เศรษฐศาสตรแรงงาน (Labor Economics)

รศ.ดร.ธเนศ ศรวชยลาพนธ

เศรษฐศาสตรแรงงาน Labor Economics

รศ.ดร.ธเนศ ศรวชยลาพนธ

คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

2558

คานา

เอกสารคาสอนวชาเศรษฐศาสตรแรงงาน (Labor Economics) หรอวชา 751440 เปนวชาทเปด

สอนในคณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม สาหรบนกศกษาต งแตชนปท 3 ขนไป เอกสารคา

สอนเลมน ผเรยบเรยงไดพยายามรวบรวม และเรยบเรยงจากหนงสอหลายๆ เลมเขาดวยกน เพอนามาใช

ประกอบการเรยนการสอน

เนอหาในเอกสารคาสอนเลมน ประกอบไปดวยบทท 1 ความรเบองตนเก ยวกบแรงงานและ

เศรษฐศาสตรแรงงาน บทท 2 ความเปนมาของเสนอปสงคสาหรบแรงงานในกรณตางๆ บทท 3 ทมา

ของเสนอปทานของแรงงานวามลกษณะอยางไร และมปจจยอะไรมาเปนตวกาหนด บทท 4 บทบาท

และหนาทของตลาดแรงงาน บทท 5 การกาหนดคาจางตามแนวคดตางๆ และการกาหนดคาจางใน

ตลาดแบบตางๆ บทท 6 การกาหนดคาจางขนตา ตามหลกและกฎเกณฑตางๆ และการกาหนดคาจาง

ขนตาของประเทศไทย บทท 7 การเคลอนยายแรงงานในกรณตางๆ และผลของการเคลอนยายแรงงาน

บทท 8 การวางงานตามทฤษฎตางๆ ประเภทของการวางงาน และกรณตวอยางในประเทศไทย บทท 9

บทบาทและความจาเปนทจะตองมสหภาพแรงงาน และปญหาสหภาพแรงงานในประเทศไทย บทท 10

การแรงงานสมพนธซงเก ยวของกบนายจาง ลกจาง และรฐบาล บทท 11 อานาจการตอรองรวม

ประเภท และขอบขายของการตอรองรวม บทท 12 ยทธวธในการตอรองรวมในกรณทมขอพพาท

เกดขน และบทท 13 ซงเปนบทสดทายทศกษาการประกนสงคมกบการพฒนาคณภาพชวตของแรงงาน

ผเรยบเรยงหวงเปนอยางวา เอกสารคาสอนเลมนจะเปนประโยชนตอการเรยนการสอนในวชา

เศรษฐศาสตรแรงงาน(751440) ตอไป

รศ.ดร. ธเนศ ศรวชยลาพนธ

มกราคม 2558

สารบญ

หนา

บทท 1 ความรเบองตนเกยวกบแรงงานและเศรษฐศาสตรแรงงาน 1

1.1 ความหมายของแรงงาน 1

1.2 ความสาคญของแรงงาน 4

1.3 เศรษฐศาสตรแรงงาน 9

1.4 สาขาทเก ยวของกบการศกษา 16

บทท 2 อปสงคสาหรบแรงงาน 17

2.1 ทฤษฎผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน 17

2.2 อปสงคแรงงานของหนวยผลต เมอตลาดสนคา และตลาดปจจยเปน 20

ตลาดแขงขน

2.3 อปสงคแรงงานของหนวยผลต เมอตลาดสนคาเปนตลาดผกขาด 27

และตลาดปจจยเปนตลาดแขงขน

2.4 จดออนของทฤษฎผลผลตหนวยสดทาย 32

2.5 ทฤษฎอปสงคสาหรบแรงงาน เมอแรงงานเปนปจจยก งคงท 34

บทท 3 อปทานของแรงงาน 39

3.1 นยามกาลงแรงงาน 39

3.2 ปจจยทกาหนดปรมาณแรงงาน 41

3.3 การวดอตราการเขามาในกาลงแรงงาน 43

3.4 การวดชวโมงการทางาน 44

3.5 ความแตกตางในเชงคณภาพของแรงงาน 45

3.6 กระบวนการตดสนใจในการทางาน 46

3.7 เสนอปทานแรงงาน 55

3.8 ทฤษฎอปทานแรงงานระยะยาว 61

บทท 4 ตลาดแรงงาน 68

4.1 ความหมายของตลาดแรงงาน 68

4.2 ประเภทของตลาดแรงงาน 69

4.3 หนาทของตลาดแรงงาน 70

4.4 การเขาออกจากงาน 71

4.5 สานกจดหางาน 73

บทท 5 การกาหนดคาจาง 77

5.1 แนวคดเก ยวกบการกาหนดคาจาง 77

5.2 ทฤษฎคาจาง 81

5.3 ความแตกตางของอตราคาจาง 83

5.4 การกาหนดคาจางในตลาดแขงขนสมบรณ 84

5.5 การกาหนดคาจางในตลาดแขงขนไมสมบรณ 87

5.6 วธกาหนดคาจางทวไป 93

5.7 การกาหนดคาจางในตลาดแรงงานของไทย 98

บทท 6 การกาหนดคาจางขนตา 106

6.1 ความเปนมา 106

6.2 ความหมายของคาจางขนตา 107

6.3 หลกเกณฑและวธการในการกาหนดคาจางขนตา 108

6.4 การกาหนดคาจางขนตาของประเทศไทย 110

6.5 ผลกระทบจากการกาหนดอตราคาจางขนตา 115

6.6 ผลกระทบของการขนคาจางขนตาตอเศรษฐกจของไทยโดยสวนรวม 116

6.7 แนวความคดและหลกการบรหารแรงงานในประเทศไทย 117

บทท 7 การเคลอนยายแรงงาน 120

7.1 ความหมายและประเภทของการเคลอนยายแรงงาน 120

7.2 อปสรรคในการเคลอนยายแรงงาน 120

7.3 วธแกไขอปสรรคในการเคลอนยายแรงงาน 121

7.4 การเคลอนยายแรงงานภายในประเทศของไทย 121

7.5 การเคลอนยายแรงงานไปตางประเทศของแรงงานไทย 123

7.6 ผลของการเคลอนยายแรงงาน 126

7.7 ปญหาของการเคลอนยายแรงงาน 128

7.8 ขอเสนอแนะเก ยวกบนโยบายทใชในการแกปญหาการเคลอนยายแรงงาน 130

บทท 8 การวางงาน 132

8.1 ความสาคญของการวางงาน 132

8.2 ทฤษฎการวางงาน 133

8.3 ลกษณะการเขาออกของแรงงานในตลาดแรงงาน 148

8.4 ความหมายและขอบกพรองของนยามการวางงาน 150

8.5 ประเภทของการวางงาน 153

8.6 สภาพการวางงานในกรงเทพฯ และชนบท 155

8.7 ตวอยางกลมบคคล(แรงงาน)ทไดรบผลกระทบจาก 156

วกฤตการณทางเศรษฐกจ

บทท 9 สหภาพแรงงาน 161

9.1 ความหมาย 161

9.2 ประวตความเปนมา 162

9.3 ประวตยอของสหภาพแรงงานในบางประเทศ 164

9.4 ทฤษฎสหภาพแรงงาน 167

9.5 วตถประสงคของสหภาพแรงงาน 171

9.6 รปแบบและการจดองคการ 176

9.7 บทบาทและความรบผดชอบของสหภาพแรงงาน 180

9.8 สหภาพแรงงานกบอตราคาจางเปรยบเทยบ 184

9.9 สหภาพแรงงานในประเทศไทย 186

9.10 ความเคลอนไหวของสหภาพแรงงานไทย 195

9.11 วเคราะหสหภาพแรงงานในประเทศไทย 197

9.12 ปญหาและอปสรรคของสหภาพแรงงานในประเทศไทย 198

บทท 10 การแรงงานสมพนธ 200

10.1 ความหมาย 200

10.2 ความจาเปนทจะตองมสถาบนลกจาง 200

10.3 ความจาเปนทจะตองมสถาบนนายจาง 201

10.4 ความจาเปนทรฐจะตองเขามสวนรวมดวยในแรงงานสมพนธ 201

10.5 ธรรมชาตของความสมพนธระหวางลกจางและนายจาง 202

10.6 ความจาเปนทจะตองเสรมใหมการแรงงานสมพนธทด 204

10.7 วตถประสงคของแรงงานสมพนธ 205

บทท 11 การตอรองรวม 206

11.1 ความหมาย 206

11.2 ความสาคญของการตอรองรวม 206

11.3 อานาจตอรอง 208

11.4 วตถประสงคของการตอรองรวม 210

11.5 ประเภทตาง ๆ ของการตอรองรวม 212

11.6 ขอบขายของการตอรองรวม 213

บทท 12 ยทธวธในการตอรองรวม 215

12.1 การเตรยมการ 215

12.2 ยทธวธในการตอรองรวม 217

12.3 เครองมอในการคกคาม 222

บทท 13 การประกนสงคมกบการพฒนาคณภาพชวตของแรงงาน 225

13.1 ความหมายของการประกนสงคม 226

13.2 ความเปนมาของการประกนสงคม 227

13.3 หลกการของการประกนสงคม 229

13.4 ขอบขายการใหความคมครอง 231

13.5 ประเภทของการประกนสงคม 232

13.6 คาใชจายในการบรหารจดการ 234

13.7 การประกนสงคมในประเทศไทย 235

บรรณานกรม 257

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 1.1 ลกษณะเฉพาะของตลาดแรงงานประเภทตางๆ 13

ตารางท 2.1 การลดนอยถอยลงของผลผลตหนวยสดทาย 18

ตารางท 2.2 มลคาของผลผลตหนวยสดทายและอปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลต 21

ตารางท 2.3 รายไดหนวยสดทายของแรงงาน (MRP) และอปสงคสาหรบแรงงาน 30

ของหนวยผลตในตลาดผกขาด

ตารางท 3.1 อตราการเขามาในกาลงแรงงานของประชากรอาย 13 ปขนไป ในป 43

พ.ศ.2539 และ 2541

ตารางท 3.2 อตราการเขามาในกาลงแรงงานของทงประเทศ จาแนกตามหมวดอาย 44

เพศในป พ.ศ. 2541

ตารางท 3.3 รายไดทไดรบและมลคาปจจบนของรายไดจากอาชพ A และ B ในอตรา 63

ดอกเบยตาง ๆ

ตารางท 3.4 การคานวณหาอตราผลตอบแทนของการลงทนในการศกษา 65

ตารางท 8.1 จานวนคนงานทเปลยนสภาพในตลาดแรงงานระหวางเวลา 2 เดอน 150

ตารางท 9.1 จานวนสหภาพแรงงานทวประเทศ ป 2515 - 2541 189

ตารางท 9.2 สถตจานวนสหภาพแรงงานแยกตามจงหวด ณ วนท 31 ธนวาคม 2540 190

ตารางท 9.3 สถตจานวนสหภาพแรงงานแยกตามรายจงหวด ณ วนท 31 ธนวาคม 2541 191

ตารางท 9.4 จานวนองคการลกจาง ณ วนท 31 มนาคม 2542 191

สารบญรปภาพ

หนา

รปท 2.1 จานวนแรงงาน ผลผลตรวม และผลผลตหนวยสดทาย 19

รปท 2.2 อปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลต (firm) เมอปจจยทนคงท 23

รปท 2.3 อปสงคสาหรบแรงงาน เมอปจจยอนผนแปรดวย (ระยะยาว) 24

รปท 2.4 การรวมอปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลตใหเปนอปสงคสาหรบ 26

แรงงานของอตสาหกรรม

รปท 2.5 เสนอปสงคสาหรบแรงงานกรณตลาดผลผลตเปนตลาดผกขาด 29

รปท 2.6 ความสมพนธระหวางอปสงคสาหรบผลผลต และอปสงคสาหรบปจจย 30

ของหนวยผลตกรณตลาดผลผลตเปนตลาดผกขาด

รปท 2.7 ความสมพนธระหวางอปสงคสาหรบปจจยของหนวยผลต กรณตลาดปจจย 31

เปนตลาดแขงขน และตลาดผลผลตเปนตลาดแขงขนและเปนตลาดผกขาด

รปท 2.8 อปสงคสาหรบแรงงานในตลาดผลผลตผกขาดเมอหลายปจจยแปรผน 32

รปท 2.9 เสนตนทนเทากนของหนวยผลต 36

รปท 2.10 วเคราะหพฤตกรรมการจางงานของหนวยผลต 37

รปท 3.1 แผนภมประชากรและกาลงแรงงานทวราชอาณาจกร ป 2541 40

รปท 3.2 อรรถประโยชนของการเลอกระหวางการทางานกบการพกผอน 48

รปท 3.3 ขอจากดทางดานงบประมาณ 51

รปท 3.4 การตดสนใจทจะไมทางาน 52

รปท 3.5 การตดสนใจทางาน 53

รปท 3.6 การตดสนใจเก ยวกบชวโมงการทางาน 54

รปท 3.7 ผลของการเปลยนแปลงรายไดจากแหลงอนๆตอชวโมงการทางาน 56

รปท 3.8 ชวโมงการทางานลดลงเมออตราคาจางเพมขน 57

รปท 3.9 ชวโมงการทางานเพมขนเมออตราคาจางเพมขน 57

รปท 3.10 ผลทางดานการทดแทนกนและผลทางรายไดเมออตราคาจางเปลยน 58

รปท 3.11 เสนอปทานแรงงานของผบรโภค 60

รปท 3.12 เสนอปทานแรงงานตลาด 60

รปท 5.1 การกาหนดคาจางในตลาดแขงขนสมบรณ 85

รปท 5.2 การกาหนดคาจางในแตละกจการ 86

รปท 5.3 การกาหนดคาจางในตลาดระยะยาว 86

รปท 5.4 การกาหนดคาจางในตลาดก งแขงขนก งผกขาด 87

รปท 5.5 แสดงคาจางในตลาดทมการผกขาดโดยนายจางคนเดยว 88

รปท 5.6 อตราคาจางและปรมาณแรงงานดลยภาพในตลาดแรงงานทมผขายผกขาด 89

รปท 5.7 อตราคาจางและปรมาณแรงงานดลยภาพทมผซอและผขายแรงงานผกขาด 90

รปท 5.8 คาจางในตลาดผกขาดทมสหภาพแรงงานเขามาเก ยวของ 92

รปท 5.9 คาจางในกรณทมการตอรองเกดขน 93

รปท 8.1 อปสงค-อปทานแรงงานตามแนวคดของคลาสสก 134

รปท 8.2 อปสงค-อปทานแรงงานของเคนส 135

รปท 8.3 ตลาดแรงงานและตลาดสนคากรณมภาพหลอนของเงน 137

รปท 8.4 เสนการแจกแจงคาจางทคาดคะเน และเสนตนทนหนวยสดทายในการหางาน 144

รปท 8.5 เสนอปสงค-อปทานแรงงาน กรณภาพหลอนของเงน 145

รปท 8.6 ภาพการจาลองการเคลอนไหวของตลาดแรงงาน 148

รปท 8.7 ภาพแสดงสดสวนของผอพยพจากเมองสชนบท 156

รปท 9.1 ผลทางการทดแทนกนและผลทางรายไดเมออตราคาจางเปลยน 174

บทท 1 ความรเบองตนเกยวกบแรงงานและเศรษฐศาสตรแรงงาน

1.1 ความหมายของแรงงาน ในการศกษาสงใดสงหนงนน ปญหาหนงทเราจะตองแสวงหาคาตอบใหไดกคอ สงทเรากาลงศกษาอยนน มนคออะไรกนแน มนมความหมายอยางไร เพอความสะดวกและงายตอการศกษาพฤตกรรมและผลกระทบแหงพฤตกรรมของสงนน ๆ ตอสงอน ๆ ในระบบ การศกษาปญหาแรงงาน หรอเศรษฐศาสตรแรงงานกเชนเดยวกน เราจาตองทาความเขาใจใหไดเสยกอนวา แรงงานคออะไร สาคญอยางไร เพอทจะไดทาความเขาใจในเรองของบทบาทและพฤตกรรมของแรงงานทจะกอใหเกดผลกระทบตอเศรษฐกจ สงคม และการเมองตอไป ในการศกษาความหมายของแรงงาน จนสามารถกาหนดขนเปน “คานยาม” ไดนน จาเปนทจะตองพจารณาทงทางดานสงคมศาสตร และทางดานวทยาศาสตรควบคกนไป

1) ความหมายทางสงคม

ความหมายของ “แรงงาน” ทางดานสงคมศาสตรนน หมายถงแรงกายและแรงความคดของมนษยทใชในการประกอบกจกรรมตาง ๆ ทเรยกกนวา “งาน” เพอการดารงอยของชวตมนษย ไมวางานนนจะเปนงานงาย ๆ หรองานทสลบซบซอนเพยงใดกตาม นถอวาเปนความหมายตามตวอกษร แตคาวา “แรงงาน” ในความหมายตามตวอกษรอาจแปรเปลยนเปนแรงงาน ในความหมายทมนยทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองโดยเฉพาะเจาะจงได เชน ในทางเศรษฐกจ “แรงงาน” อาจหมายถง “ปจจยการผลต” ชนดหนงอนไดแก “แรงกายและแรงสมองของมนษย” ซงเมอถกนาไปใช จาตองมการจายคาตอบแทนประเภทตาง ๆ เชน คาจาง หรอกาไร เปนตน ความหมายมนยทางสงคมของ “แรงงาน” อาจหมายถง “งานหนก” หรอ “งานทตองใชแรงกาย” ทผทาจะตองใชแรงกาย ฉด ลาก ดง แบก หาบ หาม หรอยก ผททางานประเภทน จงถกเรยกวา “กรรมกร” คอผใชแรงงานทางานหนก ความหมายมนยทางสงคม อาจกนความเลยไปถงชนชนหนงในสงคมทมความเปนอยโดยการใชแรงกายเขาแลก ทางานหนก สกปรก และมรายไดตา เปนชนชนทขาดโอกาสและเสยเปรยบในสงคม ในทางการเมอง “แรงงาน” อาจหมายถงงานทตองทาภายใตบงคบบญชาของผอน เปนงานทขาดอสระ ขาดความเปนไทแกตวเอง ตองขนอยกบกฎ ระเบยบ และหรอขอบงคบของสถาบนทตนสงกดอย และอาจหมายถงงานทผประกอบการ หรอนายทนบงคบใหผทางาน ทางานเยยงทาส โดยไมม

2

เวลาหยดพกผอนทพอเหมาะ ใชเดกทางานหนก ไมสมควรตอวย และพฒนาการทางรางกายและจตใจของเดก เมอเกดลทธคอมมวนสตขนในโลก คาวา “แรงงาน” ในความหมายทางการเมอง หมายถง “งานในวงการอตสาหกรรม” และหรอ “ผทางานในวงการอตสาหกรรมททางานแลกผลตอบแทนเปนคาจาง” เรยกวา “ชนชนกรรมาชพ” 2) ความหมายทางวทยาศาสตร ในทางวทยาศาสตร “แรงงาน” หมายถง "พลงงานทวภาวะ" จากอนทรยมชวตอนประกอบดวย “พลงงานกายภาพ” และ “พลงงานจตภาพ” กระบวนการทอนทรยมชวตปลดปลอย “พลงงานทวภาวะ” หรอทเราเรยกวา “แรงงาน” นออกมานน เปนกระบวนการทซบซอนและยงยากตอการควบคมมากกวา เมอเทยบกบกระบวนการปลดปลอยพลงงานจากอนทรยไรชวต ซงเปนพลงงานโดยตรง กลาวคอ “แรงงาน” ซงเปนพลงงานแปรรปจากอนทรยมชวต ขณะเมอจะถกปลดปลอยออกมา กระบวนการปลดปลอยพลงงานทวภาวะทเกดขน จะเปนกระบวนการเชงซอน ซงเรยกวา “กระบวนการเชงซอนจตวทยาสรรวทยา” สวนการปลดปลอยพลงงานโดยตรงจากอนทรยมชวต ซงเปนพลงงานกายภาพนน เปนแตเพยงกระบวนการเชงเดยวทาง สรรวทยาเทานน ลาพงกระบวนการเชงเดยวของการปลดปลอยพลงงานกายภาพจากอนทรยไรชวตกเปนกระบวนการทซบซอน อยภายใตกฎเกณฑ สตร และระเบยบอนซบซอนและยากตอการควบคมอยแลว เชน กระบวนการปลดปลอยพลงงานปรมาณจากแรธาตบางอยางดวยเครองมอทเรยกวา ปฏกรณปรมาณ กระบวนการเชงซอนของการปลดปลอย “แรงงาน” จากอนทรยมชวตยงซบซอนและยงยากตอการควบคมมากกวา เพราะพลงงานทถกปลดปลอยออกมานน มทงพลงงานกายภาพและพลงงานทางจตภาพรวมกนอยในสดสวนใดสดสวนหนงเสมอ สดสวนของพลงงานกายภาพและพลงงานจตภาพทอนทรยมชวตโดยเฉพาะคนปลดปลอยออกมาแตละครงนน ยอมผนแปรไปตามลกษณะแหงงานทกระทา งานแบก หาม หาบ ฉด ลาก ยก ผลก ดน ตองการพลงงานกายภาพมากกวาพลงงานจตภาพ สวนงานประพนธ งานบรหารในองคกรใหญ ๆ ตอการพลงงานจตภาพมากกวาพลงงานกายภาพ จะเหนไดวา ความหมายของ “แรงงาน” ในความหมายตามตวอกษร ไมวาจะพจารณาทางดานสงคมศาสตร หรอพจารณาทางดานวทยาศาสตรกตาม หมายถง “พลงงาน” ทคนปลดปลอยออกมาในการกระทากจอยางใดอยางหนงทเรยกวา “งาน” เพอให “งาน” หรอ “วตถแหงงาน” นนเกดการเคลอนไหว เปลยนสภาพ เสรจสมบรณตามความประสงค ฉะนน เราจงอาจจะสรปความหมายของคาวา “แรงงาน” ใหสอดคลองกบวตถประสงคของการศกษาเศรษฐศาสตรแรงงานและตรงตามความหมายททางราชการใชวา “แรงงานคอ พลงงานทใชใน

3

การทางานใหเกดผลทางเศรษฐกจ แรงงานจงหมายถง กาลงกาย กาลงความคด ฝมอ ความร ความสามารถทมนษยนามาใชใหเกดประโยชนแกตนเองและสวนรวม” ประโยชนของการพจารณาแรงงานทงในความหมายทางวทยาศาสตร และความหมายทางสงคมศาสตร ทงในแงความหมายตามตวอกษรและความหมายมนย คอการทเรามความเขาใจเรองของแรงงานอยางกวางขวาง ไมมองขามพลงงานจตภาพ ซงเปนสวนประกอบอนสาคญสวนหนงในแรงงานของคน ทาใหเราเขาใจสภาพความเปนจรงวา ไมมใครเลยทอยในฐานะผมงานทาจะอยนอกเหนอความหมายของ “ผใชแรงงาน” ไมวาการใชแรงงานนน จะมการใช “พลงงานกายภาพ” มากกวา “พลงงานจตภาพ” หรอใช “พลงงานจตภาพ” มากกวา “พลงงานกายภาพ” ตางกไดชอวา “ผใชแรงงาน” ทงสน เมอมการใชแรงงานยอมจะตองมการสนเปลองแรงงานหรอสนเปลองพลงงาน ไมวาการใชแรงงานนน ๆ จะเปนการใชพลงงานกายภาพมากกวาพลงงานจตภาพ หรอใชพลงงานจตภาพมากกวาพลงงานกายภาพกตามท แตความสนเปลองพลงงานในรปของการสญเสยแคลอรคดแลวมจานวนพอ ๆ กนตอวน นนคอ ประมาณวนละ 2,800-3,000 แคลอร พลงงานทสญเสยไปจานวนนเปนพลงงานทปลดปลอยออกไปเพอการประกอบอาชพการงานและพลงงานทใชไปในการทางานของอวยวะตาง ๆ ในรางกาย เพอการมชวตอยในแตละวน คนงานททางานหนก งานสกปรกในโรงงาน ซงตองใชพลงงานภายภาพมากกวาพลงงานจตภาพ และผอานวยการทนงโตะในสานกงาน ซงใชพลงงานกายภาพนอยกวาพลงงานจตภาพ แตกเหนดเหนอยและสนเปลองพลงงานตอวนไมแพกน คนงานผใชพลงงานกายภาพมากกวา จะปลดปลอยพลงงานทเกดจากกลามเนอชนใหญ ๆ เชน กลามเนอแขน กลามเนอขา ซงทาใหสญเสยพลงงานมาก แตทวากลามเนอใหญเหลานกมเพยงนอยชน ผอานวยการผใชพลงงานจตภาพมากกวาจะปลดปลอยพลงงานจากกลามเนอชนเลก ๆ เชน กลามเนอตา กลามเนอทขมบ ทปาก ทห และพลงงานจากเซลลประสาทในสมอง ซงมจานวนถง 17 พนลานตว การสญเสยพลงงานตอวนจงไมมากไมนอยไปกวาคนงาน ฉะนน ปญหาทจะนาไปสความขดแยงจากขออางทวา “ใครกนแรงใคร” ในเรองของการใชแรงงานระหวางคนงานกบผอานวยการบรษทนน ดจะไรนาหนกเมอเราทราบขอเทจจรงอนน ยงไปกวานน จากการศกษาของนกสรรวทยาบางคน ยงพบวา การทางานทตองใชพลงงานจตภาพมาก ๆ นน สนเปลองแรงงานมากกวาเสยอก ตวอยางเชน อาจารยคนหนง สามารถเลนกอลฟ 18 หลม ตดตอกนเปนเวลา 4 ชวโมง ไดอยางสบาย แตจะสอนหนงสอแบบพดไปคดไปตดตอกนโดยไมพก อาจลมตายลงกอนจะครบ 4 ชวโมงเสยดวยซา

4

นอกจากน ผททางานโดยใชพลงงานจตภาพมาก ๆ มกมโอกาสจะประสบความลมเหลว ตองทาซาหลายหนจงจะประสบความสาเรจ และมโอกาสทจะประสบภาวะไรระเบยบทางจตไดงายกวาผททางานโดยใชพลงงานกายภาพมาก ๆ ฉะนน การกลาวหาวา ผอานวยการบรษททางานสบายกวาคนงาน อาจไมเปนขอกลาวหาทสมเหตสมผลนก

1.2 ความสาคญของแรงงาน

เนองจาก “แรงงาน” คอ “พลงงาน” ชนดหนง ทมคณสมบตสามารถทาใหวตถเปลยนสภาพหรอเคลอนทไปได “แรงงาน” จงเกยวของผกพน และมความสาคญตอชวตความเปนอยของมนษยมาชานานนบตงแตมชวตมนษยอบตขนมาในโลก ชวตของมนษยนนดารงอย และดาเนนไปโดยอาศยกจกรรมทมนษยเรยกวา “งาน” และ “งาน” ทมนษยทานน จาตองใช “แรงงาน” ไมทางใดกทางหนงเสมอ ในสมยดกดาบรรพ บรรพบรษของเราไดอาศย “แรงงาน” ของตนหรอของคนในครอบครวทากจกรรมตาง ๆ ทเรยกวา “งาน” ควบคไปกบการใชแรงงานของสตวเลยงประเภทตาง ๆ เชน ชาง มา วว ควาย ฬอ ลา อฐ เปนตน ตอมา เมอเทคโนโลยกาวหนา อตสาหกรรมเจรญและพฒนาอยางรวดเรวในชวงสมยของการปฏวตอตสาหกรรม จนถงสมยปจจบน อนเปนยคของการพชตอวกาศ ยคซงงานอตสาหกรรมถกถอวาเปนงานทมผลตอการพฒนาและเปลยนแปลงสงคมมากทสด แตการใชแรงงานของมนษยกหาไดลดความสาคญลงไม ถงแมจะไดมการใชเครองจกรกลทมระบบการทางานและการควบคมโดยอตโนมตอยางเขมขนมากเพยงใดกตาม การใชแรงงานของมนษยกยงคงมอย และดเหมอนจะยงมความสาคญ มปญหาทซบซอนละเอยดออนมากยงขน มนษยเมอมชวตอย ไมวาจะยากดมจน ผหญงหรอผชาย จาเปนตองมการทางาน แมในโลกของความคดฝน มนษยจะปรารถนาทจะมชวตอยโดยปราศจากการทางาน หรอทางานแตเพยงเลกนอยในแดนสขาวด แตในโลกของความเปนจรงแลว มนษยทเปนผใหญแลวในทกหนทกแหงเกอบจะทงหมดลวนแตทางานกนทงสน ทงน เพราะการทางานนน มความจาเปนอย 3 ประการ คอ ประการทหนง การทางานเปนการแสวงหาวตถปจจยเพอการอปโภค บรโภค การทางาน จงหมายถงการประกอบอาชพเพอเลยงชวตตนเอง และบคคลในความรบผดชอบ ไมวาการทางานนนจะเปนการทางานโดยอสระ หรอทางานรบจางไดคาตอบแทนเปนเงนเดอน คาจาง หรอคาตอบแทนในรปอนใดกตาม ภายใตบงคบบญชาของบคคลอน

ประการทสอง มนษยซงเปนสตวสงคม ยอมมความตองการพนฐานทางสงคมอนหนง คอการอยรวมฝง การทางานจะใหโอกาสแกปจเจกชนไดคลกคลกบบคคลอน ๆ ซงจะไดสมผส และรบรปญหาตาง ๆ ทเกดขนในการทางานรวมกน

5

ประการทสาม การทางานเปนการปลดเปลองความเครยด ความกดดนทางรางกายอยางหนง ทงยงเปนการเปลยนแปลงอรยาบถทจาเปนอกดวย จงอาจกลาวไดวา การทางานเปนการพกผอนอยางหนงของมนษย ความจาเปนดงกลาว 3 ประการ ของการทางาน ทาใหการทางานกลายเปนสงสาคญสวนหนงของชวตมนษย ซงจะขาดเสยมได แตไมวาการทางานจะเปนไปดวยเหตผลและความจาเปนสถานใด ใน 3 ประการ การทางานนน ๆ จะตองมการใช “แรงงาน” ในลกษณะหนงลกษณะใดเสมอระหวางการใชพลงงานกายภาพมาก และใชพลงงานจตภาพนอย ไปจนถงการใชพลงงานกายภาพนอย และใชพลงงานจตภาพมาก ยงสงคมมนษยพฒนามาเปนสงคมอตสาหกรรมมากขนเทาใด ปญหาแรงงานทเกดขนยงมมากและทวความสาคญยงขน ไมวาจะเปนปญหาเกยวกบการกาหนดคาตอบแทนการใชแรงงาน ปญหาการพฒนาขดความสามารถของคนงานใหทนกบการเปลยนแปลงทางเทคโนโลยการผลต ปญหาเกยวกบการวางงาน ปญหาเกยวกบการนดหยดงาน เปนตน ปญหาเหลานนบวนมแตจะรนแรงและยงยาก ละเอยดออน และซบซอน ทาทายสตปญญาและความสามารถของผมหนาทเกยวของใหเขาแกไขอยตลอดเวลา ปญหาแรงงานทเกดขนในสงคม เศรษฐกจอตสาหกรรม ทเปนอยในปจจบน แมในอกดานหนงจะเปนปญหาสวนตวโดยเฉพาะของคนงาน เชน ปญหาคนวางงาน ผไมมงานทา อาจมสาเหตมาจากการเปนคนงานไรฝมอ ขาดการศกษา เลอกงานหรอเปนเพราะไมรวาจะไปหางานทาทไหน แตในอกดานหนงกเปนปญหาสวนรวม สะทอนใหเหนความบกพรองของระบบการจดการศกษา การฝกอบรม ความบกพรองของตลาดแรงงาน และทสาคญยงกคอ มนสะทอนใหเหนความสญเปลาของทรพยากรสวนหนงทมไดถกใชใหเกดประโยชนเตมท อนเปนเหตใหสงคมมผลผลตหรอรายไดตากวาทควรจะเปน หากทรพยากรแรงงานไดถกใชประโยชนทางเศรษฐกจอยางเตมท ปญหาแรงงานทเกดขนสงผลกระทบตอชมชนทเกยวของไดใน 3 ทาง คอ ทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง

1) ทางเศรษฐกจ

ในฐานะทแรงงานเปน “ปจจยการผลต” ชนดหนง ปญหาทตดตามมากคอปญหาตาง ๆ ทเกยวกบการใชและการกาหนดคาตอบแทนการใชปจจยการผลต แรงงานเปน “ปจจยเศรษฐกจ” มใช “ปจจยทไดเปลา” การใชแรงงานคณภาพระดบหนงทสงคมมอย จงตองคานงถงปญหาตาง ๆ ทเกยวของหลายปญหา เชน แหลงการใชทรพยากรแรงงานควรจะเปนแหลงการผลตประเภทใด อตสาหกรรมอะไร จะใชแรงงานคณภาพดงกลาวมากนอยแคไหน

6

คาตอบแทนทจะกาหนดใหควรจะเปนเทาใด จะถออะไรเปนเกณฑ มอะไรเปนตวกาหนดในแตละสภาวะทมเงอนไขและสงแวดลอมตางกน แรงงานตามความหมายมนย ซงหมายถงตวบคคล และหรอชนชนแหงบคคลผเปนเจาของปจจย เรยกวา “แรงงาน” จะเปนผรบสวนแบงจากผลผลตหรอรายไดเปนคาตอบแทนการใชแรงงาน และจะเปนผใชสวนแบงหรอรายไดนนไปในการบรโภค แรงงานจงเปนไดทงผผลตและผบรโภค ในฐานะผผลต ปญหาสาคญอนหนงทผผลตตองเผชญกคอ ปญหาการยกระดบผลตภาพของกจการซงหมายถงการเพมผลผลต โดยมตองเพมการใชแรงงาน หากแตเพมประสทธภาพของแรงงาน การยกระดบผลตภาพของกจการจงหมายถงการเพมผลผลต หรอรายได ซงจะเปนตวกาหนดขดความสามารถในการบรโภคตอไป ในฐานะผบรโภค ขดความสามารถของผบรโภคจะถกกาหนดโดยระดบรายไดของผบรโภค ณ ระดบราคาสนคาระดบใดระดบหนง ทเปนอยในขณะเวลาใดเวลาหนง และในมมทกลบกนขดความสามารถในการบรโภคกจะเปนตวกาหนดขดความสามารถในการผลตตอไป ฉะนน ปญหาของผบรโภคจงมไดจากดเพยงแคการบรโภคของมคณภาพด ราคาถก หรอปญหาของการแสวงหาความพอใจสงสดจากการบรโภคเทานน แตยงครอบคลมถงการมรายไดอนตอเนองและเพยงพอเพอการบรโภคอกดวย และดเหมอนวา ปญหาประการสดทายนจะมความสาคญยงกวาปญหาอน ๆ ของผบรโภคเสยอก

2) ทางสงคม

สงคมมนษยในปจจบนไดพฒนามาเปนสงคมเศรษฐกจอตสาหกรรม ทมนษยไมเพยงแตทางานอยางตอเนองในการผลตสนคาและบรการเพอรบคาตอบแทนในการยงชพเทานน หากแตตองทางานคลกคลรวมกบคนอน ๆ ภายในสถานประกอบการ หนวยงานหรอองคการขนาดใหญทมระบบการจดงานแบบแบงแยกแรงงานตามความถนดหรอความสามารถเฉพาะดาน มระบบการบรหารงาน และควบคมงานทสลบซบซอน มระบบการผลตทสามารถผลตสนคาและบรการซาแบบไดเปนจานวนมากมายมหาศาล และเปนไปอยางตอเนอง เพอปอนตลาดสนคาทขยายกวางไกลออกไปทงตลาดภายในและตลาดภายนอกประเทศ ในขณะทขดความสามารถในการทางานของคนถกจากดหรอลดลงใหเหลอเพยงเฉพาะดาน ขดความสามารถของสถานประกอบการ หนวยงานหรอองคการทางเศรษฐกจกลบไดรบการพฒนาใหกาวหนายงขน ดวยการระดมทนอยางมหาศาลในรปแบบของการใชเครองจกรกลทมระบบการทางานและการควบคมงานโดยอตโนมต ในภาวะเชนน อสระเสรของผใชแรงงานลดลง แตพนธะหนาทกลบเพมขน เนองมาจากความสมพนธซงกนและกนของบคคลฝายตาง ๆ ในสถานททางานมมากขน

7

ระบบความสมพนธทเกดขนในวงการอตสาหกรรม เปนความสมพนธใน 3 ลกษณะ (1) ความสมพนธตามอานาจหนาท ซงหมายถง ความสมพนธระหวางผเปนสมาชกของหนวยงานเดยวกน แตมหนาทตางกน และเกยวของซงกนและกน เชน ความสมพนธระหวางนกออกแบบกบหวหนาคนงาน ซงตางฝายตางกมหนาทความรบผดชอบตางกน แตเกยวของสมพนธซงกนและกนในการผลต การใหคาอธบาย เกยวกบแบบของผลผลตทจะผลตออกมาแกหวหนาคนงานโดยนกออกแบบ หาใชเปนการสงการไม แตเปนการใหคาแนะนาตามอานาจหนาทเทานน ความสมพนธลกษณะนเปนไปในทางพงพาและรวมมอซงกนและกน ดวยเกยรตและศกดศรททดเทยมกน (2) ความสมพนธตามอานาจบญชาการ หมายถง ความสมพนธระหวางบคคลผเปนสมาชกของหนวยงานเดยวกน ในลกษณะทผหนงเปนผมอานาจสงการ และอกผหนงเปนผมหนาททาตามอานาจสงการนน ๆ ความสมพนธในลกษณะน เปนความสมพนธเชงนายกบบาว เกยรตและศกดศรไมเทาเทยมกน และอาจนาไปสความขดแยงอยางรนแรงได (3) ความสมพนธตามสถานภาพ หมายถง ความสมพนธระหวางบคคลผเปนสมาชกของหนวยงานเดยวกนทมสถานภาพสงตามคานยมทสงคมเปนผกาหนดขนตางกน เชน ความสมพนธระหวางผทมตาแหนงงานสงกวา กบผทมตาแหนงงานตากวา ความสมพนธในลกษณะน เปนความสมพนธอนเกดจากคานยมในทางชนชน จงเปนความสมพนธในลกษณะทเปราะบาง ราวฉาน และแตกหกไดงาย หากปลอยใหเกยรตหรอฐานะทางสงคมอนจอมปลอมมาเปนอปสรรคขดขวางความเขาใจ และความรวมมอซงกนและกน แตถาสามารถลดทฐเกยวกบฐานะและยศศกดไปจนรวมมอสมานสามคคกนไดแลว กจะเกดความมนคงเปนปกแผนขนได การรวมกลมรวมตวเพอปกปองผลประโยชนหรอแสวงหาความเปนธรรมหรอเพอการคมครองตนเองของบคคลทอยในสถานภาพเดยวกน เชน สมาคมนายจาง สหภาพแรงงาน เปนตน อาจกอใหเกดปญหาทางเศรษฐกจและสงคมหลายประการ เชน ปญหาความไมสงบในวงการอตสาหกรรมอนเนองมาจากความขดแยงระหวางนายจาง-ลกจาง ปญหาการนดหยดงาน ปญหาการวางงาน ปญหาความเสอมทรามทางสงคมอน ๆ อนเนองมาจากการวางงาน เชน ปญหายาเสพตด ปญหาโสเภณ และปญหาอาชญากรรม เปนตน

3) ทางการเมอง

ปญหาแรงงานมใชจะมความสาคญเฉพาะทางดานเศรษฐกจและสงคมเทานน แตยงมความสมพนธและมผลกระทบตอการเมอง ทงการเมองภายในและภายนอกประเทศดวย ในทางการเมองภายในประเทศ ปญหาแรงงานบางปญหา เชน ปญหาการวางงานเรอรงอาจสะทอนถงขดความสามารถของรฐบาลผบรหารประเทศวามอยจากด อาจเปนสาเหตแหงการ

8

เปลยนแปลงรฐบาลตามวถทางประชาธปไตยในระบบรฐสภา หรออาจมการเปลยนแปลงรฐบาลโดยการปฏวต รฐประหาร ระบบการเมองของประเทศทกาลงพฒนาและประชาธปไตยลาหลง ยงไปกวานน ปญหาการวางงานเรอรงอาจถกตความหมายไปไกลถงวา เปนเพราะโครงสรางระบบเศรษฐกจนายทนทเปนอยในปจจบนน ขาดความเหมาะสม ไมเอออานวยตอการสรางงานเพอแกไขปญหาการวางงาน อาจนาไปสการเรยกรองตองการสทธหรออดมการณทางเศรษฐกจการเมองแนวใหมทจะสามารถแกไขปญหาการวางงานได และนามาซงการตอตานจากกลมพลงทยงเชอในลทธหรออดมการณทางการเมองแนวเดมทเปนอย ปญหาแรงงานบางปญหา เชนปญหาเกยวกบสทธและหนาทของผใชแรงงานกด ปญหาเกยวกบคาจาง คาแรงขนตากด ลวนเปนปญหาทางการเมองทงสน ซงตองอาศยอานาจและการตดสนใจของรฐ ในการทจะตรากฎหมายออกมาบงคบใช กระบวนการอนยดยาวเหลาน เปนกระบวนการทางการเมองโดยแท ตวอยางเชน ทนททกรรมกรในเมองไทยเรมตนการเคลอนไหวในอนทจะรวมกลม รวมพลงกนจดตงขนเปนสหภาพแรงงานชอ “สหบาลกรรมกรกลาง” เมอป พ.ศ. 2478 (1944) และ “สหอาชวกรรมกรแหงประเทศไทย” เมอป พ.ศ. 2490 (1974) พลงตอตานกเกดขนทนทจากผปกครองประเทศในขณะนน โดยผปกครองประเทศเขาใจวา สหภาพแรงงานทกอตงขนในขณะนนเปนขบวนการทางการเมองในลทธคอมมวนสต และไดรบการสนบสนนจากองคการจดตงแหงลทธคอมมวนสตนอกประเทศ การเขาแทรกแซง สลาย และทาลายพลงของกรรมกร โดยรฐบาลจงมมาทกยคทกสมยนบตงแตนนมา แตกไมประสบความสาเรจ องคการจดตงกรรมกรกยงคงเกดขน และพฒนามาเรอย ๆ จนถงปจจบน พฤตกรรมในการรวมกลมรวมพลงของกรรมกรในบางครงกเปนพฤตกรรมในทางการเมองโดยตรง เชน การรวมพลงของกรรมกรในประเทศไทยในเหตการณ 14 ตลาคม 2516 (1973) กรรมกรไทยไดมสวนในการชมนมรวมพลงขบไล จอมพลถนอม จอมพลประภาส และ พ.อ.ณรงค ออกนอกประเทศ และในเหตการณตอตานการประกนราคาขาวเปลอกขนราคาขาวสารในสมยรฐบาลของ ม.ร.ว.คกฤทธ ปราโมทย กรรมกรไดมสวนรวมในการแสดงพลงดวย และแมในชวงระยะของเหตการณ “กบฎ 1 เมษายน 2524” กไดมความพยายามทจะพงพลงกรรมกรใหเขารวมดวย ในทางการเมองระหวางประเทศ ปญหาแรงงานกไดกลายเปนปญหาสาคญถงกบมการจดตงองคการแรงงานระหวางประเทศขนเมอป พ.ศ. 2462 (1919) โดยมวตถประสงคหลกทสาคญ 2 ประการ คอ (1) เพอกอใหเกดสนตสขอยางถาวรทวโลก (2) เพอความเปนธรรมทางสงคม และมหนาท 2 ประการคอ หนาทในการจดทามาตรฐานทางสงคม และหนาทในการจดทามาตรฐานแรงงาน

9

การดาเนนการประชมขององคการแรงงานระหวางประเทศถอหลกไตรภาค คอ ผแทนจากประเทศสมาชกทเขารวมประชมใหญจะตองประกอบดวยผแทนฝายนายจาง ผแทนฝายลกจาง ฝายละหนงคน รวมกบผแทนฝายรฐบาลอก 2 คน ผแทนทงสามฝายมสทธเทาเทยมกนในการเขาประชมแสดงความคดเหนในทประชมใหญ แตหลกการอนนมบอยครงทถกละเมดโดยประเทศสมาชกทมระบอบการปกครองเผดจการ ไมวาจะเปนเผดจการทหาร หรอเผดจการพลเรอน ตวอยางเชน รฐบาลเผดจการพลเรอนของนายธานนทร กรยวเชยร ไดรวบรดจดการสงนาย ทนง เหลาวานช ประธานสหภาพแรงงาน พนกงานบรษทบญรอดบรวเวอรรไปรวมประชมใหญทกรงเจนวา เมอเดอนมถนายน 2520 (1977) ในฐานะผแทนกรรมกรจากประเทศไทย โดยไมผานความเหนชอบของกรรมกรตามขนตอนทองคการแรงงานระหวางประเทศกาหนดไว ลงทาย นายทนง เหลาวานช และผแทนจากประเทศทงฝายนายจางและฝายรฐบาลกไมไดเขารวมประชมใหญทเจนวา ตองเดนทางกลบประเทศไทย เพราะทประชมไมยอมรบวา นายทนง เหลาวาณช เปนผแทนฝายกรรมกรโดยถกตองชอบธรรม ทาใหองคประกอบของคณะผแทนจากประเทศไมครบองคตามหลกไตรภาค ในเดอนพฤศจกายนปเดยวกน ประธานาธดจมม คารเตอร ไดมอบหมายใหผแทนของสหรฐในองคการสหประชาชาต แจงความประสงคขอถอนตวออกจากการเปนสมาชกขององคการแรงงานระหวางประเทศ โดยใหเหตผลวา หลกการไตรภาคขององคการแรงงานระหวางประเทศ ไดถกลวงละเมดโดยรฐบาลของประเทศกลมโลกทสาม และกลมประเทศคอมมวนสต ทางดานกรรมกรกไดมความพยายามในการกอตงองคการกรรมกรนานาชาตขนเพอเปนศนยกลางในการตดตอประสานงาน และใหความรวมมอแกองคกรจดตงของกรรมกรในประเทศตาง ๆ ปจจบนองคการกรรมกรนานาชาตมถงสามกบลม แตละกลมกเปนตวแทนแนวความคดหรออดมการณทางการเมองทตางกน ดาเนนงานการเมองตอตานและบอนทาลายซงกนและกน โดยมสหภาพแรงงานในประเทศตาง ๆ ทเปนสมาชก เปนเครองมอ และมเศรษฐกจกบความมนคงทางการเมองของประเทศสมาชกเปนเครองทดลอง

1.3 เศรษฐศาสตรแรงงาน

1) ความหมาย

เศรษฐศาสตรแรงงานเปนสายหนงของวชาเศรษฐศาสตรเราเคยรมาวา เศรษฐศาสตรเปนวชาทางสงคมศาสตร ทศกษาเกยวกบการจดสรรทรพยากรซงหาไดยาก หรอมอยอยางจากด ไปเพอการผลตสนคาและบรการ และศกษาเกยวกบการจาหนายจายแจกสนคาและบรการไปเพอสนองตอบความตองการทางวตถของมนษย

10

กลาวอกนยหนงกคอ เศรษฐศาสตรเปนวชาทศกษาเกยวกบปญหาทสาคญ ๆ ทางเศรษฐกจ 3 ปญหา คอปญหาอะไร อยางไร และเพอใคร “อะไร” เปนปญหาเกยวกบประเภท ชนดและจานวนสนคาและบรการทจะทาการผลต “อยางไร” เปนปญหาเกยวกบสวนประกอบของปจจย (ทดน แรงงาน ทน และความสามารถในการจดการ) ทจะใชในการผลตสนคาและบรการแตละชนด “เพอใคร” เปนปญหาทเกยวกบการแบงสรรปนสวนสนคาและบรการทผลตได เศรษฐศาสตรแรงงานจงเปนศาสตรททาการศกษาพลงตาง ๆ ทเกดขนและดาเนนไปในตลาดแรงงานดวยการใชเครองมอการวเคราะหทางเศรษฐศาสตร เนนหนกในเรองคาจาง การทางาน การวางงาน พฤตกรรมแหงความสมพนธระหวางนายจาง ลกจางและบทบาทของรฐบาลในการคลคลายปญหาทางแรงงาน เรองราวดงกลาว สามารถตรวจสอบไดทงในระดบจลภาคและระดบมหาภาคในระดบจลภาคนน เปนเรองของธรกจเอกชนเฉพาะราย เฉพาะอาชพ สวนในระดบมหภาคนน เปนเรองทเกยวกบปญหาสวนรวมของหนวยงานธรกจ และอาชพทกอาชพในภมภาคหรอทวทงประเทศ

2) วธการศกษา

เศรษฐศาสตรเปน “วทยาศาสตรสงคม” ฉะนน เศรษฐศาสตรจงม 2 ฐานะ คอฐานะทางวทยาศาสตร และฐานะทางสงคมศาสตร ในฐานะทเปนวทยาศาสตร เศรษฐศาสตรจาตองมระบบการศกษาทเปนวทยาศาสตร นนคอมวธการคนหาหรออธบายปรากฎการณทสงเกตไดอยางชดเจนถงความสมพนธระหวางเหตและผลของ ปรากฎการณนน ๆ และจากการศกษาอยางเปนระบบนเอง จะนาไปสการคนพบแผนแบบปกตแหงพฤตกรรมหรอปรากฏการณตาง ๆ ทเกดขนอยางเนองนตย ภายใตสภาพแวดลอมหรอสภาวะการณอยางใดอยางหนง ซงนยมเรยกกนวา “ทฤษฎ” การศกษาอยางเปนวทยาศาสตร จงเปนความพยายามในการกาหนดขอความใหเปนหลกหรอกฎทวไปทจะนาเสนอเพอใชเปนคาอธบายปรากฎการณทเฝาสงเกตไดอยางใกลเคยงความจรงและสมเหตสมผลนาเชอถอ ซงทาไดโดยการจดระเบยบขอเทจจรงทไดจากการเฝาสงเกตรบร และจาไดชดหนงหรอหลายชด ซงในทนจะเรยกวา “วญญาณขนธ” ใหเปนระบบความคดอยางใดอยางหนงโดยเฉพาะ ซงในทนจะเรยกวา “สงขารขนธ” ลกษณะทแทจรงของสงขารขนธจะถกกาหนดโดย “กฎแหงการสอความหมาย” ทนามาใชในการจดระเบยบความคด สงขารขนธจะถกแปลงรปใหเปนประโยคทมความหมายอยางใดอยางหนง ซงในทนจะขอเรยกวา "ญตต" ญตตขอหนงหรอหลายขอจะนาไปสบทสรปทสาคญของทฤษฎ ซงเรยกกนวา “สมมตฐาน” ดวยกรรมวธทเรยกวา “กฎแหงการอนมาน”

11

การศกษาอยางเปนระบบวทยาศาสตรนน คอการศกษาทมระบบการใหเหตผลแบบอปนย ซงหมายถงการวเคราะหทอาศยการทดลองการปฏบตการ หรอการสงเกตครงใดครงหนงหรอหลายครง แลวสรปผลจากการทดลองหรอสงเกตการณนน ๆ วา เรองราวหรอขอเทจจรงทงหมดจะตองเปนอยางทไดลงความเหนไว ถงแมการวเคราะหแบบอปนยน จะมขอเสยอยตรงทอาจจะสรปความเหนผดพลาด เพราะกลมตวอยางทใชศกษามไมมากพอ แตขอผดพลาดดงกลาวนกอาจแกไขใหลดนอยลงได ฉะนน การศกษาแบบวทยาศาสตรทมหลกของการใหเหตผล หรอมระบบของการวเคราะหแบบอปนยน จงมประโยชนมากในการแสวงหาความเปนจรงของธรรมชาตฝายวตถ แตสาหรบการแสวงหาความเปนจรงฝายจตใจหรอฝายนามธรรมนน วธการศกษาแบบวทยาศาสตรอาจมขอจากด หรอไมเหมาะสมทจะนามาใชแสวงหาคาตอบ อยางไรกด ในอกฐานะหนง เศรษฐศาสตรเปนวชาทางสงคมศาสตร การศกษาพฤตกรรมของมนษยทแสดงออกเปนปฏกรยาตอการเปลยนแปลงในเงอนไข หรอสภาพแวดลอมทถอหลกวา ขอสรปจะตองสอดคลองหรอเปนไปตามขอความในขออางอยางมเหตมผล โดยไมคานงถงวาขอความทใช ไมวาจะเปนขอความในขออางหรอขอสรป จะเปนจรงหรอไมเพยงไร ขอใหมความถกตองตามกฎเกณฑกพอแลว การศกแบบนอาจเปนสงทไรประโยชนโดยสนเชง หรอมประโยชนนอย ถาขอความในขออางเปนเทจ ตวอยางเชน เรามทฤษฎทใชอธบายพฤตกรรมของผผลตอยทฤษฎหนง ความวา “สมมตใหผผลตเปนผมเหตผล (ทางเศรษฐกจ) และตลาดเปนตลาดทมการแขงขนโดยสมบรณทงตลาด สนคาและตลาดปจจยการผลต ผผลตจะทาการผลตเพอใหตนไดรบกาไรสงสดจนกระทงมลคาของผลผลตทไดจากการใชปจจยหนวยสดทาย เทากบคาใชจายสาหรบการใชปจจยหนวยสดทายนน” ทฤษฎดงกลาวขางตน มกระบวนการของการใหเหตผลทางตรรกศาสตรอยางถกตองสมเหตสมผลตามหลกของการอนมานแบบนรนย แตเปนทฤษฎทตงอยบนพนฐานทขาดความเปนจรง เพราะมขอสมมตทเปนเทจวา “ตลาดเปนตลาดทมการแขงขนโดยสมบรณทงตลาดสนคาและตลาดปจจยการผลต” มาเปนขออางนาในการทาขอสรป ทาใหขอสรปทไดขาดความแนนนอนในการพยากรณแผนแบบปกตของพฤตกรรมทเปนจรงของผผลต ถาเปนการวเคราะหทางวทยาศาสตร ทฤษฎทานองนจะเปนสงทไรคาและจะถกปฏเสธ แตในทางสงคมศาสตรยงกอน... ความมประโยชนของทฤษฎมไดวดโดยความถกตองแมนยาตามความเปนจรงแตเพยงสวนเดยวหากแตจะคานงถงวตถประสงค นโยบายและเปาหมายของการประยกตใชทฤษฎดวย ในทางตรงกนขามการยดถอความถกตองแมนยาในเชงปรมาณไป อาจทาใหทฤษฎกลายเปนสงทคบแคบ ไรความหมายและไรคณคาตอการดารงอยอยางมคณภาพและมชวตชวาของมนษย

12

3) เครองมอในการศกษาวเคราะห

เครองมอในการศกษาวเคราะหเศรษฐศาสตรแรงงานแตละชนดลวนมประโยชน และจาเปนตอการทาความเขาใจปญหาแรงงานดวยกนทงสน ในหนงสอเลมนเครองมอทเรานามาใชมทงหมด 3 ชนดดวยกน คอ กลไกตลาด กลไกสถาบน และกลไกมารกซสต

(1) กลไกตลาด

การวเคราะหปญหาแรงงานโดยการใชเครองมอทเปนกลไกตลาดนน ความสนใจอนดบแรกจะอยทเรองของการกาหนดราคา และจะถอวา ปรากฏการณอน ๆ เชน กฎเกณฑตาง ๆ ในการทางาน เชนกฎเกณฑเกยวกบความปลอดภย หลกในการพจารณาความดความชอบ เปนตน เปนสงทกาหนดใหหรอไมกถอเสยวาสงเหลาน ไมมผลตอปญหาทเรากาลงศกษา ฉะนนตลาดแรงงานจงเปนปรากฎการณรวมของพลงอปสงคและพลงอปทานซงเปนปฏกรยาทแสดงออกโดยนายจางและปจเจกชนผขายแรงงานในตลาด จดตดของเสนอปสงค-อปทาน แรงงานจะกาหนด “คาจางดลยภาพ” และ “ระดบการทางานดลยภาพ” ซงถงแมในโลกความเปนจรงจะยงไมเคยเกดขนเลยกตาม แตการวเคราะหดลยภาพของสงเหลานมประโยชนตอการทาความเขาใจ ความเปลยนแปลงตาง ๆ ทเกดขนในตลาดแรงงาน เมอตลาดแรงงานสญเสยสภาวะสมดล ความร เกยวกบกระบวนการปรบตวของตลาดแรงงานจะทาใหเราเขาใจทศทางของการปรบตวใหเขากบสภาวะทเปลยนไปของปจเจกชน และพฤตกรรมอน ๆ ทางดานแรงงาน การใชกลไกตลาดเปนเครองมอวเคราะหปญหาแรงงานน จะตองคานงถงลกษณะของตลาดแตละตลาดดวย ตลาดแรงงานแตกตางกนไดในหลายลกษณะ โดยเฉพาะอยางยงของการจดระเบยบการทางเศรษฐกจและสงคม การวเคราะหพฤตกรรมของตลาดแรงงานโดยมไดคานงถงลกษณะเฉพาะของตลาดแรงงานแตละประเภท ยอมจะกอใหเกดความสบสนและเกดชองวางหรอความบกพรองได เราอาจแสดงใหเหนความแตกตางในลกษณะของการจดระเบยบทางเศรษฐกจและสงคมของตลาดแรงงานตางประเภทกนได โดยการจาแนกประเภทตลาดแรงงานออกเปน 3 ประเภทอยางงาย ๆ เรยกวา “ตลาดชวคราว” “ตลาดอตสาหกรรม” และ “ตลาดวชาชพชนสง” ลกษณะความแตกตางในการจดระเบยบทางตลาดเศรษฐกจสงคมของตลาดทงสามจะเปนดงน

13

ตารางท 1.1 ลกษณะเฉพาะของตลาดแรงงานประเภทตาง ๆ

ตลาดชวคราว ตลาดอตสาหกรรม ตลาดวชาชพชนสง ธรรมชาตของงาน แปรเปลยนและมกจะ

เปนงานไรฝมอ นยามไวแคบมหลายร ะด บ ต า มฝ ม อ แ ล ะความชานาญ

น ย า ม ไ ว ก ว า ง ฝ ม อความสามารถสง

การลงทนฝกอบรม ไมม ปานกลาง ลงทนสง ความสมพนธกบปจจยทน นดหนอย มาก เอกเทศ, ยกเวนอาชพ

วศวกร การเกาะยดหนวยงาน ไมม สง ตา ความคาดหวงในอาชพ ไมม นดหนอย สงมาก

ทมา : Richard B. Freeman, Labor Economics (Englishwood Cliff, N.J., Prentice-Hall, Inc., 172), p. 4

จากตารางท 1.1 จะเหนวา ตลาดแรงงานแตละประเภทจะมความแตกตางกนในหลายลกษณะ เชน ธรรมชาตของงาน การลงทนฝกอบรม ความสมพนธกบปจจยทน การเกาะยดหนวยงานและความคาดหวงในอาชพ ความแตกตางในเรองเหลาน จะมผลตอระดบคาจาง เสถยรภาพของงานททา ระบบขาวสารเกยวกบโอกาสในการหางานทา ขอบขายของการโยกยายงาน และการเขาออกงาน การเขาถงแหลงงาน และลกษณะอน ๆ แหงพฤตกรรมในตลาดแรงงาน

(2) กลไกสถาบน

ตลาดแรงงานเปนตลาดทหางไกลตอความสมบรณ มความซบซอนละเอยดออนมาก มลกษณะเฉพาะทางเศรษฐกจและสงคมแตกตางไปจากตลาดอน ๆ ทงน เพราะเหตผลสาคญ 3 ประการ ประการทหนง แรงงานเปนปจจยการผลตทไมอาจสงมอบขายขาดใหเปนกรรมสทธเดดขาดแกผซอแรงงานได การขายแรงงานจงมลกษณะเสมอนการใหเชาแรงงาน ซงผเปนเจาของแรงงาน (กรรมกร) ยงคงทรงไวซงกรรมสทธเดดขาดในแรงงานของตน ประการทสอง กรรมกรเปนไทแกตวเอง มใชทาสในตลาดแรงงาน การตดสนใจทางาน เลอกงาน เปลยนงาน หรอเปลยนสถานททางาน จงเปนสทธสวนตวทกรรมกรจะเลอกกระทาไปอยางอสระตามความเหนชอบของตนเอง ประการทสาม แรงงานเปนปจจยการผลตทไมสามารถแยกจากรางกายและจตใจของมนษยผเปนเจาของแรงงาน เพราะแรงงานเปนพลงงานทวภาวะทมทงพลงงานภายภาพ และพลงงานจตภาพผสมผสานกนอย ในการปลดแรงงานออกมาเพอใชประโยชนในการผลตสนคาหรอบรการแตละครง จาตองอาศยเงอนไขแหงการกระตนอยางใดอยางหนง โดยเฉพาะเปนคราว ๆ ไป เงอนไขทาง

14

เศรษฐกจเพยงอยางเดยว อาจไมมผลเพยงพอตอการปลดปลอยแรงงานอยางมคณภาพ จาเปนตองอาศยเงอนไขทางจตวทยาสงคม เงอนไขทางการเมอง และการบรหาร หลอมหลอขนเปนกฎแหงความสมพนธระหวางลกจางและนายจาง โดยเหตน การวเคราะหปญหาแรงงานดวยกลไกตลาดแตเพยงลาพง จงอาจจะไมไดคาตอบทแทจรง ขาดตกบกพรอง หรอครอบคลมไมถงพฤตกรรมบางอยางในตลาดแรงงาน ตวอยางเชน เราอาจพบวาคนงานผละจากโรงงานอตสาหกรรมหนงไปยงอกโรงงานหนง ทง ๆ ทคาจางในโรงงานแหงใหมนนตากวาคาจางในโรงงานอตสาหกรรมเดม ปรากฏการณเชนนไมอาจอธบายไดดวยกลไกตลาด แตจะอธบายไดดวยกลไกสถาบนเมอเราไดพจารณาสภาวะการทางาน ความปลอดภย การสขาภบาล ความชาเรวหรอรบดวนของงาน พฤตกรรมของผคมงาน นโยบายการบรหารงานบคคล และลกษณะความสมพนธของนายจางลกจางในสถานททางาน เปนตน กลไกทางสถาบน หมายถง กฎเกณฑขอบงคบตาง ๆ ทใชในการควบคมบรหารงาน กระบวนการและวธการวางขอกาหนดกฎเกณฑตาง ๆ เหลาน ผทมบทบาทในการวางขอกาหนดกฎเกณฑทางสถาบนม 3 ฝายดวยกน คอ ฝายนายจางและองคการของนายจาง ฝายลกจางและองคการของลกจาง ฝายรฐบาลและองคการหรอหนวยงานของรฐบาล ในบางครงสถาบนฝายตาง ๆ เหลาน จะรวมมอกนวางขอกาหนดกฎเกณฑตาง ๆ ทจะใชในตลาดแรงงาน แตในบางครงกจะเกดความขดแยงซงกนและกนขน นกธรกจหรอผผลต ซงเปนฝายนายจางมกจะมความเหนวา ฝายตนนนเหมาะสมทจะเปนผกาหนดขอบงคบหรอขอตกลงเกยวกบการจางงาน และอยากจะกระทาไปโดยปราศจากการแทรกแซงจากฝายอน ๆ กรรมกรและสหภาพแรงงานกมกจะมความเชออยางฝงหววา เงอนไขขอตกลงตลอดจนขอบงคบตาง ๆ เกยวกบการทางานนน ควรทฝายลกจางซงมสหภาพแรงงานเปนตวแทนอนชอบธรรม เปนผกาหนดขน หรออยางนอยกมสวนในการใหความเหนชอบดวย นกการเมองในแนวทางสงคมนยมมกจะมความเหนโนมเอยงไปวา รฐบาลในฐานะผพทกษสวสดภาพของประชาชน ควรจะเปนผวางขอกาหนดกฎเกณฑตาง ๆ ทจะนามาใชในตลาดแรงงาน อยางไรกด การยดมนดวยมจฉาทฐวา ฝายหนงฝายใดแตเพยงฝายเดยวมอานาจอนชอบธรรมทจะวางขอกาหนดกฎเกณฑตาง ๆ ในการทางานนน ดเหมอนจะเปนการสรางปญหามากกวาการ

15

แกปญหาในเรองน คลาค คารร และอบราฮม ซเกล ไดรวมกนเสนอความเหนวา การวางขอกาหนดกฎเกณฑทางสถาบนนน อาจจดทาไดอยางหนงอยางใดใน 7 รปแบบดวยกน 1 คอ แบบท 1 : นายจางเปนฝายกาหนด อาจกาหนดในลกษณะพอปกครองลก อยางทเปนอยในญปนสมยกอนสงครามโลกครงท 2 หรอในลกษณะทบงคบใหคนงานตองพงพาตนเองอยางในองกฤษสมยยคตน ๆ ของการปฏวตทางอตสาหกรรม แบบท 2 : กรรมกรจะเปนฝายรเรมเสนอความเหนแนะแนวทาง สหภาพแรงงานและผแทนฝายนายจางจะเปนผใหความรวมมอ อยางทเปนอยในอสราเอล แบบท 3 : รฐบาลจะเปนผกาหนด เชนทเปนอยในประเทศรสเซย และประเทศบรวาร ในประเทศเหลาน สหภาพแรงงานจะมฐานะเปนเพยงหนวยงานหนง ซงเปนตวแทนของรฐเทานน แบบท 4 : นายจางและลกจางรวมกนกาหนด เชนทเคยเกดขนในสหรฐอเมรกา กอนทรฐบาลจะตนตวและเขามามบทบาทในเรองน แบบท 5 : นายจางและรฐบาลรวมกนกาหนด (ภายใตการปกครองแบบเผดจการ) เชนทเปนอยในเยอรมนสมยทพรรคนาซเรองอานาจ และในประเทศเผดจการละตนอเมรกา เชน เมกซโก อารเจนตนาและกวเตมาลา แบบท 6 : ลกจางและรฐบาลรวมกนกาหนด เชน ในกรณของประเทศองกฤษ เฉพาะในกจการหรออตสาหกรรมทถกโอนเปนของรฐ แบบท 7 : ลกจาง นายจาง และรฐบาลรวมกนกาหนดเรยกวา แบบ "ไตรภาค" อนเปนแบบทใชอยในประเทศสวเดน สหรฐอเมรกา และประเทศตาง ๆ ในเครอจกรภพองกฤษ และเปนแบบทองคการแรงงานระหวางประเทศรบรองและใชเปนหลกสากลสาหรบประเทศสมาชกขององคการ

(3) กลไกมารกซสต

“กลไกมารกซสต” เปนเครองมอของระบบการวเคราะหทแตกตางไปจากระบบการวเคราะหโดยกลไกตลาดและกลไกสถาบนโดยสนเชง แมคารล มารกซ จะสนใจปญหาเศรษฐกจ แตหลกในการวเคราะหของ คารล มารกซ กลบเนนเฉพาะวถทางสถาบนเศรษฐกจเปลยนแปลงไปโดยอานาจทางการเมองทเกดจากการตอสทางชนชนหลก 2 ชนชน คอ ชนชนนายทนผครอบครองปจจยทนและอานาจจากการเปนเจาของปจจยทน กบกรรมกรซงเปนชนชนผขายแรงงานในตลาดแรงงาน เครองมอซงเรยกวา “กลไกมารกซสต” ม 3 อยาง คอ ทฤษฎมลคาแรงงาน ซงพฒนาไปเปนทฤษฎมลคาสวนเกน ความขดแยงกนเองภายในระบบทนนยม และลกษณะอนปราศจากการตอสขดแยงทางชนชนของสงคมคอมมวนสตทคารล มารกซ เสนอมาเปนทางเลอก

1 Clark Kerr and Abraham Siegel, “ The Structuring of the Labor Force in Industrial Society : New Dimensions

and New Questions”, Industrial and Labor Review, VIII (January 1955), P.163.

