i38 L. ANN.EI SENEC/E

Quid ergo ? a clamore protinus et a summa contentione

vox tua incipiet ? Usque eo 1 naturale est , paulatim in-

citari, ut litiganles quoque a sermone incipiant, ad vo-

ciferationem transeant : nemo statim Quiritium fidem

7 implorat. Ergo utcumque impetus tibi animi suaserit ,

modo vehementius fac in vices conviciom*, modo lentius,

prout vox quoque te hortabitur et latus. Modesta3, quum

receperis illam revocarisque , descendat , non decidat :

moderatorissui temperamentumhabeat4, nechoc indocto

et rustico more desaeviat. Non enim id agimus5, ut exer-

ceatur vox , sed ut exerceat.

istam , in vices (i. e. alternis vici-bus ) , quam unice veram judicavi.

Nullum librariorum sphalma fre-quentius, quam litterarum quarum-

dam aut syllabarum in eadem vocelranspositio. Facconvicium h. L idem

valet ac declama , nil amplius. S.3. Te hortabitur et latus. Mo-desta , etc. Certius nihil habens ,vulgatum tenui , quod ex Erasmi

conject. receperat Mur. Mssti nostricum aliis, te hortabitur in id latusmodesta. In uno tamen Par. d. scri-bilur modeste , quod non spernam.Schw.

4- Moderatoris sui temperamen-tum habeat. Vulgatam istam scri-

pturam cum cd. R. nonnisi junioresfere codices (Gruteri Palat. i, 2 et 3)

agnoscunt. Mediatoris sui tempera-mentum habeat, Arg. c. et Par. a.

Moderationis sui temp. hab. ed. A.et ms. Col. Mediatoris sui habeat

Arg. b. Palat. sec. et Par. b. aliiqueapud Ops. Mediatoris vim hab. Par.

d. Itledietafem oris sui hab. cod.Ambian. Ops. Schw.

5. Agimus ed. R. cum Arg. b.Par. a. b. d. aliisque. Agamus ras.c. et ed. A. Vulgo Agitur. Schw.

nov. e Gruteri et Ruben- codd. prae-tuli ; h. e. Gronov. interprcte:quous-

que ei animum audendi addideris ,fide facta tuse patientiae? quousque

tibi patientiam ferendi tam molcstaet morosa imperia fore credet. Cf.Epist. xu , 6. Ruhk.

1. Vsque eo ed. R. cum ms. Arg.b. ct Par.a.b. d. Vulgo usque adeo.

Schw.1. Fac in vices convicium. Vulgofac vitiis conv. Nempe in codd. qui-

busdam emendatioribus hoc repe-risse se ait Pincianus, unde recepit

Mur. At haec scriptura in nullo ex eiscodd. quos vel Opsop. vel Grut. vel

alius quisquam vidit , reperitur : necagitur hic de reprchendendis vitiis,

sed de cxercitationc corporis , quaefit declamando et vocem intendendo.

Nostri codd. et Paris. et omnes Opso-pcei el Gruteri vicinis dabant ; non id

quidemmelius , sednondubito eam-dem scripturam exhibuisse Pinciani

codices illos , quos ille viciis , vel vi-tiis dare debuisse existimaverat. Ple-

riquc ejusdem Pinciani codd. in cives dabant,quod eted. Rom. etalise

ante Mur. tenuerunt : qua in scri-ptura equidem mihi persuasi latere

EPISTOLA XV. i39

Detraxi tibi 1 non pusillum negotium : mercedula et

unus gradus ad haec beneficia accedet. Ecce insigne prae- 8

ceptum : Stulti vita ingrata est % trepida , tota in futu-

rum fertur. Quis haec , inquis , dicit ? Idem qui

supra. Quam tu nunc vitam dici existimas stultam ? Babae

et Isionis 3 ? Non ita est : nostra dicitur , quos caeca cu-

piditas in nocitura , certe nunquam satiatura , praecipi-

tat ; quibus , si quid satis esse posset , fuisset ; qui non

cogitamus , quam jucundum sit , nibil poscere ; quam

magnificum sit , plenum esse 4, nec ex fortuna pendere.

