LÓ Ó?Ê.=Ó , 0< ÑaÓ0ÓÑaÓ0egyanagar.osou.ac.in/slmfiles/JMC-01-BLOCK-03-ODIA.pdf · 2018. 8. 15. · lÓ Ó?Ê.=Ó , 0< ÑaÓ0ÓÑaÓ0 r s d½.× 0

iû´û\òKZû I MY ù~ûMûù~ûM JMC 01

aäKþ

3 MYcû¤c iõMV^ dê òUþ- 1 bûeZúd ù_âi _eòh\ I @«RðûZúd @w icìj

dê òUþ – 2 MYcû]ýc ^òdªY @]òKûeú, iõN I iõMV^

dê òUþ – 3 ieKûeú iìP^û aýaiÚû

dê òUþ –4 MYcû]ýc ijûdK Kcð]ûeû, Z[ý iìP^û I _âZòKòâdû

MYcû¤c iwV^

IWògû eûRý cêq aògßaò\ýûkd _éÂû 2

aòùghm KcòUò W. céYûk PûUûRðú, (@]ýl)

_âùìe I cêLý bûeZúd RîõPûe iõiÚû^, ùXuû^ûk W. \ú_K iûc«eûd, (i\iý) ^òùŸðgK,ùîþ^ûf GKûùWcú @`þ aâWÿKûÁòõ @ûŠ cfþUòcòWÿò@û, bêaù^gße gâú iê]úe _…^ûdK, (i\iý) iõ_û\K, ic\éÁò gâú iêRòZ Kêcûe cjû«ò, (i\iý)

@ûiòÁû< _âùìe, iû´û\òKZû I MY ù~ûMûù~ûM aòbûM,

IWÿògû ùK¦âúd aògßaò\ýûkd, ùKûeû_êU W. @ûgòh Kêcûe \ßòùa\ú, (i\iý) @ûiòÁû< _âùìe (Kcýê^òùKi^þ ÁWÿòRþ), gòlû I @^êi§û^ aògßaò\ýûkd, bêaù^gße gâú ùRýûZò _âKûg cjû_ûZâ, (@ûaûjK) iû´û\òKZû I MY ù~ûMûù~ûM aòbûM, IWÿògû eûRý cêq aògßaò\ýûkd, i´f_êe

MYcû¤c iwV^

Material Production Dr. Jayanta Kar Sharma Registrar Odisha State Open University, Sambalpur

© OSOU, 2017. Promoting Use and Contribution of Open Education Resources is made available under a Creative Commons Attribution-ShareAlike4.0http://creativecommons.org/licences/by-sa/4.0 Printed by : Sri Mandir Publication, Sahid Nagar, Bhubaneswar

@^êaû\ iõ_û\^û ùMû÷Zc akúdûeiòõj iõaòZþ cògâ iû´û\òK

MYcû¤c iwV^


iìPú_Zâ dê^òUþ- 1: bûeZúd ù_âi _eòh\ I @«RðûZúd @w icìj

1.0 aòhde MV^ 1.1 _Vê CùŸgý 1.2 aòhd _eòPd 1.3 _eòKÌ^û, @ûagýKZû, bìcòKû I CùŸgý 1.4 _âMZòKê cû_òaû

dê^òUþ- 2: MYcû]ýc ^òdªY @]òKûeú, iõN I iõMV^

2.0 aòhde MV^ 2.1 _Vê CùŸgý 2.2 aòhd _eòPd 2.3 _âiûeY ^òdªK 2.4 MYcû]ýc iõMV^ 2.5 _âMZòKê cû_òaû

dê^òUþ- 3: ieKûeú iìP^û aýaiÚû

3.0 aòhde MV^ 3.1 _Vê CùŸgý 3.2 aòhd _eòPd 3.3 ieKûeú iìP^û aýaiÚû 3.4 eûRý ieKûeú iìP^û aýaiÚû 3.5 _âMZòKê cû_òaû

dê^òUþ- 4: MYcû]ýc ijûdK Kcð]ûeû, Z[ý iìP^û I _âZòKâòdû

4.0 aòhde MV^ 4.1 _Vê CùŸgý 4.2 aòhd _eòPd 4.3 MYcû¤c ijûdK aòaò] Kcð]ûeû 4.4 _âMZòKê cû_òaû

@]òK RûYòaû _ûAñ _âMZò RûYòaû _ûAñ C©ûe icìj i¸ûaý _âgÜûakú

MYcû¤c iwV^


dê^òUþ - 1 bûeZúd ù_âi _eòh\ I @«RðûZúd @w icìj

1.0 aòhde MV^ 1.1 _Vê CùŸgý 1.2 aòhd _eòPd 1.3 _eòKÌ^û, @ûagýKZû, bìcòKû I CùŸgý 1.3.1 bûeZúd ù_âi _eòh\ 1.3.2 _â[c ù_âi @ûùdûM I Kû~ðýKûeòZû 1.3.3 \ßòZúd ù_âi @ûùdûM I Kû~ðýKûeòZû 1.3.4 @«RðûZúd @wicìj: @ûA_ò@ûA, dêù^ùÄû

1.1 _Vê CùŸgý bûeZúd ù_âi _eòh\e bìcòKû K’Y, ùKCñ ùlZâùe Gjûe @ûagýKZû @^êbìZ jêG, Gjû Kòbkò

Kû~ðý Keò[ûG, Gjûe K’Y iaê \ûdòZß ejòQò; ùi aûa\ùe @ûùc Gjò aòhd _Xÿò iûeòaû _ùe RûYòaû ö GjûQWÿû _â[c I \ßòZúd ù_âiþ @ûùdûM Z[û Giaêe Kû~ðýKûeòZû c]ý G[òùe @ûùfûPòZ ùjûAQò ö Gjò aòhd _Xÿòaû _ùe @ûùc RûYòaû:

- bûeZúd ù_âi _eòh\e bìcòKû I \ûdòZß - _â[c I \ßòZúd ù_âiþ @ûùdûMe Kû~ðýKûeòZû

1.2 aòhd _eòPd

GK MYZûªòK eûÁâùe ù_âie bìcòKû @Zý« MêeêZß_ì‰ð ö bûeZ GK Êû]ú^ MYZûªòK iõNúd ù\g bûùa _âZòÂû _ûAaû _ùe @ù^Kûõgùe ù_âiþ GK cûMð\gðK I _âjeúe bìcòKû MâjY KeòQòö ùZùa KòQò ùlZâùe ZîUò ù\LòaûKê còkòQò, ~ûjûKê iê]ûeòaûKê ùjùf iõMVKuê iVòK cûMðùe ~òaûKê ùjaö iõMVê aéj©e Êû[ðKê aòPûeùe eLò I ù_âi ~\ò ]cðeê aòPêýZ ùjCQò, @ù^K GjûKê ^ò¦û Keòùa ö @ûC Gjòiaê

MYcû¤c iwV^


\òMKê @^êba Keò 1966 ciòjûùe _â[c ù_âi @ûùdûMe iê_ûeòg Kâùc _âZòÂû _ûAfû bûeZúd ù_âi _eòh\ (ù_âi KûCîòfþ @`þ AŠò@û) ö

1.3 bûeZúd ù_âi _eòh\: _eòKÌ^û, @ûagýKZû, bìcòKû I CùŸgý

bûeZúd ù_âi _eòh\ GK ÊdõgûiòZ, Ê- òdûcK, @ûA^þ i¹Z iõMV^; ~ûjû MYcû]ýce Kû~ðýKûeòZûKê ^òdªY Keò[ûG ö 1966 ciòjû RêfûA 4 ZûeòLùe Gjû MVòZ ùjûA[òfû Gaõ ^ùbé 16 ZûeòLeê Kû~ðý Keò@ûiêQò ö (GYê ^ùbé 16 ZûeòLùe RûZúd ù_âi \òai _ûk^ Keû~ûG) ö bûeZúd ù_âi _eòh\e _â[c @]ýl [òùf iùaðûy ^ýûdûkde Z}ûkú^ aòPûe_Zò RÁi ùK.@ûeþ. cêù]ûfKe ö

bûeZúd ù_âi _eòh\ / ù_âi KûCîòfþ @`þ AŠò@û

GK iêiÚ I akòÂ MYZª _âZòÂû KeòaûKê ùjùf ù_âiKê iaê _âKûe Êû]ú^Zû ù\aû @ûagýK ö Kò«ê G ùlZâùe ù_âie KòQò \ûdòZß c]ý ejòQò ö ùKøYiò _eòiÚòZòùe MYcû]ýce cû^ ~\ò lì‰ð ùjCQò, Êû]ú^Zû @ûkùe ù_âi ~\ò ^òRe ù^÷ZòKZû jeûCQò; ùZùa GjûKê ^òdªY Keòaû ^òjûZò @ûagýK ö ùKak ieKûeú @]òKûeúu Zeèê ^êùjñ, aeõ ù_âi ^òùR jó G[ò_âZò iRûM ejòaû CPòZþ ö @ûC GiaêKê aòPûeùe eLò bûeZúd ù_âi _eòh\ MVòZ ùjûAQò, ~ûjû G ùlZâùe GK ^òeù_l _âZò^ò]ò @w bûùa Kû~ðý Keê@Qò ö bûeZúd ù_âi _eòh\ aû _òiò@ûA’e cêLý Kûc ùjfû- ù_âie Êû]ú^ZûKê aRûd eLòaû ö ùZùa ùKøYiò @bòù~ûM @ûiòùf _òiò@ûA Zûjûe aòPûe Keò C_~êq Kû~ðýû^êÂû^ MâjY Keò[ûG ö Gjû ijòZ ùKjò iû´û\òK ~\ò ù\ûhú _âcûYòZ ùjùf _òiò@ûA Zûuê ùPZûa^ú ù\A[ûG I ^ò¦û Keò[ûG ö

_ò.iò.@ûA.e CùŸgý ù_âi KûCîòfþ @ûKÖ 1965 @^ê~ûdú _òiò@ûA’e cêLý CùŸgý ùjCQò-

i´û\_ZâKê Êû]ú^Zû aRûd eLòaûùe ijûdK ùjaûö i´û\_Zâ I iû´û\òKu @ûPeYKê \éÁòùe eLò GK Cy cûê iõjòZû _âÉêZ Keòaûö i´û\_Zâ I iû´û\òK ù~bkò Rîû]ûeYu _i¦Kê gúhðùe eLòùa, ùi[ò_âZò iùPZ^ ùjaû ijòZ

^ûMeòKu @]òKûe I K©ðaýKê aêSòaû ö iû´û\òKZûKê aé©ò bûùa MâjY Keò[òaû aýqòuê ^òRe K©ðaý iµKðùe aêSûAaû I R^ùiaû ^òcù«

ù_âû›ûjòZ Keòaûö ùKøYiò KûeY ù~ûMêñ iûaðR^ò _âiûeù~ûMý i´û\ ~\ò aû]û_âû¯ ùjCQò, ùi[ò_âZò ^òNû eLòaûö

MYcû¤c iwV^


ùKøYiò bûeZúd i´û\_Zâ aû i´û\ ieaeûj iõiÚû ~\ò ùa÷ù\gòK iìZâe iûjû~ý ù^C[û’«ò, Zûjû ùK¦â ieKûeu \éÁòKê @ûYòaû ö

aòbò Ü icdùe i´û\e _âiûe _ûAñ iaê _âKûe ùcøkòK ùiaû _â\û^ Keòaûö iû´û\òKZûKê aé©ò Keê[òaû aýqò aòùghuê C_~êq Zûfòc I _âgòlY iêaò]û ù~ûMûAaûö i´û\_Zâ _âKûg^ùe RWÿòZ [òaû aýqò aòùghu c]ýùe C©c Kû~ðýûZàK iõ_Kð iÚû_òZ Keòaûö i´û\_Zâ _âKûg^ùe cûfòKû^û ùjC Kò´û @û[òðK iÚòZò; G ùÂ ùKøYiò iõiÚûe GKPûUò@û @]òKûe

^Re @ûiòùf ZûjûKê iê]ûeòaû ö

_ò.iò.@ûAe MV^ ùg÷kú _âû[còK Éeùe _òiò@ûA GK 25 RYò@û icòZò bûùa MVòZ ùjûA[òfû ö @ûRò G[òùe @]ýlu iùcZ

28 RY i\iý @Q«ò ö ^òcÜùe [òaû ùeLPòZâeê Gjûe MV^ ùg÷kú @û_Y RûYò_ûeòùa ö

_ò.iò.@ûAe Kû~ðýKûeòZû _òiò@ûA’e cêLý Kû~ðý ùjCQò- MYcû]ýce Kû~ðý_âYûkúKê Z\ûeL Keòaû I ù_âie Êû]ú^Zû C_ùe

\éÁò ù\aû ö bûeZúd ù_âi _eòh\ @]ò òdc- 1965e aòbûM 14 I 15ùe Gjû \gðû~ûAQò ö aòbûM 14ùe _òiò@ûA’Kê _ûIßûeþ Uê ùi^ùiýûeþ aû ò¦û Keòaûe lcZû còkò[òaû ùaùk aòbûM 15ùe KòQò iû]ûeY lcZû _â\û^ Keû~ûAQò ö aòbûM 14: ^ò¦û Keòaûe lcZû

ùKøYiò i´û\ _Zâ, i´û\ ieaeûj iõiÚû, iµû\K Kò û iû´û\òK ~\ò ù^÷ZòKZû jeûC[û’«ò, MêYa©û C_ùe \éÁò ^ù\A \ìeûPûe Keê[û’«ò; ùZùa _ò.iò.@ûA Gjûe ~û* Keò iµéq aýqò aòùghuê ùPZûa^ú ù\aû ijòZ ^ò¦û c]ý Keò_ûùeö G ùÂ ùKøYiò @bòù~ûM @ûiê Kò ^@ûiê, _ò.iò.@ûA ^òRe \ûdòZß ZêfûA[ûGö ùZùa PìWÿû« ^ò‰ðd ^ò@û~òaû _ìaðeê i´û\_Zâ, i´û\ ieaeûj iõiÚû, iµû\K Kò û iû´û\òKuê ^òRe _l eLòaûe iêù~ûM ù\A[ûG _eòh\ö @ûC jñ, _eòh\e @]ýl ~\ò @bòù~ûMKê bò©òjú^ ùaûfò Kêj«ò, _eòh\ ~û* Keòaûeê ^òaéZ jêGö ùZùa @ûagýK ùjùf iµéq i´û\_Zâ, i´û\ ieaeûj iõiÚû, iµû\K Kò û iû´û\òKuê aòaeYú _âKûg KeòaûKê _eòh\ ^òùŸðg ù\A_ûùe ö _eòh\e ^ò¿©ò jó @«òc ^ò¿©ò Gaõ ùKøYiò ^ýûdûkdùe G ùÂ _âgÜ Keû~ûA _ûeòa ^ûjóö _òiò@ûA \Š ù\aûe lcZû eLò ^[òùf aò Gjò_eò iùaðûy lcZû _â\gð Keò[ûG ö

MYcû¤c iwV^


aòbûM 15 @«MðZ _eòh\e iû]ûeY lcZû

iòbòf _âKâòdû iõjòZû, 1908 @û^êKêfýùe ùKøYiò NùeûA ^ýûdûkd bkò _òiò@ûA c]ý icû^ lcZû jûif KeòQò ö _òiò@ûA’e Gjò Kû~ðý_âYûkú ^òcÜùe _â\© KeûMfûö

ic^þ fûMê Keò _òiò@ûA ùKøYiò aýqòuê ùReû Keòaûe lcZû eLòQò, _êYò ~û* icdùe g_[ _ûV c]ý KeûAaûe lcZû eùL ö

_òiò@ûA \ÉûaòR ùLûRòaû ijòZ Zû’e ^òeúlY c]ý Keò[ûG ö g_[ _Zâe _âcûY còkòùf jó ZûjûKê MâjY Keò[ûG ö ^ýûdûkd Z[û ieKûeú Kû~ðýûkdeê _âû¯ ùjûA[òaû iûaðR^òK @bòùfL \ûaú Keò[ûG ö iûlú I _âcûY _Zâ ~û* Keòaû _ûAñ Gjû Kcòi^ aiûAaû ij @ûagýKúd _\ùl_ ùÂ[ûG ö

2. i´û\ _Zâ Z[ý ùKCñVê _ûCQò; i´û\ ieaeûj iõiÚû, iµû\K Kò´û iû´û\òK Kòbkò GjûKê _âKûg KeêQ«ò; Giaê RûYòaû _ûAñ C_LŠ(1)ùe a‰òðZ ùKøYiò Kû~ðý_âYûkú i´û\_Zâ, i´û\ ieaeûj iõiÚû, iµû\K Kò´û iû´û\òKu _ûAñ aû]ýZûcìkK ^êùjñ ö 3. bûeZúd ù_^ûf ùKûWþ 193 I 228 @^ê~ûdú, _eòh\ @«bðìq _âZòUò ~û*e aòPûe ^ýûdòK _¡Zòùe ùjûA[ûG ö ieKûeú I _âgûi^òK @]ò òdcKê aòPûe Keò @ûagýKZû @^êiûùe _eòh\ GiaêKê Kû~ðýKûeú Keò_ûùe ö _â[c ù_âi @ûùdûM (1952-54)

_âûKþ Êû]ò Zû icdùe eûÁâaû\ú ù_âiMêWÿòK aâòUògþ ieKûe aòeê¡ùe fXÿòaûKê GK còg^ bûùa ùÂ[òùf ö Kò«ê Êû]ú^Zû _ùe ù_âie CùŸgý aû]û_âû¯ ùjfû ö @ù^K cûfòK/iµû\K ù_âiKê aýqòMZ Êû[ð _ûAñ aýajûe Kùf ö aòbò^Ü iµâ\ûd C_ùe @_aû\cìkK ùfLûcû^ _âKûg _ûAfû ö @gòÁZû aXÿòfû, @ûNûZ _âû¯ ùjfû ùfûKue bûa^û ö Gjò icdùe _êYò ^Re @ûiòfû, KòQò ù_âi ùdùfû R‰ðûfòRcþ aû Kûck iû´û\òKZû @ûWÿKê Xkò ~ûAQ«ò ö ùfûKu c]ýùe Cù©R^û ùLkûAaûKê i´û\Kê ^KûeûZàK ùg÷kúùe ù_gþ KeêQ«ò ö ùZùa ù_âie MêYa©û aé¡ò KeòaûKê, Gjòiaê \ìeûPûe C_ùe @uêg fMûAaû ^òjûZò Reêeú [òfû, ~ûjûKê \éÁòùe eLò 1952 ciòjûùe _â[c ù_âi @ûùdûM _âZòÂû ùjfû ö

_â[c ù_âi @ûùdûMe @]ýl [òùf RÁòi Rò. Giþ. eûR]ýl ö 1952 ciòjû ùiù_Öé 23 ZûeòLùe iìP^û I _âiûeY cªûkd \ßûeû Gjû MVòZ ùjfû ö @^ý 10 RYò@û Kû~ðýKûeú i\iýu c]ýùe [òùf Wü. _ò. iò eûcÊûcú @ûdûe, @ûPû~ðý ^ùe¦â ù\I, Wü.RûKòe jêùi^ I Wü.bò. ùK. B eûI ö _â[c ù_âi @ûùdûMe iê_ûeòg Gaõ iìP^û I _âiûeY cªûkdùe \ûLf ùjûA[òaû Uò®YúKê bò©ò Keò 1955 ciòjû

MYcû¤c iwV^


ùiù_Öé 13 ZûeòLùe ùK¦âúd KýûaòùÛ GK LŠ_úV _âÉêZ Keò[òùf, ~ûjû bûeZúd ù_âiMêWÿòKe ^úZò \ÉûaòR ùjûAQò ö

_â[c ù_âi @ûùdûMe @ûagýKZû- _â[c ù_âi @ûùdûMe CùŸgýMêWÿòK GVûùe \ò@ûMfû:

1. bûhY I @bòaýqòe ÊZªZûKê iêelòZ eLòaûö 2. Kûck iû´û\òKZû, Cù©R^ûcìkK i´û\, iûaðR^ò \êbðûa^û_ì‰ð i´û\, @gòÁZû, @ibýZû, i´û\

_eòùahYùe _l_ûZ I \ûdòZßjú^ZûKê ùeûKòaûö 3. i´û\_Zâ gòÌe ^òdªY, iõPûk^, cûfòKû^û, @û[òðK iõeP^û Gaõ @^ýû^ý @ûagýKúd \òM C_ùe

~û* Keòaûö _â[c ù_âi @ûùdûMe iê_ûeògþ: GK \ûdòZßiµ^Ü ù_âi Kòbkò ùjaû CPòZþ, _â[c [e _ûAñ Gjûe ]ûeYû ù\A[òfû _â[c ù_âi @ûùdûM ö

ù_âie Êû]ú^ZûKê iêelòZ eLòaû ij iû´û\òKZûe MêYa©ûKê aRûd eLòaû _ûAñ ù_âi _eòh\ MVòZ ùjaû CPòZþ ö

_âZòahð ù_âie @û[òðK iÚòZò I _\Kê ~û* Keòaû _ûAñ KêkiPòa aû ùeRòÁâûeþ @`þ ^òCRù__eþ èþ AŠò@û (@ûeþ.G^þ.@ûA) ^ò~êq ùjaû CPòZþ ö

lê\â i´û\_ZâMêWÿòKê KWÿû cêKûaòfûeê elû KeòaûKê @û[òðK @^êiìPú _âÉêZ Keòaû CPòZþ ö ieKûe I ù_âi c]ýùe C©c iµKð aRûd eLòaûKê GK _eûcgð icòZò _âZòÂû Keòaû CPòZþ ö Kû~ðýeZ iû´û\òK @]ò^òdc fûMê ùjaû CPòZþ ö i´û\_Zâ I i´û\ ieaeûj iõiÚûe @û[òðK iÚòZò cìfýûu^ KeòaûKê GK Z[ýûù^ßhú icòZò MXÿòaû

C_ùe @ûùdûM MêeêZß ù\A[òfû ö ù_âie Êû]ú^Zû I iò¡û«Kê @lê‰ð eLòaû ij _âKûg^ ùlZâùe ù\Lû ù\C[òaû GKPûUò@û @]òKûeKê

ùeûKòaû _ûAñ i´û\ _Zâ @û[òðK ^òMc MVòZ ùjaû CPòZþ ö ù\ge aéj©c i´û\ ieaeûj iõiÚû ‘_òUò@ûA’Kê GK ieKûeú ^òMcùe _eòYZ KeòaûKê Gjû

_âÉûa ù\A[òfû ö _ê¬ò I KcðPûeú Pd^ ùlZâùe Êù\gúKeY ùjaû CPòZþ ö aòùgh Keò Cy _\ùe [òaû aýqò

aòùgh bûeZúd ùjaû ij _âKûgêê @ûiê[òaû fûb bûeZùe aò^òù~ûM ùjaû CPòZþ ö

_â[c ù_âi @ûùdûMe i`kZû bûeZúd ù_âi @ûùdûM _âgõi^úd i`kZû jûif Keò[òfû ö bûeZúd ù_âi @ûùdûMe aòaeYú i´û\_Zâ gòÌKê ^òdªY Keòaû \òMùe KòQò cjZß_ì‰ð iû]^ ù_gþ Keò[òfûö

ù_âiKê ^òdªY Keòaû _ûAñ 1966 ciòjûùe MVòZ ùjfû _òiò@ûA ö

MYcû¤c iwV^


_âKûg^ iõiÚû I ^ûcKê Z\ûeL KeòaûKê 1956 ciòjû RêfûAùe @ûeþG þ@ûA ^ò~êq ùjfû ö 1956 ciòjûùe @û[òðK @^êiìPú _âÉêZ ùjfû ö Kò«ê _ea©ðú icdùe ^ýûdûkd _leê GjûKê eŸ

Keû~ûA[òfû ö 1962 ciòjû ùiù_Öé 22 ZûeòLùe ù_âi _eûcgð icòZò MXÿûMfû ö 1955 ciòjûùe Kû~ðýeZ iû´û\òK @]ò^òdc MâjY KeûMfû; Kû~ðýeZ iû´û\òK I i´û\ ùlZâùe

Kû~ðý Keê[òaû KcðPûeúu _ûAñ @^ýû^ý @]ò^òdc _âÉêZ ùjfû ö i´û\_Zâ I i´û\ ieaeûj iõiÚûMêWÿòKe @û[òðK iÚòZò RûYòaû _ûAñ 1962 ciòjû @ù_âf 14

ZûeòLùe GK Z[ýûù^ßhú icòZò MV^ KeûMfû ö 1975 ciòjû Rû^ê@ûeú 14 ZûeòLùe Gjû ^òRe aòaeYú _âKûg Keò[òfû ö

i´û\ _Zâ @û[òðK ^òMc MXÿû~òaûe _âÉûaKê aòPûeKê ^ò@û~ûA[òfû ö 1970 ciòjû Wòùié 4 ZûeòLùe ùfûKibûùe GK aòfþ c]ý _ûiþ ùjfû ö Kò«ê _ea©ðú icdùe Gjûe _Z^ NUòQò ö

\ßòZúd ù_âi @ûùdûM (1978/80-82)

1975eê 1977 ciòjû c]ýùe bûeZúd ù_âi Reêeú Kûkú^ _eòiÚòZòKê iûcÜû Keò[òfû ö ùZùa Gjûe 15 cûi _ùe \ßòZúd ù_âi @ûùdûM _âZòÂû _ûA[òfû ö Reêeú Kûkú^ _eòiÚòZò ieòaû _ùe 1978 ciòjû ùc 29 ZûeòLùe bûeZe ^ìZ^ ieKûe \ßòZúd ù_âi @ûùdûM MV^ Keò[òùfö RÁòi _ò.iò ùMûÊûcúu @]ýlZûùe @ûùdûM iÚû_òZ ùjfû ö ùZùa 1980 ciòjû Rû^ê@ûeúùe ieKûe ù~ùZùaùk a\kòùf, ùMûÊûcú I Zûue ijKcðúcûù^ AÉ`û ù\A[òùf ö 1980 ciòjû @ù_âf cûiùe RÁòi ùK. ùK cû[êýu @]ýlZûùe @ûùdûM _êYò[ùe MVòZ ùjfû ö \ßòZúd ù_âi @ûùdûMe CùŸgý : ù_âi aòPûejú^ _eûcgð\ûZû ^ùjC Kò û ieKûeu _ûAñ ^òaòðaû\úd ijù~ûMú ^ùjC; Gjû [òfû \ßòZúd ù_âi @ûùdûMe @ûbòcêLý ö ^òcÜfòLòZ _âiwMêWÿòKê Gjû CùfäL Keò[òfû:

GK aòKûgcêLú I MYZûªòK eûÁâùe ù_âie bìcòKû bûhY I @bòaýqòùe ÊZªZûKê Reò@û Keò _âgûi^ _leê ù_âiKê Êû]ú^Zû còkêQò Kò ^ûjó, @ûA^ VòKþ

aûUùe Kûc KeêQò Kò ^ûjó @]òKûeú I iõPûkKu _leê @ûiê[òaû @[ð úZòK Z[û eûR^úZòK Pû_eê ù_âiKê iêelû ù\aûKê ùjùf