16

การวเคราะหปญหาแรงงานในสงคมเศรษฐกจโดยเครองมอเหลาน ไดรบอทธพลมาจากปรชญาวตถนยมวภาษทางประวตศาสตร ซงเปนปรชญาหลกทครอบงาลทธมารกซ ฉะนน การวเคราะหปญหาดวยกลไกมารกซสต จงเปนการวเคราะหทางเศรษฐกจ การเมอง ไมใชเปนการวเคราะหทางเศรษฐศาสตรอยางแทจรง แตกมประโยชนตอการวเคราะหปญหาแรงงานไมนอย เพราะทาใหเขาใจปญหาแรงงานในอกมตหนง ซงเครองมออนเปนกลไกตลาดและกลไกสถาบนเขาไมถง

1.4 สาขาทเกยวของกบการศกษา

ปญหาแรงงานอาจเปนไดทงปญหาเศรษฐกจ ปญหาสงคมและปญหาการเมอง ดงนน นกศกษาจงควรสนใจศกษาวชาตาง ๆ ทเกยวของ เชนวชาเศรษฐศาสตรการเมอง วชาการบรหารและการปกครอง วชาการจดการทางธรกจอตสาหกรรม วชาบรหารงานบคคล วชาจตวทยาอตสาหกรรม วชาประวตศาสตรและวชาสงคมวทยาอตสาหกรรม เปนตน วชาตาง ๆ เหลานจะชวยใหนกศกษาไดทราบถงปญหาแรงงานในแงมมตาง ๆ จนเกดความรความเขาใจในปญหาแรงงานดยง ๆ ขน และเมอสาเรจการศกษา หากมโอกาสเขาไปรวมรบผดชอบแกไขปญหาแรงงาน กจะสามารถแกไขปญหาไดโดยสนเชง หรออยางนอยกทาใหปญหาทเลาเบาบางลงได

บทท 2 อปสงคแรงงาน

(Demand for Labor) แรงงานเปนปจจยการผลตชนดหนง ซงมบทบาททสาคญในกระบวนการผลต อปสงคสาหรบแรงงานแตกตางไปจากอปสงคสาหรบสนคาโดยทวไป กลาวคอ ถาเปนอปสงคสาหรบสนคาจะเกดขนเนองมาจากความตองการบรโภคสนคาชนดนนโดยตรง แตในกรณของอปสงคสาหรบแรงงานไมไดเกดจากการทผผลตตองการบรโภคแรงงานโดยตรง การทผผลตมอปสงคสาหรบแรงงานสบเนองมาจากเกดการเปลยนแปลงในอปสงคสาหรบสนคาทผผลตผลตขนมาได เชน หากสนคาเปนทตองการของตลาดมากขนผผลตกจะขยายปรมาณการผลตโดยทจะตองจางแรงงานเพมมากขน ในทางกลบกนหากสนคาขายไมออกหรอไมเปนทตองการของตลาดผผลตกจะลดปรมาณการผลตลงและจะตองลดปรมาณการจางแรงงานลง นนคอ อปสงคสาหรบแรงงานมลกษณะเปนอปสงคสบเนอง (derived demand) ในขณะเดยวกนอปสงคสาหรบแรงงานกยงมลกษณะเปนอปสงครวม (jointly demand) เพราะวาในการผลตผผลตจะตองใชปจจยการผลตรวมกนหลายชนด เชน เครองจกร ทดน และอนๆ ในเรองของอปสงคสาหรบแรงงาน ทฤษฎทถกนามาใชกคอทฤษฎผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน ซงเปนรากฐานของทฤษฎอปสงคสาหรบแรงงาน กลาวคอ เมอผผลตเพมแรงงานเขาไปเรอยๆ ในขณะทปจจยการผลตอนๆคงท ในตอนแรกผลผลตหนวยสดทายของแรงงานจะเพมขน แตพอถงจดๆหนงผลผลตหนวยสดทายของแรงงานจะลดลงเรอยๆ การศกษาอปสงคสาหรบแรงงาน ในทนจะศกษาเฉพาะสองกรณเทานนคอ กรณทตลาดผลผลตเปนตลาดแขงขนเมอตลาดแรงงานเปนตลาดแขงขน และกรณทตลาดผลผลตเปนตลาดผกขาดเมอตลาดแรงงานเปนตลาดแขงขน

2.1 ทฤษฎผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน

ทฤษฎผลผลตหนวยสดทาย (Theory of Marginal Productivity of Labor) เปนผลงานของนกเศรษฐศาสตรสานกนโอคลาสสก นกเศรษฐศาสตรทมสวนรวมในเรองนมหลายทาน เชน เจ บ คลาค มารแชลล, เจวอนส วาลราส และวคสตรด อาจจะกลาวโดยสรปทฤษฎนไดดงน “ในระยะสนทผผลตไมสามารถเปลยนแปลงปจจยคงทได การเพมปจจยแปรผนเขาไปในการกระบวนผลตระยะแรกๆ ผลผลตหนวยสดทาย (marginal product) ของปจจยแปรผนจะเพมขน แตพอถงจดหนงผลผลตหนวยสดทายจะลดนอยถอยลงเรอย ๆ (diminishing marginal product) ผประกอบการหรอผผลตทมงหากาไรสงสดจะตองเขาใจกฎการลดนอยถอยลงของผลผลตหนวยสดทาย (Law of Diminishing Marginal

18

Productivity) กลาวคอ ในการตดสนใจทจะจางปจจยแปรผนหนวยใด ๆ ควรจะตองพจารณาเปรยบเทยบมลคาผลผลตหนวยสดทายของปจจยหนวยนน ๆ กบคาจางหรอราคาการใชปจจยทผผลตจะตองจายแกปจจยนน ๆ วาคมกนหรอไม หรอจะพดอกนยหนงกคอวา “ถางานคมกบเงนทจายกควรจะจางปจจยหนวยนนๆ” ซงรายละเอยดจะไดกลาวตอไปในเรองอปสงคสาหรบปจจย ในตอนนเพอใหเขาใจกฎการลดนอยถอยลงของผลผลตหนวยสดทาย ซงจะเปนพนฐานในการอธบายอปสงคสาหรบปจจยในตอนตอไป จงขอยกตวอยางงาย ๆ ดงน นาย A ประกอบธรกจเลก ๆ ผลตเกาอเพอขาย มเครองมอทใชผลต เชน เลอย คอนและกบไสไม อยจากดเพยงชดเดยว และมสถานประกอบการจากดคอ โรงงานเลก ๆ แหงหนง ตารางท 2.1 การลดนอยถอยลงของผลผลตหนวยสดทาย

จานวนแรงงาน (คน)

จานวนเกาอทผลตได (TP) (ตว)

ผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (MPPL) (ตว)

0

1

2

3

4

5

6

0

10

19

27

34

40

45

-

10

9

8

7

6

5

จากตารางท 2.1 จะเหนไดวา ถานาย A ไมผลตเลย คอ ไมจางแรงงานเลยจะผลตเกาอไมไดเลย ผลผลตจงเทากบศนย แตถานาย A จางแรงงาน 1 คน จะสามารถผลตเกาอได 10 ตวตอสปดาห ผลผลตหนวยสดทาย (MPPL) ของแรงงานคนท 1 จงเทากบอ 10 ตว ถานาย A จางแรงงานเปน 2 คน ผลผลตจะเปนเกาอ 19 ตวตอสปดาห แสดงวาผลผลตหนวยสดทายของแรงงานคนท 2 จะเทากบเกาอ 9 ตว และถานาย A เพมแรงงานเขาไปเรอย ๆ อก จานวนผลผลตตอสปดาหจะเพมเปน 27, 34, 40, และ 45 ตว ในตวอยางนแสดงใหเหนการลดนอยถอยลงเรอยๆของผลผลตหนวยสดทายจาก 10 เปน 9, 8, 7, 6 และ 5 ในทสดเมอเพมแรงงานคนท 6 ซงผลผลตหนวยสดทายของแรงงานคนท 6 นอยกวาคนอนๆ

19

รปท 2.1 จานวนแรงงาน ผลผลตรวม และผลผลตหนวยสดทาย

โปรดจาไวดวยวา เรามขอสมมตเบองตนวาแรงงานทกคนมคณภาพเหมอนกนทกประการ (homogeneous) ฉะนนการลดนอยถอยลงของผลผลตหนวยสดทายของแรงงานหนวยหลง ๆ จงขนอยกบเหตผลทวา ปจจยอน ๆ ทแรงงานใชประกอบการทางานนนมอยคงท ไมวาเลอย คอน กบไสไม แมกระทงเนอทในโรงงานกมจากด เมอจานวนแรงงานซงเปนปจจยแปรผนไดเพมมากขนเรอย ๆ นน การทางานของคนงานอาจจะไมคลองตว จะตองเสยเวลารอคอยเพอจะใชเครองมอทมจากดนน สถานททางานกดเหมอนวาจะคบแคบลงดวย ทาใหเกดความไมสะดวก (inconveniences) ขน ฉะนนสดสวนระหวางปจจยคงทกบปจจยแปรผน (fixed-variable factor ratio) จงเปนตวกาหนดการเปลยนแปลงการเพมขนหรอลดลงของผลผลตหนวยสดทาย ผลผลตหนวยสดทายของแรงงานทกหนวยตงแตหนวยท 1 ถงหนวยท 6 อาจจะเพมมากกวาตวเลขทแสดงในตารางกได คอหมายถงเสน MPPL เคลอนไปทางขวา ถาแรงานเหลานมคณภาพสงขนมประสบการณในการทางานมากขน ไดรบการศกษาฝกอบรมมากขน ซงสามารถจะทาไดในระยะยาว อกประการหนง มการจดองคการในการทางานใหดขน เมอแรงงานเพมมากขน เชน มการแบงงานกนทา (division of labor) แทนททกคนจะทาทกอยางแลวกอาจจะทาให MPPL ของแรงงานเพมขนได อกประการหนงในระยะยาวถามการเพมเครองมอใหมากขน และมการปรบปรงคณภาพใหดขน เชน เลอย กบไสไม การปรบปรงและขยายโรงงาน ซงเปนการเปลยนแปลงสดสวนปจจยคงทกบปจจยแปรผนซงทาไดในระยะยาวนน กสามารถจะเพมผลผลตหนวยสดทายของปจจยแรงงานได หมายความวา การเปลยนแปลงระดบเทคโนโลยจะมผลตอการเปลยนแปลงของผลผลตหนวยสดทาย นอกจากนนนโยบายของรฐบาล เชน นโยบายพฒนากาลงคน และโครงการฝกอบรมตาง ๆ ลวนแตมผลตอการเปลยนแปลงผลผลตหนวยสดทายของแรงงานทงสน

0

10

20

30

40

50

1 2 3 4 5 6

TP

MPPL ปรมาณแรงงาน

ผลผลตรวม และผลผลตหนวยสดทาย

20

2.2 อปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลต เมอตลาดสนคาและตลาดปจจยเปนตลาด แขงขน

ในทนจะพจารณาอปสงคแรงงานออกเปน 3 กรณ คอ

1) อปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลต กรณแรงงานเปนปจจยแปรผนเพยงปจจยเดยว อปสงคสาหรบแรงงาน หมายถง จานวนหรอปรมาณแรงงานทผซอหรอหนวยผลตเสนอซอ

หรอจางแรงงาน ณ อตราคาจางระดบตาง ๆ เชนเดยวกบอปสงคสาหรบสนคา ถาราคาถกผซอกจะเสนอซอเปนจานวนหรอปรมาณมาก ถาราคาแพงกจะเสนอซอเปนปรมาณทนอยลง สาหรบแรงงานนน ราคาของแรงงานกคอคาจางหรอเงนเดอน ถาคาจางหรอเงนเดอนถก หนวยผลตสนคาหรอบรการกจะเสนอซอแรงงานเปนจานวนมาก ในทางตรงขามถาแพงกจะเสนอซอเปนจานวนทนอยลง จานวนแรงงานทหนวยผลตเสนอซอ จงแปรผนอยางผกผนกบอตราคาจางหรอเงนเดอน เพอความสะดวกในการใชตอไปนจะใชคาวา “คาจาง” แทนคาวา “คาจางหรอเงนเดอน” และคาวา คาจางในทนจะหมายถง คาแรงทหนวยผลตจายใหแกแรงงานจรง (actual pay) บวกกบผลประโยชนอนใด (fringe benefits) ทแรงงานไดรบจากนายจางหรอหนวยผลต เชน คาเชาบานทนายจางจายหรอจดหาสถานทอยให เปนตน ในตอนตนนจะไมรวมตนทนตาง ๆ ทนายจางตองจาย เชน ตนทนในการเสาะแสวงหา หรอรบคนงานหรอพนกงาน ตนทนในการฝกอบรม (hiring and training costs) ขอสมมต (assumptions) ในการวเคราะหอปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลตในตอนน คอ (1) นายจางหรอหนวยผลตตองการหากาไรสงสดในการดาเนนธรกจ (2) หนวยผลตหรอนายจางผลตสนคาเพอขายในตลาดแขงขน กลาวคอมผผลตสนคาชนดนมากมาย และมผซอมากมาย ผผลตแตละรายและผซอแตละรายไมสามารถมอทธพล หรอเปลยนแปลงราคาตลาดได หมายความวาการกวานซอสนคา หรอการผลตสนคาเพอทมตลาดเพอเปลยนแปลงราคาตลาดตามทตนตองการเปนไปไมได ทงผซอและผขายสนคาจงตองยอมรบราคาตลาด (price taker) (3) ตลาดแรงงานเปนตลาดทแขงขน กลาวคอมหนวยผลตจานวนมากมายตองการจะจางแรงงานและมแรงงานมากมายทเสนอขายแรงงานของตน ไมมผใดสามารถจะซอหรอขายแรงงานเพอหวงจะเปลยนแปลงอตราคาจางในตลาดได อตราคาจางในตลาดจงถกกาหนดโดยพลงของตลาด (market forces) สาหรบหนวยผลตหรอนายจาง คาแรงหรอคาจางทเขาจะตองจายจงถกกาหนดโดยพลงของตลาด ทงลกจางและนายจางจงเปนผทยอมรบคาจางในอตราตลาด (wage taker) (4) หนวยผลตหรอนายจางใชปจจยในการผลต 2 ชนด คอแรงงานและทน ซงปจจยแตละชนดมคณภาพเหมอนกนทกประการ จากขอสมมตดงกลาวขางตน เราจะวเคราะหธรกจของนาย A ซงทาการผลตเกาอโดยเพมตวเลขจากตาราง 2.1 ไดดงน

21

ตารางท 2.2 มลคาของผลผลตหนวยสดทายและอปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลต

(1) (2) (3) (4) (5) = (2)x (4) (6) (7) (8) (9) = (5) – (8) จานวน แรงงาน

(L)

ผลผลต (เกาอ) (TP)

ผลผลต หนวยสดทาย (MPP)

ราคา ผลผลต ตอหนวย

(P)

รายไดจากการขาย ผลผลต

(TR)

มลคา ของผลผลต หนวยสดทาย (VMP)

อตราคา จางตอคน ตอสปดาห

(W)

รายจาย คาแรงรวม ตอสปดาห

(TW)

รายไดหกดวย คาแรง

(TR – TW)

0 1 2 3 4

0 10 19 27 34

- 10 9 8 7

300 300 300 300 300

0 3,000 5,700 8,100 10,200

- 3,000 2,700 2,400 2,100

1,800 1,800 1,800 1,800 1,800

0 1,800 3,600 5,400 7,200

0 1,200 2,100 2,700 3,000

5 40 6 300 12,000 1,800 1,800 9,000 3,000 6 45 5 300 13,500 1,500 1,800 10,800 2,700

ตวเลขในตารางท 2.2 ในคอลมนท (1) ถงคอลมนท (3) เหมอนกบตวเลขในตารางท 2.1 ทกประการ แสดงถงการลดนอยถอยลงของผลผลตหนวยสดทาย เมอเพมจานวนแรงงานเขาไปเรอย ๆ ในขณะทปจจยอนคงท ตวเลขในคอลมนท (4) เปนราคาผลผลตในตลาดทมการแขงขนพลงของตลาดเปนตวกาหนดราคาน แสดงวาหนวยผลตแตละรายสามารถขายผลตผลของตนในราคา 300 บาทตอหนวย และสามารถจะขายไดโดยไมจาเปนจะตองลดราคาแตอยางใด คอลมนท (5) เปนตวเลขรายได (total revenue) จากการขายผลตตามราคาตลาด เชน เมอธรกจจางแรงงานเพยงคนเดยวสามารถผลตเกาอได 10 ตว และเกาอแตละตวขายในตลาดทมการแขงขนในราคาตวละ 300 บาท รายไดจงเทากบ 3,000 และเชนเดยวกน ถาหากจางแรงงาน 2 หนวย กจะสามารถผลตเกาอไดถง 19 ตวตอสปดาห และขายในราคาตลาดกจะไดรายได 5,700 บาท เปนตน ตวเลขในคอลมนท (6) เปนตวเลขมลคาของผลผลตหนวยสดทาย (Value of Marginal Product หรอ VMP) ซงไดจากการเอาผลผลตหนวยสดทายของแรงงานในคอลมนท (3) คณกบราคาผลผลตในคอลมนท (4) ตวอยางเชน แรงงานหนวยท 1 มผลผลตหนวยสดทายเทากบ 10 ของผลผลตหนวยสดทาของแรงงานหนวยท 1 จงเทากบ 3,000 บาท สวนมลคาผลผลตหนวยสดทายของคนท 2 เทากบ 2,700 เพราะแรงงานหนวยท 2 เพมขนจากคนท 1 เพยง 9 หนวย และสามารถขายไดในราคาหนวยละ 300 บาท เชนเดยวกน ในคอลมนท (7) เปนอตราคาจางตอแรงงานหนวยหนงดวย ในอตรา 1,800 บาทตอสปดาห เปนอตราทกาหนดโดยพลงของตลาดแรงงานอยางทเราตงขอสมมตไวแตตนวา ตลาดแรงงานเปนตลาดทแขงขน ในคอลมนท (8) เปนรายจายคาแรงตอสปดาห

22

ถาจางแรงงานเพยงคนเดยวผผลตจะตองจาย 1,800 บาทตอสปดาห ถาจาง 2 คนกจะเปน 3,600 บาทตอสปดาหเปนตน ตวเลขในคอลมนท (8) จงเปนตวเลขตนทนแปรผน เพราะแรงงานเปนปจจยแปรผนเพยงปจจยเดยวในตวอยางน ตวเลขในคอลมนท (9) เปนตวเลขคอลมนท (5) ลบดวยตวเลขคอลมนท (8) จงเปนตวเลขรายไดทหกตนทนคาแรงออกไปแลว แตยงไมไดหกตนทนคงทออก ถาเราทราบตนทนคงทเปนเทาใด และหกออกจากตวเลขในคอลมนนกจะเปนกาไรสทธ เพอความงายเราไมไดเอาตนทนคงทมาคดคานวณดวย อยางไรกตามตวเลขในคอลมนท (9) คงจะเพยงพอทจะบอกใหเราทราบวาธรกจนควรจะจางแรงงานทงหมดกหนวย จงจะไดกาไรในการจางแรงงานสงสด และองคกรในการผลตกสามารถใชปจจยตาง ๆ อยางเตมทดวย เมอทราบทมาของตวเลขในตารางท 2.2 แลว ลองกลบมาพจารณาตวเลขในตารางดวาธรกจหรอหนวยผลตนจะจางแรงงานอยางไร จงจะไดกาไรในการจางแรงงานสงสด และองคกรในการผลตกสามารถใชเครองมอและปจจยตาง ๆ อยางเตมทดวย ถาธรกจนจะจางแรงงานเพยงคนเดยว มลคาของผลผลตหนวยสดทายทแรงงานหนวยนสรางใหแกธรกจเทากบ 3,000 บาทตอสปดาห แตธรกจจะจายเปนคาจางใหเขาเทากบ 1,800 บาทตอสปดาห มลคาของผลผลตหนวยสดทายสงกวาอตราคาจาง (VMP > wage rate) ธรกจกจะจางแรงงานไปเรอย ๆ ตราบใดทงานททาใหธรกจคมกบเงนทธรกจหรอหนวยผลตจายให ซงหมายความวา นายจางหรอหนวยผลตจะจางแรงงานไปเรอย ๆ จนกระทง มลคาของผลผลตหนวยสดทายเทากบอตราคาจาง (VMP = wage = 1,800 บาท) คอหนวยผลตนจะจางแรงงานทงหมด 5 หนวย และรายไดสงกวาคาจางเปนปจจยทสาคญในการกาหนดการจางแรงงานของธรกจ และเนองจากมลคาของผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (VMP) = ผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (MPPL) คณดวยราคาของผลผลต ฉะนนผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (MPPL) ราคาสนคาทแรงงานผลต และอตราคาจาง จงเปนปจจยสาคญในการกาหนดระดบการจางงานของหนวยผลต ปจจยใด ๆ ทสงผลกระทบทาใหปจจยเหลานเปลยนแปลงไปยอมสงผลกระทบตอระดบการจางของหนวยผลตดวย ในตวอยางของเรา ถาอตราคาจางแทนทจะเปน 1,800 บาทตอสปดาห คอคอลมนท 7 เปลยนเปน 2,100 บาทตลอด ในขณะทปจจยอนคงทนนธรกจนจะจางแรงงานเพยง 4 หนวย ไมใช 5 หนวย ในทางตรงขาม ถาอตราคาจางในตลาดถกลงจาก 1,800 บาทเปน 1,500 บาทตอสปดาห ธรกจนกจะจางแรงงานทงหมด 6 หนวย แทนทจะเปน 5 หนวย ดวยเหตนมลคาผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (VMPL) จงเปนเสนอปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลต (firm) ในระยะสน เสนนมลกษณะทอดลงจากซายไปขวา จานวนแรงงานทหนวยผลตจางจงแปรผนอยางผกผนกบอตราคาจาง ดงแสดงไวในรปท 2.2

23

2) อปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลต กรณมการใชปจจยแปรผนหลายชนด

ทแลวมาเราสมมตวาแรงงานเปนปจจยการผลตมเพยง 2 ปจจย ในการวเคราะหในตอนน เรายงยดตามขอสมมตทกลาวมาแลวขางตนทกประการ คอผผลตหวงกาไรสงสด สนคาขายในตลาดแขงขน ตลาดแรงงานเปนตลาดแขงขน และคาจางหมายถง คาแรงทจายจรงรวมกบผลประโยชนอนใดทแรงงานไดรบ (fringe benefits) หนวยผลตใชปจจยสองชนดคอ แรงงานและทน ปจจยแตละชนดมคณภาพเหมอนกนทกประการ เมอปจจยการผลตทแปรผนมมากกวาหนงปจจย เสนมลคาผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (VMPL) จะไมเปนเสนอปสงคสาหรบแรงานของหนวยผลต เหตผลกคอวาผผลตจะชงใจโดยยดเอาราคาเปรยบเทยบของปจจยตาง ๆ เปนหลกวา ในการผลตสนคาชนดหนงนนควรจะใชปจจยชนดไหนเทาไร เมอใดกตามทราคาปจจยใดปจจยหนงเปลยนไป ทาใหราคาปจจยโดยเปรยบเทยบ (factors price ratio) เปลยนแปลงไป ผผลตกจะเปลยนแปลงสดสวนการใชปจจย อาจจะใชปจจยหนงเพมขนแลวกลดอกปจจยหนงลงเพอจะทาใหตนทนตอหนวยของสนคาทผลตมตนทนตาสด การเปลยนแปลงอตราสวนการใชปจจย (change in rates of utilization of factors) อนสบเนองมาจากการเปลยนแปลงราคาปจจยโดยเปรยบเทยบ (change in relative factors’ price ratio) จะทาใหเสน MPP ของปจจยเคลอนขนหรอลงได จากตวอยางทไดยกขนมาแตตนเกยวกบโรงงานผลตเกาอนน ถาหากผผลตเพมเครองมอทจากดขนอก 1 ชด ในขณะทปจจยแปรผน (แรงงาน) อยคงทจะทาให MPP ของปจจยแปรผน (แรงงาน) สงขน ทงนเพราะความไมสะดวกตาง ๆ ลดลง สดสวนปจจยคงทตอปจจยแปรผนกเพมขน ในทานองเดยวกน

อตราคาจาง(บาท)

2,100

1,800

1,500

VMPL = MRPL

จานวนแรงงาน

0 1 2 3 4 5 6

รปท 2.2 อปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลต (firm) เมอปจจยทนคงท

24

ถาราคาปจจยเปรยบเทยบเปลยนแปลง เชน ถาราคาการใชสนคาทนถกลงเมอเทยบกบคาจางผผลตอาจจะซอเครองมอเพมมากขน ขณะเดยวกนอาจจะลดลงจานวนคนงานลง ผลตผลหนวยสดทายของแรงงาน (MPPL) จะสงขนและจะทาให VMPL เขยบสงขนซงจะไดวเคราะหอยางละเอยดตอไป

รปท 2.3 อปสงคสาหรบแรงงาน เมอปจจยอนผนแปรดวย (ระยะยาว) จากรปท 2.3 สมมตวาอตราคาจางในตลาดอยระดบ OW1 อตราคาจาง W1 ตดกบ VMP ทจด A หนวยผลตจางแรงงานเทากบ OL1 สมมตวาอตราคาจางในตลาดแรงงานตาลง จาก OW1 เปน OW2 แนวโนมทจะเกดขนคอวา เมออตราคาจางแรงงานตาลง ราคาปจจยเปรยบเทยบคอราคาปจจยทนตออตราคาจาง (Pk/W) จะสงขน ในสายตาของผผลต ปจจยทนจะแพงขนโดยเปรยบเทยบ ผผลตจะจางแรงงานมากขนเพอทดแทนการใชปจจยทน จะเหนชดเจนขนถาจะคดเปนชวโมงทางานของแรงงาน และชวโมงทางานของเครองจกร การทดแทนกนระหวางแรงงานกบเครองจกรจะทาไดโดยงายในการผลตสนคาบางชนด แตอาจจะยากกวาในการผลตสนคาอกชนดหนง ปจจยแรงงานกบปจจยทนทางานรวมกนหรอประกอบกน แตกทดแทนกนไดโดยเฉพาะถาราคาปจจยหนงเปลยนแปลงมากขน อาจจะเกดการทดแทนมากยงขน โดยเฉพาะในโลกปจจบนนทประเทศตาง ๆ โดยเฉพาะประเทศญปนมการผลตเครองจกรกลและหนยนตใชแทนแรงงานคนมากยงขน เพราะคาแรงในประเทศญปนสงมาก เปนตน การทอตราคาจางตาลงจาก OW1 เปน OW2 มผลกระทบตอพฤตกรรมของผผลต 3 ประการคอ (1) ผลทางการทดแทนกน (substitution effect) ในการผลตจานวนสนคาเทาเดมจะเกดการใชแรงงานแทนเครองจกรบางสวน เชน เพมคน หรอเพมชวโมงแรงงาน โดยลดจานวนเครองจกรหรอ

อตราคาจาง อตราคาจาง

กรณท 1 d1 กรณท 2

d A A’ W1 W1

B B’ W2 W2 VMP

B” VMP d VMP’ VMP’ d1

0 L1 L2 จานวนแรงงาน 0 L1 L2 จานวนแรงงาน

25

ชวโมงการทางานของเครองจกรลง สดแทแตลกษณะของธรกจซงแตกตางกน เมอจานวนแรงงานเพมขนในขณะทเครองมอลดลง จะทาใหผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน(MPPL)ลดลงคอเคลอนไปทางซายมอ จงมผลในทางลดมลคาผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (VMP) (กรณท 2)

(2) ผลทางการเพมปรมาณการผลตสนคา (output effect) เมอคาแรงถกลงทาใหราคาปจจยโดยเปรยบเทยบ (Pk/W) สงขนนน ผผลตจะขยายการผลต คอจะผลตสนคามากกวาเดม เชน เพมจาก 1,000 หนวยตอเดอนเปน 1,200 หนวยตอเดอน เปนตน เพราะคาแรงในทองตลาดถกลง ทาใหธรกจสามารถผลตสนคาเพมขน แมจะใชงบประมาณเทาเดมกสามารถผลตสนคาเพมไดมากกวา การผลตเพมอก 200 หนวยตอเดอน หมายถงการเพมทงการจางแรงงาน (L) และเครองจกร (K) ในสวนของผลจากการเพมปรมาณการผลตสนคาน จะทาใหสดสวนเครองจกร / แรงงาน (K/L) ของหนวยผลตสงขนจากเดม จงมผลทาใหผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (MPPL) สงขน เสนมลคาผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (VMPL) จะสงขนคอ เคลอนไปทางขวามอ ซงสวนทางกบผลทางการทดแทน (กรณท 1) (3) ผลทางแรงจงใจดานกาไร (profit maximizing effect) เมออตราคาจางในตลาดแรงงานตาลงจาก OW1 เปน OW2 นน ทาใหตนทนหนวยสดทาย (marginal cost) ลดตาลง หมายความวาในการผลตสนคาเพมขนนนตนทนจะตาลง คอทาให MC เคลอนไปทางขวามอ จงทาใหตนทนในการผลตตอหนวยลดตาลง เมอราคาสนคาในตลาดยงคงอยระดบเดมนนจะทาใหผผลตมกาไรเพมขน จงมแรงจงใจทจะใหหนวยผลตเพมการผลตสนคา แรงจงใจนทาใหมการใชแรงงานและทนเพมขน ทาใหสดสวนทนตอแรงงาน (K/L) เพมขนเชนเดยวกบผลในขอ (2) จงทาให MPPL เพมขน ทาให VMPL เคลอนไปขวาซงเปนไปในทศทางเดยวกน output effect และในทศทางเพมปรมาณมากขน ทแตกตางกอยตรงทวา การขยายการผลตทเกดขนในขอ (3) เนองจากแรงจงใจทางดานกาไร สวนในขอ (2) นนผลตเพมเพราะคาแรงตาลง ทาใหงบประมาณในการผลตมพอทจะจางแรงงานและเครองจกรมากขน จงผลตสนคาไดมากขน เปนทนาสงเกตวาผลกระทบในขอ (1) เกดจาก substitution effect ทาให VMPL เคลอนไปทางซาย ซงสวนทางกบผลกระทบในขอ (2) และขอ (3) ซงทาให VMP เคลอนไปทางขวามอ ฉะนน “ผลสทธ” ทจะทาให VMP เคลอนไปทางซายมอหรอขวามอของเสนเดมจงขนอยกบผลกระทบฝายใดจะแรงกวากน จากรปท 2.3 กรณท 1 แสดงใหเหน VMP เคลอนไปเปน VMP’ ซงอยทางขวามอของ VMP เดม เมออตราคาจางอยระดบ OW1 นน OW1 ตดกบ VMP ทจด A และจางแรงงานเทากบ OL1 แตหลงจากทอตราคาจางลดจาก OW1 เปน OW2 นน หนวยผลตจะจางแรงงานเทากบ OL2 เพราะ W2 เทากบ VMP’ (ตาแหนงใหม) ทจด B แสดงวาเมออตราคาจางตาลงนนไมไดจางแรงงานตามเสน VMP แตจะจางแรงงานตามเสนทลากเชอมระหวาง A กบ B หรอเสน dd ซงเปนเสนอปสงคสาหรบแรงงาน

26

เมอปจจยทนผนแปรดวย หรอ VMP เปนเสนอปสงคสาหรบแรงงานในระยะสน สวน dd เปนเสนอปสงคสาหรบแรงงานในระยะยาวนนเอง สวนรปท 2.3 กรณท 2 นน แสดงกรณทผลกระทบจาก substitution effect มมากกวา output effect และ profit maximizing effect ซงมผลในทสดทาให VMP เคลอนไปทางซายเปน VMP’ เมออตราคาจางลดตาลงจาก OW1 เปน OW2 ในทานองเดยวกบกรณท 1 หนวยผลตจะไมจางแรงงานตามเสน VMP แตจะจางแรงงานตามเสนทเชอมตอจด A’ และ B’ เสนนกคอเสน d1d1 ซงเปนเสนอปสงคสาหรบแรงงานมลกษณะทอดลงจากซายไปขวา แตมความชนมากกวาเสน dd ในกรณท 1 ในหนวยผลตสนคาบางชนดทการทดแทนระหวางปจจยมมากนน substitution effect อาจจะมผลมากทาให VMP’ ในกรณท 2 เคลอนไปทางซายมาก จด B’ อาจจะเคลอนเขาไปใกล B” หรอทบกบ B” เปนอยางมากทสด แตจด B’ จะไมอยทางซายของจด B” เพราะถงอยางไรเสนอปสงค d1d1 จะไมทอดขนจากซายไปขวา ถาเปนเชนนนกหมายความวา ยงคาแรงถกเทาไรกยงจางแรงงานนอยลง และคาแรงแพงขนเทาไรกยงจางแรงงานมากยงขน ซงจะขดกบความเปนจรง 3) อปสงคสาหรบแรงงานของตลาด

ดงทไดกลาวแลว หนวยผลตทาการผลตสนคาและขายในตลาดทมการแขงขน และในตลาดนมผผลตสนคาชนดเดยวกนจานวนมากมาย ผผลตแตละรายตางกมการจางแรงงาน ณ ระดบอตราคาจางระดบหนง และ ณ ระดบราคาสนคานนระดบหนง หนวยผลตตาง ๆ กจะมการจางแรงงานระดบหนง ถาเราจะพจารณาอปสงคสาหรบแรงงานของตลาดกหมายความวา เราจะตองพจารณาการจางแรงงานของหนวยผลตทงหมดทผลตสนคาอยางเดยวกน ณ ระดบอตรา คาจางตาง ๆ ในทองตลาด หรอทตลาดกาหนดให

a

b

A

B C

อตราคาจาง อตราคาจาง

(ก) (ข)

d2 d1 D’ D W1 W1

W2 W2

c

d2 d1 D’

D

0 5 6 8 จานวนแรงงาน 0 10 12 16 จานวนแรงงาน

27

รปท 2.4 การรวมอปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลตใหเปนอปสงคสาหรบแรงงานของอตสาหกรรม

เพอจะไดอปสงคสาหรบแรงงานของอตสาหกรรม สมมตใหมหนวยผลตตวแทนของอตสาหกรรมเพยง 2 หนวยผลต ถามากกวา 2 หนวยผลตจะทาใหยากแกการเขาใจ และทงสองหนวยผลตนมสภาพและมระดบการจางงานเหมอนกนทกประการ กลาวคอ เมออตราคาจางในทองตลาดสาหรบชางทาเกาอ อยระดบ OW1 หนวยผลตทงสองแหงจางแรงงานแหงละ 5 หนวย (หรอ W1a ดงในรป 2.4 (ก)) ฉะนน ณ อตราคาจาง OW1 อตสาหกรรมนจงมการจางแรงงานทงหมด 10 หนวย (หรอ W1A ดงในรป 2.4 (ข)) ตอมาสมมตวาอตราคาจางชางทาเกาอในตลาดตกลงมาจาก OW1 เปน OW2 เนองจากโรงเรยนชางไมผลตชางประเภทนออกมามากทาใหอตราคาจางตาลง ณ อตราคาจางใหมถาทกสงทกอยางคงท หนวยผลตทงสองแหงควรจะจางแรงงานแหงละ 8 หนวย (W2b) ถารวมทงอตสาหกรรมแลวกควรจะจางแรงงานเทากบ 16 หนวย (W2B) แตความจรงหาไดเปนเชนนนไม ทงนเพราะทกสงทกอยางนไมไดคงทอยางทสมมตไว (other thing not being equal) สงทเปลยนแปลงหลงจากทอตราคาจางไดตกลงมาส OW2 กคอวาตนทนในการผลตของหนวยผลตแตละแหงจะถกลง เพราะสามารถจะจางแรงงานไดในอตราคาจางทตา หนวยผลตตาง ๆ ในอตสาหกรรมนตางกเพมปรมาณการผลต ดวยเหตนจงทาใหราคาผลตผลในทองตลาดลดตาลง เนองจากมลคาผลผลตหนวยสดทาย (VMP) เทากบผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (MPPL) คณดวยราคาผลตผล (P) ฉะนนเมอราคาผลผลตตาลงมากกวาเดม จงทาให VMP เคลอนไปทางซายมอ อปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลตจงเคลอนจาก d1d1 เปน d2d2 ณ ระดบอตราคาจาง OW2 ใหม หนวยผลตทงสองจงจางแรงงานแหงละเทากบ 6 หนวย (W2c) และทงตลาดหนวยผลตจะจางแรงงานเทากบ 12 หนวย (W2C) แทนทจะเปน 16 หนวย (W2B) อปสงคของอตสาหกรรมสาหรบแรงานจงเปนเสน DD แทนทจะเปนเสนไขปลา D’D’

และเสนอปสงค DD จะมความชนมากกวาเสน D’D’ สวนจะชนมากกวาเสน D’D’ เพยงไรนนขนอยกบ

การลดลงของอปสงคของหนวยผลตแตละแหง ซงเกดขนจากการทราคาสนคาในทองตลาดไดตกลงมา จะเหนไดวาการเปลยนแปลงของราคาสนคาในทองตลาด จงมผลตอการจางงานของหนวยผลตอตสาหกรรมและของระบบเศรษฐกจดวย

2.3 อปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลต เมอตลาดสนคาเปนตลาดผกขาดและตลาดปจจยเปนตลาดแขงขน

จะพจารณาเปน 2 กรณ ดงน

1) อปสงคสาหรบแรงงานเมอแรงงานเปนปจจยเดยวทแปรผน และตลาดสนคาเปนตลาดผกขาด ขอสมมตในการวเคราะหในสวนนทแตกตางจากหวขอท 2.2 คอ ตลาดผลผลตเปนตลาด

ผกขาดแทนทจะเปนตลาดแขงขน ลกษณะของตลาดผกขาดทสาคญซงแตกตางจากตลาดแขงขนกคอวา

28

ในตลาดผกขาดผผลตสนคาจะขายสนคาของตนไดมากขน จาเปนจะตองลดราคาลง ซงหมายความวา อปสงคสาหรบสนคาของผผลตหรอหนวยผลตแตละรายจะทอดลงจากซายไปขวา ราคาสนคาของแตละหนวยทขายเทากบรายไดโดยเฉลย แตสงกวารายไดหนวยสดทาย (P = AR > MR) หรอจะพดอกนยหนง เสนอปสงคของสนคาเทากบเสนรายไดโดยเฉลยคอเปนเสนเดยวกน และเสนนอยเหนอเสนรายไดหนวยสดทาย สาหรบสนคาของหนวยผลตในตลาดแขงขน เสนอปสงคทอดยาวขนานกบแกนนอน ทาใหราคาสนคาเทากบรายไดโดยเฉลยและรายไดหนวยสดทาย (P = AR = MR) และเปนเสนเดยวกน ผผลตจงสามารถขายสนคาของตนโดยไมจากดจานวน คอสามารถขายไดหมด ณ ราคาตลาดทกาหนดโดยไมตองลดราคาลงมาเพอขายใหไดปรมาณทสงขน ซงในตารางทแลวมาเราจงสมมตใหราคาสนคาอยระดบ 300 บาท โดยตลอด สวนในตารางท 2.3 คอลมน (1) ถง (3) เหมอนตารางท 2.2 แสดงถงการลดนอยถอยลงของผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน คอลมนท (4) แสดงใหทราบวาสนคาขายในตลาดผกขาด ผผลตจาตองลดราคาลงมาเรอย ๆ เมอตองการขายผลผลตใหมากขน คอลมนท (5) คอรายไดรวม ไดจากคอลมนท (2) ผลผลต คณดวยราคา ในคอลมนท (4) คอลมนท (6) เปนรายไดหนวยสดทาย

เมอขายผลผลตเพมขนอก 1 หนวย เชน 433.3 ไดจาก (11,400 - 7,500) ÷ 9 เปนตน ในคอลมนท (7) คอรายไดหนวยสดทายในการจางแรงงาน (Marginal Revenue Product of Labor หรอ MRPL) หมายความวาในการทหนวยผลตเพมแรงงานเขาไปอก 1 หนวยนน สามารถเพมรายไดใหแกหนวยผลตเทาไร (MRPL = ΔL

ΔTR ) ในการคานวณจะไดดงน

MRPL = MR X MPPL .......(1) MR =

ΔQΔTR .......(2)

MPPL = ΔLΔQ .......(3)

โดยท Q คอปรมาณผลผลต และ L คอปรมาณแรงงาน แทนคา MR และ MPPL ลงในสมการ (1)

MRPL = ΔQΔTR x ΔL

ΔQ = ΔLΔTR .......(4)

จากตวอยาง MRPL = 3,899.7 สามารถคานวณไดจาก 433.3 x 9 = 3,899.7 อกวธหนงสามารถหาไดจากมลคาผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (MPP x P) แลวลบดวยมลคาทลดลงของผลผลตหนวยตน ๆ อนเนองจากราคาสนคาลดลง ตวอยางเชน MRPL = 3,899.7 สามารถประมาณคาไดจาก (9 x

600.0) – 10(750 – 600) = 3,900 ≈ 3,899.7 ในทานองเดยวกน MRPL = 1,800.0 สามารถประมาณคาได

จาก (8 x 488.9) – 19(600 – 488.9) = 1,800.30 ≈ 1,800 เปนตน ในคอลมนท (8) เรากาหนดใหอตราคาจางเทากบ 1,800 โดยตลอด หมายความวาตลาดแรงงานเปนตลาดทแขงขน ในคอลมนท (9) คอมลคาผลผลตหนวยสดทาย (VMPL = MPPL x P) สวนคอลมนท (10) เปนรายไดสทธคอรายไดคอลมนท (5) ลบดวยตนทนคาแรงงาน เปนตนวาตวเลข 7,400.0 ไดจาก 14,600 – (4 x 1,800) เปนตน

29

ถาสภาวะแวดลอมของหนวยผลตเปนดงตวเลขในตารางท 2.3 น หนวยผลตจะจางแรงานเพมขนเรอย ๆ ตราบใดทรายไดหนวยสดทายจากการจางแรงงาน (MRPL) ยงคมกบคาจาง (W) ฉะนนเขาจะจางแรงงานทงหมด 3 หนวย ณ ท MRPL = W = 1,800 และจะไดรายไดสทธ 7,800 บาท ซงเปนรายไดสทธสงสด และระดบการผลตในองคกรสงดวย (profit maximizing organization of production) ถาจะมองในดานทฤษฎของหนวยผลต หนวยผลตจะผลตสนคาไปเรอย ๆ จนกระทง รายไดหนวยสดทายในการผลตตอหนวยผลต (MR) เทากบตนทนหนวยสดทายในการผลตสนคาหนวยนน (MC) หรอจนกระทง MR = MC ในทานองเดยวกนทฤษฎในการจางปจจย หนวยผลตจะจางปจจยจนกระทงรายไดหนวยสดทายจากการจางปจจยนน (MRPL) เทากบตนทนหนวยสดทายในการจางปจจยนน ในทนหมายถงคาจาง (W) นนเอง ฉะนนหนวยผลตจะจางปจจยมากนอยแคไหนนนขนอยกบรายไดหนวยสดทาย และอตราคาจางถาอตราคาจางลดลงมาจาก 1,800 บาท เปน 1,400 บาท หนวยผลต จะเพมการจางจากแรงงาน 3 หนวย เปนแรงงาน 4 หนวย เปนตน ฉะนนเสน MRPL จงเปนเสนอปสงคสาหรบแรงงานในกรณตลาดผลผลตเปนตลาดผกขาด เปนทนาสงเกตวาผจางแรงงานในตลาดผกขาดนนจะจายคาแรงเทากบรายไดหนวยสดทายในการจาง (MRPL) ซงจายตากวามลคาผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (VMPL) เพราะวาเสน MRPL อยตากวาเสน VMPL ไมเหมอนกบกรณทตลาดผลผลตเปนตลาดแขงขน ถาเราหาเสน MRPL ในตารางท 2.2 ดบางจะเหนวาเสน MRPL = VMPL คอเปนเสนเดยวกน ทงนเพราะในตลาดแขงขนนน MR = P แตในกรณตลาดผกขาด MR < P ทกระดบผลผลต

รายไดหนวยสดทายในการจาง (MRPL)

8,000

7,000

6,000

5,000

4,000

3,000

2,000 อตราคาจาง (W)

1,000 0 1 2 3 4 5 6 จานวนแรงงาน

VMP

MRP

รปท 2.5 เสนอปสงคสาหรบแรงงานกรณตลาดผลผลตเปนตลาดผกขาด

30

ตลาดผลผลต รปท 2.6 ความสมพนธระหวางอปสงคสาหรบผลผลต และอปสงคสาหรบปจจยของหนวยผลตกรณตลาด

ผลผลตเปนตลาดผกขาด

ตารางท 2.3 รายไดหนวยสดทายของแรงงาน (MRP) และอปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลตในตลาดผกขาด

(1)

จานวนแรงงาน

(L)

(2) ผลผลต

(TP)

(3) ผลผลตหนวยสดทาย (MPPL)

(4) ราคา สนคา

(P)

(5) รายไดรวม

(TR)

(6) รายไดหนวยสดทาย (MR)

(7) รายไดหนวยสดทาย

ในการจางแรงงาน (MRPL)

(8) อตราคาจาง (W)

(9) มลคาผลผลต หนวยสดทาย (VMPL)

(10) รายไดหกคาแรง

1 2 3 4 5 6

10 19 27 34 40 45

10 9 8 7 6 5

750.0 600.0 488.9 429.4 392.0 330.0

7,500.0

11,400.0 13,200.0 14,600.0 15,680.0 14,850.0

750.0 433.3 225.0 200.0 180.0 150.0

7,500.0 3,899.7 1,800.0 1,400.0 1,080.0 790.0

1,800 1,800 1,800 1,800 1,800 1,800

7,500.0 5,400.0 3,911.2 3,005.8 2,352.0 1,650.0

5,700.0 7,800.0 7,800.0 7,400.0 6,680.0 4,050.0

แขงขน ผกขาด ราคาและรายได ราคาและรายได

P = MR = AR = D D = AR = P MR 0 ปรมาณผลผลต 0 ปรมาณผลผลต

31

รปท 2.7 ความสมพนธระหวางอปสงคสาหรบปจจยของหนวยผลต กรณตลาดปจจย

เปนตลาดแขงขน และตลาดผลผลตเปนตลาดแขงขนและเปนตลาดผกขาด

2) อปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลตทอยในตลาดผลผลตผกขาดเมอหลายปจจยแปรผน

(ระยะยาว)

ในระยะยาวเมอหนวยผลตสามารถเปลยนแปลงปจจยการผลตอน ๆ ดวย อปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลตทขายสนคาในตลาดผกขาดจะไมใชเสน MRPL ดวยเหตผลเชนเดยวกบทไดกลาวอยางละเอยดในหวขอท 2.2 แลว กลาวคอในรปท 2.8 เมออตราคาจางไดลดตาลงจาก OW1 เปน OW2 นนจะเกดผลกระทบ 3 ดานคอ (1) ผลทางการทดแทนปจจยการผลตเพอทจะใหตนทนการผลตตาทสด (2) ผลทางการเพมปรมาณการผลตสนคา ทงนเพราะคาแรงถกลงทาใหธรกจหรอหนวยผลตสามารถผลตไดเพมมากขน แมจะใชงบประมาณระดบเดมและ (3) ผลทางแรงจงใจดานกาไร เมอคาแรงตาลงนนตนทนหนวยสดทาย (MC) จะลดตาลงเกดแรงจงใจใหมการขยายการผลต เพราะการขยายการผลตจะทาใหเขามกาไรมากขน ผลจากขอ (1) (2) และ (3) จะทาใหเสน MRP เคลอนไปทางขวาอยางกรณท 1 หรอเคลอนไปทางซายมออยางกรณท 2 กได สดแทแตวาผลกระทบตวใดจะแรงกวา ซงในการผลตสนคาชนดตาง ๆ นนจะไมเหมอนกน เชน การผลตสนคาบางชนดปจจยการผลตอาจจะทดแทนกนไดดกวาการผลตอกชนดหนง เปนตน เสน dd เปนอปสงคสาหรบแรงงานกรณท 1 ไมใช เสน MRP หรอ MRP’ และในกรณท 2 เสน d1d1 เปนเสนอปสงคสาหรบแรงงานไมใชเสน MRP หรอ MRP’

ตลาดปจจย VMPL, MRPL VMPL, MRPL VMPL= MRPL = DL VMPL

MRPL = DL 0 จานวน แรงงาน 0 จานวนแรงงาน

กรณตลาดผลผลตแขงขน กรณตลาดผลผลตผกขาด

32

กรณท 1 กรณท 2

รปท 2.8 อปสงคสาหรบแรงงานในตลาดผลผลตผกขาดเมอหลายปจจยแปรผน

2.4 จดออนของทฤษฎผลผลตหนวยสดทาย

ทฤษฎอปสงคสาหรบแรงงานซงตงอยบนพนฐานของทฤษฎผลผลตหนวยสดทายเปนทยอมรบโดยทวไป แทบจะไมมการเปลยนแปลงเลยนบตงแตครสตศตวรรษท 20 น อยางไรกตามทฤษฎนไดถกโจมตอยางหนกจากนกเศรษฐศาสตรสถาบน (Institutional Economists) ทถกวจารณอยางหนกกเพราะสวนหนงไมเขาใจทฤษฎผลผลตหนวยสดทาย และยงไมสามารถหาทฤษฎอนมาทดแทนได จดททฤษฎนถกโจมตมากสามารถแบงออกไดดงน คอ 1) หนวยผลตไมทราบวา ผลผลตหนวยสดทายของแรงงานเปนเทาไร นายจางหรอนกธรกจอาจจะไมเคยไดยนคาวารายไดหนวยสดทายสาหรบปจจย (MRPL) หรอมลคาผลผลตหนวยสดทายของปจจย (VMPL) นกทฤษฎตอบโตวาไมวานายจางหรอผผลตจะทราบหรอไมทราบคาดงกลาว ตลอดจนขอแมในการหากาไรสงสด (profit-maximizing condition) กตาม แตสภาวะการแขงขนในตลาดจะทาใหผผลตรโดยสญชาตญาณเพอความอยรอดของหนวยผลตนน การแขงขนจะไลผผลตทตนทนสงออกไป ผทอยรอดไดกคอผสามารถลดตนทนการผลตไดเปนอยางด และในการจางปจจยการผลตจะตองรจกเปรยบเทยบ รายไดหนวยสดทายสาหรบปจจย (MRPL) วาคมหรอไมคมกบคาจาง นายจางจะไมจางคนงาน ททางานไมคมกบคาแรง หรอในกรณจะตองปลดคนงานออก นายจางจะมแนวโนมทจะปลดผท

อตราคาจาง อตราคาจาง d1

d A A W1 W1

B W2 W2

d B MRP MRP MRP’ d1 MRP’

0 L1 L2 จานวนแรงงาน 0 L1 L2 จานวนแรงงาน

33

มผลผลตหนวยสดทายตา (MPPL) เมอเทยบกบคาแรงของเขา แสดงวานายจางรกฎเกณฑการจางเพอจะใหไดกาไรสงสดโดยสญชาตญาณอยแลว 2) ขอโตแยงประการตอไปกคอวาในหลายกรณทเดยว ดเหมอนวาการเพมจานวนแรงงานเขาไปในขณะทสนคาทนอยคงทนน จะไมทาใหเกดผลผลตเพมขนแตอยางใด เชนถามเลขานการเพยงคนเดยว และมเครองพมพดด 1 เครอง สามารถพมพจดหมายไดจานวนหนง แตถาหากเพมเลขานการอกคนในขณะทใหเครองพมพดดมจานวนคงเดมนน จะไมสามารถเพมผลผลตไดเลย คอจดหมายจะไมสามารถพมพไดเพมจานวนขน คาตอบสาหรบขอโตแยงนคอวา เลขานการคนท 2 อาจจะสามารถจาหนาซองจดหมายดวยมอ แมจะเปนวธการทลาชาแตกสามารถจะแบงเบางานทาใหเลขานการมเวลาพมพจดหมายมากขน หรอไมกอาจจะเปลยนคนพมพโดยสลบกนกได โดยวธนจะสามารถผลตผลงานไดเพมมากขน แสดงวาเลขานการคนทสองยงสามารถสรางผลผลตหนวยสดทายได ประเดนจงอยทวาผลงานทเพมขนน คมกบเงนเดอนทจายใหเลขานการหรอไม ถาหากไมคม นายจางจะไมจางเลขานการคนท 2 จงเปนไปตามทฤษฎ 3) หนวยผลตหรอธระกจจะจางแรงงานมากหรอนอยนนไมไดขนอยกบผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน และอตราคาจาง เพราะนายจางไมทราบผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน แตจะขนอยทวาสนคาทผลตขนขายไดราคาดหรอไม คาตอบสาหรบขอโตแยงนคอวาทฤษฎผลผลตหนวยสดทายซงเปนพนฐานของอปสงคสาหรบแรงงาน (marginal productivity theory of the demand for labor) ชใหเราเหนวาอปสงคสาหรบแรงงานเปนอปสงคสบเนอง กลาวคอ อปสงคสาหรบแรงงานนนมความสมพนธกบอปสงคสาหรบสนคาในตลาดผลผลต ถาอปสงคสาหรบผลผลตอยระดบสง สนคามกจะขายไดราคาด ซงจะทาใหอปสงคสาหรบแรงงานเพมขนดวยเพราะการเปลยนแปลงราคาสนคาจะมผลตอเสน MRPL และ VMPL ดวย 4) ในการวเคราะหอปสงคสาหรบแรงงานตามทฤษฎผลผลตหนวยสดทายนน มสมมตฐานทสาคญขอหนง คอ ตนทนแรงงานนนจะหมายถงคาแรงทหนวยผลตจายใหแกแรงงานจรงรวมกบผลประโยชนอนใดทแรงงานไดรบจากนายจาง ตนทนแรงงานดงกลาวเปนเพยงสวนหนงของตนทนแรงงานทงหมด ตนทนแรงงานอน ๆ เชน ตนทนในการทนายจางเสาะแสวงหาหรอรบคนงาน ตนทนในการฝกอบรม ถารวมตนทนชนดนเขาไปในการวเคราะห นายจางจะมความแตกตางระหวางการเลอกทจะจางจานวนคนงานเพมขน (L) กบการเลอกทจะเพมชวโมงทางานของคนงานทมอย (working hours V.S. number of workers) การวเคราะหอปสงค สาหรบแรงงานตามทฤษฎผลผลตหนวยสดทาย มไดครอบคลมถงประเดนน ซงอาจจะถอไดวาเปนจดออนของทฤษฎ และในโลกแหงความเปนจรงนน MPP มกจะไมเทากบคาจางตามทฤษฎ จงมทฤษฎใหมเกดขนเพอแกไขขอบกพรองของทฤษฎน ซงไดแก ทฤษฎอปสงคสาหรบแรงงาน เมอแรงงานเปนปจจยกงคงท

34

2.5 ทฤษฎอปสงคสาหรบแรงงาน เมอแรงงานเปนปจจยกงคงท

แรงงานเปนปจจยกงคงท (labor as a quasi fixed factor) หมายความวา ในขณะใดขณะหนงมจานวนแรงงานอยคงทระดบหนง (N) ในระยะสนเมอหนวยผลตตองการเพมการผลตชวคราว หนวยผลตอาจจะไมจาเปนทจะตองจางจานวนคนงานเพมขนแตประการใด แตสามารถเพมชวโมงทางาน (H) ของคนงานใหสงขนกวาเดม เชน มการทางานนอกเวลาหรอจายคาจางในอตราพเศษ (premium rate) ซงสงกวาอตราคาจางธรรมดากได เพอเปนการดงดดคนงานใหทางานมากขน เปนตน ถาจะมองในดานนเราสามารถเพมแรงงานในการผลตโดยการเพมชวโมงทางานได จงถอวาแรงงานเปนปจจยกงคงท (quasi fixed factor) ปญหาทสาคญทนาจะพจารณาในสวนนกคอวา ผผลตจะมความแตกตางหรอไมระหวางการเลอกทจะเพมจานวนคนงาน (N) กบการเลอกทจะเพมชวโมงทางาน (H) ของคนงานทมอย คาตอบกคอวาจะไมเหมอนกนเลยทเดยวระหวางการเลอกเพมจานวนคนงานกบการเลอกเพมชวโมงทางาน ทงนเพราะจะมตนทนคงทหลายอยางทเกดขนจากการจางคนงานใหมเขามา เชน รายจายในการแสวงหาและคดเลอกคนงาน คาฝกอบรม หรอในบางครงนายจางอาจจะตองจายภาษตอหวคนงานกได (taxes paid on a person-employed basis) ฉะนน การจางคนงานใหมจงมตนทนอน ๆ ตามมาดวย เพอจะใหเหนพฤตกรรมของหนวยผลตในตลาดทมการแขงขน วาจะเลอกจางอยางไรจะจางจานวนคนเพมและ / หรอเพมชวโมงทางาน จงขอเรมดวยขอสมมตดงน 1) สมมตวาถามการจางชวโมงทางานเกนกวาชวโมงทกฎหมายกาหนด ( H ) เชน เกน 40 ชวโมงตอคนตอสปดาห กฎหมายบงคบใหจายอตราคาจางพเศษ (premium rate) เชนอาจจะเปนเทาครง

