2004-2020)

Milyon toe

13 yıl içinde (2020) 150 % artış

90,1

125,6

222,3

0,000

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

2004 2010 2020

79,350

0

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

70,000

80,000

90,000

100,000

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

MW

Mevcut Yeni Kapasite İhtiyacı Pik

Türkiye Birincil Enerji Arzı

0

40,000

80,000

120,000

160,000

200,000

240,000

2000 2005 2010 2015 2020

kTEP

Taş Kömürü Linyit+Asfaltit KokPetrol Doğal Gaz HidroelektrikOdun+Atık Jeotermal Isı RüzgarGüneş Nükleer Elektrik İth.

gerçekleşen

4

TÜRKİYE EMİSYON ARTIŞI(2003-2020)

Toplam CO2 Emisyonu (milyon ton)

230.4249.9 259.5

277.0295.5

315.2335.3

356.0378.0

401.4426.6

453.5481.6

511.9544.1

579.2

616.2

656.4

0

100

200

300

400

500

600

700

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

TÜRKİYE’DEYENİLENEBİLİR ENERJİ VE KOJENERASYON

GELİŞİMİ(2003-2009 Mart)

İŞLETMEYE AÇILAN SANTRALLARIN DEVLET ÖZEL SEKTÖR DAĞILIMI(2000-2009 MART)

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

MW

DEVLET 302 0 795 1132 301 106 2635

YİD 100 100

Yİ 2911 798 3709

ÖZEL 388 569 1183 619 384 972 210 4325

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Mart Toplam

kaynak:etkb

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000MW

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009MART

Yenilenebilir Devlet

Yenilenebilir YİD

Yenilenebilir ÖZEL

Termik Yİ

Termik DEVLET

Termik ÖZEL

kaynak:etkb

2003-2009 MART ARASINDA YENİLENEBİLİR TERMİK GELİŞİMİ

İŞLETMEYE AÇILAN ÖZEL SEKTÖR SANTRALLARININTERM İK&YENİLENEBİLİR DAĞILIMI

(2003-2009 MART)

0

200

400

600

800

1000

1200

KU

RU

LU G

ÜÇ

MW

Termik 330 503 1136 460 274 404 123Yenilenebilir 58 67 47 158 109 568 87

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

kaynak:etkb

KOJENERASYON (1)

2003-2009 M ART KOJENENERASYON GELİŞİM İ

144

270

118136

6,52

420

392

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

YIL

KUR

ULU

GÜ

Ç M

W

kaynak:etkb

KUR

ULU

GÜ

ÇM

W

2004-2009 Mart İşletmeye Açılan Özel Sektör Santrallarının Sektörel Dağılım Grafiği

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180K

urul

u G

üç M

W

2004 0 0 16 11 37 38 165 0 0 92

2005 5 53 6 29 26 8 115 0 0 112

2006 14 166 28 0 15 0 34 0 0 0

2007 0 3 17 0 5 11 102 2 2 35

2008 23 0 26 0 0 0 56 3 0 0

2009 0 0 0 0 25 0 0 0 0 39

AĞAÇ TOPRAK* GIDA KAĞIT KİMYA OTOMOTİV TEKSTİL TURİZM SAĞLIK METAL

kaynak: etkb

Emisyonlar (Dünya) WEO 2005 Referans Senaryo(Kaynak: iea.org ve bp.com)

• (2003-2050)emisyonlarda %137artış. En önemli faktör;Elektrik sektöründekömürün kullanılması(%192 artış -2003: 2584Mtoe-2050: 7532 Mtoe).

• Gelişmekte olan ülkelerinzengin kömür yataklarınasahip olması. (Enerjigüvenliği)

24,5

37,4

58

0

10

20

30

40

50

60

70

2003 2030 2050 Yıllar

Gt c

o2

Emisyonlar -Dünya

Artan Petrol Fiyatları, İlave Petrol Çıkarma ve Boşalan Petrol Kuyuları veCO2 Capture and Storage (CCS)

• Artan petrol fiyatları 126 US$/Vrl (10 Mayıs2008)

• Azalan rezerv-Boşalan petrol kuyularıCCS teknolojisine bağlanan ümitleri artırıyor.Petrol Kuyularına enjekte edilecek CO2 ile ilave

Petrol çıkarmak (Enhanced Oil Recovery (EOR)CCS’ı ekonomik yapan en önemli unsurdur.

Ortalama ham petrol fiyatları

0

50

100

150

200

250

2000 2007 2010 2015 2020 2025 2030

reelnominal

($)

Kaynak: IEA

COCOCO222 Tutma ve Jeolojik Formasyonlarda veya denizlerdeTutma ve Jeolojik Formasyonlarda veya denizlerdeTutma ve Jeolojik Formasyonlarda veya denizlerdeDepolamaDepolamaDepolama

• Üretim yapan petrol sahaları, gazsahaları• Üretilemeyen kömür yatakları• Metan drenajının sağlanacağı kömüryatakları• Derin akiferler•Tuz (soda) mağaraları

CCS’in Emisyon azaltma Potansiyeli

Global %33 AB Ülkeleri:%54

Kaynak: The Bellona Foundation

Elbistan(kömür)-Batman (petrol)

Sonuç• Hali hazır Enerji sistemi altyapısını değiştirmek kompleks bir problem/bariyerdir.

(Enerji altyapısı kurmak 200 yılı alacağı tahmin edilmektedir (Shell technology Futures)).

• Enerji Güvenliğini tehdit etmeden, bu zor denklemi çözmek, bariyerleri uzaklaştırmak veHalihazır enerji altyapısına/sistemine yeni yapıları ((Game Changers); ) adapte etmek için;

– Devlet+iş dünyası+sosyal hayat ve teknoloji anahtar rol oynamaktadır.– Yenilenebilir mevcut enerji altyapısına adapte etmek zorlukların başında gelmektedir.

• Türkiye gibi kalkınmakta olan ülkelerde, küresel iklim değişikliği problemiyle mücadeledeen etkili ve en ekonomik araç enerji verimliliğinin artırılması, enerji yoğunluğununazaltılması ve enerji tasarrufudur.

• Piyasalar Düşük karbon ekonomilerine doğru yöneliyor.

• Güçlü çözüm NoktasıTEKNOLOJİ; devlet, özel sektör ve bunların dışında kalan adresleryeni teknolojilerin gelişmesinde, yaygınlaşmasında ve piyasalara girmesinde sıkı işbirliği içindeolmak zorundadır.

• Yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretimin yaygınlaşması için AR-GE çalışmalarına ihtiyaçvardır. Bu yönde yasal altyapı uygun ve finans kaynakları vardır.

• Küresel ısınma ile mücadelede öne çıkan hidroelektrik, rüzgâr ve güneş enerjilerine yönelikkullanılan ekipmanın üretilmesi için ülkemizde enerji endüstrisinin kurulması vegeliştirilmesi, bu amaca hizmet edecek uygun ortamların yaratılması gerekmektedir. Böyleceenerji ekipmanında dışa bağımlılık azaltılacak ve istihdam yaratılabilecektir.

• Teşekkürler