ùKCñiaê cû]ýc Reêeú aòKûg ^úZò @^ê~ûdú ù_âie bìcòKû I \ûdòZß Kòbkò ùjaû CPòZþ

MYcû¤c iwV^


cûfòKû^û Xû*û, iõPûk^ Kû~ðý I ù_âie @û[òðK iõeP^û Kòbkò ùjaû CPòZþ; ~ûjû \ßûeû ù_âi aòKgòZ ùjûA_ûeòa, iµû\K Êû]ú^ ùjaû ij aé©òMZ @LŠZû jûif Keò_ûeòùa

i´û\ _ZâKê gévkòZ Keòaû, gòÌûbòcêLú Keòaû. _âZòù~ûMòZûùe iûcòf Keòaû Gaõ i´û\ iµKðùe _ûVKu cêq _âZòKâòdûKê @Mâû]òKûe ù\aû

i´û\ _Zâ gòÌe @[ð^úZò ^ò¡ðûeY Keòaû

\ßòZúd ù_âi @ûùdûMe Kû~ðýKûeòZû 1982 ciòjûùe @ûùdûM ^òRe aòaeYú \ûLf Keò[òfû ö Gjûe @ûbòcêLý ejò[òfû, ù_âi cêq ùjûA ieKûeue GK \ûdòZß iµ^Ü I eP^ûZàK icúlK bûùa Kû~ðý Keòa ö @ûùdûM @^êba Kfû, ùKak aòmû_ê aòhd aÉê cûcfûùe iµû\K @]òKûe aòÉûe ^Keò aòmû_^\ûZûuê ùKùZ @^ê_ûZùe iÚû^ \ò@û~òa, Zû’e c]ý aòPûe Keòaû CPòZþ ö @ûùdûM cZ eLò[òfû- _âMZò @ûYòaûKê ùjùf eûÁâe iêelû ù~ZòKò MêeêZß_ìþ‰ð, @û«eòK iÚòeZû aò ùiZòKò Reêeú ö ù_âie iûcûRòK \ûdòZß ejòQò I Rîû]ûeYu ^òKUùe ùi C©e\ûdú ö ùZYê bûeZ bkò GK aòKûgcêLú ù\gùe ù_âi K\û_ò _ì‰ð Êû]ú^Zû _ûA _ûeòa ^ûjòñ ö

\ßòZúd ù_âi @ûùdûMe _âÉûaMêWÿòK ^òcÜùe \gðû~ûAQò: ieKûe I ù_âi c]ýùe ùc÷Zâú_ì‰ð iµKð iÚû_òZ Keòaû _ûAñ _âdûi Keòaû lê\â I c]ýc ]eYe i´û\ _Zâe aòKûg _ûAñ i´û\_Zâ C^Üd^ @ûùdûM _âZòÂû ùjaû CPòZþ gòÌ I aýaiûdòK Êû[ðeê i´û\ _Zâ aòPêýZ ejòaû CPòZþ iµû\K I i©ßû]òKûeúuê ùÂ GK ùaûWðþ @`þ UâÁò aû @bòbûaK icòZò ^ò~êq ùjaû CPòZþ ö @û[òðK @^êiìPú _âÉêZ Keòaû CPòZþ lê\â, c]ýc I aWÿ i´û\_ZâMêWÿòK i´û\ Gaõ aòmû_^ c]ýùe GK iÚòeZû aRûd eLòaû ùa÷ù\gòK _ê¬òe _âbûaeê i´û\_Zâ gòÌ cêq ejòaû CPòZþ i´û\_Zâ I _ZâòKûùe ùKøYiò _âKûe _ìaðû^êcû^ aû baòhýaûYú _âKûg Keòaû @^êPòZþ aòmû_ê \êeì_ù~ûMeê i´û\_Zâ aòeZ ejòaû CPòZþ ieKûe GK iÚòe aòmû_^ ^úZò fûMê Keòaû CPòZþ ù_âi iìP^û aêýùeû _ì^MðVòZ ùjaû CPòZþ

MYcû¤c iwV^


1.3.4 @«RðûZúd @wicìj

aòhd _eòPd

cêq icûRe @bòaýqò ùjCQò GK cêq ù_âi ö GK Êz¦ MYcû]ýc C^ÜZ ieKûe MXÿòaû ij icûRùe igqòKeY @ûYò[ûG ö ieKûe I _âgûi^Kê ^òdªY Keòaûùe GK Êû]ú^ ù_âi Z[û Lae cû]ýce bìcòKû @Zý« MêeêZß_ì‰ð ö Gjû iûcûRòK _âiwùe RûMeY aòÉûe Kùe Gaõ iûcûRòK ZîUò aòeê¡ùe Êe Cù©ûk^ Keò[ûG ö GK cêq MYcû]ýc iûaðR^òK iõiÚûMêWÿòKê @ûùfûK ù\LûG ö Gjòbkò MYcû]ýc icûRe cêLý ]ûeûùe iûcòf ùjûA icûRùe _eòa©ð^ @ûYò[ûG ö icûR ù~bkò CPòZþ cûMðùe Kû~ðý Keò_ûeòa, G[ò_ûAñ ù_âie Êû]ú^Zû ^òjûZò Reêeú ö ùZùa ù_âie Êû]ú^Zû ijòZ iû´û\òKZû a©òKê iêelû ù\aûe @ûagýKZû ejòQò ö @ûC GiaêKê \éÁòùe eLò MXÿû~ûAQò KòQò @«RðûZúd @wicìj aû iõMV^, ~ûjû Pû_cêq ejò MYcû]ýc aýqò aòùghuê cêq iêelû _â\û^ Keò[ûG ö

@«eûÁâúd ù_âi iõiÚû^ / A<e^ýûi^ûfþ ù_âi A^ÁòPêýUþ (@ûA_ò@ûA)

iµû\K, MYcû]ýc Kû~ðýKûeú @]òKûeú I _âcêL iû´û\òKcûûê ùÂ MVòZ A<e^ýûi^ûfþ ù_âi A^ÁòPêýUþ (@ûA_ò@ûA) GK aògßaýû_ú iõN ö ù_âie Êû]ú^ZûKê iêelû ù\aû ij i´û\ I iìP^ûe _âiûe ùlZâùe Gjû ijûdK ùjûA[ûG ö iû´û\òKZû aé©òùe aòKûg @ûYò[ûG ö

\ßòZúd aògß~ê¡ _ùe GK cêq ù_âi jó C^ÜZ aògß MXÿòaûe iûc[ðý eLòQò, Gjò aògßûiKê ^òRe Keò _âZòÂû ùjûA[òfû @ûA_ò@ûAö Gjò aògßÉeúd iõMV^ MXÿòaû _ûAñ 1950 ciòjû @ùKÖûaeùe ^òCdKð iÚòZ Kf´ò@û aògßaò\ýûkdùe GKûVò ùjûA[òùf aòbò^Ü ù\ge 34 RY iµû\K ö @ûC @Áâò@ûùe [òaû bòG^ûùe iÚû_òZ ùjfû @ûA_ò@ûA’e _â]û^ Kû~ðýûkd ö ù_âie Êû]ú^ZûKê ù_âû›ûj^ I iêelû ù\aû ij iû´û\òKZû aé©òùe iê]ûe @ûYòaûKê @ûA_ò@ûA ^òRKê ic_òðZ KeòQò ö @ûRò Gjûe i\iý ù\gu iõLýû 120 U_òfûYò ö Gjû aògße GK _êeûZ^ ù_âi Êû]ú^Zû iõMV^ ö MYcû]ýc Kcðúuê GK @«RðûZúd iõN _â\û^ Keòaû ij aýû_K iû]^ ù~ûMûA _ûeòQò @ûA_ò@ûA ö MYcû]ýce _eòiÚòZòKê \éÁòùe eLò @ûA_ò@ûA i\iýcûù^ aògße @ù^K ù\gùe RûZúd icòZòcû^ _âZòÂû KeòQ«ò, ~ûjû MYcû]ýcKê aòKgòZ Keòaûùe ijûdK ùjûA_ûeòQò ö còkòZ RûZòiõN (dêG^þ) I iõ~êq eûÁâ ùg÷lòK, ùa÷mû^òK Gaõ iûõÄéZòK iõMV^ (dêù^ùÄû) I ACùeû_úd _eòh\ (KûWîòfþ @`þ ACùeû_) bkò @ûA_ò@ûA c]ý icû^ iÚòZòùe _j*ò _ûeòQò ö @ûA_ò@ûA @«RðûZúd Êû]ú^ bûa aò^òcd iõN (A<e^ýûi^ûfþ âòWcþ @`þ GKèù_âi^þ GKèùPõRþ)e c]ý i\iý ö A<e^ýûi^ûfþ `âòWcþ @ þ GKèù_âi^þ GKèùPõRþ GK aògßaýû_ú ùaieKûeú iõMV^, ~ûjû ù_âie Êû]ú^ZûKê aRûd eLòaû ij cêq bûa aò^òcdùe aòùeû]ûbûi ^Re @ûiòùf ZûjûKê ^úeòlY Keò[ûG ö @ûA_ò@ûA Uêý òiò@û ^úeòlY

MYcû¤c iwV^


iõNe aò i\iý, ~ûjû 16Uò cêq @bòaýqò iõMVê GK còkòZ iõN Gaõ R^ @]òKûee aòKûg _ûAñ Uêý^òiò@û ieKûeu iû[òùe _âPûe Keò[ûG ö @ûA_ò@ûA’e cìk Kû~ðýMêWÿòK ùjfû:

MYcû]ýc CfäõN^ C_ùe @ûA_ò@ûA _âZò ahð ‘\ IßûfðWþ ù_âi `âòWcþ’ gúhðKùe GK _âûcûYòK aûhòðK aòaeYú _âKûg Kùe ö

@ûA_ò@ûA aògßaýû_ú ù_âi Êû]ú^ZûKê Z\ûeL Keò[ûG Gaõ iû´û\òK ]cK I @ûKâcYe gòKûe ùjùf ^òRe _âZòKâòdû eùL ö G ùÂ ieKûe I @«gðûiKúd iõiÚûMêWÿòKê _Zâ ùfLò[ûG ö

CfäõN^Kê aòùeû] Keò ù_âi Êû]ú^Zû _ûY×ò iõMâj Keò[ûG ö ù~Cñ eûÁâùe ù_âi Êû]ú^Zû aû]û_âû¯ jêG, ùiVûùe Gjò _ûY×ò ^òRe còg^Kê Kû~ðýKûeú Keò[ûG ö

@ûA_ò@ûA aògßaýû_ú cjûibûcû^ @ûùdûRòZ Kùe, ù~Cñ[òùe @MâYú MYcû]ýc _âZò ò]ò, eûR^úZòm I gòlû _eòh\e i\iýcûù^ iûcòf jê@«ò ö _âZò ahð aòbò^Ü ù\gùe Gjò cjûibû @ûùdûRòZ jêG ö iû´û\òKcûù^ GVûùe ^òRe @^êbìZò _âKûg Ke«ò ö

MYcû]ýc iµKòðZ aòhd C_ùe @ûA_ò@ûA aýû_K @^êi§û^ Keò[ûG I ù_âi Êû]ú^Zû C_ùe ^û^û _âKûg^ _âiûe Kùe ö

MYcû]ýc ^úZòKê Gjû ~û* Kùe I @«RðûZúd @bòaýqò Êû]ú^ZûKê \éÁòùe eLò ^úZòKê Kû~ðýKûeú Keòaû _ûAñ _âÉûa \òG ö

cKŸcûùe @ûA^ _âZò ò]ò bûùa Kû~ðý Keò ieKûe I @^ýû^ý iõMV^ ij aòPûe aòchð Keò[ûG ö Gjû ijòZ ieKûe ~\ò ù_âi Êû]ú^ZûKê CfäõN^ Keê[û’«ò, \ìZûaûi Reò@ûùe ieKûeuê ^òRe \ûaú RYûG @ûA_ò@ûA ö

@]òK iìP^û _ûAñ Gjò ùIßaþ iûAUþ ù\L«ê: http://ipi.freemedia.at

dêù^ùÄû

1945 ciòjû ^ùbé 16 ZûeòLùe _âZòÂû ùjûA[òfû iõ~êq eûÁâ ùg÷lòK, ùa÷mû^òK Gaõ iûõÄéZòK iõMV^ / \ò dê^ûAùUWþ ùîîþ @Mðû^ûAùRi^þ èþ GRêùKi^þ, iûA^èþ @ûŠþ KfPeþ, ~ûjû dêù^ùÄû ^ûcùe aòLýûZ ö \ßòZúd aògß~ê¡e ldlZò _ùe MXÿò CVò[òaû @«RðûZúd iõMV^MêWÿòK c]ýùe Gjû @^ýZc ö ùMûUòG _òXÿòeê Kcþ icd c]ýùe \êAUò aògß~ê¡Kê iûcÜû Keòaû _ùe Gjû _âcûYòZ ùjfû Kò, eûRù^÷ZòK I @[ðù^÷ZòK @^êa§ gû«ò _âZòÂû KeòaûKê ~ù[Á ^êùjñ ö gû«ò @ûYòaû _ûAñ cûâ icûRe ù^÷ZòKZû I ùaø¡òK GKZû ^òjûZò Reêeú, ~ûjû @^êba Keò[òfû dêù^ùÄû ö GYê aòbò Ü ibýZû, iõÄéZò I ùfûKu c]ýùe ù~ûMûù~ûM Gaõ iû]ûeY cìfýùaû]Kê aòPûeùe eLò dêù^ùÄû ^òRe Kû~ðý ZêfûA[ûG ö aògßùe gû«ò _âZòÂû KeòaûKê Kû~ðý Kùe dêù^ùÄû ö Gjûe cêLýû Kû~ðýûkd _ýûeòiþVûùe @aiÚòZ ö C_ùeûq

MYcû¤c iwV^


CqòKê Reò@û Kùf aògßùe gû«ò _âZòÂû ùjûA _ûeòa ùaûfò dêù^ùÄû’e aògßûi ejò@ûiòQò ö cûâ @]òKûe, _ûeÆeòK @û\e I \ûeò\âý \ìeúKeY ùlZâùe c]ý jé\de Mbúe ùKûYeê Kû~ðý Keò[ûG dêù^ùÄû ö gû«ò _âZòÂû, \ûeò\âý \ìeúKeY, iÚûdú _âMZò I iûõÄéZòK bûa]ûeû c]ýùe gòlû, aòmû^, ibýZû, iìP^û I ù~ûMûù~ûM ùlZâùe aòKûg ùjCQò dêù^ùÄûe flýö dêù^ùÄû _âû[còK flýMêWÿòK ùjfû:

icÉu _ûAñ gòlûe MêYa©û I Rúaâýû_ú gòlû ùa÷mû^òK mû^ ùKøgk iõNUòZ Keòaû _ùe iÚûdú aòKûg _ûAñ ^úZò _âYd^ iûcûRòK I ù^÷ZòK aòKûg iûõÄéZòK aòaò]Zû, iûõÄéZòK i´û\ I gû«ò iõjZòKê ù_âû›ûj^ iìP^û I iõPûeKê bò©ò Keò i¹òkòZ mû^ cŠk _âZòÂû

iûeû aògßùe dêù^ùÄûe 195Uò i\iý ù\g I 8Uò ijù~ûMú eûÁâ @Q«ò ö 50 RY ùlZâ @]òKûeú G[òùe ^òùdûRòZ ejòQ«ò ö _ýûeòiùe MXÿò CVòQò Gjûe cêLýû Kû~ðýûkd ö cjû i¹òk^ú I Kû~ðýKûeú ùaûWðþ \ßûeû Gjû _eòPûkòZ jêG ö Gjò \êA @w icìje ^ò¿©òKê iPòaûkd cjû^òùŸðgK Kû~ðýKûeú Keò[û’«ò ö

1.4 _âMZòKê cû_òaû

1.1 _òiò@ûA KûjóKò MVòZ ùjfû? C©e :

1.2 _â[c ù_âi @ûùdûMe cêLý _âÉûaMêWÿòK K’Y [òfû? C©e :

1.3 dêù^ùÄû aòhdùe GK iõlò¯ aòaeYú ùfL«êö

MYcû¤c iwV^


dê^òUþ- 2 MYcû]ýc ^òdªY @]òKûeú, iõN I iõMV^

2.0 aòhde MV^ 2.1 _Vê CùŸgý 2.2 aòhd _eòPd 2.3 _âiûeY ^òdªK 2.4 MYcû]ýc iõMV^ 2.5 _âMZòKê cû_òaû

2.1 _Vê CùŸgý Gjò dê^òUþe @ûbòcêLý ùjCQò bûeZùe [òaû aòbò Ü MYcû]ýc iõMVê @ûagýKZû, CùŸgý I Kû~ðýKûeòZû aûa\ùe RûYòaû ö

Gjò aòhd _Xÿò iûeòaû _ùe @ûùc RûYòaû: aòbò Ü iõMV^, ~ûjû bûeZùe MYcû]ýc ùlZâùe Kû~ðý Keò[ûG aòbò Ü RûZúd MYcû]ýc iõMVê CùŸgý I Kû~ðýKûeòZû

2.2 aòhd _eòPd

\ìeiõPûe Gbkò GK cû]ýc, ù~Cñ[òùe \êebûh, @«eûÁâúd KµêýUe Zª (A<eùÛþ) I \ìe\gð^ (ùUfòbòR^) aýajéZ ùjûA[ûGö ~\ò bûeZe \ìeiõPûe ùlZâ C_ùe @ûùc ^Re _KûAaû, MZ 10 ahð c]ýùe Gjû \îZ MZòùe _âMZò KeòQòö bûeZe \ìeiõPûe aRûe aògßùe \ßòZúd Gaõ A<eùÛþ aýajûeúu iõLýû aògßùe ZéZúd iÚû^ ùÂQòö ùijòbkò iàûUðþ ù`û^þ aRûe ùlZâùe bûeZ aògßùe \ßòZúdö 2016 ciòjûùe ùjûA[òaû @ûKkêê RYû~ûG, bûeZùe 220 ^òdêZ aýqò iàûUðþ ù`û^þ aýajûe Ke«òö 2015

MYcû¤c iwV^


ciòjû cûyð cûiùe ùjûA[òaû RûZúd \ìeiõPûe aòbûMe iùaðlYeê RYû_ùW ù~- bûeZùe 302.35 ^òdêZ A<eùÛþ iõù~ûRK ejòQò ö

bûeZe \ìeiõPûe gòÌ c]ýùe @Qò \êebûh, A<eùÛþ I ùUfòbòR^ ö bûeZùe aòaò] \ìeiõPûe aýaiÚû ù\LòaûKê còùk, ~ûjû ù\ge iaê @*kKê \êebûh, A<eùÛþ, ùaZûe (ùeWòI), \ìe\gð^ (ùUfòbòR^) I C_Mâj (iûùUfûAUþ) cû]ýcùe ù~ûWÿò[ûGö 10 ahð c]ýùe Gjò gòÌ 20 MêY aé¡ò _ûAQòö 2001 ciòjûùe MâûjKu iõLýû 37 ^òdêZ [òaû ùaùk 2011 ciòjûùe Gjò iõLýû 846 ^òdêZ U_òQòö ùZùa _âiûeYe G aòÉûeòZ ]ûeûKê ^òdªY Keòaû _ûAñ ùUfòKcþ ùeMêùfùUûeú @[eòUò @`þ AŠò@û (Uò@ûeþG@ûA), aâWKûÁòõ ùeMêùfùUûeú @[eòUò @`þ AŠò@û (aò@ûeþG@ûA) I AŠò@û^þ aâWKûÁòõ `ûCùŠi^þ (@ûAaòG`þ) bkò KòQò iõMV^ _âZòÂû _ûAQò ö

2.3 _âiûeY ^òdªK bûeZúd \ìeiõPûe ^òdªK / ùUfòKcþ ùeMêùfùUûeú @[eòUò @`þ AŠò@û (UâûA)

bûeZùe @ù^K \ìeiõPûe ùiaû iõiÚû @Q«ò ö @ûC \ò Kê \ò^ Gjò iõLýû ùagþ aXÿòaûùe fûMòQòö ùZùa NùeûA ùiaû _â\û^Kûeúu iõLýû Kâcgü aXÿò Pûfò[òaû ùaùk ^òdªYe @ûagýKZû @_eòjû~ðý ö ùUfòKcþ ùeMêùfùUûeú @[eòUò @`þ AŠò@û (UâûA) bûeZùe [òaû \ìeiõPûe ùlZâùe GK ^òdªK iõiÚû ö 1997 ciòjû ùàé@ûeú 20 ZûeòLùe Gjû _âZòÂû _ûA[òfû ö iõi\e bûeZúd \ìeiõPûe ^òdªK @]ò^òdc (ùUfòKcþ ùeMêùfûùUûeú @[eòUò @`þ AŠò@û @ûKÖþ) @û^êKêfýùe Gjû MXÿò CVòQò ö \ìeiõPûe ùiaûe ^òdªY Keòaû ij G[ò_ûAñ \e-iìPú ]û~ðý Keòaû ùÂ (UâûA)e iÚû_^û Keû~ûAQò ö _ìaðeê ùK¦â ieKûe Gjò \e-iìPú ^ò¡ðûeY Keê[òùf ö

UâûA e \ûdòZß c]ýùe ejòQò- 1) ^ûMeòK @]òKûe iêelû, 2) \ìeiõPûe, _âiûeY I (ùKaêfþ) ùiaûe aé¡òKê Z\ûeL Keòaû, 3) \ìeiõPûe ùlZâùe GK Êz ^úZò _â\û^ Keòaû, Gaõ 4) CPòZþ _âZòù~ûMòZû

2000 ciòjû Rû^ê@ûeú 24 ZûeòLùe Uò@ûeþG@ûA @]ò^òdc fûMê ùjfûö Gjû ijòZ ùUfòKcêý^òùKiîþ Wòi_êýUþ ùiUfùc<þ @ûŠþ @ûù_fûUþ Uâòaêý^ûfþ (UòWòGiþGUò) _âZòÂû _ûAfûö fûAùi èþ _â\ûZû I fûAùi^è]ûeú, \êA I ZùZû]òK ùiaû _â\û^Kûeú, ùiaû _â\û^Kûeú I MâûjK ùMûÂúu c]ýùe aòaû\ ù\Lûù\ùf Gjûe icû]û^ Keò[ûG UòWòGiþGUò ö G ùÂ ùKøYiò ^òùa\^ @ûiòùf UâûA’e ^ò¿©ò @^êiûùe Zûjûe aòPûe Keò[ûG ö

MYcû¤c iwV^


flý I CùŸgýMêWÿòK ùjfû: icÉ jòZû]òKûeúuê iêù~ûM ù\A ^ò‰ðd ùâûùe ÊzZû MâûjKcûûê _~ðýû¯ aòKÌ, iêfb \e-iìPú I Cy cûê ùiaû _â\û^ Keòaû ùiaû _â\û^Kûeúu c]ýùe CPòZ _âZòù~ûMòZûKê ù_âû›ûj^ \ìeiõPûe, _âiûeY I (ùKaêfþ) ùiaû ùlZâùe aògßÉeúd MêYa©û jûif Keòaû gòÌe iaê Éeùe Kcð KêgkZû aé¡ò Keòaû ùa÷hdòK ^ò¿l ^úZòKê ^òRe Keò ^ìZ^ gòÌKkû MâjY Keòaû ùa÷hdòK @^êKêkZûKê iê^ò½òZ Keòaû I ùiaû _â\ûZûuê _eÆe iû[òùe ù~ûWÿòaû

UâûA GK iPòaûkd \ßûeû _eòPûkòZ jêG, ~ûjûe cêLý RùY iPòa [û’«ò ö iPòau \ßûeû iaê _âÉûa MéjúZ jêG ö @]ýlu ij @ûùfûP^û Keò _âû]òKeY ùa÷VKe Kû~ðýiìPú ùi _âÉêZ Ke«ò I ùa÷VKe aòhd ^ò¡ðûeY Ke«ò ö Gjò Kû~ðýùe aòbûMúd cêLýcûù^ Zûuê ijûdZû Keò[û’«ò ö @]òK iìP^û _ûAñ Gjò ùIßaþ iûAUþ ù\L«ê: http://www.trai.gov.in/ RûZúd _âiûeY ^òdªY @]òKûeú / aâWKûÁòõ ùeMêùfùUûeú @[eòUò @`þ AŠò@û (aâûA)

\ìeiõPûeKê ^òdªY Keòaû _ûAñ UâûA ù~ùZùaùk _âZòÂû _ûAfû, ùijò icdùe _âiûeY ^òdªY _ûAñ GK @^êeì_ ^òdªKe @ûagýKZû ejòQò ùaûfò _âÉûa @ûiòfû ö ù~ùjZê _âiûeY ùlZâ \îZ MZòùe aXÿò Pûfò [òfû, Gjûe ^òdªY Reêeú [òfû ö _âiûeY R^òZ fûAùi^èþ I ^òdªY _ûAñ 1997 ciòjûùe aâWKûÁòõ aû _âiûeY aòfþ iõi\ùe fûMê KeûMfû ö aòfþ \ûaú eLòfû: “bûeZùe _âiûeY ùiaûKê iek I ^òdªòZ eLòaûKê ùjùf GK ÊZª ^òdªKe @ûagýKZû ejòQò, ~ûjû `kùe _âiûeY ùiaû ùKak _âZòù~ûMòZû cù^ûbûa ùÂ iûcûRòK _eòa©ð^ @ûYòa^ò, aeõ ^ìZ^ mû^ ùKøgk ij ùiaûùe MêYa û _â\û^ Keòa Gaõ bûeZúd iõÄéZòKê ù_âû›ûj^ ù~ûMûAa, @û]ê^òKZû c]ýùe \ìe\éÁò iµ^Ü ùjûA_ûeòa”ö

ùZùa KòQò aòùgh KûeY ù~ûMêñ Gjò _âÉûa Kû~ðýKûeú ùjûA_ûeò ^[òfû ö iõ~êq Pd^ icòZò 1997 aòfþþKê _i¦ Keò[òùf aò Gjû eŸ ùjûA[òfû ö Gjûe Pûeò ahð _ùe 2001 ciòjûùe iõPûe @bòieY aòfþþe iìZâ_ûZ ùjûA[òfû ö Kò«ê Zâùdû\g ùfûKibûe aòNU^ `kùe Gjû c]ý aûZòf ùjûA[òfû ö ùZùa 2006 ciòjûùe _âiûeY gòÌKê ^òdªòZ Keòaû _ûAñ _ê^½ _âiûeY ùiaû ^òdªY aòfþ _ûAñ _âÉûa \ò@û~ûA[òfû ö cûZâ Gjò aâûA K\û_ò Kû~ðýKûeú ùjûA_ûeò ^ûjó ö @Zý]òK ^òdªYKê ùÂ Cù\ýûM _leê aû]û i¸aZü GjûKê i`k Keò_ûeò^ò ö

MYcû¤c iwV^


bûeZúd _âiûeY _âZòÂû^ / AŠò@û^þ aâWKûÁòõ `ûCùŠi^þ (@ûAaòG`þ)

2016 iê¡û bûeZùe 886Uò NùeûA iûùUfûAUþ Uòbò Pýûù^fKê @^êùcû\^ còkòQò ö G[ò c]ýeê 399Uò Pýûù^f i´û\ I iûcdòK aòhd bò©òK ùjûA[òaû ùaùk 487Uò Pýûù^f i´û\ I iûcdòK aòhd bò©òK ^êùjñ ö ùZùa Gjò aé¡ò_âûd ùlZâ I ZZþþR^òZ ^û^û RUòkZûKê ^òdªY Keòaû _ûAñ bûeZKê GK iõMVòZ _âZòÂû^ @ûagýK ùjC[òfû ö GYê AŠò@û^þ aâWKûÁòõ `ûCùŠi^þ (@ûAaòG`þ) _âZòÂû KeûMfû ö