ของอตราคาจางปกต ถาอตราคาจางปกตเทากบ W อตราพเศษหรออตราลวงเวลาจะเปน αW เมอ α ม

คามากกวา 1 (α >1) เชน อาจจะเปน α = 1.5 เปนตน 2) กาหนดใหปจจยทนคงท ( K ) และในการจางคนงานมตนทนคงทเกดขนเปนสดสวนทแนนอนกบจานวนทจาง และสดสวนนใหเปน f ฉะนนรายจายของหนวยผลตในการจางปจจยจะเปน

WHN + fN + r K เมอ H ≤ H ........(1)

คอ ไมมการจางอตราพเศษ เพราะวาชวโมงทางานตอคนตอสปดาห (H) เทากบหรอนอยกวาชวโมงทางานตามกฎหมายกาหนด ( H ) WHN หมายถงมการจางแรงงาน N คน ๆ ละ H ชวโมง และจายคาจางชวโมงละ W ฉะนน WHN จงเปนคาแรงในการจางแรงงาน HN ชวโมง และในอตราปกต W ตอชวโมง สวน f เปนตนทนคงททเกดขนตอการจางแรงงาน 1 คน ถามการจาง N คน ตนทนคงทนจะเปน fN ฉะนน fN จงเปนตนทนคงทเมอการจางแรงงาน N คน ยอมมคาฝกอบรมและอน ๆ สวน r K เปนรายจายในการจางหรอเชาเครองจกร

35

3) สมมตตอไปวา หนวยผลตตองการเพมการผลต เมอความตองการสนคาในตลาดเพมขนชวคราว และหนวยผลตกไมตองการจางจานวนคนงานเพมขน แตจะเพมชวโมงทางานของคนงานเกนชวโมงทกฎหมายกาหนด และตองจายคาแรงตอชวโมงในอตราพเศษ งบประมาณรายจายของหนวยผลตในการจางปจจยจะเปนดงน

W H N + αWN (H – H ) + fN + r K เมอ H > H ........(2)

ทแตกตางจาก ...(1) คอ W H N และ αWN (H – H ), W H N หมายถงแรงงานจานวน N คนทมอยทางานเตมทตามกฎหมายกาหนด H ชวโมงตอสปดาห และนายจางจายในอตราชวโมงละ W

W H N จงเปนคาแรงสาหรบแรงงาน H N ชวโมงตอสปดาห สวน αWN (H – H ) นนเปนรายจายคาแรงของหนวยผลต เมอแรงงานทมอยทางานเกนชวโมงกฎหมายกาหนดคนละ H- H ชวโมงตอ

สปดาห รวมเปน N(H- H ) ชวโมง และจายคาจางในอตราพเศษชวโมงละ αW ซงสงกวาอตราปกต

เพราะ α > 1

จาก (1) และ (2) กาหนดให W, α, K , H และ f มคาคงท และเรากาหนดใหตนทนรวมหรองบประมาณรวมในการจางปจจยของหนวยผลตเทากบ C ฉะนนเสนระดบรายจายทเทากน (iso-expenditure curve) หรอจะเรยกวาเสนตนทนเทากน (iso-cost curve) จะเปน C = WHN + fN + r K กรณท 1 หรอจะได

N = WH fKr - C

+ ........(3)

ในทานองเดยวกนสาหรบกรณท (2) จะได

C = W H N + αWN (H- H ) + fN + r K หรอ

N = ( ( ){ }H - H Wα H W f

Kr - C++

. .......(4)

จากสมการท (3) เราจะเหนไดวา จานวนแรงงาน (N) ทหนวยผลตจะจางแปรผนโดยตรงกบงบประมาณทเหลอจากการเชาเครองจกร (C-r K ) หมายความวาหากคาใชจายสาหรบปจจยทน ( K ) นอยลงกจะมเงนเหลอสาหรบการจางจานวนแรงงาน (N) มากขน นอกจากนนจานวนแรงงานทจาง (N) จะแปรผนอยางผกผนกบตนทนในการจางแรงงาน (f + WH), f เปนตนทนคงทตอหวทหนวยผลตจายสาหรบคาฝกอบรม คาเสาะแสวงหาแรงงาน สวน WH เปนจานวนคาแรงในการจางแรงงาน H ชวโมง ฉะนน f + WH จงเปนตนทนในการจางแรงงาน ถาตนทนเหลานสงขน หนวยผลตจะสามารถจางแรงงานไดนอยลง เปนตนวาอตราคาจาง (W) สงขน หรอคาฝกอบรมแพงขน ในสมการท (4) กเชนเดยวกบสมการท (3) จานวนแรงงาน (N) ทหนวยผลตจะจางแปรผนโดยตรงกบงบประมาณทเหลอจากการเชาเครองจกรหรอเครองมอ K และจานวนแรงงานทจะจาง (N) จะแปรผนอยางผกผนกบตนทนในการจางแรงงาน ตนทนแรงงานในสมการท (4) ยงรวมคาแรงทหนวย

36

ผลตตองจายสาหรบชวโมงทางานทเกน H ชวโมงตอสปดาห (H- H ) ซงจายคาจางในอตราพเศษ

(premium rates) เทากบ αW และ α มคามากกวา 1 ถา f+W H +αW(H- H ) มคาสงเทาไร จานวนคนงานทหนวยผลตจะจางจะนอยลงเทานน หรอพดอกนยหนงกคอวา จานวนคนงาน (N) ทธรกจจะจางกบชวโมงทางาน (H) ทธรกจจะจางนนมความสมพนธกนในทางลบ (negatively related) กลาวคอ ถาจางจานวนคนงานเพมขนกจะลดการจางรายชวโมง (H) ลง ทงนเพราะธรกจมงบประมาณในการจาง (C) จากด เมอเพมอยางจะตองลดอกอยาง

เมอกาหนดให W, α, K, H และ f มคาคงท เราสามารถจะลงจดหาความสมพนธระหวางจานวนคนงาน (N) กบจานวนชวโมงทางาน (H) ไดดงน เสน CAC’ คอเสนงบประมาณรายจายทเทากน (iso-expenditure curve) ณ จดใด ๆ บนเสน

CAC’ จะมการจาง N และ H จานวนหนง และคาใชจายในการซอปจจยทงสองประเภทจะเทากบจานวน

C หรอจะเรยกเสนนวาเสนตนทนเทากน (iso-cost curve) ของหนวยผลตเสนนมลกษณะหก ณ จด A

ทงนเพราะจานวนชวโมงทางานทจางเปนรายชวโมงทเกน H จะตองจายในอตราคาจางพเศษ (αW) ซงเปนอตราทแพงกวาปกต การลดจานวนคนงาน (N) ลง 1 คน สามารถจะจางเปนชวโมง (H) แทนไดนอยชวโมงกวาในชวง AC เพราะอตราคาจางแพงกวา ดวยเหตนเสน CAC’ จงหกงอ (kinked) ณ จด A ถาจะ

เปรยบผลผลตหนวยสดทายตอชวโมงของแรงงานในชวง O H และชวงทเลยจด H ไปแลวเปนไปไดมากทเดยวท MPL ในชวงหลงจะตากวาชวงแรก ทงนเพราะวาคนงานคงจะเหนอยมาก เพราะจะตองทางานเกนชวโมงปกต ( H ) ทกฎหมายกาหนด

จานวนทจางเปนคน (N)

A

C

ชวโมงทางาน (H)0

C'

H

รปท 2.9 เสนตนทนเทากนของหนวยผลต

37

จานวนแรงงาน (L) ของหนวยผลต ตามตวอยางนสามารถจะจางเปนรายชวโมง (H) หรอจะจางคนงาน (N) เพมขนกได ฉะนนเราจงสามารถจะเขยนในรปฟงกชนได L = F(H, N) หมายความวา จานวนแรงงาน (L) ทหนวยผลตจะจางเปนฟงกชนของชวโมงทางาน (H) และจานวนคนงาน (N) เชนเดยวกบเสนผลผลตเทากน (isoquant) เราจะสามารถหาสดสวนตาง ๆ ระหวาง H กบ N และสามารถจะสรางเสนแรงงานเทากน (indifferent labor curve หรอ ILC) หรอจะเรยกวาเสน iso-labor curve กได หมายความวา ณ จดใด ๆ บนเสน ILC นสามารถใหแรงงาน (L) แกหนวยผลตเทากนหมด หนวยผลตไมเหนความแตกตางระหวางจดตาง ๆ บนเสนน ถาเรานาเอาเสน ILC ไปวเคราะหพฤตกรรมในการจางแรงงานของหนวยผลตรวมกบเสน IEC (iso-expenditure curve) ทแสดงในรปท 2.9 แลวพฤตกรรมของหนวยผลตในการจางแรงงานจะเปนดงในรปท 2.10 คอ

จานวนทจางเปนคน (N)

A

C

0

C"

รปท 2.10 วเคราะหพฤตกรรมการจางแรงงานของหนวยผลต

E'

L

LE

A'

C'

C'

C

H H*H**

N*

N**

จานวนชวโมง (H)

38

จากรปท 2.10 เสน LL เปนเสนแรงงานเทากน และ CAC เปนเสนงบประมาณรายจายทเทากน ทงสองเสนสมผสกน ณ จด E หนวยผลตจางเปนชวโมงทางานเทากบ OH* และจางคนงานเทากบ ON* เสยคาใชจายเทากบ C

สมมตวาอตราคาจางลวงเวลา (overtime rate) เพมขนจาก αW เปน α’W, α’ > α ฉะนน

เสน CAC จะหกมากกวาเดม และตกฮวบลงมาเปนเสน CAC’ ถางบประมาณรายจายยงอยระดบ C

อยางเดม หนวยผลตไมสามารถจะอยบนเสน LL อกตอไป ทงนเพราะอตราคาจางลวงเวลาเพมขนซอแรงงาน (L) ไดนอยกวาเดม หมายความวา OH* และ ON* จะจางโดยงบประมาณเทาเดมคอ C ไมไดอกตอไป หนวยผลตจะตองยายจากจด E มายงจด E’ ถาตองการอยบนเสน LL อยางเดมแตตองเสย

งบประมาณมากกวา C โดยการจางจานวนคนงานมากขนเปน ON** และขณะเดยวกนกลด OH* ใหเหลอ OH** หรอจาง N เพมขน เพอทดแทน H ทลดลง H**H* คอผลทเกดจากอตราคาแรงพเศษสงขน จงเหนไดวาเมอมการเพมอตราคาจางลวงเวลาหนวยผลตมแนวโนมจะจางจานวนคนเขาทางานมากขน ขณะเดยวกนกจะลดการจางชวโมงการทางานลวงเวลาของแรงงานลง หนวยผลตเหนความแตกตางระหวางการจางจานวนคนเพมขน กบการจางคนงานทมอยแตจายคาแรงในอตราพเศษ ในกรณทผผลตตองการจะเพมผลผลตเปนชวครงชวคราว (temporary increase in production) ผผลตอาจจะเลอกจางคนงานลวงเวลาแทนทจะเพมคน โดยเฉพาะอยางยงถาการเพมคนทาใหหนวยผลตตองจายเงนในการฝกอบรมมากจะตองเสยเวลาและเสยเงนในการเปดรบคนงานดวย ตนทนคงทในการจางคนงานใหมอาจจะสง ผผลตจงอาจจะเลอกการจางแรงงานลวงเวลาซงอาจจะถกกวา ฉะนนหนวยผลตจงควรจะตองพจารณาถงตนทนตาง ๆ ในการจางดวย ตนทนแรงงานจะตองมองกวาง ไมเฉพาะอตราคาจางและผลประโยชนอยางอนทนายจางจายแทนแรงงานเทานน ในภาวะเศรษฐกจตกตา ธรกจรดตว ราคาสนคาตกตา การจางงานซบเซา ธรกจจะตองปรบตวใหเขาสภาวะเพอความอยรอด แทนทจะไลคนงานออกหรอปลดคนงาน กอาจจะลดชวโมงทางานลงและกจายอตราคาจางตาลง กฎหมายอาจจะตองเปดชองใหมการยดหยนได มฉะนนนายจางหรอธรกจอาจจะเลอกวธปลดคนงานออกซงเปนการเพมการวางงาน แตถากฎหมายไมยดหยนและยงหามปลดคนงานซงเปนการปดประตอกทางหนง ธรกจกอาจจะประสบปญหาและไมมทางออกถงขนเลกกจการได ประเทศญปนเลอกวธการทยดหยนใหธรกจปรบตวเพอความอยรอดของธรกจในสภาวะทเศรษฐกจตกตามาก ๆ ในบางครงธรกจอาจดขนชวคราว หนวยผลตจะตองปรบตวแทนทจะจางคนงานเพมขนอาจจะจางแรงงานลวงเวลามากขนกอาจจะเปนการเพยงพอ แทนทจะตองรบภาระตนทนคงททตามมา

บทท 3 อปทานของแรงงาน (Supply of Labor)

3.1 นยามกาลงแรงงาน

แรงงาน (labor) เปนปจจยการผลตชนดหนงทมลกษณะพเศษแตกตางจากปจจยการผลตประเภทอน ๆ เชน ทดน และทน เพราะแรงงานมความรสกนกคด มชวตจตใจ ดงนนเมอมระเบยบปฏบตเกยวกบการทางาน ซงไดแก สภาพของการทางาน วธการทางาน ชวโมงการทางาน จะมผลกระทบตอการทางาน หรอมผลตอการผลตเปนอนมาก ตลอดจนศลธรรมและวฒนธรรมตาง ๆ กมผลตอการทางานมาก เชนเดยวกน งานชนดเดยวกนถาขนบธรรมเนยมประเพณแตกตางกนจะทาใหผลผลตทไดรบตางกนดวย นอกจากนแรงงานยงเปนผกาหนดกจกรรมตาง ๆ ในทางเศรษฐกจอกดวย จะเหนไดจากการทปจจยการผลตประเภทอน เชน ทดนและทน ลวนมเจาของทงสนแตแรงงานเปนเจาของตวแรงงานเอง ดงนนจงมสทธตดสนใจวาจะทางานหรอจะพกผอน หรอจะศกษาตอเพอใหไดรายไดสงขนในอนาคต เปนตน การทจะวดจานวนทรพยากรแรงงานทมอยในระบบเศรษฐกจนนกเชนเดยวกบการวดจานวนทรพยากรอน ๆ ในระบบเศรษฐกจ กลาวคอ เราจะวดจากจานวนทรพยากรทเรามอยและนามาใชไดเทานน เชน ถาอยากทราบปรมาณแรดบกในประเทศไทย กจะคดจากปรมาณดบกทเราผลตไดหรอคาดวาจะผลตไดในปหนง ๆ จะไมนบรวมถงดบกทอยใตทองทะเลทยงไมไดขดและปรมาณดบกจะเพมขนหรอลดลงกได เพราะอาจจะมการคนพบแหลงดบกใหม ๆ และถาคาดวากาไรจากการขดแรดบกยงมอยกจะมการเสาะแสวงหาแหลงใหมเพมขนไปเรอย ๆ นอกจากนยงขนอยกบคณภาพของแรดบกทขดไดดวย ถาคณภาพของแรดบกเลวลง ทาใหถลงไดนอย ตนทนสง อาจทาใหไมมการขดเพม ในทานองเดยวกน เมอพจารณาทางดานแรงงานเราจะไมนบจานวนประชากรทงหมดทเรามอยในประเทศ แตจะนบเฉพาะแรงงานทมความสามารถและตงใจทจะทางานเทานน เรยกวา กาลงแรงงาน ทงนเพราะบคคลบางคนอาจเลอกทจะไมทางานในตลาดแรงงาน เนองจากรายไดไมสงพอทจะทางาน จงอยกบบานทางานบานเปนแมบาน หรออาจเลอกทจะศกษาตอเพอใหมรายไดสงขนในอนาคต หรอบคคลบางคนไมสามารถทางานไดเพราะชราภาพ เจบปวยเรอรงหรอพการทางรายกายหรอจตใจ เปนตน ดงนนการใหคานยามของกาลงแรงงานจงมความสาคญมากในการศกษาวชาเศรษฐศาสตรแรงงาน

40

ประชากร

61,399.9 (100%) ผมอาย 13 ปขนไป ผมอายตากวา 13 ป 47,382.8 14,017.1 (77.2%) (22.8%)

ผอยในกาลงแรงงาน ผอยนอกกาลงแรงงาน 32,716.1 14,666.7 (53.3%) (23.9%) ผมงานทา ผวางงาน แมบาน 30,974.8 1,463.0 3,586.6 (52.8%) (2.4%) (5.8%)

นกเรยน 6,035.8 (9.8%)

ยงเดก / ชรา / ไมสามารถทางานได 3,580.7 (5.8%)

อน ๆ 2,054,900 (23.0%)

รปท 3.1 แผนภมประชากรและกาลงแรงงานทวราชอาณาจกร ป 2541 (หนวย : พนคน)

สาหรบประเทศไทย ตามความหมายของสานกงานสถตแหงชาต กาลงแรงงาน (labor force) หมายถง จานวนประชากรทมอายตงแต 13 ปขนไป ทงทเปนผมงานทาและผไมมงานทาแตประสงคจะทางานและสามารถทางานได สาเหตทสานกงานสถตแหงชาตกาหนดใหประชากรทมอาย 13 ป อยใน

กาลงแรงงานทรอฤดกาล 278.2 (0.5%)

41

กาลงแรงงานทงนเพราะเหนวาเปนประชากรในวยทางาน และมอายอยในเกณฑทสามารถทางานได ซงแตละประเทศไดกาหนดอายประชากรวยทางานของตนแตกตางกนตามสภาพทางเศรษฐกจและสงคม โดยคานงถงอายทพนวยการศกษาภาคบงคบแลว ประเทศไทยกาหนดการศกษาภาคบงคบระดบประถมศกษาปท 6 ซงมอายประมาณ 13 ปขนไป ดงนนในการทาสามะโนประชากรของไทยจงไดแจงนบประชากรอาย 13 ปขนไป เปนเกณฑอายทสามารถทางานได ประชากรของประเทศไทยทงหมด ใน พ.ศ. 2541 มประมาณ 61,399,900 คน โดยสามารถแบงออกไดเปนผอยในกาลงแรงงาน 32,716,100 คน หรอประมาณรอยละ 53.3 ของประชากรทงหมด ผทอยนอกกาลงแรงงาน 14,666,700 คน หรอประมาณรอยละ 23.9 ของประชากรทงหมด ผทอยในกาลงแรงงานแบงออกเปน ผมงานทาประมาณ 30,974,800 คน ผทรอฤดกาลประมาณ 278,200 คนและผวางงานประมาณ 1,463,000 คน ดงแสดงโดยแผนภมในรปท 3.1 (การสารวจภาวะการทางานของประชากรทวราชอาณาจกร รอบท 4 : พฤศจกายน 2541)

3.2 ปจจยทกาหนดปรมาณแรงงาน

การเพมขนของกาลงแรงงานอาจจะเนองจากประชากรเพมขน หรอจากการทผทไมอยในกาลงแรงงานหรอผทอยนอกกาลงแรงงานตดสนใจเขามาอยในกาลงแรงงาน เชน แมบาน นกเรยน นกศกษา เขามาอยในกาลงแรงงานมากขน อยางไรกตาม ปรมาณแรงงานนนจะมากหรอนอยขนอยกบสงตาง ๆ ดงตอไปนคอ 1) ฐานประชากร (population base) อตราการเพมของประชากรจะเปนตวกาหนดปรมาณของแรงงานไดอยางคราว ๆ กลาวคอ ถาอตราการเพมของประชากรเพมขนปรมาณของคนทจะทางานกควรจะมากขน ถาอตราการเพมของประชากรตา ปรมาณของคนทจะเขามาทางานจะนอยลง แตกอาจมขอยกเวนวาอตราการเพมของประชากร อาจจะไมเปนสดสวนเดยวกบอตราการเพมของกาลงแรงงาน เนองจากยงมชวงเวลาทตางกนระหวางการเกดจนถงวยทางาน ตวอยางเชน ผทอยในกาลงแรงงานซงในประเทศไทยถอเอาผทอายเกน 13 ปขนไป แตอตราการตายของเดกอายตากวา 13 ป อาจทาใหปรมาณแรงงานไมสมพนธกบอตราการเกดได 2) อตราการเขามาในกาลงแรงงาน (labor population rate) ไดแก สดสวนของประชากรทตดสนใจทจะทางาน ในบางครงถงแมวาอตราการเพมขนของประชากรจะคงท แตกาลงแรงงานอาจจะเพมขนหรอลดลงกได ขนอยกบปจจยทางเศรษฐกจและสงคมตาง ๆ ถาอตราการเขามาในกาลงแรงงานเปลยนแปลงไป ตวอยาง เชน การทสตรนยมทางานมากขน ทาใหกาลงแรงงานสงขนหรอการทเดกเขาสระบบโรงเรยนมากขน จะทาใหอตราการเขามาในกาลงแรงงานลดลง เพราะนกเรยน นกศกษา ไมอยในกาลงแรงงาน หรอการทนายจางหรอรฐบาลกาหนดอายเกษยณใหเรวขน สมมตจาก 60 ป เปน 55 ป

42

จะทาใหอตราการเขามาในกาลงแรงงานลดลงเชนเดยวกน ดงนน อตราการเขามาในกาลงแรงงาน จงเปนปจจยสาคญในการกาหนดกาลงแรงงาน 3) ชวโมงการทางาน (hours of work) จะเปนตวกาหนดปรมาณหรออปทานของแรงงานดวย ในบางครงปรมาณของแรงงาน อาจวดไดจากชวโมงทางาน ซงจะมากหรอนอยยอมขนอยกบจานวนกาลงแรงงาน และชวโมงทางานในหนงสปดาห ถามการเปลยนแปลงในชวโมงการทางาน เชน จากสปดาหละ 50 ชวโมง เปนสปดาหละ 40 ชวโมง จะทาใหปรมาณแรงงานทวดจากชวโมงการทางานลดนอยลง ซงชวโมงการทางานนอาจขนอยกบอปสงคของแรงงานหรอจากกฎหมายและการตอรองของลกจาง ตวอยางเชน ในภาวะเศรษฐกจตกตา มคนวางงานมาก รฐบาลจงประกาศใหลดชวโมงการทางานลง เพอใหมการจางงานเพมขน หรอเมอเกดเงนเฟอซงเกดจากสนคาและบรการไมเพยงพอ อาจมการประกาศใหเพมชวโมงการทางาน เพอเพมผลผลต เปนตน 4) คณภาพของแรงงาน (labor force quality) นอกจากปรมาณของแรงงานวดจากจานวนของกาลงแรงงานซงวดเปน จานวนแรงงานหรอชวโมงการทางานแลว คณภาพของแรงงานกมความสาคญมาก เนองจากกาลงแรงงานทมอยมคณภาพแตกตางกน ยอมมประสทธภาพในการทางานแตกตางกน เชน จานวนของกาลงแรงงาน มตงแตนายแพทย ผจดการบรษท นกวจยทางเคม ชางเครองยนต ชางปกระเบอง โบกปน ไปจนถงคนงานไรฝมอ เมอเวลาผานไปปรากฏวาจานวนแรงงานทมฝมอ เชน ผจดการ งานวชาชพ นายชางเทคนค มจานวนเพมขน และแรงงานไรฝมอมอตราลดลง ทาใหคณภาพโดยเฉลยของแรงงาน หรอจานวนชวโมงการทางานไดเพมขน คณภาพของแรงงานทเพมขนมสาเหตจาก การศกษา การฝกอบรม และประสบการณในการทางาน 5) ความตงใจในการทางาน (work intensity) ปรมาณของแรงงานอาจวดไดจากความตงใจในการทางาน เนองจากแรงงานทมความตงใจในการทางานสงยอมทางานมประสทธภาพมากกวาแรงงานทมความตงใจในการทางานตาหรอไมมความตงใจในการทางาน ดงนนถามการควบคมการปฏบตงานทด หรอมการปรบปรงสภาพการทางาน ตลอดจนขวญและกาลงใจของแรงงาน จะทาใหแรงงานมความตงใจในการทางานเพมขน ซงทาใหเปรยบเสมอนปรมาณแรงงานเพมขนในทางตรงขาม ถาความตงใจในการทางานตาลงไมวาดวยเหตใดกตาม จะทาใหปรมาณแรงงานลดนอยลง ปรมาณแรงงาน หรออปทานของแรงงานนนขนอยกบสงตาง ๆ ดงทไดกลาวมาแลวขางตน ดงนน การวดปรมาณแรงงานหรออปทานของแรงงาน จงสามารถวดไดจากประชากรและอตราการเขามาในกาลงแรงงาน ชวโมงการทางาน คณภาพของแรงงาน และความตงใจในการทางานแตการวดปรมาณแรงงานนน ทฤษฎเศรษฐศาสตรโดยทวไปจะใชชวโมงการทางานเปนตววด

43

3.3 การวดอตราการเขามาในกาลงแรงงาน

อตราการเขามาในกาลงแรงงาน (labor force participation rate) หมายถง อตรารอยละของผเขารวมในกาลงแรงงานเมอเทยบกบจานวนของประชากร ซงอาจจะแยกตามอาย หรอตามเพศ สถานภาพของการทางานกได เมอกาหนดใหประชากรอาย 13 ปขนไปอยในกาลงแรงงาน เราอาจคานวณหาอตราการเขาสกาลงแรงงานไดจากสตรดงตอไปนคอ ผทอยในกาลงแรงงาน อตราการเขามาในกาลงแรงงานทงหมด = x 100 ประชากรทมอายตงแต 13 ปขนไป

ตารางท 3.1 อตราการเขามาในกาลงแรงงานของประชากรอาย 13 ปขนไป ในป พ.ศ.2539 และ 2541

พ.ศ.

ประชากรอาย 13 ปขนไป

(คน)

ผอยในกาลงแรงงาน

13 ปขนไป (คน)

อตราการเขามาในกาลงแรงงาน13 ปขนไป

(รอยละ)

2539 45,642,900 31,898,400 69.89 2541 47,382,800 32,716,100 69.05

ทมา : สานกงานสถตแหงชาต

จากตารางท 3.1 จะเหนไดวาอตราการเขามาในกาลงแรงงานทงหมดของประเทศไทยในป พ.ศ. 2539 และ 2541 มอตราใกลเคยงกนมากคอ ประมาณรอยละ 69

การคานวณอตราการเขามาในกาลงแรงงานอาจจะแยกพจารณาเปนชวงอายกได โดยสามารถหาไดจากสตร ผทอยในกาลงแรงงานในชวงอาย Xi อตราการเขามาในกาลงแรงงานในชวงอาย = x 100 ประชากรทมอายในชวง Xi

โดยท Xi คอ ชวงอายใดอายหนง

44

ตารางท 3.2 อตราการเขามาในกาลงแรงงานของทงประเทศ จาแนกตามหมวดอาย เพศในป พ.ศ. 2541

ชวงอาย (ป)

รวม ชาย หญง

รวม 69.05 77.02 61.18 13-14 8.81 9.67 7.91 15-19 36.15 39.18 33.03 20-24 73.01 78.64 67.18 25-29 85.66 93.58 77.44 30-34 88.15 96.05 80.13 35-39 89.75 97.09 82.45 40-49 88.98 97.59 80.57 50-59 78.39 91.98 65.64 > 59 33.45 45.81 22.91

ทมา : สานกงานสถตแหงชาต รายงานการสารวจภาวะการทางานฯ รอบท 4 (พ.ย.2541)

จากตารางท 3.2 เปนการพจารณาถงอตราการเขามาในกาลงแรงงานของทงประเทศในป พ.ศ. 2541 ทจาแนกตามหมวดอาย และเพศ เมอเปรยบเทยบกนจะเหนไดวาทกชวงอายของเพศชายจะมอตราการเขามาในกาลงแรงงานมากกวาเพศหญง และเมอพจารณาในภาพรวมจะเหนไดวา ชวงอายทมอตราการเขามาในกาลงแรงงานตาทสด คอชวงอาย 13-14 ป คดเปนรอยละ 8.81 ชวงอายทมอตราการเขามาในกาลงแรงงานสงทสด คอชวงอาย 35-39 ป คดเปนรอยละ 89.75 รองลงมา ไดแก ชวงอาย 40-49 ป และชวงอาย 30-34 ป คดเปนรอยละ 88.98 และ 88.15 ตามลาดบ

3.4 การวดชวโมงการทางาน

ดงทไดกลาวมาแลววาทฤษฎเศรษฐศาสตรโดยทวไป จะใชชวโมงการทางานในการวดปรมาณแรงงานหรออปทานของแรงงาน ชวโมงการทางานวดไดจากชวโมงการทางานตอวน หรอตอสปดาหของกาลงแรงงาน แตชวโมงการทางานทวดไดนนอาจจะไมไดแสดงถงจานวนชวโมงทางานทงหมดทแรงงานตงใจหรอพอใจทจะทางาน ทงนเพราะชวโมงการทางานนนขนอยกบตลาดของแรงงานดวย แมวาแรงงานบางคนอาจจะตองการทางานมากขนแตกฎหมายไดกาหนดชวโมงการทางานตอวน หรอตอสปดาหไว ทาใหนายจางตองเสยคาลวงเวลา ดงนนจงไมอนญาตใหแรงงานทางานมากขน และอาจจะพยายามใชประโยชนจากเครองจกรใหเตมทได โดยจางแรงงานเปนกะ หรอแรงงานบางคนอาจจะตองการทางานนอยลงใน 1 สปดาห แตตลาดแรงงานไมเปดโอกาสใหทาเชนนนได นอกจากนในบางครง การวดชวโมงในการทางานในบางอาชพอาจจะทาไดยาก เชน ผททางานสวนตว

45

ไมสามารถกาหนดไดวา เขาเตมใจทจะทางานกชวโมง สวนมากจะขนอยกบวาจะทางานกชวโมงนนขนอยกบวามงานใหทาเทาไรมากกวา ดงนนจะเหนไดวาปรมาณแรงงานทวดจากชวโมงการทางานนน อาจขนอยกบ อปสงคของแรงงานกฎหมายและการตอรองของลกจางดวย อยางไรกตาม การวดปรมาณของแรงงานโดยใชชวโมงการทางาน ยงเปนประโยชนในการวเคราะหทางดานเศรษฐศาสตรแรงงานอยเปนอนมาก ปรมาณของแรงงานจะมากนอยเพยงใดนนขนอยกบชวโมงการทางานตอวน หรอตอสปดาหของแรงาน และจานวนของกาลงแรงงาน จากรายงานของนพนธ พวพงศกร เรองตลาดแรงงานในกรงเทพมหานคร เมอป พ.ศ. 2523 ปรากฏวา ผมงานทาในประเทศไทยทางานโดยเฉลย 54.4 ชวโมงตอสปดาห ดงนน ถาตองการทราบปรมาณแรงงานในรปของชวโมงการทางาน อาจทาไดโดยหาผลคณของกาลงแรงงานและชวโมงการทางานตอสปดาห ดงนนปรมาณแรงงานของประเทศไทยใน พ.ศ. 2523 = 22,523.1 x 54.4 = 1,225,256.6 ชวโมง

3. 5 ความแตกตางในเชงคณภาพของแรงงาน

อดม สมธ นกเศรษฐศาสตรทมชอเสยงในสมยคลาสสก ไดชใหเหนวาความเจรญเตบโตในทางเศรษฐกจของประเทศนน สวนหนงเกดจากการทประชากรของประเทศมระดบการศกษา การฝกงานสงขน และมสขภาพด ซงคาใชจายเหลานเปนคาใชจายในการลงทนของสงคม เพราะทาใหเกดการลงทนในทรพยากรมนษย อนจะทาใหเกดผลผลตตอไปในอนาคต เชนเดยวกบปจจยทนอน ๆ เชน เครองมอ เครองจกรตาง ๆ นกเศรษฐศาสตรในสมยตอมาใน ค.ศ. 1960 นาโดย ไซมอน คสเนส (Simon Kuznets) ไดพยายามวดการเพมขนของทนมนษยน โดยเปรยบเทยบอตราความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ กบอตราการเพมขนของปจจยการผลตในหลายประเทศ ปรากฏวาผลผลตเพมขนสงกวาอตราการเพมขนของปจจยการผลตหลายเทา แสดงวาผลตภาพของปจจยการผลตทงหมดสงขน ซงเปนผลมาจากการเพมขนทงในดานปรมาณและคณภาพ ในกรณของทนทเปนเครองจกร การประดษฐเครองมอเครองจกรตาง ๆ นอกจากจะมจานวนมากขนแลว ยงใชงานไดดกวาเดมอกดวย การซอเครองจกรใหมทดแทนเครองจกรเกามกจะทดแทนดวยเครองจกรททนสมยกวา มกาลงการผลตมากกวา ไดมการคาดคะเนไววาในแตละป ทนทผลตขนใหมจะมประสทธภาพสงกวาของเดมประมาณรอยละ 3 ตอป ดงนนในการคานวณหาปจจยการผลตประเภททนทงหมดจะตองคดอตราการเพมของประสทธภาพของทนดวย แรงงานซงเปนปจจยการผลตชนดหนง กไดมการพฒนาใหเปนแรงงานทมคณภาพขนการเพมขนของแรงงานนอกจากจะเพมในดานปรมาณแลว ยงเพมในดานคณภาพอกดวย จงมผลทาใหอตรา

46

การเพมของผลผลตของประเทศสงขนมากกวาอตราการเพมของแรงงาน การเพมขนของคณภาพของทรพยากรมนษย อาจจะอยในรปของการทมสขภาพดขน การศกษา การฝกงานในขณะทปฏบตงาน ประสบการณในการทางาน และความตงใจในการทางานของแตละบคคล ในปจจบนนโดยเฉลยแลวประชากรมการศกษาสงกวาแตกอนมาก ทกษะในการทางานเพมขน มงานทางสาขาวชาชพ นกเทคนค ผจดการและเสมยนพนกงานเพมขนมาก จงทาใหคณภาพของแรงงานเพมขน ในทางปฏบตแลว การวดคณภาพของแรงงานทาไดยาก ไมเหมอนกบการวดปรมาณแรงงานจากจานวนคนงานหรอชวโมงการทางาน ดงนนสวนมากแลว การวดความแตกตางในเชงคณภาพของแรงงานมกจะวดจากปจจยทมผลกระทบตอประสทธภาพในการทางาน เชน การศกษา และสวนประกอบของอาชพของแรงงาน เพอทจะคานวณหาปรมาณงานทคาดวาแรงงานจะทาได

3.6 กระบวนการตดสนใจในการทางาน

การวเคราะหอปทานแรงงานระยะสน เปนการวเคราะหการตดสนใจของตวบคคลในการใชทรพยากรเวลาทเขามอยใน 2 เรอง คอ 1) วเคราะหการตดสนใจของตวบคคลวาจะจดสรรเวลาบางสวนเพอประกอบกจกรรมทผานตลาดหรอไม กจกรรมในเชงเศรษฐกจหรอทผานตลาด (market activity) คอการมงานทาทมรายได อาจจะเปนการประกอบธรกจสวนตว เปนลกจาง หรอชวยธรกจในครวเรอนโดยกอใหเกดการผลตในครวเรอนขน หรอจะใชเวลาทงหมดเพอทากจกรรมทถอวาไมผานตลาด (non-market activity) เชน การพกผอน การศกษา หรอการทางานบาน เปนตน 2) วเคราะหการตดสนใจของตวบคคลวาจะจดสรรจานวนเวลาทางานมากนอยเพยงใด คอ ดจานวนชวโมงทางานตอวน หรอตอสปดาหหรอจานวนวนทางานตอสปดาหหรอตอเดอนหรอตอปทบคคลจะใชในการประกอบกจกรรมทผานตลาด โดยทวไปจานวนชวโมงหรอวนทางานนนนายจางเปนผกาหนด แตในบางกรณบคคลกมสทธในการเลอกตดสนใจ ดงจะเหนไดวามคนจานวนไมนอยทเลอกทางานบางเวลา (part-time) เชน นกเรยน หรอแมบาน และมนายจางจานวนไมนอย ทตองการจางคนทางานเพยงบางเวลา นอกจากนนยงมผทตองการทางานเกนกวาเวลาทางานตามปกต เพอหารายไดพเศษเปนตน ดงนนจานวนเวลาทใชในการประกอบกจกรรมทางเศรษฐกจจงขนอยกบการตดสนใจของตวบคคลดวย การวเคราะหอปทานแรงงานระยะสนนน เปนการวเคราะหภายใตเงอนไขทวามปจจยบางอยาง ทตวบคคลไมสามารถจะเปลยนแปลงไดในระยะเวลาอนจากด การตดสนใจของเขาจงตองคานงถงขอจากดเกยวกบปจจยเหลานน ปจจยดงกลาวอาจไดแกจานวนบตรทเขามอย ระดบการศกษาของเขา หรอทศนคตของชมชนทเขาอาศยอยเปนตน สวนปจจยทเปลยนไดในระยะสนกไดแก อตราคาจางในตลาดแรงงาน รายไดจากแหลงอน ๆ ของตวบคคล เปนตน การวเคราะหอปทานแรงงานใน

47

ระยะสนนนมงดวาถามการเปลยนแปลงในตวแปรทงสอง คออตราคาจางและรายไดจากแหลงอน ๆ ของตวบคคลแลวจะมผลกระทบตออปทานแรงงานอยางไรบาง สวนปจจยทมผลกระทบตออปทานแรงงานในระยะยาว มองดปญหาในดานคณภาพแรงงาน ซงเปนปญหาทตองอาศยระยะเวลา การวเคราะหการตดสนใจลงทนในการสรางคณภาพแรงงาน จงมผลกระทบตออปทานแรงงานในระยะยาว ซงเรองนจะกลาวถงโดยละเอยดในตอนตอไป ทฤษฎอปทานแรงงานปจจบนถอวาครอบครวเปนหนวยสาคญในเรองการตดสนใจทางานของสมาชกในครอบครว นนคอการตดสนใจของสมาชกคนใดคนหนงในครอบครว ในการจดสรรเวลาทแตละคนมอยยอมกระทบถงการตดสนใจในการจดสรรเวลาของสมาชกอน ๆ ในครอบครวเดยวกน อปทานแรงงานคอสวนของเวลาทสมาชกในครวเรอนจดสรรเพอประกอบกจกรรมทผานตลาดเพอแลกเปลยนเปนรายได ถาภรรยาตดสนใจจะใชเวลาทงหมดในการประกอบกจกรรมทไมผานตลาด เชน ดแลบาน เลยงดบตร สามกอาจจะตองตดสนใจใชเวลาในการประกอบกจกรรมทผานตลาด เชน คาขาย หรอเปนลกจางโดยใชเวลามากขน เพอหารายไดใหเพยงพอสาหรบครอบครว เปนตน ถาสมาชกในครวเรอนตดสนใจจดสรรเวลาบางสวนในการประกอบกจกรรมทผานตลาดโดยทางานใหผอน ในทางเศรษฐศาสตรถอวาสมาชกผนน “เสนอขาย” แรงงานของเขาในตลาดแรงงาน กระบวนการทสมาชกคนใดคนหนงในครอบครวตดสนใจวาควรเสนอขายเวลาของตนแกตลาดแรงงานหรอไม และควรเสนอขายมากนอยเพยงใด เปนกระบวนการทสลบซบซอน เชน ในการตดสนใจของหวหนาครอบครววาจะทางานเมอใด ทไหนและมากนอยเพยงใดนน จาเปนตองนาปจจยตาง ๆ เชน อตราคาจางของคสมรส ทรพยสนอน ๆ ของครอบครว ภาระหนาทในครอบครว ทาทของชมชนทครอบครวนนอย ฯลฯ มาประกอบการพจารณาในการตดสนใจ ในทานองเดยวกน สงสาคญทตองการเนนกคอ กระบวนการตดสนใจในการทางานในตลาดแรงงานของสมาชกคนใดคนหนงในครวเรอนเปนกระบวนการตดสนใจพรอม (simultaneous process) ของสมาชกทงหมดในครวเรอนโดยไดคานงถงปจจยตาง ๆ ทเกยวของพรอม ๆ กน แตในการวเคราะหโดยเรมจากการนาเอาทกปจจยและสมาชกทกคนในครวเรอนมาพจารณาพรอมกนเลยทเดยว ยอมกอใหเกดความสบสนโดยไมจาเปน ดงนนการวเคราะหตอไปนจะดวาสมาชกคนใดคนหนงในครวเรอนตดสนใจเกยวกบการทางานอยางไร

1) ฟงกชนอรรถประโยชน

การวเคราะหทางทฤษฎเกยวกบการตดสนใจทางานของบคคล ใชเครองมอทเรยกวาฟงกชนอรรถประโยชน (utility function) ฟงกชนนแสดงใหเหนวา อรรถประโยชนของบคคลมความสมพนธอยางไรกบการทบคคลนนตดสนใจเลอกระหวางการพกผอนกบการทางาน การตดสนใจเลอกการทางานยอมหมายความวา บคคลนนจะมรายไดในการจบจายซอสนคาและบรการซงจะมผลให

48

อรรถประโยชนของบคคลนนเพมขน ในขณะเดยวกนการตดสนใจทางานยอมหมายถงการเสยสละเวลาพกผอนหรอเวลาทใชนอกตลาดแรงงาน ซงยอมทาใหอรรถประโยชนของบคคลนนลดลงได ดงนน บคคลจงตองตดสนใจวาจะจดสรรเวลาระหวางการทางานกบการพกผอนอยางไร จงจะทาใหบรรลถงอรรถประโยชนทสงสดไดภายใตเงอนไขจากดซงกาหนดโดยทรพยากรทครอบครวมอย ซงจะไดกลาวถงโดยละเอยดตอไป เราอาจเขยนฟงกชนอรรถประโยชนของบคคลไดดงน U = f(G, H)

โดยให U เปนระดบ “อรรถประโยชน” (utility) หรอระดบความเปนอยเชงเศรษฐกจ G คอ จานวนสนคาและบรการ ซงอาจวดในรปของรายได H คอ จานวนชวโมงพกผอนหรอเวลาทใชนอกตลาดแรงงาน สวน f( ) เปนเครองหมายทางคณตศาสตร หมายถงความสมพนธในลกษณะทตวแปรทอยในวงเลบคอ G และ H เปนตวกาหนด (determining variables or independent variables) สวน U เปนตวแปรตาม (dependent variable) นนคอ ถา G และ H เปลยนไป U จะเปลยนตาม ในกรณนถา G และ / หรอ H เพมขน (หรอลดลง) U กจะเพมขน (หรอลดลง) ตามไปดวย

รปท 3.2 อรรถประโยชนของการเลอกระหวางการทางานกบการพกผอน

สนคาและบรการ (G) รายได (บาท) C G3 U3 G2 A G1 B U2 U1 0 H1 H2 H3 Hm

ชวโมงพกผอน (H) / หนวยเวลา ชวโมงทางาน (H) / หนวยเวลา

49

จากรปท 3.2 แกนนอนวดจานวนชวโมงตอหนวยเวลา ถาเราใหหนวยเวลาเปนสปดาห จานวนชวโมงตอสปดาหจะมไดมากทสด คอ Hm ซงเทากบ 24 x 7 ชวโมงตอสปดาห ในการอานแกนนอนถาอานจากซายไปขวาคาทไดคอชวโมงพกผอน แตถาอานจากขวาไปซายคาทไดคอชวโมงทางาน เชนท H3 ชวโมงพกผอนจะเทากบ OH3 แตชวโมงทางานจะเทากบ HmH3 เปนตน แกนตงวดจานวน สนคาและบรการ ถาเราใหราคาสนคาและบรการทงหลายคงท แกนตงนจะวดมลคาสนคาและบรการหรอรายไดของบคคลทเรากาลงวเคราะหน ในรปเขยนทงสองแกนเพอใหเขาใจวา จะเลอกใชแกนใดกไดเพราะมลคาสนคาและบรการเทากบรายไดทบคคลนมอย ระดบอรรถประโยชนของบคคลนแสดงในภาพดวยเสนโคง 3 เสน ทเรยกวาเสนความพอใจเทากน (indifference curve) U1 U2 และ U3 แตละเสนแทนระดบอรรถประโยชนหรอความพอใจของเขา โดยเสนทอยสงกวาแสดงถงระดบความพอใจมากกวา สาหรบแตละเสนทก ๆ จดบนเสนเดยวกนแสดงถงระดบความพอใจทเทากน เชนทจด A และจด B บนเสน U1 บอกใหรวาบคคลนไดรบความพอใจเทากนหรอเขาไมรสกแตกตางกนอยางไรในการจะเลอกจด A ซงเขาจะบรโภคสนคาและบรการจานวน G2 และพกผอน H1 ชวโมงหรอ จด B ซงเขาจะบรโภคสนคาและบรการจานวน G1 และพกผอน H2 ชวโมง แตถาเทยบกบจด C ซงเขาบรโภคสนคาและบรการจานวน G3 และพกผอน H3 ชวโมงแลว เขาจะพอใจจด C มากกวาจด A หรอจด B เพราะจด C อยบนเสน U2 ซงอยเหนอเสน U1 ลกษณะสาคญทสดของเสนความพอใจเทากนกคอ การทแตละเสนเปนเสนเวาเขาหาจดกาเนด (จด 0) ซงแสดงใหเหนถงการทดแทนกนไมไดอยางสมบรณระหวางรายได (หรอสนคาและบรการ) กบชวโมงพกผอน ความชน (slope) ของเสนนวดอตราการทดแทนระหวางของสองสง (ตวแปรแกนตง และตวแปรแกนนอน) ถาของสองสงนทดแทนกนไดสมบรณ เราจะไดเสนความพอใจเทากนนเปนเสนตรงทอดลงจากซายไปขวา (negative slope) การทของสองสงทดแทนกนไมไดอยางสมบรณ หมายความวา ถาสดสวนระหวางชวโมงพกผอนตอรายไดสง หากจะใหเขายอมสละรายไดอกหนงหนวยกจะตองชดเชยเขาดวยชวโมงพกผอนทมากขน ในทางตรงขาม ถาสดสวนของรายไดตอชวโมงพกผอนของบคคลผนสง หากจะใหเขายอมสละชวโมงพกผอนอกหนงหนวย กจะตองชดเชยเขาดวยรายไดทสงขน อตราการทดแทนหนวยสดทาย (marginal rate of substitution หรอเรยกยอ ๆ วา MRS) ในทนเปนอตราการทดแทนระหวางรายไดและชวโมงพกผอนหนวยสดทาย วดความเตมใจของบคคลในการเลอกระหวางรายไดกบการพกผอน คดงาย ๆ ไดวา MRS คออตราคาตอบแทนของชวโมงพกผอนในรปของรายไดทสญเสยไป MRS จงอาจเรยกไดวาเปนอตราคาจางของงานนอกตลาดแรงงานหรองานบาน (home wage rate) โดยมองดวาเวลาทบคคลนไมใชในการทางานบานหรอพกผอนแทน ดงนนความชนของเสนความพอใจเทากน หรอ MRS จงวดผลตอบแทนของเวลาของบคคลนอกตลาดแรงงานนนเอง

50

2) ขอจากดทางดานงบประมาณ (budget constraint)

จากรปท 3.2 เราไดเหนแลววา ถาบคคลมสนคาและบรการและการพกผอนมากขน ความพอใจของเขาจะขนไปสระดบสงขนกวาเดม คอเคลอนไปในทางทศตะวนออกเฉยงเหนอ ถาเคลอนไปทางขวาตามแกนนอนบคคลผนจะมชวโมงพกผอนมากขนโดยมรายไดคงท แตถาเคลอนไปตามแกนตง บคคลนจะมรายไดเพมขนในขณะทชวโมงพกผอนคงท ซงการเคลอนในลกษณะดงกลาวไมจาเปนทความพอใจของเขาจะเพมขน แตถาเคลอนไปในทศตะวนออกเฉยงเหนอทงรายไดและชวโมงพกผอนของเขาจะเพมขนพรอม ๆ กน ซงจะทาใหเขาไปสระดบความพอใจทสงขนอยางแนนอน แตการจะเคลอนไปไดไกลมากนอยเพยงใดขนอยกบขอจากดทางดานงบประมาณของเขา ขอจากดขอทหนง คอ เวลาทเขามอยถาเราเลอกหนวยของเวลาเปนสปดาห ในหนงสปดาหเขาจะมเวลามากทสด คอ 168 ชวโมง (7 วน ๆ ละ 24 ชวโมง) ขอจากดขอทสอง คอ อตราคาจางในตลาดซงไมใชเปนสงทเขาจะกาหนดเองได นนคอเราสมมตวา บคคลผนอยในตลาดแรงงานทมการแขงขนสมบรณ และเขาเปนเพยงแรงงานหนวยเลก ๆ ในตลาดเทานน ขอจากดขอทสาม คอ รายไดจากแหลงอน ๆ นอกเหนอจากการทางานทบคคลผนไดรบเชน รายไดจากเงนปนผล ดอกเบย หรอคาเชา รปท 3.3 แสดงถงขอจากดทางดานงบประมาณ OHm คอจานวนเวลาทงหมดทเขามอยในหนงสปดาหขอจากดขอทหนง HmG1 คอรายไดจากแหลงอน ๆ ทเขามอยทงหมด ขอจากดขอทสามเสน

G’1G1 คอเสนงบประมาณ (budget line) เสนนจะมความชน (slope) คงทเทากบ ΔG/ΔH = (G1F1)/ OHm กคออตราคาจางในตลาดแรงงาน สดสวนทคงทแสดงดวยเสน G’1G1 ทเปนเสนตรง แสดงวาอตราคาจางไมเปลยนแปลงตามการเปลยนแปลงของชวโมงทางานขอจากดขอทสอง ทงนเพราะเราไดตงขอสมมตไวแลววา บคคลผนอยในตลาดแรงงานทมการแขงขนสมบรณ เสน G’1G1 บางทกเรยกวา เสนแสดงถงโอกาสในการบรโภค (consumption opportunities line) เสนนแสดงใหเหนวา บคคลผนมโอกาสทจะบรโภคสนคาและบรการกบชวโมงพกผอนไดมากทสดไมเกนขอบเขตของเสนน ปญหาทเราจะวเคราะหกคอ บคคลจะพยายามไปสเสนความพอใจเทากนเสนทสงทสด เทาทขอจากดทางดานงบประมาณของเขาจะอานวยใหไดอยางไร โดยวเคราะหการเลอกของเขาในระหวางรายไดกบชวโมงพกผอน ซงเทากบวเคราะหตลาดแรงงานของบคคลนนเอง

51

รปท 3.3 ขอจากดทางดานงบประมาณ

3) การตดสนใจวาจะทางานหรอไม

ในการวเคราะหปญหาการตดสนใจของบคคลวาจะทางานดหรอไม เราจะใหความสาคญแก จด G1 ซงแสดงรายไดจากแหลงอน ๆ ของบคคลผน จากรปท 3.4 จะเหนไดวาบคคลผนมโอกาสจะเลอก จด g หรอจด G1 บนเสนงบประมาณ G’1G1 ได แตในกรณนเขาจะเลอกจด G1 เพราะ G1 อยบนเสนความพอใจเทากน U2 ซงสงกวา U1 (ทจด g ตงอย) ดงนนในกรณนบคคลผนจะเลอกไมทางาน ถาเปรยบเทยบ MRS คอความชนของเสนความพอใจเทากน ซงวดอตราคาตอบแทนของเวลานอกตลาดแรงงานกบความชนของเสนงบประมาณซงวดอตราคาตอบแทนในตลาดแรงงานคอคาจางแลว จะเหนวาความชนของเสนความพอใจเทากนทจด G1 จะมากกวา นนกคอบคคลผนมคาเวลาทใชในการพกผอนหรอในการทางานนอกตลาดแรงงานสงกวาอตราคาจาง ดงนนเขาจงตดสนใจไมทางานในตลาดแรงงาน การตดสนใจไมทางานในตลาดแรงงานไมจาเปนตองหมายความวาบคคลผนจะนงวาง ๆ พกผอนอยางเดยว บคคลผนอาจใชเวลาทางานนอกตาดแรงงาน เชน การทภรรยาอยบานดแลบานเลยงลกกถอวาเปนงานททานอกตลาดแรงงาน เปนตน

G’1 F1

ΔG G1

ΔH รายไดจากแหลงอนๆ 0 Hm ชวโมงพกผอน (H) / หนวยเวลา ชวโมงทางาน (H) / หนวยเวลา

รายได (บาท) สนคาและบรการ (G)

52

รปท 3.5 แสดงกรณทตรงขาม คอจด g อยบนเสนความพอใจเทากน U2 ซงสงกวา U1 ทจด G1 ตงอย ถงแมทงจด g และ G1 จะอยบนเสนงบประมาณเดยวกน แตบคคลนจะตดสนใจเลอกจด g นนคอเขาเลอกทจดสรรเวลาบางสวนใหแกตลาดแรงงาน เมอเราเทยบ MRS คอความชนของเสนความพอใจเทากน U2 ทจด g กบอตราคาจางในตลาดแรงงาน คอ ความชนของเสนงบประมาณ จะเหนอตราคาจางในตลาดแรงงานสงกวาอตราคาจางนอกตลาดแรงงาน (ความชนของเสนงบประมาณทจด g มากกวาความชนของเสนความพอใจเทากน U2) บคคลนจงตดสนใจแบงเวลาทางานในตลาดแรงงาน แทนทจะออกจากตลาดแรงงานโดยสนเชงดงกรณขางตน

U2

Hm

U1

รายได (บาท)สนคาและบรการ (G)

ชวโมงพกผอน(H)/หนวยเวลาชวโมงทางาน(H)/หนวยเวลา

0

gG1

G1'

รปท 3.4 การตดสนใจทจะไมทางาน

53

รปท 3.5 การตดสนใจทางาน ผทตดสนใจเขาสตลาดแรงงาน (ผทมงานทาหรอกาลงมองหางานทา) เราเรยกวาผมสวนในกาลงแรงงาน (labor force participant) และสดสวนระหวางผมสวนรวมในกาลงแรงงานตอจานวนประชากรทงหมดของประเทศ เรยกวา อตราการมสวนรวมในกาลงแรงงาน หรออตราการเขาในกาลงแรงงาน (labor force participation rate) นกเศรษฐศาสตร และผวางแผนนโยบายระดบชาตมกจะใหความสนใจในขอมลของอตราการมสวนรวมในกาลงแรงงานน

4) การตดสนใจเกยวกบจานวนชวโมงทางาน

เมอบคคลตดสนใจทจะมสวนรวมในกาลงแรงงาน การตดสนใจเกยวกบจานวนชวโมงทางานทจะทาใหเขาไดรบความพอใจสงสด ภายใตเงอนไขขอจากดของงบประมาณทงทางดานเวลา และทรพยากรทเขามอยจะเกดขนพรอม ๆกน ในการวเคราะหการตดสนใจเลอกจานวนชวโมงทางานทดทสด (optimal hours of work) ของตวบคคล เราใชเครองมอเสนความพอใจเทากน และเสนงบประมาณเชนเดยวกบการวเคราะหการเลอกตดสนใจวาจะทางานหรอไม

U1

Hm

U2

รายได (บาท)สนคาและบรการ (G)

ชวโมงพกผอน(H)/หนวยเวลาชวโมงทางาน(H)/หนวยเวลา

0

G'1

G1

g

54

จากรปท 3.6 จะเหนไดวาภายใตขอจากดของงบประมาณทเขามอย (เสน AG1) เสนความพอใจเทากนเสนบนสดทเขาจะไปถงกคอเสน U1 จด P ซงเปนจดสมผสระหวางเสนความพอใจเทากน U1 กบเสนงบประมาณ AG1 เปนจดทบอกใหรวาบคคลนจะเลอกทางานกชวโมงตอหนวยเวลา ตามรปท 3.6 เขาจะเลอกทางาน H0Hm ชวโมง นนกคอ เขาเลอกพกผอนจานวน OH0 ชวโมงและเลอกบรโภค สนคาและบรการจานวน OG0 ถาเขาเลอกจดอน ๆ บนเสนงบประมาณ เชน จด Q หรอจด R ซงไมไดเปนจดสมผส จะเหนไดวาระดบความพอใจทเขาจะไดจะตากวาระดบความพอใจของการเลอกทจด P ณ จด P ความชนของเสนความพอใจเทากน U1 ซงวดอตราคาตอบแทนของเวลานอกตลาดแรงงานจะเทากบความชนของเสนงบประมาณซงวดอตราคาตอบแทนของเวลาในตลาดแรงงาน ดงนนเงอนไขทบคคลจะไดรบความพอใจระดบสงสดในการตดสนใจเลอกระหวางชวโมงพกผอนกบรายได จงอยทวาอตราผลตอบแทนของเวลานอกตลาดแรงงาน (ความชนของเสนความพอใจเทากน) จะตองเทากบอตราผลตอบแทนของเวลาในตลาดแรงงาน (ความชนของเสนงบประมาณ) ถาตราบใดทอตราทงสองยงไมเทากน บคคลผนจะจดสรรเวลาใหแกงานทใหอตราผลตอบแทนสงกวา จนกวาอตราผลตอบแทนทงสองจะเทากนในทสด จด P จะเปนจดทแสดงถงความเทากนของอตราผลตอบแทนทงสอง จดอน ๆ เชน จด Q หรอจด R เราจะเหนวาความชนของเสนความพอใจเทากน U0 มากกวาความชนของเสนงบประมาณ นนคอ ราคาเวลานอกตลาดแรงงานของบคคลผนสงกวาอตราคาตอบแทนในตลาดแรงงาน

U0

Hm

U1

รายได (บาท)สนคาและบรการ (G)

ชวโมงพกผอน(H)/หนวยเวลาชวโมงทางาน(H)/หนวยเวลา

0

PQ

R

A

G1

G0G0

HQ H0

รปท 3.6 การตดสนใจเกยวกบชวโมงการทางาน

55

ทจด Q แสดงวาเวลาทางานของบคคลนมมากเกนไปหรอเวลาทใหแกงานนอกตลาดแรงงาน (งานบานหรอการพกผอน) มนอยเกนไปเขาจงควรจะจดสรรเวลาเสยใหม โดยการลดชวโมงทางานในตลาดแรงงานลงจาก HmHQ เปน HmH0 จงจะทาใหเขาไดรบความพอใจในระดบทสงขนได (นกศกษาควรจะลองอธบายความหมายของการเลอกจด R ดวยตวเอง)

3.7 เสนอปทานแรงงาน

ความหมายของอปทานแรงงาน (supply schedule) กคอ ความสมพนธระหวางจานวนชวโมงทางานทดทสด (optimal number of hours of work) กบอตราคาจาง จากการวเคราะหในตอนทแลว เราไดเหนแลววาการตดสนใจวาจะทางานหรอไม และการตดสนใจวาจะทางานกชวโมงนน ขนอยกบรายไดจากแหลงอน ๆ (non-labor income) และอตราคาจางในตลาดแรงงาน (labor income) ทผบรโภคไดรบ รายไดจากแหลงอน ๆ ทไมใชจากการทางาน ไดแก รายไดจากคาเชา จากเงนปนผล จากดอกเบย เปนตน ในตอนนเราจะศกษาวาจานวนชวโมงทางานของผบรโภคจะเปลยนแปลงอยางไร ถามการเปลยนแปลงในรายไดจากแหลงอนทไมใชจากการทางาน และถาอตราคาจางเปลยนแปลงจะมผลกระทบตอการตดสนใจของผบรโภคในเรองชวโมงทางานอยางไร หลงจากนนเราจะดวาลกษณะของเสนอปทานของแรงงานของผบรโภคจะมหนาตาอยางไร และเราจะหาเสนอปทานแรงงานรวมของผบรโภคหลาย ๆ คน หรออปทานแรงงานตลาดไดอยางไร

1) ปจจยทมผลกระทบตออปทานแรงงาน

เราจะเรมวเคราะหวา การเปลยนแปลงรายไดจากแหลงอน ๆ มผลกระทบตอการตดสนใจเกยวกบจานวนชวโมงทางานของตวบคคลอยางไร โดยสมมตใหอตราคาจางคงทกอน

ในรปท 3.7 จะเหนไดวา ถารายไดอน ๆ เทากบ HmG1 และอตราคาจางแสดงดวยความชนของเสนงบประมาณ BG1 เขาจะเลอกทางาน HmH0 ชวโมง โดยไดรบรายไดตอบแทนเทากบ G1G0 บาท ถาใหรายไดอน ๆ ของบคคลนสงขนไปเรอย ๆ ในขณะทอตราคาจางยงคงท แสดงดวยเสนงบประมาณทเลอนสงขนไปในลกษณะขนานกบเสน BG1 คอเสน CG2 และเสน DG3 สมมตใหรายไดอน ๆ ของเขาอยในระดบ HmG3 ถาเขายงคงเลอกทางาน HmH0 ชวโมง อตราคาตอบแทนของเวลานอกตลาดแรงงานของเขาจะสงกวาอตราคาจาง (ดจด M) เสนความพอใจเทากนของเขาทจด M จะมความชนมากกวาเสนงบประมาณ DG3 ดงนน ถาเขาใชเวลานอกตลาดแรงงานมากขน (คอลดเวลาททางานไดคาจางลงจานวน H0H1) เขาจะไดรบความพอใจสงขนกวาเดมคอเลอนจากเสน U3 เปน U4 ลกษณะของแผนภมของเสนความพอใจเทากนของบคคลน แสดงใหเหนวา เวลาพกผอน หรอเวลานอกตลาดแรงงานของเขาเปรยบเสมอนสนคาปกต (normal goods) คอ เมอรายไดอน ๆ เพมขน และอตราคาจางคงท เขาจะเลอกชวโมงพกผอนมากขน ในทานองเดยวกนสนคาและบรการทเขาเลอกบรโภคกมลกษณะเปนสนคา

56

ปกต (normal goods) ดวย เพราะวาปรมาณบรโภคสนคาและบรการจะเพมขนเมอรายไดอน ๆ สงขน ในกรณทสนคาและบรการทเขาบรโภคเปนสนคาดอย (inferior goods) ลกษณะของเสนความพอใจเทากน จะเอยงไปทางทศตะวนออกเฉยงใต แตถาเวลาพกผอนเปนสนคาดอย ลกษณะของเสนความพอใจเทากนจะเอยงไปทางทศตะวนตกเฉยงเหนอ โดยทวไปแลวการตงขอสมมตวาทงสนคาและบรการกบการพกผอนของผบรโภคเปนสนคาปกต (คอเสนความพอใจเทากนมลกษณะเอยงไปทางทศตะวนออกเฉยงเหนอเปนขอสมมตทมเหตผลยอมรบได)

