LA ONDOde EsperantoInternacia sendependa magazino en Esperanto

2009 3

El la naski•urbo de

Doktoro Esperanto

Proponoj de EPanino

Ljudmila Novak

Projekto 2014 de

François Degoul

Aktualaj problemoj de

zamenhofologio (2)

13a pa•o el la historio

de la Sukcena Lando

Geraldo Mattos pri la

participaj formoj

Aleksander Kor±enkov

pri “Lingvo Internacia”

Originala novelo de

Mi†ail Korotkov

Internacia sendependa magazino en Esperanto

INTERNACIA SENDEPENDA MAGAZINO 2009. ¹3 (173)

Aperas „iumonate

Fondita en 1909 de Aleksandr Sa†arov

Refondita en 1991

Eldonas kaj administras Halina Gorecka

Redaktas Aleksander Kor±enkov

Konstantaj kunlaborantoj Tatjana Auderskaja, Peter Balá�,István Ertl, Dafydd ab Iago, Wolfgang Kirschstein,Aleksej Kor±enkov, Alen Kris, Viktor Kulakov, Glebo Malcev,Floréal Martorell, Valentin Melnikov, Sergio Pokrovskij,Aloísio Sartorato, Serge Sire, Maria Sokolova

Adreso RU-236039 Kaliningrad, ab. ja. 1205, Ruslando

Telefono (4012) 656033

Elektronika po›to sezonoj@kanet.ru

Hejmpa•o http://Esperanto.Org/Ondo

Abontarifo por 2009

Internacia tarifo: 38 eμrojOrienteµropa tarifo: 20 eμrojRuslanda tarifo: 450 rublojPollanda tarifo: 60 zlotojAerpo›ta aldono: 5 eμrojElektronika abono (pdf): 12 eμroj por „iuj landoj

Perantoj vidu la liston sur la 27a pa•o de la februara kajero.

Konto „e UEA avko-u

Recenzoj Bonvolu sendi du ekzemplerojn de la recenzota libro,kasedo, disko k.a. al la redakcia adreso.

Eldonkvanto 650 ekzempleroj

Anonctarifo

Plena pa•o: 100 EUR (3000 rubloj)

Duona pa•o: 60 EUR (1800 rubloj)

Kvarona pa•o: 35 EUR (1000 rubloj)

Okona pa•o: 20 EUR (600 rubloj)

Malpligrandaj: 0,50 EUR aμ 15 rubloj por 1 cm²

Kovrilpa•a anonco kostas duoble. Triona rabato pro ripeto.

Donacoj La donacoj estas danke akceptataj „e la redakcia adreso(ruslandaj rubloj) aμ „e nia konto “avko-u” „e UEA.

Represoj Oni povas represi tekstojn kaj bildojn el La Ondo deEsperanto nur kun permeso de la redakcio aμ de la aμtoro kajkun indiko de la fonto.

© La Ondo de Esperanto, 2009.

“La Ondo de Esperanto” (Âîëíà ýñïåðàíòî). 2009, ¹3 (173).

Åæåìåñÿ÷íûé æóðíàë íà ìåæäóíàðîäíîì ÿçûêå ýñïåðàíòî.

Æóðíàë çàðåãèñòðèðîâàí Ìèíèñòåðñòâîì Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèèïî äåëàì ïå÷àòè, òåëåðàäèîâåùàíèÿ è ñðåäñòâ ìàññîâûõ êîììó-íèêàöèé. Ñâèäåòåëüñòâî î ðåãèñòðàöèè ÏÈ ¹ 77-9723.

Ó÷ðåäèòåëü è èçäàòåëü: Ãîðåöêàÿ Ã. Ð.

Ðåäàêòîð: Êîðæåíêîâ À. Â.

Ïîäïèñàíî â ïå÷àòü: 16 ôåâðàëÿ 2009 ã.

Öåíà ñâîáîäíàÿ. Òèðàæ: 650 ýêç.

Îòïå÷àòàíî â Ïîëüøå. Presita en Pollando.

Kiu revekos la esperon?Retvo„dona epidemio iras tra Esperantujo. UEA-estraranoJosé Antonio Vergara, kiu mem prelegis en iu UK pri epide-mioj, fari•is tute lirika en siaj laμdoj pri la reta kampanjopor subteni proponon al prezidento Obama pri instruado deEsperanto en usonaj lernejoj. Tiun kampanjon lan„is la rusamediaktivulo Oleg Izjumenko, kaj •i superregis la movadannova±merkaton en januaro. Iuj e„ pretis proklami lin Esper-antisto de la Jaro, kiam oni ankoraμ prifestis la pasintjaranlaμreatinon Ilona Koutny, kiu bezonis du jardekojn da silen-ta laborado por esti distingita.

‹ajnas, ke la esperantistoj fari•is same momentismajkiel la cetera mondo. Skribante tiujn „i liniojn meze defebruaro mi ne plu vidas la nomon de Izjumenko, kiam mien›altas la komputilon, sed invitoj al reta vo„donado pri tiokaj jeno ne „esis. Ankaμ ne mankas postuloj, ke UEA sub-tenu ilin same kiel la Obama-kampanjon, kiu ricevis indulg-eman aprobon de Osmo Buller. Lia aprobo venis kun prok-rasto, eble pro interna konsili•o pri •usta sinteno al lasurpriza popola movado. Se tia konsili•o okazis, •i lertesolvis la dilemon. UEA ne ligi•is al la kampanjo per estraradecido, sed la direktoro nur murmuris, ke plivastigo de lainstruado de Esperanto estas statuta celo de UEA kaj dosubteninda. Tion la kampanjistoj povis preni kiel oficialanapogon kaj la pli sobraj animoj kiel nuran konstaton.

La retvo„dona febro estas simptomo de pli funda mal-sano: la movado, „ekape UEA, ne havas strategion, sed onisaltas de unu hazarda ago al alia, kio ne konsistigas „enonde celkonscia agado. Siatempe la Manifesto de Prago kreissenton pri komuna agado por iuj celoj. Oni kritikis diver-sajn erojn en •i, kio estis natura, „ar diri kompleksajn afe-rojn per du-tri frazoj lasas spacon por tio, sed esperantistojamase ali•is al •i per siaj subskriboj kaj dum kelkaj jaroj •iestis sur „ies lipoj. Ne gravas, „u ili konis •ian enhavon.Amasoj ne studas programojn kaj manifestojn nek e„supra±e legas ilin. Se aktivuloj legas kaj ekentuziasmas, ilikonta•as aliajn. La Manifesto trafis en 1996 komunumon,kiu trovi•is en senkonsila apatio post la batoj, kiujn •i sufe-ris per la disfalo de la bastionoj en orienteμropaj landoj kajpro la „iam pli supervenka antaμeniro de la angla, ankaμ•uste en tiuj landoj. Per sia manifesto Mark Fettes tu›is tiunakupunkturan punkton en la kolektiva menso de esperant-istoj, kiu katalizis novan esperon „e ili.

‚iu entuziasmo emas velki, „ar la vivo „iam revenas alla „iutaga prozo. Laμ la cirkonstancoj tio okazas pli aμ mal-pli rapide. La Obama-tajdo glati•os rapide pro la ekonomiakrizo. La Manifesto de Prago ›ovi•is flanken, „ar Fettes for-lasis la scenejon kaj la novan estraron de Kep Enderby for-logis la tento provi reliefigi sin mem per iu alia nova ideo.Nenion novan •i trovis krom pavimi sakstraton, kiu kondu-kis al la demisioj en Zagrebo. ‚u la lastatempa reapero dereferencoj al la Manifesto fare de UEA-estraranoj estas pro-vo reveki la iaman entuziasmon? Laμdinda sed ver›ajnevana provo. Kial ne provi resurscenigi •ian aμtoron? KielObama, ankaμ Fettes reprezentas la jarkolekton 1961.

Komitatano Z

Sur la kovrila kaj dorsa pa•oj estas fotoj pri Bjalistoko kajPodlahio, afable disponigitaj de la Bjalistoka urbestraro.

Vortoj de Komitatano Z.

Temo 3

En Bjalistoko oni tuj sentas Esperan-ton. Veninte „i tien trajne, en atendo deeventuala renkontanto mi promenas enla stacidoma „efsalono kaj tuj trovasEsperantajn klarigojn en la informtabe-loj. ‚i tiu sento, la sento pri niaeco deBjalistoko ne forlasas min dum mia tutarestado en la „i-jara kongresurbo.

De la stacio mi venas al la sidejo dela loka Esperanto-Societo (strato Pi¾kna3), mia provizora lo•ejo, kun grandamemor›tono pri konstruota MondaEsperanto-Centro apud la enirejo. Tiukonstruota Centro neniam estis ekkon-struita, „ar la epoko ›an•i•is…

Kun Jaros³aw (Jarek) Parzyszek mipromenas tra la strato Zamenhof kajspektas sur la muro de la domo 26 belantrieta•an dekora±on, kreitan de la bjali-stoka pentristo Andrzej MuszyŒski —infanoj en la supra balkono, Zamenhofen la balkono sub ili kaj du lokaj esper-antistoj Jakobo ‹apiro kaj AbrahamoZbar en la fenestro sub la Majstro…Apude estas stando klariganta, ke „i-loke iam staris la familia domo de laZamenhofoj.

Vicurbestro pli entuziasma ol la

esperantistoj

Sed Esperanto-Centro ja estas kon-struata. Alia centro. En alia loko. En lastrato Warszawska 15 estas nun rekon-struata dueta•a domo. Kvankam „e launua ekvido de domo kaduka mi iomdubis pri la eblo rekonstrui •in dummallonga tempo, la vicurbestro de Bjali-stoko, Aleksander Sosna, certigas, ke •iestos malfermita antaμ la kongreso.

“La urbo investis en la projekton pliol dek milionojn da zlotoj kaj poste nidevos pagi ankaμ la funkciadon, „ar laesperantistoj ne kapablos vivteni sianCentron, — li diras kaj ›erce aldonas: —se ni ne konstruigos •in, mi eksi•os el lavicurbestra posteno”. Krom la Esperan-to-Centro Zamenhof la urbo planasstarigi novan monumenton Zamenhof,kiel donacon de Bjalistoko al la mondaesperantistaro.

Sosna tre entuziasmas pri la kongre-so, kaj li estas ankaμ la prezidanto deLKK. Li rememoras pri la jam legendavoja•o de la urba delegacio al Jokoha-mo en 2006, kiu decidigis la kongresonen la naski•urbo de la Iniciatoro deEsperanto, kaj esperas ke esperantistojde la mondo, malgraμ la krizo, amasekunvenos „i-somere en Bjalistoko. Li

volonte respondas miajn demandojn prila kongresejo, lo•ado, man•ado (ankaμpri vegetara man•ado), pri invitiloj kajvizoj, pri diservoj, kaj pri promociadode Esperanto en la urbo. Li tamen emfa-zas, ke la urbo nur subtenas la kongre-son finance kaj idee, sed organizas •inUEA pere de LKK.

Post unuhora konversaciado kun lavicurbestro, en kiu „eestas ankaμEl¿bieta (Ela) Karczewska kaj Nina Pie-tuchowska, ni iras en la oficejon de Ela,unu el la du vicprezidantoj de LKK. ‚itiun „ambron la urbestraro disponigis alLKK, kaj •uste „i-„ambre la kongresoestas preparata. Ela rakontas tre detalepri la kongresa programo, speciale pri laartaj aran•oj, kiuj estos nekutime ri„ajkaj interesaj.

Kun ›i en la „ambro laboras ankaμjuna esperantisto Przemys³aw (P›emek)Wierzbowski, kiu „e nia alveno estisprilaboranta novan gvidlibron pri laurbo, kiun ricevos la kongresanoj.

ZEOj obsedas

Forlasinte la urboficejan domegon,mi lasas min al la gvido de Nina, kiupromenigas min tra la urbocentro. Nihaltas apud la Zamenhofa monumento„e la skvaro inter la stratoj Spó³dzielczakaj Malmed, „e la domo de Jakobo ‹api-ro kaj memortabulo pri li en la stratoLipowa, „e la liceo ¹6 en la strato War-szawska, iama Reala Gimnazio kunmemortabulo sciiganta ke en •i lernis lajuna Ludoviko.

La sortimento de ZEOj en la urboestas granda. Jarek promenigas min aμtekaj montras la stratojn Esperantystówkaj Antoni Grabowski, la novan baz-lernejon ¹52 kun la nomo Zamenhof,kaj la porinfanan hospitalon LudovikoZamenhof. En „i tiu hospitalo — kiuestas la plej granda domo inter „iujZEOj en la mondo — trovi•as la salonoEsperanto kun konstanta ekspozicietopri la Internacia Lingvo kaj la ekzerco-salono Lidja Zamenhof ekipita de laBahaa Esperanto-Ligo.

‚iuj ekzistantaj kaj konstruotajZEOj (entute 15) estas kunigitaj kadrede la nova turista itinero Esperanto —unu el la kvar oficialaj urbaj itinerojapud la juda, ekzotika kaj kuirarta itine-roj. ‚e kelkaj Esperanto-punktoj jamestas instalitaj informstandoj en la pola,angla kaj Esperanto. ‚e la Zamenhofamonumento oni starigos multmedianinformilon en kiu oni povos spekti kajaμskulti prezenton pri la lingvo.

‹ajnas, ke ZEOj obsedas minsen„ese. Por la dua vespero mi estasinvitita al Esperanto-leciono en la kaf-ejo Esperanto, kiu situas en la koro deBjalistoko — „e la malnova urbodomosur la legenda foirplaco.

“Blovo de Esperanto”

“¤i estas nova kafejo, malfermitapasint-somere. La nomon EsperantoCafe iniciatis nek la urbo, nek la esper-antistoj, sed la posedantoj, — P›emekklerigas min. — Temas pri entreprenokiu posedas kelkajn gastronomiejojn enla urbo kaj •ia „irkaμa±o. Ili trovis kepro la esperantista mondkongreso estusutile fondi kafejon, kie gastoj estosservataj esperantlingve, kaj ja estos laebleco gajni”.

En la naski•urbo de Doktoro Esperanto

En „i tiu konstrua±o dum kelkaj jaroj lernisLudoviko.

4 Temo

La kafejo, kies salono povas sam-tempe akcepti cent personojn kaj mul-tajn dekojn somere en la teraso, estas pliol duone plena. Ja estas ne ordinaraleciono, sed la kursfina solena±eto. EnEsperanto Cafe okazis januare tri lecio-noj, antaμe ili pasis en la kafejo Fama.“Estis ne kutimaj tedaj lecionoj, —rakontas juna kursanino, — sed kvazaμrenkonti•oj kun la lingvo, prezento deesperantistoj lokaj kaj gastaj, de laEsperanta kulturo. P›emek instruis nurtre bazan vortprovizon prepare al plifunda eklerno de Esperanto”.

Kun plezuro mi revidas kelkajnLKKanojn, ankaμ la vicurbestronSosna, kiu trovis en sia stre„a tagordotempon por vidi novajn esperantistojn.Li invitas min al la tablo, „e kiu mikonati•as kun Tomasz Wi¼niewski, laaμtoro de la pollingva libro LudwikZamenhof, eldonita en la jubilea jaro1987. Tomasz nun gvidas popularantelevidkanalon, kies skipo „eestas, kaj„e kiu lastatempe funkcias Esperanto-programoj.

Bela surprizo: “viva” muziko. Klez-mera grupo Chanajki (kontrabaso, vio-lono, akordiono kaj kantistino) prezen-tas tradiciajn kantojn en la jida, kiujnoni bone konas en la Orienta Eμropo kajen Ruslando: Kringoj, Cigaredoj,Dona-Dona… Tio kreas iom nostalgianhumuron, kiu daμras dum la tuta vespe-ro. Joanna lerte gvidas la programon, enkiu ankaμ mi devige partoprenas — ja laafi›o informas pri la hodiaμa gasto, laredaktoro de La Ondo de Esperanto.

Tamen kafejo estas kafejo, kaj en lamenuo, apud tradiciaj man•oj polaj kaj

internaciaj estas kelkaj specifa±oj, ek-zemple:

Salato Esperanto: ›inko, froma•okamemberto, nudelo, italaj laktukoj,kapsiko, tomato, kukurbeto, olivoj, fro-ma•a saμco, vinagrosaμco, toasta pano(500g): 21,00 zlotoj

Kuko Esperantka (120g): 6,00 zlotojDeserto Meksikano en Esperanto:

glacia±o, banano, ananaso, ›aμma kre-mo, glazuro (350g): 13,00 zlotoj

Teo Blovo de Esperanto (200 ml):8,00 zlotoj

Dum la kongreso trovu tempon porgustumi ion el tiuj. Unu eμro valoras „.4,50 zlotojn.

TV EsperantoLa televida skipo insiste petas inter-

vjuon. Neplanitan. Post mallonga rezi-sto mi kapitulacas kaj ekrespondas iliajndemandojn. Kompreneble, en Esper-anto.

Se temas pri la televido, la unuaEsperanto-programo aperis antaμ unujaro. Iniciatis •in la Bjalistoka urbodo-mo, laμ la ideo de Ela Karczewska kajBjalistoka Esperanto-Societo. Financas•in la urbo Bjalistoko. Ekde julio 2008•in gvidas P›emek, unue en ITVC, kajnun en TV Bia³ystok.

Entute aperis 18 programoj, kaj „iujprogramoj estas el›uteblaj el la reto.Reveninte hejmen, mi spektis la 19anprogramon, kiu memorigis al mi lavesperon en la kafejo, sed krome en-estas en •i ankaμ raporto pri la peto de labjalistoka urbestro honori UEAn per laNobel-pacpremio, sinprezento de Paf-klik kaj ties nova lumdisko, konkurso

pri lignaj kabanoj, kaj tradicia prezentode historia po›tkarto bjalistoka.

Devo de “„iu vera esperantisto”

Je la tria (kaj lasta) tago mi renkont-i•as kun Zbigniew Romaniuk, konataesploranto de la historio de Bjalistokokaj de Podlahio. Li preparas novan stu-don pri Zamenhofoj en Bjalistoko, kiuenhavos kelkajn nekonatajn erojn. Postla renkonti•o Jarek veturigas min al lajuda tombejo, apenaμ prizorgata en lalastaj jaroj.