Subinde itaque , Lucili , quam multa sis consequutus , g

recordare : quum adspexeris quot te antecedant , cogita

quot sequantur5. Si vis gratus esse adversus Deos et

adversus vitam tuam , cogita quam multos antecesseris.

Quid tibi cum caeteris 6 ? te ipse antecessisti ! Finem con-

i. Detraxi tibi, n. p. n. Merce-dula et unus gradus. Mira est varie-

tas : Detraxit plurimi habent : aliimercedula et unum Gratcum, alii

mercedulat et unus gratcus : aliimercedula et minis gratus. Inde

emendavit Lipsius: Detraxi tibi nonpus. negotium mercedulat et unius

Gratci : vel ex suo : mercedulat etmagistratus. Ad hcec benejicia accedet ecce insigne prceceptum. Adji-

cit : Docui te sine magistro graeculo,sine stipendio exerceri. Ruhh.

Unus gradus ex Schw. conjecturaest. Vulgo , inquit , munus gratum

invitis mss. Vnus grcecus ms. Arg.b. et Par. a. Unum gratcus Par. b. d.

Unus gratus ms. c. et cd. A. Cf.Ops. et Grut. Frequens in libris notris litterarum d et t pcrmutatio.

i. Stulti vita ingrata est, etc. Dehoc Epicuri dicto cf. Argum. Ruhk.

3. Isionis.Vu\go Ixionis. Ba-bai et Isionis. Erasmus notat : scho-

lium margini codicis adscriptum in-dicare : Babam et Isionem fuisse

duos Senecae temporibus notse fatui-tatis bomines. In quo quidni acquie-

scamus , non video. Ruhk.^.Plenum esse. I. e. divitemideo-que contentum esse cum iis, qusehabeas. Ruhk.

5. Cogita quot sequantur. Sapienset quotidiani usus monitum ! Nonprospice tantum , sed respice. Pbavo-

rinus bene : Tov evfluficrijflai ^AovxaXpfi ev fuv toc &va0ot< oupopSv ll$ TOVgcAam xsxTvjfuvous' ev Ss tois xaxotc ets

tovs paAAOD iJyaTy^ovvTa?. Atiter ple-beium ingenium. Nec quod habet

numerat, tantum quod non habetoptat, ut ait Manilius. Lipsius.

Cf. Plutarch. Tom. X , p. 9 et i4 , deTranquill. Animi. RuAfc.

6. Qui tibi cumcateris hominibusreiest,ut cum iis te comparesPTuipse

philosophise studio te antecessisti ,perturbationes ct malas animi pro

L. ANNjEI SENECJE

stitue , quem transire ne possis quidem , si velis : disce-

dent aliquando ista insidiosa bona , et sperantibus me-

liora , quam assequutis. Si quid in illis esset solidi ,

aliquando et implerent : nunc haurientium sitim conci-

tant 1 . Mutantur speciosi apparatus 1 : et , quod futuri

temporis incerta sors volvit, quare potius a fortuna im-

petrem , ut det ; quam a me , ne petam ? Quare autem

petam , oblitus fragilitatis humanse ? congeram in quid

laborem ? Ecce hic dies ultimus est ! ut non sit , prope ab

ultimo est ! Vale.

pensiones tui vincendo. Etiamsi tibiftnem quamvis splendidum consiliorum tuorum constituercs , tamen ali-

quando evanesccnt omnia. Ruhk.i. Siquid... concitant. Aristippiest haec sententia apud Plutarch. de

Cupiditate Divitiarum c. 3, p. i5o,1 5 1 , Tom. X, Hutt. Solon tamen

jam dixerat : IIXoutov o" oi&v ripuacipaapvov avSpuiroto-tv ap. Plut. 1. I.

p. i5i. Ruhk.i. Mutantur speciosi app. Vulgo,concitant, et invitant spec. appar. ex

Erasmi conject. quum vitiose imi-tantur olim , pro mutantur, editum

fuisset. Schiv.