ตอไปเราจะวเคราะหผลกระทบของการเปลยนแปลงอตราคาจางในตลาดแรงงานตอการตดสนใจเกยวกบจานวนชวโมงทางานโดยใหรายไดอน ๆ คงท ในการดการเปลยนแปลงของอตราคาจางน เราหมนเสนงบประมาณโดยใหจดปลายของเสนตรงอยทจด Hm การเพมขนของอตราคาจางแสดงไดดวยการหมนเสนงบประมาณตามเขมนาฬกา รปท 3.8 และรปท 3.9 ตางกแสดงเสนงบประมาณ 2 เสน ซงหมายถงอตราคาจางทแตกตางกน ในทง 2 รปน เราสมมตวารายไดอน ๆ เทากบศนย เพอความสะดวกในการวเคราะห เสน HmA แสดงถงอตราคาจางทตากวาเสน HmB จดทแสดงถงระดบความพอใจสงสดถาอตราคาจางแสดงดวยเสน HmA คอจด P แตถาอตราคาจางแสดงดวยเสน HmB จดทแสดงความพอใจสงสดจะเปนจด Q โปรดสงเกตวาจด Q อาจจะอยทางซายหรอทางขวาของจด P กได ถาอยทางขวาของจด P ดงรปท 3.7 เราจะไดกรณทชวโมงทางานเพมขน เมออตราคาจางเพมขนใน

U2

Hm

U3

รายได (บาท)สนคาและบรการ (G)

ชวโมงพกผอน(H)/หนวยเวลาชวโมงทางาน(H)/หนวยเวลา

0

M

A

G1

G0

H0 H1

รปท 3.7 ผลของการเปลยนแปลงรายไดจากแหลงอนๆตอชวโมงการทางาน

G2

G3

D

C

B

U4

U1

57

ทฤษฎทางเศรษฐศาสตรไมอาจใหคาตอบลวงหนาไดวา ผบรโภคจะตดสนใจอยางไร ทงนขนอยกบลกษณะแผนภมเสนความพอใจเทากนของผบรโภคแตละคนซงไมจาเปนตองเหมอนกน

ตอไปน เราจะวเคราะหการเปลยนแปลงอตราคาจางและการเปลยนแปลงรายไดอน ๆ ไปพรอม ๆ กน เพอดความแตกตางของผลกระทบของการเปลยนแปลงทงสองอยางทมตอการตดสนใจเกยวกบจานวนชวโมงทางาน ในรปท 3.10 ถาอตราคาจางสงขนซงแสดงดวยการหมนของเสนงบประมาณจาก HmA เปน HmC ทาใหผบรโภคคนนสามารถไปสเสนความพอใจทสงขนได เดมเขาเคยไดรบความพอใจสงสดระดบ U1 กสามารถไดรบเพมเปนระดบ U2 คราวนเราจะดวา ผบรโภคคนนอาจไดรบความพอใจระดบ U2 ไดโดยอตราคาจางไมตองเพม แตเราใหเขามรายไดอยางอน ๆ เพมขนแทน ซงแสดงดวยการเลอนเสนงบประมาณขนไปในลกษณะขนานกบเสน HmA เปน G0B คอ เขามรายไดอน ๆ เพมขนจานวน HmG0 แตอตราคาจางคงเดม เราจะดวาในกรณทงสองพฤตกรรมของผบรโภคคนนจะแตกตางกนอยางไร ในกรณทอตราคาจางสงขน เสนงบประมาณเสนใหมของเขาคอ HmC เขาจะทางาน HmH2 ชวโมง แตในกรณทรายไดอน ๆ ของเขาสงขน เสนงบประมาณเสนใหมของเขาคอ G0B เขาจะทางานเพยง HmH3 ชวโมง ซงหมายความวา วธใหเงนอดหนนแกผบรโภคในรปเงนใหเปลาจะลดแรงจงใจในการทางานของเขาลง ในขณะทวธการใหคาตอบแทนในการทางานสงขน จะจงใจใหเขาทางานมากชวโมงขน เสนงบประมาณ 2 เสนทสมผสเสนความพอใจเทากบ U2 แสดงถงอตราคาจางทแตกตางกน 2 อตรา เสน

U2

รายได (บาท)สนคาและบรการ (G)

0

PA

รปท 3.8 ชวโมงการทางานลดลงเมออตราคาจางเพม

สนคาและบรการ (G) รายได (บาท)

Hm Hm0

B B

A

U2

U1

U1P

QQ

รปท 3.9 ชวโมงการทางานเพมขนเมออตราคาจางเพม

ชวโมงพกผอน(H)/หนวยเวลาชวโมงพกผอน(H)/หนวยเวลา

ชวโมงทางาน(H)/หนวยเวลาชวโมงทางาน(H)/หนวยเวลา

SL

SL

58

งบประมาณ HmC แสดงถงอตราคาจางทสงกวาเสนงบประมาณ G0B จดสมผส Q และ M บนเสน U2 แสดงถงความพอใจ

ในการทางานทแตกตางกนในปรมาณ H2H3 ชวโมง ความแตกตางนเรยกวา ผลทางดานการทดแทน (substitution effect) อนเนองมาจากอตราคาจางแตกตางกน ในกรณทเราเปรยบเทยบชวโมงทางานทเปลยนไป เนองจากรายไดอน ๆ เปลยน คอ จด M ซงเสนงบประมาณ G0B สมผสเสน U2 กบจด P ซงเสนงบประมาณ HmA สมผสกบเสน U1 เราจะไดความแตกตางของชวโมงทางานในปรมาณ H1H3 ความแตกตางนเรยกวา ผลทางดานรายได (income effect) อนเนองมาจากรายไดอน ๆ แตกตางกน เราอาจวเคราะหปญหานใหมโดยมองในแงทวา การทเสนงบประมาณเปลยนจาก HmA เปน HmC อนเนองมาจากอตราคาจางสงขนนน ทาใหชวโมงทางานของผบรโภคคนนเปลยนแปลงไปจานวน H1H2 ชวโมง เราอาจแยก H1H2 นออกไดเปน 2 สวน สวนทหนง คอ H2H3 เปนความแตกตางเนองจากอตราคาจางเปลยนโดยทระดบความพอใจเทาเดม เรยกวา ผลทางดานการทดแทน สวนทสอง คอ H3H1 เปนการเปลยนแปลงในระดบความพอใจ แตใหอตราคาจางคงทเรยกวา ผลทางดานรายได โดยสรป ผลทางดานการทดแทน จะแสดงใหเหนวา ผบรโภคจะซอชวโมงพกผอนนอยลง (มากขน) อยางไร เมอราคาของชวโมงพกผอนแพงขน (ถกลง) โดยเปรยบเทยบ เนองจากการทอตราคาจางสงขน (ลดลง) สวนผลทางรายไดจะแสดงใหเหนวา เมออตราคาจางสงขน (ลดลง) จะทาให

1

m

U

ชวโมงพกผอน(H)/หนวยเวลา ชวโมงทางาน(H)/หนวยเวลา

P

1

รปท 3.10 ผลทางดานการทดแทนกนและผลทางดานรายไดเมออตราคาจางเปลยน

G 0

U

H

2

รายได (บาท) สนคาและบรการ (G)

0

Q

M A

H H 2 H 3

B

C

59

ผบรโภครวยขน (จนลง) ซงจะทาใหเขาซอชวโมงพกผอนมากขน (ลดลง) เพยงใด ดงนนผลรวมของการเปลยนแปลงของอตราคาจางตอการบรโภคชวโมงพกผอนของผบรโภคคอ (H2 – H3) + (H3 – H1) = H2 – H1 ชวโมง โดยทเราสมมตวาการพกผอนเปนสนคาปกต ผลทางดานรายไดจงเปนการเพมการบรโภค ชวโมงพกผอนและลดชวโมงทางานเมออตราคาจางสงขนสวนผลทางการทดแทนจะทาใหชวโมงทางานเพมขนตราบเทาทเสนความพอใจเทากนยงมความชนเปนลบ นนคอ ถาการพกผอนเปนสนคาปกต ผลทางรายไดและผลทางการทดแทนตอชวโมงทางานจะมทศทางตรงกนขาม ดงนน ทฤษฎในทางเศรษฐศาสตรจงไมอาจบอกกลาวลวงหนาไดวาถาอตราคาจางเพมขนแลว บคคลจะทางานมากขนหรอนอยลง ปญหานจะตองศกษาจากขอมลทเกดขนจรง (empirical investigation) แตการทเราแยกวเคราะหผลของการเปลยนแปลงอตราคาจางเปนผลทางดานรายได และผลทางดานการทดแทนน จะชวยใหเราเขาใจการนาทฤษฎอปทานแรงงานไปประยกตกบปญหาทางดานนโยบายไดดขน

2) ลกษณะของเสนอปทานแรงงาน

ลกษณะของเสนอปทานแรงงานของผบรโภคแตละคนจะมหนาตาอยางไร นกเศรษฐศาสตรคอนขางจะเหนพองตองกนวา ในชวงทอตราคาจางตา ผลทางดานการทดแทนจะมอทธพลกวาผลทางดานรายได ดงนน เมออตราคาจางเพมขน ชวโมงทางานจะสงขน แตถาอตราคาจางสงเกนกวาระดบหนงแลว ผลทางดานรายไดจะมอทธพลมากกวา นนคอ ผบรโภคจะลดชวโมงทางานลง ถารายไดสงถงระดบหนงทเขาตองการแลว ลกษณะของเสนอปทานแรงงาน ซงมความชนเปนบวกในชวงอตราคาจางตา จะวกกลบ (มความชนเปนลบ) ในชวงอตราคาจางสง ๆ (รปท 3.11) เสนอปทานแรงงาน เสน AA ทเขยนในรปนอยภายใตขอสมมตวา ผบรโภคมรายไดอน ๆ อยระดบหนง ถาหากรายไดอน ๆ นสงขนและถาชวโมงพกผอนเปนสนคาปกต เราจะไดเสนอปทานแรงงานนเคลอน (shift) ไปทางซายมอทงเสน คอเสน BB ซงหมายความวาในแตละระดบอตราคาจาง ผบรโภคคนนจะยงทางานนอยชวโมงลงอก นนกคอเขาจะเลอกพกผอนมากขนถารายไดสงขน

เสนอปทานแรงงานรวม หรอเสนอปทานแรงงานตลาด (market labor supply) เราหาไดโดยการรวมจานวนชวโมงทางานของผบรโภคทงหมดในแตละระดบอตราคาจาง เปนการรวมในแนวนอน (horizontal summation) ตวอยางเชน ถาตลาดแรงงานประกอบดวยผบรโภค 2 คน (รปท 3.12) เสน อปทานแรงงานตลาด คอ เสนทแสดงจานวนแรงงานหรอชวโมงทางานรวมทมผเสนอขายในตลาด แรงงานในอตราคาจางตาง ๆ เชน ในอตราคาจางชวโมงละ 20 บาท จานวนแรงงานเสนอขายรวมจะเทากบ 10 ชวโมง (นาย ก. ยนดจะทางานวนละ 6 ชวโมง รวมกบนาย ข. ซงยนดจะทางานวนละ 4 ชวโมง) ถาอตราคาจางสงขนเปนชวโมงละ 40 บาท นาย ก. ยนดจะทางานเพมขนเพยงวนละ 2 ชวโมง (เสน อปทานแรงงานของนาย ก. มลกษณะวกกลบ) สวนนาย ข. ยนดจะทางานเพมขนกวาเดมอกเทาตว จานวนแรงงานรวมทเสนอขายในตลาดแรงงานจงเทากบ 16 ชวโมง ในอตราคาจางใหมน

60

ขอทพงสงเกตกคอ เสนอปทานแรงงานตลาดจะเปนเสนททอดขนเสมอ นนคอ แมวาในอตราคาจางทสงขน อาจจะมผบรโภคบางคนตดสนใจลดชวโมงทางานลง (คอผทมผลทางดานรายไดมากกวาผลทางดานการทดแทน) แตกจะมผบรโภคอกสวนหนงทตดสนใจทางานเพมขน (คอผทผลทางดานการทดแทนสงกวาผลทางดานรายได) และเมอรวมกนแลว จานวนแรงงานทเสนอขายในอตราคาจางทสง จะมมากกวาจานวนแรงงานทเสนอขายในอตราคาจางทตากวาเสมอ

อตราคาจาง

ชวโมงทางาน

A

0

B

A

B

รปท 3.11 เสนอปทานแรงงานของผบรโภค (individual labor supply curve)

อตราคาจาง(บาท/ชวโมง)

20

0

รปท 3.12 เสนอปทานแรงงานตลาด (market labor supply curve)

20 20

40 4040

0 06 8 4 108 16

อตราคาจาง(บาท/ชวโมง)อตราคาจาง(บาท/ชวโมง)

ชวโมง/วน ชวโมง/วนชวโมง/วนเสนอทานแรงงานของนาย ก. เสนอทานแรงงานตลาดเสนอทานแรงงานของนาย ข.

SLก SLข

A AA

BBB

SLตลาด

61

3.8 ทฤษฎอปทานแรงงานระยะยาว

การวเคราะหอปทานแรงงานระยะสนนน ศกษาการตดสนใจเลอกของผบรโภคระหวางกจกรรมเชงเศรษฐกจ และกจกรรมอน ๆ ทไมเปนเชงเศรษฐกจ และศกษาผลกระทบของการเปลยนแปลงอตราคาจาง และเงอนไขอน ๆ ทจะกระทบตออตราคาจางและรายไดจากแหลงอนๆ ตอการตดสนใจเกยวกบจานวนเวลาทผบรโภคจะจดสรรใหแกกจกรรมทผานตลาดหรอกจกรรมเชงเศรษฐกจ การศกษากรณแรก เรยกวาเปนการวเคราะหการเขามาในกาลงแรงงาน (labor force participation) สวนการศกษาในกรณหลงเรยกวาเปนการวเคราะหอปทานแรงงาน (labor supply) ของผบรโภค การวเคราะหอปทานแรงงานในระยะยาวนน เราคานงถงปจจยทมผลตอคณภาพแรงงาน เพราะคนงานแตละคนยอมแตกตางกนในเรองทกษะ (skill) ประสบการณ (experience) สขภาพอนามย (health) เปนตน สงเหลานทาใหคณภาพของแรงงานแตกตางกนและสงเหลานตองอาศยระยะเวลาในการสรางสม ซงเปรยบเสมอนทน (capital) ทตดตวแรงงานตลอดไป และทนเหลานไมอาจแยกออกมาไดจากตวผเปนเจาของทน จงเรยกวา ทนมนษย (human capital) ผใดมทนมนษยสะสมไวในตวมาก เชน มทกษะสง มประสบการณในการทางานมาก หรอมสขภาพพลานามยด กยอมทาใหประสทธภาพในการทางานของบคคลนนด ผลผลตทเกดจากการทางานของบคคลนน ยอมจะมากกวาและดกวา ผทมทนมนษยนอยกวา การสะสมทรพยากรทนในตวมนษยนในทางเศรษฐศาสตรถอวาเปนการลงทนรปหนงซงจะไดมากโดยการทบคคลยอมสละการบรโภคในปจจบนเปนสงตอบแทน ทงนเพราะการลงทนเหลานมรายจาย บคคลจงตองตดสนใจเกยวกบการลงทนโดยการเปรยบเทยบรายไดทจะเพมขนในอนาคตและรายจายทจะตองเสยไป ทนมนษยทกลาวมานไมไดจากดอยแตในเรองของการศกษาอบรมเทานน แตอะไรกตามทจะทาใหประสทธภาพในการทางานสงขนกถอวาเปนเรองของทนมนษยได เชน การปรบปรงสขภาพ การยายถน (ไปในทซงผลตอบแทนของการทางานสงขน) การปรบปรงสงแวดลอมใหดขน เปนตน การตดสนใจเกยวกบการเสนอขายแรงงานในระยะยาวของบคคลจงไมไดอยทการพยายามใหความพอใจในชวเวลาใดเวลาหนงสงสดเทานนแตจะตองพยายามใหความพอใจสงสดตลอดชวชวตของเขา โดยการเลอกวาจะยอมเสยคาจางในอตราตาเพอโอกาสของการฝกงาน คาใชจายในการเคลอนยาย การหางานใหมทา ความไมสะดวกในการปรบตวกบสงแวดลอมใหมและอน ๆ เพอแลกกบรายไดทดกวาในอนาคตหรอไม ดงนนทฤษฎทอธบายอปทานแรงงานในระยะยาว จงเปนทฤษฎทอธบายการตดสนใจการลงทนในทนมนษย (theory of investment in human capital) ทฤษฎการลงทนในทรพยากรมนษยมความสาคญดวยเหตผล 2 ประการ คอ ประการแรกทฤษฎนอธบายวาทาไมจงมความแตกตางในอตราคาจางระหวางบคคล ประการทสองในแงของ

62

นโยบาย ทฤษฎนจะชวยใหคาตอบวา สงคมควรเสยสละทรพยากรเทาใดไปใหแกการศกษาในระบบโรงเรยนและการฝกฝนอบรม เมอเทยบกบการลงทนในกจกรรมอน ๆ เชน การบารงสขภาพ การยายถน เปนตน และชวยใหคาตอบวา ใครควรเปนผแบกภาระคาใชจายในการลงทนเพอการศกษา การสาธารณสข และกจกรรมอน ๆ ทเกยวของกบการสรางทนมนษย ตวผไดรบประโยชนโดยตรงหรอสงคม ควรจะแบงภาระในดานคาใชจายอยางไร

1) ทฤษฎทนมนษย (theory of human capital)

ทฤษฎทนมนษย (theory of human capital) นนเปรยบมนษยเสมอนเครองจกร การตราคาวามนษยเปรยบเสมอนเครองจกรนนหาไดเปนการลดคาของมนษยแตอยางไรไม เพราะทฤษฎนถอวามนษยนนเปนเจาของเครองจกรทมนษยสรางขนมาในตวเอง การตดสนใจใด ๆ เกยวกบการปรบปรง “เครองจกร” ในตวมนษยใหมประสทธภาพสงขนนน เปนสทธขาดของผทเปนเจาของ “เครองจกร” นนเอง เปนการตดสนใจทจะใหความพอใจสงสดตลอดชวตของตวเอง ทฤษฎทนมนษยอธบายวา ในการตดสนใจวาจะลงทนในการสรางทนมนษยจานวนเทาใดด หรอประเภทใดดนน บคคลหรอผบรโภคซงเปนหนวยททาการตดสนใจ มวตถประสงค คอ ตองการใหผลตอบแทนสทธ (net benefits) จากการลงทนมมากทสด การลงทนเพอสรางทรพยากรในตวมนษยกเชนเดยวกบการลงทนอน ๆ คอ ตองมตนทน (costs) ซงตนทนเหลานไดแก (1) ตนทนทางตรง (direct costs) อนไดแก คาใชจายทผลงทนจะตองจายเปนตวเงน ถาลงทนเรยนหนงสอ กจะไดแก คาเลาเรยน และคาใชจายสวนตวอน ๆ ทเกยวกบการเรยน ถาลงทนในดานสขภาพกไดแกรายจายดานอาหาร และการออกกาลงกาย เปนตน และ (2) ตนทนทางออม (indirect costs) อนไดแก คาเสยโอกาสในการทางานในระหวางเรยนคอการเอาเวลาทอาจใชทางานมาเรยนหนงสอแทน คานวณไดจากคาจางหรอรายไดทสญเสยไปของเวลาทใชไปในการเรยน (income foregone) ตนทนเหลานจะตองนามาเปรยบเทยบผลประโยชน (benefits) ทคาดวาจะไดในอนาคต ผลประโยชนของการลงทนในทรพยากรมนษยไดแก (1) ผลประโยชนทางตรง (direct benefits) คอ ผลตอบแทนในรปตวเงน เชน คาจาง หรอคาตอบแทนอน ๆ เชน โบนส (2) ผลประโยชนทางออม (indirect benefits) คอ ผลตอบแทนซงไมเปนตวเงน เชน ชอเสยง คณภาพชวตทดขน หรอการประหยดรายจายทไมตองหาหมอหรอซอยา กรณของการลงทนเพอสขภาพอนามยหรอไม จงตองมการเปรยบเทยบวาผลตอบแทนจะสงกวาตนทนหรอไม การตดสนใจเกยวกบการลงทนทางดานทรพยากรมนษยกเชนเดยวกบการตดสนใจเกยวกบการลงทนอน ๆ ทมระยะเวลายาว

63

หลกเกณฑทใชในการพจารณาการลงทน อาจเลอกใชวธดมลคาปจจบนของผลตอบแทนสทธ หรอ ดอตราผลตอบแทนของการลงทนกได

2) การหามลคาปจจบนของผลตอบแทนสทธ

หลกของการหามลคาปจจบนของเงนในอนาคต คานงถงอตราดอกเบยทจะตองจายเปนคาตอบแทนใหแกเงนในปจจบน ดงนนโดยทเงน 1 บาทในวนนมมลคาไมเทากบเงน 1 บาทในปหนา เนองจากอตราดอกเบยทาใหเงน 1 บาทในวนนมมลคาสงกวาเงน 1 บาทในปหนา ถาอตราดอกเบยเทากบรอยละ 10 การทบคคลใดจะยอมใหผอนกเงน 100 บาทในวนน เขาจะตองไดรบกลบคนเปนจานวนเงน 110 บาทใน 1 ปขางหนา ถามองในทางกลบกน มลคาปจจบนของเงน 110 บาททจะไดรบเงนจานวน 10,000 บาทในอก 2 ปขางหนา มลคาปจจบนของเงน 10,000 บาท กคอ 10,000 x ( 1 + i )-2 โดยม i เทากบอตราดอกเบย ถาอตราดอกเบยเทากบรอยละ 5 มลคาปจจบนของเงน 10,000 บาท ทจะไดรบอก 2 ปขางหนาจะเทากบ 9,070 บาท เปนตน (ดตารางท 3.3)

ตารางท 3.3 รายไดทไดรบและมลคาปจจบนของรายไดจากอาชพ A และ B ในอตราดอกเบยตาง ๆ

มลคาปจจบน ป รายไดสทธ X A

j (1 + i)-j Y Bj (1 + i)-j

A B i = 0.05 i = 0.25 i = 0.05 I = 0.25 0 1 2 3 4 5

10,000 10,000 10,000 10,000 10,000 10,000

1,000 1,000

18,000 18,000 18,000 18,000

10,000 9,524 9,070 8,638 8,227 7,835

10,000 8,000 6,400 5,120 4,096 3,277

1,000 952

16,327 15,549 14,809 14,103

1,000 800

11,520 9,216 7,373 5,899

รวม 60,000 74,000 53,294 36,893 62,740 35,809

หมายเหต : X Aj = รายไดของอาชพ A ในปท j

Y Bj = รายไดของอาชพ B ในปท j

แนวความคดเรองการหามลคาปจจบนของผลตอบแทนสทธนน ถกนามาประยกตใชวเคราะหการตดสนใจทางานในตลาดแรงงานในระยะยาว สมมตวาบคคลหนงกาลงตดสนใจเลอกระหวางอาชพ B ซงเขาจะตองศกษาตออก 2 ป จงมสทธไดทางานนน กบอาชพ A ซงเขาจะเขาทาไดทนท อาชพ B นนใหรายไดในอนาคตแกเขาสงกวา สงทบคคลผนจะตองพจารณากคออาชพใดจะใหมลคาปจจบนของรายไดสงกวากน สมมตวาการเรยนตออก 2 ป บคคลนไมตองเสยคาเลาเรยนหรอคาใชจายอยางใด ๆ เขามตนทนอยางเดยว คอ คาเสยโอกาสในการทางานในอาชพ A 2 ป ในขณะทไปเรยนตอ สมมตวาบคคล

64

นเลอกอาชพ B และเขามโอกาสทางานบางเวลาในขณะทเรยนอย โดยมรายไดบาง ตารางท 3.3 คอ ตวเลขสมมตเพอใหเหนตวอยางการคานวณ (เราสมมตวาบคคลนมชวงเวลาในชวตทงหมด 6 ป เพอใหการคานวณสนเขาเทานน) มลคาปจจบนของรายไดในอนาคตของอาชพ A(PVA) กคอผลรวมของมลคาปจจบนของรายไดทคาดวาจะไดในแตละป (X A

j ) โดยให j หมายถงป ถา j = 0 หมายถงปปจจบน ดงนนมลคา

ปจจบนของรายไดจากอาชพ A ในเวลา 6 ป หาไดจากสตรตอไปน

PVA = ∑=

5

0 jX A

j (1 + i)-j ........(1)

ทานองเดยวกนมลคาปจจบนของรายไดจากอาชพ B(PVB) ในเวลา 6 ป กหาไดจากสตร

PVB = ∑=

5

0 jY A

j (1 + i)-j ........(2)

จากตารางท 3.12 เราจะดวธการตดสนใจวาบคคลนจะเลอกอาชพใดด ถาวตถประสงคของเขาคอ การจะมมลคาปจจบนของรายไดตลอดชวต (6 ป) ของเขาสงสด มลคาปจจบนน นอกจากจะขนอยกบรายไดในแตละปจากแตละอาชพแลว ยงขนอยกบอตราดอกเบย (i) ทนามาใชคานวณอกดวย ในอตราดอกเบยทตาเชนท i = 0.05 อาชพ B จะดกวาอาชพ A เพราะอาชพ B ใหมลคาปจจบนของรายไดตลอดชวตเทากบ 62,740 สวนอาชพ A ใหเพยง 53,274 บาท แตถาอตราดอกเบยสงมาก เชนท i = 0.25 จะเหนไดวาอาชพ A จะดกวาอาชพ B เปนตน ดงนนการท PVB จะมากกวา PVA หรอไม จงขนอยกบอตราดอกเบยและคาใชจายในการลงทนในอาชพ B อนไดแก คาเลาเรยนและคาใชจายโดยตรงอน ๆ ซงถอวาเปนตนทนทางตรง คาเสยโอกาสในการทางานในอาชพ A ซงถอวาเปนตนทนทางออม และยงขนอยกบระยะเวลาทเขาจะไดทางานในอาชพ B ดวย ถาเขามโอกาสทางานในอาชพ B ไดนาน เขากยอมจะมเวลาเกบเกยวผลตอบแทนของการลงทนไดมากขน

3) การคานวณอตราผลตอบแทนภายในของการลงทน

ในการศกษาเกยวกบการตดสนใจลงทนในมนษย หลกเกณฑการตดสนใจลงทนทนยมใชกนมากคอ การคานวณหาอตราผลตอบแทนภายในของการลงทน (internal rate of return) อตราผลตอบแทนภายในของการลงทนนคอ อตราททาใหมลคาปจจบนของรายไดจากการลงทนเทากบมลคาปจจบนของตนทนทงหมด ถาเราสมมตวา PVX คอมลคาปจจบนของรายไดจากการลงทนเพอการศกษา และ PVC คอ มลคาปจจบนของตนทนการศกษา โดยตนทนดงกลาวจะประกอบดวย (ก) ตนทนคาเสยโอกาส เพราะการตดสนใจเรยนหนงสอ ทาใหสญเสยรายไดจากการทางาน (ข) คาใชจายในการศกษา เชน คาเลาเรยน คาหนงสอ เปนตน อตราผลตอบแทนภายใน (ซงใชสญลกษณ r) สตรตอไปน

65

∑+=

n

1k jX A

j (1 + r)-i = ∑=

k

0 jC A

j (1 + r)-j ........(3)

โดยท X Aj = รายไดจากอาชพ A ในปท j โดยท j ปท k + 1 ถงปท n

C Aj = ตนทนการศกษาในปท j โดยท j = ปท 0 ถงปท k

เพอสะดวกตอการคานวณ ขอสมมตรายไดและตนทนในการศกษาดงในตารางท 3.4 ขางลางน

ตารางท 3.4 การคานวณหาอตราผลตอบแทนของการลงทนในการศกษา

อาชพ A ปท ( j )

รายได (X Aj ) ตนทน (C A

j ) X Aj - C A

j

0 1 2

0 10,000 15,000

20,000 0 0

20,000 10,000 (1 + r)-1 15,000 (1 + r)-2

จากตารางท 3.4 ถาตนทนในการลงทนเพอการศกษาเกดขนเฉพาะในปแรก (คอ j = 0) โดยเสยคาใชจายในการศกษาทงสนเทากบ 20,000 บาท สมมตหลกสตรการศกษาวชาอาชวะระยะสนนใชเวลาในการศกษาเพยง 1 ป พอถงปทสอง บคคลนออกไปประกอบอาชพจะไดรายไดเทากบ 10,000 บาท และในปทสามารถจะมรายได 15,000 บาท เราสามารถคานวณอตราผลตอบแทนภายใน (r) โดยแทนคาตวเลขตาง ๆ ลงในสมการ (3) ขางตน คอ

r 110,000

+ +

( )2r 115,000+

= ( )0r 120,000+

r 110,000

+ +

( )2r 115,000+

= 20,000

10,000 (1 + r) + 15,000 = 20,000 (1 + r)2 (1 + r) + 1.5 = 2(1 + r)2 -2r2 – 3 + 0.5 = 0 ดงนน r = (0.1515, – 1.6515)

สาหรบคา r = -1.6515 นนเปนคาตดลบจงไมมความหมายใด ๆ ในทนคาอตราผลตอบแทนภายในจากการลงทนในการศกษาวชาอาชวะระยะสน จะเทากบ 15.15% ถาในขณะนนอตราดอกเบยเงนก (i) ในทองตลาดในขณะนนเทากบ 18% เรากไมควรตดสนใจลงทนในหลกสตรอาชวศกษาระยะสนดงกลาว แตถาอตราดอกเบยเงนกตากวา 15% โครงการนกคมทจะลงทน ปญหาสดทายคอ หากเรามโครงการลงทนในการศกษาอน ๆ เรากตองคานวณอตราผลตอบแทนภายในของโครงการใหมดงเชนทแสดงไวขางตน จากนนจงนาอตราผลตอบแทนภายใน

66

ของโครงการลงทนทกโครงการมาเรยงลาดบจากสงไปตา โครงการใดทใหอตราผลตอบแทนภายในตากวาอตราดอกเบยเงนกกใหตดโครงการนนทง เพราะไมคมตอการลงทน จากนนจงคอยเลอกลงทนในโครงการทใหอตราผลตอบแทนสงทสดกอน เรยงลงมาตามลาดบจนกวาจะหมดเงนงบประมาณทมอย

4) จดออนของทฤษฎทนมนษย

ทฤษฎทนมนษยมจดออนหลายประการ เชนเดยวกบทฤษฎการลงทนอน ๆ นนคอ ปญหาในการวดคาและปญหาในเรองขอสมมตบางประการของทฤษฎ จดออนทสาคญบางประการ ไดแก 4.1) การวดตนทนทางออม ดงไดกลาวมาขางตน ตนทนทางออมคอ คาเสยโอกาสทเกดขนแกผลงทนในการเลอกลงทนในโครงการดงกลาว แทนทจะเลอกทาอยางอน เชน ในกรณทเลอกเรยนหนงสอตอ ผลงทนยอมจะสญเสยโอกาสในการทางานหารายได คาเสยโอกาสนเราคานวณโดยใชอตราคาจางในตลาดของผทมคณสมบตใกลเคยงผลงทนมากทสดคณดวยระยะเวลาทผลงทนใชในการเรยนหนงสอตอ เปนตน ในกรณทตลาดแรงงานมการแขงขนสมบรณ อตราคาจางของผทมคณสมบตใกลเคยงกนยอมจะใกลเคยงกน แตถาตลาดแรงงานมความไมสมบรณยอมมคาจางหลายอตรา ปญหาวาจะเลอกใชอตราใดมาคานวณยอมมปญหาตามมา 4.2) การวดผลประโยชนทางออม การวดผลประโยชนตอบแทนของการลงทนทไมใชเปนตวเงน เปนปญหาทสาคญมาก เพราะการลงทนในทรพยากรมนษยในดานตาง ๆ มกจะกอใหเกดผลตอบแทนแกสงคมนอกเหนอจากผลตอบแทนทเกดแกตวบคคล เชน การลงทนในดานสาธารณสข ทาใหสขภาพอนามยของประชาชนดขน ทาใหปรมาณยาทใชและความตองการบรการแพทยลดลงได การประหยดทเกดขนนยากทจะคานวณเปนตวเงนใหถกตองแนนอนไดหรอการลงทนทางการศกษาชวยใหประชานอานออกเขยนได ทาใหประชาชนสามารถกรอกแบบฟอรมเสยภาษเงนไดไดถกตอง หรอชวยใหประชาชนสามารถอานคาประกาศเปนลายลกษณอกษรได เหลานยอมเพมพนผลประโยชนใหแกสงคม แตผลประโยชนเหลานไมอาจคานวณออกมาไดเปนตวเงนอยางถกตองแนนอน ดงนนในโครงการลงทนเพอทรพยากรมนษยแมวาผลตอบแทนทคานวณไดเปนตวเงนจะตา กยงสมควรจะลงทนเมอคานงถงผลตอบแทนทางออมอน ๆ ทคานวณเปนตวเงนไดไมหมด 4.3) การคานวณผลตอบแทนของรายไดทจะเกดขนในอนาคตของตวผลงทนกมปญหาเชนเดยวกน เนองจากผลตอบแทนทคาดวาจะเกดขนในอนาคต คอรายไดตลอดชวตของผลงทนนนกยากทจะประเมนใหแมนยาใกลเคยงได เนองจากการเปลยนแปลงของสถานการณในอนาคต ดงนนการคานวณรายไดตลอดชวตของผลงทนเพอการศกษา โดยการเอารายไดปจจบนของผมการศกษาระดบตาง ๆ เปนตวแทน จงอาจคลาดเคลอนไดมาก ถาผลงทนสาเรจการศกษาในระดบนน ๆ แลว เขาอาจเผชญตลาดแรงงานทเปลยนไป เชน อตราการวางงานในตลาดแรงงานอาจสงขน อตราคาจางในตลาดแรงงานอาจจะตากวาอตราทเขาใชคานวณกได เปนตน

67

4.4) ปญหาความไมสมบรณของตลาดทน (capital market) ในการคานวณหามลคาปจจบนของผลตอบแทนสทธของการลงทนมปญหาในการเลอกใชอตราดอกเบยทจะนามาปรบมลคาในอนาคตใหเปนมลคาปจจบน ถาตลาดทนมการแขงขนไมสมบรณ อตราดอกเบยในตลาดจะมหลายอตรา อตราทเลอกใชควรจะเปนอตราทสะทอนถงตนทนทแทจรงของเงนกของผลงทน แตถาตลาดทนมความไมสมบรณของขาวสาร อตราดอกเบยทผลงทนเลอกใชอาจไมสะทอนถงตนทนทควรจะเปนของเงนทนของเขากได เชน เขาควรจะกไดในอตราดอกเบยทตากวาน แตเนองจากไมมขอมลวาควรจะไปกจากแหลงใด จงทาใหตองกในอตราทแพงกวาจากแหลงทรจกเปนตน อยางไรกตาม จดออนเหลานไมควรเปนเหตผลทจะทาใหทฤษฎทนมนษยใชประโยชนไมได แตควรจะเปนขอพงระวงในการใชทฤษฎดงกลาวมากกวา นนกคอในการพจารณาโครงการทเกยวของกบการลงทนเพอปรบปรงคณภาพทรพยากรมนษยนน ควรจะคานงถงปจจยตาง ๆ ทวดเปนตวเงนไมไดใหมากขนดวย เพราะในบางกรณปจจยเหลานอาจมความสาคญมากกวาปจจยทวดเปนตวเงนได

บทท 4 ตลาดแรงงาน

(Labor Market)

ถาพจารณากนอยางผวเผนจะเหนไดวา ตลาดแรงงานกเหมอนกบตลาดสนคาและบรการอนๆโดยทวไป กลาวคอ ถาเปนตลาดแขงขนโดยสมบรณ ราคาตลาดถกกาหนดโดยอปสงคและอปทาน แตแททจรงแลวตลาดแรงงานมลกษณะและปญหาผดแผกแตกตางไปจากตลาดสนคาอน ๆ ดงจะไดศกษาตอไป

4.1 ความหมายของตลาดแรงงาน

ตลาดแรงงาน คอแหลงทนายจางและคนงานจะพบกนได เพอจะไดตกลงทาสญญาเขาทางาน โดยนายจางไดรบบรการจากคนงาน และคนงานไดรบคาจางเปนผลตอบแทนจากการขายแรงงาน ถามองในแงวชาการ ตลาดแรงงาน กคอ แหลงทกอใหเกดอปสงคและอปทานของแรงงานนนเอง ซงทางดานอปสงคของแรงงานคอ ฝายนายจางผตองการจางแรงงาน และทางดานอปทานของแรงงานกคอฝายลกจางหรอคนงานทตองการเสนอขายแรงงานหรอหางานทา ดงนนแหลงทเปนตลาดแรงงาน ไดแก สานกงานจดหางาน แหลงทมคนวางงาน และแหลงทมงานวาง เชน โรงงาน บรษทตาง ๆ เปนตน ลกษณะของตลาดแรงงาน แตกตางจากตลาดสนคาและบรการอน ๆ คอ 1) ปจจยอน ๆ ทกาหนดเรองการทางาน แรงงานไมใชจะตกลงแลกเปลยนซอขายแรงงานดวยราคา (คาจาง) สงอยางเดยวเหมอนกบตลาดสนคาและบรการ เพราะแรงงานเปนสงทมชวตจตใจ แรงงานเมอบางคนชอบทางานใกลบาน สะดวกสบาย ถงแมวาจะไดรบคาจางตากตาม แตบางคนอาจจะเสนอขายไดคาจางสง ดงนนคาจางในแรงงานอยางเดยวกนจงอาจมไดหลายระดบ 2) อตราคาจางในตลาดแรงงานไมเปลยนแปลงบอยเหมอนราคาสนคาโดยทวไป กลาวคอ อตราคาจางแรงงานทไมมสหภาพแรงงาน นายจางมกจะกาหนดอตราคาจางไวแนนอนคงทเพราะถาอตราคาจางเปลยนแปลงเรวเกนไปยอมไมเปนผลดแกนายจางในดานตนทนการผลตและลกจางจะรสกวาภาวะการทางานของเขาไมมเสถยรภาพ ทาใหเกดปญหาแรงงานยายเขาออกจากงาน (problem of labor turnover) 3) การเคลอนยายแรงงาน (lack of mobility) เนองจากอตราคาจางแรงงานในตลาดแรงงานมหลายระดบไมแนนอนตายตวเหมอนราคาสนคาและบรการตาง ๆ แรงงานทมความรความสามารถอยางเดยวกน นายจางตางคนอาจใหคาจางตางกนได และถงแมวานายจางผซงใหคาจางแกลกจางสงนน

69

กไมอาจทาใหลกจางรายอนเคลอนยายไปทางานกบนายจางคนนนเสมอไป เพราะลกษณะของงานอาจไมมนคง หรอไมมตาแหนงงานวางพอ เปนตน จะเหนไดวา ตลาดแรงงานเปนตลาดทมความสมบรณนอยทสด เมอเปรยบเทยบกบตลาดชนดอน ๆ ดงนนเมอเกดเหตการณตาง ๆ เปลยนแปลง ตลาดแรงงานมกปรบตวไดชากวาตลาดอน ๆ เชน เมอคาจางสงขน การเสนอขายแรงงานอาจไมเพมขนทนท และในบางครงอาจลดลง เพราะแรงงานอาจพอใจพกผอนเพมขนได ซงผดกบตลาดสนคาและบรการถาระดบราคาสนคาสงขนในขณะทคาใชจายในการผลตไมเปลยนแปลง จานวนสนคาทเสนอขายกจะเพมขนคอนขางแนนอน

4.2 ประเภทของตลาดแรงงาน

ตลาดแรงงานอาจจาแนกประเภทไดหลายแบบ เชน 1) จาแนกตามเขตภมศาสตรหรอการปกครอง เชน ตลาดแรงงานในประเทศไทยอาจแบงเปนตลาดแรงงานภาคกลาง ตลาดแรงงานภาคใต ตลาดแรงงานภาคเหนอและตลาดแรงงานภาคตะวนออกเฉยงเหนอ หรออาจแบงระหวางประเทศ เชน ในยโรป ในเขตตลาดรวมทยอมใหคนงานขามไปทางานระหวางประเทศได การจาแนกตามเขตภมศาสตรหรอการปกครองเพอประโยชนในการแบงเขตการจดหางานทาและการจดทาขาวสารเกยวกบตลาดแรงงาน 2) จาแนกตามอาชพ คอการแบงแรงงานโดยการถอเอาอาชพของตนเปนเกณฑ เชน ตลาดแรงงานของชางกอสราง ตลาดแรงงานเสมยนพนกงาน ตลาดแรงงานของวศวกร เปนตน เพอใหงายแกผทหางานทา จาเปนตองบอกอาชพ ซงนายจางมกจะระบอาชพพรอมกบคณสมบตเพอแรงงานจะใชประกอบการตดสนใจในการทางาน เพราะการมความรอยางหนงไปทางานอกอยางหนง แรงงานอาจไมยอมทางานกได ดงนนจงมผคดแยกประเภทอาชพไว เชน องคการแรงงานระหวางประเทศไดจดกลมอาชพมาตรฐาน (International Standard Classification of Occupation) เพอประเทศสมาชกจะไดถอตาม และนามาจดทาในประเทศของตน 3) จาแนกตามอตสาหกรรม (industry) โดยแยกตามประเภทของอตสาหกรรม เชน อตสาหกรรมทอผา อตสาหกรรมรถยนต เปนตน 4) จาแนกตามระเบยบการวาจางแรงงาน แยกได เปน ตลาดแรงงานของรฐและตลาดแรงงานของธรกจเอกชน ตลาดแรงงานของรฐบาล ไดแกแรงงานทเขาไปทางานใหแกทางราชการ ซงแรงงานเหลานเรยกวา เปนขาราชการ ลกจาง แรงงานเหลานเขาไปทางานโดยผานระเบยบกฎขอบงคบตามทกฎหมายกาหนดไวแนชด

70

สวนตลาดแรงงานธรกจเอกชน ไดแก แรงงานทเขาไปทางานในภาคเอกชน ซงสญญาวาจางไมไดมกฎเกณฑแนนอนตายตวขนอยกบการตกลงระหวางนายจางและลกจางเปนราย ๆ ไป และอาจจะมการเปลยนแปลงอยเสมอ

4.3 หนาทของตลาดแรงงาน

หนาทของตลาดแรงงานคอการทาใหแรงงานกบตาแหนงงานวางมความสอดคลองกน ซงความจรงแลวแรงงานกบตาแหนงงานวางไมอาจสอดคลองกนไดโดยงาย การหางานทาของคนงานและหาคนมาบรรจเขาทางานเปนเรองท ซบซอน ทงนอาจมสาเหตมาจากการขาดขาวสารเกยวกบตลาดแรงงาน หรอแรงงานมคณสมบตไมเหมาะสมกบตาแหนงงานทวางอย เพอทจะเปนแนวทางในการพฒนากาลงคนใหมคณภาพดขน และปรบปรงทางดานขาวสารเกยวกบตลาดแรงงาน ซงจะทาใหแรงงานกบตาแหนงวางมความสอดคลองกนไดดขน มาตรการตอไปนอาจเปนสงเหมาะสม คอ 1) ในดานขาวสารเกยวกบตลาดแรงงาน รฐบาลควรจดตงสานกงานจดหางานเพมขนอก เพอทจะเปนแหลงกลางใหนายจางและผทหางานทาไดมาพบกน ทาใหเกดการจางงาน โดยวธทใหบคคลวางงานไปตดตอสมครงานทสานกงานจดหางาน และฝายนายจางเมอตองการคนงานอาจใชวธตดประกาศรบสมครงานไวทสานกงานจดหางานดวย และสานกงานจดหางานกควรจดทาขาวสารเกยวกบตลาดแรงงานออกเผยแพรอกดวย เชน การจดวนนดพบแรงงานทมหาวทยาลยธรรมศาสตร นอกจากสานกงานจดหางานแลว แรงงานยงอาจไดขาวสารเกยวกบตลาดแรงงานจากหนงสอพมพ วทย โทรทศนและญาตมตรคนรจกกน ทมาของขาวสารเหลานจดวาเปนระบบขาวสารของเอกชน 2) ในดานการพฒนากาลงคนใหมคณภาพดขน อาจทาไดโดยการใหการศกษาในโรงเรยนและการฝกอบรมหรอฝกอาชพ ซงการศกษาในโรงเรยนใชเวลานาน แตการฝกอบรมหรอฝกอาชพเปนการฝกระยะสน ๆ 3) การฝกอาชพ (vocational training) เปนการฝกอบรมงานฝมอใหแกแรงงานเพอเตรยมตวเขาทางานจะไดมฝมอและความสามารถเพมขน จะไดคาจางสงขน ตลอดจนเพอกาวไปรบตาแหนงทสงขน แตเปนการฝกงานระยะสนเพยง 3 เดอน ถง 1 ป ในบางประเทศมการฝกลกมอผฝกหดงาน โดยใหผฝกเขาทางานระยะเวลาหนงแลวฝกในชนเรยนอกระยะเวลาหนง ตามเวลาทกาหนด อาจใหคาจางดวย แตใหในอตราตา เมอเรยนจบกจะมประกาศนยบตรให ซงนายจางเปนผจดรวมกบรฐบาล ในบางประเทศ เชน องกฤษ ออสเตรเลย มการฝกอาชพแกคนพการ เพอฟนฟสมรรถภาพแลวจดใหทางานในโรงงานทรฐบาลใหเงนอดหนน หรอรฐบาลออกคาจางใหกบคนพการททางาน หรอตงโรงงานใหคนพการทาโดยเฉพาะ เพอใหเหมาะสมกบเขา โดยไมมงหวงกาไร

71

4.4 การเขาออกจากงาน

การทคนไดเขามาทางานไดนนอาจเนองจากบรษทมคนงานไมพอ หรอมการตงโรงงานใหมหรอขยายกจการเพมขน จงมความจาเปนตองรบคนงานเพม ตลาดแรงงานจงเปนสงจาเปนทชวยชกจงใหคนกบงานไดมาพบกน นอกจากนนในบางครงแมวาคนจะไดงานทาแลวแตกไมไดหมายความวาจะอยกบงานนนไปตลอดชวตโดยไมมการเปลยนแปลงงาน ดวยเหตน เราจงควรทาความเขาใจถง ความหมายของการเขาออกจากงานในเรองเหลานดวย กลาวคอ การเขาออกจากงาน (labor turnover) หมายถงจานวนคนงานทโรงงาน หรอบรษทจางไว หรอจานวนคนงานทออกจากงานไป อตราการเขางาน (accession rate) คอจานวนคนงานทบรษทจางไว เมอเทยบกบจานวนคนงานทงหมด อตราการออกจากงาน (separation rate) คอจานวนคนงานทออกจากงาน เมอเทยบกบจานวนคนงานทงหมด

1) สาเหตทคนออกจากงาน สาเหตทคนออกจากงานไดแก

1.1) นายจางใหออกหรอเลกจาง จะเกดขนไดในกรณ (1) หมดกาหนดสญญาจาง (2) มงานลดลง โดยทคนงานไมไดทาผด คนงานกจะกลายเปนคนวางงานและมสทธไดเบยประกนการวางงาน (ถาหากประเทศนนมโครงการประกนการวางงาน) (3) ทาความผดโดยฝาฝนระเบยบขอบงคบ นายจางกจะไลออก 1.2) ลาออกจากงาน (quit) ไดแกคนงานยนใบลาออกจากงานดวยความสมครใจของตน อาจมสาเหตมาจาก (1) มงานใหมทมรายไดดวา ถกกบอปนสย และคดวาสามารถทางานไดดกวา (2) เลอกอาชพใหถกกบอปนสยของตน (3) เพอความกาวหนาในอาชพของบคคลนน (4) สขภาพไมด (5) เพอตดตามครอบครวในกรณทยายททางานหรอยายทอย (6) สงแวดลอมในททางานไมด เชน ในดานความสมพนธกบเพอนรวมงาน ความยตธรรมของนายจาง ความนาสนใจของงานททา เปนตน 1.3) ออกจากงานเพราะเหตอน ๆ เชน ครบเกษยณ ไปรบราชการทหาร โอนไปทางานทอน ถงแกกรรม เปนตน

72

อตราการเขาออกหรอการเปลยนงานซงมกคานวณเปนรายเดอน เปนสงหนงทใชวดความมนคงของสถานประกอบการ ประสทธภาพในการบรหาร การคดเลอกคนเขาทางาน การฝกงาน เปนตน เพราะถามอตราการเขาออกจากงานสง จะเปนผลเสยในแงการบรหารงานบคคล เพราะการรบคนเขาทางานใหมจะตองสนเปลองเวลาในการฝกอบรม เพอใหมความรความเขาใจเกยวกบงานนน ๆ และเสยเงนในการดาเนนการ ดงนน จงมความจาเปนทจะตองทราบถงอตราการเขาออกงานวามมากนอยเพยงใด ถามมากควรจะไดคนหาสาเหตและทาการแกไขในการรบคนเขาทางาน

2) การคานวณหาคนเขาออกจากงาน

การคานวณทาไดโดยใชสตรการหาอตราการเขาออกหรอการเปลยนงาน (1) อตราการเขางานรายเดอน (accession rate) มสตรวา

อตราการเขางาน = อนนนวนกลางเดจานวนคนงานดอนนนเขางานในเจานวนคนงาน x 100

(2) อตราการออกจากงานรายเดอน (separation rate)

อตราการออกจากงาน = อนนนวนกลางเดจานวนคนงาน

อนนนจากงานในเดจานวนคนออก x 100

(3) อตราการเขาออกงาน (labor turnover rate)

อตราการเขาออก = อนนนวนกลางเดจานวนคนงาน

นนน)กงานในเดอ(จานวนคนออ- อนนน) างานในเด(จานวนคนเข

x 100

หรอ = อตราการเขางาน – อตราการออกงาน ในการคานวณเกยวกบอตราการเขาออกงานรายเดอน จะตองมตวเลขจานวนคนงานทรบเขามาทงเดอน จานวนคนงานเขางานในเดอนนน ๆ จานวนคนงานออกจากงานในเดอนนน ๆ สาหรบวธการหาจานวนคนงานวนกลางเดอน อาจจะหาไดจาก (1) ดจานวนคนงานทมอยในวนตอนกลางเดอน หรอ (2) หาคาเฉลยของจานวนคนงานวนตนเดอนกบจานวนคนงานวนปลายเดอน ซงทาไดโดยการเอาจานวนคนงานวนตนเดอนกบจานวนคนงานวนปลายเดอนรวมกน แลวหารดวย 2 หรอ (3) หาคาเฉลย (mean) ของจานวนคนงานในเดอนนน โดยเอาจานวนคนงานทงเดอนมารวมกน แลวหารดวยจานวนวน

73

ตวอยาง ในกลางเดอนพฤษภาคม 2543 มคนงานวนกลางเดอน 8,800 คน มคนเขาทางานในสนเดอนน 200 คน มคนออกจากงาน 160 คน ดงนน จะคานวณไดดงน อตราเขางาน = 800,8

200 x 100 = 2.27

อตราออกจากงาน = 800,8160 x 100 = 1.82

อตราเขาออกงาน = ( )800,8

160200− x 100 = .45

หรอ = 2.27 – 1.82 = .45

4.5 สานกงานจดหางาน

สานกงานจดหางานเปรยบเสมอนตลาดแรงงาน ทชวยใหผประสงคจะทางาน และผทตองการจางคนมาทางาน ไดมโอกาสมาพบปะกน ซงจะไดศกษาถงหนาทและประเภทของตลาดแรงงานกนตอไป

1) หนาทของสานกงานจดหางาน

โดยทวไปแลว หนาทของสานกงานจดหางานแบงออกไดเปน 3 กลมใหญ ๆ คอ 1.1) หนาททางดานการดาเนนงาน 1.2) หนาททางดานวชาการ 1.3) หนาทอน ๆ 1.1) หนาททางดานการดาเนนงาน หนาททสาคญทสดทางดานการดาเนนงาน คอ การจดหางานใหแกประชาชน โดยใหนายจางและผสมครงานมาพบกน เพอทนายจางจะไดคนงานและคนงานจะไดงานทา เพอปฏบตหนาทดงกลาว เจาหนาทของสานกงานจดหางาน ตองดาเนนการตามขนตอนตอไปน (1) ลงทะเบยนผของานทา โดยแยกตามคณวฒ ความชานาญและประเมนความสามารถของบคคลเหลานน (2) ตดตอกบนายจาง เพอหาขอมลทแนนอน เกยวกบตาแหนงงานวาง และเงอนไขการบรรจคนงานในตาแหนงเหลานน ซงการตดตอกบนายจางนนตามปกตนายจางจะแจงมาทางโทรศพท หรอมาแจงดวยตนเองยงสานกงานจดหางานตามแบบฟอรมทกาหนดไวให และในบางครงเจาหนาทของสานกงานอาจไปเยยมนายจางเพออานวยความสะดวก (3) คดเลอกผสมครสงไปใหนายจางทขอไว โดยเลอกใหตรงตามคณสมบตทนายจางตองการ เพอจดสงไปใหนายจาง แลวบนทกไวเพอทารายงานหรอสถต

74

การคดเลอกทาไดโดย วธสมภาษณและวธสอบคดเลอก วธสมภาษณนนจะใหไดรายละเอยดเกยวกบตวผสมคร เชน สภาพความเปนอย สภาพการสมรส การศกษาและการฝกอาชพ ประสบการณในการทางาน เปนตน ในดานวธการทดสอบคดเลอก ใชวธการเขยนคาตอบลงในกระดาษในเรองตาง ๆ ตามทนายจางตองการ หรอทดสอบความถนดทางความคลองในการใชมอ อาจทาไดโดยวธตอรปภาพ เปนตน (4) ประเมนผล เพอทราบวานายจางจางบคคลนน หรอบคคลนนลาออกไปแลว สานกงานจดหางานตองคอยตดตามดผล และสอบถามความเหนของนายจางเกยวกบคนงานทหาให เพอทจะไดทราบขอบกพรอง และหาทางแกไขในโอกาสตอไป (5) เวยนตาแหนงงานวางและผสมครงานใหสานกงานจดหางานอน ๆ เพอทจะทาใหตาแหนงงานวางไดบรรจคนเรวขน และผสมครงานไดงานเรวขน เพราะมสานกงานอยหลายแหง โดยไดทาบญชผสมครงานและตาแหนงงานวาง เวยนใหทราบโดยทวกน (6) ใหความสะดวกแกคนงานในการโยกยายจากทองถนหนงไปยงอกทองถนหนง ถาปรากฏวาในทองถนนนมตาแหนงงานทเหมาะสมและดกวา 1.2) หนาททางดานวชาการ (1) รวบรวมขอมลเกยวกบตลาดแรงงาน โดยรวบรวมขอมลจากนายจางทแจงตาแหนงงานไว และสงแบบสอบถามไปใหกรอกเกยวกบตาแหนงงานวาง และในขณะเดยวกนกมขอมลของผสมครงาน โดยแยกตามกลม อาชพ และอาย เปนตน ตลอดจนแนวโนมการจางงานในอนาคตเพอนามาใชประโยชนในการวางแผนการจางงาน (2) การคนควาเกยวกบอาชพ การจดหางานจะไดผลอยางเตมทกตอเมอผรบผดชอบมขอมลเกยวกบอาชพโดยสมบรณ เพอทเจาหนาทจะจดหาคนงานใหเหมาะสมกบอาชพนน ๆ ได เชน ผทจะมหนาทพมพดดอยางนอยกควรพมพไดในอตราขนตาเทาใด หรอผทจะเปนเลขานการไดควรมคณสมบตอยางอน เชน เขยนเชาวเลขได เปนตน 1.3) หนาทอน ๆ ไดแก (1) การแนะแนวอาชพ และการใหคาแนะนาเกยวกบการทางาน (2) การอบรมอาชพ คอการอบรมทกประเภททจะชวยใหคนงานไดรบ หรอเพมความร ความชานาญ (3) การปรบตวคนใหมอาชพใหม ซงเปนหนาททคอนขางยาก กคอ การหางานใหเหมาะสมแกคนงานทพพลภาพ โดยการสารวจ จดทะเบยนผทพพลภาพ การใหคาแนะนะการหางานใหบคคลเหลานทา ตลอดจนการกนตาแหนงงานบางตาแหนงใหผทพพลภาพดวย

75

2) ประเภทของสานกงานจดหางาน

สานกงานจดหางาน สามารถแบงออกเปน 2.1) สานกงานจดหางานของรฐบาล รฐบาลจดตงเพออานวยความสะดวกแกผสมครฟร โดย

จดตงในแหลงทมประชาชนหนาแนน มโรงงานอตสาหกรรมและนายจางมากพอควร มกนยมการจดหนวยออกเปน สานกงานกลางจดหางาน สานกงานจดหางานระดบภาค และสานกงานจดหางานประจาทองถน 2.2) สานกงานจดหางานเอกชน เอกชนขออนญาตจดตงสานกงานตอสานกงานจดหางานของรฐบาล ทางสานกงานกลางจดหางานจะเปนผออกใบอนญาตให การจดหางานของสานกงานจดหางานเอกชนมกจะทาเปนธรกจ โดยคดคาบรการจากผสมคร ในประเทศไทยกฎหมายกาหนดไววาคดคาบรการไดไมเกนรอยละ 25 ของคาจางเดอนแรก ในบางครงสานกงานจดหางานของเอกชนอาจจะดาเนนกจการแบบการกศลในรปมลนธเพอสงเคราะหผสมครงาน ในกรณนจะไมคดคาบรการจากผสมครงาน แตมสานกงานจดหางานประเภทนนอยมาก

3) สานกงานจดหางานในประเทศไทย

ประเทศไทยเรมมสานกงานจดหางานมาตงแตสมยเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 โดยคณะผเปลยนแปลงการปกครอง หนาทของสานกงานจดหางานคอ 3.1) รบลงทะเบยนผมาหางานทา โดยทผมาหางานทาจะมาเขยนใบสมครและทาบตรไวกบสานกงานจดหางาน เมอมตาแหนงงานวางเหมาะสมกบผมาหางานทา กจะมหนงสอแจงมาใหตดตอเพอจดสงไปใหนายจาง 3.2) รบคาขอคนงานจากนายจาง เมอนายจางตองการคนงานกอาจจะโทรศพทมาหรอมาตดตอดวยตนเองเมอตดตอขอคนงานจากสานกงานจดหางาน โดยแจงคณสมบตของแรงงานทตองการไวดวย 3.3) สงคนไปใหนายจาง เมอสานกงานจดหางานเลอกคนไดเหมาะสมตามคณสมบตทนายจางแจงมา กจะตดตอกบนายจาง ถานายจางเหนวาเหมาะสม อาจจะนดใหนายจางมารบคนงานหรอจะใหทางสานกงานจดสงคนงานไปใหกไดแลวแตขอตกลง 3.4) จดทารายงานผลการจดหางาน เพอแจงใหสานกงานกลางทราบผลวามคนมาสมครงานเทาไร ตาแหนงงานวางมเทาไร และสามารถบรรจคนทางานไดเทาไร เปนตน

76

(1) จดทาขาวสารตลาดการจาง (employment market information) โดยสงเจาหนาทออกสารวจตามสถานประกอบการตาง ๆ เพอทจะไดทราบตาแหนงงานวาง สาหรบใชประกอบในการจดหางานและวางแผนการจดหางาน (2) แนะแนวอาชพ (vocational guidance) เพอใหคาปรกษาแกผทมาหางานทา ทตองการคาแนะนาเกยวกบอาชพ อาจมการสงเจาหนาทไปแนะนาแกนกเรยนตามโรงเรยนทประสงคจะไปประกอบอาชพใหทราบถงแนวโนมของอาชพตาง ๆ เพอนาไปประกอบการเลอกอาชพไดถกตอง (3) ศกษาอาชพทมความสาคญและมลกษณะพเศษ เชน งานทหาคนบรรจไดยาก งานทตองการคนงานมาก งานทใหคนงานออกมาก เปนตน วาเปนเพราะเหตใด เพอทจะเปนลทางในการจดหางานใหเหมาะสมและเพยงพอ (4) จดหางานใหนกเรยนนกศกษาในระหวางปดภาคการศกษา เพอจะใหนกเรยนนกศกษามรายไดชวยเหลอครอบครว หรอเกบไวใชในการศกษาเมอเปดภาคเรยน งานทสานกงานจดหางานสวนใหญมกจะเปนแรงงานไมมฝมอ งานตามบาน เชน คนใช คนสวน กรรมกรแบกหาม กระเปารถเมล และงานทนายจางหาไดยาก เปนตน สวนงานชางฝมอ งานในสานกงาน เสมยน พนกงานขาย นายจางมกจะประกาศรบสมครเอง หรอรบญาตพนองเขาทา หรอมผแนะนามา โดยผหางานทาไปสมครกบนายจาง แทนทจะใหสานกงานจดหางานจดให อยางไรกตามในบางครงสานกงานอาจทาไมไดผล เพราะ (1) ตามหนวยตาง ๆ มงานพอแลว (excess labor in the market) ดงนนเขาจงไมรบคนงานเพมขน เวนไวเสยแตมการขยายงานเทานน (2) สานกงานจดหางานไมใชผกอใหเกดงานเอง นายจางเทานนทกอใหเกดงาน ในการไปสมครงานโดยผานสานกงานจดหางาน สานกงานจดหางานจะมหนาทสอบคณสมบตซงอาจใชวธการสมภาษณหรอการสอบคดเลอกกตาม เพอใหไดคณสมบตตามทนายจางตองการ ซงการคดเลอกงานบางอยาง สานกงานจดหางานอาจไมมมาตรการในการคดเลอกคนใหตรงตามตองการของนายจางได เพราะไมทราบรายละเอยดพอ แตอยางไรกดเมอคดเลอกไดเทาทสานกงานจดหางานทาได แลวสงไปใหนายจางสมภาษณอกครงหนง การจะรบคนงานหรอไมรบขนอยกบนายจางไมใชสานกงานจดหางาน การตรงไปหานายจางจงเปนวธทดกวาวธอน ดงนนคนงานจงมกตรงไปสมครงานกบนายจางแทนทจะเสยเวลามาทสานกงานจดหางานกอน เพอใหการจดหางานไดผล ในสหรฐอเมรกาเคยใชวธบงคบใหนายจางหาคนงานโดยผานสานกงานจดหางาน ซงในครงนนทาใหสถตการหางานเพมมากขน แตกยงถอวาเปนวธทไมไดผลในทสดตองเลกไป เพราะมความยากลาบากในการเลอกคนงานใหตรงตามคณสมบตทแจงมา และไมมหลกประกนอะไรวาคนงานทสานกงานจดหางานเลอกใหนน จะทาใหนายจางรบเขาทางาน ทงนเนองจากสานกงานจดหางานไมใชเปนผกอใหเกดงานเอง นายจางเปนผทกอใหเกดงาน นนเอง