La urbo ›an•i•is. Preskaμ nur judaen la tempo de Ludoviko, kun minori-tatoj pola, litova, belorusa, rusa kajgermana, •i i•is preskaμ nur pola, kuniom da belorusoj kaj litovoj en kaj apudla urbo.

Precipe bedaμrinda estas la malape-ro de la judoj. Antaμ kelka tempo mortisla lasta judo, kaj nun restas neniu enBjalistoko por bruligi la †anukajn kan-delojn. Nur la tombejo, stratnomoj kajmonumentoj atestas pri la epoko, kiamen la urba foirejo nur unu butiko aparte-nis al nejudo. En la arbareto Pietraszestaras monumento al bjalistokanoj mort-igitaj tie, inter alie Jakobo ‹apiro kaj liafamilio.

Tiun epokon memorigas ankaμ lavoja•anta ZEO — la trajno Zamenhofcirkulanta inter Bjalistoko kaj Bielsko-Bia³a. Tamen mi iras ne sud-okcidentenal la urbo de Georgo kaj MargaretaHandzlik, sed orienten al Grodno, kieatendas min universitata profesoro,esploranto de la vivo de Zamenhof enGrodno, iama centro de la gubernio alkiu Bjalistoko apartenis. Mi do elektasalian trajnon. Sur la kajo mi kaj Jarek•isrevidas. Sed iam mi revenos al Bjali-stoko, urbo tre kara por mi.

Almenaμ unu fojon viziti la urbon,en kiu naski•is Ludoviko Zamenhof kajen kiu li vartis sian infanan ideon prilingvo paciga, estas preskaμ devo de“„iu vera esperantisto”. Kaj la 94a Uni-versala Kongreso „i-julie estas bonegaokazo por plenumi „i tiun devon.

Aleksander Kor±enkov

‚i tiun centron la urbestraro de Bjalistoko proprakoste konstruos por la monda esperantistarokaj poste kovros la kostojn de la funkciado. Sed „u ni, esperantistoj, pretas subteni la CentronZamenhof per regula vizitado?

94a Universala Kongresohttp://94uk.bialystok.pl

Esperanto en Bjalistokohttp://espero.bialystok.pl

TV Esperantohttp://tvbialystok.pl/tvesperanto

Kafejo Esperantohttp://www.esperanto-cafe.

pl/home.eo

Eventoj 5

MSF-8: Libero por la lingvoj

1 feb 2009 en la brazila urbo Belémpost sestaga intensa laboro fini•is la 8aMonda Socia Forumo. ¤i kunvenigiscent mil aktivajn alimondistojn, kiujesence kontraµas la kapitalisman mond-ordon, kies „efaj figuroj samtempe kun-venis en la svisa Davoso.

Partoprenis la Forumon movadojreligiaj, feminismaj, kontraµrasismaj,ekologiaj kaj indi•enaj, maldekstrajpartioj, studentaj organizoj kaj kelkaj›tatestroj, inkluzive de la venezuelasocialisma prezidento Hugo Cháves.Inter la partoprenantaro estis grupeto daesperantistoj, kiuj disvastigis per flug-folioj sian tripunktan programon:

1. Lernejanoj rajtu elekti fremdanlingvon por studi (ne nur la anglan).Ekzemple, en Brazilo la hispana estastre grava kaj multe pli uzebla, „ar „iujnajbaraj landoj estas hispanparolantaj.

2. ‚iuj homoj rajtu uzi sian dialek-ton sen esti antaµju•ata pro tio.

3. Oni elektos internacian neµtralanlingvon kiel ilon por komunikado en lainternaciaj rilatoj.

31 jan Miguel Vianas prezentis „itiujn ideojn kaj Esperanton en sia prele-go Libero por la lingvoj.

Miguel Vianas

Forumo ne nur en Belém

Samtempe kun la 8a Monda SociaForumo en Belém okazis lokaj forumojen pluraj landoj. Tian forumon en la„efurbo de Meksiko partoprenis Mek-sika Esperanto-Federacio (MEF).

La standon de MEF (vidu la fotonmaldekstre) aran•is Mallely Martínez,Morayma Martínez, Martin Schaefferkaj Daniel Moreno. Partoprenis aliajaktivuloj de MEF: Raúl Anguiano,Gabriel Jiménez, Javier Vásquez kajGuadalupe Vega, Margarita Vázquez.

‚e la stando oni montris diversajnmaterialojn pri Esperanto kaj disdonisflugfoliojn. 30 jan la standon vizitis tea-mo de la televidkanalo TeleSUR. En lasamtaga nova±programo •i montris lastandon kaj menciis, ke prezenti•isambiciaj projektoj kiel valuto por Sud-ameriko kaj internacia lingvo.

Sed plej gravaj estis personaj inter-paroloj kun la „eestantoj — multaj per-sonoj vizitis la standon kaj parolis kunni. La intereso estis granda kaj la homoj•enerale tre malferme aµskultis.

Mallely Martínez Mateos

Martin Schaeffer

franca, itala, hungara, estona, brita,irlanda kaj slovena pa•aroj.

Per niaj proponoj pri Esperanto entiuj pa•aroj kune kun la proponoj deLjudmila Novak ni certe interefikosvideble en la periodo de elektoj por laEµropa Parlamento al la politikistoj deEU. La kandidatoj simple devos legitiujn pa•arojn, „ar ilian kampanjon ilidevos formi laµ la bezonoj de civitanojkiuj esprimi•os pere de tiuj konsulti•oj.

En Francio (eble ankaµ en Germa-nio) en la balotoj prezenti•os partioEµropo-Demokratio-Esperanto, kiudiskonigos nian lingvon en tiuj landoj.

Ljudmila Novak kaj MargaretaHandzlik ver›ajne ankoraµ kelkfojeagos publike por Esperanto antaµ labalotoj, kaj ankaµ tion rimarkos lapubliko kaj medioj. Ni esperu ke en lasekva mandato estos pli ol du esperant-istoj en EP.

Zlatko Tišljar

(Laµ Eµropa Bulteno)

Verdula sukceso en Germanio

La Verda Partio en Germanio inklu-dis mencion pri Esperanto en sianEµropo-Programon okaze de la balotojal la Eµropa Parlamento en junio 2009.La amendo kiun verkis Diana Siebert,estis kunmetita kun alia propono kajbedaµrinde iom reduktita.

¤i tekstas: “Zur Sprachenvielfaltgehören auch die Minderheitensprachensowie Esperanto” = Al la lingva plurecoapartenas ankaµ la minoritataj lingvojkaj Esperanto.

Manfred Westermayer

Lju

dmil

aN

ovak

Novak: “Atentigi pri Esperanto”

En la Eµropa Parlamento (EP) laportugala parlamentano Vasco GraçaMoura prezentis raporton pri multlingv-ismo, kaj tiusence oni preparas debatonkaj akcepton de la dokumento kiel bazopor posta parlamenta rezolucio pri mult-lingvismo. La slovena parlamentaninoLjudmila Novak responde al tiu raportoprezentis tri amendojn en la komitato prikulturo kaj edukado, per kiuj ›i atent-igas la parlamenton pri Esperanto. Laamendoj rilatas al punkto 4 de la raportokaj tekstas jene:

4a) … konstatas ke la principo deestimo de egalrajteco ne povas esti cert-igita dum oni uzas nacian lingvon (laanglan) kiel “lingua franca”.

4b) … proponas, ke konservante kajuzante vivajn lingvojn, respektante lin-gvan diversecon kaj stimulante lernadonde diversaj lingvoj oni pristudu la ebl-econ kaj utilecon de enkonduko dekomuna artefarita lingvo en EU, ekzem-ple Esperanto. ¤i povus faciligi inter-kompreni•adon en Eµropo kaj kunlo•antoj de aliaj kontinentoj, „ar •i estassimpla por lernado kaj uzo.

4c) … konstatas, ke la enkonduko deeµro kiel komuna eµropa monunuo egefaciligis komercadon inter la ›tatoj kajhelpis al ekonomia kresko kaj pli grandastabileco en EU. Similajn efikojn povushavi ankaµ enkonduko de komunakomuniklingvo, kiu ja neniel forigus aµlimigus la uzon de naciaj kaj aliaj vivajlingvoj uzataj en EU.

Laµ Novak, interparoloj pri ›iajamendoj okazis en la komitato pri kultu-ro kaj ›i ne havis tie amasan subtenon,do al ›i klaras ke ›iajn amendojn onimalakceptos en la fina dokumento de laKomitato. Sed ›ia celo estis atentigi laparlamentanojn, „ar evidente en „iujpolitikaj grupoj oni devos trakti ›iajnamendojn, pri la ekzisto de Esperantokiel ebla rimedo por justa lingva solvoen Eµropa Unio.

Tiusence en ›ia pa•aro estas la eblovo„doni por la subteno al la menciitajproponoj. Tiuj subtenoj ne influos al iuajn decido de la parlamento, sed ili estosgrava argumentu por ›i dum la debato.

EU malfermis vastan konsulti•adonkun eµropaj civitanoj pri „iuj aspektojde la vivo en nacilingvaj pa•aroj deunuopaj landojn pri tio kion la civitanojproponas por plibonigi EU-on. Plurajesperantistoj proponis en tiuj konsult-i•aj pa•aroj ankaµ Esperanton. La pro-ponoj pri Esperanto trovi•as „e belga,

6 Eventoj

Ni festuvalu!

Dum la semajnfino 16–18 jan okazisen Wedgwood Memorial College,Barlaston, Britio, la „iujara evento Nifestivalu! La celo de la aran•o estaskunigi grupetojn kun diversaj interesoj,por ke ili •uu “Esperantujon”. ‚i-jareokazis la tria sesio de “Drondo”(demokrata diskutrondo), denove gvid-ata de Derek Tatton; estraranoj de JEBaferkunsidis (kaj intertempe partoprenisen Drondo); gvidaj membroj de EABprofitis la okazon por fari asocian labo-ron; kaj „efe, kiel „iam dum tiu „i even-to, jam la dek-kvinan Ni teatrumu!gvidis la konata dramverkisto, PaulGubbins, „i-jare emfazante komediojn.

Teatro-›atantoj kunvenis por inform-i•i pri originalaj Esperantaj teatra±oj,por vo„legi, rolludi, aktore trejni•i laμsperta instruo de aktoro Collin Sim-monds… por •ui la dramajn eblecojn dela lingvo. ‹ajne „iu jaro estas nun poresperantistoj jubilea — kaj ne mankisjubileoj en la dram-programo: du verkojfontis el la gravega kolekto Virino „e lalandlimo (eldonita en 1959) de d-rinoMarjorie Boulton, nome Provludo en laklubejo kaj La son•o de la kursgvidan-to; kaj e„ centjara verko ankoraμ sukce-sis distri — ‚u Pumpilurbo havu pum-pilon? prezentis temojn aktualajn en1909, multaj el kiuj daμre aktualas (ekz.virinaj rajtoj, respondeco de magistra-to): la satiro bone efikas — en verko,kies lingvo estis tiam nur 22-jara! Mal-facila±o tamen en tiu verko de Maréchalestas la foje paradoksa uzo de Esperantoen ne-Esperanta medio, dum la du Boul-ton-a±oj pli kredeble okazas •uste tie kaj“malmalice” kritikas kelkajn malfort-a±ojn de ni gesamideanoj…

Festivala juvelo en la semajnfinaprogramo, tute sendependa de la ceterajeventoj, estis la sabatvespera prelego deGeoffrey Greatrex. Bon›ance la profe-soro de kanada universitato pasigas iomda tempo en Anglio kaj povis ne nurpartopreni Ni teatrumu! sed ankaμ pre-zenti al la tuta „eestantaro iom mallong-igitan version de prelego, kiun li prezen-tis dum la Roterdama IKU, pri lahistoriisto Prokopio de Cezareo. La pre-lego pri unuavide iom seka temo montr-i•is interesega, danke al la sa•a elektode informoj kaj bildoj, kaj la vigla pre-zento de entuziasma, komunikema kler-ulo. La ovacion li plene meritis!

La kolegio en Barlastono bonven-igos esperantistojn denove dum laaμgusta Somera festivalo.

Malcolm Jones

La 27a KS en blu„iela Jokohamo

Komuna Seminario (KS) estas jun-ulara evento inter „ina, japana kaj koreajunularoj, kiu „iujare kaj alterne okazasen tri aziaj landoj (‚inio, Japanio kajKorea Respubliko). 27–29 dec 2008okazis la 27a Komuna Seminario enJunulara Gastejo de Jokohamo kun lapartopreno de 56 homoj konsistantaj el35 japanoj, 14 koreoj, po unu el ‚inio,Svislando, Malajzio, Usono kaj Hispa-nio kaj du infanoj.

Vespere de la 27a studentinoj elSofia-Universitato en Tokio inaμguris laseminarion per mesa•o rilata al medi-protekto. Sekvis salutoj de TEJO kajsinprezentoj. Poste nova temkanto deKS estis prezentita, kaj komenci•isAmika Vespero kaj fine Kandela Nokto.La seminariejo estis lumigita per kande-loj, en kies lumo oni konversaciis.

La duan tagon komence okazis triaran•oj: Esperanto-kurso, ateliero prifarado de notlibroj el uzitaj paperoj, kajdiskuto pri junulara movado en Azio.Posttagmeze okazis gruplaboro pri la„eftemo Ekologio en nia „iutaga vivo.Komence ni grupe difinis la vorton “eko-logio” kaj prezentis la rezultojn. Kajposte ni faris “Ekologian Manifeston”dividite en 6 novajn grupojn. Poste „iujgrupanoj prezentis sian manifeston enaliaj grupoj; fine „iuj vo„donis por la›atataj manifestoj. La unuan premiongajnis Grupo 2 kun manifesto “Atente,bone pensu” kun siaj simpleco, funda-menteco kaj impona desegno.

Vespere okazis bankedo en japanarestoracio proksime de la seminariejo.Ni man•is franda±ojn kaj drinkis sen-lime. Nokte okazis reta konferenco kunla partoprenantoj de samtempe okazan-taj “Internacia Seminario” en Germaniokaj “Ago-Semajno” en Slovakio.

La lastan tagon okazis fermo, kajpost la tagman•o en la najbara parko, nipromenis de la kongresejo tra Jokoha-mo, la seminaria urbo. La vetero estisideala kaj „iuj •uis la promenadon.

Estis diskutita la situacio de la junul-ara movado en Azio. Nun funkcias jun-ularaj organizoj nur en Japanio, Koreio,‚inio, Vjetnamio, Nepalo, Irano kajIsraelo. Bedaμrinde, en aliaj landoj lajunulara organizo ne ekzistas. Song Ho-young (prezidanto de Korea E-Junularo,komisiito de TEJO pri Azio) resumis lamankojn en la junulara movado:

1. Komunikado inter aziaj junularojkaj TEJO;

2. Seriozemo pri respondeco;3. Stabileco;4. Datumoj de antaμaj KS-oj;5. Sufi„a financo;6. Apartenemo de junuloj al organi-

zoj kaj grupoj;7. Lingve kompetentaj junuloj.Laμ la statistiko la nombro de la par-

toprenantoj •is la 11a KS „iam superis100 (la plej granda estis KS en 1992 enGyeongju, Koreio, kun 193 partopren-antoj), krom KS-oj okazintaj en Japanio,tamen en la lastaj jaroj partoprenantojestis malmultaj: 18 en Iksan en 2004, 30en Kamogawa en 2005, 18 en Pekino en2006 kaj 50 en Iksan en 2007. Tiun ten-dencon oni ne povas ignori.

Solvi tiujn problemojn estas ne faci-le. Junuloj estas •enerale malri„aj, vizo-problemo ekzistas, studentoj havas nurkvar jarojn por agadi, kaj kiam ili ekla-boras, libera tempo mankas al ili. Estasnotinde, ke en tia situacio KAEM deci-dis doni subvencion al du partopren-ontoj el Vjetnamio kaj Barato (bedaμr-inde tiu projekto ne reali•is).

Amano Yayoi

prezidantode Japana Esperanto-Junularo

KS en Jokohamo: Junaj aziaj esperantistoj frontas problemojn kaj diskutas por solvi ilin.

Eventoj 7

Lingvofestivalo en Loveno

Jam la duan fojon, sabate la 7an defebruaro 2009 okazis en la flandra uni-versitata urbo Loveno (Leuven) la Lin-gvofestivalo. Kvankam direktata al ne-esperantista publiko, •i estis organizitade la loka grupo Esperanto 3000 kajinter pli ol 200 vizitintoj arigis ankaμkelkdekon da esperantistoj. Kongruekun la celoj de esperanto — esti dua lin-gvo por „iuj — la internacia lingvo ser-vis en la fono kiel perilo, per kiu oni tro-vis multajn el la prelegantoj (inkluzivede kelkaj kiuj mem estis esperantistoj),sed dum la festivalo mem Esperantoestis prezentita egale kun 20 aliaj lin-gvoj. Tiel esperantistoj klare montriskiel esperanto kiel neμtrala lingvo kapa-blas protekti kaj popularigi „iujn etnajnlingvojn sen diferenco.

‚i-jare la aran•on gastigis la pre-sti•a lovena Centro de Vivantaj Lin-gvoj. Pro ties subtenemo kaj subvenciode la urbo Loveno, kies urbestro e„ pro-prainiciate vizitis la aran•on, la festiva-lo „i-foje estis por la partoprenantoj tutesenpaga. En ses „ambroj samtempe,dum kvar sinsekvaj sesioj, prezenti•isen unuhoraj blokoj lingvoj kiel la rusa,la greka aμ la irlanda, sed ne mankisankaμ pli “ekzotikaj” lingvoj kiel laajmara aμ la „iluba.

Krom la prelegoj mem, la aran•onkonsistigis ankaμ enkoridora ekspoziciokun interesaj faktoj kaj specimenoj de laprezentataj lingvoj kaj surtabla ekspozi-cio de diverslingvaj libroj, „io samtem-pe ligita al la tiujara temo kiu estis“Paroli pri pasio — Paroli pri arto”,okaze de la antaμvidata malfermo denova muzearo en la centro de Loveno.Per standoj kun informiloj prezenti•iskelkaj lokaj lingvolernejoj, ne mankistamen ankaμ esperantlingva libroservo,inkluzive de la nemalhaveblaj belgajkomiksoj en Esperanto, kiuj ankaμ vekisatenton de la publiko.