EPISTOLA XVI,

DE UTIHTATE PEIIOSOPHIA

Quum observasse sibi viderelur , Lucilium amore quidem philosophiae te-neri , sed nondum firmitatem satis idoneam assequulum, monct , ut semetipsum scrutando videat , an ct in vilam factaque penitus se jam insinuaveritphilosophia. Nam quacumque hora utilitatem philosophiae conspici , nec ob-stare diversa de fato et providentia dogmata , quoniam , quidquid sit, eatamen nos tueri debeat, docendo nos , ut Deo pareamus et fortunam ac for-tuita aspernemur. Glausula est Epicuri : Secundum naturam qui vivit, nun-

quam erit pauper , si ad opinionem , nunquam dives. Videre facile est ,quantopere Epicurus cum Stoicis conveniat.

SEHECA LUCILIO SUO SALDTEM.

L iquere hoc tibi , Lucili , scio , neminem posse beate

yivere ; ne tolerabiliter quidem , sine sapientiae sludio ;

EPISTOLA XVI. *4

et beatam vitam perfecta sapientia 1 effici , cseterum tole-

rabilem etiam inchoata*. Sed hoc , quod liquet , firman-

dum et altius quotidiana meditatione figendum est. Plus

operis 3 est in eo , ut proposita custodias , quam ut honesta

proponas. Perseverandum est , et assiduo studio robur

addendum , donec bona mens sit , quod bona voluntas

est ! Itaque tibi apud me pluribus verbis haud affirman- 3

dum 4, nec tam longis : intelligo , multum te profecisse.

Quae scribis , unde veniant scio 5 non sunt ficta , nec co-

lorata. Dicam tamen quid sentiam : jam de te spem habeo,

nondum fiduciam. Tu quoque idem facias , volo : non est

quod tibi cito et facile credas ; excute te , et varie scru-

tare , et observa ! Illud ante omnia vide , utrum in phi-

losophia 5, au in ipsa vita profeceris. Non est philosophia 3

1. Perfecta sapientia summo phi-losophiae gradu , sensu Stoico. Cf.

Lipsii Manuduct. in Stoic. philos.H,8 et 9. Ruhk.

i. Cceterum tolerabilem etiam in-choata. Sic Erasmus et plures codd.

In nonnullis libris est : catterum nectolerabilem sine ipsa etiam inchoari,quam tamen lectionem ab erudituto

esse intrusam notat recte Erasmus.Nam scnsus et SenecaeStoicismus (cf.sequentia et notam), repugnant. R.

3. Plus operis bona voluntasest. Bona mcns et bona voluntas se

excipiunt : hacc est inclinatio, bonailla quidem , sed nondum tam firma,ut everti nequeat , oppr bona mens

est habitus. Est autcra Stoicorumdogma : esse in hominis potestale ,

ut bonus fiat. Senec. de Ira II, i3.Ep. xli et xciv. Antonin. VIII, ag.

Cscterum hoc erat Demetrii philosopht praeceptum sane egregium ap.

Scncc. de Benef. VII , 1. Cujus uti-litate ducti Pythagorei aureum car-

men, Epicurus ratas sententias, Epi-ctelus Manuale composuerunt R.

4. Pluribus verbis haud affir-mandum. Locum , vulgo es Erasmi

conject. interpolalum , levi muta-tione correxi. Mssti , aui (sed Arg. c.

et cd. A. haut) ajffirmatis. Schw. Ruhkopfius habet Itaque tibi apud

me pluribus verbis opus non esi , autaffirmalis , aut tam longis. Com-moda , inquit, sententia , sed ab

Erasmo , qui haec tria ; opus non este conjectura infarsit. Nulla adest va-rietas, nisi quod aut, et, ntc tamlongis, et audax summatis , assu-

matis. Lipsius ait : quid lateat , melatet. Hinc Gronov. emendat : plu-

rib.v. aut affirmatis (i. e. asseveratis,laborantibus ad probandum) nequa-quarn opus , intelligo : sive nequa-quam locus i sive pl. v. haud affir-mandum : ex tali unque intelligo.