AŠò@û^þ aâWKûÁòõ `ûCùŠi^þ (@ûAaòG`þ) 1999 ciòjûùe _âZòÂû _ûAfû ö flý [òfû- aòmû_^\ûZû, MYcû]ýc, ùKâZû I _âiûeYKûeúu c]ýùe GK iêiÚ Kû~ðý aûZûaeY MXÿòaû ö @ûAaòG þ aògßûi Kùe ùUfòbòR^ _âiûeYKûeú GK iõÄéZò ^ò_êY _âZògîZòa¡ @w, iûcûRòK @wúKûe ij Gjû ieKûeu iû[òùe Kûc Keò[ûG ö @ûAaòG`þ’e iò¡û« ùjCQò- WòRòUûfþ ùUfòbòR^ _âiûeY cû]ýcùe \ûdòZße ijòZ icÉu _ûAñ cêq @bòaýqòe iêù~ûM @ûYòaû, i\iýcûû @]òKûeKê iêelû ù\A gòÌKê _âiûe Keòaû ö 2020 ciòjû iê¡û @ûAaòG`þ bûeZúd _âiûeYe eûRÊ 20 @ûea @ûùceòKúd WfûeKê aé¡ò Keòaûe flý ejòQò ö i\iýcûûê _âMZòe iêù~ûM ù\aû ijòZ @ûAaòG`þ aògßûi eLòQò @*kòK, RûZúd I aògß Éeùe Gcûù^ GKZâòZ ùjûA Kû~ðý Keòùa ö

@ûAaòG`þ c]ýùe aòbò^Ü icòZò ejòQò; ~ûjû aòmû_^, EY iõMâj, @ûA^, aòZeY I Kù_ðûùeUþ iûcûRòK C©e\ûdòZß ùlZâùe Kû~ðý Keò[ûG ö a©ðcû^ _ê^òZ ùMûGuû Gjûe ibû_Zò [òaû ùaùk iê]ûõgê a› C_-ibû_Zò @Q«ò ö

@ûAaòG`þe Kû~ðýKûeòZû: ùUfòbòR^ _âiûeYKûeúu _i¦Kê ù_âû›ûj^ \òG ö gq gûi^ cû^\ŠKê _ûk^ Kùeö ùUfòbòR^ _âiûeYKûeúuê @û*kòK, RûZúd I aògß Éeùe GKZâòZ ùjûA Êe Cù©ûk^ KeòaûKê

@ûùdûRòZ Kùeö MYcû]ýc I cù^ûeõRê \îZ _âiûe _ûAñ aòPûe aòchð Keò[ûG ö GjûijòZ ùUfòbòR^

_âiûeYKûeúuê Gjò aòPûe C_ùe Kû~ðý KeòaûKê ù_âeYû \òG ö Reêeú _âiwùe Kû~ðý Keòaû _ûAñ iaði¹Zò @ûYò[ûGö gûi^ aû]KZûKê \éÁòùe eLò ùUfòbòR^ _âiûeYKûeúuê Zßeû^ßòZ Kùe ö i\iýu _leê EY eûgòKê C_~êq bûùa aòmû_^\ûZû, GùR^èò I _âiûeYKûeúu c]ýùe _eòPûk^û

Kùe ö

MYcû¤c iwV^


_âiûeY _âû[còKZû ~[û- WòRòUûfþ ùiaû, \gðKúd cû^\Š, ùa÷\êýZòK MYcû]ýcùe bûhY I @bòaýqò Êû]ú^ZûKê ^Reùe eùL ö

@]òK iìP^û _ûAñ Gjûe ùIßaþ iûAUþ ù\L«ê: www.ibfindia.com/

2.4 MYcû]ýc iõMV^ AŠò@û^þ ^òCRù__iðþ ùiûiûAUò (@ûAG^þGiþ)

iû´û\òKuê iêelû ù\aûKê ^û^û MYcû]ýc iõMV^, iõiÚû^ I iõN Kû~ðý Keê@Qòö G[òc]ýeê @^ýZc bûeZúd i´û\_Zâ icûR (AŠò@û^þ ^òCRù__iðþ ùiûiûAUò) ö bûeZùe ù_âie Êû]ú^ZûKê iêelû I ù_âû›ûj^ ù\aûùe Gjû @MâYú bìcòKû ùÂQòö ùiûiûAUò 1939 ciòjûùe MVòZ ùjûA[òfû ö ^ì@û\òfäúùe Gjûe cêLý Kû~ðýûkd ejòQòö

cê\âY MYcû]ýce cûfòK, i©ßû]òKûeú I _âKûgKuê i¹òkòZ Keò[ûG @ûA.G^þ.Giþ ö i´û\_Zâ gòÌùe ù\Lû ù\C[òaû iciýû I _âgûi^ R^òZ aòhdMêWÿòKê Gjû @ûùfûP^û Kùe ö Gjû GK Pû_iéÁòKûeú ùMûÂú, ~ûjû iû]ûeYZü i´û\ _Zâ I cê\âY gòÌe Êû[ðKê iêelû ù\aû ùlZâùe Kû~ðý Keò[ûG ö

@ûAG^þGiþe AZòjûi

@ûAG^þGiþ’e AZòjûiKê ùèò Pûjóùf- @ùKÖûae 1927 ciòjû, 11 ZûeòL; ù~Cñ icdùe Gjò icûR ‘\ò AŠò@û, acðû I iòùfû^þ ^òCRù__iðþ fŠ^ KcòUò’ ^ûcùe RYû ~ûC[òfû ö _ea©ðú icdùe 1935 ciòjû @ùKÖûae 4 ZûeòLùe ^ûc _eòa©òðZ ùjûA ‘AŠò@û^þ @ûŠþ AÁ‰ðþ ^òCRù__iðþ ùiûiûAUò (@ûA.A.G^þ.Giþ)’ ùjûA[òfûö ùijò icdùe Gjû fŠêê bûeZ, acðû, iòùfû^þ Gaõ @^ýû^ý Giúd ù\g _ûAñ i´û\_Zâ, _ZâòKû I aòaeYúcû^ _âKûg Keê[òfû ö

1939 ciòjû ùàé@ûeú 27 ZûeòLùe 14Uò _âZòÂûZû _âKûg^Kê ùÂ Cù^àûPòZ ùjûA[òfû \ò AŠò@û^þ @ûŠþ AÁ‰ðþ ^òCRù__iðþ ùiûiûAUò ö ì@û\òfäú iÚòZ ‘\ò ùÁUicýû^þ jûCiþ’ùe ùjûA[òaû Gjò iû]ûeY ibûùe ‘\ ùÁUicýû^þ’e Z}ûkú^ iµû\K @eêY ùcûùe @]ýlZû Keò[òùfö Gjûe _âû[còK flý ejò[òfû- GK ùK¦âúd iõN bûùa bûeZ, acðû I iòùfû^þùe i´û\ _Zââe iû]ûeY Êû[ðKê ù_âû›ûj^ ù\aû ö ^òcÜùe [òaû _âKûg^MêWÿòK @ûA.G^þ.Giþ’e _âZòÂûZû i\iý [òùf:

1. @ûWbû^èþ 2. \ò fòWeþ 3. \ò @céZ aRûe _ZâòKû

MYcû¤c iwV^


4. \ò c\âûi ùcfþ 5. \ò aù´ Kâ^òKfþ 6. \ò _ûùdû^òdeþ 7. \ò iòbòfþ @ûŠþ còfòUûeú MûùRUþ 8. \ò ùewê^þ MûùRUþ 9. \ò jò¦ê 10. \ò ùÁUicýû^þ 11. \ò jò¦êÉû^ ÁûŠûWðþ 12. \ò UûAcèþ @`þ AŠò@û 13. \ò jò¦êÉû^ UûAcèþ 14. \ò Uâòaýê þ

Êû]ú^Zû _ùe acðû I iòùfû^þ ù~ùZùaùk bûeZeê aòzò^Ü ùjùf, iõMVê gúhðK _êYò[ùe a\kòfûö

1951 ciòjûùe ‘AÁ‰ðþ’ g±e aòfd NUòfû I ùiûiûAUò ^òR a©cûê gúhðKùe _eòPòZ ùjfû ö Kû~ðýKûeòZû

aòmû_^\ûZû I GùR^èòVûeê ù\d @û\ûd Keòaûùe _âKûg^ i\iýcûûê ijûdZû Keòaû ö i´û\_Zâ cê\âY ùlZâùe aòKûg _âZò ¤û^ ù\aû gòÌ I ieKûeu c]ýùe iµKð aRûd eLòaû ù_âi Êû]ú^Zû KûGc eLòaû I G iµKðúd aòhdMêWÿòKê _âû]û^ý ù\aû _eòa©ð^gúk ùa÷hdòK \òMKê aòPûeùe eLò i\iý _âKûg^MêWÿòK _ûAñ aòbò^Ü i¹òk^ú I Kcðgûkû

@ûùdûR^ Keòaû @û]òKûeòK cû^ýZû ^úZòKê Z\ûeL Keòaû

@ûAG^þGiþe CùŸgý

ieKûe, ^ýûdûkd, ^Me_ûkòKû, iÚû^úd _âgûi^ I @^ýû^ý iõMV^ _leê i\iý _âKûg^ KòQò iciýû ùbûMê[òùf Zûue aýaiûdòK \òMKê ù_âû›ûj^ I iêelû ù\aû; G ùÂ CPòZ _\ùl_ MâjY Keòaû

iaê aòhdùe iìP^û jûif Keòaû I Gjûe aýajûeòK \òMKê aòPûe Keò i\iýcûû iû[òùe iµKð Keòaû

i\iýcûû iû]ûeY Êû[ðKê @ûùfûK_ûZ Keò ùicûû c]ýùe ijù~ûM bûa^û @ûYòaû

MYcû¤c iwV^


iûcdòK i¹òk^ú @ûùdûRòZ Keò i\iýu iû[òùe iû]ûeY @bòeêPò aûa\ùe @ûùfûP^û Keòaû i\iýcûû @ûPeYKê ^òdªòZ Keòaû _ûAñ ^úZò fûMê Keòaû, ^úZò CfäõN^ ùjùf \Š ]û~ðý Keòaû

@ûRò @ûAG^þGiþ GK ZâòÉeúd _âgûi^ bûaùe Kû~ðý Keê@Qò ö _â[c ÉeUò Kû~ðýKûeú @w ùjûA[òaû ùaùk _ea©ðú ÉeMêWÿòK ùjCQò @û*kòK icòZò I C_ icòZò ö @ûAG^þGiþ’e Kû~ðýKûeú icòZòùe i´û\ _Zâ, iûcdòK, _ZâòKû I aòaeYú _âKûg^ ùlZâeê 990 RY i\iý @Q«ò ö a©ðcû^ ùiûiûAUòe @]ýl ùjCQ«ò _ò.bò. P¦â^ ö @^ýû^ý iõMV^ GWòUiðþ MòfþþWþ

GWòUiðþ MòfþWþ bûeZe GKcûZâ aýaiûdòK iõMV^, ~ûjû iµû\Kcûûe ù\gaýû_ú _âZò^ò]òZß Keò[ûG ö 1977 ciòjûùe Reêeú Kûkú^ _eòiÚòZò _ùe _ùe Gjû MVòZ ùjfû ö G[òùe RûZúd, @û*kòK I iÚû^úd i´û\ _Zâ Gaõ ùa÷\êýZòK MYcû]ýce _âûd 200 RY i\iý @Q«ò ö GWòUiðþ MòfþWþ’e CùŸgýMêWÿòK ùjfû:

ù_âi I @^ýû^ý MYcû]ýce Êû]ú^ZûKê aRûd eLòaû Kû~ðýùe aòKûgcìkK MêYa©û aé¡ò Keòaû iµû\Kúd Êû]ú^ZûKê iêelû ù\aû Gaõ flý I CùŸgýMêWÿòKê Kû~ðýKûeú Keòaû _ûAñ @ûagýKúd _\ùl_ MâjY Keòaû

ù_âi Êû]ú^Zû C_ùe ~\ò @ûA^ I ieKûeu _leê Pû_ _ùWÿ, Gjû Kakeê MòfþWþ jó iµû\K I

iû´û\òKuê iêelû ù\A[ûG ö cû^jû^ò aòfþ, iû´û\òKu aòùeû]ùe ù_ûUû I _âiûeY ^òdªY bkò gq @ûA^ aòeê¡ùe MòfþWþ i`kZûe ij ^òRe @bò~û^ PkûAQò ö

2015 ciòjûùe ‘AŠò@û UêùW’e icìj iõ_û\Kúd ^òùŸðgK eûR ùPwû®û bûeZúd ‘GWòUeþ MòfþWþ’e ibû_Zò bûùa ^òaðûPòZ ùjûA[òùf ö iû]ûeY iµû\K bûùa cù^û^úZ ùjùf ù\÷^òK bûÄe i´û\ _Zâe icìj iµû\K _âKûg \êùa ö

^òcÜfòLòZ ùlZâùe MòfþWþ Kû~ðý Keò[ûG: iû´û\òKu _ûAñ Kû~ðý iõjòZû ù_âiþ I @^ýû^ý MYcû]ýc _ûAñ Êû]ú^Zû Kû~ðýùe aòKûg I MêYa©û aé¡ò iõ_û\Kúd Êû]ú^ZûKê iêelû ù\aû Gaõ

MYcû¤c iwV^


flý I CùŸgýMêWÿòKê Kû~ðýKûeú Keòaû _ûAñ @ûagýKúd _\ùl_ MâjY Keòaû ‘\ò GWòUiðþ MòfþWþ’e cêLý cûMð\gð^ ^òcÜùe _â\û^ KeûMfû :

Z[ýKê ~û* Keòaû ij ùlZâ eòù_ûUðþùe @ûiò[òaû ZîUòKê GK @^êeì_ i¦bð _êÉKûkd Reò@ûùe cûRð^û Keû~ûG, ~ûjûKê _âKûg^ iêelòZ eùL ö

iò]ûikL Z[û @ÆÁ _âZòKâòdûeê Z[ýKê @fMû eLò @ûagýK icdùe Z[ý _âKûg Kùe ö _âZòKâòdû @bòaýqò _ûAñ C_~êq iÚû^ I icd ]û~ðý Keò Z[ý iû[òùe GjûKê cògûG ö

_âKûg^ @]òKûeKê cû_KûVò bûùa MâjY Keò iûaðR^^ jòZKê aòPûe Kùe ö _âbêZß a\kùe _âKûg^ @]òKûeKê _âû]û^ý \òG ö

@û]ûe aòjú^ @ûùeû_ aû AwòZKê LŠ^ Kùe @[aû Gjûe cû^jû^òKûeK \òMKê aòPûe Keò _\ùl_ ùÂ[ûG ö

@i«êÁ ùMûÂúuê ^òRe _l eLòaûKê _~ðýû¯ iêù~ûM ù\A[ûG ö ùZùa Gjò _âKâòdûUò CPòZ iúcû c]ýùe Zßeû^ßòZ ùjûA[ûG ö

lcû _âû[ð^û @ûagýK ùjùf ^òbðúKZû I c~ðýû\ûe ij G ùÂ _âÉêZ eùj ö cû^jû^ò R^òZ _âiw @ûiòùf @ûA^Kê i¹û^ ù\A ^òeù_l bûùa aòPûe Keò[ûG ö ieKûeú KcðPûeúu Kû~ðýKê ùÂ ùKøYiò @ûùeû_ @ûiòùf ZûjûKê ^úeòlY Keòaû ö Pû_MâÉ ùjûA Z[ýKê \c^ Keòaû K©ðaýKê Cù_lû Kùe ö \ûdòZßjú^ c«aý I Z[ý @ûiòùf ZûjûKê cû^òaû @^êPòZþ ö @RYû C›Kê cò[ýû aû PêMêfò bûùa aýajûe ^Keò GjûKê @ûA^ iõMZ KeûAaû ij iêelòZ eLòaû

CPòZþö ]ûcòðK aòaû\ iµKðùe ùfLòaû ùaùk iaê iõ_â\ûdKê icû^ c~ðýû\û ù\aû ö @_eû] iµKðòZ Lae ~[û- ù~ø^ @_eû], gògê @û]ûeòZ @_eû] @û\ò adû^ Keòaû icdùe @Zý«

iZKðZû @af´^ Keòaû CPòZþ ö @û_Yu aòaeYú Kûjû _ûAñ iRû ^ ùjC, ~ûjû aò^û Rcû^Zùe GK ajêcìfý Rúa^Kê ]ßõi Keòù\A _ûùe ö

Kûjûe K[ûaû©ðûKê ùMû_^ùe gêYòaû, Mê `ùUû Cù©ûk^, aýqòMZ \êebûh aû©ðûkû_ I Áòwþ @_ùei^þ bkò @ùa÷] C_ûdùe iìP^û iõMâj Keòaû @^êPòZþ ö ù~ùZùaùk G[òùe Rîû]ûeYu jòZ ù~ûWÿò ùjûA[ûG I iìP^û iõMâj _ûAñ @^ý _^Úû ^[ûG,ùiùa Gjû ^ýûdiwZ ö

iû´û\òKZû ^òR Êû[ð _ûAñ KûjûVûeê @^êMâj ùfûùWÿ ^ûjó ö ^òR _eòaûeVûeê c]ý ^êùjñ ö ùKøYiò aýqò I iõiÚû^, ~ûjûe MZòaò]òKê bò©ò Keò iû´û\òK aòaeYú _âKûg Keê[û’«ò, ZûuVûeê c]ý @^êMâj ùâû @^êPòZþ ö

MYcû¤c iwV^


Kcðbìcòeê \ìe \ìeû«ùe ejò Kû~ðý Keê[òaû iû´û\òKuê _eòPûk^û iõiÚû Zeèê @ûA^MZ iêelû _â\û^ Keòaû CPòZþ ö

bûeZúd Kû~ðýeZ iû´û\òK cjûiõN / AŠò@û^þ ù`ùWùei^þ @ þ IßûKòðõ R‰ðûfòÁiþ (@ûA.G`þ.Waäë.ùR)

aògße aéj©c iû´û\òK iõMV^MêWÿòK c]ýùe Gjû @^ýZc ö 1950 ciòjû @ùKÖûae 28 ZûeòLùe ^ì@û\òfäúVûùe Gjû _âZòÂû _ûA[òfû ö @ûA.G`þ.Waäë.ùR _â[c MYcû]ýc gâcòK iõN, ~ûjû Êû]ú^Zû _ùe MXÿò CVòQò ö a©ðcû^ G[òùe 30jRûeeê @]òK _âû[còK I ijù~ûMú i\iý @Q«ò, ù~Cñcûù^ ùa÷\êýZòK MYcû]ýc, i´û\ ieaeûj iõiÚû Gaõ 35Uò eûRý I ùK¦âgûiòZ @ kùe 17Uò bûhûùe _âKûg _ûC[òaû 1,260Uò _Zâ_ZâòKûùe Kû~ðý KeêQ«ò ö cjû\ßú_ cûûùe Kû~ðý Keê[òaû _âaûiú bûeZúd Gjûe _âû[còK i\iý ö @ûA,Waäë.G þ.ùRe AZòjûi :

1947 ciòjûùe bûeZ Êû]ú^ ùjaû _~ðý« ù\ge ajê iû´û\òK Êû]ú^Zû iõMâûcùe iûcòf [òùfö ùZùa Êû]ú^Zû _ûAaû _ùe aòùeû]ú _eµeû c]ýùe ù~ùZùaùk eûRù^Zûu i©û aXÿòaûùe fûMòfû, _eòiÚòZò a\kòfû, iû´û\òKcûù^ @^êba Kùf, G[e GK ^òRÊ gâcòK iõN MXÿòaûe icd @ûiòQòö ùijò icdùe 23Uò Kû~ðýeZ iû´û\òK iõMV^ GKZâòZ ùjûA @Lòk bûeZúd i¹òk^úùe bûM ù^ùfö @ûC iað i¹Zò Kâùc MXÿò CVòfû @Lòk bûeZúd iõN, ù~Cñ[òùe i ò]û^ _âÉêZ Keòaû _ûAñ 7RY i\iý ^òùdûRòZ ejòòùfö

1950 ciòjû @ùKÖûae cûiùe ^ì@û\òfäúùe GKZâòZ ùjùf iõNhðeZ @MâYú iû´û\òK ùMûÂú ö Gcþ. Pf_Zò eûIu ibû_ZòZßùe _âZòÂû _ûAfû @ûA.G`þ.Waäë.ùR ö _â[c ùa÷VKùe Gjò iõN ^òRe i\iýcûû _ûAñ GK @ûPeY iõjòZû _ûk^ Keò[òfû ö \ûaú [òfû- Kû~ðýeZ iû´û\òKu iÚòZòKê ~û* Keò ù_âi @ûA^Kê ùKûjk Keòaû ö 1952 ciòjûùe ùKûfKûZû ùa÷VKùe \ûaú _êYò[ùe ù\ûjeû Mfû ö Gjò icdùe ù_âi @ûùdûM ^ò~êq KeòaûKê iõN _âÉûa ù\A[òfû, ~ûjû ù_âie Kû~ðýKkû_ C_ùe aýû_K @^êi§û^ Keò_ûeòaö ù\g ù~ùZùaùk ReêeúKûkú^ _eòiÚòZòKê iûcÜû Kfû, ‘@ûA.G`þ.Waäë.ùR’ùe Cy aòbûR^ ù\LòaûKê còkòfû ö iõNeê aòzò Ü ùjùf @ù^K iû´û\òK ö G iµKðùe @ûMKê @ûùfûP^û Keòaû ö

@ûA.G`þ.Waäë.ùRe flý:

iû´û\òKZû ùlZâùe Kû~ðý Keê[òaû aýqòue iÚòZò cRaêZ Keòaû ö Kû~ðýeZ iû´û\òKu c]ýùe _ûeÆeòK ijù~ûM I aêSûcYûKê ù_âû›ûj^ ù\aû ö

MYcû¤c iwV^


aé©òMZ @ûPeYùe Cy MêYa©û Gaõ @LŠZûKê aRûd eLòaû ö iû´û\òKcûû Kû~ðý iÚòZòùe iê]ûe @ûYòaû ö aòùgh Keò ùicûû _ûeògâcòK, Kû~ðýûkde

Kû~ðýKûk, Kòbkò @aiÚûùe Kû~ðý KeêQ«ò, icûR _leê KòQò ÊKúd @i´§úd aû]û @Qò Kò ^ûjñò; G icÉ aòhd Z\ûeL Keòaûö

iû´û\òKu iû]ûeY _i¦Kê ù_âû›ûj^ ù\aû ö ijûdK i\iýcûûê ^ò~êqò iêelû _â\û^ Keòaû ö cù^ûeõR^ iêaò]û ij iûcûRòK I iûõÄéZòK Kû~ðýKâcKê ùlZâ ù~ûMûAaû ö @ûA^ ijûdZû, ùaKûeú, @wjû^ò, @aie I ceùYû©e ù\d eûgò _ûAñ _ûY×ò @ûùdûRòZ Keòaûö

@ûA.G`þ.Waäë.ùRe MZòaò]ô

Kû~ðýeZ iû´û\òKcûûe GKcûZâ aé©MZ @w bûaùe _âZò ^Me, ije I _âKûg^ ùK¦âcûûùe Gjûe gûLû ejòQò ö @ûA.G`þ.Waäë.ùR’e @û*kòK I _âûù\gòK aòbûM \ßûeû ù_âi Käaþ, ù_âi GKûùWcú, i¦bð _êÉKûkd, Zûfòc iõiÚû^, _ûVPKâ @û\ò _âZòÂû _ûAQò ö Giaê aé©òMZ _Zâ_ZâòKû _âKûg ij MYcû]ýc MùahYû, gâcòK iõN iõNhð, cûâ @]òKûe @bò~û^, _eòùag iêelû I ~ê¡ aòùeû]ú @ûù¦ûk^ùe ^òRKê ^òùdûRòZ KeòQ«ò ö

@ûA.G þ.Waäë.ùR aògßaýû_ú iû´û\òK @ûù¦ûk^ ùlZâùe iKâòd ejòQò ö aògße 47Uò eûÁâúd iõN ij \ßò_ûlúd iµKð iÚû_òZ KeòQò ö

GA KòQò ahð c]ýùe ‘@ûA.G`þ.Waäë.ùR’e fMûZûe @ûù¦ûk^ @ù^K gâc fûbKê `k_â\ KeòQò ö Gjûe C\ýc `kùe Kû~ðýKûeú ùjûAQò bûeZe iað_â[c iõi\úd @ûA^-1956, ~ûjû ^òdcòZ gâc icd ]û~ðý Keòaû ij ùiaû I _ûeògâcòK aûa\ùe aòKûg @ûYò_ûeòQò ö ^û^û @ûA^MZ iciýûKê iê]ûeò _ûeòQò ö \êAUò ù_âi @ûùdûM (1954 I 1980) MXÿò _ûeòQò ö GZ\þ aýZúZ 1959 ciòjûVûeê aòbò Ü icdùe _ûeògâcòK iõùgû]^ ^úZò fûMê KeòQò ö _ê ½ ùa÷]û^òK ù_âi _eòh\ MV^ Keò i`kZû fûb KeòQò ö

@ûA.G`þ.Waäë.ùR iõMV^ûZàK iõeP^û @ûA.G þ.Waäë.ùR ibû_Zòu \ßûeû _eòPûkòZ jêG, ~òG 3 ahðùe [ùe 1jRûe i\iýu iò]ûikL

cZ\û^ cû]ýcùe RûZúd Éeùe ^òaðûPòZ jê@«ò ö GK Kû~ðýKûeú icòZò Zûuê ijûdZû Keò[ûG; ù~Cñ[òùe RùY iû]ûeY iµû\K, 4RY C_-ibû_Zò, 6RY iPòa, RùY ùKûhû]ýl I 17RY Kû~ðý^òaðûjú i\iý ^òùdûRòZ [û’«ò ö

bûeZúd iû´û\òK iõN / AŠò@û^þ R‰ðûfòÁiþ dê ò@^þ (@ûA.ùR.dê) 70 \gKùe iû´û\òKZû I ù_âi ùlZâùe ù\LòaûKê còkòfû GK ^ûUKúd _eòa©ð ö Reêeú Kûkú^

_eòiÚòZòKê Reò@û Keò ^Re @ûiòfû ù_âi C_ùe Pec ^òdªY aû ùiîeiò_þ ö Gjû bûhY I @bòaýqòe

MYcû¤c iwV^


Êû]ú^Zûùe c¤ fMûc Khòfû ö AG [òfû ùijò icd, ù~ùZùaùk ù\ge aéj©c iû´û\òK iõMV^ @ûA.G þ.Waäë.ùR aòbûRòZ ùjûA[òfû ö GYê bûhY I @bòaýqòe Êû]ú^ZûKê \éÁòùe eLò Gjûe KòQò CMâaû\ú Z[û iõNhðeZ iû´û\òK ùMûÂú 1989 ciòjûùe bûeZúd iû´û\òK iõN aû AŠò@û^þ R‰ðûfòÁiþ dê^ò@ þ (@ûA.ùR.dê) ^ûcùe ^òRe ^ìZ^ iõN _âZòÂû Kùfö bûeZúd gâcòK iõN @]ò^òdc- 1926 @^ê~ûdú, gâcòK iõN _¬údKu \ßûeû 1990 ciòjûùe @ûA.ùR.Waäë _¬úKéZ ùjfû ö