Kiel unuafoja partopreninto kaj pre-leginto samtempe (pri la „e†a lingvo),mi povis spekti la eventon de ambaμflankoj. Mirigis min, kiel glate iris laorganizado, sub gvido de Marc VandenBempt, efektivigata de multaj sennomajhelpantoj el la vicoj de samideanoj kajsamfamilianoj kiuj prizorgis taskojnekde ekipado de la festivalejo, traakceptado de la alvenintoj komence kajkolektado de la opinienketiloj fine, •istiaj detaloj kiel disponigo de glaso daakvo por kiel eble plej komfortigi la pre-legantojn.

Marek Blahuš

Internacia Vintra Universitato

Internacia Kongresa Universitato(IKU) — serio de fakaj prelegoj, „iujareprezentataj dum la Universalaj Kongre-soj de Esperanto (UK) — komenci•is en1951 kiel Internacia Somera Universita-to (ISU). La nomon oni ›an•is en 1980,kiam la UK unuafoje okazis en la sudahemisfero. Kial do ne ekzistu ankaμ vin-tra Universitato?

Ser„ante taμgajn formon kaj kadron,mi pensis pri kunlaboro kun AkademioInternacia de la Sciencoj (AIS). Jam en1995 okazis en Tampereo la unuakomuna sesio, kaj de tiam preskaμ„iujare okazis dum UK komuna AIS-IKU sesio, konsistanta el tri kursoj.Estus nature uzi similan kunlaboron porla vintra aran•o, sed kiam kaj kie?

En la nordhemisfera somero UK ser-vas kiel organiza kadro por IKU. Vintreekzistas pluraj tradiciaj tutsemajnajEsperanto-renkonti•oj dum la novjaro,kiuj povus servi kiel taμga kadro por lavintra universitato. Mi elektis la Inter-nacian Festivalon (IF), kies ri„a klerigaprogramo plej taμgas al tiuspeca aran•o.

Tiel naski•is la Internacia VintraUniversitato antaμ unu jaro kadre de IFen Düsseldorf, laμ formato simila al la“komuna sesio” de AIS kaj IKU dumUK: studsesio de AIS konsistanta el trikursoj. Fine de mia kurso (pri eksterteravivo kaj la planedo Marso) okazis ekza-meno, kaj „. 20 sukcesis kaj ricevis ofi-cialajn AIS-atestojn en solena ceremo-nio kiu okazis… dum la silvestra balo.

Sekve de la sukceso de la unua IVU,okazis la nunjara IVU-2, denove kadrede IF, samloke kiel pasintjare, en lajunulargastejo en Düsseldorf. La elektode temoj estis varia: Renato Corsettiprelegis pri lingvistikaj observoj priEsperanto, Eugen Macko pri naciaj ideo-logioj en Mezeμropo, kaj mi pri la temo“Teleskopoj”, okaze de la 400-jaradatreveno de la invento de la astronomiateleskopo. La kurso pri teleskopojinkludis ankaμ praktikan parton, en kiula partoprenantoj kunmetis veran tele-skopon kaj uzis •in (dum la silvestrabalo) por observi stelojn.

13 interesatoj plenumis ekzamenonkaj ricevis atestojn de AIS en ceremoniokadre de la Armena vespero. Estis sim-bole, ke ties organizantoj, Elena kajJasmin Arakelian, havas la saman fami-linomon kiel la fama armena astronomo,je kies nomo nomi•as pluraj galaksioj.

La tria IVU okazos en la venontjaraIF en Bavario.

Amri Wandel

Ela

Gra

biec

prez

enta

sla

pola

nli

ngvo

n(F

otis

Mar

cV

ande

nB

empt

)

Am

riW

ande

lka

jIV

Udo

nis

alIF

gala

ksia

ndi

men

sion

.

8 Eventoj

La dua sesio en UAM

Daμras la Interlingvistikaj Studoj „ela Universitato Adam Mickiewicz(UAM) en PoznaŒ, Pollando.

La nova grupo, kiu altiris partopre-nantojn el foraj landoj, kiel Brazilo,Usono kaj Grekio, en bona etoso travi-vis sian duan sesion (31 jan – 6 feb2009) kaj la unuajn ekzamenojn. Vizajproblemoj malhelpis, ke la du iranajgestudentoj alvenu.

Vera Barandovská-Frank enkondu-kis la partoprenantojn al interlingvist-iko; la pola literatura duopo — LidiaLig¾za kaj Tomasz Chmielik — analizisla esperanto-literaturon de la dua perio-do; Michael Farris klarigis la bazajnnociojn de morfologio kaj sintakso perdiverslingvaj ekzemploj; Ilona Koutnydiskutis kun la gestudentoj pri tiklajproblemoj de esperanto-morfologio,kiel radikkaraktero.

La komuna vespero kun partoprenode poznanaj esperantistoj „i-foje ko-menci•is per prelego de Josip Pleadin.Post la sesio okazis unutaga ekskurso alToruŒ .

Ilona Koutny

Claude Piron ne malaperis!

Esperanto-GrupoClaude Piron fondi•isoma•e al tiu eminentaesperantisto. La sidejode la grupo estas „e lastrato Anhembi 197,

kvartalo Irajá, Rio-de-‡anejro, Brazilo.Jam du grupoj da lernantoj, entute

35, lernis Esperanton per la lernolibrode la instruisto Jair Salles, krome pervideoj kaj aliaj aμdvidaj rimedoj. Enmarto 2009 komenci•os nova baza kur-so gvidota de Marly Freitas. La lecionojokazos unufoje semajne, merkrede.� marlyfs@terra.com.br.

Marly Freitas

Verda Stelo kantas dum 25 jaroj

La koruso Verda Stelo estis kreita dePedro Vilaroig kaj Juan Carlos Ruiz enla jaro 1984 „e la Madrida Esperanto-Liceo, kun la celo krei novan konceptonde muzika ludado. La koruso komenciskanti en Esperanto, unue en malgrandajesperantistaj kunvenoj, iom post iometendante siajn ludadojn al pli ampleksaspaco. ¤i ri„igis sian repertuaron perfolkloro kaj klasika±oj en aliaj lingvoj,cele al aμdaca kaj ampleksa formo dearta ludado. ¤ia repertuaro en Esperantoestas multnombra, en kiu elstaras AveMaria komponita de Pedro Vilaroig.

En 1993 okaze de la UniversalaKongreso de Esperanto •i prezentis, enla Muzika Palaco de Valencio, la kanta-ton en Esperanto La profil’ de viaj spu-roj, komponita, surbaze de la teksto deMiguel Fernández, fare de •ia direktorokaj fondinto Pedro Vilaroig, akompana-ta de la Simfonia Orkestro de Valencio.La koruso Verda Stelo estas membro dela Korusa Federacio de Madrido kaj par-toprenas en •ia aktivado.

En 1987 esti•is la orkestro VerdaStelo, kiu koncertis kaj akompanis lakoruson dum kvin jaroj.

Nun la koruso, direktata de LauraCarballo, havas „irkaμ tridek gekant-istojn kaj faras siajn kantoprovojn en lapre•ejo San Francisco el Grande deMadrido. En „i pre•ejo •i partoprenis enkelkaj elsendoj de la Hispana Televido.¤ia partopreno estas petata por „iaspe-caj prezentadoj, konkursoj (Habanerasde Torrevieja), recitaloj en privataj cen-troj, akademiaj eventoj, kulturcentroj,geedzi•oj, kongresoj, oma•oj, NaciaAμditorio, Teatro Monumental, ktp.

11 jan 2009 •i aperis en la programoConciertos de la dua kanalo de la Hispa-na Televido, en kiu •i partoprenis en laprezento de la “zarzuela” Viva la Verbe-na de Luis Aguilé.

Augusto Casquero

Esperanto en Kaliningrado

La duan februaran diman„on en laMarista kulturdomo okazis jarkunvenode Kaliningrada Regiona EsperantistaUnui•o (KREU), kiu traktis la pasintja-ran aktivadon kaj vo„done daμrigis porunu jaron la mandaton de la gvidorgano.

Estis prezentitaj someraj aran•ojokazontaj en Pollando, en kiuj partopre-nos lokaj aktivuloj. La 150-jara jubileode Zamenhof estas bona preteksto porintensigi la informadon. Ideo pri oma•akunveno, eventuale en la pollanda kon-sulejo, trovis subtenon de KREUanoj.

La sekretario de la Internacia Foto-konkurso de La Ondo anoncis la rezul-ton kaj enmanigis la diplomon de lalaμreato al Olga ‹ipovalenko (vd. lasuban foton). Fine, oni tostis je prosperode la Esperanta afero, frandis bongust-a±ojn kaj amike interbabilis.

Halina Gorecka

Dum 60 jaroj inter fervojistoj

Dana Esperantista Fervojista Asocio(DEFA) eldonis sian •isdatigitan histo-rion okaze de la 60a “naski•datreveno”de la asocio en 2008. En du kajeroj onipovas legi pri •ia aktivado en Danio kajinternacie dum „i tiuj jaroj. Danaj fer-vojistoj estis inter la pioniroj, kiam ek-estis organizita fervojista esperantistalaboro, kaj la rakontoj pri la multajbravaj homoj povas daμre inspiri.

DEFA apartenas al la internaciaorganizo IFEF. IFEF organizas „iujareekde 1948 Internacian Fervojistan Kon-greson, kaj la dana asocio kvinfojearan•is •in — la unuan en 1948 kajposte en 1958, 1973, 1985 kaj 1998.Estas interese legi pri la preparlaborojkaj eventoj, kiuj ja multe facili•is tekni-ke kaj ›an•i•is dum tiu periodo.

La historio haveblas „e la sekretarioLene Niemann (Hovedvagtsstræde 9E,1, DK-3000 Helsingør, � Niemann@kabelmail.dk), kaj legeblas en la hejm-pa•o: www.jernbaneesperanto.dk.

Jan Niemann

Poz

naŒ

(Fot

isT

eaR

adov

anov

i¢)

Fot

ode

Ale

ksej

Kor

±enk

ov

Eventoj 9

Sveda Renkonti•o en bela naturo

22–24 maj 2009 en popolaltlernejoFornby, en Dalekarlio, 230 km nordok-cidente de Stokholmo okazos specialajaran•oj kiel: 1. Esperanto Eksprese:rapidkurso por akompanantoj aμ e„ par-toprenantoj. 2. Infanejo por gefiloj,genepoj aμ geamikoj de ili. Sperta gvi-dantino ludas kun ili kaj instruas al ilikantojn. 3. Tuttaga ekskurso. Unue al lamondfama kuprominejo en Falun, kiuestas unu el la svedaj mondhereda±oj.Due al la sub„iela muziko-kaj-ope-ro-scenejo Dalhalla, kiu estas iamakalk›tonminejo. 4. Paul Gubbins, lek-toro „e la brita universitato de Manche-ster, prezentos propran teatra±on. Kromeli prelegos pri projekto Springboard tolanguages (lingvolan„ilo), kiel fari porallogi junulojn por lerni fremdajn lin-gvojn helpe de Esperanto. 5. Promenojen la bela „irkaμa±o. 6. Jarkunvenoj dediversaj E-organiza±oj. 7. Samideanojdistros nin per sia muziko.

Eksterlandaj partoprenontoj havosrabatitan kotizon.� Sveda Esperanto-Federacio,

Vikingagatan 24, SE-113 42 Stock-holm, Svedio,� sefkongr09@esperanto.sehttp://www.esperanto.se/esperantist

oj/sef/

Humura literaturo en Esperanto

Populara hungara kanzono aludasrendevuon en “la kondoros-an Char-don”, kaj laμdire, „iuj hungaroj konas laesprimon, e„ ne sciante kie tiu “albergo”

ku›as (sud-oriente de Hungario) kajke •i plu ekzistas. Venu malkovri tiunlokon, kiu estos la konferencejo de lavenonta IEK (Internacia EsperantoKonferenco, 18-24 jul 2009), des pli kela temo tutcerte allogos vin: “Humuraliteraturo en Esperanto”.

Matene prelegos Josef Dörr, LenaKarpunina, David Kelso, ‡ak Le Puil,Franz-Georg kaj Rita Rössler, László I.Tóth kaj aliaj. Paralele funkcios Espe-ranto-kurso por geknaboj. Posttagmezevi povos ripozi en famaj kuracbanejoj,promeni tra la kamparo, deproksimesperti la vivon en tradicia kamparamedio. Vi e„ povos tranokti „e la lo•-antaro mem.

Pál Kozsuch ( Vasut u 3, HU-5553Kondoros, Hungario, � pauljuno@freemail.hu) prizorgas la renkonti•on,kiu „iam disvolvi•as en familia etoso.

Je la fino estos vo„donita laOSIEK-premio 2009.

Anne Jausions

Unufraze� La „efministro de Malsupra Saksio(Niedersachsen) Christian Wulff akcep-tis esti alta protektanto de la GermanaE-Kongreso k Eμropa E-Kongreso, kiujokazos 28 maj — 3 jun 2009 en Herz-berg. (ICH)

� 18 dec 2008 Tutmonda E-ista ‡urnal-ista Asocio estis oficiale registrita enLitovio; •i estas la unua internacia orga-niza±o, kun sia jura sidejo en Litovio.(Vytautas Šilas)

� Kleriga Ministerio de Slovenioakceptis la projekton pri eksperimentaenkonduko de Eo en du lastaj jaroj deinfan•ardeno k en unuaj tri de elementalernejo por 200 infanoj en 8 grupoj enMaribor. (Eµropa Bulteno)

� Asocio de Beninaj E-istoj konvinkisla responsulojn pri edukado en la depar-tementoj de Mono k Couffo enkondukiEon kiel nedevigan lernobjekton en kel-kaj lernejoj. (Landa Agado)

� 7 feb en la kulturcentro Beseda enMoravské Budìjovice (‚e†io) ekfunkciisekspozicio pri Komenio k Eo. (‚EA-retkomunikoj)

� La urba konsilantaro de Osijek (Kroa-tio) donis la nomon Esperanto al stratetoen la distrikto Malsupra Urbo. (Tempo)

� En januaro komenci•is E-kurso en laStokholma Universitato kun „. 20 kurs-anoj; instruas Sonja Petrovi¢-Lundberg.(Hokan Lundberg)

� Je 13 feb 2009 al la 94a UK en Bjali-stoko ali•is 1275 personoj el 59 landoj:219 el Pollando, 191 el Francio, 114 elGermanio, 112 el Japanio, 53 el Neder-lando, 46 el Italio, 45 el ‚e†io. (uea.org)

� 9 jan 2009 la Plenum-Komitato deSAT publikigis proteston kontraμ la per-forto de Israelo en Gazao k kontraμ labatalmetodo de Hamas. (Sennaciulo)

� En februaro k marto la membroj de laAkademio de Eo vo„donas pri la novalandnoma listo, proponita de la sekcio pri•enerala vortaro gvidata de Bertilo Wen-nergren. (HeKo)

� Post la eksi•o de Ernesta Pie£iut¡ekde 26 jan 2009 kiel la sekretario deLitova E-Asocio en Kaμno oficas Egidi-jus Skarelis. (Povilas Jegorovas)

� Kadre de la Transjara Renkonti•o enKameoka (Japanio), Yas Kawamurasukcesis en diplomiga ekzameno k i•is la71a diplomita Cseh-instruisto aktivanuntempe. (Landa Agado)

� 11 feb la socia E-retejo Klaku.net„esis funkcii, „ar, laμ •ia fondintoj, tromalmultaj retanoj uzis •in por popularigitekstojn. (Libera Folio)

SES kun dua lernu!-renkonti•o

SES-2009 okazos 10–18 jul 2009kun jam la dua fizika renkonti•o de ler-nu!-kreantoj, helpantoj kaj uzantoj. Laaran•on gastigas urbeto Modra-Harmó-nia (Slovakio), 30 km de Bratislava.

La programo konsistos el kelkaj par-toj. Antaμtagmeze: instruado de Espe-ranto. Posttagmeze: ekskursoj, prelegoj,manlaboroj, sportoj, laborgrupoj ktp.Vespere: nacia kaj internacia vesperoj,koncertoj, filmospektado, diskoteko…

Esperanto-instruadon gvidos spertajEsperanto-instruistoj en kvar grupoj, laμla lingvo-nivelo. Fine la partoprenintojricevos atestojn pri 26-hora kurso laμ laniveloj de nova eμropa referenckadropri lingvoinstruado de A1 •is C1.

Pri la lernu!-programeroj zorgoskerna lernu!-teamo. Eblos „eesti prele-gojn pri lernu.net, pri la traduksistemode la pa•aro k.s., eblos diskuti, proponi›an•ojn rilate al la pa•aro.

Por voja•emuloj ni proponas trise-majnan voja•-kombinon: SES (Slova-kio), IJK (‚e†io), UK (Pollando).

Nova eblo „i-jare! Por instruemuloj,kiuj jam bone regas la lingvon, ni propo-nas seminarion Flugiloj de malfacilavento, realigotan kunlabore kun ILEI.

Por pli da informoj vidu rete: http://eo.lernu.net/pri_lernu/renkontighoj/SES/index.php aμ informi•u „e la„ef-organizanto: � petro@ikso.net

Peter Balá�

10 Tribuno

Kongresa projekto 2014

En 1914 la grandaj Eμropaj regnoj deklaris al si reciprokemiliton, kiu fari•is monda. Por esperantistoj des pli gravas tiuevento, ke •i sufokis la Universalan Kongreson antaμviditanen Parizo, kiu tuj devis disi•i. Ankaμ pro la milito Zamenhofmortis sen realigi la projekton por kiu li plej vigle klopodisekde 1913: organizi kongreson de “neμtrale-homa religio”, alkiu estu proponita lia Deklaracio pri homaranismo.

1914 estis grava frapo poresperanto, sufi„e vigla tamenpor ne perei, sed frapo e„ pligrava por homaranismo, tiame„ ne naski•inta.