Locus conclamatus est.5- Vtrum in philosophia... profe-reris.X. e. utrum studium philosophije

i4a L. ANNiEI SENECJE

populare1 artificium, nec ostentationi paratum 5 non in ver-

bis1, sed in rebus est. Nec in boc adhibetur, ut cum aliqua

oblectatione 3 consumatur dies , ut dematur otio nausea * :

animum format et fabricat , vitam disponit , actiones regit,

agenda etomittenda demonstrat, sedet ad gubernaculum5,

et per ancipitia fluctuantium dirigit cursum . Sine hac nemo

securus est : innumerabilia accidunt singulis horis , quae

consilium exigant, quod ab hacpetendum est. Dicetali-

4 quis6 : Quid mihi prodest phitosophia , si fatum est ?

quid prodest , si Deus rector est ? quid prodest7, si casus

imperat ? Nam etmutari certa non possunt ", et niliil prre-

parari potest adversus incerta ; si aut consilium meum

Deus occupavit , decrevitque quid facerem , aut consilio

meo nihil fortuna permittit. Quidquid est ex his ,

Lucili , vel si omnia haec sunt , philosophandum est : sive

nos inexorabili lege fata constringunt , sive arbiter Deus

universi cuncta disposuit sive casus res humanas sine

advitam quoquc transtulcris. Ruhk. Lagrange vertit : Est-ce dans laphilosophie , est-ce dans Vart de

vivre , que vous etes avance?1. Populare ad populi favoremaucupandum. Ruhk. Forsitan po-pulare significal potius , quod quis-

quis e populo amplecti potest , omni-bus facile ct patens.

1. Non in verbis. Non Herculcs :etnvenuacium incongruens atqueinc-ptum csl non in pectore , sed in )a-biishaberebonitatem , ait Lactantius.

3. Ut cuin aliqua oblectatione.Deerat cum edd. Schw.

4. Ut dematur otio nausea. La~grange vertit callide : Sa fonction

n'est pas. . . de corriger la fadeur deVoisivete.

5. Sedet ad gubcrnaculum. Exmeo libro opt. sed et gubernacubim

esl. Etsi illud non muto. Lipsius.6. Dicet aliquis fatum est ?Stoicorum erat dogma : xa6' ti(ip(i-vwv iravTa /JvsffGai. Diog. Laert. VII r

i4g- Cic. de Nat. D.III, 6. Disceditautem Seneca a vero stoicismo , secundum quem caetcrosque plurimosphilosopbos, praecise docebatur, mun-

dum fatumque a Deo regi. Cf. Se-neca de Provid. c. V ; Ep. LXxvn ,lxxxviii. Plutarch. de Eepugn. Stoi-

cor. Tom. II , p. 1 o56 , Francof. Gell.Noct. Au. VI , 1, et post Upton. ad

Epict. Diss. Arrian. I, la.TiedemannSyst. derStoisch.Phit. II, p. i34- R.

7. Quidprodest, sicasus imperat?secundum Epicurcos. Cf. Tiedemann

Geisl der specal. Phii. 11, p. 377,38o. Ruhi.

8. Disposuit. Arg. b. Vulgo disponif. Schtv.

EPISTOLA XVI. i43

ordine impellit et jactat , philosophia nos tueri debet.

Haec adhortabitur , ut Deolibenter pareamus, ut fortunae 5

contumaciter resistamus : haec docebit , ut Deum sequa-

ris , feras casum. Sed non est nunc in hanc disputatio-

nem transeundum , quid sit juris nostri , si providentia

in imperio est , aut si fatorum series illigatos trahit , aut

si repentina ac subita dominautur : illo nunc revertor, ut

te moneam et exhorter , ne patiaris impetum animi 1 tui

delabi et refrigescere. Contine illum , et constitue j ut

habitus fiat quod est impetus !

Jam ab initio , si bene te novi , circumspicis ecquid 6

haec epistola munusculi attulerit ? excute illam , et inve-

nies. Non est quod mireris animum meum : adhuc de

alieno liberalis sum. Quare autem alienum dixi ? quid-

quid bene dictum est ab ullo , meum est 2 . Sic 3 quoque

quod ab Epicuro 4 dictum est : Si ad naturam vives ,

nunquam eris pauper : si ad opinionem 5, nunquam eris

dives. Exiguum natura desiderat, opinio immensum.