บทท 5 การกาหนดคาจาง

(Wage Determination) 5.1 แนวคดเกยวกบการกาหนดคาจาง

1) ความหมายของคาจาง

คาวา “คาจาง” (wage) ไดมผใหความหมายแตกตางกนไวหลายประการ เชน Robert ผเชยวชาญทางดานอตสาหกรรมสมพนธ (industrial relations) ไดใหแนวคดเกยวกบคาวา “คาจาง” ไววา “คาจาง” (wage) หมายถงสงทจายตอบแทนใหแกลกจาง ซงทางานหรอใหบรการแกนายจางซงความหมายทางวชาการไดครอบคลมถงผททางานเปนผบรหาร หรอผใชวชาชพดวย แตบางทานไดใหขอคดวา ควรจะเรยกคาตอบแทนดงกลาววา “เงนเดอน” (salary) ซงปกตแลวคาวา “คาจาง” นจะจายตอบแทนใหแกผทางานทงทเปนผไรฝมอ (unskilled labor) กงฝมอ (semiskilled labor) และผมฝมอ (skilled labor) สาหรบสงทจายใหแกผบรหารและผใชวชาชพ (white-collar employees และ professionals) มกจะเรยกวาเงนเดอน ถาพจารณาความหมายของคาจางในทางเศรษฐกจอยางกวาง ๆ แลว คาจางกคอ ผลตอบแทนทเจาของทรพยากรมนษยไดรบเปนการแลกเปลยนกบการทเขาอนญาตใหผผลตนาเอาทรพยากรมนษยนนไปใช สาหรบความหมายกวาง ๆ เชนน กาไรของผประกอบการหรอผดาเนนกจการสวนตวกอาจถอรวมเปนคาจางไดดวยในแงทพจารณาไดวา กาไรดงกลาวเปนคาจางทผประกอบการจายใหกบตนเอง ชดเชยคาเสยโอกาสทไมไดนาทรพยากรมนษยของเขาไปใชในทางอน อยางไรกตามโดยทวไปแลวนน “ คาจาง ” จะถกพจารณาในความหมายทแคบกวาความหมาย ขางตน คอ คาจางจะถกถอวาเปนผลตอบแทนตอแรงงานททาการผลตตามคาสงของผอนหรอเปนผลตอบแทนตอการทแรงงานใชเครองมอ เครองจกร ซงเปนของนายจางไปในการผลตสนคาและบรการใหกบนายจางนน คาจางตามประกาศคณะปฏวต ฉบบท 103 พ.ศ. 2505 หมายถง “เงนหรอเงนและสงของทนายจางใหแกลกจางเปนการตอบแทน การทางานในเวลาทางานปกตของวนทางานหรอจายใหโดยกาหนดตามผลงานทลกจางทาได และหมายความรวมถงเงนหรอเงนและสงของทจายใหในวนหยด ซงลกจางไมไดทางานและในวนลาดวย ทงนไมวาจะกาหนดคานวณ หรอจายเปนการตอบแทนวธอยางไร และไมวาจะเรยกชออยางไร”

78

จะเหนไดวา คาจาง คอผลตอบแทนจากการใชแรงงานทนายจางใหแกแรงงาน ซงผลตอบแทนทแรงงานไดรบนอาจเปนเงนตราหรอสนคาและบรการทมมลคาเปนเงนได สาหรบคาจางทเปนสนคาและบรการอาจไดแก ขาว ทองคา ฯลฯ ตามกฎหมายไทยนนกาหนดไววาในกรณทตกลงจายคาจางเปนเงนแลวจะเปลยนเปนจายบตรหรอสงของแทนไมได

ตามความหมายของคาจางในประการน คาจางจะไมรวมถงผลตอบแทนใหแกผประกอบการและรายไดของผดาเนนกจการของตนเองเขาไปดวย และเปนความหมายทใชกนแพรหลาย โดยเฉพาะองคการแรงงานระหวางประเทศ (International Labor Organization หรอ ILO) กไดใชความหมายในลกษณะดงกลาวนเปนหลกเชนกน ดวยเหตนในทกเรองเกยวกบคาจางทจะกลาวถงในตอนตอ ๆ ไป กจะไดพจารณา “คาจาง” ในความหมายท ILO กาหนดไว

2) ลกษณะวธการจายคาจาง

ลกษณะวธการจายคาจาง โดยทว ๆ ไปม 2 แบบคอ 2.1) จายเปนเงนเดอนแกผทปฏบตงานทตองการคณภาพ เชน ผบรหาร หวหนาคนงาน พนกงานในสานกงาน ทเรยกวา “white-collar workers” 2.2) จายเปนรายชวโมงหรอรายชนแกผทปฏบตงานทตองการปรมาณงาน ลกจางทไดรบคาจางในลกษณะนมกเปนลกจางททางานในขบวนการผลตและกรรมกรผใชแรงงานทว ๆ ไปทเรยกวา “blue-collar workers”

3) ความสาคญของคาจาง

คาจางหรอผลตอบแทนตอแรงงานนนนบไดวาเปนแหลงรายไดสาคญแหลงหนงในระบบเศรษฐกจทวไป และยอมเปนแหลงสาคญของอานาจซอของบคคลในเศรษฐกจดวย โดยเฉพาะในประเทศทพฒนาแลวกาลงแรงงานสวนใหญจะอยในสาขาอตสาหกรรม การวางแผนการผลตและจาหนายในสวนของเอกชนหรอการพจารณากาหนดแนวนโยบายตาง ๆ ของรฐบาล กยอมตองนาเอาคาจางเขาเปนตวแปรสาคญตวหนงในการพจารณา ตามปกตคาจางมกจายในรปตวเงน แตเนองจากรายไดทเปนตวเงนมกจะไมไดเปนตววดมาตรฐานการครองชพของแรงงานเสมอไป ทงนเพราะอานาจซอของคนมกจะเปลยนแปลงอยตลอดเวลาอนเนองมาจากราคาสนคาเปลยนแปลงไป เชน ในสมยสงครามสนคามราคาแพงทาใหรสกวาเงนมคาลดลงเพราะซอสนคาไดนอยลง หรอกลาวอกนยหนงวาอานาจซอของเงนนอยลง ดงนนจงมกมผกลาวถงคาจางทเปนเงน และคาจางทแทจรงอยเสมอ ถามองในแงของคนงานแลว คาจางยอมเปนแหลงรายไดสาคญของครอบครว เมอคาจางสงขนโดยทระดบราคาสงขนชากวาหรอคงท อานาจซอของคนงานกจะสงขนและอาจทาใหอปสงคมวลรวม (aggregate demand) ของระบบเศรษฐกจเพมขน ซงจะมผลไปกระตนใหเกดการขยายตวในการผลตเพอ

79

ตอบสนองตออปสงคมวลรวมดงกลาว และทาใหเศรษฐกจขยายตวออกไปได ตรงกนขาม ถาคาจางลดลง โดยทระดบราคาไมลดลงดวย หรอลดลงนอยกวาคาจางอานาจซอของคนงานกจะลดลงเปนผลให อปสงคมวลรวมของเศรษฐกจลดลง จนอาจทาใหเกดภาวะเศรษฐกจถดถอย (recession) หรออาจ จะรนแรงจนถงกบเกดภาวะเศรษฐกจตกตา (depression) กได ในแงของผผลตหรอเจาของกจการนน คาจางจะเปนตนทนสวนสาคญสวนหนงในการผลต เรยกวา ตนทนแรงงาน (labor cost) ซงถาเปนกจการทใชแรงงาน (labor intensive) ตนทนแรงงานกจะมสดสวนสงมากจากตนทนทงหมด สวนถาเปนกจการประเภทใชทนมาก (capital intensive) ตนทนแรงงานกอาจมสดสวนนอยกวากจการประเภทแรก ในแงของกจการนการเพมขนของคาจางยอมหมายถงการเพมในตนทนการผลตดวย โดยเฉพาะในกจการทใชแรงงานมากตนทนอาจเพมสงจนผประกอบการตองเพมราคาขนอกมาก หรอไมกตองหนไปใชเทคนคการผลตแบบใชเครองจกรแทนแรงงานมากขน และปลดคนงานออก ซงการทราคาสงขนและการวางงานทเพมขนนยอมไมเปนผลดตอเศรษฐกจ แตถาคาจางลดลงผลจะเปนตรงกนขาม คอตนทนการผลตจะลดลง ซงอาจทาใหระดบราคาลดลงหรออยางนอยกไมมแนวโนมจะสงขนไปอก นอกจากนโอกาสทคนงานจะถกปลดออกเพราะนายจางใชเครองจกรแทนแรงงานกจะมนอยลงดวย จะเหนไดวา จากการพจารณาถง 2 ฝายทเกยวของกบเรองของคาจางโดยตรง คอ นายจางกบลกจางนน ในแงของคนงานการเพมขนของคาจางจะเปนผลดตอทงตวของคนงานและจะเปนผลดตอเนองไปยงเศรษฐกจโดยสวนรวมดวย สวนการลดคาจางจะเปนผลเสย ซงเปนการขดกบกรณทมองจากแงของนายจางทการเพมคาจางยอมหมายถงการขนราคาสนคาและปลดคนงานออกอนเปนผลเสย แตถาลดคาจางลงกอาจจะเปนผลด จากแนวคดทขดแยงกนเชนนจงเปนสาเหตสาคญประการหนงของการเกดขอพพาทแรงงานในประเทศทอยในระบบเศรษฐกจแบบเสรโดยทวไป และการจะเปลยนแปลงอตราคาจางจงเปนเรองสาคญทจาเปนตองมการพจารณาวเคราะหอยางรอบคอบ เพอประนประนอมใหเกดผลดทสดตอเศรษฐกจ จากความสาคญของคาจางในระบบเศรษฐกจเชนน นกเศรษฐศาสตรจงไดพยายามวเคราะหเรองของคาจางมาตงแตอดต และมการพฒนาทฤษฎหรอแนวคดเกยวกบคาจางมาเปนระยะ ๆ เพอใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงของสภาพการณทวไปมาจนกระทงปจจบน โดยปกตในตลาดสนคา ราคามกถกกาหนดโดยจดตดของเสนอปสงคและอปทาน แตในตลาดแรงงานนนอปทานมมากกวาอปสงคของแรงงาน ดงนนถาปลอยใหคาจางถกกาหนดโดยอปสงคและอปทานของแรงงานเองแลว คาจางจะถกกดใหตาลง ดวยเหตนเองจงจาเปนตองมการกาหนดอตราคาจางขนตา และสหภาพแรงงานเกดขน

80

4) ปจจยสาคญทมผลตอการกาหนดอตราคาจาง

การกาหนดคาจางในบางกจการอาจใชวธการทไมมหลกเกณฑ คอทาตามใจชอบ บางกจการอาจกาหนดคาจางจากผลของการเจรจาตอรองระหวางฝายสหภาพแรงงานและฝายจดการ แตอยางไรกตามยงมปจจยสาคญทมผลตอการกาหนดอตราคาจางหลาย ๆ ประการพอสรปไดดงน (1) ความสามารถทจะจายคาจางของกจการสมพนธกบระดบราคาตลาด ประเทศไทยเปนประเทศทมระบบเศรษฐกจแบบเสรนยม ธรกจตาง ๆ กยอมมงหวงและแขงขนกนหากาไร กาไรเปนสวนแตกตางระหวางรายไดกบตนทน ซงคาจางกเปนสวนหนงของตนทนอนเกดจากการจายผลตอบแทนการจางงาน ฉะนนธรกจกยอมทจะพยายามใหตนทนของตนตาสดเทาทจะทาได จงพยายามใหมการจางแรงงานในอตราทตาหรอควบคมใหใกลเคยงกบธรกจอนทมขนาดและอยในอตสาหกรรมเดยวกน เพอทจะใหไดกาไรและสามารถแขงขนกบกจการอนไดแตกจการกจาเปนทจะตองรกษาอตราคาจางใหอยในระดบเดยวกบกจการคแขง เพราะวาการกาหนดคาจางในระดบทตากวากจการคแขงจะทาใหสญเสยคนงานทดแกกจการอน ในขณะเดยวกน กตองควบคมอตราคาจางไวไมใหสงเกนกวากจการอน เพอมใหตนทนการผลตสงโดยไมจาเปน กจการคแขงตาง ๆ จะพจารณาปรบปรงอตราคาจางใหสอดคลองกนอยตลอดเวลาดงนนถาหากมกจการใดเพมอตราคาจางสงขน กจการอนมกจะปฏบตตาม (2) ผลผลตของลกจาง ถาผลตไดสง ผลตอบแทนกยอมจะสงตาม ในการจางแรงงานของนายจางยอมมงหวงใหลกจางไดทางานอยางมประสทธภาพ เพอใหไดผลผลตสง เครองมอทนามาใชในการจงใจลกจางเพอใหทางานไดอยางเตมความสามารถและเตมใจในการทางานกคอ การจดใหมการตงระดบมาตรฐานในการผลตทลกจางควรจะผลตได และในกรณทลกจางสามารถผลตไดสงกวาระดบน นายจางจะจายผลตอบแทนสงขน ฉะนนในการกาหนดคาจางจาเปนจะตองคานงถงประสทธภาพของผลผลตและการจงใจนดวย (3) อานาจตอรอง ในบางครงลกจางกอาจไดรบความไมเปนธรรมดานคาจางจากนายจาง ถาลกจางมการรวมตวกนเปนสหภาพแรงงาน เมอไดรบคาจางทตากวาระดบทสมควรจะไดจะสามารถเจรจาตอรองโดยผานสหภาพแรงงาน ดวยเหตนจงทาใหลกจางมสวนรวมในการกาหนดคาจาง (4) ลกษณะของงาน ถางานยากหรอเสยงยอมไดรบผลตอบแทนสง งานแตละงานยอมมลกษณะแตกตางกนไปตามความยากงาย จงตองการความรความสามารถ ทกษะ และความรบผดชอบในการทางานไมเหมอนกน และงานบางอยางกตองเสยงอนตรายสง ฉะนนในการกาหนดคาจางยอมตองคานงถงสงเหลาน กลาวคอ งานใดทตองใชความรความสามารถ ความรบผดชอบ และมการเสยงอนตรายสงกควรไดรบคาจางสงดวย

81

(5) กฎหมาย ในการกาหนดคาจาง รฐบาลเขามามสวนเกยวของเพอสรางความเปนธรรมระหวางนายจางกบลกจาง กฎหมายทเปนแมบทสาคญในเรองน กคอ กฎหมายคมครองแรงงาน กฎหมายเกยวกบการกาหนดคาจางขนตา การประกนสวสดภาพแรงงาน การจายเงนคาตอบแทน (6) คาครองชพ ตองมการปรบการจายคาจางใหพอเหมาะกบคาครองชพทเปลยนแปลง คาครองชพในทางเศรษฐศาสตรกาหนดเปนคาความสมพนธระหวางรายไดของประชาชาตกบราคาสนคาและบรการ ในความหมายทวาในขณะใดทสนคาและบรการคตาง ๆ มราคาสงขน หรออยในภาวะทเรยกวา เงนเฟอ (inflation) ประชาชนมรายไดไมเพยงพอทจะซอสนคาและบรการไดตามปกต หรอสภาพความเปนอยของประชาชนในขณะนนกาลงตกอยในภาวะทคาครองชพมอตราสง ยอมตองมการปรบอตราคาจางใหเหมาะสมกบคาครองชพทเปลยนแปลงไป คาครองชพมผลตอความเปนอยของลกจาง การปรบคาจางใหเหมาะสมกบคาครองชพทสงขนเปนสงจาเปน แตการปรบคาจาง คาครองชพ เปนการพจารณาคาจางทเปนตวเงน (money wages) เทานน แตคาจางทแทจรง (real wages) อาจจะไมเพมขนเลยกได ถาหากวาการปรบคาจางนนมผลใหราคาสนคาสนคาสงขนไปอกชน ดงนนจะไมเกดประโยชนแกลกจาง เพราะอานาจซอ (purchasing power) ของลกจางไมไดเพมขน

5.2 ทฤษฎคาจาง

นกเศรษฐศาสตรไดพยายามศกษาถงปจจยและมาตรการตาง ๆ ในการกาหนดคาจาง ทฤษฎคาจางเปนแนวความคดทอธบายถงอตราคาจางทเปนอยในวงการอตสาหกรรมทวไปวา ทาไมอตราคาจางจงเปนเทานนเทานหรออยในระดบนนระดบน สรปไดวาทฤษฎคาจางจะกลาวถงปจจยตาง ๆ ทมอทธพลตอการกาหนดคาจางและเนองจาก “คาจาง” เปนสงทมความสาคญตอเศรษฐกจของประเทศเปนอยางยงมาเปนเวลาชานานแลว นกเศรษฐศาสตรสานกตาง ๆ ไดทาการศกษาวจยและตงทฤษฎคาจางไวมากมาย ซงในทนจะขอกลาวถงเพยงบางทฤษฎทมความสาคญเทานน

1) ทฤษฎคาจางพอประทงชพได (Subsistence Wage Theory)

ทฤษฎคาจางพอประทงชพได ประมาณครสตศตวรรษท 18 เปนตนมา เปนชวงทอตสาหกรรมเรมขยายตวในยโรป ระบบชางฝมอไดลดความสาคญและเปดทางใหแกระบบโรงงานเขามาแทนท ประกอบกบความคดเหนทางปรชญาการเมองและเศรษฐกจในยคของแนวคดแบบเสรนยม ซงเหนวารฐไมควรเขามาแทรกแซงเศรษฐกจโดยไมจาเปน ดงนนคาจางจงถกปลอยใหกาหนดขนอยางคอนขางเสรโดยตลาดแรงงาน นกเศรษฐศาสตรชาวฝรงเศสกลมพซโอแครท (Physiocrats) คอ เคอรโกท (Turgot) และเกอเนย (Quesney) เปนผวางรากฐานทฤษฎคาจางระดบพอดารงชพ โดยกลาวไววาคาจางของแรงงานในสงคมอตสาหกรรม จะมแนวโนมทจะอยในระดบไมตางไปจากระดบพอประทงชพเสมอ คอ แรงงานม

82

แนวโนมจะไดรบคาจางเพยงจานวนเทาทจาเปนจะเลยงดตวเองและครอบครวใหสามารถมลกหลานสบตอไปสาหรบเปนกาลงแรงงานทเพยงพอแกสงคมในอนาคตเทานน เมอใดทคาจางเกดสงกวาระดบพอประทงชพ ขนาดของครอบครวจะขยายออกไป ชนชนแรงงานจะเพมขน ทาใหปรมาณเสนอขายแรงงานทมมากขนและคอย ๆ ดงเอาคาจางลงมาสระดบประทงชพเชนเดม ตรงขามถาคาจางเกดตากวาระดบพอประทงชพ ปรมาณเสนอขายแรงงานจะลดลงดวยโรคภยไขเจบ การขาดอาหาร และอตราการเกดทตาจนอตราคาจางคอย ๆ สงขนมาถงระดบพอประทงชพอก แนวคดเรองคาจางระดบพอประทงชพไดแพรเขามาในองกฤษ และไดถกปรบปรงและแกไขเพมเตมโดยนกเศรษฐศาสตรคนสาคญ ๆ เชน อดม สมธ (Adam Smith) โทมส อาร มลทส (Thomas R. Malthus) และผทมบทบาทมากทสดคอ เดวด รคารโด (David Ricardo) เปนทนาสงเกตวาทฤษฎคาจางพอประทงชพน มขอบกพรองทสาคญอยบางประการซงในปจจบนเหนไดชดคอ การทคดวาเมอคาจางสงขน ขนาดของครอบครวจะขยายออกไปทาใหมจานวนแรงงานมากเกนไป ซงปรากฏวาสงคมสมยใหม เมอรายไดสงขน บคคลนอกจากจะแสวงหาความสขทางวตถใหแกตนเองและครอบครวแลว ยงพยายามรกษาขนาดของครอบครวใหพอเหมาะดวย ทาใหประชากรไมเพมอยางรวดเรวจนเกดผลเสยอยางทคาดไว นอกจากนปรมาณอาหารไดเพมขนอยางรวดเรวเนองจากมการพฒนาทางการเกษตร ทาใหความกลววาจานวนแรงงานจะเพมเรวกวาอาหารจนกอใหเกดความอดอยากนน ไมเปนความจรงตามทกลวกนไว

2) ทฤษฎกองทนคาจาง (Wages Fund Theory)

ทฤษฎกองทนคาจาง นกเศรษฐศาสตรในสมยกลางครสตศตวรรษท 19 ไดอธบายไววาคาจางถกกาหนดโดยเงนทนหมนเวยนซงเจาของธรกจไดกนเอาไวกอนหนงสาหรบคาจาง เงนหมนเวยนนไดมาจากเงนทผประกอบการสะสมไวตงแตปกอน ๆ และจะตองนามาใชในดานตาง ๆ เชน การจดซอวตถ ดบ จายคาดอกเบย และคาเชา และกนเอาไวสวนหนงสาหรบคาจางคนงาน แนวความคดทวาคาจางขนอยกบเงนทนหมนเวยนของกจการ เปนประโยชนสาหรบผทไมเหนดวยกบการเจรจาตอรองเรองคาจางระหวางฝายจดการกบฝายลกจาง นกเศรษฐศาสตรทมบทบาทสาคญในทฤษฎนคอ นายจอหน สจวต มลล (John Struart Mill)

3) ทฤษฎผลตภาพหนวยสดทายของแรงงาน (Marginal Productivity Theory)

ทฤษฎผลตภาพหนวยสดทายของแรงงาน เปนทฤษฎทเนนหนกในดานอปสงคแรงงาน คอนายจางยงคงจางคนงานเพมขนจนกระทงถงหนวยสดทาย ซงมลคาของผลผลตทไดจากคนงานทจางเพมขนนนเทากบคาจางคนงานคนนนเอง หรอพดอกนยหนงกคอคาจางทคนงานไดรบเทากบคาของผลผลตทเขาผลตได และเมอถงจดนแลวนายจางจะไมจางคนงานเพมขนอก เพราะจะทาใหคาจางสงกวาคณคาของผลตภณฑชนนน และเมอคาจางสงจะทาใหนายจางลดจานวนคนงานลงหรออาจนา

83

เครองจกรมาใชแทนคนงาน ทฤษฎนถกสรางโดยนกเศรษฐศาสตรชาวอเมรกน คอ ฟรานซส เอ. วอคเกอร (Francis A. Walker)

4) ทฤษฎการเจรจาตอรองคาจาง (Bargaining Theory of Wages)

ทฤษฎการเจรจาตอรองคาจาง เปนทฤษฎทอธบายถงการกาหนดคาจางวาไมขนอยกบดลพนจหรอจดยนของนายจางแตฝายเดยว แตเปนอตราคาจางทถกกาหนดโดยการเจรจาตอรองกนระหวางฝายจดการและฝายผแทนของลกจาง ทงนขนอยกบอานาจและความสามารถในการเจรจาของสถาบนทงสองฝาย จะสงเกตไดวาวธการนคนงานจะตองเสยงกบการวางงาน และเมอเกดการวางงานขนกทาใหคนงานตองสญเสยรายได สวนฝายนายจางกตองเสยงกบการสญเสยคนงานทชานาญงานมาแลว ถามเหตการณขดแยงเกดขน กมผลทาใหทางกจการตองเสยคาใชจายในการคดเลอกบรรจคนงานเขาใหม และกวาคนงานจะเปนงานกตองใชเวลานาน นอกจากนถาเปนโรงงานทมเครองจกรมากยอมไมปรารถนาทจะปลอยใหเครองจกรตองปดอยเฉยๆเปนการเสยโอกาสทจะมกาไรเพมมากขน นกเศรษฐศาสตรผมบทบาทสาคญในการสรางทฤษฎนไดแก ซดนย (Sidney) และบทรค เวบส (Beatrice Webbs) นกเศรษฐศาสตรชาวองกฤษ และจอหน เบสท คลารก (John Bates Clark) นกเศรษฐศาสตรชาวอเมรกน

5.3 ความแตกตางของอตราคาจาง

การทอตราคาจางแตกตางกน เกดจากสาเหตหลายประการ ไมเฉพาะแตอานาจของอปสงคและอปทานแรงงานในตลาดแรงงานเทานน ความแตกตางกนของอตราคาจางอาจแยกพจารณาไดดงนคอ 1) ความแตกตางของอตราคาจางในระหวางประเภทอาชพ (occupational differentials) หมายถง อตราคาจางของแตละอาชพทไดรบยอมตางกน ขนอยกบอานาจอปสงคและอปทานแรงงาน ความแตกตางของฝมอแรงงาน จะสงเกตไดวาคนงานประเภททตองใชฝมอไดคาจางสงกวาคนงานประเภทไมมฝมอ ทงนอาจจะเปนเพราะวาประสทธภาพในการผลตของคนงานมฝมอสงกวาคนงานไมมฝมอ เพราะวาคนงานมฝมอไดรบการฝกหดมากกวาคนงานไรฝมอ นอกจากนนความรบผดชอบตอหนาทงานยงไมเหมอนกน ซงกเปนอกสาเหตหนงททาใหอตราคาจางแตกตางกนในแตละประเภทงาน 2) ความแตกตางของประเภทอตสาหกรรม (industry differential) หมายถง การทอตราคาจางทแตกตางกนในแตละอตสาหกรรม ตวอยางเชน คาจางในอตสาหกรรมเหลกกลาแตกตางจากคาจางในอตสาหกรรมสงทอ เนองจากคนงานในอตสาหกรรมเหลกกลาตองมรางกายแขงแรงทางานหนกและมความเสยง อนอาจเกดจากอบตเหตในการทางานสงกวาคนงานในอตสาหกรรมสงทอ ฉะนนคาจางในอตสาหกรรมเหลกกลาจงสงกวาคาจางในอตสาหกรรมสงทอ 3) ความแตกตางระหวางภมภาค (geographical differentials) หมายถงอตราคาจางทแตกตางกนในแตละทองถน ทงนเนองจากในแตละทองถนจะมทรพยากรธรรมชาตทแตกตางกน มผลทาใหม

84

อตสาหกรรมและอาชพทตางกน อปสงคและอปทานแรงงานในแตละทองถนกตางกน ทองถนใดมความตองการแรงงานมาก แตแรงงานมนอย อตราคาจางกจะสง แตถาทองถนใดมความตองการแรงงานนอยแตแรงงานมมาก อตราคาจางกจะตา เปนตน นอกจากนยงคานงถงคาครองชพทแตกตางกนในทองถนนนประกอบดวย

5.4 การกาหนดคาจางในตลาดแขงขนสมบรณ

1) ตลาดแขงขนอยางสมบรณ (perfect market) มลกษณะดงน คอ ประกอบดวยนายจาง จานวนมากทกาลงหาลกจางและแรงงานจานวนมากทกาลงหางานทา แรงงานมเสรภาพในการทจะแสวงหางานทาเพอใหไดคาจางสง แรงงานสามารถเคลอนยายไดอยางเสร สวนดานนายจางแตละคนกเชนเดยวกน จะจางคนงานทยอมรบคาจางตาสด เพอเขาแทนคนงานทไดคาจางสงกวา ลกษณะของแรงงานในอาชพเดยวกนหรออตสาหกรรมเดยวกนกมคณภาพและความสามารถเหมอนกน นอกจากนทงนายจางและลกจางรขาวสารเกยวกบตลาดแรงงานเปนอยางด คอ นายจางรลกษณะของลกจางวามคณภาพอยางไร และสามารถจะหาแรงงานไดจากทใด ในดานแรงงานกสามารถรไดวามงานทใดบาง ไดรบคาจางเทาใด เปนตน ไมมสหภาพแรงงาน ไมมสมาคมนายจางเปนผกาหนดอตราคาจาง อตราคาจางถกกาหนดโดยอปสงคและอปทานของแรงงาน ลกษณะของตลาดแขงขนอยางสมบรณเปนตลาดทพบในทฤษฎเศรษฐศาสตรเทานน จงเปนตลาดทสมมตขนไมมในความเปนจรง 2) การกาหนดอตราคาจางในตลาดแขงขน ถาเราถอวาเสนการเสนอขายแรงงานของตลาดโดยทวไปมลกษณะเปน positive slope คอลาดขนจากซายไปขวา แตเสนการเสนอซอแรงงานมลกษณะเปน negative slope คอลาดลงจากซายไปขวา อตราคาจางจะถกกาหนดทจดดลยภาพ คอจดทอปสงคของแรงงานเทากบอปทานของแรงงาน ดงแสดงในรปท 5.1 ในรปท 5.1 กาหนดใหเสน DD เปนเสนอปสงคของแรงงาน และ SS เปนเสนอปทานของแรงงาน ณ ระดบอตราคาจาง OW1 อปสงคของแรงงานและอปทานของแรงงาน = OQ1 ดงนน ระดบอตราคาจาง OW1 จงเปนอตราคาจางดลยภาพ ถาอตราคาจางสงกวา OW1 สมมตวาเปน OW2 จะทาใหเกดการวางงาน = AB ทงนเพราะนายจางตองการคนงานนอยลงเปน W2A แตคนงานอยากทางานมากขน = W2B ทาใหเกดการวางงาน อตราคาจาง OW2 จะอยไดไมนาน เพราะถาแรงงานมมากเกนความตองการของนายจางจะทาใหเกดการแขงขนเพอทจะใหไดงานทาจงจาเปนตองลดคาจางลงในทสด อตราคาจางกจะลดมาสระดบอตราคาจาง OW1 ในทานองตรงขาม ถาอตราคาจางตากวาระดบดลยภาพ สมมตวาเปน OW3 ทาใหนายจางอยากจางคนมากขน แตมคนอยากทางานลดลง จงทาใหขาดแคลนแรงงาน = FG ฝายนายจางจะพยายามแขงขนกนเพมคาจางเพอดงดดใจใหแรงงานเขามาทางาน จนอตรา

85

คาจางเพมเปน OW1 ซงเปนอตราคาจางดลยภาพ จะเหนไดวาอตราคาจางใด ๆ ทแตกตางไปจากคาจางดลยภาพ ผลทสดจะเขาสสมดลอกในทสด เนองจากตลาดแรงงานเปนตลาดแขงขนอยางสมบรณ กจการตาง ๆ ทกกจการมขนาดเลกมากไมมอทธพลใด ๆ ในการกาหนดอตราคาจางในทองตลาด ดวยเหตนเสนการเสนอขายแรงงานของแตละกจการจงเปนเสนขนานกบแกนนอน ณ อตราคาจางทกาหนดโดยตลาด แสดงวากจการหนง ๆ จะจางแรงงานจานวนเทาใดกไดในอตราคาจางระดบน (แตยงเปนสวนนอยเมอเทยบกบอปทานของแรงงานทงตลาด) สวนเสนการเสนอซอแรงงานของกจการนน (คอเสน VMP) จะเปนตวกาหนดปรมาณการจางทางาน ดงแสดงในรปท 5.2 ในรปท 5.2 OW1 เปนอตราคาจางดลยภาพในตลาดดงทพจารณามาแลว เสนการเสนอขายของกจการจะขนานกบแนวนอนคอเสน S1

ปรมาณการจางงานของกจการจะเทากบ OQ2 ในระยะยาว ถากจการตาง ๆ สามารถมกาไรสวนเกน กจการเหลานกจะจางคนงานเพม และกจการใหม ๆ เขามาสตลาดเพมขน ซงทาใหอปสงคของแรงงานในตลาดเพมขน ดงนน คาจางดลยภาพในทองตลาดกจะเพมขน

ปรมาณแรงงาน

อตราคาจาง

W1

W2

W3

A B

E

F G

Q10

S

S

D

D

รปท 5.1 การกาหนดคาจางในตลาดแขงขนสมบรณ

86

ในทางตรงขาม ถากจการตาง ๆ ในอตสาหกรรมขาดทน กจการเหลานนกจะลดการผลตลง ซงเปนผลทาใหการจางงานลดลง และอตราคาจางลดลง ดงแสดงในรปท 5.3

จากรปท 5.3 อตราคาจางดลยภาพในตลาด คอ OW1 เมอกจการสวนใหญในตลาดจางคนงานเพมขน ทาใหอปสงคของแรงงานในตลาดจะเปลยนจากเสน DD เปน D1D1 ผลคอทาใหอตราคาจางเพมขนเปน OW2 ปรมาณการจางงานเพมขนเปน OQ3 อปทานของกจการจะเปลยนเปนเสน S2 ปรมาณการจางงานของกจการจะเปน Q4

รปท 5.2 การกาหนดคาจางในแตละกจการ

ปรมาณแรงงาน

อตราคาจาง

W1

E

Q10

S

D

D

ปรมาณแรงงาน0

VMP

S1

อตราคาจาง

ดลยภาพของตลาด ดลยภาพของกจการ

E1W1

Q2

S

รปท 5.3 การกาหนดคาจางในตลาดระยะยาว

ปรมาณแรงงาน

อตราคาจาง

W1

Q10

S

SD1

ปรมาณแรงงาน0

VMP

S1

อตราคาจาง

ดลยภาพของตลาดในระยะยาว ดลยภาพของกจการในระยะสน

E2W1

D

DD1

Q2

VMP1

E4E3 W2W2

E1

Q4Q3

S2

87

5.5 การกาหนดคาจางในตลาดแขงขนไมสมบรณ ตลาดแขงขนไมสมบรณ จะแยกพจารณาเปน 1) ตลาดกงแขงขนกงผกขาด 2) ตลาดผกขาด ดงมรายละเอยดดงน 1) ตลาดกงแขงขนกงผกขาด ลกษณะของตลาดคอ มนายจางและแรงงานอยจานวนมาก มขาวสารเกยวกบตลาดแรงงานและแรงงานสามารถเคลอนยายไดโดยเสร ซงมลกษณะเหมอนตลาดแขงขนอยางสมบรณ แตลกษณะทแตกตางจากตลาดแขงขนอยางสมบรณ คอ แรงงานมลกษณะแตกตางกน และมสหภาพแรงงานและสมาคมนายจาง อตราคาจางอาจเกดขนจากอานาจการตอรอง ในตลาดแบบนอตราคาจางจะสงกวาในตลาดแขงขนอยางสมบรณ และจะมคนวางงานดงแสดงในรปท 5.4 จากรปท 5.4 ถาเปนตลาดแขงขนอยางสมบรณอตราคาจางเทากบ OW1 มคนทางานเทากบ OQ1 แตเมอตอรองทาใหอตราคาจางสงขนเปน OW2 ปรมาณการจางงานจะลดลงเปน OQ2 ผลคอทาใหเกดการวางงาน = Q2Q3 2) ตลาดผกขาด เทาทกลาวมาในตอนตนไดพจารณาถงการกาหนดอตราคาจางในตลาดแขงขนและตลาดกงแขงขนกงผกขาด โดยกาหนดตลาดสนคาเปนตลาดแขงขนอยางสมบรณ ในตอน

ปรมาณแรงงาน

อตราคาจาง

W1

W2A B

E

Q10

S

D

รปท 5.4 การกาหนดคาจางในตลาดกงแขงขนกงผกขาด

Q3Q2

88

ตอไปนจะพจารณาถงตลาดสนคาเปนตลาดแขงขนอยางสมบรณเชนเดยวกน แตตลาดแรงงานเปนตลาดผกขาด ในกรณทผผลตทาการผลตในตลาดสนคาทมการแขงขนโดยสมบรณ เสนการเสนอซอแรงงานจะไดแกเสน MRP สวนในตลาดแรงงานกจะพจารณาถงการผกขาดในดานผซอและผขายแรงงานดงตอไปน

2.1) อตราคาจางในตลาดทมนายจางคนเดยว (monopsony) ลกษณะของเสนอปสงคของแรงงาน คอเสน MRP สวนเสนอปทานของแรงงานจะเปนเสน SS มลกษณะเปน positive slope เมอนายจางตองการคนงานมากขน เขาจะตองเพมคาจางใหสงขนเพอดงดดจากอตสาหกรรมอน ๆ มาทางานในกจการ ดงนนตนทนเพมจากการใชแรงงาน (MFC) สงกวาอตราคาจาง เสนตนทนเพม ในการจางงาน คอ เสน MFC ตามหลกแลวผประกอบการตองการกาไรสงสด ผประกอบการจะตองจางแรงงานถงระดบท MFC = VMP ดงแสดงในรปท 5.5 ดลยภาพจะเกด ณ จดการจางงานเทากบ OQ1 การจางงานระดบน นายจางยนดจะจายคาจางใหถง OW2 แตเนองจากความไมสมบรณของตลาดแรงงาน นายจางจายใหแกแรงงานเทากบ OW0 และจางแรงงานเทากบ OQ1 โดยคนงานคนท OQ1 ทาใหเกดรายไดถง OW2 ดงนนคนงานคนสดทายจะทาใหนายจางมกาไรสวนเกนเทากบ W0W1 ในกรณนายจางจะกอบโกยผลประโยชนจากคนงาน (exploitation) เทากบ W0W2FE อนเนองมาจากการผกขาดในตลาดแรงงาน (monopolistic exploitation)

ปรมาณแรงงาน

อตราคาจาง

W1

W2

F

G

E

Q10

S

MRP

รปท 5.5 แสดงคาจางในตลาดทมการผกขาดโดยมนายจางคนเดยว

Q2

W0

MFC

89

ในระยะยาวกาไรสวนเกนของนายจางไมจาเปนตองหมดไปเหมอนกบในตลาดแขงขนกาไรสวนเกนจะเหลอหรอไม และถาเหลอจะเหลอมากนอยเพยงใดขนอยกบอานาจการผกขาดของนายจาง ถานายจางสามารถรกษาอานาจการผกขาดไวได กาไรสวนเกนยงคงมอย แตถาไมสามารถปดกนผประกอบการคนอนเขามาในอตสาหกรรมได ตลาดกจะมลกษณะแขงขน อตราคาจางกจะเพมเปน W1 ระดบการจางงานจะเพมเปน OQ2 ซง OW1 = MRP ของแรงงานพอด ดงนนกาไรสวนเกนของนายจางจะหมดไปเหลอแตกาไรปกต จะเหนไดวา ถาตลาดแรงงานเปนตลาด monopsony ระดบการจางทางานและอตราคาจางจะตากวาในตลาดแขงขน

2.2) ตลาดผขายผกขาด (Monopoly)

ในตลาดทมผขายผกขาดเปนตลาดผขายรายเดยว ถาเปนตลาดผลผลตเรยกวา " ตลาดผขายสนคาผกขาด " แตถาเปนตลาดปจจยการผลตแลวจะเรยกวา " ตลาดผขายปจจยการผลตรายเดยว " การกาหนดราคาและปรมาณดลยภาพเปนดงน การพจารณาของผขายปจจยการผลต(แรงงาน)ผกขาดจะมลกษณะคลาย ๆ กบผขายผกขาดในตลาดผลผลต ตามรปท 5.6 ผขายแรงงานจะไดรบกาไรสงสด ณ ท MC = MR หรอทจด A ซงขายแรงงานเทากบ OFMP หนวย ในอตราคาจาง OWMP ซงเปนระดบอตราทสงกวาอตราในตลาดทมการแขงขน

รปท 5.6 อตราคาจางและปรมาณแรงงานดลยภาพในตลาดแรงงานทมผขายผกขาด

B

A D = MRP

S = MC

MR ปรมาณแรงงาน

FMP 0

WMP

อตราคาจาง

90

2.3) ตลาดทงผซอและผขายแรงงานเปนผผกขาด ( Bilateral Monopoly)

ตลาดทงผซอและผขายผกขาดซงอาจจะเปนการพจารณาตลาดผซอและตลาดผขายในตลาดผลผลต หรอเปนตลาดผซอและตลาดผขายในตลาดปจจยการผลต(แรงงาน) ในทนจะพจารณาเฉพาะตลาดผซอและผขายผกขาดในตลาดแรงงาน การกาหนดอตราคาจางและปรมาณเสนอขายแรงงาน เปนดงน

รปท 5.7 อตราคาจางและปรมาณแรงงานดลยภาพทมผซอและผขายแรงงานผกขาด

จากรปท 5.7 เปนการพจารณาอตราคาจางและปรมาณแรงงานดลยภาพของตลาดแรงงานทมทงผซอและผขายผกขาด ถาแยกพจารณาเฉพาะผซอแรงงานผกขาดเขาจะไดรบกาไรสงสดเมอเขาทาการผลต ณ ทจด MFC = MRP หรอทจด A ซงทจดดงกลาวผซอแรงงาน (ผผลต) มการซอแรงงานผลตเทากบ OFMS หนวย และซอแรงงานในอตราคาจางเทากบ OWMS ซงอตราคาจางดงกลาวถกกาหนดจากเสนซพพลายของแรงงานทมผขายแรงงานเปนผกาหนด แตเมอพจารณาเฉพาะทางดานผขายแรงงานผกขาด ผขายแรงงานผกขาดจะไดรบกาไรสงสด ณ ท MC = MR หรอทจด C หรอมการขายแรงงานเทากบ OFMP หนวย และเสนอขายแรงงานในอตราคาจางเทากบ OWMP ซงถกกาหนดจากเสน ดมานดสาหรบแรงงาน (MRP) จากกรณดงกลาวจะเหนไดผขายแรงงานผกขาดจะขายแรงงานในอตราคาจางทคอนขางสง OWMP ในขณะเดยวกนผซอแรงงานผกขาดจะซอแรงงานในอตราคาจางทคอนขางตา OWMS ซงอตราคาจางทผซอกาหนดจะแตกตางไปจากอตราคาจางทผขายกาหนดเทากบ ΔW ผขายแรงงานจะขายไดในอตราคาจางทใกลเคยงกบ OWMP หรอไมขนอยกบอานาจการตอรองของผขายแรงงาน ถาผขายแรงงานมอานาจการตอรองสงอตราคาจางทไดกจะสงเขาใกล OWMP แตถาผขาย

A

B

S = MC ของผขายแรงงานผกขาด WMP

WMS MRP

MC = MR กาไรสงสดของผขายแรงงานผกขาด

MR

MFC = MRP กาไรสงสดของผซอแรงงานผกขาด

MFC = MC ของผซอแรงงานผกขาด

C

ΔW

ปรมาณแรงงาน 0 FMP FMS

อตราคาจาง

91

แรงงานมอานาจการตอรองตา อตราคาจางทไดกจะเขาใกล OWMS ซงเปนอตราคาจางตาและเปนอตราคาจางทผซออยากจะซอ ในขณะเดยวกนหากพจารณาทางดานผซอแรงงานผกขาดผซอแรงงานผกขาดกอยากจะซอแรงงานในอตราคาจางทใกลเคยง OWMS แตจะซอไดหรอไมขนนนอยกบอานาจการตอรองทางตลาดของผซอแรงงาน กลาวคอ ถาผซอแรงงานมอานาจการตอรองสงเขากจะสามารถซอแรงงานในอตราคาจางทใกลเคยงกน OWMS แตถาผซอแรงงานมอานาจการตอรองตา เขากจะซอแรงงานในอตราคาจางทคอนขางสงใกลเคยงกบ OWMP ซงเปนอตราคาจางทผขายแรงงานผกขาดอยากจะขาย อยางไรกตามอตราคาจางทตกลงซอขายกนระหวางผซอแรงงานผกขาดกบ ผขายแรงงานผกขาดจะอยระหวาง OWMS ถง OWMP

2.4) กรณผกขาดทงผซอและผขายแรงงาน (กรณทผขายแรงงานเปนสหภาพแรงงาน) จากทกลาวมาในตอนแรกตลาดแรงงานมลกษณะผกขาดทางดานนายจาง ดงนนในระยะสนนายจางจะจางแรงงาน ณ ระดบ OQ1 และอตราคาจางเทากบ OW0 (รปท 5.5) ซงทาใหนายจางมกาไรสวนเกนเพราะนายจางจายคาจางใหตากวา MRP ดงนนจงเทากบวานายจางกอบโกยผลประโยชนจากคนงาน ในกรณนสหภาพแรงงานซงเปนตวแทนของฝายลกจางจงพยายามทจะตอรองใหอตราคาจางสงกวา OW0 ซงแสดงวาไดมการผกขาดทางดานผขายแรงงานเกดขน ผลของการผกขาดแรงงานจะเปนอยางไรขนอยกบวตถประสงคของสหภาพแรงงานเปนสาคญ ซงโดยทวไปแลวสหภาพแรงงานอาจจะมวตถประสงคในทางใดทางหนง ดงน คอ

(1) ตองการใหมการจางทางานสงสด (2) ตองการใหมอตราคาจางสงสด ณ ระดบการจางทางานเทาเดม การพจารณาจะ

แยกพจารณาดงตอไปน (1) สหภาพแรงงานตองการใหมการจางทางานสงสด

เมอสหภาพแรงงานกาหนดใหระดบการจางงานสงสดเทาทจะเปนไปได คอ ระดบ OQ2 ซงถอวาเปนระดบทอปสงคของแรงงานเทากบอปทานของแรงงานพอด อตราคาจางกจะเปน OW1 เมอสหภาพแรงงานกาหนดอตราคาจางตายตวเชนน เสนการเสนอขายแรงงานในตลาดซงเดมเปนเสน S กจะเปลยนเปนเสน W1CS ในชวงท W1C ทขนานกบแกนนอนนนแสดงอานาจผกขาดฝายแรงงานวา ถาอตราคาจางตากวา OW1 แลว จะไมมแรงงานเสนอขายใหเลย แตถาอตราคาจางเปน OW1 แลวจะมแรงงานเสนอขายเทากบ W1C ชวงทเสนการเสนอขายแรงงานขนานกบแกนนอนน เสนตนทนเพม (MFC) ของการจางงานจะเปนเสนเดยวกบเสนการเสนอขายแรงงาน เพราะแรงงานทกคนในชวง W1C จะไดคาจางเทากนหมดทกคน ดงนนถาจางแรงงานเพมขนทละคนจาก O ถง Q2 กจการจะเสยตนทนเทากบ OW1 โดยตลอด (รปท 5.8)

92

ในกรณทตองการจางแรงงานมากกวา OQ2 ออกไปเรอย ๆ กจการจะตองจายคาจางใหสงขนเรอย ๆ จงจะมแรงงานมาเสนอขายเพมได ดงนนเสนการเสนอขายแรงงานทเกนชวง OQ2 ไปทางขวาจะกลบไปอยบนเสนการเสนอขายเสนเดม ซงทาใหเสน MFC กลบไปอยบนเสน MFC เดมดวย ดงนนเสน MFC จะขาดตอนในชวง CD สรป ผลจากการตอรองทาใหไดอตราคาจางสงขน และมการจางงานเพมขนและแรงงานทกคนไดคาจางเทากบ MRP ของแรงงาน ดงนนในอตราคาจางระดบนกาไรสวนเกนหรอการกอบโกยเอาผลประโยชนจากแรงงานจะหมดไป (2) สหภาพแรงงานตองการใหอตราคาจางสงมากเทาทจะเปนไปได โดยทการจาง

งานไมลดลง อตราคาจางสงสดทสหภาพแรงงานกาหนดคอ OW2 (ถาสงกวานปรมาณการจางงานจะลดลง) เมอสหภาพแรงงานกาหนดอตราคาจางลงไปตายตว ดงนนเสนการเสนอขายแรงงานในตลาดซงเดมเปนเสน S จะเปลยนเปน W2FNS ชวง W2FN ขนานกบแกนนอน แสดงถงอานาจผกขาดของฝายแรงงานวา ถาอตราคาจางตากวา OW2 จะไมมแรงงานเสนอขายเลย แตถาอตราคาจางเทากบ OW2 จะมคนเสนอขายแรงงานถง OQ2 ดงนนเสนการเสนอขายแรงงานในชวงนและเสนตนทนเพมMFCในชวงน คอเสน W2FN และในกรณทถานายจางตองการแรงงานมากกวาน นายจางจะตองจายคาจางสงกวาน ทาใหเสนการเสนอขายแรงงานเปนเสนเดมในชวง NS และเสนตนทนเพม (MFC) จะกลบไปอยบนเสน MFC เดม MFC ชวง MN เปนชวงทเสน MC ขาดตอน (รปท 5.9)

รปท 5.8 คาจางในตลาดผกขาดทมสหภาพแรงงานเขามาเกยวของ

E C

D

F

ปรมาณแรงงาน

อตราคาจาง

S

MRP

MFC

W1 W0

W2

0 Q1 Q2

93

สรปผลของการทสหภาพแรงงานกาหนดอตราคาจางระดบ OW2 นจะทาใหอตราคาจางสงกวาเดม โดยการจางแรงงานไมลดลง และแรงงานทกคนไดคาจางเทากบ VMP ของแรงงานดวย ดงนน ภาวะการกอบโดยเอาผลประโยชนจากแรงงาน (exploitation) หมดไป

5.6 วธกาหนดคาจางทวไป

ในประเทศทการอตสาหกรรมยงไมแพรหลาย นายจางมบทบาทเกอบทงหมดในการกาหนดคาจางแกคนงานทกประเภท สวนในประเทศอตสาหกรรม การกาหนดคาจางเกดจากสญญาขอตกลงรวม ( Collective Agreement ) ระหวางสหภาพแรงงานและนายจางหรอสมาคมนายจาง ถาตกลงกนไมไดกจะใชว ธอนญาโตตลาการ นอกจากนรฐบาลอาจออกกฎหมายกาหนดคาจางขนตาเพอชวยเหลอคนงานทไมมฝมอ

1) การตกลงระหวางนายจางและลกจางแตละราย

ในระยะเรมแรกของประเทศซงเรมมอตสาหกรรมและยงไมไดใชหลกการแรงงานสมพนธอยางแพรหลาย นายจางมอานาจในการกาหนดคาจางแตลาพงกอนทจะกาหนดออกมาเปนอตราคาจาง นายจางจะพจารณาเปรยบเทยบกบคาจางในสถานประกอบการอน ๆ ในทองทเดยวกน และพจารณาดจานวนคนงานทมฝอยเมอเปรยบเทยบกบความตองการการจางงานใน

รปท 5.9 คาจางในกรณทมการตอรองเกดขน

E

N

M

F

ปรมาณแรงงาน

อตราคาจาง

S

MRP

MFC

W0

W2

0 Q1 Q2

94

ขณะนนหรอกคอพจารณาดมานดและซพพลายแรงงาน ตลอดจนภาวะตลาดแรงงานกบความสามารถของสถานประกอบการนน ๆ ทจะจายคาจาง แลวกาหนดอตราคาจางประสงคจะจาย โดยอาจจะประกาศไวหนาสานกงาน หรอโฆษณาทางหนาหนงสอพมพหรอวทย เมอคนงานสมครโดยยอมรบคาจางในอตราทนายจางไดประกาศไวกถอไดวาเปนการยนยอมพรอมใจในอตราทไดประกาศโดยปรยาย การยนยอมพรอมใจในอตราทนายจางกาหนดขนเองนแตกตางกบการกาหนดคาจางโดยการเจรจากนระหวางนายจางกบลกจาง ซงเปนผลจากการตอรองของทงสองฝาย และถอไดวาเปนสญญารวมกน

2) สญญาขอตกลงรวม

โดยทคนงานคนเดยวไมอยในฐานะทจะตอรองกบนายจางได โดยเฉพาะคนงานทไมมฝมอ สวนคนงานทมฝมออาจจะตอรองคาจางไดบาง โดยเฉพาะอยางยงในเวลาทกาลงขาดแคลนแรงงานนน ๆ ในตลาดแรงงาน แตในกรณทมผกาลงหางานทาอยเปนจานวนมาก คนทวางงานแมจะมฝมออาจจาตองยอมรบทางาน แมคาจางจะตากวาผอนไปบาง เพราะมความจาเปนบงคบ ในประเทศทพฒนาอตสาหกรรมไปแลว คนงานจงมกรวมตวกนเปน “ สหภาพแรงงาน” เพอจะไดมสทธมเสยงในการเจรจาตอรองกบนายจางไดอยางทดเทยมกนมากขน สหภาพแรงงานอาจจะตงขนโดยคนงานในโรงงานเดยวกน เพอรวมกนตอรองเกยวกบคาจางและสภาพการทางาน หรอบางครงกอาจจะมาจากโรงงงานในอตสาหกรรมประเภทเดยวกน หรอมฝมออยางเดยวกน โดยอาจจะเปนระดบเฉพาะทองถน เฉพาะภมภาคหรอทงประเทศ นอกจากนนยงอาจเปนการรวมของคนงานทวไปจากหลายอตสาหกรรมและหลายระดบ สหภาพแรงงานหลายแหงอาจจะรวมกนเปนสหพนธ เพอใหมอานาจในการตอรองกบสมาคมนายจางมากขน โดยอาจจะเจรจาตอรองกนและกนและกาหนดคาจางในออกมาในแบบสญญาขอตกลงรวม แตถาไมสามารถเจรจาตกลงกนได กอาจจะดาเนนการโดยวธการอน คอ เปนวธการซงผแทนของสมาคมนายจางและลกจางรวมกนกาหนดขอบเขต ซงอาจจะตกลงกนวางเงอนไขในการจางงาน อนไดแกคาจาง ชวโมงทางาน และการใหออกจากงาน เปนตน แตโดยทวไปคาจางแรงงานจะเปนหวขอทสาคญทสดในการตกลงรวมกน สาหรบการตกลงรวมกนเพอกาหนดคาจางนน ไดคานงถงปจจยตาง ๆ คอ

(1) สภาพความรงเรองของสถานประกอบการ (2) คาครองชพและการเปลยนแปลงทมตอมาตรฐานการครองชพของคนงาน

95

(3) การเปรยบเทยบคาจางของคนงานในระดบตาง ๆ ในอตสาหกรรมเดยวกน ตลอดจนอตสาหกรรมประเภทอน

ในบางประเทศ รฐบาลไมไดเขาไปมสวนในการตกลงรวมกบนายจางและสมาคมลกจาง แตบางประเทศกาหนดใหเจาหนาทของรฐเขารวมดวย ถอกนวาการตกลงรวมกนเปนวธการทดทสด ในการดารงไวซงความยตธรรมทางสงคมและความเสมอภาคของทกฝายทอยรวมกนในวงการอตสาหกรรม และเนองจากทงสองฝายตางกทราบปญหาตาง ๆ ของวงการอตสาหกรรมและในสถานประกอบการดอยแลว ขอตกลงทออกมาจงมกจะเปนไปโดยเหมาะสมและสามารถปฏบตได เนองจากความแตกตางของสภาพในสถานประกอบการตาง ๆ และในทองถน ตามปกตจงมกจะวางขอตกลงทว ๆ ไปสาหรบทงประเทศไว และมการเจรจากาหนดรายละเอยดตาง ๆ ตามสภาพของแตละทองถนและสถานประกอบการ ขอตกลงทวไปสาหรบทงประเทศสวนมากจะประกอบดวยเรองตอไปน

(1) อตราคาจางขนตาสดสาหรบคนงานทไมมฝมอ กงฝมอ และมฝมอ โดยกาหนดคาจางแรงงานจากดความไวอยางชดเจน

(2) อตราสวนรอยละในกาเพมคาจางในระยะเวลาทกาหนด ซงใชกบคนงานทกคนในขายของขอตกลง

(3) ในการทางานโดยไดคาจางเปนรายชน กจะกาหนดวารายไดโดยเฉลยของคนงานจะสงกวาคนงานททางานตามเวลาเปนรอยละเทาใด

(4) อตราคาลวงเวลา เวลาปกต และในวนหยด (5) ในการอตสาหกรรมททางานไมสมาเสมอจะกาหนดอตราตาสดทควรจะไดใน

สปดาหหนงหรอเดอนหนง ในกรณททางานเปนบางฤดกาล อาจจะกาหนดอตราตาสดในปหนงกได การตกลงรวมกนนจะเปนผลสาเรจได กตอเมอทงฝายนายจางและฝายลกจางเคารพตอสทธและความเหนของกนและกน พรอมทจะโอนออนผอนตามกนบาง โดยพงระลกอยเสมอวา สวสดภาพ และความคงอยของทงสองฝายนนขนอยกบความรงเรองของสถานประกอบการดวย ทางปฏบตในการเจรจาตกลงรวมกนนน แตละฝายจะแสดงขอเทจจรงและหลกฐานประกอบขอเสนอของตน ทงสองฝายมกจะตงขอเรยกรองไวสงกวาทตนตงใจจะยอมตกลง การเจรจาจะทาใหขอเรยกรองของทงสองฝายเขามาใกลกนจนตกลงกนไดในทสด แตในกรณทไมสามารถตกลงกนไดกอาจจะตองดาเนนการในขนตอไป คอ อาจมการไกลเกลยโดยนาเรองเสนอ

96

เจาหนาททไกลเกลย ซงมกจะไดแกเจาหนาทของรฐ เจาหนาทนอาจจะใหคาแนะนาทเปนประโยชนในการตกลงกน แตกไมเปนพนธะแกคกรณทจะตองยอมรบขอเสนอแนะนน ๆ เมอไมสามารถจะตกลงกนไดจรง ๆ กอาจถงขนนดหยดงาน หรอปดงานงดจาง ซงในขนนทงสองฝายตองคานงถงใหรอบคอบถงผลเสยทจะไดรบในการกระทาดงกลาว เชน ดานคนงานกอาจจะตองวางงาน ในดานนายจางกอาจจะตองเสยตลาดไปในขณะทคนงานหยดงานหรอปดงานงดจาง ในบางประเทศขอตกลงรวมกนนมผลบงคบตามกฎหมาย แตบางประเทศถอเปนเพยง Gentlenen Agreement ซงสมาคมลกจางจะเปนผคอยสอดสองใหมการปฏบตตาม

3) อนญาโตตลาการ ( Arbitration )

ในกรณทฝายนายจายและลกจางไมอาจเจรจาตกลงกาหนดคาจางในรปของสญญาขอตกลงรวมกนไดนน ทงสองฝายกอาจจะใชวธอนญาโตตลาการ เปนวธการอกขนหนงในการทจะใชในการกาหนดคาจาง เมอทงสองฝายไมอาจตกลงกนไดเอง การใชวธอนญาโตตลาการแบงเปน 2 แบบ คอ (1) อนญาโตตลาการโดยสมครใจ เปนการยนยอมโดยสมครใจของคกรณทจะใหบคคลภายนอกมสวนในการพจารณา โดยนาขอขดแยงนนเสนอตออนญาโตตลาการหรอเจาหนาทฝายแรงงานสมพนธของรฐ ซงอาจจะเปนคนเดยวหรอเปนคณะกได ซงบคคลเหลานจะตองวางตวเปนกลางไมเขาขางฝายใดฝายหนงในการวนจฉย และเปนอสระจากอทธพลของรฐหรอผใดผหนง ทงฝายนายจางและคนงานจะเสนอขอเทจจรงและขอเรยกรองของตนเปนลายลกษณอกษรพรอมทงหลกฐานเอกสาร เชน ฝายคนงานอาจจะแสดงหลกฐานวาคาครองชพสงขงเพยงใดในระยะเวลาทผานมา เพอขอใหเพมคาจาง หรอฝายนายจางกอาจจะแสดงวาราคาของผลผลตของตนในตลาดทาใหไมสามารถเพมคาจางไดตามทฝายลกจางรองขอ เปนตน แลวอนญาโตตลาการกพจารณาตามทเหนวาเปนธรรมแกสงคม ถกตองตามภาวะเศรษฐกจ และคานงถงผลประโยชนของคกรณและของประเทศสวนรวม เมออนญาโตตลาการวนจฉยเปนสถานใดแลว คกรณฝายหนงฝายใดจะยอมรบหรอไม กไดหากจะไมยอมรบคาววนจฉยอาจจะนาเรองกลบไปเจรจากนใหมหรอไมกนดหยดงาน หรอปดงานงดจางไดดวยเหตนในบางกรณจงไมอาจระงบขอขดแยงได ถาคาวนจฉยนนยงไมเปนทพอใจของฝายใดฝายหนงหรอทงสองฝาย (2) อนญาโตตลาการโดยบงคบ ( Compulsory Arbitration ) เปนวธการซงกฎหมายกาหนดใหคกรณนาขอขดแยงทตกลงกนไมไดขนเสนอตออนญาโตตลาการ โดยเฉพาะอยางยงขอขดแยงในกจการหรออตสาหกรรมทมความสาคญทเกยวของกบสวสดภาพของประชาชนของประเทศชาตเปนสวนรวม กระบวนการในการนเหนไปในทานองเดยวกบวธการอนญาโดตตลา

97

การโดยสมครใจ มบทบงคบทคกรณจะนดหยดงานหรอปดงานงดจาง ไมได และจะตองยอมรบคาวนจฉยชขาดของอนญาโตตลาการ ทงมบทลงโทษในกรณทมการละเมดอกดวย วธการอนญาโตตลการโดยบงคบนใชไดผลดในทซงองคการลกจางหรอนายจางไมเขมแขงพอทจะเจรจาตอรองอยางเทาเทยมกน เพอทาสญญาขอตกลงรวมกน อาจกลาวไดอกนยหนงวาเปนวธการอยางหนงทจะใหความเปนธรรมแกสงคม ในกรณทวธการทาสญญาขอตกลงรวมกนไมอาจจะใหได อยางไรกด แมอนญาโตตลาการโดยบงคบจะชวยระงบความยงยากได แตอาจกอใหเกดความไมพอใจแกฝายใดฝายหนงหรอทงสองฝาย ซงจาตองยนยอมปฏบตตาม เนองจากการบงคบของกฎหมายจงจะทาใหสงบอยไดไมนาน เพราะเมอฝายลกจางรสกวาการวนจฉยนน ทาใหตนไดรบคาจางนอยไป ขณะเดยวกบฝายนายจางกอาจรสกวาตนตองจายคาจางสงเกนไป กอาจเกดขอพพาทขดแยงขนไดอก นอกจากนอนญาโตตลาการโดยบงคบนทาใหการเจรจาตอรองไดผลนองลง เพราะทาใหคกรณมกจะไมพยายามทจะตกลงกนเองเนองจากรวาถงอยางไรกจะตองมอนญาโตตลาการเขามาทาการวนจฉย อนง ในบางประเทศอนญาโตตลาการโดยบงคบทาหนาทพจารณาขอพพาทเกยวกบการตความปฏบตตามสญญาขอตกลงรวมดวย ยงกวานน บางประเทศไดออกกฎหมายใหอานาจรฐบาลโดยคณะอนญาโตตลาการขยายขอบเขตการปฏบตตามขอตกลงรวมทมอยออกไปใชบงคบแกนายจางและลกจางใหกวางขวงางออกไปทวอตสาหกรรม ซงเปนการกระทาทใหผลบงคบแกนายจางและลกจางทไมไดมสวนรวมกาหนดคาจางในการทาสญญาขอตกลงรวมนน ๆ ดวย