Kongreso celanta homaranfratecon por centajara jubileode 1914 havus duoblan signi-fon: por „iuj pac-amantoj •isignifus progreson de la hom-aro per signifa inverso de ladeklaroj: anstataμ milito, pacokaj frateco; anstataμ regnestroj,konsciaj civitanoj. Sed krom

tiu •enerala signifo, por esperantistoj •i enhavus iun plusanvaloron: honoro iniciati la renkonton, efektivigo de la revoZamenhofa kunvenigi homojn de diversaj lingvoj, gentoj,religioj kaj mondkonceptoj por al si reciproke deklari frat-econ, kaj fine gvida rolo, ne nur lingvaterene per uzado de laplej kontentiga solvo, sed ankaμ translingve se ni kapablos enmodernaj vortoj enblovi la spiron de la Zamenhofa frateco.

Jen la esenco de mia projekto, por kies preparo ne troasses jaroj, „ar venas multaj demandoj.

— Kio daμre konservindas el la homaranisma projektoZamenhofa?

— Kiun vorton oni uzu por nomi la renkonton? ‚u kon-greso de frateco? de paco? de solidareco? Aμ alimaniere?

— Kiom da homoj venus? ‚u dudek? ‚u kvinmil?— Kie oni organizu tion? ‚u en pli-malpli simbola urbo?

Kiu?— Kiom da tempo daμru la aran•o? Kun kiu programo?— ‚u deklaracion oni proponu? Kian? ‚u oni simple fidu

la partoprenantojn por „iutaga “strebo al homeco”, kiu perradiado iom post iom modifus la socion? Jen utopio, certe,sed historion faras utopiistoj: Gandhi, Nelson Mandela,Martin Luther King…

— Resume, kiel tiu aran•o ne dronu en sensekva for-geso?

— ‚u oni uzu aliajn lingvojn ol esperanto? Jam en 1913Zamenhof antaμvidis tiun hipotezon.

— Kiu preparu la aran•on? ‚u nur esperantistoj? Kajinter ili, kiuj?

— ‚u oni preferu unu grandan kunvenon aμ plurajnaran•ojn disajn?

La 14a de decembro 2008 grupeto kunvenis en KCE,‚aμdefono, Svislando por studi la aferon kaj diskuti respon-dojn al la supraj demandoj, kaj fine decidis prepari la projek-ton per stud-seminario dedi„ita al homaranismo, en KCEmem, inter la 17a kaj la 21a de aμgusto 2009.

Partopreno de „iu al tiu renkonto estos bonvena, sed ankaμpropraj iniciatoj celantaj igi la jaron 2014 jaro de frateco.

Kontaktoj: � François Degoul, 54 rue des Caillots,FR-93100 Montreuil � frdegoul@wanadoo.fr

François Degoul

Kia Esperanto 2009?

De biologia diverseco al kultura unueco, „u?La homa neceso-bezono pri baza bonstato-bonfarto kaj la

homa avido-manio pri profitoj kaj lukso „iujare kaμzas nega-tivan bilancon koncerne materiajn kaj sentoksigajn resursojnkaj kapablojn de la biosfero.

Ankaμ kulturo, ankaμ komunikado, respondecas pridaμropoveca traktado de la strukturo kaj dinamiko de la vivosur nia Planedo.

La konsumklaso de la evoluitaj landoj uzas „efe mononkaj la anglan por detrui la biosferon kaj per tio la eblojn deontaj homaj generacioj. Esperanto nek alestu nek •isrestu enla kun- kaj post-ondoj de „i procezo!

La nuntempaj krizoj pri justeco kaj la medio estas antago-nismaj en la senco, ke pli da justeco en la mondo kondukas almalpli da medio kaj inverse. Ununura solvo de „i dilemo estasla koncepto de daμropoveco, kiu signifas

— ke la evoluitaj landoj devas rezigni pri grava parto desia bonstato-bonfarto,

— kaj ke la evoluintaj landoj devas zorgi pri propra bon-stato-bonfarto, kiu estas eltenebla de la biosfero.

Esperanto pro si mem estas daμropoveca:— •i reduktas porsociajn riskojn per demokratia dulin-

gveco,— kaj •i reduktas pormediajn riskojn per maksimuma

maldisipo de materialaj resursoj.Neniu alia trajto de Esperanto pli multe valoras! Esperan-

to estas ekologie daμropoveca komunikilo.‚iuj oficialaj organiza±oj de la esperanto-movado •is nun

neglektas tion. La “lingvoka„e” memreferenca pensado-aga-do de „i organiza±oj kunkulpadas en la pereigo de la biosfe-ro… Ni ne dubu pri tio!

Kulturo ne povas senkulpigi mediodetruon. Komunikadone povas senkulpigi mediodetruon.

Estas postulo de la biosfero forme de •ia pensa viva mate-rio, kiu estas la “homo sapiens sapiens”, ke organiza±oj kielUEA, SAT, EEU k.a. klare identi•u ekologie kaj oficiale aga-du laμeble porvive futurinde.

Se la materiala kaj kultura evoluigo de la homaro al „iampli universala unueco signifas la detruon de la biologia diver-seco, •i ne valoras — negrave kiulingve •i reali•as…

Tio ankaμ signifas, ke finfine estus pli bona ajna ne-espe-ranta solvo de la monda lingvoproblemo, se „i solvo estus lapli daμropoveca.

‚i-sence oni komprenu la frazon: “Esperanto — Interna-cia Lingvo por Monda Demokratio kaj Sana Medio”.

Wolfgang Günther

29 dec 2008 forpasis en Šiauliai (Litovio)profesoro Vytautas Sirtautas (1921–2008)

filologo, poligloto, profesoro de la pedagogia instituto(poste: universitato) de Šiauliai, aμtoro de 23 libroj kaj „. 300artikoloj. Esperantisto ekde 1934, li instruis Esperanton, kieldekano de la filologia fakultato helpis esperantistojn en lapedagogia instituto, kaj dedi„is al Esperanto duonpa•on ensia universitata lernolibro de lingvistiko (1995).5 jan 2009 forpasis en Šiauliai

Vincas Barcys (1922–2009)

juristo kaj amatora muzikisto, esperantisto ekde 1987, aktivainstruanto de Esperanto en Šiauliai, Joniškis, Radviliškis, tra-dukanto de litovaj kantoj en Esperanton, laμreato de Muzoj.

Ni funebras kaj kondolencas.

Tribuno 11

Centjari•o en ‚e†io

30 jan 2009 en la kinejo Metro en la urbo Prostìjov

(‚e†io) estis instalita Esperanta ekspozicio okaze de la cent-jari•o de la esperantista klubo en „i tiu urbo.

7 feb 2009 okazis en Prostìjov renkonti•o okaze de lajubileo kun 60 partoprenantoj el ‚e†io kaj Slovakio. Matenela prezidantino de la ‚e†a Esperanto-Asocio Jana Melichár-ková malkovris memortabulon „e la baza lernejo en la stratoPalackého, kie la klubo estis fondita en la jaro 1909.

Poste oni vizitis Esperanto-monumenton en la parkoKoláš. Post ekskurso tra la urbocentro kaj tagman•o en resto-racio „iuj trarigardis la urbodomon. Sekvis vizito de la Esper-anta klubejo kaj trarigardo de la ekspozicio en la kinejoMetro. Fine en la Domo de servoj en la strato Olomouckáokazis kultura programo kaj danca vespero kun ri„a tombolo.

Jaroslav Liška

Centjara datreveno de Ivo Lapenna

Du gravaj datrevenoj en 2009: D-ro L. L. Zamenhof(150-jara) kaj Prof. D-ro Ivo Lapenna (100-jara).

La Internacia Scienca Instituto Ivo Lapenna, prezidan-to: Prof. D-ro Carlo Minnaja (red. de Eseoj memore al IvoLapenna. 29 konataj aμtoroj kontribuis al tiu „i „arma kajinteresa 417-pa•a verko), kaj la Fonda±o Ivo Lapenna, pre-zidanto: D-ro Klaμs Perko, instigas „iujn Esperanto-organiz-a±ojn, E-klubojn, E-kunvenojn k.s. „ie en la mondo celebri ladu gigantojn per multaj ekspozicioj, prelegoj kaj artikoloj enla gazetaro pri ilia enorma, eminenta kaj elstara laboro por laInternacia Lingvo, Esperanto.

Ni invitas vin senpage utiligi la abundan materialon de niahejmpa•o: dokumentoj, paroladoj, fotoj ktp. (bv. indiki lafonton). Jen la adreso: www.ivolapenna.org

Birthe Lapenna

6 feb 2009 en The Times Literary Supplement — presti•a literaturasuplemento al la londona tag±urnalo Times — aperis recenzo de JohnWells pri la enciklopedio de Geoffrey Sutton, Concise Encyclopediaof the Original Literature of Esperanto, aperinta pasint-jare „e Mon-dial en Novjorko. La recenzo estas pozitiva; •i informas la •enera-lan publikon pri la disponeblo kaj kvalito de la originala Esperantaliteraturo. Wells afable disponigis en Facebook bildan version de siarecenzoteksto. (Laμ informoj de István Ertl kaj Probal Dasgupta)

E@I prezentas

Flugiloj de malfacila vento

Flugiloj de malfacila vento (FMV) estasgramatika kaj metodika seminario, lan„ita de ILEI en kunla-boro kun E@I, kies primara celo estas prepari kompetentajnjunajn instruistojn de Esperanto. Kromaj celoj estas altigi lanivelon de junaj Esperanto-parolantoj kaj plibonigi la gvid-adon kaj organizon de Esperanto-kursoj. ¤uste pro tiu celo laseminario okazas dum pluraj junularaj aran•oj kaj konsistasel du partoj: gramatika, kies celo estas sistemigi kaj profundigigramatikajn sciojn de Esperanto, kaj metodika, kiu provizaslernantojn je la plej gravaj instrumetodoj de Esperanto.

‚iu interesato rajtas partopreni seminarion. La seminarioestas senpaga, tamen postulas nepran membrecon en ILEI:nemembroj de ILEI, kiuj volas partopreni iun seminarion,povas surloke membri•i.

La nomo de la seminario estas aludo al verso el La Esperode Zamenhof. La ›an•o de la vorto “facila” al “malfacila”implicas, ke Esperanto (kaj instruado de •i) ne „iam estas tielfacila, kiel oni imagas tion.

La teamo de la projekto klarigis la elektitan nomon de laagado en decembro 2003:

Hodiaμ ekzistas pluraj aferoj kiuj malfaciligas instruadonde Esperanto, aparte al kaj fare de gejunuloj. Ekzemple:

— malalta lingvonivelo „e multaj junuloj,— malmulte da junaj Esperanto-instruantoj ekzistas,— malabundas materialo taμga por junuloj,— malestas eblecoj peti monon de eksteraj fonda±oj por

Esperanto-instruado kaj— malfacilas trovi interesi•antojn (almenaμ en la okci-

dento) kaj / aμ instigi komencintojn daμrigi la lernadon.Alivorte: ni laboras en MALfacila vento…FMV bonvenigas junajn instruemulojn, kiuj havas fortan

deziron lan„i kurson de Esperanto, sed bezonas profundigisiajn teoriajn sciojn pri instruado kaj ricevi praktikajn konsi-lojn kaj sperton.

La unua FMV okazis en Kovrov (Ruslando) kadre deIJK_2004. Ekde tiam la seminario regule okazas „e diversajgrandaj Esperanto-aran•oj kun junulara partopreno.

Inter la plej senteblaj rezultoj de la Flugiloj de MalfacilaVento estas la Manlibro pri instruado de Esperanto — sub laredaktora gvido de Katalin Kováts kontribuis 13 aμtoroj. Lalibron, kies kvara eldono aperos „i-somere, samkiel komen-cajn seminariojn subtenis finance Esperantic Studies Founda-tion.

Por povi efike okazigi la seminariojn aperis en jaro 2006subprojekto Gvidu la “Flugilojn!” — kiu pretigas jam relati-ve spertajn esperantistojn plu gvidi la FMV-seminariojn tra lamondo. Por la “Gvidu”-kandidatoj ekzistas sufi„e severajkondi„oj. Tiuj devas esti gejunuloj kun pedagogia aμ/kajlingvistika klero, kun instruista sperto, libere parolantaj enEsperanto kaj pretaj dedi„i sin por gvidado de FMV en esper-antistaj aran•oj.

En 2009 FMV revigli•as. Estas planataj pluraj seminariojkaj kreo de aparta retpa•o. Plia celo por proksimaj jaroj estasdisvastigi Flugilojn al aliaj kontinentoj (•is nun „iuj okazis enEμropo).

Eblecon partopreni en Flugiloj-seminario havos ankaμ„eestontoj de SES (Somera Esperanto-Studado), kiun kun-organizas E@I kaj SKEJ kun faka kontribuo de ILEI.� flugiloj@gmail.com

Peter Balá�,E@I-kunordiganto

12 Zamenhof-150

Aktualaj problemojde zamenhofologio

La dua parto de la eseo de Aleksander Kor±enkov

LA LINGVO

Se temas pri famuloj, oni kutime parolaspri iliaj “vivo, verkoj kaj ideoj”. Sed enzamenhofologio ni apartigu la lingvankreadon de Zamenhof disde lia litera-tura kaj ideologia verkaro.

La lingva kreado de Zamenhof estasbone studita en multaj fakaj verkoj kajen konferencaj kontribuoj. La UnuaLibro, la unuaj vortaroj, la Fundamentokaj la Lingvaj Respondoj estis multfojereeldonitaj kaj trastuditaj. Preskaμ „iuserioza esperantologia studo pri iu ajnparto de la lingvo Esperanto — fone-tiko, morfologio, sintakso, leksiko kajfrazeologio — traktas detale la Zamen-hofan uzadon. Multaj ekzemplojZamenhofaj estas en (N)PIV, PAG kajen PMEG. En la jubilea jaro 1987 aperisgrava, sed nesufi„e atentita, pli ol500-pa•a ekzemplaro25, kompilita deRihej Nomura. Plia dezirinda±o estaseldono de Zamenhofa konkordanco —sliparo de William Bailey, konservataen la arkivo de Reinhard Haupenthal.Eble la plej grava inter la “klasikaj”studoj pri la Zamenhofa lingvokreadorestas Lingvo kaj vivo26 de GastonWaringhien.

Estas malfacile por mi — ne lingv-isto, sed ±urnalisto — proponi taskojn enla lingvistika bran„o de zamenhofo-logio. Mi kura•as mencii nur kelkajntemojn.

Zamenhof ne formulis la principonde sia vortelekto, krom plej •enerale,kiel la principon de internacieco. Ne li,sed la Amerika Filozofia Societo propo-nis la liston de ses kontrol-lingvoj(angla, franca, germana, hispana, itala,rusa), kiujn oni esploru por trovi laμebleinternaciajn vortojn por internacia

lingvo. ¤in adoptis, kiel la principonDEFIRS, la idistoj kaj la akademio deIdiom Neutral (•i aldonis ankaμ la lati-nan).

La Universala Vortaro (UV, 1894),kiu poste i•is parto de la Fundamento,havas tradukojn en la franca, angla, ger-mana, rusa kaj pola. Sed la kvin tradu-koj de Zamenhof ne klarigas, ekzemple,la devenon de “se•o”, kiu laμ UV estas“chaise”, “seat”, “Stuhl”, “ñòóë”,“krzes³o”. ‚ar Zamenhof donis en UV“chaise” sed ne “siège”, kiu ja estas laprototipo de se•o, la Akademio deEsperanto en 1922 enmetis “siège” en lafrancan parton de UV.

Proksima al „i tiu estas la demandopri la maniero, en kiu Zamenhof adaptisnacilingvajn vortojn al Esperanto.Waringhien skizis en Lingvo kaj vivo (La“Fundamento de Esperanto”. 1. Histo-ria aspekto) kvin principojn de tiu adap-tado, sed necesas pli da ekzemploj, kiujlaμas kaj mallaμas „i tiujn principojn.

En la sama studo Waringhien men-ciis ankaμ la semantikon. Preninte vor-ton el la franca, Zamenhof ofte donis al•i la semantikon de la respektiva vortorusa. Michel Duc Goninaz en Slavainfluo en Esperanto27 demonstris „i tionper ekzemplo de la vorto “paroli”, kiuestas sence pli proksima al la rusa“ãîâîðèòü” ol al la franca “parle” kiu doestas la grafika, sed ne la semantikafonto de “paroli”. Ankaμ „i tie necesaspli da ekzemploj por vidi pli klare „itiun tendencon.

La lasta temo, delikata por la lingvesentemaj esperantistoj, estas reformado.Zamenhof plurfoje proponis reformiEsperanton, sed liaj reformproponoj ne

estis akceptitaj. Laste, jam en 1915, post28-jara funkciado de Esperanto, li reto-rike demandis28:

Kial ni konservu en nia lingvotiujn kelkajn bagatelojn, kiujestas simple frukto de teoria ne-rimarkeco, kiuj „iujn nin kon-stante •enas kaj tamen povas estitre facile forigataj?

kaj alvokis “unu fojon por „iam tre aten-te kaj detale revizii nian tutan lingvon”,„ar

Se ni, esperantistoj, la solaj kom-petentuloj en la aferoj de nia lin-gvo, ne solvos tiun demandonkonforme al nia sperto kaj al niaprofunda amo al la afero, tiampovos okazi, ke iam la registaroj,decidinte akcepti nian lingvon,transdonos •ian korektadon alpersonoj, kiuj havos famajnnomojn, sed absolutan senspert-econ en nia afero, kaj „i tiuj agossimile al la fama fabla urso, kiu,intencante mortigi mu›on sur lafrunto de sia gvidanto, frakasoslian kapon.

Necesas studi „iun el la Zamenhofajreform-proponoj, precipe tiujn, kiujn liplurfoje proponis, kaj resumi ilin. ¤isnun „i tion faris idistoj por pravigi sianlingvon per la aμtoritato de Zamenhof.Nun, kiam Ido ne plu estas reala rivalopor Esperanto, ni mem povas malka›esistemigi kaj montri ankaμ al la esper-antistoj la reform-ideojn de la iniciatorode la lingvo kun komentoj lingvistikajkaj historiaj.

Daμrigota

Referencoj

25. Zamenhofa ekzemplaro: Esprimoj cititaj el la „efaj verkoj de D-ro L.L. Zamenhof /Komp. Rihej Nomura. Nagoya: Nagoya Esperanto-Centro, 1987.