Congeratur in te , quidquid multi locupleles possede- 7

rant ; ultra privatum pecunise modum forturia te prove-

hat , auro tegat , purpura vestiat ; eo deliciarum opumque

peTducat , ut terram marmoribus abscondas : non tantum

1 . Impetum animi tui. Sic mssli :vulgo nude , animum tuum , a Li

psio. Lcviora multa prsetermitto , cmsstis a nobis correcta. Schiv.

1. Quare aulem nlienum dixi ?quidquid bene dictum est ab illo ,meum est. Sic supra : Mpicurus , in-

quis , dixit : quid tibi cum alieno ?quod verum est, meum est.

3. Sic quoque. Commode sicutquoque mss. Arg. b. et Par. b. Schw.

4. A/)/

144 L. ANNiEI SENECjE

habere tibi liceat , sed calcare divitias ; accedant statuae

et picturae , et quidquid ars ulla luxuriae elaboravit : ma-

8 jora cupere ab his disces. Naturalia desideria finita sunt :

ex falsa opinione nascentia , ubi desmant , non habent ;

nullus enim terminus falso est. Via eunti 1 aliquid extre-

mum est; error immensus est. Retrahe ergo te a vanis !

et quum voles scire , quod petis 1 utrUm naturalem ha-

beat, an caecam cupiditatem, considera an possit alicubi

consistere. Si longe progresso semper aliquid longius

restat, scito id naturale non esse. Vale.

i. Via eunti. Viam eunti edit. A. i. Petis. Petes recipi poterat ,cum ras.Arg. c. etPalat. sec. manuss. quod habet ed. A. cum mss. Ar%. b.Schw. c. et Par. a. b. d. Schtv.

EPISTOLA XVII.

StNE MORA AMPLEXANDAM ESSE PHILOSOPHIAM : PAUPERTATEM ESSF.BONUM.

Hortatur amicum , ut omni dilatione dimissa philosophtara amplectatur ,nec paupertatem pertimescat, quippe qme multis eum vitje periculis liberet

et expeditiorem philosophandi viam monstret. Jam quum fuerint, quiproptermulto ininora praemia , quam quje philosophia offert , non solum paupcrtatem , sed etiam cgestatem famemque tolcraverint , nihil obstare debere , quo-

minus omni cura studioque divitias parandi abjecto , ad bonam mentem Iaetocursu tendat, ut animum a morbis furoribusque, i. e. passionibus et pertnrba-tioifibus liberet. Qua in re naturam sequatur monet, quse minimum pctit :

sin aliter res expedire non licet , exsiliat suadet e vita. His adjungit Epicuridictum egrcgium : Multos divitiis suis paratis non miserias suas iinire , sedmutare , quoniam animus a divitiis nullam emendationem accipiat.

8ENECA LDCILIO 8 IJ O 8ALUTEH.

Projice omnia ista , si sapis, immo ut sapias; et ad

bonam mentem magno cursu ac totis viribus tende. Si

quid est quo teneris, aut expedi , aut incide. Mo

EPISTOLA XVII. , \r>

ratur , inquis, me res familiaris ! sic illam disponere volo ,

ut sufficere nihil agenti possit1; ne aut paupertas mihi

oneri sit , aut ego alicui. Quum hoc dicis, non vi-

deris vim ac pbtentiam ejus, de quo cogitas, boni nosse :

et summam quidem rei pervides 2 , quantum philosophia

prosit ; partes autem nondum satis subtiliter dispicis ,

necdum scis , quantum ubique nos adjuvet, quemad-

modum et in maximis , ut Ciceronis 3 utar verbo , opi-

tuletur , et in minima descendat. Mihi crede, advoca 2

illam in consilium ! suadebit tibi , ne ad calculos * sedeas.

Nempe hoc quaeris , et hoc ista dilatione vis consequi ,

ne tibi paupertas timenda sit. Quid si appetenda est ?