Gjòbkò @ûA.ùR.dê ùjCQò ù\ge Z}ûkú^ iõNhðeZ iû´û\òK @ûù¦ûkê _âûKéZòK C eû]òKûeú, ~ûjû iõNhðKê @ûùMA ùÂQò ö 1991 ciòjû Wòùié 27eê 29 c]ýùe eû òVûùe Gjûe _â[c Kû~ðýKûeú ùa÷VK @ûùdûRòZ ùjûA[òfû ö @ûA.ùR.dê’e cêLýûkd ^ì@û\òfäúùe @aiÚòZ ö iõNe Kû~ðý^òaðûjú icòZò \ßûeû _âgûi^ _eòPûkòZ jêG ö

iûc[ðý _âZòUò eûRý I ùK¦â gûiòZ @*kùe Gjûe ijù~ûMú ejòQ«ò ö ‘@ûA.ùR.dê’e ùcûU i\iýu iõLýû

23jRûeeê C¡ßð, ~ûjû ùIßaþ iûAUþùe _âKûgòZ ö ùK¦â I eûRý ieKûeu _ûAñ ^òeazò Ü bûaùe Kû~ðý Keê[òaû ù_âi iìP^û/A^`ùcði^þ aêýùeû (_ò.@ûA.aò) I ù_âi _âZýûd^ icòZò Gjûe i\iý @Q«ò ö bûeZúd ù_âi _eòh\ùe c]ý ‘@ûA.ùR.dê’e i\iýcûù^ Kû~ðýeZ ö @^ý _lùe, bûeZúd _ZâKûe iõN / AŠò@û^þ ù`ùWùei^þ @`þ R‰ðûfòÁiþ (@ûA.G`þ.ùR) ijòZ ‘@ûA.ùR.dê’e iµKð ejòQòö

@ûA.ùR.dêe iõMV^ûZàK iõeP^û RûZúd Kû~ðý òaðûjú icòZò Gjò iõNe ù\÷^¦ò^ MZòaò]ò I _ûY×òKê _eòPûk^û Keò[ûG ö iõMV^ùe

RùY ibû_Zò, 2RY C_ibû_Zò, RùY iû]ûeY iõ_û\K, 4RY iPòa, RùY ùKûhû]ýl I 13RY RûZúd Kû~ðý^òaðûjú ibòZò / ^ýûi^ûfþ GKùRKêýUòbþ KcòUò (G^þ.A.iò)e 13RY ^òaðûPòZ i\iý [û’«ò ö G^þ.A.iò _âZò \êA ahðùe [ùe RûZúd i¹òk^ú @ûùdûRòZ Kùe ö

iõNe CùŸgý: Kû~ðýeZ iû´û\òKu c]ýùe _ûeÆeòK ijù~ûM I aêSûcYûKê ù_âû›ûj^ ù\aû ö aé©òMZ @ûPeYùe Cy MêYaZû Gaõ @LŠZûKê aRûd eLòaû ö iû´û\òKcûû Kû~ðý iÚòZòùe iê]ûe @ûYòaû ö aòùgh Keò ùicûû _ûeògâcòK, Kû~ðýûkde Kû~ðýKûk,

Kòbkò @aiÚûùe Kû~ðý KeêQ«ò, icûR _leê KòQò ÊKúd @i´§úd aû]û @Qò Kò ^ûjò; G icÉ aòhd Z\ûeL Keòaû ö

@ûA^ ijûdZû, ùaKûeú, @wjû^ò, @aie I ceùYû©e ù\d eûgò _ûAñ _ûY×ò @ûùdûRòZ Keòaû ö iõN Reò@ûùe Kcð ^òùdûRK I Kcðúu c]ýùe GK _âû«úd aû iað bûeZúd ùaZ^ Pêqò ^ò¡ðûeòZ

Keòaûö ùKøYiò _âKûe gâc aòaû\ ù\Lûù\ùf i\iýcûûê ijûd ùjaû ö

MYcû¤c iwV^


RûZúd I @«RðûZúd iõMV^cûûùe iõNe _âZò^ò]òZß Keòaû Gaõ ùicûû iû[òùe a§êZû_ì‰ð iµKð aRûd eLòaûö

ù_âi Êû]ú^Zû _ûAñ _âdûi Keòaûö iû´û\òKu aòKûg _ûAñ aò]û^ _âÉêZ Keòaû I ZûjûKê ù_âû›ûj^ ù\aûö iû´û\òKuê ù\gaýû_ú Zûfòce iêaò]û I aòù\g Mc^û-Mcê iêù~ûMö ùK¦â I eûRý ieKûeu _leê aòù\g bâcYùe ~ûC[òaû Kû~ðýeZ iû´û\òKuê iõNe _âZò^ò]ò Keòaûö

Gjò bò©òbìcòKê Reò@û Keò R^cZ iéÁò Keòaû ö aòù\gMZ iû´û\òK iõNMêWÿòKê Ê-^òdc I i´ò]û^Kê cû^òaû _ûAñ @^êeì_ aýaiÚû iéÁò Keòaû ö @ûKiàòK ùKøYiò ^ýûdiwZ Kû~ðý @ûiòùf ùi[òùe ^òùdûRòZ ùjaû

RûZúd iû´û\òK còkòZ iõN / ^ýûi^ûfþ dê^ò@^þ @`þ R‰ðûfòÁiþ (G^þùRdê-1)

1972 ciòjûùe ^ì@û\òfäúVûùe _âLýûZ iû´û\òKcûû \ßûeû MVòZ ùjfû RûZúd iû´û\òK/^ýûi^ûfþ dê^ò@^þ @`þ R‰ðûfòÁiþ (G^þùRdê-1)ö Gjûe _â[c eûÁâúd ibû 1972 ciòjû Rû^ê@ûeú 23 ZûeòLùe ^ì@û\òfäúùe @ûùdûRòZ ùjûA[ôfûö _âLýûZ ^ýûd aògûe\ Gcþ.iò. PMfû Gjûe ù_øejòZý Keò[ôaû ùaùk AŠò@û^þ GKèù_âiþ _âZò^ò]ò `âûuþ ùcûùeiþ ibû_ZòZß Keò[òùfö MYcû]ýc aýqò aòùghu aéj e Êû[ð _ûAñ fXÿòaû I iû´û\òKZû ùlZâùe MêYa©û _âZòÂû Keòaûe g_[ ùÂ iõMV^ MXÿò CVò[òfû ö

G^þùRdê-1 iû´û\òKcûû @û[òðK iÚòZòùe iê]ûe @ûYòaû _ûAñ iõNhð Keò[ûG ö GjûijòZ ùicûû aé©òMZ I gâcòK iõN R^òZ @]òKûeKê ù_âû›ûj^ ù\A[ûG ö ù_âi Êû]ú^Zû, iû´û\òKZû ù^÷ZòKZû, @^ý gòÌe _âbêZßeê ù_âiKê aòzò^Ü Keòaû Gaõ iû´û\òKcûûê icÉ _âKûe @«ü I aûjý @ûKâcYeê cêq Keòaû c]ý G^þùRdê-1’e @õgaòùgh ö G^þùRdê-1 I Gjûe _âZò^ò]òcûù^ @ù^K ùa÷]û^òK I Kû~ðýKûeú @wicìjùe @a\û^ c]ýùe ejòQò- bûeZúd ù_âi _eòh\, Kû~ðýeZ iû´û\òK ùaZ^ ùaûWðþ, iû´û\òK ù_î^ icòZò Gaõ ùK¦â I eûRý Éeúd ù_âi _âZýûd^ icòZò ö

^ýûi^ûfþ dê^ò@^þ @`þ R‰ðûfòÁiþ (bûeZ) e flý I CùŸgý ùjfû:- Kû~ðýeZ iû´û\òKcûûe _i¦, KfýûY Gaõ _\Kê ù_âû›ûj^ ù\aû, Gjûe iêelû Keòaû ö aé©òMZ @ûPeYùe Cy MêYa©û Gaõ @LŠZû aRûd eLòaûö ù_âie Êû]ú^ZûKê iêelû ù\aûö ùaZ^, _ûeògâcòK, Kû~ðýûkde Kû~ðýKûk I Zû’e iÚòZò, aò^û _âZòa§Kùe iû´û\òK ^òRe Kû~ðý _ûAñ

b©û I iêaò]û @û\ò _ûCQ«ò Kò ^ûjó ; Zû’e aòPûe Keò iû´û\òKu Kû~ðýùe _âMZò @ûYòaûö

MYcû¤c iwV^


iû´û\òKu aéj©e Êû[ðKê iêelû ù\aû I @ûagýKúd ùlZâùe i\iýcûûê ^ò~êqò iêelû _â\û^ Keòaûö

i\iýcûû _ûAñ C\ûe ù_î^ _ûY×ò, ùeûRMûe, ùacûeú I ceùYû©e _âZòfûb Gaõ @^ýû^ý ùiaû ù~ûMûAaûö

@Lòk bûeZúd \ßò_lúd I Zâò_lúd ùaZ^ PêqòKê ù_âû›ûj^ ù\aûö @ûA^Kê Reò@û Keò iû´û\òKu KfýûY, ù_âiþ Êû]ú^Zû, aûjý ^òdªYeê \ìeùe ejò MYcû¤c gòÌùe

Ê-^òdªY I i´û\_Zâ gòÌùe aòKûgö Kû~ðýùe MêYa©û @ûYòaû _ûAñ iû´û\òKcûûê C_~êq Zûfòc ù\aûö cù^ûeõRê iêaò]û ij iûcûRòK I iûõÄéZòK MZòaò]ò _ûAñ ùlZâ ù~ûMûAaûö i\iýcûû aýajûe _ûAñ _êÉKûkd _âZòÂû Keòaûö @u aòaeY iõMâj I _âiûe Gaõ ù_âi i´§úd @^ýû^ý iìP^ûKê aMðúKéZ Keòaû, ~ûjûKê @û]ûe Keò

GK cêq ù_âi aòKûg _âaûjùe iûcòf ùjûA_ûeòaö Qû_ûLû^û PkûAaû _ûAñ G^þ.dê.ùK (1) _leê ^òRÊ _Zâ_ZòâKû _âKûg Keò ZûjûKê aRûd eLòaûö iû´û\òKu ijù~ûMùe i´û\_Zâ, i´û\ ieaeûj iõiÚû I ùa÷\êýZòK i´û\ Pýûù^fþ _âZòÂû KeòaûKê

ù_âû›ûj^ ù\aû Gaõ _ê¬ò^òùagö @ûA^þ ijûdZû, ù_^þi þ Gaõ @^ýû^ý jòZ _ûAñ _ûY×ò ù~ûMûY I Zûe _eòPûk^ûö i\iýcûû jòZ _ûAñ Méj _âZòÂû Keòaû, ZûjûKê aRûd eLòaûö @]òMéjúZ icÉ _âKûe iµ©òKê aòKòâ

Keò ùjC @[aû a§K eLò; G[òeê còkê[òaû @[ðeûgòùe G^þ.dê.ùK (1) e UâÁþ _âZòÂû Keòaû, ~ûjû i\iýcûû jòZùe ^òùdûRòZ ùjûA_ûeòaö

G^þ.dê.ùR (1) I Zû’e gâcòK iõN aòbûMe MZòaò]òKê _eòPûk^û Keòaû _ûAñ aûjý eûRù^÷ZòK ^òdªY @^ûagýKö _âZýl aû _ùeûl bûaùe ùKøYiò eûRù^÷ZòK @w G[òùe jÉùl_ Keò_ûeòùa ^ûjóö

ù\g aòù\gùe [òaû icû^ flýgúk iõMV^MêWÿòK iû[òùe iêiµKð eLòaûö ùK¦â I eûRý ieKûeu _leê aòù\g ~ûC[òaû iû´û\òKu _âZò ò]òZßKê iõMV^ Keò@ûùe iêelû

ù\aûö i´û\ _âiûeYKûeú iõN / \ ^òCRþ aâWKûÁiðþ @ûùiûiòGi^þ (G^þ.aò.G)

\ò ^òCRþ aâWþKûÁiðþ @ûùiûiòGi^þ (G^þ.aò.G) NùeûA ùUfòbòR^ i´û\ I iûcdòK _âiûeKcûûê _âZò^ò]òZß Keò[ûGö bûeZùe i´û\ I iûcdòK _âiûeKue Gjû GK còkòZ Êeö Gjò iõMV^ i\iýcûû ^òRÊ _ûY×òùe _eòPûkòZ jêGö ùIßaþiûAUþùe _âKûgòZ – a©ðcû^ G^þ.aò.G.e 23Uò @MâYú i´û\ I iûcdòK

MYcû¤c iwV^


_âiûeK ùMûÂú (59Uò i´û\ I iûcdòK Pýûù^fþ) i\iý @Q«òö aòKûgcêLú gòÌùe ùKøYiò KûeYeê aû]û @ûiòùf Zûjû aòeê¡ùe ieKûeu i¹êLùe Êe Cù©ûk^ Keò[ûG G^þ.aò.Gö Gjûe còg^ ùjCQò – NùeûA i´û\ I iûcdòK _âiûeKuê Plê I K‰ð bkò ùiaû Keòaû, Zûu _ûAñ iê_ûeòg Keòaû I aéj©e Êû[ðKê aòPûeùe eLò GK ùK¦âaò¦ê bkò iõ~êq ùjûA ejòaûö G^þ.aò.G.e CùŸgý

bûeZúd ùUfòbòR^ gòÌùe i´û\ _âiûeYKûeúu aéj e Êû[ðKê ù_âû›ûj^ ù\aû, ijûdZû Keòaû, _âMZò @bòcìLú Keòaû I iêelû ù\aû

ùUfòbòR^ gòÌùe @ûiò[òaû _âiûeY R^òZ ^ìZ^ ùa÷hdòK mû^ùKøgk aûa\ùe _âiûeYKûeúuê @aMZ KeûAaûö Gjû ijòZ Rîû]ûeYuê c¤ G ùÂ mû^ @ûjeYe iêù~ûM ù\aûö

i\iý cûû ùa÷VK _ûAñ iÚû^ ù~ûMûAaûö gòÌe aòKûg _ûAñ _ûeÆeòK ijcZòùe iûaðR^ò flý C_ùe Kûc Keòaûö @bòù~ûM \ûLf I GZ\þR^òZ iciýûe icû]û^ _ûAñ cZ _â\û^ Keòaûö

i\iýu c¤ùe a§êZû_ì‰ð iµKð aé¡òö GjûijòZ _ûeÆeòK fûb \éÁòùKûYeê _âiûeY I ùUfòbòR^ iÙþùIßdûeþ _âÉêZòùe ^òùdûRòZ [òaû aýqò aòùghu c¤ùe iêiµKð iÚû_^ö

ùUfòbòR^ gòÌùe @ êPòZ Gaõ @ù^÷ZòK _^Úû @af´^ Keê[òaû aýqò aû iõMV^ Kakeê i\iýcûûê iêelû ù\aûö

i´§òZ @]òKûeúu @^êùcû\^ / @û_©ò _Zâ (G^þ.I.iò) aò^û icaûde ùKøYiò Kû~ðý @ûùMA _ûeòa ^ûjóö

iõNe cêLý CùŸgýMêWÿòK aýaiûdòK @û]ûeùe Kû~ðýKûeú ùja ^ûjóö G^þ.aò.G.e Kû~ðýKûeòZû :

iõNe CùŸgý Kû~ðýKûeú KeòaûKê ùjùf _âiûeYùe Cy MêYa©û, ù^÷ZòKZû _ûk^ Keòaû Reêeúö cù^ûeõR^ ij _âiûeYùe KòQò aòhd R òZ ZîUò @ûiê[òùf _âiûeYKûeúuê ~û* Keòaû @ûagýKö _ìùaðûq _âiwKê aòPûeKê ùÂ G^þ.aò.G.e Kû~ðýKûeòZû ^òcÜùe CùfäL ùjûAQò :

_âiûeYe MêYa©ûKê aRûd eLòaû ij Kû~ðýùe C^ÜZò @ûYòaûö _âiûeYKûeú, ùUfòbòR^ iû´û\òK I i´û\ ieaeûj iõiÚûe Êû]ú^Zû KûGc eLòaûö

_âiûeYKûeú, ùUfòbòR^ iû´û\òK I iõaû\ ieaeûj iõiÚû ^òcù« @ûPeY iõjòZû _âÉêZ Keò aé©òMZ MêYa©û aé¡ò Keòaûö

^ûMeòKu @]òKûe I K©ðaýKê Cyùe eLò ùicûû _i¦Kê @Mâû]òKûe ù\aûö

MYcû¤c iwV^


ùUfòbòR^ iû´û\òKZû I aýaiûdòK _âiûeY ùlZâùe [òaû aýqò aòùghuê K©ðaý ^òÂû Gaõ icûR ùiaû \òMùe ù_âû›ûjòZ Keòaûö

ù~CñVò R^ GKZû I Rîû]ûeYu _ûAñ _â~êRý i´û\ aû]û_âû¯ ùjCQò, ZûjûKê iVòKþ bûùa ~û* Keòaûö

G^þ.aò.G ùIßaþiûAUþùe _âiûeYKûeúu ^òcù« iµì‰ð @ûPeY iõjòZû \gðû~ûAQò ö ùZùa eòù_ûUòðõ aû aòaeYú _âÉêZ Keòaûe cêLý]ûeûMêWÿòK ^òcÜùe _â\© KeûMfû:

1. aòaeYú ^òeù_l, gê¡, flý^òjòZ I i«êkòZ ùjaû CPòZþ ö 2. ùKøYiò ZîUò ejò[òùf Zêe« I ÆÁ eì_ùe Zûjûe iõùgû]^ Keòaû CPòZþ ö @_aû\cìkK aòhdMêWÿòKê

Pýûù^fùe _âiûeY Keòaû @^êPòZþ ö 3. Uòbò i´û\ Pýûù^fþ ^òeù_l ejò icÉ _âbûaòZ ùMûÂú ~[û- ùLkûkò, @bòù^Zû _âbéZòuê icû^Zû

_â\û^ Keòaû ö aòaû\úd _eòiÚòZòùe Zûuê ^òR _l eLòaûe iêù~ûM ù\aû ö 4. i´û\ Pýûù^fþ ]ýû^ ù\ùa- @ûùeû_ K\û_ò Z[ý ^êùjñ Gaõ @bòù~ûMKê bò©ò Keò ù\ûh _âcûYòZ

jêG ^ûjó ö 5. i´û\ Pýûù^fe iê\ìe _âbûaKê @^êba Keò K©ðé_l \éÁò ù\ùa- @_eû] Z[û jòõiûZàK aòaeYú I

\égýMêWÿòKê K\û_ò C›ûjòZ Keòaû CPòZþ ^êùjñ ö GjûKê @ûKhðYúd I iKûeûZàK bûùa ù_gþ Keòaû @ûù\ø ÆéjYúd ^êùjñö

6. ù~ø^ ^ò~ðûZ^û, @ûKâcY, cûîòK @ûNûZ I GZ\þ R^òZ @_eû]e gòKûe ùjûA[òaû ùKøYiò cjòkûuê Zûu aò^û @^êcZòùe ùUfòbòR^ùe _â\gòðZ Keòaû VòKþ ^êùjñ ö Zûue _eòPd ùMû_^ eLòaû CPòZþö

7. i´û\ Pýûù^fþ \éÁò ù\ùa- ùKøYiò _êeêh I cjòkûu ^MÜ QaòKê ÆÁ eìù_ ù\LûAùa ^ûjó ö ù~ø^ Kâòdû, ]hðY I @i\ûPeY bkò ù~ø^ @_eû], KûùcûŸú_K PòZâ aû bûhûe _âùdûM @^êPòZþ ö

8. Pýûù^fþ Kûjûe aýqòMZ Rúa^ I Kû~ðýKkû_ùe jÉùl_ Keòaû CPòZþ ^êùjñ ö G iµKòðZ Lae ùiZòKòùaùk _âiûeY Keòaû CPòZþ, ù~ùZùaùk G[òùe iûaðR^ò^ jòZ ù~ûWÿò ùjûA[òa ö

9. eûÁâúd iêelû _âZò aò_©ò: bûeZ I Zû’e iûceòK jòZKê _âZò ò]òZß Keê[òaû g±ûakú aû cû^PòZâ aýajûe Kfû ùaùk @ûA^ I ieKûeú ^òdc _âZò \éÁò ù\aû aòù]d ö @ûA^ I ieKûeu _leê fûMê ùjûA[òaû g±ûakú I cû^PòZâ jó aýajéZ ùja ö (bûeZúd cû^PòZâe eì_ùeL I PòZâY ieKûeú \ògû òùŸðgKê bò©ò Keò _âÉêZ KeòaûKê _Wÿòa ö @û]òKûeòK iûjòZýùe Gjû \gðû~ûAQò) ö ~ûjû @û kòK aòzò ÜZûKê ù_âû›ûj^ ù\C[ôaû \égý aû Z[ýKê _âiûeY Keòaû @ êPòZþ ö R^Rúa^ I eûÁâúd iêelû _âZò aò_\ @ûYê[òaû iìP^û _âiûeYù~ûMý ^êùjñ ö MYcû]ýc Rîû]ûeYu _i¦Kê aòPûeùe eLò C\ûjeY cû]ýcùe _eòùahY Keò_ûùe, Kò«ê eûÁâúd iêelû _âZò aò_©ò ^@ûiòaû CPòZþ ö

MYcû¤c iwV^


10. @§aògßûi I MêYò MûùeWÿòKê ù_âû›ûj^ ù\C[òaû i´û\ _âiûeYù~ûMý ^êùjñ ö Gjò i´§úd i´û\ _eòùahY Keòaû icdùe i´û\ Pýûù^f _leê iûaðR^òK LŠ^ AÉûjûe _âiûeòZ ùjaû @ûagýKö \gðK ù~bkò GiaêKê aògßûi ^ Keòùa, Pýûù^fþ K©ðé_l ùi[ò_âZò ^òNû eLòùa ö

11. Áòwþ @_ùei^þ: cûMð\gðú iò¡û«Kê b©ò Keò Áòwþ Gaõ _e\û _Qùe [òaû @^êi§û^ @«òc iûjûeû ùjaû CPòZþö Gjû \gðKcûûê i´û\e iaòùgh aòaeYú adû^ Keò[ûG ö Áòwþ @_ùei þ \gðûAaûKê ~ûA ù~ø^ Kâòdû, ^ògû I cû\K \âaý R^òZ @ù^÷ZòK _âiwKê i´û\ Pýûù^fþ _âiûeY Keòaû @^êPòZþ ö Áòwþ @_ùei^þ icdùe ùKùZûUò \égý ~[û-jòõiûZàK @ûPeY, ùb\bûa I ]ûcðòK _â\gð^ c]ý ^ýûdiwZ ^êùjñ ö

12. icÉ i´û\ Pýûù^fþ ^òR ùIßaþ iûAUþþùe \gðKúd cZûcZe aýaiÚû eLòaû ij aòùgh @bòù~ûMMêWÿòKê \éÁò ù\aû CPòZþ ö

_âiûeY gòlû iõN / \ aâWKûÁþ GRêùKi^þ @ûùiûiòGi^þ (aò.A.G)

aò.A.G 1955 ciòjûùe MVòZ ùjfûö _âû[còK _~ðýûdùe aé©òMZ _âiûeY gòlûKê bò©òKeò GK iõMZò @w bûùa Gjû _âZòÂû _ûA[òfûö Gjûe i\ý ^ûcUò 1973 ciòjûVûeê ]û~ðý ùjûAQòö Gjû GK ùg÷ldòK MYcû]ýc iõMV^ ; ~ûjû @«\ðéÁòiµ^Ü ùjaû ij MYcû]ýc C_ôû\^ ùlZâùe _ûe\gòðZû _âZò_û\^ KeòQòö gòlK, QûZâ I aé©òRúaúu _ûAñ Kýûeòdeþ aû RúaòKûùe C^ÜZò @ûYò_ûeòQòö

‘aò.A.G’e aòhd ùjfû- ùa÷\êýZòK MYcû]ýc _ûVýKâcö _ûVýKâcùe Gjûe CùŸgý, aòKûg, Kû~ðý_âYûkú @ûùfûP^û ùjaû ij baòhýZ iû´û\òKcûûê G aûa\ùe icÉ iìP^û \ò@û~ûGö

GK iõMV^ bûaùe QûZâcûûê Uòbò I ùeWòI ùlZâùe _âùag Keòaû _ûAñ Gjû _âÉêZ Keò[ûGö \ìeiõPûe I ùa÷\êýZòK MYcû]ýce icÉ aòhd iµKðùe i\iýcûûê RYûA[ûG ö ‘aò.A.G’ùe 2,500eê @]òK _âùìeþ, QûZâ I MYcû]ýc aýqò aòùgh i\iý @Q«ò ö ùijòbkò _âûd 275Uò cjûaò\ýûkd I aògßaò\ýûkd Gjûe iõiÚûMZ i\iý bûùa Kû~ðý KeêQ«ò ö iûcûRòK cjZßKê ^Reùe eLò _â\gð^ú, aòùgæhY I ~êqò _ûAñ Gjû cZ ù~ûMûG ö i\iýcûûê iûcûRòK \ûdòZßùaû] iµKðùe @aMZ KeûG, iù´\^gúk KeûG ö Gjû\ßûeû i\iýcûù^ ~ù[Á _âbûaòZ jê@«ò ö aòPûegúk ùjûA aòKûg _[ùe @ûùMA Pûf«ò ö ‘aò.A.G’ aòbò^Ü MYcû]ýc ùK¦â, ^òcðûZû, ùKaêfþ aýaiÚû, aòmû_^ iõiÚû, @ûA^ iõN I aýaiûdòK aýqò aòùghuê Kù_ðûùeUþ i\iýZûe iê~ûM ù\AQò ö ‘aò.A.G’e @bò~û^ùe Gcûù^ ijûdK jê@«ò ö ‘aò.A.G’ c]ý \ò R‰ðûfþ @`þ còWò@û GRêùKi^þ ^ûcùe GK _ZâòKû _âKûg Kùe ö

MYcû¤c iwV^


bûeZúd aòmû_^ iõiÚû iõN / @ûWbUðûARùc<þ GùR^èòRþ @ûùiûiòGi^þ @`þ AŠò@û (G.G.G.@ûA)

bûeZùe aòmû_^ gòÌ ùagþ _âiûeòZ ö ùZùa Gjò aé©òùe ^òùdûRòZ [òaû aýqò aòùghu aýaiûdòK fûb I Cy MêêYa©ûKê ù_âû›ûj^ ù\aû _ûAñ 1945 ciòjûùe MVòZ ùjfû @ûWbUðûARùc<þ GùR^èòRþ @ûùiûiòGi^þ @`þ AŠò@û (G.G.G.@ûA) ö

^òRe iò¡û«Kê Reò@û Keò G.G.G.@ûA aé©ò \lZûKê C›ûjòZ Kùe ö aòmû_^\ûZû, aòmû_^ iõiÚû I aòbò Ü MYcû]ýcu c]ýùe iêiÚ aýaiûdòK _eµeû _âZòÂû KeûG ö @ûRò G.G.G.@ûA’ùe @ù^K MêWÿòG lê\â, c]ýc I aògûk aòmû_^ iõiÚû i\iý bûaùe ù~ûWÿò ùjûAQ«ò ö @ûC Gcûù^ jó RûZúd aòmû_^ gòÌKê 80 _âZògZ @a\û^ ù\A[û’«ò ö ùZYê aòmû_^ gòÌùe G.G.@ûA GK gúhðaò¦ê I cêL_ûZâ bkò Kû~ðý Keò[ûG ö aòmû_^\ûZû, MYcû]ýc Cù\ýûqû I ieKûeuê cZ ù~ûMûG ö

AZòjûi: ùKûfKûZûe 4Uò aòmû_^ iõiÚû ~[û- Wò ùR ùKùceþ, ùRùêûfþ @ûWbUðûARòõ GùR^èò, ùR IßûfUeþ