26. Waringhien G. Lingvo kaj vivo: Esperantologiaj eseoj. La Laguna: J. Régulo, 1959.27. Äþê Ãîíèíàç Ì. Ñëàâÿíñêîå âëèíèå â ýñïåðàíòî // Ïðîáëåìû ìåæäóíàðîäíîãî

âñïîìîãàòåëüíîãî ÿçûêà. Ì.: Íàóêà, 1991. Ñ. 117–126.

28. [Zamenhof L.] Historia manuskripto de Zamenhof // Esperanto. 1971, ¹12. P.202–203.

Civilizo 13

Pa•oj el la historio de la Sukcena Lando (13)

de Halina Gorecka

Napoleono atakas Pruslandon

Lime de la 18a kaj 19a jarcentoj laSankta Roma Imperio de la GermanaNacio trovi•is en la stato de profundapolitika dispeci•o. ¤in konsistigis pli ol300 feμdaj poseda±oj: re•landoj, princ-landoj, episkopejoj kaj aliaj ›tat(et)ojkun siaj propraj interesoj.

La nova pruslanda re•o FrederikoVilhelmo III (1770–1840, re•o ekde1797) daμrigis la strebadon de FrederikoII al hegemonio de Pruslando, sentantekontraμstaron de la Habsburgoj. Frederi-ko Vilhelmo estis malforta, malkura•akaj hezitema ›tatestro. Li promesis hel-pon al Aμstrio, sed nenion faris post lainvado de Napoleono en 1805, esperantepro la neμtraleco al Francio akiri Hanov-ron kaj aliajn nordajn teritoriojn. Tiunrekompencon li ja ricevis, sed nur kont-raμ rezigno pri Ansbach kaj aliaj lokoj.

Kiam Napoleono venkis la aμstriankaj ruslandan armeojn „e Austerlitz, jamne eblis ignori alvokojn de la aliancanoj.La pruslanda armeo havis frakasan mal-venkon „e Jena (14 okt 1806). 27 okt1806 Napoleono eniris Berlinon. Lapruslanda re•o fu•is al Kenigsbergo. Enoktobro-novembro 1806 pruslandaj gar-nizonoj en Erfurt, Lübeck, Stettin, Mag-deburg kaj aliaj kapitulacis sen batalo.Historiistoj nomis tion “malgloro de laprusaj fortika±oj”. Tio elvokis malesti-mon de Napoleono, „ar neniu ›tato,krom Pruslando, malvenkis senbatale.

Frederiko Vilhelmo petegis Napole-onon „esigi la militon, sed Napoleonoi•is pli postulema, kaj la milito daμris.Pruslandon apogis Ruslando, kiu sendisdu armeojn por malhelpi al la francojtransiri Vistulon. Pluraj persistaj batalojsignis la vintron 1806/07. Inter ili labatalo „e Preußisch Eylau (nun Bagratio-novsk en Kaliningrada regiono), la unuaen kiu Napoleono ne akiris la kutimanbrilan sukceson: grandegajn perdojnhavis ambaμ militantaj flankoj. Post laokupo de Dancigo kaj malvenko de laruslanda armeo apud Friedland (nunPravdinsk en Kaliningrada regiono), laNapoleona armeo okupis Kenigsbergon.

Re•ino Luiza

Ankoraμ kiel juna kronpirnco, Frede-riko Vilhelmo partoprenis en la militojkontraμ la revolucia Francio. Dum tiujkampanjoj li konati•is kun la princinoLuise von Meclenberg-Strelitz kaj en-ami•is al ›i. Fine de 1793 Luiza i•is liaedzino.

‹in distingis mirinda beleco, sa•ecokaj afableco. ‹i restas la plej fama virinode Pruslando. ‹in respektis „iuj lo•antoj

de Kenigsbergo kaj nomis ›in “spiritamentoro” kaj idealo de virineco.

I•inte re•ino, Luiza baldaμ allogis lakorojn de siaj regatoj, ›i ali•is al la partiode reformoj. ‹i akompanis sian edzon,kiam la re•o aμtune 1806 ekiris militen.‹i aran•is kontraμnapoleonajn manifes-taciojn. Post la malvenkoj, por entuzia-smigi la armeon ›i venis al la militistarosur„evale en la armea uniformo. Napole-ono ordonis publikigi en la francaj ±urna-loj artikolojn, kiuj kun malica ironio kajsarkasmo traktis la re•inon Luiza.

Post la batalo „e Jena la re•a kortegofu•is al la Orienta Pruslando. 8 dec 1806Luiza venis al Kenigsbergo, sed pornelonge. Baldaμ, en januaro 1807, gravemalsana, ›i daμrigis sian fu•adon for deNapoleono laμ la Kur›a terlango alMemel (nun Klaip¡da en Litovio).

La packontrakto de Tilsit

Okupinte la tutan Pruslandon, Napo-leono minacis la limon de Ruslando.Aleksandro I, la imperiestro de Ruslan-do, devis konsenti pri pactraktado en Til-sit (nun Sovetsk en Kaliningrada regio-no). Sen havi armeon kaj aliancanojn,ankaμ Frederiko Vilhelmo sekvis lianekzemplon. La franca kaj ruslanda impe-riestroj renkonti•is meze de la riveroNemano, sur floso en pavilono inter kvarokuloj. Nur sekvatage en la dua renkont-i•o partoprenis la pruslanda re•o, kiunNapoleono traktis humilige, dirinte al tiunur kelkajn vortojn, sen inviti lin al tag-man•o de la imperiestroj.

Napoleono deziris likvidi Pruslandonkiel memstaran ›taton kaj proponis al

Aleksandro dividi •in inter Francio kajRuslando. La pruslanda re•o estis kon-sternita kaj petis helpon de Luiza.

Luiza haste venis al Tilsit por petiNapoleonon pri indulgo. Luiza kajNapoleono longe interparolis sen atest-antoj. Sed ›ia misio restis sensukcesa,kvankam Napoleono admiris ›ian bel-econ: “Mi aμdis, ke Vi estas belega interla re•inoj, sed mi ne sciis, ke Vi estasbelega inter la virinoj”.

Post la 12-taga traktado, 9 jul 1807estis subskribita la packontrakto de Til-sit. Nur danke al la persisto de Aleksan-dro, kiu tre simpatiis kun Luiza, Frede-riko Vilhelmo konservis la “Oldan Prus-ujon”, Pomerion, Brandenburgion kajSilezion. ‚iuj aliaj provincoj estis for-prenitaj. Pruslando devis pagi grandegankontribucion. La sekvaj kvin jaroj estismalgaja tempo por la pruslanda re•o kajpor „iuj pruslandaj patriotoj, precipepost la morto de la re•ino Luiza (1810).

En 1807–1812 en Pruslando estisefektivigitaj administraj, sociaj, agrarajkaj armeaj reformoj, kiujn iniciatis mini-stro Stein, generalo Scharnhorst, gene-ralo-feldmar›alo Gneisenau kaj grafoGardenberg.

En 1812, antaμ la invado en Ruslan-don, la franca imperiestro devigisAμstrion kaj Pruslandon subskribi kont-rakton, laμ kiu tiuj ›tatoj devis disponigial Francio armeajn kontingentojn. En laOrienta Prusujo koncentri•is potencajtrupoj de la franca armeo por la ekspedi-cio al Ruslando.

12–17 jun 1812 Napoleono trovi•isen Kenigsbergo; li ekzamenis la urbonkaj ties „irkaμa±on, inspektis siajnta„mentojn (divizion Juna gvardio, lanederlandan kaj vestfalian regimentojn),kiuj iros al Ruslando. Interese, ke dum lainspektado li rajdas „evalon kun la nomoMoskva. Pruslando mobilizis por la mili-to 21 mil personojn, kiuj konsistigis t.n.prusan divizion.

Informoj pri la pereo de la Napoleonaarmeo en Ruslando elvokis patriotanentuziasmon en Pruslando. En marto1813 Frederiko Vilhelmo publikigisalvokon Al mia popolo, per kiu li alvokisal liberiga milito kontraμ la francaj okup-antoj. Kiel ano de la kontraμnapoleonaalianco, la pruslanda armeo en 1814 en-iris Parizon.

Daμrigota

14 Lingvo

Vere mi estas mania homo, sed unuel miaj tiaj malsanoj ›ajnas al mi treegemalagrabla, „ar •i pu›as min al eseetojpri niaj participoj, kaj miajn okulojn •icele gvidas al tiuj okazoj kaj lokoj, kiujnmia Esperanto trovas eraraj.

Se mi kaptas revuon aμ libron kajilin mi komencas foliumi kaj legi, ne nurmistere, sed e„ misgrunde, tuj aperas almiaj sor„itaj okuloj kaj al mia mistiklacerbo unu post alia de la sama revuo aμde la sama libro… participo, laμ mi ennekonvena formo!

La lasta viktimo frapita de mi — tutesenvole kaj tuj postpente! — estas unuel la revuoj, kiujn mi plej estimas pro•iaj temaj kaj lokaj diverseco kaj bon-elekteco: La Ondo de Esperanto. Cete-re, mi amas la lagojn, la riverojn kaj lamarojn… ¤uste en la spaca mezo de lanovembra revuo, pa•oj 14 kaj 15, miajscivolaj fingroj plukis po unu erara elek-to de participoj en •iaj kvar kolumnoj:

1-a kolumno, sub Kontraµ anglalin-gva imperialismo [4-a desupra tekstalinio]:

“Watson notis, ke probable EU bal-daμ havos plian lingvon, la turkan, postkiam estos atingita fina akordo inter ladu komunumoj de la insulo Cipro”.[atingata]

2-a kolumno, sub Helpi junajn afri-kajn esperantistojn [meza linio de la4-a §]:

“Dum mia unusemajna restado enLokossa mi a„etis keston de sapo kajtransdonis •in kun restinta mono al ladirektoro de la orfejo, li kaj la infanojege dankas al „iuj!” [restanta]

3-a kolumno, sub Kial ni ne a„etaslibrojn [unua frazo de la numero 5]:

“La plej grava punkto, pri kiu „iujdebatintoj konsentis: por intensigi laa„etadon kaj legadon de libroj en Espe-ranto, necesas ur•e plibonigi la lingvo-nivelon de la esperantistaro”. [debat-antoj]

4-a kolumno, sub Vikipedio por vi[unua frazo de la lasta §]:

“Kvankam kunlabori al Vikipedioestas relative facile, interesitoj „efekomence havas multajn demandojn kajhezitas kontribui”. [interesatoj]

La paradiza peko „e la participojestas „iam la sama pomo: la pasinteco„iam estas pli bona ol la estanteco… Nenur tamen la odoro de la pomo allogasniajn senzorgajn samideanojn, sedunualoke iliaj instruaj libroj kaj plej ofteiliaj denaskaj lingvoj.

La instruaj libroj kulpas de tio, ke iliprezentas la participojn sinonimaj aladjektivaj frazoj, kiaj ili rarisime estas:-anta: kiu -as / -inta: kiu -is / -onta: kiu-os / -ata: kiun -as / -ita: kiun -is / -ota:kiun -os. Ili •ustas, se nur ni parolas prila nuna momento!..

Fakte, participo estas simpla adjekti-vo, kiu „iam konservas sian sencon, sen-depende de la tempo de la verbo, en kiesfrazo •i aperas:

-anta kaj -ata: dum iu [io] -as / -is /-os iun [ion]

-inta kaj -ita: post ol iu [io] -as / -is /-os iun [ion]

-onta kaj -ota: antaμ ol iu [io] -as / -is/ -os iun [ion]

Niaj denaskaj lingvoj — kaj mi memne tute liberi•is de la portugala! — ordi-nare havas unu solan participon kunskandalaj polisemioj [itala kaj portugalalingvoj]:

1 Se temas pri transiraj agoverboj, laparticipo estas estinta kaj pasiva: mar-cato / marcado [markita].

2 Se temas pri transiraj statoverboj,la participo estas estanta kaj pasiva:amato / amado [amata].

3 Se temas pri netransiraj verboj, laparticipo estas estinta kaj aktiva: andato/ andado [irinta].

4 La sama formo povas esti jen aktivajen pasiva: aver amato / ter amado [aman-ta] / essere amato / ser amado [amata].

Se niaj gepatraj lingvoj influas nin,la rezulto estas io babela…

Esperanto estas regula kaj senescep-ta lingvo, kaj tial •ia precipa reguloestas la sekvanta: kio validas por unu,tio validas por „iu. El tio sekvas:

Se mortinta, mortinte kaj mortintoestas senescepte post morti kaj portita,portite kaj portito estas senescepte post

porti, ni devas konkludi, ke la estintaparticipo „iam indikas la tempon post -i,kaj neniam la tempon dum -i!..

Niaj neprudentaj samideanoj simplesekvas la suprajn anomaliajn sencojn,kaj uzas unu solan estintan participon enaktiva kaj pasiva formoj:

1 … post kiam estos atingita. Tiajfrazoj kun -os -ita nepre indikas staton,sed la kunteksto aludas ne la finon de lastato, sed la finon de la ago: post la agovenas stato, sed kio diable venas post lastato krom nenia plua stato? Rezulto dela instruo:

… kiu atingis: atingita.2 … kun restinta mono. Post la resto

estas nenia resto… Rezulto de etno-lingva imito.

3 … „iuj debatintoj konsentis. Debat-intoj ne konsentas, sed nur debatantoj.Rezulto de etnolingva imito, sed nidevas elekti inter debatantoj, debatintoj,debatontoj….

4 … interesitoj „efe komence havas.Al interesitoj nenio plu interesas, sednur al interesatoj. Rezulto de etnolingvaimito, sed vortara skandalo, „ar donas laestintan participon, kiu vere sencas postla interesi•o, sekve ne plu interesata:Benson [angla], Grosjean-Maupin kajaliaj [franca], Krause [tri germanaj], LePuil, Danvy kaj aliaj [franca], Minnaja[itala], Rhodes [angla]. Aliaj savas nianverdan mondon: Almeida [portugala]Bendix [dana], Costa [brazila], Gutiér-rez [hispana], Honfan [„ina], Warin-ghien [franca].

Ni tamen havas ses participojn kuniliaj dek ok formoj!..

Adjektivo kaj participo

de Geraldo Mattos

Kulturo 15

Nia trezoro

Lingvo Internacia

En aμgusto 1895 Zamenhof anoncis,ke la Esperantisto ne plu aperos. Tiu-tempe sveda studento Valdemar Langlet(1872–1960) kun amiko-esperantistovizitis Ruslandon. En Odeso li priparo-lis la situacion kun ruslandano VladimirGernet (1870–1929), kaj ili decidis prieldonado de Lingvo Internacia (LI) —“monata gazeto por la lingvo Esperan-to”. Laμ ilia interkonsento •in eldonis laesperantista klubo en Upsalo (Svedio),kaj Gernet estis •ia redaktoro kaj finan-ca direktoro.

La provnumero aperis en decembro1895. Laμ la redakcia „efartikolo •iacelo estis “vastigado kaj prilaborado dela lingvo internacia Esperanto”. Ke pri-laborado ne estis reformado, kiu antaμunu jaro skismigis la esperantistaron,klarigas la redakcio, alvokante „iujnamikojn de Esperanto kune “ellaboribonan kaj detalan gramatikon de la lin-gvo Esperanto en la lingvo Esperanto”kaj helpi kreadon de faka leksiko, dumla reformadon oni rezervis al “la tut-monda kongreso, aμ internacia societode homoj, sufi„e spertaj por tia laboro”.

Foliumante la malnovajn jarkolek-tojn 1895–1902, oni tamen sentas, ke ladeklaritaj celoj apenaμ estis realigataj,kaj ke en la revuo, krom la intencitaj pri-lingvaj artikoloj, plejparte aperis pri-movadaj informoj kaj beletra±(et)oj.

LI principe malsamis de la Esperan-tisto, en kiu Zamenhof multe verkismem kaj redaktis „iujn alies tekstojn,kaj tiel, malgraμ eventuala malkontentode kelkaj aμtoroj, la legantoj ricevis

gazeton kun laμeble modela lingva±o.Gernet estis pli tolerema, kaj la tekstojen la unuaj jarkolektoj montras, ke tiame„ konataj aμtoroj nesufi„e lerte uzadisla lingvon.

Kvankam Zamenhof de tempo altempo kontribuis al LI, li apenaμ influisla enhavon kaj la eldon-politikon de larevuo, kaj en ¹6–7 (1896) li klarigis, keli malofte kunlaboras en LI ne pro mal-kontento pri •i, sed „ar li volas, ke Espe-ranto ne plu dependu de la iniciatoro,kaj ke “la senpersoneco kaj memstarecode nia afero „iam pli kaj pli forti•u”.

Du problemoj premis la novan revu-on. Unue, la presprova±oj estis sendatajel Upsalo al Odeso, kaj post la korekta-do Gernet resendis ilin al Svedio. Pro tiola revuo ofte malfruis, kaj la aktualecode la nova±oj estis dubinda. Due, la abon-antoj estis tro malmultaj. En la unua

eldonjaro (1896) estis 517 abonantoj, elkiuj pli ol duono (266) en Ruslando, 104en Francio, 52 en Svedio kaj 40 en Ger-manio. Sekvajare estis 526 abonantoj(320 en Ruslando), kaj 486 en 1898.

Por •ustatempigi la eldonadon endecembro 1897 la redaktoro de LI i•isupsalano Paul Nylén (1870–1958), sedla revuo plu malfruis. Zamenhof, mal-kontenta pro la malfruado, ›an•is siansintenon kaj 17 mar 1898 skribis alNylén pri sia preteco transpreni laredaktadon kaj eldonadon de LI, sed 30apr 1898 li skribis, ke tio “estas al limalpermesita” (‚i tiujn kontraμdirajnleterojn komentas Ludovikito en His-torieto de Esperanto, p. 170–171), kajNylén plu redaktis •in.

Dum la unua jarduono 1899 LI tutene aperis kaj, finfine, ekde 1900 la pres-adon surprenis Pál Lengyel (1868–1932) en Hungario. Nylén redaktis •in•is septembro 1901, kiam Lengyel i•isredaktoro-eldonanto-presanto-admini-stranto de LI, kiu tiujare havis nur 338abonantojn.