Multis ad philosophandum obstitere divitiae ; paupertas

expedita est, secura est. Quum classicum cecinit5, scit 3

non se peti; quum aliqua conelamatio est6, quomodo

exeat, non quid efferat, quaerit. Si navigandum est, non

strepunt portus, nec unius comitatu inquieta sunt lillora :

1. Snfficere nihil agmti possit. Inmultis libris : snfficere. in hoc agenti,

unde Gruterus , Lipsio approbante ,fecerat : unum hoc agenti. Sed Gro-

nov. vulgatum in aliquot et ipsisbonis codd. invenit ct recte tuetur.Oppositus autem est nihil agens i. e.nullam Reip. partem , nullam priva-tain qusestus causa tractans , iis qui

iu actu rerum versari dicebantur. R.2. Et summain quidem rei pervi-des, etc. Yeitit Lagrange : Un coup-d'ceil superficiel vuus montre Vutilitetle la philosophie.

3. Ut Ciceronis verbo. Ubi bocille dixit ? baud nunc commemini.An inHortensio , ubi ex professo lau-

davit philosophiam ? Lipsius. Infragmentis collectis non reperitur.

Huhk.4. Ne ad calculos sedeas , compu-

tandi causa. Sic Ep. XLVin , 9, a

i46 L. ANNiEI SENECiE

non circumstat illum turba servorum , adquos pascendos

transmarinarum regionum 1 est optanda fertilitas. Facile

est pascere paucos ventres , et bene institutos , et nihil

aliud desiderantes , quam impleri. Parvo fames constat ,

magno fastidium2. Paupertas contenta est desideriis in-

stantibus satisfacere.

4 Quid est ergo quare ut hanc recuses contubernalem ,

cujus mores sanus dives imitatur ?Si vis vacare animo, aut

pauper sis oportet , aut pauperi similis. Non poteht stu-

dium salutare fieri sine frugalitatis cura : frugalitas au-

lem , paupertas voluntaria est. Tolle itaque istas excusa-

tlones : Quantum sat est3, nondum habeo : si ad illam

summam pervenero, tunc me totum philosophiae dabo.

Atqui nihil prius , quam hoc , parandum est , quod tu

5 differs et postcaetera paras 5 ab hoc incipiendum est. Pa-

rare, inquis , unde vivam , volo. Simul et parare

disce * ! Si quid te vetat bene vivere , bene mori non ve-

tat. Non est quod nos paupertas a philosophia revocet ,

ne egestas quidem. Toleranda est enim ad hoc prope-

rantibus vel fames ; quam toleravere quidam in obsidio-

nibus. Et quod aliud erat illius patientioe prsemium , quam

in arbitrium noh cadere victoris? quanto hoc majus est ,

rum videtur. Schw. Aliqua con-clnmatio, ut in Jgne , ruina , periculo.

Lipsius.1. Transmarinariuii regionum ,e. c. Africse , et in hac pracsertim

^gypli , quarum frumenli maiimxcopiae transvectaeRomam. Ttalia enimbellis , latisfundiis luzuquc exhausta

incolis suis alendis jam Ciceronistempore non suffeeit. VarrodeR.R.II, l,ail: i< Saturi sumus ex Sardinia

et Africa. Jt CI'. Horat. II, Carm. i5.Sed res nota est. Jiuhk.

2. Patvo fames consfat , magnofastidium. Sic supra Epist. V. Para-

bile est quod natura desiderat et ap-posilum : ad supcrvacua sudatur

ad manum est quod satis est.3. Quantum sat est dqbo. Al-phium, fceneratorem iliumruris lau-datorem ap. Horat. Epod. II, cuiquam hic , vel me non moncotc,

obvcrsaturum esse opinor. Iiuhk.4. Simnl et parare disce. Vis pa-rare? rationem parandi etiam disce.

Quae cst? ut vivere promptus sis et

EPISTOLA XVII Hj

tjuo promittitur perpetua libertas, nullius ftec hominis

nec Dei timor ! Equidem 1 vel esurienti ad ista veniendum

est. Perpessi1 sunt exercitus inopiam omnium rerum, vixe- 6

runt herbarum radicibus , et dictu foedis3 tulerunt fa-

mem. Hsec omnia passi sunt pro regno (quo magis mi-

reris) alieno : dubitabit aliquis4 ferre paupertatem , ut

animum furoribus liberet ? Non est ergo prius acquiren-

dum5 : licet ad philosophiam etiam sine viatico pervenire.