[ci^þ ùKû I ù_âi iòŠòùKUþ Gaõ cê´ûAe 3Uò iõiÚû @ûWUðiþ, fò*iþ I ^ýûi^ûfþ @ûWbUðûARòõ ibòðiþ’e còkòZ C\ýcùe 1945 ciòjûùe G.G.G.@ûA _¬úKéZ ùjûA[òfû ö 1980 ciòjû ùiù_Öé 24 ZûeòLùe icòZò _¬úKeY @]ò^òdc- 1860 @^ê~ûdú, Gjû GK icòZò bûaùe cêŠ ùUKò[òfû ö 1981 ciòjûùe GK PûeòùUafþ UâÁþ bûùa cê´ûAùe Gjû _¬úKéZ ùjfû ö 7Uò aòmû_^ iõiûÚeê @ûe¸ ùjûA[òaû G.G.G.@ûA @ûRò 1gjeê @]òK iõiÚûKê @«bðìq Keò_ûeòQò ö cêLý CùŸgý:

bûeZúd MâûjKcûûê fûbaû^ Keòaû Gaõ aòmû_^ ù~ GK CPòZþ I C©c _^Úû, Gjò aògßûiùe MâûjKcûû _i¦Kê ù_âû›ûj^ ù\aûö

aýaiûd I gòÌ aýû_ûeKê Zßeû^ßòZ Keòaû _ûAñ bûeZúd aòmû_^\ûZûuê aòKâò \òMùe C›ûjòZ Keòaû, ùicûû aòKâò, C_ôû\^ I fûb aXÿûAaûö

MYcû]ýc ^òcù« C^ÜZ aýaiûd ^úZò @û_ùYA aòmû_^\ûZû, aòmû_^ iõiÚû I _âùZýK MYcû]ýc Cù\ýûqûuê fûbaû^ Keòaûö

aòmû_^ùe aýd aXÿê[òùf Z[ûK[òZ aýqòuê _âgÜ Keòaû Gaõ i¸aZü lê\â aòmû_^ aýaiûdúuê aòKûge iêù~ûM ù\aû, ù~bkò aéj©c Cù\ýûMúu iû[òùe ùi _âZòù~ûMòZû Keò_ûeòùa Gaõ aRûe aé¡òùe ^òRKê iûcòf ùjùa ö Gjû ijòZ MYcû]ýc MùahYûKê Reò@û Keò icûR ùiaûùe cù^û^òùag Keòùa ö ^òRe iûcûRòK \ûdòZß ZêfûAùa ö

MYcû¤c iwV^


aòmû_^ aé©òe c~ðýû\ûKê iò¡ KeòaûKê C_~êq cZ ù~ûMûAaû Gaõ aòmû_^ aòeê¡ùe @^êPòZ _âZòa§Kê jUûAaûKê cêL_ûZâ bkò Kû~ðý Keòaû ö

UòKi, ùeWòI Gaõ Uòbò aòmû_^, @ûA^, eûR^úZòK aòmû_^ @bò~û^, Jh] _Zâ, ZcûLê I cû\K \âaýe aòmû_^ R^òZ ^òdªY @û\ò cûcfûùe ieKûeú aòbûMMêWÿòKê ijù~ûM Keòaûö

G.G.G.@ûAe iõMV^ûZàK iõeP^û

ibû_Zò, C_ibû_Zò, cû^^úd iPòa, ùKûhû]ýl I Kû~ðý^òaðûjú icòZòu iKâòd Z[û ùÊzûKéZ ùiaûùe G.G.G.@ûA ^òRe Kû~ðý iõ_û\^ Kùe ö _ì‰ðKûkú^ iû]ûeY iõ_û\K I KcðPûeúcûù^ Kû~ðýùe ijûdZû Keò[û’«ò ö ibû_Zò I _\û]òKûeúcûù^ _âZò ahð iû]ûeY ibûùe ^òaðûPòZ jê@«ò, ~ûjû iõNe _âZòUò _\ _òQû iõNe RùY RùY _âZò ò]òuê ùÂ MVòZ Keû~ûAQò ö Kû~ðý^òaðûjú icòZòKê @û*kòK aòbûMúd i\iýcûù^ \kMZ ùjûA C_-icòZò bûùa ijûdZû Keò[û’«ò ö Kû~ðýKê Z\ûeL Keòaû _ûAñ I i\iýcûûê ijù~ûM Keòaû _ûAñ @û kòK iõù~ûRK c]ý ^òùdûRòZ [û’«ò ö bûeZúd aòmû_^ MêYa©û _eòh\ / @ûWbUðûARòõ ÁûŠûWðþ KûCîòfþ @`þ AŠò@û (GGiþþiò@ûA)

bûeZe \îZ _âMZògúk ùlZâ c]ýùe aòmû_^ @^ýZcö _âZòahð jRûe jRûe aòmû_^ ^òcòðZ jêG I MâûjKuê \éÁòùe eLò aòmû_^ùe aò_êk @[ð aò òù~ûM jêG ö ùZYê G ùÂ Ê- òdªY ^òjûZò Reêeú ö bûeZúd aòmû_^ MêYa©û _eòh\ / @ûWbUðûARòõ ÁûŠûWðþ KûCîòfþ @`þ AŠò@û (GGiþþiò@ûA) G ùlZâùe GK Ê-^òdªK ùÊzûùiaú iõMV^ ö

1985 ciòjûùe Gjû _âZòÂû _ûA[òfû ö Ê-^òdªK ùjaû ij MâûjKu _i¦Kê iêelòZ eLòaûùe Gjû _âZògîZòa¡ ö 4Uò ùlZâ ~[û- aòmû_^\ûZû, aòmû_^ iõiÚû, MYcû]ýc (_âiûeYKûeú I ù_âi) Gaõ @^ýû^ý @w ~[û- RîµKð iõiÚû, aRûe MùahYû icòZò @û\ò Gjûe @õgaòùgh ö ‘GGiþþiò@ûA’Kê Gcûù^ ijûdZû Keò[û’«ò ö

MâûjK @bòù~ûM _eòh\ / \ò KõRýêceþ Kcþþù_ä<iþ KûCîòfþ G.Giþ.iò.@ûA’e jé\d I @ûZàû Kjòùf @Zêýqò ùja^ûjó ö Gjûe C›MðúKéZ i\iý ùMûÂú Kû~ðýùe CùfäL^úd i`kZû @ûYòaû ij aòmû_^ ùlZâùe Ê-^òdªYKê @ûùMA ^ò@«ò ö

‘GGiþþiò@ûA’e flý ùjCQò aòmû_^ ùiaû ùlZâùe Rîû]ûeYu aògßûiKê aRûd eLòaû ö _âùZýK aòmû_^ iûcMâú ^ò½òZ eìù_ iZýZûcìkK, @ûAîwZ, CPòZ I C_~êq ùjaû ij cjòkûuê AwòZ Keê^[òa ö aòùgh Keò gògê MâûjKu _ûAñ iêelòZ ùjûA[òa ö ùgh Kò«ê MêeêZß_ì‰ð K[û ùjfû- _âZòù~ûMúcûû _ûAñ ^ò¿l ùjaû @ûagýK ö

MYcû¤c iwV^


G.Giþþ.iò.@ûAe Ê-^òdªY aò]ò aòmû_^ ùlZâùe iû]êZû I aRûeùe CPòZþ _âZòù~ûMòZû @ûYòaûKê Gjû _âZògîZòa¡ ö MâûjK, aòmû_^\ûZû,

MYcû]ýc, aòmû_^ iõiÚû Gaõ @^ýû^ý ijù~ûMúu @if jòZKê aòPûeùe eLò Gjû Kû~ðý Keò[ûG ö aòmû_^ Gbkò ùjaû CPòZþ-

iZýZûcìkK, ^òeù_l I _âZòù~ûMúu _ûAñ i¹û^R^K ö Gjû bâcòZ Gaõ @^êKeYúd Z[û g±ùPûeò ùjûA ^[òa ö

R^Zûu _ûAñ @ûKâcK ùja ^ûjó: aòmû_ê MêYa©û iaðiû]ûeYuê MâjYúd ùjC[òa ö iûaðR^ò^ gûkú^Zû I gòÁûPûe aRûd eLê[òa ö

_âZòù~ûMòZûùe icêPòZ cù^ ùjC[òa, ~ûjû `kùe MâûjK ^òRe _i¦ iµKðùe aRûeeê iaòùgh RûYò_ûeòùa ö @^ý_lùe, _âZòù~ûMòZû c]ýùe [ûA aò aýaiûdùe iõiÚû ^òRe iò¡û«Kê _âZò_û\òZ Keò_ûeòa ö

iûcMâúe _âPûe _ûAñ aògévkòZ ^ùjaû ij icûR _ûAñ lZòKûeK Z[û @MâjYúd (aòùgh Keò gògêu _ûAñ) iûcMâúe _âPûeeê aòeZ ejòaû CPòZþ ö

@ûWbUðûARòõ GùR^èòiþ MòfþWþ (G.G.Rò)

2002 ciòjûùe \òfäúe 20Uò lê\â I c]ýc ]eYe aòmû_^ iõiÚû GKZâòZ ùjûA @ûWbUðûARòõ GùR^èòiþ MòfþWþ _âZòÂû Keò[òùf ö

Gjò 20 i\iýu c]ýùe @Q«ò- ùKâdîþ @ûWbUðûARòõ, Kâòùi<þ Kcêý^òùKiîþ, ùi<cþ @ûWbUðûARòõ, Pòe¬^ @ûWbUðûARòõ, @ûcðiþ Kcêý^òùKiîþ, _ûcþ @ûWbUðûARòõ, @_òfþ @ûWbUðûARòõ, ùiîeþ @ûWbUðûARòõ, ChûKûfþ Kcêý^òùKiîþ, ]eþ @ûŠþ jê^þ, @leû @ûWbUðûARòõ, [òcþiþ Kcêý^òùKiîþ, eûYû bûeZ cûùKðUòõ @ûŠþ @ûWbUðûARùc<þ I KâòUòKþ Kcêý^òùKi^þ ö

GGRòe flý ùjfû- _ì‰ð ÊzZûe ij ùMûUòG cZKê Reò@û Keò aòmû_^ aýaiûdKê aòùgæhY Keòaû, _âPûe Keòaû, _âû›ûj^ ù~ûMûAaû I aòKûgcêLú Keòaû ö ùKâdîþ @ûWbUðûARòõe _eòPûk^û ^òùŸðgK Kê ûf ffû^ú GGRòe _â[c ibû_Zò [òùf ö cjòkû MYcû]ýc @wicìj

_êeêh-_â]û^ iû´û\òKZû aé©òùe ù~ùZùaùk cjòkûcûù^ _âùag Kùf, ùicûûê GK iêiÚ aûZûaeY ù~ûMûAaû ^òjûZò Reêeú ùjûA_Wÿòfû ö ùZùa cjòkû iû´û\òKcûù^ aò G ùlZâùe ^òRe @]òKûeKê iêelû ù\aû _ûAñ GKZâòZ ùjûAQ«ò ö

MYcû¤c iwV^


bûeZúd cjòkû ù_âi \k / AŠò@û^þ Ißòcò iþ ù_âi K_ðiþ (@ûAWaäë_òiò) AŠò@û^þ Ißòcòîþ ù_âi K_ðiþ (@ûAWaäë_òiò) cjòkû iû´û\òKcûûe GK _âLûZ iõMZò, ~ûjû 1994

ciòjûùe _âZòÂû _ûA[òfû ö cjòkû iû´û\òKcûûê aé©òùe ijûdZû Keòaû, ùicûû mû^ ùKøgk aXÿûAaû, iõNa¡ ùjûA Kû~ðý KeòaûKê GK c* ù~ûMûAaû; Gjòiaê flý ùÂ @ûAWaäë_òiò MXÿòCVòQò ö

cê\âY Kò´û ùa÷\êýZòK MYcû]ýcùe 3 ahð Kû~ðý Keò[òaû cjòkû iû´û\òK Gjûe i\iý ùjûA_ûeòùaö cêq cjòkû iû´û\òK Gjûe i\iý ùjaûKê Pûjóùf aòbò Ü i´û\ _Zâ I _Zâ _ZâòKûùe ^òdcòZ É¸ ùfLê[òaûe @ûagýKZû ejòQò ö C_ùeûq Kû~ðý_âYûkúKê bò©ò Keò aòù\gùe ejê[òaû cjòkû iû´û\òK aò G[òùe iûcòf ùjûA_ûeòùa ö

^ì@û\òfäú iÚòZ Gjò iõMV^ @ûRò MYcû]ýc ùlZâùe GK @bò^Ü @w ùjûAQò ö G[òùe 700eê @]òK i\iý @Q«òö cê\âY, Uòbò I ùIßaþ MYcû]ýcùe Kûc Keê[òaû cjòkû i´û\\ûZû, iµû\K, _âù~ûRK, C_iÚû_K I PòZâ Cù©ûk^Kûeú Gjûe @õgaòùgh ö

@ûAWaäë_òiò ù_âi ùa÷VK @ûùdûR^ Keò[ûG, _âLýûZ MYcû]ýc aýqòZßu iû[òùe @ûùfûP^û Kùe, ^òdcòZ Kcðgûkûcû^ MXÿò ^òRe aé©òMZ còg^Kê @ûùMA ^òG ö @ûA.Waäë._ò.iò’e CùŸgý:

MYcû]ýc ùlZâùe cjòkûu _âbûa aòÉûe, i\iý cŠkú I ùlZâKê iû]^ RêUûAaûö GK @Y-fûb\ûdK, òeù_l, _âMZògúk I ù_iû\ûe iõMV^ bûùa cjòkû iû´û\òKcûû _ûAñ

iKûeûZàK _eòa©ð^ @ûYòaûö cjòkûu Êe I ^ûc_õqòKê iê\égý Keòaû _ûAñ GK cRaêZ cû]ýc MXÿòaûö

@]òK iìP^û _ûAñ Gjò ùIßaþ iûAUþ ù\L«ê: http://www.iwpc.info


2.5.1 bûeZùe [òaû icÉ iû´û\òK iõNe KòQò iû]ûeY Kû~ðýKûeòZûMêWÿòK K’Y? C©e :

MYcû¤c iwV^


2.5.2 G^þaòG \ßûeû ]û~ðý ùjûA[òaû cêLý aòaeYú aò]òMêWÿòKê CùfäL Ke«ê C©e :

2.5.3 GGiþþiò@ûA iµKðùe iõlò¯ aòaeYú ùfL«êö C©e :

MYcû¤c iwV^


dê^òUþþ- 3 ieKûeú iìP^û aýaiÚû 3.0 aòhde MV^ 3.1 _Vê CùŸgý 3.2 aòhd _eòPd 3.3 ieKûeú iìP^û aýaiÚû 3.4 eûRý ieKûeú iìP^û aýaiÚû 3.5 _âMZòKê cû_òaû

3.1 _Vê CùŸgý Gjò aòhde CùŸgý ùjCQò- ieKûeú iìP^û aýaiÚûe @ûagýKZûKê RûYòaû ö ieKûeú iìP^û

aýaiÚûe ^û^û aòbûMúd Kû~ðýKûeòZû iµKðùe @aMZ ùjaû ö

Gjò aòhd _Xÿò iûeòaû _ùe @ûùc RûYòaû: ùK¦â ieKûeuê iìP^û _âiûe Keê[òaû aòbò^Ü aòbûM/@^êbûM/iõiÚûê Kû~ðýKûeòZû eûRý ieKûeú iìP^û aýaiÚû

3.2 aòhd _eòPd ù\ge aòKûg _ûAñ ^úZò _âYd^ I cªòcŠk Reò@ûùe ^úZòKê Kû~ðýKûeú Keòaûùe ieKûe GK RUòk

Zª ö ieKûe @ù^K ^úZò ^ò¿©ò MâjY Ke«ò I aòbò^Ü ùlZâùe Kû~ðý Keò[û’«ò ö ùZùa ieKûeuê @ûagýK GK C_~êq iìP^û aýaiÚû, ~ûjûKê Reò@û Keò ^ûMeòKu iû[òùe ieKûe ù~ûMûù~ûM Keò_ûeòùa ö ieKûeú ù~ûMûù~ûM I iìP^û aýaiÚûe flý ùjCQò- Rîû]ûeYuê fûb\ûdK ù~ûMûù~ûM ùiaû ù~ûMûAaûùe GK ic^ßòZ, iêaò]ûR^K I ù~ûR^ûKeY bìcòKû ^òbûAaû ö NùeûA aû aýaiûdòK MYcû]ýc ùKak fûb C_ùe MêeêZß ù\A ieKûeú i´û\Kê Cù_lû Keò_ûùe ö ùZYê ieKûeú iìP^û aýaiÚû @Zý« Reêeú ö

MYcû¤c iwV^


3.3 ieKûeú iìP^û aýaiÚû ieKûeú iìP^û aýaiÚûe @ûagýKZû,ieKûeú KûjóKò iìP^û aýaiÚû ùfûWÿò[û’«ò, òcÜùe \gðû~ûAQò ö

ieKûeu _ûAñ @^êKêk R^cZ iéÁò Keòaû ieKûeú ^úZò, ^ò¿©ò I i`kZû aûa\ùe Rîû]ûeYuê iìP^û ù\aû R^Zûu _âZòKâòdû RûYòaû aòbò Ü cªúu c]ýùe ic^ßd, ù~ûMûù~ûM I ijù~ûM aé¡ò Keòaû ^ûMeòKu c]ýùe i\þbûa^û @ûYòaû aòùeû]ú I icûùfûPKu C_ùe ^òdªY eLòaû

iìP^û aýaiÚûe iõMV^ûZàK iõeP^û bûeZ ieKûeu iìP^û I _âiûeY cªûkd iìP^û, _âiûeY, ù_âi I PkyòZâ ùlZâùe @ûA^ R^òZ

^òdc MêWòK fûMê Keò[ûG ö iìP^û, _âiûeY I PkyòZâ AZýû\ò iìP^û I _âiûeY cªûkde cêLý aòbûM ö iìP^û I _âiûeY cªûkd @]ú^ùe @ù^K aòbûM Êû]ú^ bûùa Kû~ðý Keò[û’«ò ö ùZùa icÉuê cªûkde ^òùŸðg cû^òaûKê jêG ö

ù_âi iìP^û aêýùeû ù_âi iìP^û aêýùeû GK ùK¦âúd iõiÚû, ~ûjû Reò@ûùe bûeZ ieKûe cê\âY I ùa÷\êýZòK

MYcû]ýcKê ieKûeú ^úZò, Kû~ðýKâc, _âÉûa I i`kZû i´§úd iìP^û ù~ûMû«ò ö ieKûe I MYcû]ýc bòZùe Gjû GK iõù~ûRK bkò Kû~ðý Kùe ö GjûijòZ ieKûeuê Rîû]ûeYu cZûcZ I _âZòKâòdû aýq Keò[ûG ö

ù~ûMûù~ûMe ^û^û cû]ýc ~[û- ù_âi aòm ò, ù_âi aòaeYú, cêLý ùfL, _éÂ ùfL, PòZâ, aêýùeû ùIßaþ iûAUþ’ùe _âKûg _ûC[òaû ùWUûùaiþ aû Lae @û\òKê ^òRe Keò _ò@ûAaò iìP^û _âiûeòZ Kùe ö AõeûRú, jò¦ú I CŸðê bûhûùe iìP^û _âiûeòZ Keû~ûG ö GjûijòZ @^ýû^ý bûeZúd bûhûùe @^ì\òZ ùjûA 8400Uò i´û\_Zâ I ù\gùe [òaû MYcû]ýcMêWÿòKê _Vû~ûG ö Reêeú ieKûeú ^úZò _âYd^ ùjC[òùf G aûa\ùe MYcû]ýc aýqò aòùghu @aMZò ^òcù« _ò@ûAaò ù_âi i¹òk^ú, cªú / iPòa I aeòÂ @]òKûeúu ijòZ iûlûZKûe @û\ò @ûùdûR^ Kùe ö _ò@ûAaò ù_âi ~ûZâû c]ý WûKò[ûG ö ieKûeú _âKÌ ùlZâùe K’Yiaê aòKûg NUòQò, G ùÂ MYcû]ýcKê @aMZ KeûG ö

MYcû¤c iwV^


_ò.@ûA.aòe CùŸgý RûZúd MêeêZß eLò[òaû ùcøkòK iìP^û iõMâjö iìP^û I _âiûeY cªûkde MYcû]ýc aòbûMKê iìP^û I Z[ý ù~ûMûAaû ö iìP^û I _âiûeY cªûkd Gaõ Gjûe MYcû]ýc aòbûMKê MùahYûe ùLûeûK ù~ûMûAaû ö bò^Ü MYcû]ýc C›eê @ûiê[òaû iìP^ûKê Z[ýaÉê bûaùe ù_âie aýajûe _ûAñ fMûAaûö RûZúd I @«RðûZúd MYcû]ýc aýqò aòùgh, MùahK, ùg÷lòK iõiÚû^ @û\ò iìP^û \ûaò Keê[òùf

Zûuê ùijò iìP^û ù~ûMûAaû ö iìP^û_Zâ, MùahYû _Zâ, i¦bð _Zâ I aûhòðK i¦bð aòaeYú ~[û- ‘AŠò@û- G ùe`ùe^èþ @û^ßûfþ’,

‘cûiþ còWò@û A^þ AŠò@û’ AZýû\ò _âÉêZ I _âKûg^ ö @ûA@ûAGiþ @]òKûeú I @^ýû^ý KcðRòaúu _ûAñ Kû~ðýeZ Zûfòc @ûùdûR^ Keòaûö @ûA@ûAGcþþiò _leê ùjC[òaû Zûfòc Kû~ðýKâce _~ðýùalY Keòaû ö MYcû]ýc aòbûMMêWÿòKe ùKøgk aé¡ò _ûAñ i¹òk^ú, Kcðgûkû I _ýûù^fþ Pyðûe @ûùdûR^ Keòaûö iõPûe aòbûMMêWÿòKê MYcû]ýce C\ýc iµKðùe @aMZ KeûAaû, ~Ÿßûeû bûeZ ieKûeu ù~ûR^û,

^úZò I Kû~ðýKâcKê iêPûeê eìù_ ZêfûAaûùe aòbûM ijûdZû Keò_ûeòa ö

_ò.@ûA.aòe Kû~ðýKûeòZû: 1. ieKûeú ^úZò, Kû~ðýKâc, MZòaò]ò I ^ò¿©ò i´§úd iìP^û MYcû]ýcKê RYûA[ûGö Gjò aûa\ùe

ù_âi aòm¯ò I ù_âi i¹òk^ú @ûùdûR^ Kùe ö 2. ieKûeú _âKÌ iÚû^ùe ù_âi ~ûZâû @ûùdûR^ Keò MYcû]ýcKê ù~ûR^û iµKðùe iaòùgh

RYûGö 3. cªòcŠk Z[û aòbûMe aêýùeû @]òKûeúcûù^ iõ_éq cªúcŠkKþê ^òRe _âZòKâòdû aýq Ke«ò ö

_ò@ûAaò _âZòKâòdû KlKê @ûiê[òaû ù\÷ òK I ÊZª cZûcZKê bò©ò Keò RûZúd Gaõ @û*kòK i´û\ _Zâ I _ZâòKûùe É¸ _âÉêZ Keû~ûG, ~ûjû cªúcŠku Kûcùe fûùM ö

4. _ò@ûAaò ^òRe cêLýûkdùe RûZúd I aòù\gú MYcû]ýc _âZò^ò]òuê cû^ýZû ù\A[ûG ö ieKûeú iìZâeê iò]ûikL iìP^û _ûAaûùe Gjû ùicûûê ijûdK jêG ö

MùahYû, Z[ý iìP^û I Zûfòcþþ

MùahYû, Z[ý iìP^û I Zûfòc aòbûM 1945 ciòjûeê MVòZ ùjûAQò ö iìP^û I _âiûeY cªûkd _ûAñ Gjû GK iìP^û ùiaû iõiÚû bûaùe Kû~ðý Keò[ûG Gaõ _ò@ûAaò MYcû]ýc ^òcù« GK iìP^û Méj Z[û iìP^û _â\ûdK ùiaû bkò Kû~ðý Kùeö cªòcŠkúd Kû~ðýKâce _âPûeùe aòbûMe ijûdK jêG ö R^ iõPûe I MYcû]ýc ùlZâùe ^Re @ûiò[òaû ^û^û _âaûjKê Gjû @^êi§û^ Kùe Gaõ i¦bð Z[û \ÉûaòR _âÉêZ Keò

MYcû¤c iwV^


Kû~ðýùe fMûG ö bûeZúd MY ù~ûMûù~ûM iõiÚû^ / AŠò@û^þ A^ÁòPêýUþ @`þ cûiþ Kcêý òùKi^þ (@ûA@ûAGcþþiò) @û^êKêfýùe iìP^û ùiaû @]òKûeú / AŠò@û^þ A^`ùcði^þ ibòðiþ @`òieþ (@ûA@ûAGiþ)uê Zûfòc I _âgòlY Zûfòc I _âgòlY ù~ûMûA[ûG _ò@ûAaò ö _âKûg^ aòbûM / _aäòùKi^þ WòbòR^þ:

_âKûg^ aòbûM ùjCQò cªòcŠk @]ú^ùe [òaû cê\âY iõiÚû ö 1941 ciòjûùe GjûeiÚû_^ ùjûA[òfû ö RûZúd MêeêZß Gaõ bûeZe icé¡ iûõÄéZòK _eµeû i´§úd _êÉK I _Zâ_ZâòKû Gjû _âKûg^ Kùe ö iõMVê cêLý Kû~ðý ùjCQò- ù\ge HZòjýKê iûAZò eLòaû I CPòZþ cìfýùe C}éÁ _V^ iûcMâú ù~ûMûA Zûjûe _âPûe Keòaû ö jò¦ú, AõeûRú Gaõ @^ýû^ý bûhûùe Gjû _êÉK _âKûg^ Keò[ûG ö @ûC _êÉKe aò_Y^ aû cûùKðUòõ ù\gaýû_ú Keò[ûG ö AZòjûi I iõÄéZò aògûe\cûû ^òcù« aòbûMe Kkû, iõÄéZò, ùaø¡ iûjòZý, PòZâKkû, ^éZý, iõMúZ, bûeZ AZòjûi I Êû]ú^Zû iõMâûc iµKòðZ _êÉK ^ò½òZ eìù_ cìfýaû^ _V^ iûcMâú @ùU ö

aòbûMe KòQò CùfäL^úd _âKûg^ ùjCQò – ù~ûR^û (GK C^ÜZòcìkK _ZâòKû), KêeêùlZâ (Mâûc C^Üd^ iµKòðZ _ZâòKû) I aûf-bûeZú (gògê _ZâòKû) ö PòZâ aòbûM / `ùUû WòbòR^þ:

PòZâ aòbûM GK Êû]ú^ MYcû]ýc iõMV^, ~ûjû ieKûeú \égýe \ÉûaòR Z[û AZòjûiKê iûAZò eùL ö ieKûeú `ùUûMâû`ò aû PòZâ Cù©ûk^ ùlZâùe Gjû ù\ge aéj©c _âù~ûR^û Méj @ùU ö 1959 ciòjû @ùKÖûae 6 ZûeòLùe _ò@ûAaò I _âKûg^ aòbûMe ijù~ûMùe GK @bò^Ü `ùUû dê^òUþ aû PòZâ aòbûM bûaùe Gjû _âZòÂû _ûA[òfû ö 60 \gKe _âûe¸ùe Gjûe ^ûc _eòa©òðZ ùjûA `ùUû WòbòR^þ ùjûAQòö

aòbûM ahðKê jûeûjûeò 4,000 i´û\ I `òPeþ Kû~ðý jûZKê ùÂ[ûG ö _âûd 1fl ù^ùMUòbþ/WòRòUûfþ PòZâKê Êz bûùa Gjû iûAZò eLòQò ö ùZùa ‘ òCRþ `ùUû ùÛIßûKðþ’ _âZòÂû _ûAaû _ùe iaê PòZâ Gùa WòRòUûfþ eì_ùe @ûiòMfûYò ö @ûC ieKûeu ^úZò I Kû~ðKâce _âKûg^ ^òcù« Lêaþ Kcþ icd c]ýùe Gjò PòZâMêWÿòK iûeû ù\gùe aòZeY ùjûA[ûG ö bûeZúd i´û\_Zâ _¬údK / eRòÁâûeþ @`þ ^òCRù__iðþ èþ AŠò@û (@ûeþþG^þ@ûA)

bûeZùe i´û\_Zâ I iûcdòKúe cê\âY Gaõ _âKûg^ ù_âi I _êÉK _¬úKeY @]ò òdc, 1867 Gaõ i´û\ _Zâ _¬úKeY (ùK¦âúd) ^òdc, 1956 \ßûeû _eòPûkòZ jêG ö cê\âY MYcû]ýc _âKûg^Kê Z\ûeL @ûeþG^þ@ûA Z\ûeL Keò[û’«ò, ~ûjûe cêLý ùjCQ«ò ù_âi ùeRòÁâûeþ aû ù_âi _¬údK ö

MYcû¤c iwV^


1953 ciòjûùe _â[c ù_âi @ûùdûMe iê_ûeòg Gaõ ù_âi I _êÉK _¬úKeY @]ò^òdc, 1867Kê bò©ò Keò 1956 ciòjû RêfûA 1 ZûeòLùe @ûeþG^þ@ûA Kû~ðýKûeú ùjûA[òfû ö bûeZe icÉ _¬úKéZ _âKûg^Kê @ûeþG^þ@ûA Z\ûeL Keò[ûG ö

@ûeþ.G^þ.@ûAe Kû~ðýKûeòZû ùeRòÁûeþ aû MY^û _Zâ cû]ýcùe icÉ _âKûgòZ i´û\ _Zâe iõKk^ iûAZò eLòaû I Z\ûeL

Keòaûö ùa÷] ùNûhYû c]ýùe _âKûg _ûC[òaû i´û\ _ZâKê _¬úKeY _âcûY_Zâ _â\û^ Keòaûö ù_âi @ûŠþ ùeRòùÁâi^þ aêKèþ @ûKÖþ ùiKè þ 19-Wò’Kê bò©ò Keò i´û\_Zâ _âKûgKu \ßûeû _Vû~ûC[òaû

aûhòðK aòaeYúKê ~û* I aòùgæhY Keòaûö _âKûgKu Zeèê gúhðK R^òZ ùNûhYû _Zâ _ûAaû _ùe Ròfäû]úguê gúhðKe C_f²Zû aòhdùe

iìP^û ù\aûö ù_âi I _êÉK _¬úKeY @]ò òdc - 1867 @^ê~ûdú i´û\_Zâ _âKûg _ûCQò Kò ^ûjó, G aûa\ùe

iê^ò½òZ ùjaûö _ò@ûeþaò @]ò^òdc ùiKè^þ 19-G`þ’Kê bò©ò Keò aûhòðK aòaeYúùe _âKûgKu Zeèê ùfLû ~ûA[òaû

iKðêùfi^þ i´§úd iìP^ûe ~û* Keòaû Gaõ ^òRe aûhòðK aòaeYúKê Wòùié 31 iê¡û ieKûeu ^òKUùe \ûLf Keòaûö aòaeYúùe bûeZúd

ù_âi i´§úd icÉ iìP^û, iKðêùfi^þ ]ûeû I cûfòKû^û Z[ý @û\ò CùfäL ejòaû @ûagýK ö Lae KûMR @ûa<^ ^úZò-^òùŸðg^ûcû fûMê Keòaû I i´û\_ZâKê ù~ûMýZûe _âcûY_Zâ _â\û^ Keòaû,

~Ÿßûeû ùicûù^ Êù\gú Lae KûMR Kâd Keòaû ij ^òRe _âKûg^Kê e¯û^ú c]ý Keò_ûeòùaö i´û\ _Zâ _âZòÂû^Kê cê\âY R^òZ ~ª I @ûagýKúd aÉê e¯û^ú Keòaû ùÂ _âcûY_Zâ ù\aûö

ùlZâ _âPûe ^òùŸðgûkd / WòùeùKÖûùeUþ @`þ `òfØþ _aäòiòUò (WòG`þ_ò)

ùlZâ _âPûe òùŸðgûkd ieKûeu aòbò^Ü Kû~ðýKâc I ^úZòKê _âPûe Keò[ûG ö G[òùe 22Uò @û*kòK Kû~ðýûkd @]ú^ùe 207Uò ùlZâ _âPûe aòbûM Kû~ðý KeêQ«ò ö 1953 ciòjûùe 32Uò ùlZâ _âPûe aòbûMKê ùÂ 4Uò @û*kòK Kû~ðýûkdeê ùlZâ _âPûe ^òùŸðgûkd MXÿò CVò[òfû ö ùZùa Pú^þ-bûeZ ~ê¡ (1962) I bûeZ-_ûKÉû^ ~ê¡ (1965) _ùe ‘WòG`þ_ò’e \éÁòùKûY I Kû~ðý _âYûkúùe @ûcìkPìk _eòa©ð^ ù\LòaûKê còkòfû ö ù\gaûiúu cù^ûak aXÿûAaû ij aûjý @ûZue iûcÜû KeòaûKê cûîòK bûùa \éXÿ ùjaû Reêeú ùjûA_Wÿòfû ö GiaêKê _ûù[d Keò 1963 ciòjûùe WòG`þþ_ò iû[òùe 34Uò ^ì@û aòbûM ù~ûWÿò ùjûAMùf Gaõ 1965 ciòjûùe @ûjêeò 33Uò aòbûM Gjûe @«bðìq ùjùf ö ùKak iúcû«ùe _âPûe _ûAñ Gcûù^ _âÉêZ ejòùf ö a©ðcû^ 207Uò ùlZâ _âPûe aòbûM c]ýeê 61Uò ùjCQò iúcû« aòbûMö

MYcû¤c iwV^


ùlZâ _âPûe aòbûM ieKûeu ù~ûR^û I ^úZò aûa\ùe iìP^û _âiûe Keò[ûG, Rîû]ûeYuê RûMâZ

Keòaû ij aýajûeòK _eòa©ð^ _ûAñ @ûjßû^ \òG ö Gjû R^cZ aò iõMâj Kùe ö @ûC Gjò_eò Rîû]ûeY I ieKûeu c]ýùe GK ùiZê bkò Kû~ðý Keò[ûG ö iõMúZ I ^ûUK aòbûM / iwþ @ûŠþ Wâûcû WòbòR^þ

iìP^û I _âiûeY cªûkde iõMúZ I ^ûUK aòbûM 1960 ciòjûeê Êû]ú^ bûùa Kû~ðý Keò@ûiêQò ö Gjû _ìaðeê 1954eê 1960 ciòjû c]ýùe aòbûMUò @fþ AŠò@û ùeWòI @]ú^ùe [òfû ö ùbû_ûk, PŠòMWÿ, \òfäú, ùMøjûUò, fùlÜø, ùP ÜûA, _êùY, ùKûfKûZû, ùawûfêeê, eû*ò, ùWeûWê^ I eûd_êeVûùe aòbûMe 12Uò @û*kòK ùK¦â _âZòÂû _ûAQò ö ùijò_eò C_-aòbûMMêWÿòK bêaù^gße, jûA\âûaû\, _ûUYû, A¶ûf, ù~û]_êe, \bðwû, ù^÷^òZûf, iòckû I gâú^Me (R¹ê)Vûùe ejòQò ö aòbûMe flý ùjCQò- aòbò Ü ùfûK ^ûUòKû I _ûeµeòK ^éZý iwúZe iò]û _âiûeYKê ù_âû›ûj^ ù\aû ö Gjòbkò ù\ge Rúa^ aòKûgKê @bò^d, _ûeµeòK ^ûUK, ^éZý ^ûUòKû, ùfûK aû\^ I KûV Kù‹A ^ûP cû]ýcùe _eòùahY Keû~ûG ö iûcûRòK aòhd aÉê adû^ KeòaûKê ~ûA aòbûM ^ûUK icûùeûj, ÊZª iõMúZ @ûie I ^éZý Kû~ðýKâccû^ @ûùdûR^ Kùe ö aòmû_^ I \égý _âPûe ^òùŸðgûkd / \ò WòùeùKÖûùeUþ @ þ @ûWbUðûARòõ @ûŠþ bòRê@ûfþ _aäòiòUò (Wò.G.bò._ò)

ù\ge aòbò^Ü cªòcŠk I ieKûeú aòbûMe ajêcû]ýc aòmû_^ _âPûe ^òcù« WòùeùKÖûùeUþ @ þ @ûWbUðûARòõ @ûŠþ bòRê@ûfþ _aäòiòUò (WòGbò_ò) GK ùK¦âúd iõiÚû ö GK ùiaû iõiÚû bûùa ZéYcìk Éeeê Gjû Kû~ðý Keò[ûG ö \ßòZúd aògß~ê¡ icdùe WòGbò_ò cêŠ ùUKò[òfû ö iõiÚûKê Kû~ðýKûeú KeòaûKê Z}ûkú^ bûeZ ieKûe RùY cêLý ù_âi C_ù\Áûuê ^ò~êq Keò[òùf ö @^ý Kû~ðý ijòZ aòmû_^ c]ý cêLý ù_âi C_ù\Áûu Kû~ðý _âYûkúe @õgaòùgh ö ùZYê 1941 ciòjûùe cêLý ù_âi C_ù\Áûu @]ú^ùe RùY aòmû_^ C_ù\Áûuê ^ò~êq Keû~ûA[òfû ö

1942 ciòjû cûyð 1 ZûeòLùe Gjò aòmû_^ C_ù\Áû Kû~ðýûkd iìP^û I _âiûeY cªûkd _ûAñ aòmû_^ gûLû bûaùe Kû~ðý Keòaû @ûe¸ Kfû ö Kû~ðýKûeòZûùe iê k \gðûA 1955 ciòjû @ùKÖûae 1 ZûeòLùe Gjò aòmû_^ aòbûM iìP^û I _âiûeY cªûkde GK ~êMà Kû~ðýûkd bûùa ùNûhòZ ùjfû ö Kû~ðýûkde @^ý ^ûc ùjCQò- aòmû_^ I \égý _âPûe ^òùŸðgûkd / \ò WòùeùKÖûùeUþ @`þ @ûWbUðûARòõ @ûŠþ bòRê@ûfþ _aäòiòUò (WòGbò_ò)ö 1959 ciòjû @ù_âf 4 ZûeòLùe Gjû GK aòbûMúd cêLý bûùa ùNûhòZ ùjûA[òfû ö ùNûhYûKê bò©ò Keò WòGbò_ò @û[òðK I _âgûi òK @]òKûe jûif Keò_ûeòQò ö

MYcû¤c iwV^


WòGbò_ò’e bìcòKû: ^òcÜùe [òaû bìcòKû WòGbò_ò ^òaðûj Kùe ö

1. ùK¦â ieKûeu _ûAñ GK ajêcû]ýc aòmû_^ iõiÚûö 2. ùK¦â cªòcŠk / aòbûM _ûAñ GK ùiaû iõiÚû bûùa C_~êq MYcû]ýc ^òùag ù~ûMûG ö iìP^û

_âiûeòZ Keò _âPûe @ûagýKZû _ìeY Keò[ûG ö 3. ùK¦â ieKûeu _ûAñ GK ijûdK iõiÚû, ~ûjû ajê cû]ýcùe ieKûeu iõPûe ^úZò I

MYcû]ýc i´§úd ù~ûR^ûKê ZéYcìk Éeeê Kû~ðýKûeú KeûG ö

WòGbò_ò \ßûeû aýajéZ ù~ûMûù~ûM _^ÚûMêWÿòK ^òcÜùe \gðû~ûAQò: 1. aòmû_^- ù_âi aòmû_^ _âKûg Keòaû 2. _â\gð^ú- _â\gð úcû^ @ûùdûRòZ Keòaû 3. aûjý _âPûe- ùjûWòðõ, aòmû_^ QZû, aiþùe aòm¯ò, Kû^ÚPòZâ, PkyòZâ, aýûêþ _â\gð @û\ò 4. cê\âòZ _âPûe- aêKùfUþ, ù`ûfWeþ, ù_ûÁeþ, fò ùfUþ, KýûùfŠeþ, WûGeú @û\ò 5. g± I \égý _âPûe- ÆUþ, Ròwfþ, _âûùdûRòZ Kû~ðýKâc, lê\â PkyòZâ AZýû\ò 6. _âPûe \âaýKê WûK ù~ûùM _VûAaû 7. WòRòUûfþ cû]ýc Z[û ùIßaþ iûAUþ aòÉûeòZ Giþ.Gcþ.Giþ ùiaû Reò@ûùe _âPûe

cêLýûkdùe WòGbò_ò’e iõeP^û:

1. _âPûe gûLû- _âPûe @bò~û^Kê ic^ßòZ Keòaû 2. aòmû_^ gûLû- ù_âi aòm¯ò _âKûg Keòaû 3. aûjý _âPûe gûLû- aûjý _âPûe iûcMâú _â\gð^ 4. cê\âòZ _âPûe gûLû- _âPûe iûcMâúe cê\âY 5. _â\gð^ú gûLû- _â\gð ú @ûùdûR^ Keòaû 6. MY WûK gûLû- WûK ù~ûùM _âPûe \âaý aòZeY 7. g±-\égý Kl- @WòI/bòWòI Kû~ðýKâc _âù~ûR^û 8. WòUò_ò iêaò]û [òaû _âiûe Kl- WòRûA^òõ ^òcù« 9. _âZòfò_ò gûLû- _âZòfò_ò _âÉêZ Keòaû _ûAñ 10. ic^ßd Kl 11. ùa÷\êýZòK Z[ý _âÉêZ ùK¦â 12. jòiûa gûLû 13. _âgûi^ gûLû

WòGbò_ò @]òKûeúcûù^ iûeû ù\gùe Kû~ðý Keò[û’«ò ö

MYcû¤c iwV^


bûeZúd iìP^û ùiaû

bûeZúd iìP^û ùiaû @]òKûeú ùjCQ«ò ieKûeu _leê ^ò~êq ùjûA[òaû ùa÷] MYcû]ýc _eòPûkK ö Gjò iõiÚû 1860 ciòjûùe MXÿò CVò[òfû ö @]òKûeúcûù^ iõN ùfûK ùiaû @ûùdûM aû dê^ò@^þ _aäòKþ ibòðiþ Kcòg^þ \ßûeû cù^û^úZ ùjûA[û’«ò ö bûeZúd MY ù~ûMûù~ûM iõiÚû^ / AŠò@û^þ A^ÁòPêýUþ @`þ cûiþ Kcêý^òùKi^þ

AŠò@û^þ A^ÁòPêýUþ @`þ cûiþ Kcêý^òùKi^þ GK ÊdõPûkòZ MY ù~ûMûù~ûM gòlû, Zûfòc I MùahYû iõiÚû^, ~ûjû iìP^û I _âiûeY cªûkd @]ú^ùe Kû~ðý Keò[ûG ö 1965 ciòjûùe \òfäúVûùe Gjû _âZòÂû _ûA[òfû ö

AõeûRú, jò¦ú Gaõ IWÿò@û iû´û\òKZû, aòmû_^ I RîµKð, ùeWòI Gaõ ùUfòbòR^ bkò aòbûMùe Gjû ^òdcòZ _ûVýKâc _â\û^ Keò[ûG ö Gjûe cêLýûkd \òfäúùe [òaû ùaùk ùXuû^ûk, @ûARfþ, @ceûaZú, R¹ê I ùKûUdûcùe @û*kòK Kýûµiþ aû _eòie ejòQò ö Gjû ieKûeú I @YieKûeú iõMV^MêWÿòKê ù~ûMûù~ûM gòlû _XÿûAaû ijòZ MùahYû Kû~ðý aò jûZKê ùÂ[ûG ö ^ìZ^ MYcû]ýc gûLû / ^òC còWò@û Ißòwþ

iìP^û I _âiûeY cªûkdùe ieKûeú ù~ûR^ûKê GKû]òK iûcûRòK cû]ýc (ùiûiò@ûfþ còWò@û) c*ùe _âPûeòZ Keòaû _ûAñ ^òC còWò@û Ißòwþ MVòZ ùjûAQò ö Gjû ieKûeu ù~ûMûù~ûM I iìP^û _âiûeY R òZ @ûagýKZûKê ùiûiò@ûfþ còWò@ûùe C_iÚû_^ Keò[ûG ö PkyòZâ i´§úd aòbûM / `òfà eòùfùUWþ dê^òUþiþ

iìP^û _âiûeY _ûAñ PkyòZâ GK ùfûK_âòd cû]ýc ö ùK¦â ieKûeu ^òKUùe GK aòÉûeòZ aòbûM ejòQò, ~ûjû PkyòZâ i´§úd Kû~ðý Keò[ûG ö PkyòZâ iekúKeY Kû~ðýûkd / `òfà `ûiòfòùUi^þ @`òiþ

ieKûeu `òfà `ûiòfòùUi^þ @`òiþ (G`þG`þI) `òfà òcðûZûu ^òcù« GK iêaò]ûR^K _\ùl_, ~ûjû _âû[còK _~ðýûdeê jó PûfûY ù~ûMûA[ûG ö bûeZKê GK PkyòZâ iÚkú bûùa ù_âû›ûj^ ù\aû ij PkyòZâ ~ûZâû _ûAñ _âKéÁ c* _â\û^ Kùe ö `òfà ^òcðûZûu _ûAñ iêaò]ûR^K iÚû^ bûùa @ûagýKúd @^êùcû\^ ù\A[ûG, iêUòõ iµKòðZ iìP^û Gaõ _âWKè þ I ù_ûÁþ-_âWKè^þ R òZ iêaò]û iêù~ûM ù~ûMûA \òG ö

MYcû¤c iwV^


`òfà @ûŠþ Uòbò A^ÁòPêýUþ @`þ AŠò@û (G`þUò@ûA@ûA) Gaõ iZýRòZ eûd `òfà @ûŠþ ùUfòbòR þ A^ÁòPêýUþ (Giþ@ûeþG þUò@ûA)

\êAUò~ûK gòlû^êÂû^ `òfà I ùUfòbòR^þ i´§úd Zûfòc ù~ûMûA[ûG ö G`þUò@ûA@ûA 1960 ciòjûùe _êùYVûùe _âZòÂû ùjûA[òaû ùaùk Giþ@ûeþG`þUò@ûA 1995 ciòjûùe ùKûfKûZûùe MXÿò CVòQò ö Cbd iõiÚû^ @bò^d, ^òùŸðg^û, _âù~ûR^û, iµû\^û, g± aò^ýûi, PòZâ Cù©ûk^ Gaõ @^ýû^ý ÊÌ @a]ò _ûVýKâc _â\û^ Ke«ò ö bûeZúd gògê PkyòZâ icòZò / PòfùWâ^þ `òfà ùiûiûAUò @`þ AŠò@û (iòG`þGiþ@ûA)

iòG`þGiþ@ûA gògêcûû _ûAñ MêYa©û~êq aòhde _âù~ûR^û, _â\gð^ I aòZeY Keò[ûG ö gògêu ^òcù« `òPe `òfàVûeê @ûe¸ Keò iUðþ `òfà, @û^òùci^þ, Uòbò ùiû I aé©PòZâ; iaêKòQò iòG`þGiþ@ûA’e @õgaòùgh ö 1995 ciòjûùe iìP^û I _âiûeY cªûkd @]ú^ùe iòG`þGiþ@ûA GK ÊdõPûkòZ aòbûM bûùa Kû~ðýKûeú ùjûA[òfû ö Gjûe Z}ûkú^ ibû_Zò [òùf _ŠòZ jé\d^û[ Kê¬eê ö bûeZùe gògê PkyòZâ @bò~û^Kê cRaêZ Keòaû ij aògßaýû_ú Gjûe _âiûe ^òcù« iòG`þGiþ@ûA _âZògîZòa¡ ö RûZúd PkyòZâ C^Üd^ ^òMc /^ýûi^ûfþ `òfà ùWbf_ùc<þ Kù_ðûùei^þ (G^þG`þWòiò)

^ýûi^ûfþ `òfà ùWbf_ùc<þ Kù_ðûùei^þ (G^þG`þWòiò) GK ùK¦âúd iõiÚû, ~ûjû ù\gùe C©c iòù^cû @bò~û^Kê ù_âû›ûj^ ù\A[ûG ö Gjûe _âû[còK flý ùjCQò- bûeZúd PkyòZâ gòÌe aòKûg _ûAñ ù~ûR^û Keòaû, GjûKê ù_âû›ûj^ ù~ûMûAaû, iòù^cûùe C}hðZû @ûYòaû ö bûeZúd iòù^cûe _âiûe ^òcù« Gjû @ù^K C\ýc jûZKê ùÂQò ö Gjû bûeZúd ibýZûKê `òfàùe eì_ûdòZ Kùe, _âZòbûuê aòKgòZ KeûG I iõMV^ Reò@ûùe PkyòZâ gòÌe @ûagýKZûKê _ìeY Keò[ûG ö

`òfà WòbòR þ / PkyòZâ aòbûM

Êû]ú^Zûe ^ìZ^Zû c]ýùe ù\ge ùZR aXÿûAaûKê ~ûA 1948ùe MVòZ ùjfû bûeZúd PkyòZâ aòbûM ö Gjû GcòZò KòQò PkyòZâ _âù~ûR^û Kùe, ~ûjû ù\ge iûcûRòK, eûRù^÷ZòK I iûõÄéZòK bûa]ûeû I aûÉaZûKê iûAZò eLò _ûeê[òa ö PkyòZâ _âù~ûR^ûùe ibýZû @ûYòaûùe Gjû ù_âû›ûj^ ù\A[ûG ö cûâòK \éÁòùKûY _âZò ù~ZòKò ~ZÜgúk, iûcûRòK @wúKûeZû _âZò ùiZòKò _âZògîZòa¡ ö bûeZúd òfà aòbûM PkyòZâ, aé©PòZâ, @û^òùcùUWþ PkyòZâ _âù~ûR^û Keòaû ij icûùeûjcû^ @ûùdûR^ Keò iÚû^úd _âZòbûuê iêù~ûM \òGö Gjû ijòZ \égý I cê\âYKê iûAZò eùL ö Gjûe iõMâjûkdùe 8000eê @]òK a©PòZâ, lê\â PkyòZâ I @û^òùcùUWþ PkyòZâ MzòZ ùjûA ejòQò ö

MYcû¤c iwV^


PkyòZâ icûùeûj ^òùŸðgûkd / WòùeùKÖûùeUþ @`þ òfà ù`Áòbûfþiþ (WòG`þG`þ)

ù\g c]ýùe @«RðûZúd I RûZúd PkyòZâ icûùeûjcû^ @ûùdûR^ KeòaûKê 1973 ciòjûùe bûeZ ieKûeu \ßûeû _âZòÂû _ûAQò PkyòZâ icûùeûj ^òùŸðgûkdö aòù\gùe ùjC[òaû PkyòZâ icûùeûjùe WòG`þG`þ bûeZKê iûcòf KeûGö aòù\gú PkyòZâKê bûeZùe _âiûeòZ Keòaû I bûeZúd PkyòZâKê aòù\gùe _âiûeòZ Keòaû Gjûe @^ýZc \ûdòZßö Gjû ijòZ WòG þG`þ RûZúd PkyòZâ _êeÄûe @ûùdûRòZ Keò[ûGö

iûõÄéZòK bûa aò^òcde GK aûjK eìù_ WòG`þG`þ @«RðûZúd a§êZûKê ù_âû›ûj^ \òG, aògß iòù^cû ùlZâùe ^ìZ^ ]ûeû @ûYòaû ij iëiÚ _âZòù~ûMòZûe aûZûaeY iéÁò Keò[ûG Gaõ Gjò _âKâòdûùe iûcòf ùjûA bûeZúd iòù^cûe icé¡òùe ijûdK jêG ö Gjû @ûùdûRòZ Kùe:

bûeZúd @û«RðûZòK PkyòZâ icûùeûj RûZúd PkyòZâ _êeÄûe I \û\ûiûùja `ûfùK _êeÄûe iûõÄéZòK bûa aò òcd Kû~ðýKâc I aòù\gùe bûeZúd PkyòZâ _â\gð bûeZúd _û^ûùeûcû Pd^ aòù\gùe @«RðûZúd PkyòZâ icûùeûjùe ù~ûM\û^ bûeZ ieKûeu _leê aòùgh PkyZâ _â\gð _âò<þ iõMâj I _âùfL^

eûÁâúd PkyòZâ @bòùfLûMûe

1964 ciòjûùe cjûeûÁâe _êùYVûùe _âZòÂû _ûAQò eûÁâúd PkyòZâ @bòùfLûMûe ö Gjûe còg^þ ùjfû- baòhýZ _òXÿò _ûAñ bûeZúd iòù^cû _eµeûKê iêelòZ eLòaû I iêiÚ aûZûaeY c]ýùe PkyòZâ ibýZûKê _âiûeòZ Keòaûùe ùjCQò Gjûe còg^þ ö PkyòZâ ùlZâùe ùc]ûaé©ò _â\û^ Keòaû I MùahYû Keòaû c]ý Gjûe @õgaòùgh ö Gjûe CùŸgý:

1. bûeZúd iòù^cû _eµeûKê baòhýZ _òXÿò _ûAñ iùuZ bûùa eLòaû, @]òMâjY Keòaû, iûAZò eLòaû Gaõ aògß iòù^cû ùlZâùe _âZò^ò]ò iõMâûjK iûRòaûö

2. PkyòZâ i´§úd Z[ýKê aMðúKéZ Keò \ÉûaòR _âÉêZ Keòaû I PkyòZâ MùahYûKê ù_âû›ûj^ ù\aûö

3. ù\gùe PkyòZâ ibýZûe _âiûe Keòaûùe GK ùK¦â bkò Kû~ðý Keòaû I aòù\gùe bûeZúd iòù^cûKê ù_âû›ûj^ ù\aûö

MYcû¤c iwV^


PkyòZâ _âcûY_Zâ ùK¦âúd ùaûWðþ / ùiõUâûfþ ùaûWðþ @`þ `òfà iûUðò`òùKi^þ (iòaòG`þiò)