Sed jam en januaro 1902 la redakt-adon akceptis juna parizano Paul Fruic-tier (1879–1947). Tio estis bona solvo,kaj la jarkolekto 1902 estis multe plibona ol la antaμaj: ekaperis regule ilu-stra±oj, la enpa•igo i•is pli legebla, kajlaμ la eldonanto (kiu ne publikigis lastatistikon) la abonantaro ekkreskis.

En septembro 1904 Pál Lengyeleklo•is en Parizo, kaj 12 feb 1905 enParizo fondi•is Presa EsperantistaSocieto (PSE) — la unua esperantistaentrepreno en la mondo kun prezidantoThéophile Cart (1855–1931), komercadirektoro Fruictier kaj teknika direktoroLengyel. Dum 1905–1906 LI aperis dufojojn monate, kaj poste •i „iumonat-i•is. Fruictier restis redaktoro de LI •is1907, kiam Cart ekredaktis •in.

La jaroj 1907–1914 estis la plej pro-speraj por LI, kiu antaμe estis en laombro de L’Espérantiste de Louis deBeaufront. ¤i aperis regule kaj bonkva-lite, kun enhavo serioza, kaj kun direktoklare profilita kontraμ de Beaufront kajidistoj, kontraμ Bourlet kaj Hachette,kontraμ Sebert kaj la Centra Oficejo, porla klasika Esperanto. Iom post iom LIi•is la plej grava esperantista inform-gazeto (La Revuo estis la „efa literatura)laμrajte portanta subtitolon “CentraOrgano de la Esperantistoj”, kuninteresaj redakciaj artikoloj de Cart.

La mondmilito metis la finon al Lin-gvo Internacia da kiu aperis entute 252kajeroj sur 6574 pa•oj.

Aleksander Kor±enkov

LA ESPERANTISTA POPOLO‚u la Esperantistaro estas popolo? — Jes, certe!‚u la Esperantistaro estas nacio? — Ne, certe ne!Tiuj, kiuj klopodus por doni al •i oficialan reprezentantaron, registaron kaj

le•aron, por fari el •i apartan nacion, kun •iaj estroj, partioj kaj klientaroj, sukces-inte, mortigus Esperanton.

Se, tion drante, mi eraras, oni montru al mi mian eraron •entile kaj per argu-mentoj.

* * *Esperanto mem estas lingvo, kaj nur lingvo.¤i devas penetri „ien, en „iujn rondojn, en „iujn naciojn, en „iujn ekleziojn. ¤i

devas esti en nia internacia kaj e„ nacia vivo, kiel la ru•a fadeno, kiu kuras tra la›nuregoj de la angla ›iparo.

Kiam la lingvo kaj per •i, konscie aµ senkonscie, penetros „ien •ia spirito, •iainterna ideo.

Sed tiu „i, — se mi eraras, oni ree pardonu, — des pli facile, des pli certe „ienpenetros, ju malpli ni parolos pri •i kaj simple propagandos la lingvon.

¤in ni „ien semu kaj dissemu. Tia tasko sufi„as al nia nuna forto.Pri la estontaj kaj gravaj fruktoj de nia laborado ni ne dubu.La venko de Esperanto estos pli ol nur venko de lingvo!

Th. CartLingvo Internacia, 1910, ¹5, p. 193–194.

16 Kulturo

Poemoj de Jevgenij BaratynskijJevgénij Abrámovi„ Baratýnskij (ankaμ: Boratynskij)

naski•is 19 feb 1800 en poldevena nobela familio en Tambovagubernio. En 1812 li eklernis en la Peterburga oficira lernejo,sed en 1816 li estis eksigita pro ›telo, kaj al li estismalpermesita ›tata servo. Nur en 1819 li ekservis kiel simplasoldato en Peterburgo, kaj en 1820 kiel suboficiro li estissendita por kvin jaroj al garnizono en Finnlando. Oficiri•inteen 1825, li sekvajare edzi•is kaj forlasis armeon.

Baratynskij verkis precipe elegiojn. Ili estis unuafojepresitaj en 1819. Li novisme enmetis en siajn elegiojnpsikologion kaj filozofion. Pu›kin alte taksis lian Konfeson

(1823) la plej bona rusa elegio kaj ›atis ankaμ lian finnan poemon Eda (1824). Grandanpopularecon havis ankaμ Festenoj (1820), Balo (1828, •i aperis en Du versrakontoj kunekun Grafo Nulin de Pu›kin) kaj Ciganino (1831). En la 1830aj jaroj la verkoj deBaratynskij i•is „iam pli mornaj kaj senesperaj. En 1827 kaj en 1835 aperis liaj poemarojsub la modesta titolo Versoj, kaj en 1842 estis eldonita lia tria poemaro Krepuskoj.

Aμtune 1843 Baratynskij forveturis al Francio, kaj poste al Italio. En Napolo li subitemalsani•is kaj mortis 29 jun 1844.

Gastante en la urbeto de sia infan-a•o, Kedrin senzorge iradis de lapatrina domo al la domoj de la

frato, fratino, avino, •ojis pro renkontoj,agrablaj konversacioj, pro vodkumo kajbierumo kun la frato kaj malnovaj lern-ejaj amikoj. Kaj neatendite li eksentision konfuzan, antaμe nekonatan.

Li sentis, ke baldaμ, baldaμ eblehodiaμ, eble morgaμ okazos io neevit-ebla. Li ne povis antaμvidi kio estos:malsano, malfeli„o aμ e„ morto aμ male:amoro, ri„eco, feli„o. Pli ver›ajne oka-zos io terura. Se tiel, la teruron devas nevidi antaμ „io la patrino kaj la gefratoj,kompreneble. Do, kvankam estis vespe-ro, li devis ur•e forveturi.

Li kunmetis sian sakon kaj longe nepovis decidi, kion li diru al la patrino.Nu, kion: devo, laboro, cirkonstancoj.Li finfine eliris el la patra „ambro kie ligastante loki•is kaj, brakuminte la patr-inon, diris al ›i:

— Mi devas forveturi, panjo. Onivokas min al la laboro.

— ‚u? — panjo levis la okulvitrojnsur la frunton. — Kiel? ‚u vi ricevismalbonan telegramon?

— Ho, panjo, kia stranga vi estas.En nia tempo oni ne bezonas telegra-mojn.

— Ha, oni telefonis do. ‚u grandajmalagrabla±oj?

— Ne, ne maltrankvili•u. Nenioserioza, sed mi devas esti tie.

— Ho, kia do estas via laboro!..Knabo mia… Vi devis pli frue diri. Mikuirus ovojn…

— Eh, panjo. Vi kuiris al mi ovojnkaj fritis kotletojn antaμ kvardek jaroj…Bonega estis la tempo… Sed, panjo,nun homoj vivas alie. Vi vidas, kun kiasako mi voja•as: razilo kaj paro detola±oj. Voja•anto nun bezonas nurmonon, kaj li „ion havos. Sed monon mihavas, vi ja scias, ke mi laboras kielazeno.

Kedrin volis senzorge ridegi, sed larido estis negaja.

— Ho, fileto… Nu, se oni atendasvin… Kion fari? Ni volis ankoraμaran•i adiaμan vesperon.

— Panjo, mi tre volus tian vespe-ron, sed… Komprenu.

— Nu, knabo mia, kion fari? Se vitiel ›atas vian laboron… Vi povus ja ±etila laboron kaj ripozi, vi estas jam sufi„ea•a. Vale„jo kaj Klanjo e„ ne laborasjam, sed vi estas la plej a•a… Nur al nidu Dio donis la sorton vivi longe kajfeli„e.

Disi•is ni; la „armo kaj admiroNur efemeris en la vivo-bol’;Por mi neniam sonos am-parol’,Kaj ne varmigos min la ama spiro!Mi „ion havis, perdis en moment’;Ekdormis mi… tuj son•o amoplenaDegelis! Sole nun amaro •enaAl mi postrestis de feli„a sent’.

<1820>

Komence penso trovas sinEn densaj vortoj de poemo —Malklara, kiel virgulin’Por la monduma neglektemo;Kaj poste, pli kura•a jam,Edifas ›i kun preciozo,En bril’ de „iaspeca fam’ —Edzino, sperta pri la am’,En romanista flua prozo;Plu, babilema oldulin’,Venanta kun aroga ›riko,‹i en gazeta polemikoBanalon semas laµ rutin’.

<1837>

Konstante en purpur’ kaj oro,En belo de pasi-torent’,Vi ne suspiras kun doloroPri perdo de juneca sent’.Ol jun-gracioj vi pli „armas!Pli pompas sunsubir’, ol tag’!Pli korpas vi, pli arde varmasOl vivaj, brila ombr-imag’!

<1840>

PLENDO

Plago de bela somero, mu›o veinda, vi kialFlirtas, por mia sufer’, jen „e l’ viza•’, jen „e l’ man’?Kiu pikilon provizis, kapablan „esigi arbitrePenson en fluga liber’, kison de arda amor’?Vi el pacema revanto, el fil’ de eµropa dorlotoFaras la sciton sova•an, streban al mort’ de rival’.

<1841>

Kulturo 17

— Jes, panjo, feli„e, ni vivosekskluzive feli„e. — Li ankoraμfojeprovis senzorge ekridi. — Pro tio bon-volu ne •eni vin…

* * *Nun, pa›ante laμ nezorgata stepa

vojo, li rememoris la vortojn de la patri-no pri la feli„a vivo. Pri tiu enigmafenomeno sciis „iuj parencoj, sedlaμtvo„e paroli pri •i estis nekonvene.

Tiu fenomeno koncernis nur lin, lapatrinon kaj la avinon. Kedrin estis65-jara, sed lia reala a•o estis „irkaμ tri-dek jaroj. Li ne nur aspektis 30-jara, tiali estis ankaμ anime. La patrino estis84-jara, sed „iuj gekonatoj taksis ›iana•on je 45–50 jaroj. Same ›i ankaμ sen-tis sin. La avino estis jam 106-jara, sedankoraμ plena je vivo, havis sufi„e dafortoj mastrumi dometon, •ardenon,kokidojn. ‹i aspektis pli maljuna ol ›iafilino, sed ne tre.

Tio estis agrabla donaco de la natu-ro: kiu ne volus esti eterne juna? Kiomda eminentaj pensuloj ser„is en la mez-epoko la filozofan ›tonon, kiom forbru-lis sur ›tiparoj de l’ inkvizicio aμ mortisen mizero kaj maljuneco. Tiom da vivojsenrezulte pereis — sed la ›tono mal-estas.

Kedrin ricevis •in dum la naski•osenpage, uzis •in kaj silente •ojis.

Jes, silente. En la juneco li ne sciispri tiu donaco, li rimarkis ke li heredasla avinon kaj la patrinon antaμ eble dekkvin jaroj, kiam liaj gefratoj, amikoj kajkonatoj neatendite maljuni•is. ‚u povisKedrin fanfaroni per sia juneco? Kom-preneble, li povis •ui •in nur silente.

Kaj la •ojo post jaroj fari•is mal-gajo. Kedrin restis juna, energia, plenade planoj por futuro, revoj, ›atis vinonkaj virinojn, sed „irkaμantaj lin homoj

maljuni•is, fari•is teduloj, enuigajgrumbluloj, „agreni•is pro malbonasano, malgranda pensio, pro la nuntem-pa junularo, pro malestimaj gefiloj kajgenepoj. Interrilati kun ili estis „iammalpli interese; ili mire kaj malkompre-ne rigardis lin, kiam li komencis parolipri foraj landoj kaj planedoj, realajvoja•oj aμ fantastaj flugoj, pri novajeltrovoj en la scienco, pri novaj libroj,prozistoj kaj poetoj. Iom post iom „iujkunuloj restis en la pasinteco.

Liaj pli junaj frato kaj fratino ›ajnisal li pli onklo kaj onklino. Iam li kunValerio estis ardaj amantoj de la rusavaporbanejo. ‚i-somere en la banejo deValerio e„ betula bankvasto ne estis.“Eh, maljuneco, — plendis la frato, —betulo apud la banejo kreskas, sed mi nehavas fortojn levi•i sur •in por pretigibankvastojn. La dorso doloras, la gam-boj doloras…” Kiam li maljuni•is?‹ajnas, antaμnelonge ili duope vapor-banis sin laμ „iuj reguloj: frapis unu laalian per bankvasto, poste ku›is enne•o, poste trinkis bieron…

La kuzo Georgo iel nerimarkitemalaperis. ‹ajnas, antaμ kelkaj jaroj iliankoraμ kune bonege dibo„is, sed„i-jare la patrino diris pri Georgo: “Ho,li jam delonge mortis. Mi telegrafis alvi, sed vi tiam en eksterlando estis…”

Li havis normalan familion: edzino,filo. Sed kiam ilia filo komencis aspektikiel pli a•a frato de la patro, kaj la edz-ino — kiel patrino de ambaμ, la edzinone eltenis mokajn ›ercojn de najbarinojkaj foriris de Kedrin.

Maljuni•is ankaμ la tuta mondo„irkaμ li. Li preskaμ „iujare venis dumforpermeso en sian urbeton Istoki, vag-adis en •iaj „irkaμa±oj, sed de jaro aljaro tio „i i•is „iam pli mal•oja. Dum lirestis juna, la „irkaμa mondo

maljuni•is. En la iam verdaj arbaroj kajsur fre›aj herbejoj li renkontis „iujarepli kaj pli multe da mortaj arboj,seki•intaj fontoj, senakvi•intaj riveretojkaj lagetoj.

En la malnova parko, kie li unuafojekisis knabinon, plimulto de arbojseki•is, oni elhakis la tutan parkon kajplantis novan. La nova estis sur la samaloko, sed •i estis nekonata, fremdaparko.

Apud Istoki estis lago, sur kies bor-do li kun siaj nedisigeblaj amikoj Ser•okaj Petro sidadis dum kvietaj lunhelajvesperoj. Ili sidadis •is meznokto aμ e„pli malfrue, parolis pri futuro, pri la sen-co de l’ vivo, kiel ili refaros „i mondonkiam i•os plena•uloj. Nun la lago, iamgrandega, malprofundi•is, malpligrand-i•is preskaμ duoble, •iaj bordoj kovr-i•is per densejo de kano, la akvo verd-i•is.

Ser•o estis talenta pentristo, parto-prenis en multaj ekspozicioj de Japanio•is Usono. Sed lia pentrista kunularovivis bohemie, senorde, ebrie, kaj Ser•oforpasis antaμ dudek jaroj. ‚iam ironi-ema Petro ver›ajne ekde la infana•oestis poeto kaj parodiisto, li „iam ridigisilian malgrandan kompanion. Sed Petrodelonge forveturis eksterlanden, kaj tieliaj spuroj perdi•is.

La brilanta juna vivo de Kedrinfari•is „iam pli kaj pli malplena. Iam livenis en la gepatran hejmon kaj povispasigi la tutan forpermeson kun la patr-ino, gefratoj kaj lernejaj kunuloj, vag-ante en „irkaμa±oj de Istoki. Sed tiu „imondo, amata en la infanaj kaj junajjaroj, fojon post fojo alii•is, kaj ne alplibono, jaron post jaro •i fari•is plifremda.

Li jam ne povis vivi en Istoki latutan forpermesan monaton. Post unu

Io devas okazi

Originala novelo de Mi†ail Korotkov

18 Kulturo

semajno lia angoro pro la alii•anta, mal-juni•anta mondo i•is neeltenebla, kaj litrovis kialon forveturi. Same ankaμhodiaμ, nur „i-foje aldoni•is antaμsentode io eksterordinara.

Li decidis forveturi tuj vespere, neatendi morgaμan matenan buson. Li irospiede •is la „efvojo, kaptos samvojanaμton aμ kamionon por atingi la fer-vojan stacion. En Istoki fervojo ne estis.

Irante preter la iam amata lago, surkies bordo kreskis nun la nova parko, liatentis malnovan ventmuelejon. Liaμdis kelkfoje, ke iu entreprenemahomo a„etis tiun muelejon, paginte •inkiel hejtlignon. Onidire li aran•is en lamuelejo originalan rusan tavernon, kiuestas tre vizitata de la urbeta junularo.

“Tie oni povas ver›ajne drinketi kajman•i”, — pensis Kedrin kaj direktissin al la taverno.

¤ia interno estis vere pli ol origina-la. Kelkaj lignaj tabloj estis nefarbitaj,sed sufi„e puraj. Apud la tabloj stariskamparanaj „aroj plenaj de pajlo, pajloku›is ankaμ sur la planko. Sur du murojpendis krudaj vila•aj gobelinoj. Sur latabloj staris argilaj potoj kaj argilaj tele-roj kun sekala pano. La aero odoris perkvaso, fungoj, fenkolo, ajlo kaj deko daaliaj aromoj agrablaj por la rusa flarsen-to. Apud unu tablo sidis sur „aroj trijunuloj, trinkis bieron kaj nelaμte inter-parolis.

Sed vere frapanta estis kelnerino.Kvankam ›i estis en bunta rusa sarafanokaj blanka tuko, Kedrin tuj kompreniske ›i estas ne el „i tiu mondo. Kvazaμknabinon el bona inteligenta familio,kiu ›atas la romanojn de Turgenev, lapoemojn de Lermontov, la muzikon de‚ajkovskij, oni en±etis en vulgaranebrian kompanion.

— Bonan vesperon, — ›i modesteridetis al Kedrin. — Sidi•u kie al vipla„as, ni •oje gastigos vin. Jen lamenuo.

— ‚u oni „e vi sur „aroj sidas? —Kedrin ankaμ ridetis al ›i.

— Se vi tre volos, vi rajtas e„ ku›isur pajlo, „e ni estas permesite.

‹i foriris kaj Kedrin kun interesokomencis legi la menuon. Ha, kelkajspecoj de vila•a vodko: kun aromoj dekonjako, de rumo, de •ino. Aha, oni sci-povas ja. Indas „ion gustumi. Plu. ‚iopure rusa: peklitaj fungoj, peklitaj kuku-moj, malvarma kvasa supo, rostovafi›supo, pelmenoj*, flanoj, kuko. Bone-ge. Kedrin decidis, ke li ne simple drin-ketos kaj man•os, li restos „i tie pli

longe. Ne pro vodko kaj la rusa kuirarto,sed pro la kelnerino. Kie ankoraμ onipovas renkonti tian inspiritan viza•on?Neordinara junulino, paroli kun ›i estostre interese.