Ita est ? quum omnia habueris , tunc habefe et sapientiam

voles ; hffic erit ultimum vitae instrumentum , et , ut ita

dicam , additamehtum 6 ? Tu Vero , sive aliquid habes ,

jam philosophare (unde enim scis, anjam nimis habeas ?)

sive nihil , hoc prius qusere , quam quidquam. At ne-

cessaria deerunt ! Primum deesse non poterunt , quia 7

natura minimum petit : naturse autem se sapiens accom-

modat. Sed7, si necessitates ultimae inciderint, jamdu-

mori. Sic affecto nihil deerit : sienim desit, ecce janua, exi. Lipsius.

1. Eqiiidem ed. A. eXR. cum ms.i. id est, sane, profccto, ut Ep. xi.

Alii mssti, Et quid? Vulgo Et qui-dem edd. ab Erasmo. Schee.

2. Perpessi.....farnem. Vide Cam-bysis exemplum ap. nostrum IH , de

lra 20 , 1 ; ubi lin. penult. cum Gro-nov. et Wesseling. ad Herodot. III,p. 207, 68 loco animalium reponas :

talium. Ruhk.3. Dictu fcedis e cod. Col. ap.Grut. cum Modio et Lipsio prsetulivulgato : fcedam : Dictu fcedis scil.alimentis, a quibus abhorremus. Gro-

nov. laudat Nat. Qusest. I, 16 subinit. Ruhk.

4. Dubitabit aliquis , etc. Pro totohoc argumento pulchre Manilius :

Quaercmus tucrum navi, mortem-que scquemur Iu prxdas : pudeat

tanto bona velle caduca. Quid caslodabimus ? quantum est , quo vaeneat

omne? Impendendus homo est, Deuscsse ut possit in ipso. Pulchra , in-quam, haec magis , an pia ? Lipsius.Sic et Iloratius: Ut jugulent homi-ncs , surgunt de noctc latrones; Uttcipsum serves , non expergisceris ?

5. Non est ergo prius acqutrett-dum. Non hic pro nihil positum est ,

i. e. nihil ergo prius acquircndum est.6. Additamenlum. Lagrarigc\tt-lit : Vrie espece de pis aller: sed

hsec locutio convenit rei quam insolatium melioris deficientis acci-pimus ; hic autem agiturde illa rcquam cum altera insuper accipimus ,ut vulgari sermone Gallis dicitur :pardessus le marche.

7. Sed, si necessitates. Utilis estad hunc locum Cic. de Finib. III, 8.

Uiihk.

i48 L. ANNiEI SENEC^E

dum exsiliet e vita', et molestus sibi esse desinet. Si

vero exiguum fuerit et angustum quo possit vita pro-

duci : id boni consulet , nec ultra necessaria sollicitus aut

anxius, ventri et scapulis suum reddet1, et occupationes

divitum , concursationesque ad divitias euntiumi , securus

8 laetusque ridebit , ac dicet : Quid in longum ipse te dif-

fers 3? exspectabisne foenoris qusestum , aut ex merce com-

peridium , aut tabulas beati senis *, quum fieri possis sta-

tim dives ? Repraesentat opes sapientia; quas, cuicumque

fecit supervacuas , dedit. Haec ad alios pertinent : tu

locupletibus propior es. Sseculum muta5 , nimis habes :

id est omni saeculo6 quod sat est.

Poteram hoc loco epistolam claudere , nisi te male in-

stituissem . Reges Parthos 7 non potest quisquam salutare

sine munere; tibi valedicere non licet gratis. Quid istic?

t) ab Epicuro mutuum sumam. Multis , parasse divitias ,

non finis miseriarum fuit , sed mutatio. Nec hoc 8 miror :

non est 9 enim in rebus vitium , sed in ipso animo. Illud ,

1. Ea-si/iet e vita , morte spontc Schiv. Cseterinn sensus idem rema-sumpta Lipsii Manml. Jn Diss. 22. It. net qoamlibet lect. admiseris : nam-

2. f^entri it scapulis suum red-