4) การกาหนดคาจางขนตาโดยรฐ

เนองจากการกาหนดคาจางโดยสญญาขอตกลงรวมจะไดผลดแตเฉพาะในบางกรณทสมาคมนายจางและลกจางเขมแขง เชน ในประเทศทพฒนาอตสาหกรรมแลว ทง 2 ฝายจะตองมความตงใจจรงทจะตกลงกนใหไดแตในบางอตสาหกรรมทสมาคมลกจางหรอนายจางยงไมแขงแรงพอทจะตอรองใหมการกาหนดคาจางอยางเหมาะสมไดและในประเทศทกาลงพฒนาสวนใหญซงเพงเรมมการจดตงสมาคมลกจางและนายจางนนอตราคาจางจงมกจะขนลงตามดมานดและซพพลายของแรงงาน จงเปนหนาทของรฐทจะเขามาชวยกาหนดอตราคาจางขนตา เพอชวยเหลอแรงงานทไมมฝมอไมใหถกเอาเปรยบ โดยเหตทการกาหนดคาจาง เปนเรองยงยากสบสนรฐบาลจงมกจะตงคณะกรรมการคาจางขน เพอพจารณากาหนดอตราคาจางขนตาใหเหมาะสม และใหมผลในดานการสงเสรมการ

98

ลงทน การกาหนดน มกจะตราออกเปนกฎหมาย และวางมาตราการตางๆ ทจะกอใหเกดผลในทางปฏบต หากลกจางมการรวมตว เปนสมาคมหรอสหภาพแรงงานแลว กจะชวยสอดสองและรายงานใหรฐบาลทราบ ในกรณทมการละเมดกฎหมายวาดวยคาจางขนตา ในบางประเทศคณะกรรมการ พจารณาคาจางน แยกออกเปนรายอตสาหกรรม หรอมการแบงเปนรายทองถน เพอใหคณะกรรมการสามารถพจารณาถงภาวะความเปนไป และสภาพของคนงานในอตสาหกรรมนนๆ ไดโดยละเอยด กอนทจะกาหนดอตราคาจางขนตาลงไปใหเหมาะสมกบสถาพของแตละอตสาหกรรม อยางไรกตาม วธการนมขอโตแยงวา คณะกรรมการเหลานอาจใชหลกในการกาหนดคาจางแตกตางกนไป อาจกอใหเกดความไมเปนธรรมได ดวยเหตน บางประเทศจงใชวธตงคณะกรรมการกลางขน เพอพจารณาคาจางขนตาสาหรบหลายๆอตสาหกรรม และคณะกรรมการจะตงอนกรรมการสาหรบแตละอตสาหกรรมขนพจารณาสภาพความเปนไปในอตสาหกรรมนนๆ และเสนอแนะอตราคาจางมายงคณะกรรมการกลางใหพจารณาปรบปรงอกขนหนง โดยใหอนกรรมการเหลานนรวมปรกษาหารอดวย คณะกรรมการพจารณาคาจางท เปนคณะกรรมการกลางและอนกรรมการในแตละอตสาหกรรม รฐจะเปนผแตงตงโดยใหประกอบดวยผแทนฝายนายจาง ลกจาง และจากบคคลภายนอก เชน นกวชาการ ขาราชการ ตามความเหมาะสม

5.7 การกาหนดคาจางในตลาดแรงงานของไทย

บรรดาขอยงยากทงหลายในการบรหารแรงงานแทบทกมมโลก ปญหาคาจางและสวสดการนบเปนปญหาทมความสาคญทสดและไมอาจหาขอยตไดโดยงาย โดยเฉพาะประเทศทกาลงพฒนา หรอทกาลงอยในสภาวะเศรษฐกจในขนวกฤต การกาหนดคาจางใหมความเหมาะสมและเปนทพอใจของคนสวนใหญยอมมความสาคญยง

1) บทบาทของผทเกยวของกบการกาหนดคาจาง

โดยทว ๆ ไป ในการกาหนดคาจางนนมผมสวนเกยวของอยสามฝายดวยกนคอ นายจาง ลกจาง และรฐบาล ซงจะอธบายบทบาทของแตละฝายไดดงน 1.1) บทบาทของนายจางในการกาหนดคาจาง เปนทยอมรบกนวา ในการลงทนประกอบการทงหลาย นายจางหรอผลงทนยอมเปนผกาหนดปจจยตาง ๆ ทนามาประกอบในการผลตอนหมายรวมถง คาจางแรงงาน ซงเปนสวนหนงของตนทนในการผลตดวย ฉะนนนายจางยอมตองการทจะกาหนดคาจางใหตาเพอจะไดมตนทนตา อยางไรกดการกาหนดคาจางของนายจางอาจถกจากดโดยสภาพการแขงขน ตนทนการฝกฝนแรงงาน การจงใจใหลกจางทางานอยางมประสทธภาพ ตนทนทสงมากเมอม

99

การเปลยนแปลงกรรมวธการผลตเปนแบบใชเครองจกรและกฎหมายเกยวกบอตราคาจางขนตา ซงขอจากดเหลานเปนสงทนายจางจะตองนามาพจารณาในการกาหนดคาจาง 1.2) บทบาทของลกจางในการกาหนดคาจาง ในกรณทลกจางยงไมไดรวมตวเปนสหภาพแรงงาน ลกจางจะมบทบาทในการกาหนดอตราคาจางนอยมาก คาจางจะถกกาหนดโดยนายจางเปนหลก ถาคาจางนนตา ลกจางกจะแสวงหางานอนแทน แตถาไมมทางเลอกอนกจะยอมทางานนน เพราะยงดกวาวางงาน กรณทเปนลกจางมฝมอ (skilled labors) อาจจะมบทบาทในการกาหนดคาจาง เพราะลกจางเหลานหาไดไมงายนก นายจางยอมใหลกจางมฝมอเปนฝายเรยกรองอตราคาจาง แลวจะพจารณาวาผลตอบแทนทไดจากแรงงานของลกจางคมกบคาจางทจายไปหรอไม ถาคมกจะยอมตามทลกจางเรยกรอง กรณทมสหภาพแรงงาน ทาใหฝายลกจางมบทบาทในการกาหนดคาจางมากขน จากสภาพการทางานดงเดมทนายจางมบทบาทในการกาหนดคาจางเพยงฝายเดยวทเรยกวา unilateral policy มาเปนการกาหนดคาจางทลกจางมสวนรวมในการกาหนดคาจาง โดยมการยนขอเรยกรองการเจรจาตอรองและยตโดยขอตกลงรวมกนในการกาหนดอตราคาจาง ซงวธการเชนนเรยกวา bilateral policy 1.3) บทบาทของรฐบาลในการกาหนดคาจาง โดยทรฐบาลของประเทศตาง ๆ มหนาทในการบรหารประเทศโดยมประชาชนเปนผเสยภาษอากร เพอเปนคาใชจายในการบรหารงานสาธารณะ รฐบาลแตละประเทศจงมหนาทกาหนดคาจาง (wage-price policy) ใหแกองคกรแตละฝายดงน (1) เงนเดอนและคาจาง สาหรบขาราชการและลกจางของรฐบาล ตามพระราชบญญตเงนเดอน และพระราชบญญตงบประมาณประจาป (ในสวนทเกยวกบเงนเดอนคาจาง) (2) เงนเดอนและคาจาง สาหรบพนกงานและลกจางในองคการรฐวสาหกจตามพระราชบญญตการจดตงรฐวสาหกจแตละแหง และพระราชบญญตงบประมาณประจาป ในสวนทวาดวยรฐวสาหกจ (3) คาจางขนตา ซงในปจจบนเปนไปตามประกาศกระทรวงแรงงานและสวสดการโดยยงยดหลกการตามประกาศกระทรวงมหาดไทย เรองการกาหนดคาจางขนตา ลงวนท 16 เมษายน 2515 โดยรฐมนตรวาการกระทรวงแรงงานและสวสดการ เปนผพจารณาลงนามประกาศกาหนด

2) การจายคาจาง

2.1) เกณฑการจายคาจาง การจายคาจางนนขนอยกบขอตกลงหรอสญญาระหวางลกจางกบนายจาง แตทนยมทากนตามกฎหมายไทย คอ (1) จายตามระยะเวลา สมมตวา นายจางและลกจางตกลงกนไววาจะจายเปนรายวน รายสปดาห รายเดอน หรอรายป เปนตน นายจางกจะตองจายใหแกลกจางเมอถงเวลานน เชน สมมตวา

100

สญญาวาจะจายเปนรายเดอน นายจางจะจาย 2 - 3 เดอน ครงไมได ตามปกตโดยทวไป ก า ร จ า ยคาจางตามระยะเวลา มกเหมาะสมกบงานทตองการคณภาพมากกวาปรมาณหรองานทไมอาจวดผลได เชน งานสอน หรองานทคาแรงตา เวลาทางานยาว เปนตน (2) จายตามผลงาน ถาเปนงานเหมา กจายเมองานนนเสรจ ถามการแบงงานออกเปนงวด ๆ กจะตองจายเมองานงวดนน ๆ เสรจแลว ถาเปนงานนบชน กจะจายตามจานวนชนททาออกมาได การจายตามผลงานน ถาไมไดตกลงหรอทาสญญาอน ๆ ไว นายจางจะจายใหเมองานแลวเสรจ และในการจายคาจาง นายจางกจะนาหนอนมาหกไมได และถานายจางไมจายตามเวลาทกาหนดไว นายจางจะตองจายดอกเบยใหแกลกจางในระหวางผดนดรอยละสบหาตอป การจายคาจางตามผลงาน มกเหมาะสมกบงานทตองการปรมาณผลผลตเปนสาคญ 2.2) สถานทจายคาจาง ตามปกต นายจางจะจายคาจางให ณ สถานททางานของคนงาน ถาจายทอนควรตองไดรบความยนยอมจากคนงาน 2.3) การจายคาลวงเวลาและการจายคาทางานในวนหยด

ก. คาลวงเวลา เปนเงนทนายจางจายใหแกลกจาง เพอตอบแทนการทลกจางทางานเกนเวลาทางานปกตหรอในวนหยด เหตทตองมคาลวงเวลาเพราะถอวาคนงานควรมเวลาพกผอนเปนของตวเอง ถาหากเขาเสยสละเวลาทเขาควรไดพกผอนมาทางาน เขาควรไดรบคาตอบแทน ซงสาระสาคญของการจายคาลวงเวลาตามพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 มดงตอไปน

มาตรา 61 ในกรณทนายจางใหลกจางทางานลวงเวลาในวนทางานใหนายจางจายคาลวงเวลาไมนอยกวาหนงเทาครงของอตราคาจางตอชวโมงตามจานวนชวโมงททา หรอไมนอยกวาหนงเทาครงของอตราคาจางตอหนวยในวนทางานตามจานวนผลงานททาไดสาหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยคานวณเปนหนวย เชน นาย ก. ทางานในเวลาทางานปกตไดคาจางชวโมงละ 20 บาท ถานาย ก. ทางานลวงเวลาในวนทางานปกต นาย ก. จะตองไดรบคาจางชวโมงละไมนอยกวา 30 บาท เปนตน ถาเปนลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยคานวณเปนหนวย ใหนายจางจายคาลวงเวลาไมนอยกวาหนงเทาครงของอตราคาจางตอหนวยในเวลาทางานปกต สาหรบผลงานททาไดเกน เชน นาย ก. ทาเกาอตวหนงไดรบคาจาง 50 บาท นาย ก. ทางานลวงเวลา นาย ก. จะไดรบคาจางเปนตวละ 75 บาท มาตรา 62 ในกรณทนายจางใหลกจางทางานในวนหยดประจาสปดาห ซงหยดไดสปดาหหนงไมนอยกวาหนงวน หรอใหลกจางทางานในวนหยดประจาปซงนายจางตองประกาศใหลกจางทราบลวงหนาหนงป วนหยดดงกลาวในหนงปจะตองไมนอยกวาสบสามวนโดยรวมวนแรงงานแหงชาตดวย หรอใหลกจางทางานในวนหยดผกผอนประจาปโดยทลกจางทางานตดตอกนมาแลวครบ

101

หนงปมสทธหยดพกผอนไดไมนอยกวาหกวนทางาน ใหนายจางจายคาทางานในวนหยดใหแกลกจางในอตราดงตอไปน (1) สาหรบลกจางซงมสทธไดรบคาจางในวนหยด ใหจายเพมขนอกไมนอยกวาหนงเทาครงของอตราคาจางตอชวโมงในวนทางานตามจานวนชวโมงททา หรอไมนอยกวาหนงเทาครงของอตราคาจางตอหนวยในวนทางานตามจานวนผลงานททาไดสาหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยคานวณเปนหนวย (2) สาหรบลกจางซงไมมสทธไดรบคาจางในวนหยด ใหจายไมนอยกวาสองเทาของอตราคาจางตอชวโมงในวนทางานตามจานวนชวโมงททา หรอไมนอยกวาสองเทาของอตราคาจางตอหนวยในวนทางานตามจานวนผลงานททาไดสาหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยคานวณเปนหนวย มาตรา 63 ในกรณทนายจางใหลกจางทางานลวงเวลาในวนหยด ใหนายจางจายคาลวงเวลาใหแกลกจางในอตราไมนอยกวาสามเทาของอตราคาจางตอชวโมงในวนทางานตามจานวนชวโมงททา หรอไมนอยกวาสามเทาของอตราคาจางตอหนวยในวนทางานตามจานวนผลงานททาไดสาหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยคานวณเปนหนวย มาตรา 65 ลกจางซงมอานาจหนาทหรอซงนายจางใหทางานอยางหนงอยางใดดงตอไปน ไมมสทธไดรบคาลวงเวลาตามมาตรา 61 และคาลวงเวลาในวนหยดตามมาตรา 63 แตลกจางซงนายจางใหทางานตาม (2) (3) (4) (5) (6) (7) หรอ (8) มสทธไดรบคาตอบแทนเปนเงนเทากบอตราคาจางตอชวโมงในวนทางานตามจานวนชวโมงททา

(1) ลกจางซงมอานาจหนาททาการแทนนายจางสาหรบกรณการจาง การใหบาเหนจ การลด คาจาง หรอการเลกจาง

(2) งานขบวนการจดงานรถไฟ ซงไดแกงานททาบนขบวนรถและงานอานวยความสะดวกแกการเดนรถ

(3) งานเปดปดประตนาหรอประตระบายนา (4) งานอานระดบนาและวดปรมาณนา (5) งานดบเพลงหรองานปองกนอนตรายสาธารณะ (6) งานทมลกษณะหรอสภาพทตองออกไปทางานนอกสถานท และโดยลกษณะ

หรอสภาพของงาน ไมอาจกาหนดเวลาทแนนอนได (7) งานอยเวรเฝาดแลสถานทหรอทรพยสนอนมใชหนาทการทางานตามปกต

ของลกจาง (8) งานอนทกาหนดในกฎกระทรวง

ทงนเวนแตนายจางตกลงจายคาลวงเวลาหรอคาลวงเวลาในวนหยดใหแกลกจาง

102

ข. การจายคาทางานในวนหยด วนหยดตามพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 มสาระสาคญดงตอไปน มาตรา 56 ใหนายจางจายคาจางใหแกลกจางเทากบคาจางในวนทางานสาหรบวนหยดดงตอไปน

(1) วนหยดประจาสปดาห เวนแตลกจางซงไดรบคาจางรายวน รายชวโมง หรอตามผลงานโดยคานวณเปนหนวย

(2) วนหยดตามประเพณนยม (3) วนหยดพกผอนประจาป

2.4) การลาโดยไดรบคาจาง ตามพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 กาหนดไววาใหลกจางลาโดยไดรบคาจางคอ มาตรา 57 ใหนายจางจายคาจางในวนลาปวยตามมาตรา 32 (ใหลกจางมสทธลาปวยไดเทาทปวยจรง การลาปวยตงแตสามวนขนไปนายจางอาจใหลกจางแสดงใบรบรองแพทยแผนปจจบนชนหนง หรอของสถานพยาบาลของทางราชการ…) เทากบอตราคาจางในวนทางานตลอดระยะเวลาทลา แตปหนงตองไมเกนสามสบวนทางาน ในกรณทลกจางใชสทธลาเพอทาหมนตามมาตรา 33 (ใหลกจางมสทธลาเพอทาหมนไดและมสทธลาเนองจากการทาหมนตามระยะเวลาทแพทยแผนปจจบนชนหนงกาหนดและออกใบรบรอง) ใหนายจางจายคาจางใหแกลกจางในวนลานนดวย มาตรา 58 ใหนายจางจายคาจางใหแกลกจางในวนลาเพอรบราชการทหารตามมาตรา 35 (ใหลกจางมสทธลาเพอรบราชการทหารในการเรยกพลเพอตรวจสอบ เพอฝกวชาทหาร หรอเพอทดลองความพรงพรอมตามกฎหมายวาดวยการรบราชการทหาร) เทากบคาจางในวนทางานตลอดระยะเวลาทลา แตปหนงตองไมเกนหกสบวน มาตรา 59 ใหนายจางจายคาจางใหแกลกจางซงเปนหญงในวนลาเพอคลอดบตรเทากบคาจางในวนทางานตลอดระยะเวลาทลา แตไมเกนสสบหาวน มาตรา 60 เพอประโยชนแกการจายคาจางตามมาตรา 56 มาตรา 57 มาตรา 58 และมาตรา 59 ในกรณทลกจางไดรบคาจางตามผลงานโดยคานวณเปนหนวยใหนายจางจายคาจางในวนหยดหรอวนลาเทากบคาจางโดยเฉลยในวนทางานทลกจางไดรบในงวดการจายคาจางกอนวนหยดหรอวนลานน 2.5) การจายคาจาง (คาชดเชย) ในกรณใหคนงานออกจากงาน ในกรณทลกจางตองออกจากงานหรอถกเลกจาง โดยไมใชความผดของตน นายจางตองจายคาชดเชยใหแกลกจางประจาซงเลกจาง ตามพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 ดงน มาตรา 118 ใหนายจางจายคาชดเชยใหแกลกจางซงเลกจางดงตอไปน

104

(4) ฝาฝนขอบงคบเกยวกบการทางานหรอระเบยบหรอคาสงของนายจางอนชอบดวยกฎหมายและเปนธรรม และนายจางไดตกเตอนเปนหนงสอแลว เวนแตเปนกรณทรายแรงนายจางไมจาเปนตองตกเตอน หนงสอเตอนใหมผลบงคบไดไมเกนหนงปนบแตวนทลกจางไดกระทาความผด

(5) ละทงหนาทเปนเวลาสามวนตดตอกนไมวาจะมวนหยดคนหรอไมกตามโดยไมมเหตผลอนสมควร

(6) ไดรบโทษจาคกตามคาพพากษาถงทสดใหจาคก เวนแตเปนโทษสาหรบความผดทไดกระทาโดยประมาทหรอความผดลหโทษ

มาตรา 120 ในกรณทนายจางยายสถานประกอบการไปตง ณ สถานทอน อนมผลกระทบสาคญตอการดารงชวตตามปกตของลกจางและครอบครว นายจางตองแจงใหลกจางทราบลวงหนาไมนอยกวาสามสบวนกอนวนยายสถานประกอบกจการ ในการน ถาลกจางไมประสงคจะไปทางานดวยใหลกจางบอกเลกสญญาจางไดโดยลกจางมสทธไดรบคาชดเชยพเศษไมนอยกวารอยละหาสบของอตราคาชดเชยทลกจางพงมสทธไดรบตามมาตรา 118 ในกรณทนายจางไมแจงใหลกจางการยายสถานประกอบกจการลวงหนาตามวรรคหนง ใหนายจางจายคาชดเชยพเศษแทนการบอกกลาวลวงหนาเทากบคาจางอตราสดทายสามสบวน หรอเทากบคาจางของการทางานสามสบวนสดทายสาหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยคานวณเปนหนวยดวย ลกจางมสทธยนคาขอใหคณะกรรมการสวสดการแรงงานพจารณาภายในสามสบวนนบแตวนทนายจางยายสถานประกอบกจการวาเปนกรณทนายจางตองบอกกลาวลวงหนาหรอลกจางมสทธบอกเลกสญญาจางโดยมสทธไดรบคาชดเชยพเศษตามวรรคหนงหรอไม คาวนจฉยของคณะกรรมการสวสดการแรงงานใหเปนทสด เวนแตนายจางหรอลกจางจะอทธรณคาวนจฉยตอศาลภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบแจงคาวนจฉย ในกรณทนายจางเปนฝายนาคดไปสศาลนายจางตองวางเงนตอศาลตามจานวนทตองจายแกลกจางทยนคาขอตามวรรคสาม จงจะฟองคดได การบอกเลกสญญาจางตามมาตราน ลกจางตองใชสทธภายในสามสบวนนบแตวนทนายจางยายสถานประกอบกจการหรอนบแตวนทคาวนจฉยของคณะกรรมการสวสดการแรงงานหรอคาพพากษาของศาลเปนทสด มาตรา 121 ในกรณทนายจางจะเลกจางลกจางเพราะเหตทนายจางปรบปรงหนวยงานกระบวนการผลต การจาหนายหรอการบรการ อนเนองมาจากการนาเครองจกรมาใชหรอเปลยนแปลงเครองจกรหรอเทคโนโลย ซงเปนเหตใหตองลดจานวนลกจาง หามมใหนามาตรา 17 วรรคสอง (ในกรณทนายจางเปนฝายบอกเลกสญญาจาง ถานายจางไมไดระบเหตผลไวในหนงสอบอกเลกสญญาจาง

บทท 6 การกาหนดคาจางขนตา

(Minimum Wage Determination)

6.1 ความเปนมา

เมอพดถงคาจางหรอคาแรง โดยสวนมากแลวจะเขาใจโดยอตโนมตวาเปนคาจางของกรรมกร ในภาคธรกจอตสาหกรรมซงเปนตลาดแรงงานทสาคญ ในการประกอบธรกจ นายจางหรอผประกอบธรกจมวตถประสงคทสาคญคอ การแสวงหากาไรสงสด เพราะฉะนนเขาจะตองทาใหตนทนในการผลตตาทสด ซงสวนหนงของตนทนกคอคาแรงทใชในการผลต ในขณะเดยวกนเจาของปจจยการผลตหรอแรงงานกตองการคาจางทสงเพอใชในการยงชพของเขาและครอบครว จะเหนไดวาตางฝายตางกมเหตผลดวยกนทงสนในการทจะดนรนใหมคาจางทเปนธรรม แตกดเหมอนวายงหาความคดทสอดคลองกนพอทจะถอเปนขอสรปไมได ความคดเหนของฝายนายจางและลกจางเกยวกบอตราคาจางขนตา กยงคงมแนวความคดทแตกตางกนตลอดเวลา การเรยกรองใหมการปรบคาจางขนตาจากฝายลกจางหรอผใชแรงงานกระทากนจนกลายเปนเทศกาลประจาป ซงบางปกมเหตการณทรนแรง มผลกระทบหลายประการ บางปกไมรนแรงนก แตกเปนเรองทตองพจารณากนเสมอมา เนองจากการทางานทาใหลกจางมความสามารถและความชานาญมากขน คาจางของลกจางจงควรจะเพมขนตลอดเวลาพรอม ๆ กบการเพมขนของผลผลต ดงนนในดานหนงนายจางควรจะปรบอตราคาจางใหแกลกจางตามอตราการเพมขนของผลผลตทเกดจากประสทธภาพการทางานและความชานาญของลกจาง แตอกดานหนงคาของคาจางทแทจรง (real wage) กจะลดลงตลอดเวลาตามภาวะเศรษฐกจทเปลยนแปลง เปนผลใหคาครองชพสงขน ฉะนน อตราคาจางขนตาทประกาศกาหนดกควรจะตองมการปรบปรงเปนครงคราว เพอคงไวซงอานาจการซอของลกจาง และรกษาระดบมาตรฐานการครองชพขนตาของลกจางไมมฝมอ (unskilled) ในขณะเดยวกนกจะชวยกระตนตออตราคาจางของลกจางกงฝมอ (semi-skilled) หรอลกจางฝมอ (skilled) เพอรกษาระดบมาตรฐานการครองชพของเขา ซงเปนผลมาจากประสทธภาพและความสามารถในการทางาน ในการกาหนดราคาสนคาโดยทว ๆ ไปเรากาหนดโดย อปทานและอปสงคของสนคานนหากจะพจารณมาวาการขายแรงงานกเหมอนกบขายสนคาแลว คาแรงงานกควรถกกาหนดโดยอปทานและอปสงคของแรงงานเชนกน ซงจรง ๆ แลวแรงงานทไรฝมอมอยเปนจานวนมากดวยเหตนทาใหราคาคาแรงของเขาเหลานนมแนวโนมทจะตาลง ซงพอจะสรปไดวาเนองจากลกจางมอานาจตอรองตา เพราะ

106

ระบบเศรษฐกจมการวางงานอยเปนจานวนมาก และสหภาพแรงงานยงขาดประสทธภาพ นอกจากนประสทธภาพในการผลตตา เนองจากขาดความรความชานาญ การขนคาจางเปนสงจาเปนตองกระทาเพออยางนอยกชดเชยคาของเงนทลดลงและเพอสนองตอบแกลกจางในการกระตนประสทธภาพในการทางาน รฐบาลมกเขาแทรกแซงในการกาหนดคาจางขนตา เพอกดกนไมใหนายจางกอบโกยผลประโยชนจากหยาดเหงอแรงงานของคนงานมากนก และประกนความเปนอยขนตาของคนงาน คาจางขนตาจงเปนคาจางพนฐานทวไปเพอชวยเหลอคนงานกลมทไมมฝมอ การประกาศอตราคาจางขนตาแตละครงจะมเงอนไขวาคาจางขนตาตองจายเงนเทานน ผลประโยชนสวสดการตาง ๆ ทนายจางจดใหอยกอนแลว นายจางจะนามาหกออกเสยมได การจายคาจางขนตาจะกระทาได กแตเฉพาะลกจางทดลองงานเปนระยะเวลาไมเกน 60 วน ในอดตทผาน ๆ มานน คาจางถอวาเปนเรองทเกอบจะไมมความสาคญเลย เนองจากมการใชแรงงานเปนระบบการใชแรงงานทาสและแรงงานไพร ซงเปนการเกณฑแรงงานโดยการบงคบโดยไมมการจายคาแรง การใชแรงงานโดยการจายคาจางเรมจะมขนในสมยของพระบาทสมเดจพระนงกลาเจาอยหว ซงเปนการจางแรงงานไปในทางขดคลอง แตสวนมากกเปนลกจางตางชาตโดยเฉพาะลกจางชาวจน จนราว พ.ศ. 2470 การจางแรงงานโดยคาจางเรมมความสาคญและมบทบาทขนจนถงกบมการตงคณะกรรมการขนเพอพจารณา และใน พ.ศ. 2472 กมประมวลกฎหมายทบญญตถง "การจางแรงงาน" ขนในประเทศไทยเปนครงแรก แตกมการกาหนดกฎเกณฑควบคมกบขาราชการ สวนลกจางอน ๆ ยงปลอยใหลกจางกบนายจางตกลงหรอตอรองกนเองตามลาพง ซงลกจางจะอยในฐานะทเสยเปรยบเปนสวนมากจน พ.ศ. 2499 จงมการออก พ.ร.บ. แรงงาน ซงควบคมใหมการกาหนดอตราคาจางใหเปนธรรมขนและทสาคญกคอยอมใหลกจางรวมตวกนตอรองกบนายจางได และ พ.ร.บ.นกถกยกเลกไปโดยประกาศของคณะปฏวต พ.ศ. 2501 ฉบบท 19 แตบทบญญตสวนทเกยวกบการคมครองแรงงาน กไดมการบญญตไวใหมในประกาศของกระทรวงมหาดไทย และกยงมประกาศอน ๆ ทเกยวกบการคมครองผลประโยชนของแรงงานกมตามออกมามากมาย เปนผลใหปจจบนแมการกาหนดอตราคาจางสวนใหญจะยงเปนไปโดยฝายนายจางมบทบาทและอานาจตอรองสงอยกตาม แตกมแนวโนมวาฝายลกจางจะมอานาจตอรองเพมขน และไดรบความเปนธรรมจากการจายคาจางมากขน

6.2 ความหมายของคาจางขนตา

คาจางขนตาอาจแยกไดหลายอยาง เชน 1) คาจางขนตา หมายถง คาจางตาทสด (minimum wage) ทคณะกรรมการคาจางกาหนดขน

ประกาศใชโดยรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยในราชกจจานเบกษา เพอใหนายจางจายใหคนงาน ถอเปนมาตรฐานการครองชพขนตาของคนงาน นายจางจะจายตากวานไมได

107

2) คาจางขนตา หมายถง การใหหลกประกนแกผใชแรงงาน โดยเฉพาะการใหหลกประกนแกคนงาน หรอกรรมกรทไรฝมอ (unskilled worker) ซงมอยมากในเมองทมสถานประกอบการธรกจ และอตสาหกรรมขนาดใหญและขนาดกลาง เชน กรงเทพฯ หรอจงหวดใกลเคยงซงเปนตลาดแรงงานทใหญทสดของประเทศวาการรบจางใชเแรงงานของตนใหนายจางซงเปนผประกอบการธรกจหรอ อตสาหกรรมจะไดคาตอบแทนเปนตวเงนทงหมด และหรอไดรบคาตอบแทนทงทเปนตวเงนและไมใชตวเงน ซงอาจอยในรปของสวสดการอน ๆ เชน ทพก อาหาร เสอผา ฯลฯ ในระดบทสมดลกบคาใชจายในการดารงชพอยางสมอตภาพของครวเรอนผใชแรงงานทไมมฝมอ

3) คาจางขนตา ตามความหมายสากลทองคการแรงงานระหวางประเทศยอมรบนน หมายถงคาจางทพอจะชวยใหคนงานไรฝมอพอยงชพอยไดตามอตภาพกบภรรยาและบตรอก 2 คน

สาหรบประเทศไทย การคดคาแรงขนตาไมไดถอตามหลกสากล เพราะการกาหนดอตราคาจางขนตาในประเทศไทย คดเฉพาะคาใชจายของลกจางเพยงคนเดยวดงความในขอ 6 ของประกาศกระทรวงมหาดไทย และแกไขเมอ 1 มกราคม 2519 วา

“ใหคณะกรรมการมหนาทพจารณาเสนอความเหนเมอรฐบาลกาหนดเปนนโยบายคาจางของประเทศ และมอานาจหนาทพจารณาเสนอความเหน เมอรฐบาลกาหนดเปนนโยบายคาจางของประเทศ และมอานาจหนาทกาหนดอตราคาจางขนตา ซงลกจางคนเดยวจะไดรบ และสามารถดารงชพอยได” ทง ๆ ทตามความเดมในขอ 6 ระบวา

“ใหคณะกรรมการมหนาทพจารณากาหนดคาจางแรงงานขนตา ซงลกจางควรไดรบโดยคานงถงขอเทจจรงตาง ๆ ทงนเพอใหลกจางสามารถเลยงดตนเอง และสมาชกในครอบครวอก 2 คน ใหดารงชพอยไดตามปกตวสย เชนเดยวกบคนทวไปในสงคม” จะเหนไดวาตามความเดมนน หลกการกาหนดอตราคาจางขนตาใกลเคยงกบหลกสากลมาก

ปจจบนการกาหนดคาจางขนตา จะเปนไปตามประกาศของกระทรวงแรงงานและ สวสดการสงคม

6.3 หลกเกณฑและวธการในการกาหนดคาจางขนตา

1) หลกเกณฑทใชในการพจารณากาหนดอตราคาจางขนตา มดงน (1) ความจาเปนในการครองชพของลกจาง และมาตรฐานในการครองชพ (2) ราคาสนคา ความสามรถของธรกจ (3) ระดบคาจางของลกจางในกจการอนทมลกษณะใกลเคยงหรอเทยบเทาไดกบลกจาง

ทอยในขายทจะไดรบประโยชนจากการปรบคาจางขนตา (4) สภาวะเศรษฐกจและเปาหมายในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศไทย

108

(5) ผลกระทบตอวงการเศรษฐกจทงในดานการลงทน การจางงาน การขยายกจการ ธรกจและอตสาหกรรม ผลกระทบในราคาสนคาและบรการ

2) วธการและเหตผลทใชในการกาหนดอตราคาจางขนตา 2.1) วธการทใชในการกาหนดอตราคาจางขนตา โดยทว ๆ ไป มกเลอกใชกนอยหลาย

วธเชน (1) ฝายนายจางเปนผกาหนดขนเอง (2) เปนการตกลงตอรองระหวางนายจางเปนราย ๆ ไป

(3) เปนการตกลงตอรองโดยผานตวแทนฝายนายจางและตวแทนฝายลกจางเพยง 2 ฝาย (ทวภาค)

(4) มคณะกรรมการพจารณากาหนดระดบอตราคาจางซงประกอบไปดวยตวแทน 3 ฝาย คอ ฝายรบบาล ฝายนายจาง และฝายลกจาง (ไตรภาค)

(5) กาหนดเปนกฎหมายบงคบใชระดบชาต สาหรบการกาหนดอตราคาจางขนตาในประเทศไทย ไดใชวธท (4) และวธท

(5) รวมกน กลาวคอ มคณะกรรมการคาจางซงมลกษณะเปนแบบไตรภาค กาหนดขนแลวเสนอใหรฐบาลประกาศเปนกฎหมายบงคบใช เชนเดยวกบกฎหมายอน ๆ

2.2) เหตผลในการใชแบบไตรภาค คอ การทมผแทนของฝายลกจางและฝายนายจางเขารวมในการกาหนดคาจางขนตา อาจสรปไดดงน

(1) เพราะวาการกาหนดอตราคาจางขนตามผลกระทบกระเทอนตอบคคลทงฝายลกจางและฝายนายจางโดยตรง

(2) เพราะวาตวแทนของบคคลทงฝายลกจางและฝายนายจางยอมเขาใจความตองการของฝายลกจางและสถานการณของกจการอตสาหกรรมไดเปนอยางด

(3) การกาหนดอตราคาจางขนตาจะเปนทยอมรบกนดวยความเตมใจ ถาหากวามการรวมประชมหารอกนอยางประชาธปไตย

สาหรบบคคลภายนอกหรอบคคลทเปนฝายรฐบาลนน เปรยบเสมอนการไกลเกลยทจะใหทงฝายลกจางและฝายนายจางตกลงกนได และเปนผทจะตองพจารณามาตรฐานความเปนอยของประชาชนในทองถนนน ๆ ดวย

109

3) ลกษณะการกาหนดอตราคาจางขนตาทใชกนในประเทศตาง ๆ ซงมดงน 3.1) กาหนดอตราคาจางขนตาใชทวประเทศ ในอตสาหกรรมทกชนด (flat rate) คอ การ

กาหนดอตราคาจางขนตาใหเทากนทงประเทศ และทกอตสาหกรรมซงวธการใชในสหรฐอเมรกา 3.2) กาหนดอตราคาจางขนตาใชทวประเทศ และใชเฉพาะอตสาหกรรม (industry wide

rate) เชน อตสาหกรรมทอผากใชอตราหนง อตสาหกรรมเหลกกใชอกอตราหนง เปนตน 3.3) กาหนดอตราคาจางขนตาใชกบอตสาหกรรมทกชนด เฉพาะทองถนใดทองถนหนง

(city wide rate) เพราะถอวาในเขตจงหวดเดยวกนหรอใกลเคยงกน คาครองชพกควรจะใกลเคยงกน วธนใชอยในไทย

3.4) กาหนดอตราคาจางขนตาใชเฉพาะอตสาหกรรมประเภทใดประเภทหนง และเฉพาะทองถน

4) วธการกาหนดอตราคาจางขนตาของไทย ตามประกาศกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม เรอง การกาหนดคาจางขนตา (ฉบบ

ท 4) ลงวนท 26 พฤษภาคม 2538 กาหนดใหอตราคาจางถกกาหนดจากผลการพจารณาวนจฉยของคณะกรรมการคาจาง และเสนอตอรฐมนตรวาการกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคมลงนามเพอใหมผลใชบงคบ

คณะกรรมการคาจางเปนองคกรไตรภาค ประกอบดวย ผแทนฝายนายจาง ลกจาง และฝายรฐบาล ฝายละ 5 คนเทากน โดยทคณะกรรมการคาจางไดนาหลกเกณฑทกาหนดไวในประกาศกระทรวงมหาดไทย เรองการกาหนดคาจางขนตา ลงวนท 16 เมษายน 2515 มาประกอบการพจารณาดวยคอ กาหนดคาจางขนตาสาหรบลกจางไมมฝมอแรกเขาทางาน ซงลกจางคนเดยวควรจะไดรบและสามารถดารงชพอยได โดยศกษาและพจารณาจากขอเทจจรงเกยวกบอตราคาจางทไดรบอย เปรยบเทยบกบคาจางของลกจางอนทางานอยในลกษณะและสภาพเดยวกนประกอบกบคาครองชพ มาตรฐานการครองชพ ตนทนการผลต ราคาสนคา ความสามารถของธรกจ และสภาพทางเศรษฐกจและสงคมของแตละทองถนในขณะนน โดยคานงถงโครงสรางคาจางเงนเดอนโดยรวมของทงประเทศ ความจาเปนในการใชจายของลกจาง ความสามารถของนายจาง อตราเงนเฟอ อตราการขยายตวทางเศรษฐกจ และผลกระทบทางเศรษฐกจจากการปรบอตราคาจางขนตาดวย

6.4 การกาหนดคาจางขนตาของประเทศไทย

1) ความเปนมาการกาหนดอตราคาจางขนตาในประเทศไทย

ประเทศไทยเรมมการกาหนดอตราคาจางขนตาขนเปนครงแรกเมอวนท 14 กมภาพนธ 2516 มานเอง กอนหนาน การกาหนดคาจางสวนใหญนายจางเปนผกาหนดเองแตเพยงฝายเดยว

110

โดยฝายลกจางแทบจะไมมอานาจในการตอรองเลย ซงอตราคาจางทจายกนกอนหนาน พ.ศ. 2516 จะอยวนละ 5-6 บาท แตบางทองทอาจจายวนละ 10-20 บาท ตอมาในป พ.ศ. 2515-2516 ราคา สนคาและคาครองชพมแนวโนมสงขน ผดปกต คาจางทลกจางไดรบจงไมเพยงพอกบการครองชพมแนวโนมสงขนผดปกต คาจางทตามาก ดงนน คณะปฏวตในขณะนนจงเหนถงความเดอดรอนของผใชแรงงาน จงไดมการออกประกาศคณะปฏวต ฉบบท 103 ลงวนท 16 มนาคม 2515 กาหนดใหม “คณะกรรมการคาจาง” ขน เพอทาการพจารณากาหนดอตราคาจางขนตาและเสนอให ร ฐบาลประกาศใช ซ ง ร ฐบาลโดยกระทรวงมหาดไทยได ออกประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง อตราคาจางขนตาใหใชบงคบเปนครงแรกเมอ พ.ศ. 2516

2) ประกาศกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม เรอง อตราคาจางขนตา

อาศยอานาจตามความในขอ 2(4) และขอ 14 แหงประกาศของคณะปฏวต ฉบบท 103 ลงวนท 16 มนาคม 2515 และเพอใหเปนไปตามประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง การกาหนดคาจางขนตา ลงวนท 16 เมษายน 2515 กระทรวงแรงงานและสวสดการสงคมจงออกประกาศไวดงน

ขอ 1 ใหยกเลกประกาศกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม เรอง การกาหนดคาจางขนตา (ฉบบท 3) ลงวนท 27 กนยายน 2537

ขอ 2 ประกาศนหามใชบงคบแก (1) งานเกษตรกรรมซงไดแก งานเพาะปลก งานประมง ปาไม และเลยงสตว (2) งานอนตามทกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคมจะไดกาหนด

ขอ 3 ใหกาหนดอตราคาจางขนตาเปนวนละ 140 บาท ในเขตทองทกรงเทพฯ จงหวดนครปฐม นนทบร ปทมธาน ภเกต สมทรปราการ และจงหวดสมทรสาคร

ขอ 4 ใหกาหนดอตราคาจางขนตาเปนวนละ 126 บาท ในเขตทองทจงหวดชลบร เชยงใหม นครราชสมา พงงา ระนอง และจงหวดสระบร

ขอ 5 ใหกาหนดอตราคาจางขนตาเปนวนละ 118 บาท ในเขตทองทหกสบสามจงหวดทเหลอ

ขอ 6 เพอประโยชนตามขอ 3 ถงขอ 5 คาวา “วน” หมายถง เวลาทางานปกตของลกจาง ซงไมเกนชวโมงทางานดงตอไปน แมนายจางจะใหลกจางทางานนอยกวาเวลาทางานปกตเพยงใดกตาม

(1) เจดชวโมง สาหรบงานทอาจเปนอนตรายตอสขภาพหรอรางกายของลกจาง ตามประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง กาหนดงานทอาจเปนอนตรายตอสขภาพหรอรางกายของลกจาง ลงวนท 16 เมษายน พ.ศ. 2515

(2) แปดชวโมง สาหรบงานอตสาหกรรมหรองานขนสง (3) เกาชวโมง สาหรบงานพาณชยกรรมหรองานอนซงไมใชงานตาม (1) และ (2)

111

ในกรณทเวลาทางานปกตของลกจางเกนกวากาหนดในวรรคกอน อตราคาจางขนตาใหเพมขนตามสวน เวนแตลกจางไดรบคาลวงเวลา หรอ คาทางานในวนหยดตามประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง การคมครองแรงงาน ลงวนท 16 เมษายน พ.ศ. 2515

ขอ 7 หามมใหนายจางจายคาจางเปนเงนนอยกวาอตราคาจางขนตา ขอ 8 ประกาศกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคมฉบบน ใหมผลใชบงคบไมนอยกวา

1 ป นบแตวนท 1 กรกฎาคม 2538 เปนตนไป ประกาศ ณ วนท 26 พฤษภาคม 2538 อยางไรกตาม อตราคาจางขนตาทใชบงคบครงลาสด โดยเรมใชตงแต 1 มกราคม 2541 เปน

ตนไป กคอ วนละ 162 บาท สาหรบเขตพนทตามขอ 3 วนละ 140 บาท สาหรบเขตพนทตามขอ 4 และวนละ 130 บาท สาหรบเขตพนทตามขอ 5

3) การกาหนดอตราคาจางของประเทศไทยในปจจบน

ปจจบนประเทศไทยไดมการเปลยนแปลงการกาหนดคาจางขนตา ดงน

3.1) ความหมายของอตราคาจางขนตา

อตราคาจางขนตา หมายถง อตราทกาหนดไวสงกวาอตราคาจางขนตาพนฐาน ซงอาจกาหนดจาแนกตามประเภทอตสาหกรรม ประเภทกจการ หรอทองท ซงรวมถงจงหวดดวย อตราคาจางขนตาจะตองมอตราไมนอยกวาอตราคาจางขนตาพนฐาน ในกรณทไมมการประกาศกาหนดอตราคาจางขนตา ใหถอวาอตราคาจางขนตาพนฐานเปนอตราคาจางขนตาของจงหวดดวย

3.2) ความหมายของอตราคาจางขนตาพนฐาน

ความหมายของอตราคาจางขนตาพนฐาน หมายถง อตราคาจางขนตา ซงกาหนดโดยคณะกรรมการคาจาง อตราคาจางทจายตากวาอตรานถอวาผดกฎหมาย

3.3) วตถประสงคของระบบคาจางขนตา

วตถประสงคหลก คอ การใหความคมครองลกจางเพอใหไดรบคาตอบแทนทเปนธรรม โดยมจดมงหมายคอ การกาหนดคาจางเพอใหลกจางสามารถดารงชพอยไดเหนอระดบความยากจน

3.4) หลกเกณฑพนฐานของระบบคาจางขนตาในประเทศไทย

หลกเกณฑสาคญม 3 ประการ คอ (1) คาจางขนตาเปนปจจยสาคญในระบบการคมครองแรงงานของประเทศ (2) การกาหนดคาจางขนตาจะตองกาหนดโดยองคกรไตรภาค (3) ใหมการกระจายอานาจการกาหนดคาจางขนตาไปยงแตละจงหวด

112

3.5) พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541

ความสาคญของพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 ตอระบบการกาหนดคาจางขนตาของประเทศไทย ในพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 กาหนดใหคณะกรรมการคาจางมอานาจแตงตงคณะอนกรรมการอตราคาจางขนตาจงหวดได นอกจากนน ในพระราชบญญตดงกลาวไดจาแนกความแตกตางระหวาง อตราคาจางขนตาพนฐาน กบ อตราคาจางขนตา ไวดวย สาหรบการกาหนดอตราคาจางขนตาตามกฎหมายไทยนน ไดถอหลกการกาหนดอตราคาจางสาหรบอตสาหกรรมทกชนด และใชเฉพาะทองทใดทองทหนง (City – wide rate) โดยไดแบงอตราคาจางออกเปนกลมๆตามลกษณะภาวะคาครองชพของแตละทองท กฎหมายคาจางขนตาของไทย ตงแตเรมมการประกาศใชบงคบ ป พ.ศ. 2516 จนถงปจจบน โดยมการปรบคาจางเปนประจาแทบทกป และฉบบลาสดเปนประกาศกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม เรอง อตราคาจางขนตา (ฉบบท 6) ลงวนท 19 กนยายน 2540 เพอปรบอตราคาจางขนตาทวประเทศ และใหมผลปรบอตราคาจางจางขนตาทวประเทศ และใหมผลบงคบใชตงแตวนท 1 มกราคม 2541 เปนตนไปนน ดงน

(1) อตราคาจางขนตา ทกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคมประกาศบงคบใชนนไดมาจากผลพจารณาวนจฉย กาหนดของคณะกรรมการคาจางและเสนอรฐมนตรวาการกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคมลงนามเพอใหมผลใชบงคบ

(2) คณะกรรมการคาจางเปนองคกรไตรภาค ประกอบดวย ผแทนฝายนายจาง ฝายลกจางและฝายรฐบาล ฝายละ 5 คนเทากน ซงมอานาจหนาทตามกฏหมายในการพจารณาวนจฉยกากหนดอตราคาจางขนตา เหนวาในการกาหนดอตราคาจางขนตาครงนควรนาขอมลเกยวกบอตราความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจดชนราคาผบรโภคและอตราเงนเฟอ ความสามารถในการจายของนายจาง คาใชจายทจาเปนของลกจางผลกระทบตอเศรษฐกจโดยรวม และคาจางของลกจางอนททางานในลกษณะและสภาพเดยวกน รวมทงขอคดเหนและขอเสนอแนะจากสภาองคการนายจาง สภาองคการนายจาง และหนวยงานราชการและเอกชนอนทเกยวของตลอดจนความเหนของคณะอนกรรมการคาจางภาคทง 8 ภาค มาประกอบการพจารณา

(3) คณะกรรมการคาจางไดพจารณาแลว มความเหนวาเพอใหลกจางทแรกเขาทางานและไมมฝมอ สามารถดารงชพอยไดในสภาพเศรษฐกจและสงคมในปจจบน สมควรนาอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและดชนราคาผบรโภค ณ ปจจบน เปนเกณฑการคานวณอตราคาจางขนตาอตราใหม และเหนสมควรปรบอตราคาจางขนตา ตงแตวนท 1 มกราคม 2541 เปนตนไป

113

(4) คณะกรรมการคาจางมนใจวา การปรบอตราคาจางขนตาครงนจะไมเปนอปสรรคตอการขยายตวทางเศรษฐกจโดยรวม และจะไมมผลทาใหราคาสนคาและอตราเงนเฟอสงขน จนมผลกระทบตอภาวะคาครองชพของประชาชนทวไป

(5) จากการประมวลขอมล ขอเทจจรง และเหตผลดงกลาวขางตน คณะกรรมคาจางจงไดพจารณาวนจฉยกาหนดอตราคาจางขนตาตามทองท ดงน - กาหนดอตราคาจ างขนต าวนละ หน งรอยหกสบสองบาท ในทองท

กรงเทพมหานคร นครปฐม นนทบร ปทมธาน ภเกต สมทรปราการ และสมทรสาคร

- กาหนดอตราคาจางขนตาวนละ หนงรอยสสบบาท ในทองทชลบร เชยงใหม นครราชสมา พงงา ระนอง และสระบร

- กาหนดอตราคาจางขนตาวนละ หนงรอยสามสบบาท ในทองทกาญจนบร กระบ กาฬสนธ กาแพงเพชร ขอนแกน จนทบร ฉะเชงเทรา ชมพร เชยงราย ชยนาท ชยภม ตราด ตรง ตาก นครนายก นครพนม นครศรธรรมราช นครสวรรค นราธวาส นาน บรรมย ประจวบครขนธ ปราจนบร ปตตาน พระนครศรอยธยา พะเยา พษณโลก พจตร เพชรบร เพชรบรณ แพร พทลง มหาสารคาม มกดาหาร แมฮองสอน ยะลา ยโสธร รอยเอด ระยอง ราชบร ลพบร เลย ลาปาง ลาพน ศรสะเกษ สกลนคร สงขลา สตล สมทรสงคราม สระแกว สงหบร สพรรณบร สราษฎรธาน สรนทร สโขทย หนองคาย หนองบวลาภ อางทอง อดรธาน อตรดตถ อบลราชธาน อทยธาน อานาจเจรญ

(6) สาหรบนายจางรายใดทไดจายคาจางใหแกลกจางเทากบหรอสงกวาอตราคาจางขนตาทปรบใหม ถอวานายจางรายนนปฏบตถกตองตามกฎหมายคาจางขนตาแลว สวนนายจางรายใดทยงจายคาจางนอยกวาคาจางขนตาอตราใหม ใหปรบคาจางใหเทากบอตราคาจางขนตาตามทองททสถานประกอบการดาเนนกจการอย ตงแตวนท 1 มกราคม 2541 เปนตนไป

(7) สวนลกจางททางานอยางนอย 1 ป แลว นายจางควรปรบคาจางใหตามผลงาน มสมควรนาอตราคาจางขนตามาเปนฐานในการขนคาจางประจาป ทงน เพอใหลกจางมขวญและกาลงใจในการทางานไดมประสทธภาพยงขน และเปนการสรางระบบคณธรรมใหเกดขนในวงการธรกจและแรงงานของประเทศ

114

6.5 ผลกระทบจากการกาหนดอตราคาจางขนตา

1) ผลตอปจจยทางเศรษฐกจ ผลของอตราคาจางขนตามความสมพนธกบปจจยทางเศรษฐกจบางประการคอ 1.1) ระดบอตราคาจางในการผลต (labor cost) ไมไดสมพนธโดยตรงตอปจจยทาง

เศรษฐกจ เพราะการกาหนดอตราคาจางขนตาไมไดหมายความวาตนทนการผลตจะตาลงไปดวย คาจางแรงงาน จานวนสนคาทผลตไดในระยะเวลาหนง เปนตนทนของสนคาแตละหนวย คาจางในการผลตนนายจางจะนามาเพอใชเปรยบเทยบกบจานวนคนงานในการผลตสนคา เมอมการปรบอตราคาจางใหสงขน

1.2) ผลของการทความตองการสนคายดหยนไมเทากน อตราคาจางขนตามผลใหคาจางในการผลตสนคาสงขน ดงนนนายจางจะสามารถใหผบรโภคสนคาแบกรบภาระนไดมากหรอนอยขนอยกบความยดหยนของความตองการสนคา ถาความยดหยนของความตองการสนคามมากผลของอตราคาจางขนตากจะมมาก คอ จะผลกภาระโดยการขนราคาสนคาไดงายขน

1.3) ผลของการใชสงอนทดแทน (substitution) ผบรโภคอาจนยมสนคาอน การทความนยมเปลยนไปจะมผลกระทบไปถงความยดหยนของความตองการสนคานน ๆ การผลตนนอาจเปลยนไปใชปจจยการผลตชนดอน ๆ (ทน เครองจกร คนงานทมสมรรถภาพสงกวาคนงานเดม เทคนคการผลต) ทดกวาเดมหรอปจจยหลายอยางรวมกน

1.4) ผลเกยวกบผลตภาพ (productivity) ถาอตราคาจางขนตาทสงขนนนจะทาใหผลผลตเพมขนดวย คาจางในการผลตสนคากจะไมเพมขนกวาเดม แตถาผลผลตไมเพมขนกวาเดม คาจางในการผลตจะเพมสงขน เพราะเมอคาจางในการผลตสงขน นายจางกจะพยายามหาวธผลตสนคาทมประสทธภาพทดกวา หรออาจจะพยายามใหลกจางทางานหนกขน เพอเพมผลผลต

2) ผลโดยทว ๆ ไป ไดแก 2.1) ผลตออานาจซอของคนงาน การกาหนดอตราคาจางขนตามผลทาใหคนงานหรอ

ลกจางทเคยมรายไดตา (รายไดทเปนตวเงน) มรายไดทสงขน โดยทเขาไมจาเปนทตองออกจากงานเดมไปหางานใหม ซงเปนการเสยงตอการวางงานของลกจางเอง แตรายไดทเพมขนจากการกาหนดอตราคาจางขนตานน ลกจางอาจจะมรายไดทแทจรงลดลงกได เพราะวาอตราการเพมของอตราคาจางขนตา เมอเปรยบเทยบกบอตราของเงนเฟอแลว อตราการเพมของเงนเฟออาจจะเพมสงขนกวาการเพมของอตราคาจางขนตา นอกจากนแลวตองคดเกยวกบดชนราคา ดชนผบรโภคหรอดชนคาครองชพ เพาะฉะนนอาจจะมทางเปนไปไดวาเมอเพมอตราคาจางขนตาแลวทาใหมาตรฐานการครองชพของลกจางตากวาเดม ซงแสดงใหเหนวาในการกาหนดอตราคาจางขนตานนจะตองพจารณาถงเศรษฐกจในขณะนนอยางรอบคอบ เพราะมฉะนนแลวการกาหนดอตราคาจางขนตาแทนทจะเพมอานาจซอใหแกผมรายได

115

ตาหรอใหผมรายไดตามรายไดทแทจรงสงขน กลบเปนการลดอานาจซอของเขาเหลานนเสย ทาใหมความเดอดรอนในการยงชพมากยงขน

2.2) ผลตอการถกขดรดแรงงาน ชวยปองกนมใหแรงงานถกกดขจากนายจาง ถาหากวามการกาหนดอตราคาจางขนตา ในขณะทเศรษฐกจตกตา อปสงคของแรงงานมนอย อปทาน ของแรงงานมมาก ในขณะทการลงทนมนอย ทาใหการจางงานมนอย เกดแรงงานสวนเกนทาใหนายจางมโอกาสในการเลอกจางแรงงาน สามารถทจะกดขหรอเอาเปรยบแรงงานได แตถามการกาหนดอตราคาจางขนตา มการคมครองแรงงานกสามารถทจะบรรเทาปญหานลงได

2.3) ผลตอการวางงาน การกาหนดอตราคาจางขนตากอใหเกดปญหาการวางงาน เนองมาจากวานายจางไดมการปรบปรงประสทธภาพการทางาน การเลกจางงาน การปดโรงงานตาง ๆ จากการสารวจภาวะการจางงาน เพอใหทราบแนวโนมของการจางงานภายหลงจากมการกาหนดอตราคาจางขนตาแลว พบวาอตราการจางงานเพมของสถานประกอบการทวประเทศมแนวโนมลดลงเรอย ๆ มรายละเอยดดงน คอ

ชวงเวลา 1 ต.ค. 22 – 30 ก.ย. 23 อตราการจางงานเพมของธรกจ รอยละ 5.60 ชวงเวลา 1 ต.ค. 23 – 30 ก.ย. 23 อตราการจางงานเพมของธรกจ รอยละ 4.36 ชวงเวลา 1 ก.ย. 24 – 31 ธ.ค. 24 อตราการจางงานเพมของธรกจ รอยละ 1.85 จากขอมลทปรากฎแสดงใหเหนวาการจางงานมแนวโนมลดลงอยางเหนไดชด

โดยเฉพาะใน 3 เดอนหลง ป 2524 ภายหลงจากประกาศกาหนดอตราคาจางขนตาฉบบท 11 จงพอสรปไดวาการปรบอตราคาจางขนตา เปนสาเหตหนงของการวางงาน

นายจางหรอเจาของกจการทไดรบผลกระทบจากการกาหนดอตราคาจางขนตาไดบอกถงผลกระทบตอการกาหนดคาจางขนตาดงนคอ ทาใหตนทนการผลตสง สนคาจาหนายไดลดลง ประสทธภาพการทางานของลกจางไมคมกบคาจางทจายไป ทาใหคาครองชพสง อตราดอกเบยสงขน

ทางดานลกจางหรอผขายแรงงาน ผลทไดรบจากการกาหนดอตราคาจางขนตาถอวามรายรบเปนตวเงนสงขน อานาจซออาจจะตาลง แรงงานบางสวนเกดการวางงาน ซอสนคาในราคาทสงขนทาใหดชนราคาคาครองชพสงขน

6.6 ผลกระทบของการขนคาจางขนตาตอเศรษฐกจของไทยโดยสวนรวม

การปรบอตราคาจางขนตาเพมสงขนจะมผลตอตนทนการผลตโดยสวนรวมของประเทศ ไทยดงน

1) ระดบราคา การเพมคาจางขนตาจะทาใหระดบราคาโดยเฉลยเพมสงขน ซงธรกจเองไมสามารถทจะปรบราคาสนคาใหสงขนตามตนทนทเพมสงขนไดทงหมด จงตองยอมรบภาระการเพมขน

116

ของตนทนบางสวน เพราะผบรโภคทเปนครวเรอนภาคเอกชนเองกไมสามารถรบภาระการเพมขนของราคาไดทงหมด

2) การสงออก เนองจากอตสาหกรรมเพอการสงออกสวนใหญเปนธรกจทเปนแบบแผน และจะตองปฏบตตามกฎหมายคาจางขนตาโดยไมมทางหลกเลยงได ดงนนการเพมคาจางขนตายอมจะทาใหตนทนการผลตเพมสงขนตามไปดวย สงผลใหสนคาสงออกมราคาแพงขนและไมสามารถแขงขนกบประเทศคแขงได และอาจจะตองสญเสยตลาดไป ทาใหมลคาสนคาสงออก ลดลง

3) การลงทน เมอธรกจเอกชนไมสามารถผลกภาระตนทนการผลตอนเนองมาจากการเพมคาจางขนตาไปยงผบรโภคไดหมด กจะทาใหกาไรของธรกจลดลง ประกอบกบภาวะการสงออกชะลอตว สงผลใหการลงทนภาคเอกชนลดลง

4) ดลการคาและดลบญชเดนสะพด นอกจากราคาสนคาสงออกเพมสงขนแลว ราคาสนคานาเขาเองกมราคาตา ลงเมอเปรยบเทยบกบสนคาผลตในประเทศยงผลใหมการนาเขาสนคาเพมขน ดงนนการขาดดลการคาและดลบญชเดนสะพดกจะเพมสงขนดวย

5) การจางงาน การเพมขนของคาจางขนตาธรกจทมแบบแผนจะตองปฏบตตามกฎหมายคาจางขนตานนหนไปใชเครองจกรแทนแรงงานมากขน ทาใหการจางงานลดลง กาลงแรงงานใหมทจะเขาสตลาดแรงงานจะมโอกาสหางานไดยากขน และตองยอมทางานตากวาระดบหรอเขาสธรกจทไมเปนแบบแผนซงกจะไดรบคาจางแรงงานตากวาคาจางแรงงานขนตา

6) การกระจายรายได การปรบคาจางขนตาเพมสงขนจะทาใหภาวะคาครองชพสงขน ดงนนกลมบคคลทไมอยในขายของการบงคบใชคาจางขนตา ไดแก นกวชาการ นกบรหาร สวนใหญขาราชการ และเกษตรกรจะเปนผเดอดรอนมากทสดจากคาครองชพทสงขน ฐานะโดย เปรยบเทยบของคนกลมนแลวเลวลง แมวาคนงานทอยในระดบทคาจางขนตามผลบงคบใช ไดแก เสมยน พนกงานขาย และกรรมกร ในระยะแรกจะมรายไดทแทจรงสงขนจากการเพมขนของคาจางขนตากตามแตถาในอก 3-5 ป แลวจะพบวาการเพมของระดบราคาจะสงกวารายไดทเพมขน รายไดทแทจรงของคนกลมนกจะลดลง การขยายตวทางเศรษฐกจโดยสวนรวม การเพมขนของคาจางขนตาจะมผลตอดานทน กาไร การลงทน การจางงาน ดงทไดกลาวมา แลวซงยอมจะสงผลกระทบตอผลผลตรวมของประเทศชาต มผลใหการขยายตวทางเศรษฐกจชะลอตว

6.7 แนวความคดและหลกการบรหารแรงงานในประเทศไทย

แนวความคดและหลกการบรหารแรงงานนบวาเปนสงสาคญยง ทงน เพราะวาแนวความคดและหลกการมผลตอการวางแผนการกาหนดนโยบาย และการนานโยบายออกไปปฏบตโดยเฉพาะอยางยงการวางแผนระดบชาต เชนแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตอน

117

เปนแผนรวมในการพฒนาประเทศซงจะตองอาศยแนวความคดและหลกตางๆเปนแนวทางในการกาหนดนโยบายและมาตรการเพอทจะสามารถนาไปปฏบตใหบรรลเปาหมาย ซงแรงงานเปนองคประกอบทสาคญสวนหนงของระบบเศรษฐกจและสงคม ดงนนการพฒนาแรงงานจงมความสาคญและมความจาเปนในการพฒนาประเทศดวย จงทาใหการบรหารแรงงานตองอยในแผนดงกลาวโดยอาศยแนวความคดและ หลกกการทถกตองเหมาะสมทจะนาไปสความสาเรจตามวตถประสงคทกาหนดไว จากววฒนาการของการบรหารแรงงานในประเทศทผานมาจนถงปจจบนนพอจะสรปแนวความคดและหลกการในการบรหารไดดงน คอ แนวทางแรก เปนความคดแบบดงเดมซงเปนบรหารในระบบเอกภาค กลาวคอ นายจางเปนผมอานาจและสทธเดดขาดในการบรหารงาน ลกจางไมมสทธมเสยงใดๆทงสน ตองทางานตามคาสงนายจางอยางเครงครดเทานน และไมมองคกรของลกจางทจะใชเปนเครองมอในการตอรองนายจางและรฐเองกไมมสวนเกยวของหรอแทรกแซงการใชแรงงานแตอยางใด ไมมกฎหมายเกยวกบแรงงานโดยตรง รฐจะเขาแทรกแซงกตอเมอในกรณทมผลกระทบตอความสงบสขของสงคมเทานน หลกการบรหารแบบนเปนการใชอานาจเผดจการของนายจาง โดยการออกคาสง ควบคมบงคบบญชาใหเปนไปตามทตนตองการ แนวทางทสอง เปนแนวคดแบบทวภาค กลาวคอ ขอบเขตของการบรหารแรงงานเปนการปฏบตระหวางนายจางและลกจาง หรอองคกรของลกจาง ในระบบนฝายลกจางเขามามสทธมเสยงเพอคมครองและรกษาผลประโยชนสวนตน มการเจรจาตอรองกบนายจางและมการใชมาตรการทางอตสาหกรรมตางๆเชน การนดกนหยดงาน อยางไรกตาม รฐกยงมไดเขามาแทรกแซงแตอยางใด เวนแตกรณทจาเปน ซงยงคงปลอยใหเปนหนาทของทงสองฝายเจรจาทาความตกลงกนเอง โดยยดพนฐานของความเทาเทยมกนของแตละฝาย ซงหมายถงในการทาสญญาจางงาน นายจางมสทธทจางหรอไมจางกได และลกจางเองกมสทธทจะรบจางหรอไมรบจางกได แตในสภาพความเปนจรงแลวการปฏบตของนายจางยงอยเหนอลกจางเสมอ การทาสญญาระหวางนายจางกบลกจางยงไมเปนธรรม หลกการของแนวความคดนเปนการตอสและการประนประนอมกนระหวางฝานนายจางกบลกจาง ซงเปนหลกการเจรจาตอรองกน แนวทางทสาม เปนแนวคดแบบไตรภาค ซงเปนระบบการบรหารแรงงานทใชกนในปจจบนและระบบนยงเปนหลกการ พนฐานของการดาเนนงานขององคการแรงงานระหวางประเทศอกดวย หลกการไตรภาคนเกดขนโดยยดหลกความคดทมงความยตธรรมในสงคม ดงทไดกลาวมาแลววาแรงงานเปนองคประกอบสาคญทางเศรษฐกจและสงคม ซงถาหากการใช

118

แรงงานเปนไปอยางธรรมแลวยอมเกดความยตธรรมในสงคมกอใหสงคมเกดความสงบสข แตในความเปนจรงนายจางมกมฐานะเหนอกวาลกจาง การสญญา การใชแรงงาน และกจกรรมตางๆทเกยวกบแรงงาน ซงถาปลอยใหเปนไปตามความตองการของนายจางทมตอลกจางฝายเดยวยอมกอใหเกดปญหาความไมเปนธรรมกบลกจาง รฐจงจาเปนทจะตองมสวนท เขารวมทาการแทรกแซง จงจดวาเปนฝายทสาม หลกการไตรภาคยดหลกการมสวนรวมเปนสาคญ กลาวคอทงสามฝายมสวนรวมในการวางแผน การพฒนานโยบาย การกาหนดนโยบายตางๆ เชน กฎหมายแรงงาน การปฏบตตามกฎหมาย ถอหลกการมสวนรวมของทกฝายไมวาจะเปนในระดบใดกตาม ลกษณะการบรหารแรงงานของประเทศไทยในปจจบนจะเหนวามลกษณะของแนวความคดทงสามรปแบบกลาวคอ ในสวนกฎหมายทยงไมไดบงคบใชเชน งานบาน งานเกษตรกรรม จะมลกษณะทหนงอยมาก รวมถงกฎหมายแรงงานทใชบงคบกยงมลกษณะทหนงปรากฎอยเชนกจการขนาดเลกบางสวน หรอกจการขนาดกลางหรอขนาดใหญทนายจางยงมความคดลาหลง สาหรบลกษณะทสองนนปรากฏอยทวไป เนองจากองคกรการบรหารของรฐยงมเจาหนาทไมเพยงพอทจะเขาไปจดการอยางเตมท สวนลกษณะทสามนนแมวาจะมบทกฎหมายโดยเฉพาะกฎหมายแรงงานสมพนธเปดโอกาสใหลกจางหรอองคกรของลกจางตลอดจนองคกรของนายจางไดเขามามสวนรวมในการพฒนาแรงงานกตาม แตในทางปฏบตกยงไมเปนไปตามทกาหนดไว การมสวนรวมของฝายนายจางและลกจางในประเทศไทยยงคงมขอบเขตจากดเพราะในทางปฏบตรฐมกจะดาเนนนโยบายไปเองโดยพลการ การปรกษาหารอมกจะกระทาเปนพธการเทานน การวางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมทผานมายงไมมองคกรของฝายนายจางและลกจางเขามามสวนรวมเลย แมในปจจบนรฐจะเปดโอกาสใหทางภาคเอกชนเขามสวนรวมบางแตองคการของฝายนายจางกยงคงถกละเลยอย

บทท 7 การเคลอนยายแรงงาน

(Worker Mobility)

7.1 ความหมายและประเภทของการเคลอนยายแรงงาน

การเคลอนยายแรงงาน คอ การขาดแคลนแรงงานในทองถนหนงในเวลาเดยวกนกมแรงงานสวนเกนในอกทองถนหนง กจะทาใหเกดการเคลอนยายแรงงานเพอไมใหเกดคนวางงาน และการขาดแคลนแรงงานเกดขน การเคลอนยายแรงงาน อาจแยกออกไดเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ การเคลอนยางแรงงานภายในประเทศและการเคลอนยางแรงงานไปตางประเทศ นอกจากน ถามองวตถประสงคของการเคลอนยายแรงงานแลว อาจจาแนกเปน 2 ประเภทไดดงน คอ 1) การยายแรงงานโดยไมสมครใจ (involuntary mobility) เปนการยายงานโดยไมสมครใจ เนองจากงานททาอยแลวหมดสญญา หรอถกไลออกเนองจากประพฤตตนไมด หรอถกสงยายไปทางานทตนไมพอใจ เปนตน 2) การยายงานโดยสมครใจ (voluntary mobility) เปนการยายงานทคนงานพอใจ ซงอาจเปนงานใหม ทเขาคดวาดขน ซงจะแยกเปน

(1) การยายแบบ vertical คอการยายไปทางแนวดง โดยการใหเลอนตาแหนงสงขน เชน จากเสมยน เปนหวหนาแผนก จากหวหนาแผนก เปนหวหนากอง เปนตน

(2) การยายแบบ horizontal คอการยายในแนวราบ อาจจะเปนการยายจากทองถนหนงไปยงอกทองถนหนง หรอยายจากบรษทหนงไปทางานอกบรษทหนง หรอยายจากอาชพหนงไปทางานอกอาชพหนง เปนตน

จะเหนไดวาแรงงานทไมมฝมอยายไดงายทสด เพราะมงานใหเลอกหลายชนดและคนงานทมอายนอยจะเปนพวกทสามารถโยกยายไดงายทสด (โดยอาศยหลกการตดสนใจเกยวกบการลงทนพจารณา)

7.2 อปสรรคในการเคลอนยายแรงงาน

เนองจากแรงงานเปนสงทมชวต การเคลอนยายแรงงานจงลาบากเพราะ 1) การยายตองเสยคาขนยายสง เพราะในการขนยายนนจะตองเสยคาขนยายเครองเรอนตาง ๆ และพาหนะสาหรบคนงานและครอบครว

120

2) ลกษณะของคนไทยเปนคนรกถนฐาน การขนยายมองในแงของจตใจวา ถาหากยายไปทอนแลว สงแวดลอมนนจะเปนอยางไร อาจจะเกดความวาเหวคดถงบานเดม และหาทางยายกลบกได เพอไมใหเกดปญหาทางดานจตใจมาก คนงานจงอพยพไปทงครอบครว และบางทยงชวนเพอนฝงไปดวย 3) คนงานมกจะเลอกทางานทตนชอบ ชอบงานทสบาย ๆ มากกวางานหนกหรองานสกปรก

7.3 วธแกไขอปสรรคในการเคลอนยายแรงงาน

เพอทจะใหการเคลอนยายแรงงานกระทาไดสะดวก ควรจะดาเนนการดงตอไปน 1) การจายคาขนยายใหลกจางกอน เนองจากคาขนยายสงดงกลาวขางตน ในกรณทคนงานไมคอยมเงนกอาจจะใหองคการกศล หรอใหนายจางออกใหกอน แลวหกคาจางสงใหแตวธนกอาจทาใหเกดปญหาทวา ถาคนงานนนเกดทางานไมนานจะทาอยางไร 2) การจดทาขาวสารเกยวกบตลาดแรงงาน เพอทจะทาใหคนงานไดทราบถงลกษณะของงานอยางชดเจน ในแงของนายจางกมโอกาสหาคนงานไดเรวขน

7.4 การเคลอนยายแรงงานภายในประเทศของไทย

1) ความหมายของการเคลอนยายแรงงานภายในประเทศ หมายถงการทแรงงานเคลอนยายแรงงานจากจงหวดหนงไปอกจงหวดหนง หรอจากอาชพหนงไปทางานอกอาชพหนง หรอการเลอนตาแหนงสงขน ซงเปนการเคลอนยายทเกดขนภายในประเทศ ซงการเคลอนยายประเภทนไมคอยมความยงยาก 2) ขอมลจากการสารวจทเกยวของของสานกงานสถตแหงชาต กรมแรงงาน จากผลการสารวจของสานกงานสถตแหงชาต กรมแรงงานโดยสรป พบวา การอพยพของประชากรสวนใหญมาจากภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยคณลกษณะของผยายถนมดงน (1) เปนผชายมากกวาผหญง ประมาณ 56.1%

(2) ผอพยพสวนมากมอายระหวาง 18-24 ป ประมาณ 69.6% (3) มระดบการศกษาในชวง ป.3 – ป.7 ประมาณ 75.7% (4) ชวงทมการเคลอนยายแรงงาน มกอยในชวงเดอน เมษายน – มถนายน ซงเปนชวงท

วางจากการเกบเกยว และชวงเดอนสงหาคม – กนยายน ซงเปนชวงทเพงเสรจสนระยะของการเพาะปลก และเกษตรกรอาจจะอพยพแรงงานชวคราวกอนจะถงฤดเกบเกยว 3) สาเหตของการเคลอนยายแรงงานภายในประเทศของไทย ไดแก สาเหตทางดานเศรษฐกจ สงคมและครอบครว 3.1) ทางดานเศรษฐกจ ไดแก (1) การเพมขนของประชากรโดยธรรมชาต ทาใหเกดการขาดแคลนทดน ททากนฯ

121

(2) ความลาบากยากแคนเกยวกบระดบการครองชพในชนบท ขาดแคลนอาหาร ภมอากาศแหงแลง ทาใหไมสามารถเพาะปลกได 3.2) ทางดานสงคม ไดแก (1) ความไมมนคงและปลอดภยจากโจรผราย (2) การไมมงานทา ซงมกจะเปนการวางงานแบบซอนตว 3.3) ทางดานสวนตวหรอครอบครว ไดแก (1) ยายตามสาม (2) ตองการมรายไดสง (3) ตองการเหนความศวไลในเมองหลวง 4) ผลของการเคลอนยายแรงงานภายในประเทศของไทย การยายถนจากเขตชนบทสเมองอาจกอใหเกดผลทงทางดานเศรษฐกจและสงคมไดหลายประการดงน (1) สวนประกอบทางอาชพ ในประเทศอตสาหกรรม การยายถนจากชนบทเขาเมองจะมผลทาใหผประกอบอาชพกสกรรมนอยลง แตคนงานประเภทไรฝมอจะเพมมากขนในเมอง เพราะคนชนบททยายเขาไปไมมความรในเรองงานฝมอมากนก (2) อตราคาจางงาน การยายถนเขาเมองสวนใหญของชาวชนบทเปนคนงานประเภทไรฝมอ ทาใหคาจางงานตา ยงเมอยายเขาไปมาก ๆ ทาใหมการแขงขนกนในการหางานทาและจะยงทาใหมการตดคาจางแรงตาลง ซงอาจทาใหเกดความไมพอใจระหวางผอยเกากบผเขามาอยใหม (3) การวางงาน เนองจากคนในเมองมมากพออยแลว เมอมการอพยพเขามาเพมอกทาใหจานวนแรงงานมมากเกนความตองการ ประกอบกบในเมองมการใชเครองจกรทนแรงเขาไปอก ทาใหเกดจานวนการวางงานสง (4) ปญหาทางสงคม เนองจากมการอพยพยายถนเขามามากทาใหเกดปญหาเรองทอยอาศยไมเพยงพอ และเปนเหตใหเกดแหลงสลมขน เกดความไมเทาเทยมกนทงระดบรายไดและฐานะทางสงคม เกดปญหาในเรองการปรบตวใหเขากบวฒนธรรมในเมอง 5) มาตรการในการแกปญหา เพอเปนการแกปญหาและปองกนมใหผอพยพเขามาในกรงเทพฯมากกวาน รฐบาลควรจะมการวางมาตรการตาง ๆ ดงน (1) การสรางงานในชนบท เพอใหประชาชนในทองถนไดมงานทาเตมทและมรายไดทจะเลยงตนเองและครอบครวได (2) การสรางศนยกลางในแตละภาค เพอดงดดใหบรรดาผอพยพยายถน เกดความสนใจทจะเขาไปอย แทนทจะมารวมกนอยทเมองหลวงเพยงแหงเดยว

122

(3) การขยายบรการจดหางานออกไปนอกทองถน เพอเผยแพรความรดานตลาดแรงงาน ซงเปนการชวยใหกจการยายถนของประชากรมระบบมากขน และอาจลดปญหาการหางานทาไมไดและทอยอาศยไมเพยงพอไดบาง

7.5 การเคลอนยายแรงงานไปตางประเทศของไทย

การเคลอนยายแรงงานไปตางประเทศ คอการเคลอนยายจากประเทศหนงไปทางานอกประเทศหนง การยายแรงงานประเภทนทาไดลาบากกวาประเภทแรก อยางนอยทสดกตองมหนงสอเดนทาง การนอกจากนยงถกกดกนจากประเทศทจะยายไปทางาน เพราะเกรงวาจะไปแยงอาชพของคนในประเทศ ดงนนจงกาหนดโควตาคนเขาเมองขน ถงแมวาในบางประเทศตองการแรงงาน เชน ประเทศไทยแถบซาอดอาราเบยและรฐบาลไทยอานวยความสะดวกใหประชาชนไปทางานในตางประเทศกตาม แตกอาจจะเกดปญหาขนได ซงปญหานจะกลาวในหวขอตอไป แตการยายแรงงานระหวางประเทศมหาอานาจทาไดงายถาเปนการรวมมอกนระหวางประเทศ เชน ในเขตตลาดรวมยโรป คนงานของประเทศสมาชก สามารถขามไปมาเพอทางานไดสะดวก ทงนมขอตกลงไว การอพยพยายถนไปตางประเทศไดกระทากนมาเปนเวลานาน ซงแตเดมยงไมมผลกระทบกระเทอนและเปนปญหาเชนในปจจบน จดเรมตนของการอพยพไปตางประเทศเกดขนในขณะทประเทศไทยกาลงประสบปญหาภาวะเศรษฐกจตกตา แรงงานตองตอสดนรนแสวงหาเพอใหไดมาซงรายไดทสงขน ในขณะนนเองประเทศตะวนออกเรมมบทบาทตอภาวะเศรษฐกจของโลกและมการเปลยนแปลงฐานะของประเทศจากประเทศทยากจนไปสความรารวย ทาใหประเทศในตะวนออกกลางเกดมความคดทจะเรงรดพฒนาประเทศเปนการใหญ ซงความตองการนมความสอดคลองกบความตองการของแรงงานไทย ดงนนการอพยพแรงงานของประเทศไปตะวนออกกลาง จงเรมมขนใน พ.ศ. 2516 ในรปของธรกจเอกชน ในระยะแรก ๆ ทาใหคนไทยบางคนเรมคดหวงความรารวย โดยการกอบโกยผลประโยชนจากความตองการของแรงงานเหลานดวยการตงสานกงานจดหางานเถอน หรอโดยการเรยกรองคาตอบแทนจากการเปนนายหนาใหสงขน ฯลฯ และ ณ จดนเองซงเปนจดเรมของการเกดปญหาอนมผลตอเนองมาถงปจจบน 1) ความเปนมาของคนไทยไปทางานตางประเทศ เมอกอนคนไทยไปทางานตางประเทศไปในรปของการทางานดวยตนเอง โดยไมมการตดตอนายหนา ไมมการจดสงคนงานเหมอนปจจบนน ประเทศทคนไทยไปทางานกเปนประเทศทเจรญอยในแถบทวปยโรป เชน สหรฐอเมรกา องกฤษ ซงสวนใหญคนไทยทมาทางานทนนกเปนคนทมความรไปเรยนตอแลวกมกจะเลยทางานหาประสบการณชวคราว แตพอนาน ๆ เขากไมอยากกลบ เพราะชวตความเปนอยสะดวกสบายรายไดกมากกวาทจะไดรบจากการทางานในเมองไทยถง 5 เทา ดงนนจงมคนไทยไปหากนและตงหลกฐานทอย

123

สหรฐอเมรกาไมนอย นอกจากจะไปทางานในทวปยโรปแลว กยงมคนไทยอกจานวนหนงไปทางานประกอบอาชพในประเทศเพอนบานใกลเคยงทมพรมแดนตดตอกบไทย เชน ลาว เขมร พมา ปจจบนนประเทศไทยไดมจานวนประชากรเพมขนหลายลานคน ซงอาจจะมปญหาทางดานเศรษฐกจของประเทศ จงจาเปนอยางยงทจะตองจดสรรแรงงาน เพอใหคนงานมรายไดเพมขน การจดหางานทขนในรปของธรกจ ซงมทงการสงคนงานไปทางานทงในประเทศและตางประเทศ ป พ.ศ. 2516 ไดมสานกงานจดหางานเอกชนขออนญาตนายทะเบยนกลางจดหางานคออธบดกรมแรงงาน จดสงคนงานไทยไปทางานในดานบรการตาง ๆ สาหรบการจดสงคนงานไปประเทศตะวนออกกลางเรมขนในป พ.ศ. 2518 ซงเปนปทไทยประสบปญหาเศรษฐกจตกตาและมการเปลยนแปลงทางดานการเมอง มการถอนทหารสหรฐอเมรกาออกจากไทย ทาใหคนงานทเคยทางานกบสหรฐอเมรกาตองวางงานเปนจานวนมาก และในเวลาตอมาประเทศตะวนออกกลาง เชน ประเทศซาอดอาระเบย บรไน บาหเรน อรก คเวต สหรฐอาหรบเอมเรต ลเบย มรายไดเพมขนจากการขายนามน จงไดมโครงการพฒนาประเทศของตนใหมความเจรญกาวหนา ประเทศทไทยสงคนงานไปไดแก รฐเลก ๆ แถบอาวเปอรเซย ซาอดอาระเบย คเวต 2) แรงงานตางชาตทประเทศตะวนออกตองการคอ (1) แรงงานฝมอระดบสงซงรวมทงทปรกษา วศวกร เทคนค ชางเขยน จากประเทศพฒนา (2) แรงงานมฝมอ เชน ชางไม ชางปน ชางไฟฟา ชางเครอง ชางเชอม ชางกลง ชางวางทอประปา ชางทาสอาคาร ฯลฯ (3) แรงงานไรฝมอ เชน คนงาน หรอกรรมกรทวไป พนกงานทาความสะอาด เปนตน แรงงานในระดบตาง ๆ กจะไดรบคาแรงแตกตางกนไปตามระดบความสามารถ เชน พวกวศวกรจะไดรบเงนเดอน ๆ ละ 20,930 บาท หรอ 910 ดอลลารสหรฐฯ พวกชางปน (ชน 1) ไดรบเงนเดอนเดอนละ 8,970 บาท หรอ 390 ดอลลารสหรฐฯ พวกชางปนชน 2 ไดรบเงนเดอนเดอนละ 8,073 บาท หรอ 351 ดอลลารสหรฐฯ พวกกรรมกรทวไปหรอพนกงานทาความสะอาดไดเงนเดอน ๆ ละ 4,784 บาท หรอ 208 ดอลลารสหรฐฯ 3) ประเภทของแรงงานไทยในตางประเทศ แบงออกเปน 4 พวก คอ (1) คนงานไทยทไปทางานเอง โดยไมผานสานกงานจดหางานเอกชน หรอกรมแรงงาน ทงนอาจเปนการแนะนาของญาต เพอนฝงหรอมการตดตอโดยตรงกบนายจาง คนงานพวกนไมอยในความรบผดชอบของหนวยราชการใด เพราะขณะนไมมกฎหมายใดบงคบหรอควบคมการเดนทางไปทางานของบคคลกลมน การควบคมกอาจจะเปนไปไดโดยการใชพาสปอรต ซงอยในความรบผดชอบของกระทรวงการตางประเทศโดยตรง

124

(2) คนงานไทยทเดนทางไปทางานตางประเทศ โดยนายจางเปนผจดสง ซงนายจางจะตองขออนญาตนาลกจางไปทางานตามทประกาศกระทรวงมหาดไทยเรองการคมครองแรงงาน (ฉบบท 7) พ.ศ. 2523 (3) คนงานทกรมแรงงานจดสงไปทางานตางประเทศโดยตรง (4) คนงานทเดนทางไปทางาน โดยสานกงานจดหางานเอกชนเปนผจดสง 4) สาเหตของการเคลอนยายของแรงงานระหวางประเทศ การเคลอนยายแรงงานจากประเทศหนงไปสอกประเทศหนงนน อาจเปนไดทงเนองจากมปจจยผลกดนจากประเทศทแรงงานเคลอนยายออกหรอมปจจยดงดดจากประเทศทแรงงานเคลอนยายเขา ซงปจจยทง 2 ดาน นพอจะสรปเปนหวขอไดดงตอไปน ปจจยผลกดนจากประเทศทแรงงานเคลอนยายออก สงซงเปนสาเหตผลกดนใหแรงงานเคลนอยายออกจากประเทศบานเกดทมกกลาวถงกนโดยทวไปคอ (1) อตราของการวางงานสง (unemployment) และการทางานตาระดบ (under-unemployment) การวางงานหรอการทางานตาระดบในประเทศใดนน ยอมแสดงถงวาในประเทศนนมแรงงานเกนความเปนจรงไปไดทจะจางทางานภายในประเทศเปนจานวนมาก ผลกคอแรงงานสวนหนงทไมสามารถหางานทาไดจะตองกลายเปนผวางงาน และแรงงานอกบางสวนกทางานไมเตมขดความสามารถ ทาใหเปนการใชกาลงคนอยางไมมประสทธภาพ ผทวางงานหรอทางานตาระดบอยนนยอมหาทางทจะมงานทา ซงถาระดบการพฒนาเศรษฐกจภายในประเทศไมสามารถสรางงานใหแกเขาไดเพยงพอในขณะทมโอกาสทางานในตางประเทศรออย แรงงานกลมนกมแนวโนมอยางมากทจะเคลอนยายออกไปสตางประเทศ (2) ระดบคาจางและเงนเดอนทตาเมอเทยบกบตางประเทศ ในอาชพทแรงงานมความคลองตวในการเคลอนยายสง คอมโอกาสทจะเขาไปทางานในอาชพเดยวกนในตางประเทศไดเปนอยางด ถาหากแรงงานกลมนนไดรบคาจางหรอเงนเดอนตากวาแรงงานอาชพเดยวกนในตางประเทศมาก กมแนวโนมทแรงงานเหลานจะเคลอนยายออกเพอแสวงหารายไดทสงกวา (3) การขาดสงจงใจสาหรบความกาวหนาในอาชพ แรงงานทมองไมเหนโอกาสความกาวหนาในอาชพเทาทควร โดยเฉพาะแรงงานทมความรความชานาญระดบสงนน ยอมเกดความรสกอยากจะเคลอนยายไปทางานในตางประเทศทโอกาสดงกลาวมมากกวาถาหากสามารถเคลอนยายไดโดยเสร ตวอยางของการขาดสงจงใจสาหรบความกาวหนาในอาชพไดแก การขาดแหลงคนควาวจยเพอใหมความรทนสมยอยเสมอ หรอระบบการพจารณาคดเลอกเขาทางานและการเลอนตาแหนงไมเหมาะสม เพราะพจารณาตามพรรคพวกหรอญาตพนองมใชตามความสามารถ เปนตน นอกจากนในแรงงานทมความรความสามารถสงบางคน การถกกดกนไมใหมสวนหรอมสวนอยางจากด

125

ในตาแหนงทมการวนจฉยสงการได กทาใหเกดความรสกวาขาดสงจงใจสาหรบความกาวหนาในอาชพเชนกน (4) นโยบายกาลงคนทไมเหมาะสม ในประเทศตาง ๆ โดยเฉพาะประเทศกาลงพฒนาอาจไมมแผนพฒนากาลงคนหรอมการวางแผนทไมเหมาะสม ทาใหกาลงคนบางประเภทมมากเกนไปไมสมดลกบกาลงคนบางประเภททมนอยเกนไปไมเพยงพอกบความตองการ นอกจากนนกาลงคนบางประเภทอาจไดรบการฝกฝนอบรมในทางทไมตรงกบความตองการ หรอไมเหมาะสมกบระดบการพฒนาของประเทศ จงไมอาจใชกาลงคนสวนนใหเกดประโยชนได ในระดบของการพฒนาทเปนอยดวย ตวอยางเชน การทแพทยไดรบการอบรมจากประเทศพฒนาแลว ซงมโรงพยาบาลทมเครองมอเครองใชทนสมย แตเมอกลบมาแลวตองทางานในประเทศกาลงพฒนาทขาดแคลนเครองมอการแพทย เปนตน (5) ปจจยทางสงคมและการเมอง ในประเทศตาง ๆ นนแรงงานอาจมความตองการจะอพยพไปนอกประเทศ เนองจากความไมพอใจสภาพสงคมหรอการเมองในประเทศกได เชน การทการเมองมแตความวนวายหรอกดข มการกดกนในเรองเชอชาต ศาสนา วรรณะ หรอ ความคดเหนทางการเมอง เปนตน

7.6 ผลของการเคลอนยายแรงงาน

ในการแสดงถงผลทไดจากการเคลอนยายแรงงาน เราอาจจะสามารถกลาวไดเพยง 3 ดาน คอ ผลทางดานเศรษฐกจ ผลทางดานสงคม และผลทมตอแรงงานวาเปนอยางไร ดงจะไดกลาวเปนประเดน ๆ ตอไปน 1) ผลของการเคลอนยายแรงงานทมตอเศรษฐกจ ในทนเราจะมาดวาการเคลอนยายแรงงานจะมผลเชนไรตอเศรษฐกจ ซงดงทเราไดกลาวไปแลววาแรงงานเปนปจจยการผลตทสาคญอยางหนง และมผลกระทบตอเศรษฐกจของประเทศอยางมาก ซงเราสามารถดไดจากเวลามปญหาทางดานแรงงานจะมผลตอภาวะเศรษฐกจของประเทศมากมาย สวนผลทเกดทางดานเศรษฐกจ เราพอจะกลาวไดดงน (1) ผลทางดานดลการชาระเงน การเคลอนยายแรงงานทาใหมการชาระเงนตราตางประเทศเขาประเทศ เปนการชวยใหดลการชาระเงนของเราดขน ซงเราจะพบวาในป ค.ศ. 1977 แรงงานไทยในตะวนออกกลางสามารถนาเงนตราตางประเทศเขาประเทศไดถง 1,300 ลานบาท (ตวเลขทผานธนาคาร) ซงจะเปนผลดตอระบบเศรษฐกจของประเทศ (2) ผลทางดานอตราการจางงาน ซงเมอกอนเรามการจางงานหรอแรงงานสวนเกนมาก ซงเปนสงทไมเปนผลดตอระบบเศรษฐกจ ดงนนเมอมการเคลอนยายแรงงานออกไปกทาใหแรงงานสวนเกนในประเทศลดลงหรอการวางงานนอยลง ซงจะเปนการลดปญหาทางดานเศรษฐกจของประเทศลดลง

126

สวนบางประเทศทขาดแคลนแรงงาน การเคลอนยายแรงงานกจะทาใหการขาดแคลนแรงงานลดนอยลง หรอเปนการเพมปจจยการผลตทาใหการผลตสามารถเพมขน ซงจะเปนผลดตอระบบเศรษฐกจและการพฒนาประเทศดวย เชน ประเทศทางตะวนออกกลางกาลงพฒนาประเทศ แตวาขาดแคลนแรงงาน แตเมอมแรงงานไปทางานทประเทศทางตะวนออกกลางมากขนกทาใหโครงการตาง ๆ สามารถดาเนนการใหลลวงไปได ซงเปนการทาใหประเทศสามารถพฒนาไดอยางรวดเรวดวย (3) ผลทางดานอตราคาจาง เราสามารถพจารณาจากหลกงาย ๆ คอ ทใดทมอะไรมากจะทาใหของสงนนมราคาตา เพราะสามารถหาไดงาย สวนสงใดทหาไดนอยกยอมมราคาทสงกวา ดงนน ในประเทศทมแรงงานสวนเกนมากอตราคาจางกจะตาเพราะวาแรงงานสามารถหาไดงาย สวนในประเทศทขาดแคลนแรงงานอตราคาจางของแรงงานจะสงกวา เชน ในประเทศทางตะวนออกกลางอตราคาจางจะสงกวาเมองไทยมาก เมอมการอพยพแรงงานแลวกจะทาใหประเทศทมแรงงานสวนเกนมากมแรงงานสวนเกนนอยลง ทาใหอตราคาจางมแนวโนมวาอาจจะสงขนได เพราะแรงงานเรมมนอยลง ทาใหอานาจการตอรองเพมสงขน และในประเทศทขาดแคลนแรงงาน เมอมการเคลอนยายแรงงานจะทาใหแรงงานมมากขนทาใหอตราคาจางมแนวโนมทจะลดลงได เมอมหลกเหมอนกบการคาระหวางประเทศ เพยงแตวาเราเปลยนจากสนคามาเปนแรงงานเทานนเอง 2) ผลของการเคลอนยายแรงงานทมตอสงคม ในสวนนเราจะกลาวถงเรองของผลการเคลอนยายแรงงานทมตอสงคม ซงเราอาจกลาวไดวาเปนผลสบเนองมาจากผลทางเศรษฐกจเพราะวาเมอเกดมการเคลอนยายแรงงานขนแลวกอใหเกดผลดตอเศรษฐกจ คอ ประชาชนมความเปนอยทดขน มรายไดพอทจะเลยงครอบครวไดโดยไมเดอดรอน ซงจะทาใหสงคมและชมชนไดรบผลซงพอจะกลาวไดดงน (1) ดานปญหาอาชญากรรม ซงเปนปญหาสงคมทสาคญมากประการหนง ซงโดยมากจะเปนปญหาทางดานปลนและชงทรพยเปนสวนใหญ เพราะคนไมมงานจะทาขาดรายได ทาใหตองจปลนชงทรพย แตเมอเกดการเคลอนยายแรงงานทาใหแรงงานทไมมงานทามงานทา ซงสามารถลดปญหาอาชญากรรมในสงคมไดระดบหนง (2) ดานปญหาความยากจน เมอประชาชนในประเทศทขาดแคลนรายไดเพราะไมมงานทา ไดไปทางานในตางประเทศ และมรายไดเขามาใหครอบครวไดใชจาย เปนการยกระดบความเปนอยใหดขน ทาใหคนยากจนทไปทางานในตางประเทศมฐานะดขนเปนการลดปญหาความยากจน เพราะคนมงานทามากขน ดงนนการเคลอนยายแรงงานทาใหปญหาความยากจนลดลง (3) ดานการศกษา มเดกในครอบครวทยากจนไมสามารถทจะเลาเรยนได เพราะขาดทนในการศกษา เมอผปกครองหรอบดามารดาเดกมงานทาหรอไปทางานยงตางประเทศเปนการเพมรายได ซงจะสงผลใหบดามารดาสามารถสงเสยใหเดกเลาเรยนตอได

127

3) ผลของการเคลอนยายแรงงานทมตอตวแรงงานเอง ในทนเราจะมาดวาแรงงานไดรบผลอะไรบางจากการเคลอนยายแรงงาน ซงเปนผลทแรงงานไดรบโดยตรง ซงทจะเหนไดชดคอ การมงานทา ซงเปนผลทเหนไดชด เพราะแรงงานทไปทางานในตางประเทศสวนใหญมกไมมงานทา แตนอกจากจะมงานทาแลว แรงงานยงไดผลอยางอนดวย คอการมรายไดเพมขน ซงถาเปนแรงงานทมงานทาในประเทศอยแลวการทเปลยนงานไปทางานในตางประเทศกแสดงวาเขาจะตองไดรบคาตอบแทนหรอคาจางทสงกวาในประเทศ ดงนนเมอไปทางานในตางประเทศกทาใหรายไดเพมขน แตสาหรบแรงงานทไมมงานทา กจะไมมรายได เมอมงานทาในตางประเทศกเปนการเพมรายไดใหแกแรงงาน ซงเปนผลดตอตวแรงงานเอง นอกจากนแรงงานทไดไปทางานในตางประเทศกจะไดรบความรเกยวกบวทยาการใหมทกาวหนากวาในประเทศ เปนการเสรมสรางความรความสามารถใหกบคนงาน ทาใหแรงงานนนมประสทธภาพการทางานทดขนกวา และอาจจะเปนกาลงสาคญในการพฒนาประเทศใหมความเจรญกาวหนา

7.7 ปญหาของการเคลอนยายแรงงาน

ปญหาเกยวกบการเคลอนยายแรงงานนบวามความสาคญมากทเรมควรจะทาการศกษาใหทราบอยางถองแทเสยกอน เพอจะไดหาแนวทางการแกไข และเกยวกบปญหาการเคลอนยายแรงงาน เราพอทจะสรปประเดนไดดงน 1) ปญหาทเกดจากตวแรงงานเอง เปนปญหาทตวแรงงานไดรบโดยตรงหรอเปนผกอขน อาจจะเกดจากความตงใจหรอไมตงใจกได เชน (1) การไมเคยชนกบสภาพแวดลอม ซงเปนปญหาทกอความวนวายมาก โดยเฉพาะในประเทศทางตะวนออกกลาง ซงอากาศทรอนจดในตอนกลางวน แรงงานอาจจะไมมความเคยชนทาใหการทางานขาดประสทธภาพเทาทควร นอกจากนในตอนกลางคนอากาศยงหนาวจดอกดวย อาจจะทาใหแรงงานไมสบายได ทาใหการทางานตองขาดประสทธภาพลงดวยเชนกน (2) กฎหมายทเขมงวดของประเทศทแรงงานไปทางาน สาหรบปญหาขอนมกจะเกดในประเทศทางตะวนออกกลาง เพราะกฎหมายของประเทศทางตะวนออกกลางนนมความเขมงวดมากและรนแรง ซงแรงงานไทยมกจะละเลยไมสนใจในเรองนเทาใดนก และมกจะมการละเมดกฎหมายของประเทศนน โดยเฉพาะเรองการดมสรา เลนการพนน และการทะเลาะววาทกน ซงกฎหมายทางตะวนออกกลางกาหนดบทลงโทษไวรนแรงมาก ซงเราคงจะเคยไดยนเรองเกยวกบแรงงานไทยไปกอคดไวทนนดวย (3) ความไมคนเคยในภาษาทใช แรงงานไทยสวนใหญทไปทางานในตางประเทศมกเปนแรงงานไรฝมอและมความรตา เปนผลใหแรงงานเรามความลาบากในเวลาทตองตดตอกบหนวยราชการ

128

หรอนายจางตางชาต นอกจากนยงไมสามารถรขาวคราวความเคลอนไหวตาง ๆ ไดอยางรวดเรวเพราะไมรจกภาษาทเขาใชกนทวไป (4) ปญหาการศกษาตา ทาใหแรงงานทไปเปนแรงงานทขาดความรความสามารถมกเปนแรงงานทไรฝมอหรอกงฝมอ และแรงงานไทยทไปทางานในตางประเทศสวนมากมกมความรไมเกนชน ป. 4 2) ปญหาเกดจากสานกงานจดหางาน ซงเปนตวกลางระหวางนายจางและแรงงาน และเปนสวนทกอปญหาวนวายมาก ซงทางรฐบาลกไดใหความสนใจในปญหาดานนเปนพเศษ สาหรบปญหาทางดานสานกงานจดหางานมดงน (1) สานกงานทไมถกตองตามกฎหมายหรอสานกงานจดหางานเถอน ซงในขณะนปญหาเกยวกบสานกงานจดหางานทไมถกตองตามกฎหมายมมาก และสานกงานจดหางานประเภทนยงขาดการดแลตอแรงงานทไดจดสงไปทางาน และในบางครงกมการหลอกลวงแรงงานทตองการไปทางานใหเสยเงน โดยไมไดไปทางานดงทสานกงานหางานไดบอกไว (2) การขาดความรบผดชอบในแรงงานทสานกงานจดหางานสงไปทางาน สานกงานจดหางานสวนใหญมกจะทาหนาทเพยงแตสงแรงงานไปทางานเพยงอยางเดยว แตไมไดคานงถงวาแรงงานทเราสงไปนนจะเปนอยางไรมสภาพดหรอไม ซงสานกงานจดหางานควรจะใหความสนใจบาง เพอแรงงานจะไดรบความสะดวกสบายในการไปทางาน (3) การเรยกเกบคาบรการของสานกงานจดหางาน สานกงานจดหางานสวนมากมกจะหวงไดกาไรเกนควร โดยการเรยกเกบคาบรการจากแรงงานทจะไปทางานเกนกวาอตราทกฎหมายกาหนดไว นอกจากนบางแหงยงเรยกคาบรการในการทาหนงสอเดนทางทแพงกวาความเปนจรง แตทาไมแรงงานจงตองยอมใหแกสานกงานจดหางาน กเพราะวาความตองการทจะไปทางาน ถาไมทาตามกอาจจะไมไดไป ซงเปนโอกาสของสานกงานจดหางานทจะตกตวงเอากาไรจากแรงงาน ซงเราควรทจะชวยกนสอดสองดแลและแจงใหเจาหนาททราบ 3) ปญหาเกยวกบการบรหารราชการและกฎหมาย ซงเราพอจะหาขอบกพรองของรฐบาลไดดงน (1) กฎหมายยงขาดความกระชบ มชองวางใหสานกงานจดหางานจดตงขนไดโดยงายจงทาใหเกดสานกงานจดหางานมาก ซงอาจทาใหขาดคณภาพ และกอใหเกดปญหาตดตามมาอก (2) การบรหารราชการของขาราชการทลาชาและมขบวนการทซบซอนเกนความจาเปน ทาใหความคลองตวมนอยเกนไป ซงทาใหแรงงานทตองการตดตอกบทางราชการไมไดรบคามสะดวกสบายเทาทควร และในบางครงเมอเกดปญหาทตองรบแกไขกจะทาใหเกดความลาชาและในบางครงอาจจะไมทนการณกม

129

(3) บทลงโทษทออนเกนไป ทาใหขาดความศกดสทธหรอขาดความเคารพยาเกรงเทาทควร กอใหเกดการไมปฏบตตามกฎหมาย 4) ปญหาทางดานการสงรายไดกลบประเทศ ซงเราพอสรปไดดงนคอ (1) ปญหาเรองการไมเขาใจในระบบธนาคาร ซงเปนสถาบนทเปนสอกลางในการสงเงนรายไดกลบประเทศ แตเมอแรงงานไมเขาใจระบบธนาคารจงทาใหแรงงานไมสามารถใชบรการของธนาคารได หรอขาดความมนใจในธนาคาร ทาใหตองนาเงนกลบประเทศตนเอง ซงอาจจะไมปลอดภย เหตทเปนเชนนเพราะแรงงานไทยมความรนอยจงไมเขาใจกลไกการดาเนนงานของระบบธนาคารซงเปนสถาบนการเงนทสาคญ (2) ปญหาการขาดการชวยเหลอในการสงเงนกลบจากสานกงานจดหางาน ในแรงงานทไมเขาใจระบบธนาคารมกจะตองการใหสานกงานจดหางานซงเปนสถาบนทเขารจกชวยนาเงนรายไดของแรงงานกลบไปใหครอบครว เพราะแรงงานประเภทนมกจะมความไววางใจในสานกงานจดหางานมากกวาระบบธนาคาร แตสานกงานจดหางานมกจะละเลยไมสนใจใหความชวยเหลอ ทาใหแรงงานไมไดรบความสะดวกในการสงเงนรายไดกลบประเทศ (3) ปญหาทางดานกฎหมายการนาเงนตราออกนอกประเทศ ซงประเทศไดมกฎหมายหามนาเงนตราออกนอกประเทศเกนกวาอตราทกฎหมายกาหนดไว ทาใหแรงงานตองใชจายภายในประเทศเพอใหเหลอเงนตรากลบประเทศไมเกนทกฎหมายกาหนดไว ทาใหการสงรายไดกลบประเทศไมเตมท 5) ปญหาการขาดแคลนแรงงานบางประเภท เชน การขาดแคลนแรงงานประเภททมฝมอทมการเคลอนยายไปทางานในตางประเทศมาก ซงไมเปนผลดตอประเทศชาตเลย จากปญหาตาง ๆ ทเราควรศกษาหรอทเรากลาวมาแลว เราควรนามาพจารณาหาวธการแกไขใหเหมาะสมกนตอไป

7.8 ขอเสนอแนะเกยวกบนโยบายทใชในการแกปญหาการเคลอนยายแรงงาน

1) จดประสงคหลก ๆ ของการแกไขปญหา (1) เพอลดความยงยาก อนเกดจากการเคลอนยายแรงงาน โดยไมปดกนโอกาสในการทจะ

ไดรบประโยชนจากการเคลอนยายของแรงงานและครอบครว (2) เพอใหมทางเลอกทจงใจแกแรงงาน เพอประเทศทมการเคลอนยายแรงงานระหวางกนจะ

ไดมขอตกลงในเรองการจงใจแรงงานในการทาใหการเคลอนยายดาเนนไปอยางมประสทธภาพมากทสด

(3) เพอใหหลกประกนวา ประชากรกลมอน ๆ ในประเทศทงผรบและผสงแรงงานเหลานนจะไดรบความกระทบกระเทอนอยางรนแรงนอยทสดจากการเคลอนยายแรงงานนน ๆ

130

และแตละชมชนจะไดรบการแบงผลประโยชนอนเกดจากการเคลอนยายแรงงานไดเหมาะสมลงตวทสด โดยยตธรรม

2) ขอเสนอแนะ (1) สรางสงจงใจขนภายในประเทศเพอดงดดชางฝมอทชานาญการใหเคลอนยายเขามา และ

ดงดดชางฝมอทอง ถนท เคลอนยายออกไปใหกลบมาใช และถายทอดความรความสามารถในชมชนของตน

(2) ควรมการกาหนดโควตาการเคลอนยายแรงงานฝมอ ผชานาญการ ใหอยในอตราทไมมากจนเกนไป เพอรกษาระดบศกยภาพในการผลต

(3) ควรจดใหมการรณรงคดานการศกษา เพอความรความสามารถในอาชพ เพอเพมศกยภาพในการผลต และยกระดบแรงงานใหสงขน อนหมายถงการไดรบคาจางในอตราทสงขนดวย

(4) ควรจดใหมการใหความรทถกตอง หรอการประชาสมพนธเกยวกบการทางานในตางประเทศ เพอลดปญหาอนอาจเกดขนจากการชกชวนใหหลงเชอโดยสานกงานจดหางานเอกชน หรอพอคาคนกลางทหวงเพยงผลกาไร

(5) ควรจดใหมโครงการสงเสรมการใชเงนรายไดนาเขาของแรงงานทเคลอนยาย ไปในกจกรรมทกอใหเกดผลผลต เพอเพมผลผลตในประเทศผสง

บทท 8 การวางงาน

(Unemployment)

8.1 ความสาคญของการวางงาน

นกเศรษฐศาสตรสนใจศกษาเรองการวางงานเพราะเหตผล 3 ประการคอ ประการแรก บางครงการวางงานอาจกอใหเกดความสญเสยทางเศรษฐกจ เพราะแรงงานไมไดถกนามาใชในการผลตอยางเตมท นกเศรษฐศาสตรตองการหาวธการทจะลดความสญเสยดงกลาวใหมนอยทสด ประการทสอง ตวเลขการวางงานจะเปนเครองวดความสญเสยทางเศรษฐกจ อนเกดจากการทโอกาสในการจางงานมจากด และประการสดทาย อตราการวางงานจะเปนเครองชภาวะเศรษฐกจวามปญหากาลงการผลตสวนเกน (excess capacity) เครองชวดดงกลาวจงมประโยชนตอการดาเนนนโยบายเศรษฐกจ ดงเชน การวดความรอนในรางกายมนษยดวยเครองวดอณภมจะชวยบอกไดวาสขภาพของมนษยผนนปรกตหรอไม ในประเทศไทยยงไมมสถตพอเพยงจะประมาณไดวารายไดประชาชาตจะลดลงเทาใด ถามการวางงานเพมขนรอยละ 1 ในตางประเทศ เชนสหรฐอเมรกา เคยมประมาณการไววาในระหวางทเกดเศรษฐกจตกตา พ.ศ. 2502 - 2503 ผลตภณฑมวลรวมประชาชาตเบองตน (GNP) จะลดลงรอยละ 3 หากอตราวางงานเพมขนรอยละ 1 การวดผลกระทบของการวางงานทมตอรายไดประชาชาตมปญหาหลายประการ เชน ประการแรก คนงานสตรและเดกซงไมมงานทา และถอนตวออกจากตลาดแรงงาน เพอชวยทางานบาน งานเลยงเดก ทาครว ฯลฯ งานเหลานยอมมคณคาทางเศรษฐกจเชนกน ถงแมคนงานเหลานจะสญเสยรายไดจากการทางานในตลาดแรงงาน แตรายไดทขาดหายไปนนไมใชการสญเสยทงหมด เพราะตองหกดวยมลคาจากงานททาในบานและงานเลยงลกกอน ประการทสอง แมวาบางคนจะไมไดชวยทางานบาน แตใชเวลาหางานทา เรากไมสามารถคดความสญเสยของสงคมจากรายไดทเขาสญเสยไปเพยงดานเดยว เพราะในขณะทเขาวางงาน เขาไดใชเวลาลงทนหางานใหมทมรายไดสงขนในอนาคต และประการสดทาย บางครงประเทศอาจตองยอมใหมอตราการวางงานเพมขนบางเพอแลกกบการไมเกดปญหาเงนเฟอรนแรง การลดอตราการวางงานลงมาก ๆ จะตองมรายจาย (ทงภาคเอกชนและภาครฐบาล) เพอกระตนระบบเศรษฐกจการเพมรายจายมาก ๆ ยอมกอใหเกดปญหาเงนเฟอได ในกรณนถาหากเราลดอตราการวางงานลง ถงแมรายไดประชาชาตจะสงขน แตปญหาเงนเฟอทรนแรงขนจะทาใหรายได

132

ประชาชาตทแทจรงมคานอยลง ฉะนนจงเปนการยากทจะบอกไดวาการลดอตราการวางงานลงจะทาใหรายไดเพมขนหรอไม ปญหาดงกลาวทาใหนกเศรษฐศาสตรบางคนเชอวาบางครงอตราการวางงานทเพมขนอาจไมมผลตอรายไดประชาชาตมากนก เหตผลกคอ ถาการวางงานเพมขนเพราะคนงานตองใชเวลาหางานนานขนอก 1-3 สปดาห แตเขาจะไดงานทมรายไดสงขน ในกรณนผลเสยคงไมมากนกเมอเทยบกบประโยชนจากการหางานทานานขน แตถาการวางงานเพมขนเพราะคนงานจานวนมากใชเวลาหางานแรมเดอน ความสญเสยทางเศรษฐกจยอมสงเปนธรรมดา ในปจจบน นกเศรษฐศาสตรเหนวาการวางงานเปนพฤตกรรมอยางหนงในตลาดแรงงาน ซงสามารถศกษาวเคราะหได กลาวคอ การทบคคลบางคนวางงานเพราะตดสนใจลาออกจากงานเกาเพอหางานใหม หรอบคคลทเขามาสตลาดแรงงานใหม ๆ และกาลงหางานอย ถอวาเปนกระบวนการลงทนในทรพยากรมนษย (human capital investment) อยางหนง การทเขายอมวางงานและใชเวลาหางานทดกวางานทมอยในเวลานน หรอการทเขายงไมยอมถอนตวออกจากตลาดแรงงานแสดงวาบคคลนนคดและคาดวาเขายอมมโอกาสไดงานทดกวาเดม การวางงานลกษณะนจงไมใชของเลวเสมอไป และอาจไมกอใหเกดผลเสยตอประเทศในระยะยาวดงกลาวขางตน แตอยางไรกตาม การทบคคลยอมวางงานและใชเวลาหางานทานน ไมไดหมายความวาคนงานทกคนจะมฐานะดขนถาหากเขาตดสนใจลาออกจากงานมาหางานใหม และกไมไดหมายความวาผทวางงานอยนนมความสขทไดวางงาน เราจะกลาวถงทฤษฎการแสวงหางานอกครงโดยละเอยดเมอพดถงสาเหตหรอทฤษฎการวางงาน

8.2 ทฤษฎการวางงาน

การสารวจสถตแรงงานไมสามารถบอกสาเหตของการวางงานไดโดยสมบรณ นกเศรษฐศาสตร จงตองสรางแบบจาลองปรากฎการณในโลกจรง ๆ ขน เพอวเคราะหสาเหตทแทจรงของการวางงาน แบบจาลองหรอทฤษฎดงกลาวจะเปนประโยชนกตอเมอมการทดสอบทฤษฎนน ๆ กบขอเทจจรงแลวหลายครงหลายคราวจนเปนทนาพอใจ เมอเราสรางกรอบของทฤษฎขนมา และทดสอบทฤษฎแลว เราอยากจะทราบวาการวางงานทเกดขนมาจากสาเหตใดกนแน เรากตองนาเหตการณทเกดมาเปรยบเทยบกบทฤษฎตาง ๆ ทมอยโดยใชเครองมอทางสถตในการเปรยบเทยบและทดสอบ เพอใหทราบสาเหตทแทจรงของการวางงาน ในตอนนจะพจารณาเฉพาะทฤษฎการวางงานทสาคญ ๆ เทานน

1) ทฤษฎการวางงานโดยสมครใจของคลาสสก

ทฤษฎของคลาสสกเชอวา การวางงานทเกดขนทงหมดลวนเปนการสมครใจ และยงเชออกวาถาตลาดมการแขงขนสมบรณ โดยทระดบราคาสนคาและอตราคาจางทเปนตวเงน (nominal wage) เคลอนไหวขนลงไดโดยเสร ตลาดแรงงานจะสามารถปรบตวเขาสภาวะการจางงานเตมทไดตลอดเวลา

133

ในทฤษฎน อปสงคตอแรงงานจะขนอยกบอตราคาจางทแทจรง (ดวธหาอปสงคแรงงานในบทท 2) ตามทฤษฎผลตผลหนวยสดทาย (marginal productivity theory) นายจางจะจางคนงานใหไดกาไรสงสด ถามลคาของผลตผลหนวยสดทายทคนงานผลตไดรบ (value of marginal product) มคาเทากบอตราคาจาง นนคอ VMP = W (1) VMP = MP x P (2) MP x P = W (3)

MP = ⎟⎠⎞⎜

⎝⎛P

W (4)

โดยท VMP คอ มลคาของผลตผลหนวยสดทายทคนงานผลต MP คอ ผลตผลหนวยสดทาย W คอ อตราคาจางตวเงน P คอ ระดบราคาสนคา ฉะนนอปสงคตอแรงงาน (DL) จงขนอยกบอตราคาจางทแทจรง นนคอ

DL = D ⎟⎠⎞⎜

⎝⎛P

W (5)

สมการท (3) และ (4) บอกเราวา ถาอตราคาจางทแทจรงสงขน การจางงานจะนอยลง เพราะเสนผลตผลหนวยสดทายลดทอดลงตามกฎแหงการลดนอยถอยลง ขณะเดยวกนอปทานแรงงาน (SL) กขนอยกบอตราคาจางทแทจรงเชนกน นนคอ

SL = S ⎟⎠⎞⎜

⎝⎛P

W (6)

ถาอตราคาจางทแทจรงสงขน คนงานจะเสนอตวทางานมากขน เพราะผลการทดแทนมากกวาผลทางรายได (ดเรองอปทานแรงงานในบทท 3) นอกจากนน ทฤษฎนยงตางจากทฤษฎของเคนสตรงทมการสมมตวาคนงานมความรเกยวกบราคาสนคาอยางสมบรณ และมเหตมผล (rational) ตลอดเวลา กลาวคอ ถาคาจางและราคาสนคาเพมขนพรอม ๆ กนในอตราเดยวกน คนงานจะไมรสกวาตวเองรวยขนหรอจนลง จงยงคงเสนอตวทางานเทาเดม เรยกวาคนงานไมมปญหาถกภาพลวงตาของเงน (money illusion) คนงานทถกภาพลวงตาของเงนจะคดวารวยขนทง ๆ ทจรง ๆ ไมไดรวยขน รปท 8.1 แสดงอปสงคและอปทานของแรงงาน ซงตดกน ณ อตราคาจางทแทจรง W1 และการจางงานเทากบ OL1 ถาขณะใดขณะหนง อตราคาจางทแทจรงในตลาดเทากบ OW2 จะมคนงานตองการทางาน OL2 คน แตมความตองการจางงานเพยง OL0 คน จงเกดการวางงานโดยไมสมครใจ เทากบ L0L2 คน ฉะนนคนงานจะแยงกนทางาน ถาตลาดมการแขงขน คาจางทเปนตวเงน (W) จะลดลง ทาใหคาจางท

134

แทจรง ⎟⎠⎞⎜

⎝⎛P

W ลดลง เพราะราคาสนคายงคงเดม ฉะนนจานวนคนทตองการทางานจะคอย ๆ ลดลงตาม

เสนอปทานแรงงาน (จากจด A ไปหาจด E) และนายจางกตองการจางมากขนเพราะคาจางตาลง (จากจด B ไปท E) ในทสดตลาดแรงงานจะกลบมาทภาวะการจางงานเตมทเชนเดม (คอจด E) ในทางตรงกนขาม ถาคาจางทแทจรงตากวา OW1 กจะเกดขบวนการปรบตวในทางตรงกนขาม จนตลาดกลบสภาวะจางงานเตมทอยางเดม ดงนน การวางงานโดยไมสมครใจ จงไมเกดขนในแบบจาลองน การวางงานทเกดขนไดกเพราะ ณ อตราคาจาง OW1 มผมงานทา และผตองการทางานจานวนเทากนคอ OL1 คน แตจะมคนงานอน ๆ ทไมยนดทางาน ณ คาจาง OW1 และยงคงหางานทาอยในตลาดแรงงาน (หรอกาลงแรงงาน) ฉะนนถาขณะนนมกาลงแรงงานทงสน M คน กจะมการวางงานโดยสมครใจ (Uv) เทากบ Uv = M - OL1 (7) สาเหตทเรยกวา การวางงานโดยสมครใจ เพราะคนงานเหลานสมครใจไมทางาน ณ อตราคาจางในทองตลาด (OW1) ในเวลานนนนเอง ในทฤษฎนไมมการวางงานประเภทอน ๆ ถาหากไมมอปสรรคกดขวางการทางานของตลาดแรงงาน เชน ปญหาขอมลตลาดแรงงาน ปญหาการผกขาดของนายจางและลกจาง ฯลฯ อตราคาจางทแทจรงจะสามารถปรบตวสงขน (ถาอปสงคแรงงานสวนเกน) หรอลดลงโดยไดโดยเสร (ถาม

จานวนแรงงาน

อตราคาจางทแทจรง

W1

W2

W0

AB

E

CF

L10

รปท 8.1 อปสงค-อปทานแรงงานตามแนวคดของคลาสสก

DL

SL

L2L0

⎟⎠

⎞⎜⎝

⎛PW

135

อปทานแรงงานสวนเกน) ดลยภาพการจางงานจะมการจางงานเตมทและมการวางงานสมครใจเพยงประเภทเดยว

2) ทฤษฎการวางงานโดยไมสมครใจของเคนส

เคนสไมเหนดวยกบแนวคดขางตนของพวกคลาสสก และโตแยงวาตลาดแรงงานไมสามารถปรบตวเองไดอยางเสร เพราะตลาดแรงงานไมใชตลาดทเปนอสระจากตลาดสนคา ฉะนน ถาตลาดสนคามการจางงานไมเตมท กยอมเกดการวางงานโดยไมสมครใจ หรอทเรยกวาการวางงาน เพราะอปสงคมวลรวมมไมเพยงพอ เคนสใหเหตผลหลายขอในการอธบายถงสาเหตของการวางงานโดยไมสมครใจ เหตผลเหลานสามารถจาแนกออกไดเปน 2 ดาน ดานแรก เปนเหตผลเกยวกบกลไกของตลาดแรงงาน กลาวคอ เคนสเชอวาอตราคาจางทเปนตวเงน (nominal wage) สามารถเพมขนได แตจะไมมวนลดตาลงกวาเดม เหตผลอกดานหนง คอการทมปจจยตางๆในตลาดสนคาและตลาดเงนคอยขดขวางไมใหเศรษฐกจปรบตวเขาสดลยภาพการจางงานอยางเตมท ทงๆทอตราคาจางและราคาสนคาสามารถไหวตวขนลงไดอยางเสรตามขอสมมตของนกเศรษฐศาสตรคลาสสก 2.1) คาจางตวเงนไมไหวตว (wage rigidity) เคนสเชอวา อปสงคแรงงาน และอปทานแรงงานขนอยกบอตราคาจางตวเงน ไมใชอตราคาจางทแทจรง ดงกรณของคลาสสก รปท 8.2 แสดงอปสงคและอปทานแรงงานตามแนวคดของเคนส

อตราคาจางตวเงน (บาท/คน/วน)

W1

AB

L10

รปท 8.2 อปสงค-อปทานแรงงานของเคนส

DL1

SL

L0

จานวนแรงงานDL

2

136

สมมตวา ดลยภาพเดมมการจางงานเตมท ณ อตราคาจางตวเงน OW1 และการจางงานเทากบ OL1 เพราะเสนอปสงคแรงงานคอ DL

1 สวนอปทานแรงงานคอเสน SL ตอมาปรากฎวาเศรษฐกจตกตาเพราะอปสงคมวลรวมลดลงทาใหเกดสนคาลนตลาดเพราะมอปทานมวลรวมสวนเกน ราคาสนคาจงถกลง เสนอปสงคแรงงานซงขนอยกบผลตผลหนวยสดทายและราคาสนคาจะขยบไปทางซายกลายเปนเสน DL

2 เหตผลขอแรกทเกดการวางงานโดยไมสมครใจขนกคอ ถงแมวา ณ อตราคาจางตวเงน OW1

จะเกดอปทานแรงงานสวนเกนเทากบ L1L0 แตคาจางตวเงนจะไมลดลง เพราะในเวลาตอรองคาจางกบนายจาง คนงานจะพยายามปกปองฐานะของตนไมใหแยกวาคนงานอน ๆ โดยการคดคานและตอดานการลดคาจาง ประกอบกบในระยะหลงมกฎหมายคาจางขนตาและสหภาพแรงงานมอานาจตอรองสง ทาใหคาจางตวเงนยนอยทอตรา OW1 ดงนนจงเกดอปทานแรงงานสวนเกน L1L0 คน ซงถอวาเปนการวางงานโดยไมสมครใจนนเอง อยางไรกตาม เหตผลขอนไมใชประเดนสาคญในทฤษฎทวไป (The General Theory) ของเคนส เพราะนกเศรษฐศาสตรสานกคลาสสกเองกตระหนกถงเหตผลดงกลาวอยกอนแลว เหตผลสาคญทชวยใหเคนสพสจนไดวา จะมการวางงานโดยไมสมครใจกคอขอสมมตวาคนงานมปญหาถก “ภาพหลอนของเงน” (money illusion) ตวอยางเชน เมอราคาสนคาถกลง แตคาจางตวเงนคงเดม คนงานยงคงคดวาตนมฐานะเทาเดมดวยเหตผล 2 ประการคอ (1) เมออปสงคตอแรงงาน

ลดลง คนงานจะไมยอมลดคาจางของตนลง แตคนงานจะยอมรบอตราคาจางทแทจรง ⎟⎠⎞⎜

⎝⎛P

W ทตาลง

กวาเดมได ถาคาจางทแทจรงลดลงนนเปนผลของการทราคาสนคาสงขนเพราะเมอราคาสนคาแพงขนจะมผลกระทบตอคนงานทกคนเทา ๆ กน ผดกบการยอมรบคาจางตวเงนทตาลง ซงคนงานไมมทางแนใจไดวา ถาตนยอมลดคาจางของตนเอง คนงานในกจการอน ๆ จะยอมรบคาจางนอยลงเชนกนหรอไม (2) ปญหาทนาสนใจคอ ทาไมเมอราคาสนคาเปลยนแปลงไป คนงานยงคงเสนอตวทางานเทา

เดมทง ๆ ทอตราคาจางทแทจรง ⎟⎠⎞⎜

⎝⎛P

W ทคนงานไดรบเปลยนแปลงไป ทาไมนกเศรษฐศาสตรผยงใหญ

อยางเคนสจงตงขอสมมตทเบาปญญาวาคนงานถกภาพหลอนของเงน (money illusion) คาตอบกคอ ภาพหลอนของเงนในทศนะของเคนส และในทศนะของสาวกของเคนส เชน นายเจมส โทบน และนายเอกเซล ลจองนเฟด (Tobin and Leijonhufeud) ไมได แปลวา คนงานจะตดสนใจเปลยนแปลงอปทานแรงงานของตน ถาเปลยนหนวยวดสนคาจาก 10 บาทตอชนไปเปน 1,000 สตางคตอชน แตในทศนะของเคนสเมอราคาสนคาเปลยนไป อตราคาจางทแทจรงกจะเปลยนไปคนงานกนาจะเปลยนอปทานแรงงานของตน แตเคนสเชอวาบางครงคนงานไมทราบวา คาจางทแทจรงของตนไดเปลยนไปทงๆทราคาไดสงขนแลว เขาจงยงคงเสนอตวทางานเทาเดม สาเหตทคนงานไมทราบวาราคาสนคาเปลยนแปลงไปกเพราะวาราคาสนคาอปโภคบรโภคมมากมายหลายรอยชนด การเกบขอมลราคาเปนเรองยงยากและเสยเวลา คนงานไมมทางทราบไดเลยวาในเดอนทผานมาดชนราคาสนคาทตนบรโภค