La kelnerino venis por mendo.Kedrin mendis, ne gravas kiun vodkon,kiujn man•a±ojn. Dum ›i forestis,Kedrin pripensis estontan konversacion.Do, nenian vulgarecon, banalecon, tiujunulino estas super tiu koto.

— Kiel vi nomi•as? — demandis likiam la kelnerino alportis pleton kunargilaj teleroj.

— Aliona, — ›i modeste mallevisla okulojn.

— ‚u? Kia rara kaj bela nomo.— Tion mia pa„jo elpensis.— Via patro estas poeto.— Ne, li estis pentristo.— ‚u estis?— Jes, li forpasis. Tute neolda estis.— Sed kial forpasis?— Pro troa amo al vodko, — suspi-

ris ›i.“Jes, mi ne eraris, — pensis Kedrin.

— Simpla kaj pura junulino. Certe ›i neestas kutima kelnerino, kapabla flirtikun la unua veninta kliento, ridegi je liajvulgaraj ›ercoj, elteni liajn voluptajnaltedojn. Ne, ›i trovas sin „i tie okaze.Plej ver›ajne cirkonstancoj aμ?..”

— Aliona, „u vi ›atas vian laboron?— Pro kiu •ojo? — ‹i malgaje ride-

tis.— Nu, tie „i estas tiel interese, rusa

vila•a etoso.— Interesa estis nur la unua tago,

eble ankoraμ la dua. Kiel mi komprenas,vi estas urbano, sed tie „i oni devas sim-ple, — ›i denove ridetis, — resti viva.

— Aha, vi ne revis do pri tiu „ilaboro. Vi revis pri io alia, „u ne?

— Certe pri alia.— Mi supozis tion. Aliona, mi vere

estas el fora urbo, kaj al mi estas treinterese konversacii kun vi. ‹ajnas, viestas rara junulino por Istoki. Eble viestas nura tia en „i urbeto.

— Ankaμ vi ›ajnas interesa homo.Vi ver›ajne estas voja•anto kaj povasmulte rakonti, — ›i ekridetis. — Tien „ivenas ja simplaj homoj, nu, tro simplaj.Ili babiladas pri nenio. La plej bonakonversacio kun ili estas silento.

Kedrin estis frapita de la profundecode tiu penso. “La plej bona konversaciokun ili estas silento”. ‹ajnas, proksim-ume tiel sonas unu el postulatoj de zen-buddismo. Sed de kie ›i povas en tiuursangulo koni ion pri zen-buddanoj?

Kiom tiu knabino devis suferi pro aro-ganteco, malbona eduko de ›ia medio,•ia idioteco, senkaμza malico, provila•a senceremonieco, pro tiel nomatasankta simpleco, pro eterna malkompre-no inter homoj pensantaj kaj stultuloj,ke ›i memstare venis al la penso, al kiubuddanoj iris dum jarcentoj!

Tiumomente de la flanko de tri jun-uloj trinkantaj bieron aμdi•is nekonten-taj elkrioj.

— He, Lenka! Muzikon! — kriisunu el junuloj.

Aliona foriris ›alti magnetofonon,eksonis iu senenhava moderna pop-kanto. ‹i revenis kaj sidi•is kontraμKedrin.

— Antaμe „i tie sonis nur rusaj kan-toj kaj romancoj, — ›i sciigis. — Ili plejharmonias kun la „irkaμumo de la deknaμa jarcento. Sed poste vizitantojpostulis tiun bagatela±on, — ›i montrisal la magnetofono kaj ridetis kvazaμpardonpete.

— Do, Aliona, se via laboro neur•as vin, — Kedrin sidi•is pli oportunesur la pajlo, — kaj se vi ne kontraμas, niparolu pri viaj iamaj revoj, nu, pri aliajlaboro kaj vivo, ne tiuj, — Kedrin„irkaμmontris la ejon.

— Kial do la revoj devas estiiamaj? Kia vi estas! Ili estas nunaj.

Al Kedrin estis tre facile konversaciikun ›i, kaj li sentis ke ankaμ al ›i tiukonversacio estas kiel ekspiro de fre›aaero.

— Bone, nunaj, do nunaj, — li afa-ble ridetis al ›i. — Sed en la infana•o viankaμ pri io revis. Pri kio: „u pri kinokaj teatro aμ pri voja•oj kaj kosmodro-moj?

‹i ridetis:— Mi komprenas, ke vi ›ercas, sed

mi revis pri „io „i kaj ankoraμ pri multo.— Ho!— Kaj estas profesio kiu povas „ion

„i unuigi.— ‚u verkisto?— Jes, preskaμ. Mi volas i•i ±urnal-

istino, plej bone internacia.‚irkaμvoja•i Afrikon, Sudamerikon,‚inion, Hindion, „u vi imagas?

— Kaj kio malhelpis?‹i sopir•emis.— Se pa„jo estus viva, mi studus en

universitato, sen mono studo estas janeebla. Panjo perlaboras nemulte, kajankoraμ pli juna fra„jo… Sed mi neprestudos. Perlaboros monon „i tie kaj stu-dos…

Kedrin forgesis ke la tempo pasas,

Kulturo 19

ke li volis eliri sur la „efvojon kaj veturi•is la stacio. Kiam li rememoris pri lafluanta tempo, estis jam post meznokto.Al tiu momento li multon eksciis priAliona. ‹i „iam estis scivolema infano.“‹i ankaμ nun, — kun rideto pensisKedrin, — estas la sama scivolema infa-no”. El la konversacioj kun AlionaKedrin eksciis, ke en diversaj tempoj ›ilernis Esperanton kaj Slavonon, laantikvan rusan literaturon, la antikvan„inan poezion (en la istokian biblio-tekon mirakle trafis kvarvoluma alma-nako de „inaj poetoj), legis Volteron kajRousseau’on, „inajn kaj japanajn proz-istojn kaj poetojn. Pri multaj libroj kajaμtoroj, kiujn Aliona menciis, Kedrinnur sciis ke ili ekzistas.

Kun tia vasta sfero de interesoj onipovas esti nur ±urnalisto. ‹i (kia sa•ainfano) komprenis tion delonge. Finintela lernejon ›i jam bone parolis angle kajgermane kaj havis egan deziron lernialiajn lingvojn: kiel voja•i tra ‚inioparolante nur angle kaj germane? ‹ivolis lerni la „inan, sed en la urbetabiblioteko ne estis lernolibro. Kedriniom konfuzi•is: li post la universitatoparolas nur rompitan anglan, germanescias du-tri vortojn.

La taverno laboris la tutan tagnok-ton. Kedrin komence miris: kiu venosmeznokte al taverno en urbeta limkvar-talo? Sed poste li konvinki•is, ke vizit-antoj venas dum la tuta nokto. La „ef-vojo, kien Kedrin sin direktis, estis tuteproksima, ofte ›oforoj preterpase venisen la tavernon, parkis kamionojn apudekaj gaje pasigis tempon, iufoje •is mate-no. La mastro de la taverno ne eraris,drinkejo sur tiu loko profitis ver›ajnesufi„e bone.

Aliona laboris dek du horojn dumtago, la sekvantan diurnon dek duhorojn dum nokto, poste havis du libe-rajn diurnojn. Sabatoj kaj diman„oj tiene signifis. Hodiaμ por Aliona estislabora nokto. Komencinte la laboron jela oka vespere ›i laboros •is la okamatene. De tempo al tempo venis kelkaj›oforoj, drinkis, kriis kantojn, disver›isbieron sur tablojn kaj finfine foririsdormi en siajn kamionojn. Venis aliagrupeto. Tia estis la tuta nokto.

Kedrin volis paroli, paroli, parolikun Aliona, sed ›i ofte foriris priservivizitantojn. Dum ›ia foresto li gustumis„iujn specojn de vodko, trinkis multe,sed tute ne estis ebria. Li estis ekzaltitasen vodko. En lia malplena kaj sopiravivo aperis hela radieto — Aliona.

«Ne, — li pensis, — mi devas neforlasi tiun junulinon „i tie. ‹i edzini•osal tia idioto kiu kriis “He, Lenka, muzi-kon!” kaj oni povas konsideri ke ›i pere-is por „iam».

Kio estas lia sento al ›i? ‚u kutimaamoro de viro al virino? Ho Dio, ›ipovus esti lia filino aμ e„ nepino. Kedrinnegaje ridis. Aμ amo de plenkreskulo alinfano? Dio, ›i ne estas lia filino, kiastulta±o! Sed tamen sen ›i la „irkaμantalin mondo estos pli kaj pli dezerta —mortantaj homoj, mortaj arboj,seki•intaj riveroj kaj lagoj. Nur ›i en tiumaljuni•anta mondo restos juna kaj bela.

Preterirante lin, ›i „iufoje ridetis, prokio lia koro „iufoje degelis. “Kiel ›i ride-tas? — li meditis. — ‚u bonkore aμbonanime aμ kiel al malnova amiko aμankoraμ iel?” Subite lin trapikis la pen-so: “Kiel mi forgesis, ke hodiaμ devas iookazi? Aha, •i jam okazis. La amoro! Nucerte, Aliona ridetas al mi kiel al malno-va amiko. ‹i estas neindiferenta al mi,alie por kio ›i pasigus kun mi tiom datempo? Jes, kio devis okazi, jam okazis.

— Aliona, — li diris serioze, kiam›i iom liberi•is kaj sidi•is kontraμ li. —Al mi pla„as via plano i•i internacia±urnalistino. Mi volas al vi ion proponi.Venu en mian urbon kaj eniru en mianuniversitaton. Mi tie finis la matemati-kan fakultaton, kaj vi finos la ±urnal-istan. Mi helpos en „io kio estos bezon-ata. Mi ankoraμ ne renkontis tiajnsa•ajn kaj interesajn junulinojn kiel vi.

Aliona nenion respondis, nur ridetis,›ajnas danke, kaj forkuris labori plu. Nubone, pensis Kedrin, bone ke ›i ne diris“ne” kaj ridetis danke. Pri detaloj niparolu, kiam ›i finos sian laboron.

Neatendite sur Kedrin ›ar•is sin latuta laceco de la pasinta sendorma nok-to. La plej granda deziro estis fali sur lapajlon kaj droni en dormo. “Fre›a aeroestas necesa, — pensis li, — „i tie laatmosfero estas saturita de vodko kajbiero, al diablo, eksteren, eksteren!”

— Aliona, — li diris al la venintajunulino, — mi bezonas eliri, ial laci•is.Jen la pago, sed mi ankoraμ revenos.Mia sako ku›u „i tie. Mi baldaμ reve-nos…

Aliona mire kaj e„ time rigardis lin:— Kio okazis al vi? Vi estas tiel

pala!— Nenio. Ne gravas. Mi iom spiros

ekstere kaj revenos. Kaj trinkos ankoraμvian firmaan vodkon.

Li iris al la lago. Nun •i malprofund-i•is kaj •is •ia bordo estis „irkaμ tricent

metroj. Kedrin lace pa›is, kaj „iusekvanta pa›o estis pli kaj pli malfacila.Kial la gamboj tiel doloras, estas tielpezaj, kial la dorso kurbi•as, kial en laoreloj bruas, kion, diablo, „io „i signifas?

Jen la lago, iam amata kaj nundelonge fremda kiel „io en Istoki kaj„irkaμe. ‚u vere sur tiu „i bordo li kunSer•o kaj Petro planis futuron antaμ…he-e… antaμ kvardek kvin jaroj? Revisrefari la mondon, fari •in bela kiel kantokaj perfekta kiel madonoj de Rafaelo.Knaboj, knaboj.

Kedrin venis al la rando de la bordo,klini•is super la akvo kaj vidis — kion?Li fortiri•is en plena teruro. ‚u estas li?Li time rigardis ankoraμ unufoje kajsufokante teruron longe pririgardis larespeguli•on. Kompreninte „ion, li•emis, •emegis, eble lupe hurlis. El laspegulo de l’ akvo lin rigardis oldulo,proksimume 65–70-jara.

Kedrin malfeli„e pririgardis sianrespeguli•on, nekonfideme tu›ante lafaltoplenan viza•on kaj grizan hararon.‚u vere? ‚u povas tiel esti? Hieraμ „ioestis: juneco, sano, fortoj, allogeco kajenigmeco por junaj virinoj, kaj hodiaμ— „io malestas.

Konvinki•inte, ke „io estas •ustetiel, ke ne estas eraro, optikiluzio,mira•o, li sidi•is sur malnovan duonedisbatitan boaton, ku›antan renverse surla bordo, kaj longe sidis senpense, nesciante, pri kio pensi. La patrino diris ionpri longa kaj feli„a vivo. Ve! La vivo res-tis nelonga kaj apenaμ feli„a. “Ne medi-tu, ne meditu pri tio, — li ordonis al si.— Pro tiuj pensoj oni povas frenezi•i”.

Kiam la ru•a suno levi•is super lahorizonto, li forlasis la lagon kaj direk-tis sin al la „efvojo, penante ne pensi prila malnova muelejo, la taverno kaj pri lajuna kelnerino…

Noto

Pelmenoj (ruse: ïåëüìåíè). Kuiritajpastobuloj far„itaj per vianda±o, fi›a±o,aμ legomoj, iom pli grandaj ol ravioloj.

Pro „i tiu rakonto Mi†ail Korotkovi•is laμreato de Liro-2008 en la bran„o“Originala prozo”.

20 Kulturo

La vojo estas la celo

Verne, Jules. ‚irkaµ la mondodum okdek tagoj: Romano / Tradukis

el la franca Jean-Luc Tortel; Antaμ-

parolo, notoj de Aleksander Kor-

±enkov. — Kaliningrado: Sezonoj,

2008. — 208 p. — 500 ekz. — (Serio

Mondliteraturo; Vol. 15).

Kiam Stendhal en 1827 voja•is deParizo al Romo, li devintus kalkulialmenaμ pri 12 •is 15 tagoj da voja•o.‚ar Stendhal foje haltis por vidi la al-loga±ojn survoje (“du matenoj sufi„ispor Florenco”), por la voja•o li tamenbezonis 24 tagojn.

Fileas Fogg, la protagonisto de‚irkaµ la mondo dum okdek tagoj deJules Verne, estis tute alispeca voja•-anto. Dum tiu tempo li jam estintushastinta •is ie en Hindlando. Danke al lafidela traduko de Jean-Luc Tortel nuneblas ankaμ en esperanta vesto refaritiun ekspresvoja•on „irkaμ la mondo.

Flegmo vetkuras kontraμ la tempo

Fogg ne estas tradicia voja•anto, kiuvidas la mondon por edukaj celoj. Li nurvoja•as „irkaμ la mondo, „ar tio estasebla en la moderna mondo, kaj jen lasola pravigo por fari la voja•on. Foggestas karikaturo de tiel nomata flegmaanglo. Verne atribuas al li plurajnekscentra±ojn. La moderna vivo tre kon-venas al Fogg por flegi obsedan akura-tecon en sia domo pura, ordigita, sever-aspekta, puritaneca. Tie horlo•ojindikas „ie en la domo ekzakte la samanhoron. Fogg funkcias kvazaμ aμtomate:“Se li promenadis, li „iam egalpa›is surla marketrita planko de la enireja halo,aμ sur la rondira galerio tegmentita dekupolo …” nu ktp.

Afable Verne nomas lian vivmanie-ron “originala”, sed „u li vere ›atis sianprotagoniston?

La novdungita franca (!) servisto deFogg, Jean Trapasul’, modelita laμ San-cho Panza, estas fidela apendico al siamastro. Li estas — kompreneble — plisimpatia ulo, kiu kun admirenda pacien-co eltenas la kapricojn kaj „iam novajneltrova±ojn de sia mastro. Estas tamen li,kiu spertas la mondon dum tiu voja•o,estas li, kiu aldonas kalejdoskopan bun-tecon al la iom banala intrigo de laromano. Alimaniere la libro estus tielinteresa kiel voja•tabelo.

Ni elektu hazardan fragmenton porgustumi almenaμ unu el traviva±oj deTrapasul’:

Tuj post la foriro de Fiks el laopiejo, du kelneroj portis profun-de dormantan Trapasulon al laku›ejo por la fumintoj. Sed liafiksa ideo persekutis lin en liaj

son•a„oj; post tri horoj batalantekontraμ la narkota±o li veki•is,skuata de la penso, ke li ne ple-numis sian taskon. Li forlasistiun ebriulan ku›ejon, stumblan-te, apogante sin al la muroj,falante kaj restari•ante, senhaltekaj nerezisteble pelate el la opi-ejo de ia instinkto kaj eliriskriante kvazaμ en son•o: “AlKarnatiko! Al Karnatiko!”Nu, ni ja scias, ke ankaμ Fileas Fogg

havas homan koron, „ar en Hindlando lisavis junan vidvinon de la ›tiparo, kajtiel li havis je la fino de la romano alme-naμ virinon por edzi•o, kaj tiel jafini•as „io en perfekta ordo.

La libro de Verne ja estas historiadistrado. Hodiaμ •in ankoraμ eblas legikiel ateston de tiu kredo, ke la teknikaprogreso estas nebremsebla. Tiu kredosinkis iam, probable kune kun la ›ipoTitanic.

Embaraso de ri„eco?

Malnova romano bezonas klarigojn.Je la fino de la libro estas kvin pa•ojkun klarigoj. Kiam mi klopodas tradukiion, mi „iam demandas min (kaj „iamestas en dubo), kion endas klarigi kajkio ne nepre estas klarigenda. Tiundubon mi havas ankaμ en „i tiu eldono.

‚u vere estas necesa por la kompre-no de la libro, ke Fogg lo•as en numero14 kaj ne 7 de Savile Row? Kial nur kel-kaj vortoj pri la situo de la Reform Klu-bo, sed nenio pri •i kiel angla situacio?Verne ›atas elmontri sian konon pri lamondo, tre ofte per apliko de iuj fakter-minoj.