ùi<âûfþ ùaûWðþ @`þ òfà iûUðò`òùKi^þ (iòaòG`þiò) aû ùiîeþ ùaûWðþ iìP^û I _âiûeY cªûkde GK ùa÷]û^òK @w, ~ûjû PòZâ Cù©ûk^ @]ò^òdc aû iòù^cûùUûMâû`ò @ûKÖþ 1952 @^ê~ûdú iòù^cûùe _â\gòðZ \égýKê ^òdªY Keò[ûG ö bûeZùe iòù^cûe iûaðR^òK _â\gð _ûAñ ùiîeþ ùaûWðþ _âcûY_Zâ aû]ýZûcìkK ö ùaûWðþþùe KòQò ùaieKûeú i\iý I RùY @]ýl [û’«ò ö ùK¦â ieKûe icÉuê ^ò~êqò ù\A[û’«ò ö cê´ûAùe [òaû cêLýûkd iû[òùe ùaûWðþ Kû~ðý Keò[ûG ö cê´ûA, ùKûfKûZû, ùP^ÜûA, ùawûfêeê, [òeêa«_êec, jûA\âûaû\, ^ì@û\òfäú, KUK I ùMøjûUúùe Gjûe 9Uò @û*kòK Kû~ðýûkd ejòQò ö _âcûY^:

iû]ûeYZü 4Uò aòbûMùe PkyòZâKê _âcûY_Zâ còkò[ûG ö _ìaðeê Gjò _âcûY_Zâ ‘dê’ (@^þþùeÁâòùKÖWþ aû @aû]òZ iûaðR^òK _â\gð ) Gaõ ‘G’ (ùKak @ûWfÖþ aû _âû¯ adÄu _ûAñ CŸòÁ) aòbûMùe còkê[òfû ö ùZùa 1983 ciòjû Rê þ cûieê ‘dêG’ (12 ahðeê Kcþ adie gògêu ^òcù« @bòbûaKu ^òùŸðg c]ýùe @aû]òZ bûùa _â\gòðZ ùjC[òaû `òfà) I ‘Giþ’ (ùKak ùÆgûf aû PòKò›K I ùa÷mû^òKu bkò ÊZª ùgâYúe \gðKu _ûAñ CŸòÁ) _âcûY_Zâ fûMê ùjûAQò ö bòWI cêqòfûb ^òcù« @Zòeòq bò/dê, bò/dêG, bò/G _âcûY_Zâ @ûagýK jêG, ~ûjû dê, dêG I G _âcûY_Zâe @õgaòùgh ö bûeZúd @«RðûZúd PkyòZâ iõN / A<e^ýûi^ûfþ `òfà ù`ùWùei^þ @`þ AŠò@û (@ûA@ûAG`þ@ûA)

_â]û^cªúu _âZò_ûk^ c]ýùe PkyòZâ aòbûM \ßûeû @ûùdûRòZ ùjûA[òfû _â[c @«RðûZúd PkyòZâ icûùeûj ö 1952 ciòjû Rû^ê@ûeú 1 ZûeòLùe cê´ûAVûùe Gjû @^êÂòZ ùjûA[òfû ö GVûùe 40Uò `òPe `òfà I 100Uò lê\â aû iUðþ `òfà _â\gòðZ ùjûA[òfû ö a©ðcû^ Gjû aûÉaùe GK @«RðûZúd c*, ù~CñVò `òfàKê ù_âû›ûj^ còkò_ûeêQò, `òfà iµKðùe @ûùfûP^û ùjûA_ûeêQò, `òfàKê ijù~ûM còkêQò I `òfàKê RûYòaûe iêù~ûM còkêQò ö

1952 ciòjûùe @ûe¸ ùjaû \ò Vûeê Gjò ]eYe Kû~ðýKâc c]ýùe @ûAG`þG`þ@ûA bûeZùe iaêVê aòùMÁþ Aùb<þ aû aWÿ Kû~ðýKâc ùjûA_ûeòQò ö Gjûe \ßòZúd icûùeûj ^ì@û\òfäúVûùe @ûùdûRòZ ùjûA[òfû ö ùZùa 1965 ciòjûùe ZéZúd iõÄeYVûeê @ûAG þG`þ@ûA _âZòù~ûMòZûcìkK ùjfû ö 1975 ciòjûùe `òùfàû›a (Gjò @Y-_âZòù~ûMòZûcìkK C›a _âZò \êA ahðùe [ùe @^êÂòZ jêG) _âZòÂû _ûA[òfû, ~ûjû _ea©ðú icdùe @ûAG`þG`þ@ûA iû[òùe ù~ûWÿò ùjûA[òfû ö 2004 ciòjûùe ùMû@ûùe ùjûA[òfû @ûAG`þG`þ@ûA C›a ö @ûC Zû’_eVûeê GK _âZòù~ûMòZûcìkK C›a bûùa _âZòahð Gjû @ûùdûRòZ ùjûA@ûiêQò ö

MYcû¤c iwV^


eûRý iìP^û aýaiÚû: IWÿògû

iìP^û iõMâj I _âiûe ùlZâùe IWÿògû ieKûeu iìP^û I ùfûKiµKð aòbûM GK _âcêL iõiÚû aû aòbûMö ùK¦âúd ieKûeu iìP^û I _âiûeY aòbûM bkò eûRý iìP^û aýaiÚû Rîû]ûeY I ieKûeu c]ýùe GK ù~ûMiìZâ bûùa Kû~ðý Keò[ûG ö Gjò aòbûM ieKûeú ù~ûR^û, ^úZò I Kû~ðýKâc aòhdùe ùKak Rîû]ûeYuê iìP^û \òG^û, aeõ ù~ûR^ûKê i`k Keòaû _ûAñ R^Zûu ù~ûM\û^Kê iê^ò½òZ Keò[ûGö Kû~ðýKâcKê Kû~ðýKûeú I ùfûKûbòcêLú Keòaû ^òcù« Gjû aòbò^Ü Ròfäû I iaþ-WòbòR þùe Kû~ðý Keò[ûG ö iõMV^ûZàK iõeP^û

Méj aòbûMe @õgaòùgh bûaùe Gjû _âZòÂû _ûA[òfû I Méj (RîµKð) aòbûM ^ûcùe _eòPd _ûA[òfû ö ùZùa _ea©ðú icdùe Méj aòbûMeê @fMû ùjûA 1978 ciòjû 8 ZûeòLeê Gjû eûRý ieKûeu iìP^û I RîµKð aòbûM bûùa Kû~ðý Keê@Qò ö a©ðcû^ bêaù^gße I eûCeùKfû iùcZ 32Uò Ròfäû ùe aòbûMe Ròfäû Éeúd iìP^û I RîµKð @]òKûeú iKâòd @Q«ò ö Gcûû Kû~ðýKê Z\ûeL Keòaû _ûAñ 3RY C_-^òùŸðgK ^ò~êq ùjûAQ«ò, ~òG KUK, i´f_êe I aâjà_êe cêLýûkdùe Kû~ðý KeêQ«ò ö aòbûMe ùcûU KcðPûeúu iõLýû 1029, ù~Cñcûû c]ýeê 21 RY Mî_þ-G @]òKûeú, 97 RY Mî_þ-aò @]òKûeú, 531 RY Mî_þ-iò I 380 RY Mî_þ-Wò @«MðZ ö

aòbûMe Kû~ðýKûeòZû

ùUfòbòR^ i´û\ _âù~ûR^û: aòbûMe ùUfòbòR^ aòbûM ù\÷^òK cjZß_ì‰ð aýqò aòùgh, MêeêZß_ì‰ð NUYû I aòbò Ü ieKûeú aòKûgcìkK Kû~ðý C_ùe i´û\ _âÉêZ Keò[ûG ö _ê^½ \ìe\gð^ Gaõ @^ýû^ý ùa÷\êýZòK MYcû]ýcùe Gjûe _âiûeYKê iê^ò½òZ Keò[ûG ö

PòZâ ùiaû: Gjò aòbûM ieKûeu aòbò^Ü Kû~ðýKâce \égýKê ùeKWðþ Keò[ûG ö Cq PòZâMêWÿòKê aòbò Ü cê\âòZ MYcû]ýcùe _âKûg Kùe ö cjZß_ì‰ð aýqò aòùghu iìP^û, ieKûeú Kû~ðýKâc @û\ò Gjò PòZâ ùiaûe @õgaòùgh ö

_âKûg^: R^ RûMeY ^òcù« Gjò aòbûM \êAUò cûiòK _ZâòKû ~[û- IWÿò@û bûhûùe ‘C}k _âiw’ Gaõ AõeûRú bûhûùe ‘IWÿògû eòbêý’e _âKûg^ \ûdòZß jûZKê ùÂQò ö _ZâòKûùe Kkû I iõÄéZò, aýû_ûe I aûYòRý, aòmû^ I _âù\ýûMòKú Gaõ ieKûeú Kû~ðýKâc i´§úd _âa§ iÚû^ _ûA[ûG ö Gjû ijòZ _âLýûZ aýqò aòùghu R^à I céZêý aûhòðKúùe aòbûM ù`ûfWeþ, fò ùfUþ, aêKùfUþ, ù_ûÁeþ @û\ò _âKûg Keò[ûG ö

MYcû¤c iwV^


`òfà aòbûM: MâûcúY @*kùe ejê[òaû ^òele aýqòu @aMZò ^òcù« `òfà aòbûM _leê ^û^û aòhdùe `òfà _âÉêZ Keû~ûG ö

R^ icê\ûd \gð^ aòbûM: aòbò^ Ü ieKûeú Kû~ðýKâce iaòùgh Kòbkò R^ icê\ûd ^òKUùe _j*òa, ùi ùÂGjò aòbûMUò Kû~ðý Keò[ûG ö ùeWòI A^èù_KÖeþ aû ^úeòlK Gjûe Z\ûeL Ke«ò ö aò]û^ ibû @]òùag^ iùcZ ieKûeu aòbò^Ü Kû~ðýKâcKê Gcûù^ ùeKWðþ Keò[û’«ò ö R^ icê\ûd ù~bkò Giaê ù\Lò_ûeòùa, ùi[ò_ûAñ ieKûeu _leê ^û^û gòlû^êÂû^ I iìP^û ùK¦âKê 972Uò Uòbò ùiUþ Gaõ Mâûc _*ûdZKê 857Uò Uòbò ùiUþ ù~ûMûA \ò@û~ûAQò ö

g± I \égý _âPûe aòbûM: ùlZâùe `òfà _â\gð^ ij Rîû]ûeYuê iìP^û ù\aû _ûAñ ùa÷VK iÚû^ùe g± I \égýe _âPûe ùjûA[ûG ö

aòmû_^: aòbûM _leê icÉ ieKûeú aòmû_^ aòbò^Ü _Zâ _ZâòKûùe _âKûg _ûA[ûG ö

MùahYû, Z[ý,iìP^û I Zûfòc: aòbûMe MùahYû I Z[ý iìP^û gûLû _éÂbìcò iûcMâú, aòbò^Ü aòbûMe iaòùgh Z[ý @û\ò iõMâj Keò[ûG I baòhýZ _ûAñ iûAZò eùL ö

IWÿò@û @^êaû\K aòbûM: ù\÷^òK IWÿò@û Lae KûMRùe _âKûg _ûC[òaû i´û\, aòPûe I _âZòKâòdûKê Gjò aòbûM ieKûeu _ûAñ iûCñUò @ûùY ö Gjû ijòZ A<eùÛþ’ùe _âKûg _ûC[òaû i´û\e @^êaû\ _ûAñ ieKûeu _leê IWÿò@û @^êaû\K ^ò~êq ùjûAQ«ò ö

iìP^û ùK¦â Z[û _V^ Méj: ije I Mâûcû*kùe @ù^K iìP^û ùK¦â Z[û _V^ Méj ùLûfû~ûAQò, ~ûjû iìP^û _âiûe ùlZâùe cjZß_ì‰ð bìcòKû ^òbûA[ûG ö _êÉK, _ZâòKû, i´û\ _Zâ Gaõ @^ýû^ý iìP^ûZàK iûjòZýKê Reò@û Keò Gjû iìP^û _j*ûAaû ij icûRKê icé¡ Keò[ûG ö GjûQWÿû iìP^û ùK¦âMêWÿòKùe aòbûM _leê Uòbò I ùeWòI ù~ûMûA \ò@û~ûAQò ö a©ðcû^ eûR]û^ú bêaù^gße, ^ì@û\òfäú I ùKûfKûZû iùcZ eûRýùe 85eê @]òK iìP^û ùK¦â Z[û _V^ Méj ejòQò ö

_â\gð^ú: ieKûeú ù~ûR^û, Kû~ðýKâc, ^úZò I i`kZûKê \gðûAaû ^òcù« ije I Mâûcû*kùe aòbûM ^û^û _â\gð^úe @ûùdûR^ Keò[ûG ö _â\gð^úùe IWÿògûe Kkû, iõÄéZò, _eµeû, jÉZ«, jÉgòÌ, Kéhò, gòÌ @û\ò iÚû^ _ûA[ûG ö

ÊZª C›a: aòbûM _leê Ròfäû I iaþ-WòbòR^þ cêLýûkdùe Êû]ú^Zû \òai, iû]ûeYZª \òai, C}k \òai, Mû§ú Rd«ú, _âLýûZ aýqò aòùghu R^à I céZêý aûhòðKú, RûZúd ù_âi \òai @û\ò _ûk^ Keû~ûG ö GjûijòZ e[~ûZâû icdùe _êeúVûùe iìP^û ùK¦âcû^ ùLûfû~ûA[ûG ö

MYcû¤c iwV^


iõMúZ I ^ûUK: ieKûeú ù~ûR^û, Kû~ðýKâc I ^úZòMêWÿòKê @ûjêeò ùfûKûbòcêLú Keòaû _ûAñ aòbûM _leê Mâûc I ijeû*kùe _ûfû, \ûiKûVò@û, ùNûWÿû ^ûP, _[_âû« ^ûUK I iõMúZ @ûie @ûùdûR^ Keû~ûG ö

_âMZòKê cû_òaû:

3.1 _ò@ûAaò’e Kû~ðýKûeòZûMêWÿòK K’Y? C©e :

3.2 WòGbò_ò iµKðùe GK iõlò aòaeYú ùfL«êö C©e :

MYcû¤c iwV^


dê^òUþ- 4 MYcû]ýc ijûdK ùiaû, Z[ý iìP^û I _âZòKâòdû 4.0 aòhde MV^ 4.1 _Vê CùŸgý 4.3 aòhd _eòPd 4.3 MYcû¤c ijûdK aòaò] Kcð]ûeû 4.4 _âMZòKê cû_òaû

4.1 _Vê CùŸg MYcû¤ce aòaò] ijûdK Kcð]ûeû, ùiiaêe MêeêZß I _âZòKòâdûe Zû_ô~ðýKê C_f²ò Keòaû ùjCQò Gjò

dê^òUþe CùŸgýö Gjò dê^òUþe _ûVýû¤d^ _ùe @ûùc RûYòaû :

MYcû¤c ijûdK Kcð]ûeûe bìcòKû

4.2 aòhd _eòPd

ieKûeú Z[ýiìP^û aýaiÚû aûa\ùe @ûùc _ìaðeê Gjò _~ðýûdùe Pyðû KeòiûeòùQö Z[ý _âiûeY ùlZâùe iKòâd aòbò^Ü aòbûMúd Kû~ðýûakú aûa\ùe @ûùc @aMZ ùjûAiûeòQêö G icÉ aòbûM iùcZ @^ý ùKùZK C_KeY I ùlZâ MYcû¤cKê @]òK ùKùZK Z[ý_âû¯òùe ijûdZû Keò[û«òö

Gjò dê^òUþùe @ûùc MYcû¤ce aòaò] ijûdK aýaiÚûMêWÿòKê aòhdùe @ûùfûP^û KeòaûKê ~ûCQêö @ù^K KûeYeê _âZòKòâdû, iìP^û I iìZâ @û]ûeòZ Z[ýûakúKê MYcû¤c iõMâj KeòaûKê Pûjò[ûGö @[ðûZþ

iek bûaùe Kjòùf ùKøYiò ^òŸòðÁ NUYû C_ùe @]òK @ûùfûK_ûZ Keòaû _ûAñ MYcû¤c @^ý aýaiÚû / aòbûMMêWÿòK ^òKUùe ijûdZû_âû[ðúö NUYû aû aòhde _êvû^ê_êv _eòùahYùe @]òK Z[ý, PòZâ I iìP^ûMZ iìZâ jûif _ûAñ Gjò ijûdZûe @ûagýKZû ejòQòö GjûKê jó MYcû¤ce ijûdK aýaiÚû Kêjû~ûA[ûG ö @ûi«ê aòaò] ieKûeú aòbûM @ûWKê UòKòG ^Re aêfûA @ûYòaû ö

MYcû¤c iwV^


4.3 MYcû¤c ijûdK aòaò] Kcð]ûeû @^êi§û^, iìZâ Pd^, _âgòlY

MYcû¤cKê iìP^û _â\û^ ùlZâùe Gjû GK iaòùgh _~ðýûdö iìP^û I _âiûeY cªûkd ^òcù« Gjû Z[ý ijûdK iõiÚû eìù_ bìcòKû ^òaðûj Keò[ûGö ùKak GK Z[ýûMûe aû iìP^ûbŠûe bûaùe ^êùjñ, aeõ MYcû¤ce iìP^û _â\ûdú Kcðgûkû bûaùe c¤ Gjû iKòâd ejò[ûGö cªûkde MYcû¤c aòbûM I MY ù~ûMûù~ûMùe iõ_éq @^ýû^ý ùlZâùe aýajûe CùŸgýùe Gjò aòbûMúd gûLûUò _éÂbìcò iõ_KðòZ iìP^û, Z[ýûakú I @^êi§û^ \ßûeû @ûjeòZ C_û\û^ iKk iùcZ ajêaò] iêaò]ûiêù~ûM ù~ûMûA ù\A[ûG ö

Gjò aòbûMúd gûLûUò @^ýû^ý MYcû¤cùe aýajéZ ùjaû _ûAñ Z[ý I iìP^û\òKê cê\âùYû_ù~ûMú eì_ùe _eòYZ Keò[ûGö @^êùcû\òZ bûeZúd I ùa÷ù\gòK MYcû¤cùe iõ_éq aýqòaòùgh, @^êi§û^KûeúaMð, aòùgh gòlû^êÂû^ Gaõ Gjòbkò @^ýû^ý aòùgh ùlZâMêWÿòKê Gjû Pûjò\û @^ê~ûdú @û[òðK cìfý aò^òcdùe Z[ý iìP^û\ò c¤ ù~ûMûA ù\A[ûGö Gjû c¤ ^û^û_âKûe aû©ðûaòaeYú, @ êi§û^cìkK _âiw _Zâ_ZòâKû, iìP^û_Zâ iùcZ ‘India - A reference Annual’, ‘Mass Media in

India’AZýû\ò _eò aûhòðK Z[ý_¬òKû _âÉêZò I _âKûg^ùe ^òRKê ^òùdûRòZ Keò[ûG ö

iìP^û I _âiûeY cªûkdKê Cycûê @^êi§û^bò©òK Z[ýi´kòZ iìP^û ù~ûMûY Kû~ðýùe ijûdK bìcòKû ^òaðûj Keòaû _ûAñ Gjò aòbûMúd gûLûUò ^òe«e aâZúö cªûkde MYcû¤c ù~ûR^û I ^úZò ^ò¡ðûeY Z[û MYù~ûMûù~ûM R^òZ iêPò«òZ _\ùl_ I _âbûalc _âPûe Kû~ðýKâc MâjY _ìaðK cûâ i´ke aòKûg iû]^ \òMùe G_eò ^òÂû_e bìcòKû aògßÉeùe cû^ýZû_âû¯ ö `ùUû aòbûMúd gûLû :

`ùUû WòbòR^ aû `ùUû aòbûMúd gûLû MYcû¤cKê Pûlêi _âcûYMZ iûlý/i_lZû ù~ûMûA ù\A[ûG ö iìP^û I _âiûeY cªûkde Gjû ùjCQò ùijò aòbûMúd gûLû ~ûjû MYcû¤c RMZKê ijûdZû Keòaûùe MêeêZß_ì‰ð bìcòKû ^òaðûj Keò[ûG ö `ùUûMâû`òe \ê^ò@ûùe Gjû ùjCQò ù\ge iaðaéjZþ iKòâd aòbûMúd gûLû ö

bûeZ ieKûeu Zeèê Cbd @«ù\ðgúd I ajòù\ðgúd _âPûe-_âiûe Kû~ðýKâcùe aýajéZ ùjaû ^òcù« i\égý Z[ý _¬úKeY _âÉêZò ùlZâùe ^û^û_âKûe Kkû]kû I ewú^-`ùUûPòZâe C_ù~ûM Gjò aòbûMúd gûLûUòe _âcêL I _âû[còK \ûdòZß ö

Gjò WòbòR^ Pêqòa¡ bûaùe ahðKê jûeûjûeò 4000eê D¡ßðiõLýK aû©ðû aòaeY I _âiw _âÉêZ Keò[ûG ö @^ìý^ fùl ù^ùMUòbþiþ / WòRòUûfþ AùcRþ, Uâû^þiþ_ûùe^þiò Gjò Kû~ðýùe aýajéZ ùjûA[ûG ö RûZúd

MYcû¤c iwV^


Éeùe iwVòZ iaðaò] MêeêZß_ì‰ð NUYûakúKê Gjò WòbòR^þ `ùUûMâû`òùe _âZòaò òZ Keò[ûG ö @Y_âPûecêLú iõMV^ I ùaieKûeú iõiÚûMêWÿòKê R^Êû[ð \éÁòeê ^òRÊ ^úZò ^ò¡ðûeòZ \eùe Gjò WòbòR^ Kkû]kû I ewú^ `ùUûe ^KfMêWÿòK aòKòâ Keò[ûG ö ‘News photo Network’ _âZòÂû ùjaû _ùe Gjò WòbòR^ _âÉûaòZ Kû~ðýMêWÿòK iõ_^Ü Keòaû _ûAñ WòRòUûfþ _¡Zò @af´^ KeêQòö Gjò WòRòUûfþ _¡Zòùe jó _ìað_âPkòZ `ùUûPòZâ / AùcRMêWÿòKê ^ìZ^ eì_ \ò@û~ûCQò ö ieKûeú ^úZò I ù~ûR^ûbò©òK Kû~ðýKâcMêWÿòKê _âiûeòZ Keòaû _ûAñ ~[ûgúNâ i¸a ÊÌ icdûa]ò c¤ùe ù\g Zcûcþ ùi[ò iõKâû«úd `ùUûPòZâiaê _VûA \ò@û~ûCQò ö A<eùÛþùe Photodivision.gov.in VòKYûùe Gjò aû©ðû i´kòZ `ùUûPòZâMêWÿòKê Vûa Keû~ûA_ûeòa ö

PTI e aòaò] aòbûM :

\ò ù_âiþ UâÁ @`þ AŠò@û (PTI) ù\ge iaðû]òK R^_òâd i´û\aûjú iõiÚû ö i´û\ ijòZ Gjû MYcû¤cKê @ù^K _âKûe ùiaûijûdZû ù~ûMûA ù\A[ûG ö bûeZúd i´û\_ZâMêWÿòKe Gjû GK @Ycê^û`û cù^ûaé©òe @ûbòcêLýùe MVòZ icaûd @^êÂû^ ö Gjûe _âùZýK MâûjKuê ^òeù_l I ^òbðeù~ûMý i´û\ ieaeûj Keòaû _ûAñ Gjû ^òùŸðg_âû¯ ö 1947 ciòjû @MÁ 27ZûeòLùe Gjû MXÿû~ûA[òfûö Associated Press of India I The Indian operation of Reuters iõiÚû \êAUòe ^òdªY \ûdòZß jûZKê ^ò@û~òaû _ùe PTI iõiÚûKê 1949 ciòjû ù_aî@ûeú cûieê Kû~ðýKûeú Keû~ûA[òfû ö

AõeûRú I jò¦úbûhûùe aû©ðûù~ûMûY Kû~ðý QWÿû Gjò iõiÚû aòbò^Ü `ùUûPòZâ, iìP^ûZàK PòZâiõùKZ, _âiw AZýû\ò ù~ûMûAù\aû iùwiùw @[ð úZò I aòmû^ aòhdK icûPûe_Zâ c¤ _âKûg Keò[ûG ö aòbò Ü _âiw I PòZâûakú Gaõ _âZò _lùe @[ð úZò I aòmû^ iõKâû«úd icûPûe ijûdZûe ùiaû iêfb cìfýùe ù~ûMûA[ûG ö bûeZ iõKâû«úd Z[ýiìP^ûicé¡ ‘Data India’ iû¯ûjòK icûPûe_ZâUòG c¤ PTI _âKûg Keò[ûG ö aÉêZü Z[ýiìP^ûZàK iû´û\òKZû ^òcù« Gjû GK _âKéÁ C› ö Gjû iûwKê _â\gð^ GKK @û]ûeòZ aû VDU (Visual display Unit) C_ùe GK aòùgh aû©ðû _âiûeY aýaiÚû PTI _leê @ûKhðYúd C_jûe ö GjûKê News-Scan Kêjû~ûA[ûG ö PTI e Z[ý_¬úKeY iìZâeê Gjò_eò bûaùe ÁKþ cûùKðUþ iõKâû«úd iìP^ûakú c¤ _e\û C_ùe ù\Lòùja ö

@^ìý^ 140Uò \û¯eòK Kû~ðýûkdKê ùÂ PTI ^òRe 400eê D¡ßðiõLýK iû´û\òK, 300 ieòKò i´û\\ûZû I 1200 KcðPûeúu iKòâd ijù~ûMùe Gjûe i´û\iõMâjKûeú iZþ C\ýcKê i`k bûaùe iûKûe Keò@ûiòQò Gaõ iìP^û ieaeûj I Z[ýMZ _éÂbìcòe aògßi^úd C_û\û^ ù~ûMûY ùlZâùe ^òRe ^òÂû_e MâûjK ùiaûKê ^òbðeù~ûMý bûaùe iûaýÉ Keò_ûeòQò ö

MYcû¤c iwV^


UNI e aòaò] aòbûM :

The United News of India (UNI) ùjCQò ù\ge @^ýZc iê_eòPòZ i´û\ ieaeûj iõiÚû ö 1959 ciòjû Wòùié 19ZûeòLùe GK Kõ_û^ú eì_ùe GjûKê _¬úKéZ Keû~ûA[òfû ö _â[c ù_âiþ Kcòg^þe iê_ûeògþKâùc Hindu, Times of India, Statesman, Amrit Bazar Patrika,

Hindustan Times, Hindustan Standard, Deccan Herald I Aryavarta- G_eò 8Uò i´û\_Zâe i¹òkòZ _éÂù_ûhKZûùe Gjò i´û\ ieaeûj iõiÚû UNI e R^à ö

AõeûRú, jò¦ú I DŸêð bûhûùe UNI Laeù~ûMûY Keò[ûG ö 1982 ciòjû cA cûieê UNI jò¦úbûhûùe GK Êdõiõ_ì‰ð bûeZúd bûhûbò©òK i´û\ieûaeûj aýaiÚû _âa©ð^ Kfû ö Gjûe ùMûUòG \g§ò _ùe _é[òaúùe _â[c[e _ûAñ CŸêðbûhûùe c¤ Gjû Zeèê ùUfò_âò<eùe Lae ù~ûMûY aýaiÚûe iìZâ_ûZ ùjfû ö ùUfò_âò<eþùe @^ýû^ý Lae ù~ûMûY \éÁòeê Gjûe \êAUò gûLû Unifin IUnistock eCùfäL^úd Kû~ðýKûeòZû ejòQòö _â[cUò aýûuòwþ, aò©úd I aûYòRòýK iõMV^MêWÿòKê iaòùgh iìP^û _â\û^ ^òcù« @bòù_âZ [òaûùaùk \ßòZúdUò ùijò_eò ÁKþ GKèþùP¬þ (@õg]^ KâdaòKòd ùK¦â) Z[û ÙKû aRûee Kûeaûeú I \fûfþ aû c¤iÚaMðuê @ûagýK Z[ý @aMZ KeûAaû _ûAñ CŸòÁ ö

LaeKûMRMêWÿòKê i´û\ ieaeûj Kû~ðý QWÿû \ìe\gð^ _eò ùa÷\êýZòK MYcû¤cMêWÿòKê c¤ UNI ùagþ C_ù~ûMú Z[ýMbòðZ i´û\iìP^ûcû^ ù~ûMûA[ûG ö 1986 ciòjû RêfûA cûieê UNI Gjûe aòùgh ùUfòbòR^ gûLûUòG Kû~ðýKûeú KeûAaû @ûe¸ KeòQò ö Gjò gûLûUò \ìe\gð^ I @^ýû^ý iõMV^MêWÿòK _ûAñ i´û\]cðú _âiw, Z[ýMbòðZ i´û\iìP^û I aé©PòZâûZàK aòaeYú ù~ûMûAaûe \ûdòZß ZêfûA[ûG ö ùUfòbòR^ i´û\ _âiûeY _ûAñ @^ý GK ÊZª i´û\-ieûaeûjú iõiÚû ùjCQò Uniscan ö 1987 ciòjûeê Kû~ðýKûeú ùjûAiûeò[òaû RûZúdÉee GK `ùUûPòZâ ù~ûMûYKûeú iõiÚûe R^à G \òMùe @ûjêeò GK @MâYú _\ùl_ ö

UNI e ajêiõLýK WûKùiaû aýaiÚû ejòQò ö Giaê c¤eê iaêVê _êeûZ^ aýaiÚûKê ‘backgrounder’ Kêjû~ûA[ûG ö 1968 ciòjûùe Gjò aýaiÚûeê GK iû¯ûjòKú R^àù^fû ö iûõ_âZòK NUYû_âaûjKê bò©ò Keò aògßi^úd aé© PòZâ _âÉêZ \òMùe Gjò ‘backgrounder’ e bìcòKû CùfäL^úd ö AõeûRú I jò¦ú Cbd bûhûùe i¯ûjKê [ùe UNI backgrounder MêWÿòK _âKûg _ûA[ûG ö @^ý WûKùiaû aýaiÚûMêWÿòK ùjCQò : AõeûRú bûhûùe UNIAgriculture service(Kéhòi´û\ iìPK), UNI

Economic Service (@[ð^úZò iõKâû«úd i´û\ùiaû) I UNI Energy News (gqò iõKâû«úd i´û\ùiaû) ö 1970 ciòjûùe UNI Agriclutural and Feature Service e iìZâ_ûZ ùjûA[òfû ö aò©úd I aûYòRòýK iìP^ûaýaiÚû (The Financial and Commercial service) @ûe¸

MYcû¤c iwV^


ùjfû Gjûe ahðK _ùe, 1971 ciòjûùe ö G icÉ i´û\ ùiaûKû~ðýMêWÿòK ajêaò] aòhd I Pk«ò NU^û_âaûj iõ_Kðùe GK ^òdcòZ ]ûeûe iêiõ_û\òZ I Z[ýMbðZ iìP^û ù~ûMûC[òùfö

Gjû c¤ @[ð^úZòK I @^ýû^ý aòhd C_ùe Kõ_êýUe _âYûkúùe _âÉêZ PòZâ I iõaû\iìPK ùeLûPòZâMêWÿòK aýajûùeû_ù~ûMú @ûKéZò eìù_ aeûae ù~ûMûA@ûiò[ûG ö

‘aýûKþMâûCŠeþ’ aû _éÂùfL K’Y ?