La libron, kiel tiu de Verne, mi volislegi en la •ardeno, „e la pla•o aμ pordistri min en la trajno. Tiam mi ne neprehavas iun PIVon „emane por lerni pritopveloj, stajveloj kaj krom±ibo. Aμ eblene „iuj memoras, kio estas thago. Dopor tiuj komplikaj (almenaμ por mi)vortoj mi ›atus vidi iun klarigon.Nekompreno de tiuj vortoj ja ne brem-sos la komprenon de la libro, sed tamenmi petas alian strategion por esperebleestontaj eldonoj de la verkaro de Verne..

En la mondo venis nova sento

Lasta rimarko: Iu Pirro eldonis en1868 sian Universalglot, projekton esen-ce tre similan al la Lingvo Internacia deD-ro Esperanto. Universalglot falis en laputon de forgeso, sed Esperanto floras.‚u eble pro tio, ke intertempe, eblis„irkaμvoja•i la mondon dum 80 tagoj?

Wolfgang Kirschstein

Internacia literatura konkurso EKRA-2009

Esperantista domo de kulturo D-ro Ivan Kir„ev en Razgrado (Bulgario)invitas al partopreno en internacia literatura konkurso pri poezio kaj humu-ra±oj, originale verkitaj en esperanto pri libera temo, EKRA-2009.

La verkoj estu •is nun ne publikigitaj en perioda±oj, premiitaj en aliaj kon-kursoj aμ afi›itaj en interreto. Ilin oni sendu, subskribinte per pseμdonimo, potri ekzempleroj al la organizanto: Esperantista domo de kulturo D-ro IvanKir„ev, str. Sv. Kiliment 36 ap. 1, BG-7200 Razgrad, Bulgario. La nomo kaj laadreso de la aμtoro estu en aparta fermita koverto, subskribita per la samapseμdonimo.

La ±urio kunsidos 10 jun 2009. La premioj estos esperantaj libroj kaj diplo-moj. Premiitaj verkoj aperos en la revuo Literatura Foiro kaj en la bultenoEsperantista Tribuno. La anonco de la rezultoj kaj la premiado okazos kadrede la esperanta kultura festo Abritus-2009 (tradicie organizata kunlabore kunLiteratura Foiro) en Razgrado 12–14 jun 2009.

HeKo

Kulturo 21

Donacoj en 2008

Abonhelpa fonda±o

Osmo Buller (NL) . . . . . . 128.00 EURDorota Burchard (PL). . . . . 16.00 EURBernhard Eichkorn (DE) . . . 20.00 EURIstván Ertl (LU) . . . . . . . . . 27.00 EURE-klubo Munkeno (DE) . . . 62.00 EURJukka Pietilainen (FI) . . . . . 13.00 EUREntute, dum 2008 . . . . . . 266.00 EUR

Fonda±o Amiko

Anonima (RU) . . . . . . . . . 28.50 EURCarlos Enrique Artime (ES). 13.00 EURDouglas Draper (NO) . . . . . 40.00 EURJos. Koch (CH) . . . . . . . . . 29.30 EURLuis Serrano Perez (ES) . . . 29.00 EURJacques Tuinder (NL) . . . . . 62.00 EUREntute, dum 2008 . . . . . . 201.80 EUR

Fonda±o Ilaro

Anonima (FR) . . . . . . . . . 111.00 EURAnonima (RU) . . . . . . . . . . 6.00 EUROsmo Buller (NL) . . . . . . . 35.00 EURChoe Taesok kajVida ‚ojene (LT). . . . . . . 200.00 EURMichael Cwik (BE) . . . . . 111.00 EURBernhard Eichkorn (DE) . . 100.00 EURRoger Siarri (FR) . . . . . . . 350.00 EURPedro Zurita (ES). . . . . . . . 48.00 EUREntute, dum 2008 . . . . . . 961.00 EUR

Danke al la fonda±o Ilaro en januaroni a„etis pli potencan komputilon, kaj „itiu Ondo estas la unua, kiun ni faras per•i. Post baldaμa a„eto de kelkaj pliajakcesora±oj Ilaro preskaμ el„erpi•os,sed ni ne intencas fermi •in, „ar moder-nigado estas io, kio neniam fini•as, kajvi povas helpi „e tio kaj „e abonigo portiuj, kiuj deziras legi La Ondon, sed nepovas mem pagi sian abonon.

Donacojn bonvolu sendi al niaUEA-konto “avko-u”, aμ al vialandaperanto de La Ondo. Lo•antoj deRuslando, Pollando kaj Litovio rektekontaktu la redakcion por interkonsentipri la plej oportuna pagomaniero.

E„ la plej etaj sumoj estas bonvenaj.Koran dankon al „iuj donacintoj!

Halina Gorecka

Ricevitaj gazetojAktuala Esperanto, 2009/2; Beletra Almanako, 2008/3; Esperanto, 2009/1; Femi-

na, 2008/16; Heroldo de Esperanto, 2008/16,17, 2009/1; Informilo por Interlingv-istoj, 2008/67, 2009/68; La Gazeto, 2009/140; La Movado, 2009/695; La Ondo deEsperanto, 2009/2; La Revuo Orienta, 2008/12, 2009/1; La Sago, 2008/49,50,2009/51; Litova Stelo, 2008/6; Lumo, 2008/2; Scienco kaj Kulturo, 2008/6; Sen-naciulo, 2009/1; Tempo, 2008/101.

La tria “Beletra Almanako”Prezentante BA3 Jorge Camacho informas pri kelkaj

›an•oj. Ioma pligrandi•o de la formato havigos pli da spaco,sekve, pli da enhavo. Ekde 2009 oni enkondukas la sistemonde jarabono (planata aperritmo: februaro, junio, septembro),kvankam plu eblos a„eti unuopajn almanakojn. Estas anoncitala temo de BA4: sciencfikcio, fantasto kaj fabeloj. Bedaμr-inda, laμ mi, estas forigo de biografietoj.

Jam la duan jaron estas prezentataj premiitaj verkoj de la Belartaj Konkursoj deUEA, kiujn kompletigas la raporto de la Prezidanto, ankaμ mia ›atata •enro.Humphrey Tonkin konstatas problemojn en „iuj konkursaj bran„oj, krom la poeziakaj proza. Precipe malforta en 2008 estis esea bran„o. ‚u oni provu enkonduki, e„se eksperimente por unu jaro, recenzan konkurson?

Cetere, en BA3 la recenza rubriko plu tenas altan nivelon kaj per la nomoj deniaj “verdaj” kritikistoj, kaj per la recenzataj verkoj. Jorge Camacho pri Ordeno deverda plumo de Pleadin kaj pri tri monografioj de Kor±enkov (pri ‚e†ov, pri Dosto-jevskij, kaj pri la Esperanta gazetaro), István Ertl pri ‚u vi konas Blaise Cendrars?de Seabra, Christian Declerck pri Verse reversi de Philippe, Petro Braμn pri Suzanakaj la „asistoj de mu›oj de Pío Baroja (tradukis Sarasua). Miroslav Malovec recen-zas la kolekton de la Zamenhofaj ideologiaj tekstoj Mi estas homo, Keyhan Sayad-pour Zanjani — Kun diablo en la korpo de Radiguet, Anna kaj Mati Pentus PrincoSerebrjanij de Aleksej K. Tolstoj (tradukis ‹idlovskaja).

Aperas mallongaj proza±oj de Sten Johansson, Francisco Javier Moleón kajLuiza Carol. Poezio „eestas multe pli abunde per originala±oj (Anja Karkiainen,Michael Cayley, Anneke Buys, Carmel Mallia, Gerrit Berveling) kaj traduka±oj(Ar†ipoeto, Markku Toivonen, Pietru Caxaro, Mihaly Babits, Geo Bogza).

Trevor Steele eseas pri sia sperto en la grandmonda libroindustrio Aventuroj denaivulo en la oceano de literatura business. Verki poezion en Esperanto estas prele-goteksto de Baldur Ragnarsson en la Internacia Kongresa Universitato (Roterdamo,2008).

La titolan kaj enajn pa•ojn garnas sep fotoj de Óscar López.HaGo

Ricevitaj librojBaranova, Jurat¡. Sa•o kiel terapio = Išmintis kaip terapija: En la litova kaj

Esperanto / Tradukis el la litova Gediminas Deg¡sys. — Vilnius: Trys �vaig�dut¡s,2008. — 352 p., il.; 2000 ekz. — [Donaco de LitEA].

d’ Arroi, ‹arlerik. Senfroki•into. — Thaumiers: La KancerKliniko, 2008. —19 p., il. — (La KromKancerKliniko; ¹23). — [Donaco de La Kancerkliniko].

Dulce, Julieta. A Dança das Rosas = Danco de la Rozoj: En la portugala kajEsperanto / Tradukis el la portugala Célio Martins. — Rio de Janeiro: CELD, 2008.— 24 p., il. — [Donaco de CELD].

Esperanto. Wie ich es sehe. 5a eld. — [Vieno]: [Klag], [2009]. — 36 p., il. —[Donaco de Walter Klag].

Klar, Walter. Esperanta filatelo Aµstria. 1949 •is 2008. — Vieno: Klag, 2009.— 8 p., il. — [Donaco de Walter Klag].

Manlibro pri Olimpikaj vortoj: En Esperanto, „ina, franca, angla / Prefaco deChen Haosu. — Beijing: Foreign Languages Press, 2008. — 16 + 190 + 28 p., 6tabeloj, il. — [Donaco de Li Jianhua].

Mota, Rogério. Alma nua = Simpla animo: En la portugala kaj Esperanto. — Riode Janeiro: CELD, 2008. — 24 p., il. — [Donaco de CELD].

22 Mozaiko

Barbara: Cirkon por la popolo!

… niaj propraterenaj aktivadoj ricevu „iam pli fre›an kajatrakcian formon. (mesa•o “Esperanto Tago 15.12.2008 –informa laboro”, http://groups.yahoo.com/group/komitato-de-uea/message/4169, 14 dec 2008)

Barbara celebras altan rolon

‚i-foje Barbara Pietrzak interpaprolas kun la partoprenin-to de de la unua Internacia Infana Kongreso, denaskulo PeterWeide. (Gabi Kosiarska, Esperanto Redakcio de Pola Radio,http://groups.yahoo.com/group/esperanto-l/message/67680,23 feb. 2007)

La unufoja lando

La 12-an de decembro 2008 en la universitato de Antver-peno okazis, Belgio… (Esperanto, 2009, ¹1, p. 19; eltrovisIonel Oneþ)

Svisgermanu en Bruselo

[En] Bruselo… lo•as ne sanktuloj sed malsanktuloj au ale-manu ordinaruloj…(Renato Corsetti, 14 jul 2008, http://groups.yahoo.com/group/informado/message/1174)

Verkema avo ›atas revuon

Povas esti, ke tiu-„i konkurso iom instigos nian esperant-istaron al porrevua verkavo. (Litova Stelo, 2008, ¹5, p. 3;trovis Walter Klag)

Dol„a malkovro

Baldaμ ni pretigos la organiza±an stampilon kaj malkovrosnian bankan konton. (Audrys Antanaitis kaj Vytautas Šilas,http://groups.yahoo.com/group/tejha/message/309, 23. dec.2008)

Plukis István Ertl

Juda humuro

Letero al la mastroVespere, post la laboro, foriris kune la sekretario kaj la

kasisto.Sekretario: “Jam tedis al mi nia estro. Dum 20 jaroj mi

servas lin suferante de lia malbonkoreco, sed •is nun minenion diris al li. Mi „iam retenis min. Sed hodiaμ mi perdis lapaciencon kaj skribis al li leteron.”

Kasisto: “Kion vi skribis en •i?”Sekretario: “Mi skribis „ion! Mi skribis ke li estas terura

homo, tirano, malbonkonduta. Mi skribis ke „iuj laboristojmalamas lin. Mi libere ver›is mian koleron je li.”

Kasisto: “Stultulo vi! Kion vi faris? Hodiaμ vi skribis al likaj morgaμ li maldungos vin!”

Sekretario (timigita): “Kial li maldungos min?”Kasisto: “Li maldungos vin tuj post kiam li legos tion,

kion vi skribis pri li.”Sekretario: “Kion signifas ‘kiam li legos tion, kion vi

skribis pri li’? Kiumaniere mia letero atingos lin?”Kasisto (mirigite): “‚u vi ne diris ke vi skribis al li lete-

ron?”Sekretario (kvieti•inte): “Certe mi skribis, sed „u mi

diris ke mi sendis?”El la kolekto de Josef Shemer

Spritaj splitoj kaj preskerarojel la kolekto de reduktoro

Por la januara tasko Sudoku venis 15 solvoj, „iuj •ustaj. Ilinsendis: Alexandre Serafim (Brazilo), Edmund Grimley

Evans, Paul Hewitt, Anne George, Malcolm Jones (Britio),Sylvia Hämäläinen, Erkki Kemppainen, Bruno Lehtinen

(Finnlando), Jackie Huber-deau (Francio), Nora Caragea,Hans-Burkhard Dietterle,Gunter Neue (Germanio),Hanna Skalska (Pollando),Jurij Kivajev (Ruslando),Jovan Nikoli„ (Serbio). Vidula respondon „i-maldekstre.

La loto donis premion alAlexandre Serafim.

Ni gratulas lin!

Krucvortenigmo FlaéroEnmetu en la retaron de la krucvortenigmo jenajn vortojn:abio, agropiro, akeno, akteo, amarilido, antiaro, aveno, deo-daro, endivio, evonimo, filiko, framb’, kariko, karvio, kokoso,kotono, lariko, nimfeo, papriko, rubuso, stip’, vinbero, violego.

Kiel la solvon sendu al la redakcio la plenigitan krucvort-enigmon antaμ la 30a de aprilo 2009.

Kompilis Viktor Alikin

Daniel Salomon, la lan„into de la Sennacia Banko (vidu lafebruaran Ondon) „i-vintre voja•is al Japanio, kie li, interalie,instruis kuirarton en Esperanto por gimnazianoj. La instruitaplado, kiun Daniel mem inventis, nomi•is “brezita koko far„itaper ovoj sur spinaco-nesto”. Lia Esperanto-kuirleciono estasspektebla „e http://www.heliko.org/koko.html.

Pollando. La vicurbestro de Bjalistoko, Aleksander Sosna, for-te subtenas Esperanton. Fine de januaro li dum unu horo rakon-tis al la redaktoro de La Ondo pri la preparado de la 94aUniversala Kongreso de Esperanto, kiu okazos „i-somere en lanaski•urbo de Ludoviko Zamenhof. Legu pli en la pa•oj 3–4.

Germanio. Ne nur en la Esperanto-urbo Herzberg, sed ankaµen ties „irkaµa±o Esperanto pli ofte vidi•as. En ambaµ ›oseajeniroj (el Herzberg kaj el St. Andreasberg) de la vila•o Sieberestas instalitaj fraksenlignaj bonvenigtabuloj en Esperanto,dorsflanke de kiuj legi•as “¤is revido”. (GEC/ICH)

Hispanio. En la mondo ekzistas pli ol mil ZEOj (stratoj, placojkaj objektoj kiuj havas la nomon Esperanto, Zamenhof aµ dealiaj esperantistoj). Nenio en tiu vico elstarigus la straton DrZamenhof en Valencio, se en „i tiu strato ne ekzistus vendejo deseks-varoj. (Augusto Casquero)

Malkovru la belecon de Varmio kaj Mazurio

En Olsztyn, la „efa urbo de Varmio kaj Mazurio, 25 jun –

1 jul 2009 denove okazos Frusomera Renkonto de Espe-

rantistoj ‹atantaj Ol›tinon (FRE‹O).

La evento estos „efe turisma, distra kaj ripoza. Krom„iutagaj Esperantaj kvizoj kaj konkursoj kun valoraj premiojpartoprenantoj povos •ui la belecon de la regiono kaj de •ia„efurbo dum interesaj ekskursoj.

La programo enhavos vizitadon de urboj: Lidzbark War-miŒski, Reszel kaj ‰wi¾ta Lipka.

En la unua el tiuj „i urboj ni vizitos la 14-jarcentan goti-kan kastelon — la iaman sidejon de varmiaj episkopoj.

En Reszel ni rigardos kelkajn gotikajn antikva±ojn:kastelon (vidu sur la supra foto), brikan ponton kaj pre•ejonkun turo, kien oni povas grimpi kaj observi panoramon.

La vila•o ‰wi¾ta Lipka (Sankta Tilieto) famas pro labelega barokstila baziliko oma•e al Dipatrino. Tie oni povasaµskulti eksterordinaran orgenan koncerton en prezento debarokstila instrumento kun movi•antaj figuretoj.

Krom tio FRE‹Oanoj vizitos la urbon Olsztyn mem. ‚itie oni rigardos gotikajn vidinda±ojn, promenos tra la univer-sitata urbeto, spektos programon en planetario, ripozos en laapudol›tina arbar•ardeno, kie oni povos admiri arbojn kajplantojn de diversaj mondopartoj. Por spertaj turistoj estasplanata dekkelk-kilometra mar›ado tra la Urba Arbaro.

Post tiom da turismaj emocioj, dum la antaµlasta tago,partoprenantoj man•os bonguste en la restoracio Kolorowa,kie okazos tradicia bankedo.

FRE‹O-anoj lo•os en la internulejo de Postlicea Lernejo.Do, laµ la vortoj de la himno de FRE‹O:

Venu, venu al Ol›tino fine de juni’Detalajn informojn petu de El¿bieta Leonowicz-Fren-

szkowska:� 10-684 Olsztyn, ul. Or³owicza 35 m. 5, Pol-lando � efrenszkowska@wp.pl.

El¿bieta kaj Adamo Frenszkowscy

Ekde januaro 2009 estas legebla en la reto la kompletaSotragogismo, kvarvoluma verkego de Manuel Halvelik, „ewww.sotragogismo.net. ¤i uzas vortare kaj ortografie modifi-tan Esperanton, intencitan por sciencaj celoj. Tio postulasalkutimi•on, sed ne malhelpas la komprenon. Recenzo pri •iaperos en Monato.

En la 22a pa•o de la januara Ondo estas eraro. ‹ogi Efendija estis nepo de Abdu’l Baha, tamen ne tiu fondis Bahaismonsed Lia patro, Baha’u’llah.

Anonctabulo

Bjalistoko atendas vin