GK ù_âiþ AÉûjûe, ù_âiþ aòm¯ò aû GK aéj©e MYcû¤ce @õgaòùgh ij aeûae ù~ûMûA \ò@û~ûA@ûiê[òaû Gjû GK iìP^ûZàK _âûcûYòK Z[ý _â\û^Kûeú _âKòâdû aýaiÚûö MYcû¤c I @^ýû^ý @ûMâjú _lMêWÿòKê ùKøYiò @ûùfûPý aòhd, NUYû, @^êÂû^, @[aû aýqòu aûa\ùe aòÉéZ _éÂbìùfL i´kòZ iìP^û ù~ûMûAù\aûùe Gjò ‘aýûKþMâûCŠeþ’ aû _éÂbìcòKû Z[û _éÂùfL GK iaòùgh aýaiÚû ö

aòbò Ü MYcû¤c C_ù\Áû cŠkúe iìP^û Gaõ ù_âiþ AÉûjûeMêWÿòK @ûKûe_âKûeùe ÊbûaZü iõlò I _eòcòZ ùjûA[òaûeê i´û\iõùKZaûjú Z[ý_âÉêZò _âKòâdûKê @]òK _âû¬k I iê_eòÇêU Keòaû @ûbòcêLýùe ‘aýûKþ MâûCŠeþ’ aû _éÂbìcòKû _éÂùfL ù~ûMûY aýaiÚûKê C_ù~ûM Keû~ûA[ûG ö

MYcû¤c Z[û iû´û\òKaMðuê Gjû @]òK iìP^ûiõ_^Ü I Z[ýicé¡ KeòeLòaûùe ijûdK ùjûA[ûG ö MYcû¤c C_ù\ÁûcŠkúe _eûcgð I ù_âiþ AÉûje \ßûeû ^ò¡ðûeòZ _Vù^û_ù~ûMú @û\gð _¡ZòKê @^êieY Gjû ^òRe Kû~ðý ^òR ùg÷kúùe iõ_û\^ Keò[ûG ö

INFA (INDIA NEWS AND FEATURE ALLIANCE):

‘jò¦êÉû^ UûAcþiþ’e cêLý iõ_û\K \êMðû \ûiu \ßûeû 1959 ciòjûùe iõiÚû_òZ ùjûA[òfû Gjò @^ýZc ù~ûMûù~ûM iõiÚûö _âZýj GK ^ò¡ðûeòZ \e @^êiûùe Gjò iõiÚû MYcû¤cKê aû©ðû I _âiwcû^ ù~ûMûA ù\A[ûG ö cêLýZü bûeZúd eûR^úZò, aýaiûdMZ Kûeaûe I @[ð úZò C_ùe @MâMYý aògûe\ aòùghmcûû aòùgæhY^òÂ @ûùfûK_ûZ INFAe @ûKhðYúd ùa÷gòÁý ö @^êùeû]Kâùc aû Pûjò\û @^ê~ûdú aòbò Ü aòhdK ‘aýûKþMâûCŠeþ’ aû _éÂùfL Gaõ _âûiwòK aòaeYúcû^ ù~ûMûAù\aûùe c¤ Gjûe Kû~ðýKûeòZû _âgõi^úd ö Cbd AõeûRú I jò¦ú bûhûùe INFAe G_âKûe iaòùgh i´û\ùiaû ijûdZû C_f²ö Gjûe iõi\úd @ûùfûK_ûZ (Parliament Spotlight)aû iìP^ûùfL iõi\e aòZKð aýû_ûe, Pk«ò NUYûKâce Pyðû I ùa÷]û^òK @ûùfûP^ûMêWÿòKê aòùgh bûaùe ùfûKùfûP^Kê @ûYò[ûG ö

MYcû¤c iwV^


_âûiwòK _eòPyðû I @^êi§ûcìkK aòaeYú\ûZû GùR þiú Gaõ A<eþùÛþ

^òŸòðÁ NUYûKâc I Pk«ò Rúa^]ûeûKê ùÂ MYcû¤cKê aýajûùeû_ù~ûMú aòaeYú I @^êi§û^cìkK iìP^û ù~ûMûAù\aûùe ajêiõLýK i´û\\ûZû GùR^èú ^òdcòZ iKòâdö Gjò GùR^èúMêWÿòK MYcû¤c \¯eMêWÿòKê aòùgh \òMþ\gð ûZàK aòhd I Z[ýû\ò iõelòZ KeòeLòaû \òMùe ùagþ ijûdK ö MYcû¤c \¯eMêWÿòKe Pûjò\û @ êiûùe Gjò GùR^èúcûù^ ^û^û C_û\û^ùe beû aòhdaÉê ù~ûMûAù\A[û«ò ö

A<eùÛþ I iûcûRòK MYcû¤c (Social Media)e\îZ _âiûefûb Keòaû _ùe MYcû¤cMêWÿòK _ûAñ ajêaò] aòhdK aòaeYú iõMâj _âùPÁû @ûgû^êeì_ iû`fý jûif KeQò ö A<eùÛþe ùIßaþiûAUþMêWÿòKeê ^û^û_âKûe `ùUû, PòZâ, PyðòZ _âiw, gîZòùeûPK ^[ò_Zâ, aé©PòZâûZàK i´û\iìP^û MYcû¤ccûûê @^dûiùe C_f² ùjûA_ûeêQòö

MYcû¤ce aýajûùeû_ù~ûMú ùjûA_ûeê[òaû @ûC GK ijûdK Laeù~ûMûYe cêLýùiâûZ ùjCQò cêq C›i´kòZ iû´\òKZûe ]ûeûö Gjò cêq-iû´û\òKZû ùjCQò _âKéZ _lùe ^ûMeòK iû´û\òKZûe jó eì_û«eö ^ûMeòK iìZâeê aò û cìfýùe ^û^û_âKûe aòhdbò©òK Z[ýiìP^û, cZûcZ, `ùUûaòaeYú AZýû\ò MYcû¤ce aòùghPòjÜòZ iÚû^ùe _eò_âiûeòZ ùjûA[ûGö GjûKê jó Kêjû~ûA[ûG cêq C›i´kòZ iû´û\òKZûö @agý G ùlZâùe Z[ýiìP^û\òe ^òbðeù~ûMýZûKê ùÂ aòhdPd^ I cù^û^d^ \òMUò C_ùe iZKð \éÁò_ûZ GKû« Reêeú ö

ùKùZK ^òŸòðÁ NUYû_âaûj iõ_KðòZ cZûcZ R^ùiâûZe iìZâeê iõMéjúZ ùjûA[ûG ö Gjû @ûCGK iû´û\òKú iìZâ ö aòùghZü A<eþùÛþ Reò@ûùe ajêiõLýK R^cZ I NUYûiÚkùe _j*ò aòbò Ü iûlûZKûebò©òK cZûcZ iõMâje C\ýc Gjò iû´û\òKú iìZâKê iê_eòÇêU Keò[ûG ö 2005 ciòjûeê G_eò _\ùl_ ÆÁZe bûaùe _eòflòZ ùjCQòö iû´û\òKcûù^ ÆgðKûZe NUYûKâc C_ùe @ûùfûK_ûZ Keê[òaûùaùk Gjò_âKûe iìZâKê _âZýl\gðú @^êbae ^cê û aû @õgaòùgh eì_ùe C_iÚû_^ Keò[û«ò ö GjûKê @agý iõ_ì‰ðeìù_ ~[û[ð _âcûYiò¡ iìZâ ùaûfò MâjY ^ Keò_ûeòùf iê¡û R^cûîe Gjû GK _âZò`kòZ _â\gð^ ö

ajê ieKûeú aòbûM / iõiÚû I i´û\aûjú GùR^þiú _eò A<eþùÛþKê c¤ ^òRe Z[ýiìP^ûMbðòZ _eòKâcû ^òcù« MYcû¤cMêWÿòK C_ù~ûM Keò_ûeòùa ö

MYcû¤c iwV^



@]òK RûYòaû _ûAñ 1. iìP^û I _âiûeY cªûkd aûhòðK aòaeYú 2015-16 2. MYcû¤c : iciýûakú I aòùgh mûZaý \òM RûZúd MYcû¤c ùK¦â, \òfäú K©ðéK _âKûgòZ 3. 2008ùe iìP^û I _âiûeY cªûkd, bûeZ ieKûe, MYcû¤c 4. @MâIßûf, bò.aò.GŠþ Mê¯, bò.Giþ. - jýûŠaêKþ @`þ R‰ðûfòRcþ GŠþ cûiþ Kcêý^òùKi^þ 5. PûURòð, _ò.iò. - ‘AŠò@û^þ aâWþKûÁòwþ’ 6. b…, Giþ.iò. - ‘aâWþKûÁþ R‰ðûfòRcþ’

4.1 MYcû¤c ijûdK ùiaû KY ? C©e :

4.2 cêq C›i´kòZ iû´û\òKZû KY ? C©e :

MYcû¤c iwV^


_âMZò RûYòaû _ûAñ C©e icìj

GKK -1 1.1MYcû¤ce cêq I Êû]ú^ @ûbòcêLýKê aRûd eLòaû CùŸgýùe PCI MVòZ ùjûA[òfûö i´û\_Zâ I iû´û\òKcûû _ûAñ ù_iû\ûe cû^\ŠKê _âû]û^ý ù\A GK @ûPeYaò]ò _âÉêZ Keòaû, aé©òMZ K©ðaýùe aýÉ@býÉ iû´û\òKaMðu c¤ùe \ûdòZßùaû] I R^ûbòcêLú @wúKûea¡ZûKê ù_âû›ûj^ _â\û^ Keòaû, R^Êû[ð i´kòZ icûPûeMêWÿòKe _eòaýû¯ _eò_âiûe I aòZeYKê aòNÜòZ Keê[òaû _âZòKòâdûgúk _âKòâdû _âZò _ù\_ù\ iZKð \éÁò eLòaû Gaõ iû´û\òKZû ù_iûùe [òaû aýqòcûûe icêPòZ gòlY I _âgòlY _âû¯ò ^òcù« iêaò]ûiêù~ûM ù~ûMûAù\aû bkò @ûbòcêLýKê PCI @Mâû]òKûe ù\A[òfûö 1.2 _â[c ù_âiþ Kcòg^þ _leê còkò[òaû cêLý iê_ûeògMêWÿòK ùjCQò - PCI, RNI, Kcð^ò~êq iû´û\òK @ûA^þ

(Working Journalist Act), MYcû¤c _eûcgð\ûZû KcòUò (Press Consultative

Committee) e MV^ ijòZ i´û\_Zâ I aû©ðû ieaeûjKûeú iõiÚû aû GùR^þiúMêWÿòKe @û[ð^úZòK iÚòZòe @^ê¤û^cìkK cìfýûd^ CùŸgýùe GK Z[ý\gðú KcòUòe iÚû_^û ö ù_âiþe Êû]ú^Zû iõKâû«úd cêLý ^úZòMêWÿòKê iêelû ù\A GKPûUò@û _âaé©òe _ûgeê i´û\_Zâcûûê cêq eLòaû \òMùe ijûdK ùjaû flý eLò Gjò Kcòg^þ GKNewspaper Financial Corporation MV^ _ûAñ c¤ _âÉûa ù\A[òfû ö

1.3 UNESCO (The United Nations Educational, Scientific and Cultural

Organization) ùjCQò _ýûeòiþ cjû^Meú iÚòZ UN (United Nations)aû RûZòiõNe GK aògòÁ iõMV^ gûLû aû GùR^þiú ö @û«RðûZòK ijù~ûMKê ù_âû›ûjòZ Keê[òaû Gjò GùR^þiúe @a\û^ gû«ò I ^òeû_©ûelû \òMùe iaðÊúKéZ ö Gjò \éÁòeê ùg÷lòK, ùa÷mû^òK I iûõÄéZòK iõÄûeiû]^ ùlZâùe iKòâd RûZòiõNe Gjò iõMV^-gûLûUò ^ýûdaò]û^, Kû^ê^ú ^úZò Gaõ cûâòK @]òKûeVûeê @ûe¸ Keò, ùcøkòK @]òKûe _~ðý« aòbò Ü ùlZâùe aògßaýû_ú c~ðû\û aòÉûe KeûAaûe _âgõi^úd _\ùl_ MâjY KeòQò ö GKK -2 2.1) iû´û\òKcûûê iêelû ù~ûMûAù\aû ijòZ iû´û\òKZûKê GK Cy cû^\Še aé©ò eìù_ aRûd eLòaû \òMùe icÉ iû´\òK iõMV^ _âdûieZö iaê iõMV^ iû´û\òKcûû ù^÷ZòK I @û[òðK ^òeû_©û ^òcù« C\ýc @aýûjZ eLò[û«òö ieKûeu _leê @ûùdûRòZ _âùZýK _âZò^ò]òcŠkú Kû~ðýKâcùe icÉ iõMV^ ^òR ^òRe _âZò ò]òZß _âû ò _ûAñ _âùPÁû Keò[û«ò ö iû´û\òKZû aé©òe cj©ß aka©e KeòeLòaûKê ùicûù^ iû´û\òKcûû ^òcù« GK iêiÚ _eòùag iéÁò Keòaû \òMùe i\ûiRûM ejò[û«ò ö

MYcû¤c iwV^


2.2) i´û\_Zâ _ûAñ aòaeYúMêWÿòKe _âÉêZò ^òeù_l, ^òbðêf, aÉê òÂ ùjaû iaðûù\ø aûõQ^úd aû aòù]d ùaûfò NBA ùRûeþ ù\A[ûGö ZîUò _eòflòZ ùjC[òùf Zûjû Zêe« Z_ôeZû I _eòz^ÜZûe ijòZ iõùgû]òZ ùjaû Reêeò ö MYcû¤cùe G_eò ùKøYiò i´û\ _âiûeYKê @ûù\ø ù~_eò _âgâd \ò@û ^ ~ûG, ~ûjû cìkeê cû^jû^òKûeK aû Kê›ûcìkK _âPûe]cðú ùjûA[òaö G_âKûe ^ò¦^úd \éÁòbwúKê iaê aòbûM KWÿûKWÿò bûaùe ^òeê›ûjòZ Keòaû iaðð\û ÆéjYúdö Z[ý I @bòù~ûMMêWÿòK ùKøYiò GK MêeêZe ù\ûhiìPK Kû~ðýKkû_ bûaùe _âcûYiò¡ ùjûA ^ [òaû _~ðý« ùKak @ûùeû_ C_ùe @û]ûeòZ aòi´û\Kê i´û\eìù_ PòZâY Keò aòZKð iéÁò Keòaû K\û_ò CPòZþ ^êùjñ ö aòùgh Keò ù~ø^^ò~ðûZ^û]cðú jòõiûe gòKûe ùjC[òaû ^ògê I ^ûeúcûû cûcfûKê ùÂ aòaeYú _âÉêZò ùlZâùe G_âKûe i~ZÜ ¤û^ aû iRûMZû ^òZû« Reêeò ö RûZúd ^òeû_©û, Mê¯i§û^ú @bò~û^ (Sting Operations) Gaõ iû´û\òKcûû iêelû AZýû\òKê ùÂ ùKøYiò ÆgðKûZe _eòiÚòZò C_êRòùf, ùi ùlZâùe iaðû]òK i~^ô ¤û^ Z[û Pec iZKðZû @af´^úd ùaûfò NBA _eûcgð \òG ö

2.3)ASCI (Advertising Standard Council of India) ùjCQò ù\gùe iKòâd ùjC[òaû aòmû_^ú gòÌaûYòRòýK Cù\ýûMe GK Êdõ-^òdªK ùÊzûùiaú iõMV^ ö 1985 ciòjûùe cê´ûAùe Gjûe _âZòÂû ùjûA[òfû ö aòmû_^ ùlZâùe iaðiû]ûeYu _Zò@ûeûKê aRûd eLòaû I aXÿûAaû Gjò iõMVê flý ö icÉ aòmû_^ú C_û\û^ ^ò½òZ eìù_ iZýûgâòZ, iùyûU, iê^úZòiõ_^Ü I iêeêPò_ì‰ð, cù^ûmcûRðòZ eì_ùe _â\gðòZ ùjaû iùwiùw ^ûeúcûûê iÚìk eì_ùe C_iÚû_òZ Keê ^ [òa @[aû MâûjK, aòùgh Keò gògêcûû ùlZâùe ~[ûi¸a ~ZÜaû^þ ùjûA ^òR _âZòù~ûMúaMðu _âZò ùiøR^ý _â\gð^ùe KêY×òZ ùjC ^ [òa ùaûf ò ASCI iõMV^ Zeèê @agý _ûk^úd ^òùŸðg^ûcû _â\© ùjûAQò ö GKK -3 3.1) ieKûeu ^úZò, Kû~ðýKâc, iKòâdZû, ^ò¿©òMêWÿòK i´§òùe MYcû¤ce ùMûPeûù[ð PIB (Press

Information Bureau) aòÉéZ iìP^û _â\û^ Kùeö ù_âiþ AÉûjûe (Press Release)I _éÂùfLûakú (backgrounders) _âÉêZòKeY _ìaðK Gjû c¤ MYcû¤cMêWÿòK _ûAñ iû´û\òK i¹òk^ú (Press Conferences) @ûùdûR^ Keò[ûGö MYcû¤cKê @ûjêeò @]òK iìP^û_â\û^ CùŸgýùe ieKûeú ù~ûR^û Kû~ðýKûeú Keû~ûC[òaû ^ò¡ðûeòZ iÚû^, KkKûeLû^û @*k aû ieKûeu _eòKÌ^ûKê eì_ \ò@û~ûA[òaû _âùdûMùlZâ AZýû\òKê iû´û\òK MÉ Kû~ðýKâce aýaiÚû Keòaû c¤ PIBe ^òRÊ KcðiìPú @«bêðq \ûdòZß ö ieKûeue aòbò Ü cªûkd/aòbûM ijòZ iõ_éq ‘aêýùeû’e @ òieþ\k c¤ ùicûû ^òR òR cªûkdû]ú^ aòbûMMêWÿòKê G icÉ Kû~ðýKâce `kû`k aûa\ùe _âùdûR^úd _âZòKòâdû ù~ûMûA[û«ò ö GK aòùgh \ûdòZße @õgaòùgh bûaùe ‘aêýùeû’e ùMûUòG Feedback CellejòQò ö Gjû ùjCQò ieKûeu ùMûPeûù[ð iKòâd GK iìP^û _â\û^Kûeú Kl aû _âùKûÂ ö Gjò Feedback Celle GK^òÂ Kû~ðý ùjCQò RûZúd I @û*kòK ù\÷^òK LaeKûMR/_Zâ_ZòâKû\òùe _âKûgòZ aòùgh aû©ðûùfL (News Stories) I

MYcû¤c iwV^


iõ_û\KúdMêWÿòKe iûe^ò~ðýûiKê @û]ûe Keò cªûkdMêWÿòKe @aMZò ^òcù« Daily DigestI Special Digest _âÉêZ Keòaû ö ù\gúaòù\gú MYcû¤c _âZò^ò]òcûûê PIB aò]òa¡ ÊúKéZò_Zâ ù~ûMûA ù\A[ûG ö ieKûeú iìZâMêWÿòKeê aòbò Ü iìP^ûZàK iù¦g iõMâjùe Gjò ÊúKéZò_Zâ _âZò^ò]òcûû _ûAñ iêaò]ûR^K iÚòZò iéÁò Keò[ûG ö 3.2) bûeZ ieKûeue DAVP (Directorate of Advertising and Visual Publicity division) ^ûcùe ùMûUòG iõù~ûMKûeú iõiÚû aû GùR^þiú ejòQò ö aòbò^Ü cªûkd I @^ýû^ý ieKûeú Kû~ðý òaðûjú gûLû Zeèê _â\© aòm¯òbò©òK _âPûe-_âiûeKê gévkòZ I iêaò^ýÉ KeûAaû Gjûe Kû~ðý ö _âKûeû«ùe Gjò DAVPLaeKûMR, ùa÷\êýZòK MYcû¤c I ‘@^þfûA^þ còWò@û _äûUþ cð’ Reò@ûùe ieKûeu _âPûe Kû~ðýKâce ]ûeûKê iêPûeê eìù_ Rûeò eLòaû _ûAñ iaðùgh _â~ZÜ Keò[ûG ö aÉêZü ieKûeu ù~ûMûù~ûM ù~ûR^ûKê ^òLêY I ^ò_êY bûaùe `kaZú KeûAaûùe Gjû ijûdK ùjûA[ûG ö GKK -4 4.1) ùKøYiò ^òŸòðÁ NUYûe _âû¬kZe _eòKâcû _ûAñ ajòaýûð_ûe aòbûMúd Z[ý I iìP^ûiõMâj _eòù_âlúùe MYcû¤c ijûdK Kcð]ûeûe CùfäL^úd bìcòKû ejòQòö NUYû i´§ùe ic]òK iìP^ûicé¡ _ûVý, `ùUû I PòZâ Kò´û _éÂbìcò iõ_KðòZ Z[ýûakú jûifùe còkê[òaû G_âKûe ijûdZû iû´û\òKcûû aòaeYú _âÉêZò _ûAñ ùagþ C_ù~ûMúö

4.2) cêq C›i´kòZ iû´û\òKZû ùjCQò ^ûMeòKúd iû´û\òKZûe GK ^ûcû«e aû eì_û«e ö MYcû¤cùe Kcð^ò~êq iû´û\òKcûù^ aò û cìfýùe Gjò iìZâeê ^û^û iìP^û, eP^û, cZûcZ, _ùUûPòZâ, aòaeYú, Qaòi´kòZ aòbò Ü Kòice ùLûeûK LaeKûMRùe aû MYcû¤cùe iÚû^òZ ùjaû ^òcù« _ûA[û«ò ö

i¸ûaý _âgÜûakú

A . @Zòiõlò¯ _âgÜûakú 1.PCIe iûõMV^òK Êeì_ Z[û @ûKûe_âKûe KY ? 2.TRAIe _âcêL Kû~ðý KY ? 3.IFWJKY ? 4. `ùUû WòbòR^þ C_ùe iõlò¯ ùfLûUòG ùfL«ê ! 5.ùi^þieþ ùaûWðþe Kû~ðý KY ? 6. _éÁùfL(backgrounder) e MêeêZß KY?

MYcû¤c iwV^


B . iõlò¯ _âgÜûakú (_âùZýK _âgÜe C©e _âûd 150g± c¤ùe iúcòZ eL«ê) 1.INSe HZòjûiòK _éÂbìcò iõ_Kðùe iìPû«ê ö 2.AAAIe bò^Übò^Ü @ûbòcêLý KY? 3.RNIC_ùe iìP^ûùfLUòG ùfL«ê ö 4.DAVPe iûõMV^òK aýaiÚû aûa\ùe ùfL«ê ö 5. IWÿògûe iìP^û I ùfûKiõ_Kð aòbûM C_ùe ùfLûUòG ùfL«ê ö 6.PTIC_ùe ùfLûUòG ùfL«ê ö C . \úNð _âgÜûakú (_âùZýK _âgÜe C©e _âûd 300-600 g± c¤ùe _eòiúcòZ eL«ê) 1._â[c ù_âiþ Kcòg^þue ÊúKéZòMêWÿòK KY ? 2.IBFI (Indian Broadcasting Federation of India)e bò^Übò^Ü Kû~ðýûakú KY ? 3.ASCIe aòmû_^ú iõùKZ i´§ùe i\éÁû« @ûùfûP^û Ke«ê ö 4.ieKûeu Kû~ðýKkû_ i´§ùe aýû_K Z[ý I iìP^û _âiûeYùe ^òùdûRòZ aòaò] Kû~ðýûkd/aòbûMMêWÿòK KY ? 5. IWÿògûe iìP^û I ùfûKiõ_Kð aòbûMe aòaò] Kû~ðýûakú aýûLýû Ke«ê ö 6. MYcû¤ce ijûdK bìcòKû ^òaðûj Keê[òaû aòaò] ieKûeú aòbûM i´§ùe @ûùfûP^û Ke«ê ö

Documents

LÓ Ó?Ê.=Ó , 0< ÑaÓ0ÓÑaÓ0egyanagar.osou.ac.in/slmfiles/JMC-01-BLOCK-03-ODIA.pdf · 2018. 8. 15. · lÓ Ó?Ê.=Ó , 0< ÑaÓ0ÓÑaÓ0 r s d½.× 0