137

เปลยนไปจากเดมกเปอรเซนต ผดกบนายจางซงสามารถบอกไดทนทวาคาจางทแทจรงทเขาตองจายใหกบคนงานในเดอนนตางจากเดอนกอนเทาไร เพราะนายจางรอตราคาจางตวเงน และราคาสนคาทตนผลตออกขายอยางถกตอง เมอคนงานถกภาพหลอนของเงน เสนอปทานมวลรวม (aggregate supply) จะเปนเสนทอดขนจากซายไปขวา ดงในรปท 8.3 (ค) ดวยเหตผลดงตอไปน ในทฤษฎแรงงานของเคนส อปสงคและอปทานแรงงานจะขนอยกบคาจางทเปนตวเงน (money wage) ดงทปรากฎในรปท (ก) เดมเสนอปสงค

ตอแรงงานในทฤษฎของคลาสสกในสมการท (5) และ (6) คอ DL = D ⎟⎠⎞⎜

⎝⎛P

W และ SL = S ⎟⎠⎞⎜

⎝⎛P

W ถาเอา

ราคา (P) คณสมการทงสองจะไดเสนอปสงคแรงงาน DL × P และเสนอปทานแรงงานคอ SL × P สวน

แกนตงของรปท 8.3 (ก) กจะเปลยนจากคาจางทแทจรง ⎟⎠⎞⎜

⎝⎛P

W ไปเปนคาจางตวเงน (W) สมมตวาเดม

อตราคาจางตวเงน (บาท/คน/วน)

W1

A

B

L10

รปท 8.3 ตลาดแรงงานและตลาดสนคากรณมภาพหลอนของเงน

SLxP1

L2 แรงงาน

W2

L1 L20

0

0

รายได ราคา

แรงงาน รายได

ราคา

Y = Y(L,K)

Y1

Y2

F

E

DLxP2

DLxP1

A'

B'

AS

P2

P1

รายไดY1 Y2

Y1

P1

P2

H

GJ

AS2

AD1

AD2

(ง) ตลาดสนคา(ข) ฟงกชนการผลต

(ค) อปทานมวลรวม(ก) ตลาดแรงงาน

G

Y2

YF

138

ราคาสนคาเทากบ P1 เสนอปสงคและอปทานแรงงานจะตดกนทจด E มการจางงานเทากบ OL1 ณ อตราคาจางตวเงนเทากบ OW1 การจางงาน OL1 จะผลตสนคามมลคาทงสนเทากบ OY1 ในรปท 8.3 (ข) เพราะรปท 8.3 (ข) คอเสนฟงกชนการผลตของประเทศ ซงขนอยกบแรงงาน (L) และทน (K) โดยททนเปนปจจยคงทในระยะสน เมอรราคา P1 และมลคาผลผลตหรอรายได OY1 เรากจะไดจด A' บนเสนอปทานมวลรวมในรปท 8.3 (ค) เพราะอปทานมวลรวมคอเสนแสดงความสมพนธระหวางราคาและรายได ตอมาสมมตใหราคาสนคาสงขนเปน P2 เสนอปสงคแรงงานจะขยบขนไปขางบนกลายเปนเสน DL×P2 โดยทระยะหางระหวาง DL × P1 กบ DL × P2 จะเทากบระดบราคาทเพมขน [P2 - P1 = ระยะทาง FG ในรปท 8.3 (ก)] แตเสนอปทานแรงงาน (SL × P1) จะไมขยบขนเพราะคนเกดภาพหลอนของเงน ดงนน ปรมาณอปทานแรงงานจะเพมจาก OL1 เปน OL2 เพราะคาจางตวเงนสงขนอนเปนผลของการเพมของอปสงคแรงงาน การผลตจงเพมขนเปน OY2 ทาใหเราไดจด B' บนเสนอปทานมวลรวมในรปท 8.3 (ค) ถาลากเสนตอระหวาง A' กบ B' จะไดเสนอปทานมวลรวมททอดจากซายขนไปทางขวา การวางงานโดยไมสมครใจในทางทฤษฎของเคนสจะเกดขนได ถาเกดเศรษฐกจตกตา ทาใหอปสงคมวลรวมลดลง เสนอปสงคมวลรวมจะทอดลงจากซายไปขวา เพราะถาราคาสงจะมความตองการใชจายเพอการบรโภค ลงทน และรายจายรฐบาลตา แตถาราคาตา ความตองการการใชจายจะสง สมมตวาเดมอปสงคมวลรวมคอ AD2 ในรปท 8.3 (ง) อปทานมวลรวมคอเสน AS2 เกดรายไดจากการจางงานเตมทเทากบ OYF ณ ระดบราคา OP2 ตอมาเศรษฐกจตกตาเสนอปสงคมวลรวมลดลงจาก AD2 ไปเปนเสน AD1 หากราคายงคงอยท OP2 จะเกดอปทานสวนเกนเทากบ JG ทาใหราคาลดลงมาท OP1 รายไดจงลดลงเหลอ OY1 เนองจากรายไดนอยตากวาการจางงานเตมท ตลาดแรงงานจงเกดการวางงานโดยไมสมครใจ เพราะถาหากวาเดมตลาดแรงงานมการจางงานเตมท เชนทจด F ในรปท 8.3 (ก) เมออปสงคมวลรวมลดลง ราคาสนคาถกลงมาท P1 เสนอปสงคแรงงานในรปท 8.3 (ก) จะขยบไปทางซายกลายเปนเสน DL × P1 ดลยภาพการจางงานจะลดลงมาเหลอ OL1 เพราะเสนอปทานแรงงานจะไมเคลอนทเนองจากขอสมมตวาคนงานมภาพหลอนของเงน จงเกดการวางงานโดยไมสมครใจเทากบ L1L2 คน การวางงานดงกลาวเกดขนกเพราะอปสงคมวลรวมมไมเพยงพอนนเอง เพราะเสน AD1 อยตาเกนไปนนเอง 2.2) เหตผลในตลาดสนคาและตลาดเงนททาใหเกดการวางงานโดยไมสมครใจ ถงแมวาอตราคาจางทเปนตวเงนและระดบราคาสนคาจะไหวตวขนลงไดโดยเสร แตระบบเศรษฐกจยงอาจดารงอยในภาวะการวางงานไดดวยเหตผลดงตอไปน

139

ก. เมอเกดเศรษฐกจตกตาดงในรปท 8.3 ทาใหอปสงคแรงงานลดลงจากเสน D1L มา

เปน D2L อตราคาจางตวเงนจะลดลง ทาใหตนทนการผลตตาลง นกธรกจจงขยาย

ปรมาณการผลตทาใหรายไดเพมขน แตสนคาทผลตขนมาจะขายไมหมดเพราะความโนมเอยงในการบรโภคหนวยสดทาย (marginal propensity to consume : MPC) มคานอยกวา 1 กลาวคอเมอรายไดเพมขน 100 บาท ครวเรอนจะใชจายเงนซอสนคาบรโภคนอยกวา 100 บาท ฉะนนเมอสนคาลนตลาด ราคาสนคากจะลดลงอก ผลคอคาจางและราคาสนคาจะลดลงในสดสวนเดยวกนทาใหดลยภาพการจางงานกลบไปสภาวะเดม (จด B ในรปท 8.2) เกดการวางงานโดยไมสมครใจเทากบจานวน L0L1 คน เพราะอปสงคมวลรวมมไมเพยงพอ

ข. ถงแมวาคาจางทแทจรงจะคงเดม และเกดการวางงานโดยไมสมครใจ แตถาราคาสนคาลดลงไดโดยเสร มลคาทแทจรงของปรมาณเงน (real value of money supply) จะมคาสงขน เพราะปรมาณเงนมจานวนคงเดม ผลกคออตราดอกเบยลดลง ทาใหการลงทนเพมขนแกปญหาอปสงคมวลรวมมไมเพยงพอได แตเคนสใหเหตผลวา ปรากฎการณดงกลาวจะไมเกดขน ถงแมมลคาแทจรงของปรมาณเงนจะเพมขน แตในภาวะทเศรษฐกจกาลงตกตาอยางรนแรง อตราดอกเบยอยในระดบตาอยแลว ราคาหลกทรพยและพนธบตรคอนขางแพง ประชาชนสวนใหญเชอวาอตราดอกเบยจะไมลดตาลงกวาเดมอกแลว ฉะนนถงแมมลคาแทจรงของปรมาณเงนในมอประชาชนจะเพมขน แตประชาชนจะไมนาเงนทมคามากขนไปซอหลกทรพยเพราะเสยงตอการขาดทน เนองจากประชาชนคาดวาราคาหลกทรพยในเวลานนสงสดแลว และตอไปราคาจะตองลดลง การซอหลกทรพยยอมมแตการขาดทน ประชาชนจงเกบเงนสวนทเหลอจากการจบจายใชสอยในรปของเงนเพอเกงกาไรไวเฉย ๆ เราเรยกเหตการณ ดงกลาววาความตองการถอเงนเกงกาไรอยในชวงกบดกสภาพคลอง (liquidity trap) คอประชาชนไมปลอยเงนออกมาใหก การลงทนจงไมอาจเพมขนดงความเชอของคลาสสก การวางงานกยงคงมอยตอไป

ค. นอกจากนน ถงแมวามลคาทแทจรงของปรมาณเงนทเพมขนจะทาใหอตราดอกเบยลดลงได และไมมปญหากบดกสภาพคลอง แตการลงทนกอาจไมเพมขนถาการลงทนไมขนอยกบอตราดอกเบย (หรออกนยหนง คาความยดหยนของการลงทนตออตราดอกเบยเทากบศนย) ดงนนการวางงานโดยไมสมครใจกยงคงมอยอก หนทางแกปญหาการวางงานดงกลาวคอ เพมอปสงคมวลรวมโดยใชนโยบายการคลง เชน เพมรายจายรฐบาล หรอลดภาษรายได เปนตน

140

3) ทฤษฎการวางงานของพวกโครงสรางนยม

3.1) ความหมายของการวางงานเพราะโครงสรางเศรษฐกจ (Structural unemployment) ในระบบเศรษฐกจนนมไดมตลาดแรงงานเพยงตลาดเดยว แตจะประกอบดวย

ตลาดแรงงานจานวนหลาย ๆ ตลาด เชน ตลาดชางเครองยนต ตลาดนกการเงน ตลาดวศวกร ฯลฯ ปกตการเคลอนยายของแรงงานจากตลาดแรงงานหนงไปสตลาดแรงงานอกตลาด มกทาไมคอยไดในระยะสน เพราะตลาดแรงงานแตละแหงใชคนงานทมความร ความชานาญแตกตางกน การเปลยนอาชพจะทาไดในระยะยาวถาตองการเปลยนงานลงทนฝกฝนหาความรใหม ๆ ฉะนนจงเปนไปไดวา ในขณะใดขณะหนงถงแมเศรษฐกจจะเจรญรงเรอง จนทาใหอตราการวางงานทงประเทศอยในระดบตา แตอาจเปนไปไดวามตลาดแรงงานยอยบางตลาด ซงมตาแหนงงานวางมากกวาจานวนคนวางงาน ขณะทตลาดอน ๆ อาจมคนวางงานมากกวาตาแหนงงานวาง ดงนนระบบเศรษฐกจจงมตาแหนงงานวางพรอม ๆ กบมคนวางงาน การวางงานในลกษณะเชนนเกดขนเพราะมฝมอและความรของคนงานในตลาดทมคนลนงานไมเหมาะสมกบความตองการของนายจางในตลาดทมงานลนคน เราเรยกการวางงานดงกลาววาการวางงานเพราะโครงสราง

3.2) สาเหตของปญหาการวางงาน (1) การเปลยนแปลงของเทคโนโลย เชน การผลตเครองจกรชนดใหม การใช

เครองจกรแทนแรงงานคนและสตว ฯลฯ การเปลยนแปลงดงกลาวอาจทาใหความตองการแรงงานฝมอบางอยางเพมขน ขณะทแรงงานบางประเภททเคยมงานทาพบวาความรความสามารถของตนไมเหมาะกบความตองการของตลาดอกตอไป ตวอยางเชน เมออตสาหกรรมตเยนเจรญขน อตสาหกรรมทานาแขงกซบเซา

(2) การเปลยนแปลงของอปสงคอนเนองจากรายไดเปลยนไปหรอรสนยมเปลยนไป ฯลฯ ทาใหความตองการแรงงานเปลยนไป ตวอยางเชน เมออตราการเพมของประชากรเพมขนอยางรวดเรวในระหวางป 2490 - 2513 ทาใหจานวนนกเรยนในระดบประถมศกษาเพมขนอยางรวดเรวในระหวางป 2500 - 2520 อปสงคตอครจงเพมขน แตทวาตงแตกลางทศวรรษ 2510 เปนตนมา อตราการเพมของประชากรลดลงอยางรวดเรว จานวนนกเรยนทเขาเรยนใหมจงลดลง จานวนบณฑตครทเคยผลตออกมาปละนบหมนจงเรมมปญหาการวางงานรนแรงขน

(3) การแขงขนจากตางประเทศ กอาจทาใหอตสาหกรรมบางอยางในประเทศหดตวจนเกดการวางงานอยางรนแรง โดยเฉพาะในประเทศตะวนตก คนงานในกจการทอผา เครองถวยชาม ฯลฯ มกประสบปญหาสนคาจากตางประเทศเขามาแยงตลาด คนงานในอตสาหกรรมเหลานตองวางงานลงและมกมปญหาในการหางานทาใหม

141

(4) ปจจยทางสถาบนโดยเฉพาะการกระทาของรฐบาล เชน นโยบายการคลงและนโยบายการคา การปกปองคมครองอตสาหกรรมบางประเภทโดยมาตรการกาแพงภาษ อาจทาให อตสาหกรรมเหลานนดาเนนการตอไปได โดยทผประกอบการขนาดยอมมกถกทาลายไป เพราะนอกจากจะไมไดรบความชวยเหลอแลว บางครงยงถกกดกนดวยมาตรการภาษของรฐอกดวย แตเมอการพฒนาเศรษฐกจดาเนนไปถงขนหนง ซงรฐบาลพบความจรงวาอตสาหกรรมทเคยปกปองคมครองขาดประสทธภาพ รฐบาลกเรมดาเนนนโยบายลดอตราภาษขาเขาทเคยคมครองอตสาหกรรมดงกลาว ตลอดจนยกเลกสทธพเศษดานภาษตาง ๆ มาตรการเหลานยอมทาใหคนงานในอตสาหกรรมเหลานประสบปญหาการวางงานอยางแนนอน

(5) การททรพยากรบางอยางถกใชหมดไปกอาจกอปญหาการวางงานในกจการทพงทรพยากรธรรมชาตดงกลาวได

3.3) การปรบตวของระบบเศรษฐกจ เมอมการเปลยนแปลงทางโครงสรางเศรษฐกจ (ไมวาจะมาจากการเปลยนแปลงของโครงสรางอตสาหกรรมอาชพหรอประชากรกตาม) สวนมากระบบเศรษฐกจจะสามารถปรบตวไดคอนขางรวดเรว แตในบางครงการปรบตวอาจเชองชาจนเกดปญหาการวางงานอยางรนแรงไดเพราะเหตผลดงตอไปน (1) การปรบโครงสรางทางเศรษฐกจยอมตองมรายจาย และมกตองมการเปลยนแปลงสถานททางานหรอใหการศกษาใหมแกคนงาน เปลยนแปลงเครองจกรและอปกรณการผลตฯลฯ แตทงนายจางและคนงานอาจไมยอมรบการเปลยนแปลงน (2) การปรบโครงสรางอาจมตนทนดานจตใจ เชน การยายทอยและททางานของคนงาน (3) การปรบโครงสรางในบางครงอาจประสบปญหาการตอตานจากสงคมหรอมขอจากดดานการเมอง เชน การยกเลกคาจางขนตา ซงมผลเสยตอการพฒนาอตสาหกรรม อาจทาไมไดเพราะแรงคดคานของฝายสหภาพแรงงาน เปนตน (4) การทอปสงคตอแรงงานประเภทตาง ๆ เปลยนแปลงไปเรอย อาจทาใหเกดปญหากบผจบการศกษาทฝมอไมตรงความตองการได เพราะการพยากรณความตองการในอนาคตเปนเรองยากและผดพลาดงาย ดงนนการขยายตวดานการศกษาเพอสนองความตองการในอนาคต อาจผลตบคลากรมาไมตรงกบทเศรษฐกจตองการ เชน บางสาขามปญหาการขาดแคลนแรงงานฝมอ เชน แพทย วศวกรบางสาขา แตบางสาขากลบมแรงงานเหลอเฟอ เชน นตศาสตร สงคมศาสตร และคร (5) เมอโครงสรางเศรษฐกจเปลยนแปลงไป ความสามารถและฝมอของคนงานผใหญอาจลาสมย จาเปนตองฝกและเรยนรทกษะใหม การฝกฝนและเรยนรนนจะทาไดรวดเรวเพยงใดกขนอย

142

กบความรเกาของคนงานวามความรความชานาญพเศษเพยงใด และยงขนอยกบวาประเทศมเครองมอ โครงการฝกฝนฝมอและความรใหม ๆ แกคนงานหรอไม ฯลฯ

4) ทฤษฎการแสวงหางานทาของนโอคลาสสก

4.1) นกเศรษฐศาสตรสานกนโอคลาสสก อาทเชน ฟรดแมน และ เฟลส (Phelps) ไมเหนดวยกบแนวคดเรองการวางงานโดยไมสมครใจของเคนส นกเศรษฐศาสตรกลมน เชอวาในระบบเศรษฐกจจะมอตราการวางงานตามธรรมชาต (natural rate of unemployment) อยอตราหนงอตราการวางงานดงกลาวถกกาหนดโดยการวางงานฝด (หรอความฝดตวของตลาดแรงงาน) และการวางงานเพราะโครงสรางเศรษฐกจ การดาเนนนโยบายบรหารอปสงคมวลรวม (demand management policy) แบบขยายตวอาจมผลชวยลดอตราการวางงานลงตากวาอตราตามธรรมชาตเฉพาะในระยะสนเทานน แตในระยะยาว เมอคนงานมประสบการณเกยวกบผลของการดาเนนนโยบายการเงน-การคลงแบบขยายตว คนงานจะสามารถปรบพฤตกรรมการเสนอขายแรงงานของตนอยางถกตอง ทาใหอตราการวางงานกลบเขาสธรรมชาตอยางเดม ดงนนตามแนวคดน การวางงานจะม 3 ประเภท คอ

(1) การวางงานเพราะผลแหงการตดสนใจของครวเรอนทไมตองการใหสมาชกบางคนทางานในตลาด

(2) การวางงานในรปของการลงทนแสวงหางานทา (search unemployment) และ (3) การวางงานเพราะความบกพรองในตลาดแรงงาน เราจะนาทฤษฎการแสวงหางาน

มาอธบายอตราการวางงานตามธรรมชาต 4.2) ทฤษฎการแสวงหางานทา การทคนงานตองแสวงหางานทาและนายจางตองแสวงหาลกจางทดกเพราะเหตผล 2 ประการ ประการแรก งานแตละอยางในตลาดแรงงานแตกตางกนมาก เชน งานบางอยางตองใชสตปญญา บางอยางตองใชฝมอ บางอยางตองใชกาลง ฯลฯ คนงานแตละคนกลวนมความร ความสามารถแตกตงกน คนงานทตองการทางานมกไมมขอมลเกยวกบงานทตนตองการทาวามอยทไหน เงอนไขการจางเปนอยางไร ฉะนนเพอใหแนใจวาตนไดเลอกงานทดทสด คนงานจงตองยอมสละเวลาและรายไดคอยอมวางงาน เพอหางานทา ในทานองเดยวกน เนองจากคนงานมคณภาพตางกน นายจางกยอมตองการคดเลอกคนงานทดทสด โดยจายผลตอบแทนตาทสด ประการทสอง การหางานทาและการคดเลอกคนงานยอมมคาใชจายสง คาใชจายเหลานเปนคาใชจายทจมหายไปไมมวนไดคนมา (sunk cost) ดงนน ถาคนงานตองการยดงานใดเปนอาชพนาน ๆ เขายอมตองลงทนแสวงหางานคอนขางนานจนกวาจะแนใจวาไดงานด มฉะนนจะเสยคาใชจายไปโดยไมคม เชน การซอบานสกหลงยอมใชเวลาสบเสาะหานานกวาการใชเวลาในการซอผกและผลไม

การแสงหางานทาจงมทงประโยชนและตนทนในการแสวงหา ประเดนสาคญคอคนงานแตละคนใชเวลาแสวงหางานทานานเทาใด คาตอบคอ คนงานจะยงคงแสวงหางานทาตราบใดท

143

ผลประโยชนหนวยสดทายทคาดวาจะไดรบจากการใชเวลาหางานทาตอไปอกวนหนง (expected marginal benefit) สงกวาตนทนหนวยสดทายของการใชเวลาอกหนงวน เมอใดทผลประโยชนหนวยสดทายเทากบตนทนหนวยสดทาย เขาจะยอมรบงานทมนายจางเสนอให เพราะอตราคาจางนนจะสงกวา (หรอเทากบ) อตราคาจางทเขายอมรบได (acceptance wage rate) อนง ถาคนงานมทรพยสนและฐานะดเขากสามารถใชเวลาหางานไดนานกวาผมฐานะยากจน นอกจากนถาอตราคาจางในตลาดสาหรบอาชพทเขาตองการแตกตางกนมาก เขากจะใชเวลาหางานนานขน เพราะคมทเขาจะเสยเวลาหางาน และถาเขาจะยดอาชพนนเปนเวลานาน เขากจะแสวงหางานนานขนเชนกน การวางงานอนเกดจากการใชเวลาแสวงหางานทานนในบางกรณอาจถอเปนการวางงานเพราะโครงสรางกได เพราะคนงานทตกงานเนองจากความสามารถหรอฝมอของตนลาสมย ยงคงหางานทาโดยตงความหวงวาตองไดคาจางใกลเคยงคาจางในอาชพเดม แตงานทคนงานคนนสามารถทาไดในขณะนนใหคาจางคอนขางตา ทวาคนงานคนนไมมขอมลดพอ จงยงคงตงความหวงไวสง และยงคงใชเวลาหางานทาอย สภาพการวางงานของบคคลนจงเปนการวางงานเพราะโครงสราง แตกเกยวของกบความไมสมบรณของขอมลดวย หากเขามขอมลดขน เขาอาจยอมทางานทมคาจางตาหรอไมกออกจากตลาดแรงงานไป การวางงานอนเกดจากการแสวงหางานทาสวนใหญจะถอวาเปนการวางงานฝด (frictional unemployment) ดวยเหตผลตอไปน ถาคาจางสาหรบงานประเภทหนงทนายจางแตละคนจายแตกตางกนมาก (dispersion of wage rate) คนงานจะไดประโยชนหากยอมลงทนวางงานและใชเวลาหางานเพอใหไดคาจางทสงขน คนงานคนนอาจเปนคนงานทเรมเขามาสตลาดแรงงานครงแรก หรอเพงลาออกจากงานเกาทคดวาเงนเดอนตา หรอเพงถกปลดออกจากงงาน แตยงสามารถจะหางานทเหมาะสมกบความสามารถของตนไดโดยไมตองใชเวลานานมากนก ไมตองเสยคาใชจายหางานสงนก และไมตองเปลยนแปลงอปนสยการทางานของตนตลอดจนอตราคาจางทตนยอมรบได เราเรยกการวางงานดงกลาววาเกดจากความฝดของกลไกตลาดเพราะคนงานไมมขาวสารตลาดแรงงานทสมบรณ โดยปกตคนงานทเรมเขาสตลาดแรงงานครงแรกมกไมคอยมประสบการณในการหางานทามากอน จงไมคอยรจกแหลงงานแหลงตาง ๆ ทาใหอตราคาจางทนายจางเสนอใหคนงานใหมแตละคนแตกตางกนคอนขางมาก (ดงแสดงดวยเสนการแจกแจงคาจาง N ในรปท 8.4 ผดกบคนงานทมประสบการณมากอน คนงานเหลานสวนใหญจะรวาความสามารถระดบตนควรไดรบคาจางในอตราเทาใด คาจางทคนงานสวนใหญคาดวาจะไดรบจงไมคอยแตกตางกนนก (ดงเสนแจกแจงคาจาง E) ฉะนนคนงานหนาใหม โดยเฉพาะพวกวยรนจะมโอกาสไดประโยชนสงจากการหางานทานานขน เพราะมโอกาสจะพบนายจางทใหคาจางสงขน เสน (MRN) จงอยสงกวาเสน (MRE) นอกจากนนตนทนหนวยสดทาย (MCN) จากการแสวงหางานของคนหนมมกจะตากวาของคนมประสบการณ (MCE) เพราะคาเสยโอกาส (ในรปของรายไดทสญเสยไประหวางการวางงาน) ยอมตากวา (ดรปท 8.4

144

ประกอบ) ดงนนจงไมนาแปลกใจวาคนงานวยรนจะมระยะเวลาการวางงาน (UN) และอตราการวางงานสงกวาคนงานทเคยมประสบการณมากอนแลว (คอ UN มากกวา UE ดงในรปท 8.4)

คาจาง

ความถ (จานวนคน)

0

(ก) เสนการแจกแจงคาจางทคาดคะเน

N

W

ตนทน (บาท/เดเอน)

NE

UN0

รปท 8.4 เสนการแจกแจงคาจางทคาดคะเน และเสนตนทนหนวยสดทายในการหางาน

MRN

MCE

UEระยะเวลาหางาน (เดอน)

MRE

คนงานใหม

E

คนงานเกา

(ข) เสนตนทนหนวยสดทายในการหางาน

MCN

145

4.3) อตราการวางงานตามธรรมชาต รปท 8.5(ก) แสดงเสนอปสงคและอปทานแรงงานของคลาสสก เหมอนกบรปท 8.2 สวนรปท 8.5(ข) เราคณเสนอปสงค เสนอปทานของแรงงานและ

อตราคาจางทแทจรง ⎟⎠⎞⎜

⎝⎛P

W ดวยราคาสนคา (P1) ทาใหเราไดเสน DD x P1 และเสน SS x P1

สมมตวา เดมดลยภาพการจางงานอยทจด A ในรปท 8.5 (ก) และจด B ในรปท 8.5 (ข) ตอมารฐบาลดาเนนนโยบายการเงน-การคลงแบบขยายตว ทาใหอปสงคมวลรวมเพมขน ราคาสนคาสงจาก P1 เปน P3 เนองจากในรปท 8.5 (ก) ทงเสนอปสงคและอปทานขนอยกบคาจางทแทจรง เสน S และ D จงไมขยบ แตอตราคาจางทแทจรงจะลดลงมาท W2 เกดอปสงคแรงงานสวนเกน นายจางจงแยงกนจางคนงาน ในทสดคาจางตวเงนจะสงขน ทาใหดลยภาพกลบสจด A ขบวนการปรบตวดงกลาวไมไดคานงถงปญหาภาพหลอนของเงน สมมตวาเมอราคาแพงขน เสน DD x P1 ในรปท 8.5 (ข) จะขยบไปท DD x P3 สวนเสน SS x P1 ในขณะนนจะยงไมมการเปลยนแปลง เพราะคนงานเกดภาพหลอนของเงน กลาวคอคนงานยอมรบอตราคาจางทแทจรงในอตราตาลงจากผลของเงนเฟอ เพราะเมอราคาสงขนจะสงผลกระทบตอคนงานทกคนอยางเทาเทยมกน ดงนนในระยะสนดลยภาพการจางงานจะขยายตวจาก OL1 คน เปน OL2 คน แตถาเวลาผานไป คนงานจะเรยนรจากประสบการณแลววาระดบราคาสนคาจะเพมขนปละเทาใด ตวอยางเชน รฐบาลขยายปรมาณเงนในอตราปละ 10% เพอเพมอปสงคมวลรวม ทา

0

รปท 8.5 เสนอปสงค-อปทานแรงงาน กรณภาพหลอนของเงน

0 0

(W)

S

A

EC

BB

D

⎟⎠

⎞⎜⎝

⎛PW (W)

L L

W1

L1

W3

W1 W1

W2

W3

DDxP3

DDxP1

L1 L2 L1

DDxP1

DDxP3

SSxP1

SSxP3SSxP1

(ค) กรณไมเกดภาพหลอนของเงน(ก) คลาสสก (ข) เกดภาพหลอนของเงน

146

ใหราคาสนคาเพมขนในปแรก 10% แตในปตอ ๆ ไป ถาหากรฐบาลยงคงเพมปรมาณเงนในอตราปละ 10% ตลอดไป คนงานจะสามารถคาดคะเนอตราเงนเฟอไดอยางถกตองจากประสบการณ เมอเปนเชนนน เวลาเจรจาตอรองคาจางกบนายจาง คนงานกจะนาเอาอตราเงนเฟอดงกลาวไปคดหาอตราคาจางทแทจรงของตน เสนอปทานแรงงานจงกลายเปนเสน SS x P3 ในรปท 8.5 (ค) เนองจาก P3 มากกวา P1 เสน SS x P3 จงตองอยสงกวาเสน SS x P1

ถาคนงานคาดคะเนอตราการเพมของราคาสนคาไดถกตองเหมอนกบการคาดคะเนของนายจาง เสน SS x P3 จะขยบไปทางซายเทากบระยะทาง EB และเนองจากเสน DD x P3 กขยบไปทางขวา (วดตามแกนตง) เทากบระยะทาง EB เชนกน เสน SS x P3 จงตดกบเสน DD x P3 ทจด E โดยท ดลยภาพการจางงานกลบมาสระดบเดมคอ OL1 ตางกนแตวาอตราคาจางตวเงนสงขนจาก W1 เปน W3 ฉะนนถาในขณะนนมแรงงานทงสน L คน จานวนการวางงานกจะเทากบ L-OL1 หรอคดเปนอตรารอยละเทากบ [100(L-OL1)/L] ซงเปนอตราการวางงานเดมกอนการดาเนนนโยบายการเงน-การคลงขยายตว นายฟรดแมนเรยกอตราการวางงานดงกลาววา อตราตามธรรมชาต (natural rate of unemployment) 4.4) ขบวนการแสวงหางานทามผลใหอตราการวางงานตางจากอตราการวางงานตามธรรมชาต ในโลกจรง ๆ อตราการวางงานจะแปรปรวนขนลงตามภาวะเศรษฐกจ ปจจยอะไรทาใหอตราการวางงานจรงตางจากอตราการวางงานตามธรรมชาต คาตอบคอ ในเวลาทบคคลใชเวลาแสวงหางานทา เขาจะตองพยากรณหรอคาดคะเน หรอเดาวาคาจางทไดรบจากการใชเวลาหางานทานาจะเปนเทาใด บอยครงทบคคลมกจะพยากรณอตราคาจางตวเงนทตนจะไดรบผดพลาด ซงจะสงผลตอระยะเวลาของการหางาน (หรอการวางงาน) และอตราการวางงาน สมมตวาอตราคาจางตวเงนทจะทาใหเกดการจางงานเตมทเทากบ OW1 ในรปท 8.5 (ข) อตราคาจางดงกลาวเปนอตราเฉลย ซงทาใหนายจางตองการจางคนงาน (ซงมฝมอระดบหนง) จานวน OL1 คน และปรากฏวามคนงานจานวนดงกลาวยนดทางาน ณ คาจางดงกลาวดวย คนงานทออกมาหางานทาในตลาดจะไมรวาคาจางตวเงนทนายจางสวนใหญตองการจาย และคนงานสวนใหญซงมฝมอเหมอนตนจะเปนเทาไรกนแน คนงานคนนจงตองเดาวาตนจะไดคาจางเทาไร ขณะเดยวกนในใจของคนงานคนนกจะมอตราคาจางทเขาพอยอมรบได (acceptance or reservation wage rage) ถาเขาคดวาคาจางสาหรบความสามารถของเขานนสงเกนความจรง เขากมกจะกาหนดคาจางขนตาทเขาพอจะยอมรบไดไวสงเชนกน ผลกคอเขาอาจตองใชเวลาลงทนหางานนานมากเกนไป (ถาเขาไมบงเอญโชคดหางานทมเงนเดอนสง ๆ ตามทตองการไดในเวลาอนสน) แตถาเขาคาดวาความสามารถของเขาคงไดคาจางไมสงนก และคาจางทเขาคาดคะเนวาจะไดตากวาความเปนจรง เขากจะกาหนดคาจางขนตาทพอยอมรบไดในระดบตา ทาใหเขาลงทนใชเวลาหางานนอยเกนไป ระยะเวลาการวางงานกจะสน ขนตอไป คอนบระยะเวลาการวางงาน (หรอการหางานทา) ของทก ๆ คนในตลาดแรงงาน เพอหาระยะเวลาวางงานเฉลยและอตราการวางงานเฉลย สมมตวาเดมตลาดแรงงานมการ

147

จางงานเตมทเทากบ OL1 ในรปท 8.5 ตอมาปรากฎวาเกดเงนเฟอขนในประเทศโดยทไมเคยมใครเคยคาดคดมากอน (เชน รฐบาลเพมปรมาณเงนในปนนอกรอยละ 10 และรกษาปรมาณเงนไวในระดบใหมไปตลอดกาล) เมอราคาสงขน นายจางมกยนดจายคาจางเพมขน คนงานทกาลงหางานอยจะไดงานทคาจางสงตามความตองการ โดยใชเวลาหางานนอยลง (เมอเทยบกบกรณไมเกดเงนเฟอ) อตราการวางงานจะลดลง ระยะเวลาการวางงานเฉลยกจะลดลง แตปรากฎการณนไมไดทาใหสวสดการความเปนอยของคนงานดขน เพราะวาคนงานจะไดรบคาจางทแทจรงเพมขนกตอเมอประสทธภาพแรงงานสงขน ปจจยทจะทาใหประสทธภาพสงขนกคอ การยายจากงานทไดคาจางตาไปหางานทไดคาจางสงกวา แตในกรณนทนททเกดเงนเฟออยางไมคาดฝน คนงานสวนใหญจะใชเวลาหางานนอยเกนไป ถาหากเขาใชเวลาหางานนานขนอกหนอย เขาจะไดประโยชนคมกบเวลาทตองลงทนเพม ดงนนรายไดและการจางงานทไดเพมขน เพราะผลของเงนเฟอทไมคาดฝนจงไมคม สวางงานตอไปอกระยะหนงดกวา ดงนนความผดพลาดในการคาดคะเนอตราคาจางตวเงนทควรจะไดจงทาใหอตราการวางงานตาเกนกวาอตราการวางงานตามธรรมชาต (ถาคนงานคาดคะเนคาจางไวตาเกนไป) แตถาคนงานคาดคะเนคาจางไวสงเกนไป คอตงความหวงไวสง อตราการวางงาน (และระยะเวลาวางงาน) กจะสงเกนกวาอตราการวางงานตามธรรมชาต โดยสรปนกเศรษฐศาสตรสานกนโอคลาสสกนาทฤษฎการแสวงหางานและทฤษฎการปรบตวอยางมเหตผล (rational expectation) มาอธบายปญหาการวางงาน ขอสรปของทฤษฎน คอการวางงานไมไดเกดจากปญหาความไมสมครใจเพยงอยางเดยว และอาจเปนไปไดทการวางงานจานวนมากเปนการวางงานชวคราว และเปนไปไดโดยสมครใจ เพราะการใชเวลาวางหางานทา เปนการลงทนเพอผลในอนาคตนนเอง

8.3 ลกษณะการเขาออกของแรงงานในตลาดแรงงาน

เราจะเขาใจความหมายของการวางงานไดดขนเมอเราทาความเขาใจกบลกษณะการเขาออกของคนงานในตลาดแรงงาน (labor market flows) ถงแมเราจะไมสามารถมองเหนตลาดแรงงานเหมอนตลาดสนคาทว ๆ ไป แตตลาดแรงงานกมลกษณะคลายตลาดสนคา กลาวคอ ตลาดแรงงานประกอบดวยคนงาน นายจาง สานกงานจดหางาน คนกลาง และสอสารมวลชนตาง ๆ ตลอดจนสถานททางานของคนงาน ตลาดแรงงานจะมการเคลอนไหวตลอดเวลา คนงานบางคนกาลงเปลยนงาน บางคนกาลงวางงาน บางคนอยนอกตลาดแรงงาน บางคนเพมเขามาสตลาดแรงงานเพอหางานทาครงแรก ฯลฯ

148

รปท 8.6 ภาพการจาลองการเคลอนไหวของตลาดแรงงาน รปท 8.6 แสดงภาพจาลองการเคลอนไหวของตลาดแรงงาน นายจางจะจางคนงานมากนอยเพยงใดขนอยกบอปสงคตอสนคาของเขา แตจานวนคนงานททาอยในขณะใดขณะหนงอาจไมเพยงพอ เพราะมคนงานบางคนลาออกหรอกาลงจะลาออก หรออาจถกนายจางบอกเลกจาง ทาใหนายจางตองเสนอตาแหนงงานวางในตลาดแรงงานเพอคดเลอกคนงานใหมเขามาฝกฝนทางาน บางครงนายจางอาจ

ตลาดแรงงาน

สมาชกของครอบครวทไมไดอยในกาลงแรงงาน

ตาแหนงงานวาง ผวางงาน

ผมงานทา

การผลต

อปสงคตอสนคาและบรการ

ตาแหนงงานวางใหม

การจางและการเรยกกลบ ลาออกจากงาน

การถอนตวออก ผทเขามาใหม และผทกลบเขามาสตลาดใหม

ถกปลดออก

เกษยณอาย กาลงคนทพรอมจะทางาน

กาลงคนทตองการ

149

ใชวธเรยกคนงานเกากลบมาทางาน ทางดานคนงาน ทนททเขามอายถงวยทางาน (ตงแต 13 ปขนไป) หรอเรยนหนงสอจบ เขาจะเขาสตลาดแรงงานเพอหางานทา บางคนอาจกลบเขาสตลาดแรงงานอกครงหลงจากการลาออกจากงานหรอถกปลดออกมากอนหนาน คนงานเหลานจานวนหนงจะไดงานทา ขณะเดยวกนคนงานบางคนทมงานทาอยอาจลาออกเพอหางานใหม ลาออกเพราะเบองาน ถกปลดออก บางคนจะออกไปจากตลาดแรงงานสมทบกบผทเกษยณอาย แตบางคนจะยงคงหางานทาตอไป ดงนนในขณะใดขณะหนง จานวนคนวางงานในตลาดจะขนอยกบ

(1) อตราการออกจากงาน การปลดและการถกไลออกจากงาน (2) อตราการจางและการรบคนงานเดมกลบมาทางาน และ (3) จานวนคนงาน (ทงใหมและเกา) ทเขามาในตลาดแรงงานแตวางงาน ลบดวยจานวน

คนงานทถอนตวออกจากตลาดแรงงาน จากรปท 8.6 ใหขอสงเกตทนาสนใจ 4 ประการคอ

ประการแรก ในขณะหนง ๆ ตลาดแรงงานจะมทงคนวางงานและตาแหนงงานวางจานวนคอนขางมาก ดงนนการวางงานจงไมไดเกดจากจานวนคนงานมมากกวาจานวนตาแหนงงานวางดงทบคคลทวไปเขาใจกน เพราะตลาดจะมตาแหนงงานวางอยเสมอ เพยงแตวาคนทวางงานอยไมทราบวางานอยทไหน หรอถาทราบกอาจไมพอใจทจะทางานดงกลาว ฉะนนการวางงานจงเปนสภาพทคนงานสวนมากตองเคยมประสบการณมากอนเกอบทงสน อยางไรกตาม คนงานบางประเภทอาจจะประสบปญหาการวางงานบอยและนานกวาคนงานอน ๆ เชน คนงานกอสรางมกจะวางงานในฤดฝน คนงานชราอาจวางงานคอนขางนาน

ประการทสอง จานวนคนงานทเขาสตลาดแรงงาน จานวนคนงานทลาออกหรอถกปลดออกและจานวนตาแหนงงานวาง ฯลฯ ลวนมความสมพนธกนอยางใกลชด ตวอยางเชน ถาจานวนตาแหนงงานวางเพมขน (เพราะเศรษฐกจขยายตว จะมคนงานบางคนลาออกจากงานมาหางานใหมทใหเงนเดอนสงกวาเดม และมคนงานใหมทเคยอยนอกตลาดกจะเขามาหางานทา ดงนนบางคนกจะวางงาน ทาใหอตราการวางงานสงขนชวขณะหนง จนกวาขบวนการคดเลอกคนงานจะเสรจสน จากนนอตราการวางงานจะลดลงสระดบปกตตามธรรมชาต

ประการทสาม อตราการเปลยนงาน (turn over rate) มกจะไมเปลยนแปลงมากนก ถงแมจะเกดความผนผวนขนในระบบเศรษฐกจในระยะสน เพราะวาอตราการเปลยนงานเทากบอตราการออกจากงาน (quit rate) บวกดวยอตราการปลดออก (lay-off rate) เมอเศรษฐกจตกตา อตราการปลดคนงานจะสงขน แตอตราการออกจากงานจะลดลง แตถาเศรษฐกจรงเรองกจะเกดเหตการณตรงกนขาม โดยปกตอตราการปลดออกและการออกจากงานจะเปลยนแปลงในอตราทใกลเคยงกน ทาใหอตราการเปลยนงานเคลอนไหวขนลงไมมากนก และ

150

ประการสดทายในทก ๆ ขณะระบบเศรษฐกจตองมการวางงานเสมอ แตคนทวางงานจะไมใชคนเดม หรอคนงานประเภทเดยวกนตลอดไป สภาพการมงานทาของคนงานในตลาดแรงงาน จงสามารถแบงไดดงตารางตอไปน

ตารางท 8.1 จานวนคนงานทเปลยนสภาพในตลาดแรงงานระหวางเวลา 2 เดอน

สถานภาพในตลาดแรงงานในเดอนปจจบน สถานภาพใน เดอนกอน (t-1) มงานทา (Et) วางงาน (Ut) อยนอกตลาด(Ot) มงานทา (Et-1) วางงาน (Ut-1) อยนอกตลาด(Ot-1)

Et-1Et Ut-1Et Ot-1Et

Et-1Ut Ut-1Ut Ot-1Ut

Et-1Ot Ut-1Ot Ot-1Ot

ตารางท 8.1 แสดงจานวนคนงานทเปลยนสถานภาพการทางานในเดอนหนงไปเปนสถานภาพอกสถานภาพในเดอนถดไป แสดงวาคนวางงานในตลาดแรงงานจะเปลยนหนาไปเรอย คนทมงานทาหรอเคยอยนอกตลาดแรงงานกอาจจะเคยผานประสบการณวางงานมากอน ถาเรามขอมลดงตาราง เราจะสามารถคานวณโอกาสของการเปลยนสถานภาพได เชน โอกาสทคนวางงานในเดอนกอนจะไดงานทาในเดอนนจะเทากบ (Ut-1Et)/ Ut-1 คาความนาจะเปนของการเปลยนสถานภาพการทางานเหลานจะชวยใหเราทราบอตราการวางงานได

8.4 ความหมายและขอบกพรองของนยามการวางงาน

บคคลทวไปมกเขาใจผดคดวาการวางงานเกดจาก “จานวนคนทวางงานและตองการทางานมมากกวาจานวนงานทมอย” ซงหมายความวา ณ อตราคาจางตลาดขณะนน เกดอปทานแรงงานสวนเกน (excess supply) แตแททจรงแลว การวางงานมไดเกดจากสภาพอปทานแรงงานสวนเกนเพยงปจจยเดยว แตบางครงเมอตลาดไดภาวะดลยภาพ หรอแมแตในภาวะทมอปสงคแรงงานสวนเกนกอาจมการวางงานเกดขนไดเพราะอาจมบคคลบางคนตดสนใจลงทน ยอมวางงานเพอหางานทดกวาเดม หรอมบคคลบางคนขาดคณสมบตตามทนายจางตองการ หรอในบางครงบคคลบางคนอาจมสภาพจตใจไมเหมาะสมตอการทางาน

กาลงแรงงานปจจบน หมายถง บคคลทมอายตงแต 13 ปขนไป ซงในสปดาหแหงการสารวจมงานทาหรอไมมงานทา ตามคานยาม

ผมงานทา ไดแก บคคลทมอายตงแต 13 ปขนไป ซงในสปดาหแหงการสารวจเปนผ

151

(1) ทางานอยางนอย 1 ชวโมง โดยไดรบคาจาง เงนเดอน ผลกาไร เงนปนผลหรอ คาตอบแทน ทมลกษณะอยางอน สาหรบผลงานททาเปนเงนสด หรอสงของ หรอ

(2) ไมไดทางานเลย แตยงคงมตาแหนงหนาทการงาน ธรกจ ไรนาเกษตรของตนเอง ไดหยดงานชวคราว เนองจากเจบปวยหรอบาดเจบ หยดพกผอน สถานททางานปด ดนฟาอากาศไมอานวยนอกฤดกาลหรอดวยเหตผลอน ๆ เชน การปดททางานชวคราว โดยไมคานงวาจะไดรบคาจางจากนายจางในระหวางทไมไดมาทางานหรอไมกตาม จะตองมกาหนดวาภายใน 30 วน นบจากวนทสถานททางานปดจะไดกลบมาทางาน ณ สถานททางานนนอก หรอ (3) ทางานอยางนอย 1 ชวโมง โดยไมไดรบคาจางในวสาหกจ หรอไรนาเกษตรของหวหนาครวเรอน หรอของสมาชกในครวเรอน ผไมมงานทา ไดแก บคคลทมอาย 13 ปขนไป ซงในสปดาหแหงการสารวจไมไดทางานใด ๆ เลยแมแต 1 ชวโมง ไมมงานทา ไมมธรกจหรอไรนาเกษตรของตนเองพรอมทจะทางาน ซงหมายถงบคคลตอไปน (1) ผซงหางานทาภายใน 30 วน นบถงวนแจงนบ (2) ผ ซงไมไดหางานทาเนองจากเจบปวย หรอไมไดหางานทา เพราะคดวาหางานทเหมาะสมกบตนทาไมได รอทจะเรมงานใหม รอฤดกาล หรอเหตผลอน ๆ กาลงแรงงานปจจบน หมายถง บคคลทมอาย 13 ปขนไป ซงในสปดาหแหงการสารวจมงานทาหรอไมมงานทา ตามคานยามทไดระบขางตน กาลงแรงงานทรอฤดกาล หมายถง ผทมอาย 13 ปขนไป ซงในสปดาหแหงการสารวจ เปนผไมเขาขายคานยามของผมงานทา หรอไมมงานทา แตเปนผรอฤดกาลทเหมาะสมเพอทจะทางาน และเปนบคคลทตามปกตจะทางานโดยไมไดรบสงตอบแทนในไรนาเกษตร หรอธรกจ ซงทากจกรรมตามฤดกาลโดยมหวหนาครวเรอน หรอสมาชกคนอน ๆ ในครวเรอนเปนเจาของหรอผดาเนนการ กาลงแรงงานรวม ไดแก บคคลทกคนทมอาย 13 ปขนไป ซงในสปดาหแหงการสารวจเปนผอยในกาลงแรงงานปจจบน หรอเปนผถกจดจาแนกอยในประเภทกาลงแรงงานทรอฤดกาลตามคานยามทไดระบขางตน ผไมอยในกาลงแรงงาน หมายถง บคคลทไมเขาขายคานยามของผมงานทา ไมมงานทาในสปดาหแหงการสารวจ หรอไมเขาขายคานยามกาลงแรงงานทรอฤดกาล ซงไดแก (1) บคคลซงในระหวางสปดาหแหงการสารวจมอายตากวา 13 ป (2) บคคลซงในระหวางแหงการสารวจมอาย 13 ป ขนไป แตไมไดทางาน และไมพรอมทจะทางานเนองจากเปนผท (2.1) ทางานบาน (2.2) เรยนหนงสอ

152

(2.3) ยงเดกเกนไป (มอายนอยกวา 15 ป) หรอชรามาก (มอายเกน 60 ป) (2.4) ไมสามารถทางานได ไมสามารถทางานได เนองจากพการทางรางกายหรอจตใจ หรอเจบปวยเรอรง (2.5) ไมสมครใจทางาน (2.6) ทางานโดยไมไดรบคาจาง ผลกาไร สวนแบง หรอสงตอบแทนอน ๆ ใหแกบคคล ซงมไดเปนสมาชกในครวเรอนเดยวกน (2.7) ทางานใหแกองคการ หรอสถาบนการกศลตาง ๆ โดยไมไดรบคาจาง ผลกาไร สวนแบง หรอสงตอบแทนอยางใด (2.8) ไมพรอมทจะทางาน เนองจากเหตผลอน นยามดงกลาวมทงขอดและขอบกพรองตาง ๆ ขอด คอ นยามดงกลาววดจานวนผวางงานจากการสอบถามถงกจกรรม (activity) ของผตอบแบบสอบถามวากาลงทาอะไรอย โดยพยายามหลกเลยงคาถามในลกษณะทใชความรสกสวนตว (subjectivity) ของผตอบ นอกจากนนยามดงกลาวยงไดรวมเอากลมคนงานททอแทจากการหางานทา (discourage workers) เอาไวดวย กลมคนงานดงกลาวคอผทไมไดหางานทา เนองจากคดหรอรวาหางานทาไมได วธการถามดงกลาวยดถอแนวทางการสอบถามทศนคตของผตอบ (attitude approach) นยามการวางงานขางตนมขอบกพรองดงตอไปน

(ก) นยามดงกลาวไมไดคานงถงอตราคาจางทผวางงานพอยอมรบไดถาจะใหเขาทางาน (acceptance or reservation wage rate) เชน ถาหากคนงานสวนใหญตองการทางานเฉพาะงานทใหคาจางสงกวาคาจางในตลาด อตราการวางงานทแทจรงจะสงกวาทไดจากการนยามดงกลาว

(ข) ระยะเวลาทใชอางองในการสารวจแรงงานเพอวดสภาพการมงานทา คอ “สปดาหแหงการสารวจ” แตในบางประเทศใช “เดอนแหงการสารวจ” เปนระยะเวลาอางอง ฉะนนอตราการวางงานของไทยอาจสงขนถาเปลยนระยะเวลาอางองเปน “เดอนแหงการสารวจ”

(ค) การวดอตราการวางงานโดยอาศยนยามดงกลาวไมอาจจะสะทอนถงภาวะ “สขภาพ” ของระบบเศรษฐกจไทยไดอยางถกตอง เพราะระบบการจางงานของไทยมไดเหมอนกบประเทศอตสาหกรรมซงแรงงานสวนใหญมฐานะเปนลกจาง แตในประเทศไทยนนมผทเปนลกจางภาคเอกชนและภาครฐบาลรวมกนเพยงรอยละ 12 ของผมงานทาทงสน 24 ลานคนใน พ.ศ. 2524 ผทชวยธรกจของครวเรอนเปนกลมสาคญทสดคอรอยละ 48.9 รองลงมาคอผประกอบอาชพสวนตว (ซงไมมการจางลกจาง) รอยละ 27.8 ทเหลอคอกลมนายจางเมอลกษณะการจางงานเปนธรกจในครวเรอน เชน งานเกษตรกรรมและคาขาย อยางไรกตามโครงสรางการจางงานของไทยไดเปลยนแปลงไปมาก ดงจะเหนไดจากในป 2541ผมงานทาทงสน 32.13 ลานคน ผทเปนลกจางภาคเอกชนและภาครฐบาลรวมกนมากทสดรอยละ 36.5 ของผมงานทา รองลงมาไดแก ทางานสวนตว (ซงไมมการจางลกจาง) รอยละ 31.2

153

และผทชวยธรกจของครวเรอนรอยละ 29.8 การวดจานวนคนวางงานตามนยามทใชกนในประเทศอตสาหกรรมจงไมมความหมายนก เมอธรกจของครอบครวซบเซา ผทชวยธรกจของครอบครวคงจะไมถกไลออกหรอปลดออกเหมอนลกจางตามโรงงาน

8.5 ประเภทของการวางงาน

การจาแนกประเภทการวางงานจะชวยใหเกดความเขาใจถงสาเหตของการวางงานและผลกระทบของการวางงานตอรายไดและความเปนอยของคนในสงคม นอกจากนนถาหากเราสามารถระบประเภทการวางงานได เรายอมสามารถหามาตรการทเหมาะสมมาแกปญหาการวางงานนน ๆ ได 1) การวางงานตามขอบกพรองในตลาดแรงงาน แยกสาเหตของการวางงานออกเปน 2 ดานดงตอไปน 1.1) การวางงานเพราะอปสงคมวลรวมมไมเพยงพอ (deficient demand unemployment) ซงอาจจาแนกยอยไดอก 2 ประเภท ตามระยะเวลา คอ ระยะสน และระยะยาว การวางงานในระยะสนเรยกวาการวางงานอนเปนผลจากวฎจกรทางเศรษฐกจ (cyclical unemployment) ในระยะยาวถาอปสงคมวลรวมยงคงนอยกวาอปทานมวลรวม จะเกดการวางงานอนเนองมาจากอตราความเจรญเตบโตของเศรษฐกจไมเพยงพอ (grouwth-gap unemployment) การวางงานทงสองประเภทนเปนแนวคดของนายจอรหน เมยนารด เคนส (J.M Keynes) สาเหตทเกดการวางงานประเภทนคอ อปสงคมวลรวมมไมเพยงพอทจะกอใหเกดงานจานวนมากพอทจะจางแรงงานทงหมด กลาวคอ ณ อตราคาจางตวเงนในขณะนน จานวนผวางงานมากกวาจานวนตาแหนงงานวาง 1.2) การวางงานอนเกดจากความบกพรองของกลไกการทางานของตลาดแรงงาน ซงสามารถจาแนกตามระยะเวลาไดดงตอไปน ประเภทแรก การวางงานเพราะความฝดของกลไกตลาดแรงงาน (frictional unemployment) เกดจากการทนายจางและลกจางไมมขอมลเกยวกบตลาดแรงงานพอเพยง ทงๆทมตาแหนงงานวางอยในทองทแหงหนง ซงมคนงานทมคณสมบตเหมาะสมและตองการทางาน ณ อตราคาจางทเปนอย แตคนงานบางคนกลบหางานทาไมได ประเภททสอง คอ การวางงานเพราะโครงสรางเศรษฐกจ (structural unemployment) เกดขนเพราะงานทมอยในทองทหนงอาจไมสอดคลองกบคณสมบตของคนงานในทองถน ทาใหนายจางไมอาจบรรจคนงานลงในบางตาแหนงได สาเหตสาคญมกจะเกดจากการเปลยนแปลงของเทคโนโลยการผลต ทาใหแรงงานฝมอบางประเภทใชประโยชนไมไดในตลาดแรงงาน หรอาจเกดจากประเทศขยายการรบนกศกษาในบางสาขาวชามากเกนไปในระยะเวลาอนสน ทาใหผสาเรจการศกษาจากสาขาวชาเหลานนไมอาจหางานได การวางงานประเภททสาม คอ การวางงานตามฤดกาล (seasonal unemployment) เกดขนเพราะกจกรรมบางอยางถกกาหนดโดยอทธพลของสภาพภมอากาศ เชน การกอสราง การเกษตร อตสาหกรรมอาหารกระปอง อตสาหกรรมนาตาล และกจการทองเทยว ฯลฯ การวางงานประเภทนมกไมกอใหเกดปญหา

154

นก เพราะผประกอบอาชพเหลานรตวลวงหนาอยกอนแลว บางคนอาจหนไปหางานอน ๆ ทาชวคราว แตคนสวนมากอาจตดสนใจออกจากตลาดแรงงานเพอพกผอน หรอทางานบาน เลยงเดก ฯลฯ การแกปญหาการวางงานตามฤดกาลมกทาไดคอนขางยากและอาจสรางปญหามากกวาการไมแกปญหา เชน ชาวนาจานวนมากมกวางงานในระหวางฤดแลง ชาวนาบางคนอาจเขามาหางานทาในเมองชวคราว แตบางคนอาจอยเฉย ๆ ทางานบญงานกศล งานบาน ฯลฯ ถารฐบาลสงเสรมใหชาวนาเหลานลงทนซอเครองจกรมาผลตสนคาขายระหวางฤดแลง เครองจกรเหลานนกจะมประโยชนเฉพาะฤดแลง แตถกทงใหวางงานในฤดการทานา กลายเปนปญหาการวางงานของเครองจกรแทนการวางงานของคน เปนตน 2) การวางงานตามการตดสนใจของคนงาน แนวคดเบองหลงคอ คนงานจะเปนผวางงานโดยสมครใจ (voluntary unemployment) ถาเขาเคยไดรบขอเสนอใหทางานทเขามคณสมบตเหมาะสม ณ อตราคาจางทเปนอยในตลาด แตเขาปฏเสธงานดงกลาว เพราะเชอวาถาใชเวลาหางานตอไปจะไดงานทดกวาเดม การวางงานเพอแสวงหางาน (search unemployment) นจดไดวาเปนการวางงานฝดนนเองสวนการวางงานแบบ ไมสมครใจ (involuntary unemployment) เกดขนเพราะคนงานคนหนงมความเตมใจทจะทางานซงเขามคณสมบตเหมาะสม ณ อตราคาจางทเปนอยในตลาดหรอตากวานน แตปรากฎวาเขาหางานนนไมได การวางงานประเภทนกคอการวางงานเพราะอปสงคมวลรวมไมเพยงพอนนเอง สวนการวางงานเพราะโครงสรางนนบางสวนอาจถอเปนการวางงานโดยไมสมครใจ เนองจากฝมอและคณสมบตของเขาไมเหมาะสมกบความตองการ หรออาจเกดจากงานทเหมาะสมกบคน ๆ นนอยในทองทอน ๆ อยางไรกตาม ถาคนงานมขอมลเกยวกบความตองการของตลาดแรงงาน คนงานคนนนอาจยอมลดอตราคาจางทคนยนดทางานลง และหนไปทางานทใหคาจางตาลง ในกรณนการวางงานอาจเปนไปโดยสมครใจจนกวาเขาจะไดงานทา การแบงประเภทของการวางงานขางตนนน ยงไมสามารถครอบคลมการวางงานไดครบทกประเภท เชน 1) การวางงานทหลกเลยงไมได (hard-core unemployment) เกดขนเพราะสงคมทกสงคมจะมคนบางประเภททมปญหาสภาพจต ทพพลภาพ มทศนคตไมดตอการทางาน เขาทานอง “ทา ๆ หยด ๆ” หรอบางคนอาจมอายไมเหมาะตองาน ฯลฯ การวางงานประเภทนแกไขคอนขางยาก เชน นายจางคงไมตองการจางผทมปญหาสภาพจต หรอแมกระทงคนทพพลภาพ หรอผทเคยตองโทษ การแกปญหาของคนกลมนตองเปนโครงการสวสดการของรฐบาลเอง เชน การฝกอาชพชางเฟอรนเจอรใหผตองขงของกรมราชทณฑ เปนตน 2) การวางงานตามแนวคดของมารกซ (Marxian unemployment) เกดจากจานวนคนงานในกองทพสารองของผวางงาน (reserve army of unemployed) เพมมากขน อนเนองจากสาเหต 3 ประการคอ ประการแรก เกดจากอตราการเพมของประชากรสงขน ประการทสอง เกดจากกรรมวธการผลตแบบทนนยม มกเปนวธการผลตแบบประหยดแรงงาน (labor saving) ทงน เพราะอตราคาจางสงจะทาให

155

นายจางหนไปใชทนแรงงาน ดงในกรณของการสงเสรมการลงทนของไทย ททาใหตนทนในการใชทนถกลง โดยการยกเวนภาษเครองจกรทนาเขาจากตางประเทศ มผลใหราคาการใชเครองจกรถกลง สาเหตอกประการหนงททาใหเกดการประหยดการใชแรงงานคอ ความกาวหนาทางวทยากร มกเปนประเภทการใชทนมากขน ใชแรงงานนอยลง หรอทนกวชาการเรยกวา Hicksian labor-saving biased technological change

8.6 สภาพการวางงานในกรงเทพฯ และชนบท 1) ตลาดแรงงานในกรงเทพฯ วกฤตเศรษฐกจทเรมเดอนกรกฎาคมป 2540 มผลทาใหอตราการวางงานแฝงหรอการทางานตาระดบ เฉพาะในกรงเทพมหานครสงขนอยางมาก โดยเพมสงขนถงรอยละ 13 ในเดอนสงหาคมปเดยวกน และขยบสงขนไปอกเปนรอยละ 18 ในเดอนกมภาพนธของป 2541 สวนอตราการวางงานทวดเปนตวบคคลยงไมสงมากนกในตลาดกรงเทพฯอตราดงกลาวอยทรอยละ 3 ถงรอยละ 4.6 ระหวางป 2540 และ 2541 อยางไรกตาม ตลาดแรงงานในกรงเทพฯ มการปรบตวไดอยางรวดเรวในป 2542 อตราการทางานตาระดบลดลงเหลอเพยงรอยละ 2.1 ในเดอนพฤษภาคม ขณะทอตราการวางงานทวดเปนตวบคคลสงขนเปนรอยละ 5.1 เนองจากสภาวะเศรษฐกจทหดตวตอเนองจากป 2541 และการปลดคนงานออกจานวนมากในปนน เพอหลกเลยงการจายเงนชดเชยแกลกจางทถกปลดออกจากงาน ตามพระราชบญญตคมครองแรงงานฉบบใหม ป พ.ศ. 2541 ซงจะมผลบงคบใชในเดอนสงหาคมปเดยวกน 2) ตลาดแรงงานในชนบท : จากเมองสชนบท ผลกระทบวกฤตเศรษฐกจป 2540 มผลตอการจางงานในชนบทเชนเดยวกน แตลกษณะของผลกระทบตางจากตลาดกรงเทพฯ เนองจากการจางงานในชนบทขนอยกบฤดกาล ในฤดแลงจะมอตราการวางงานคอนขางสง คอมผวางงานระหวางรอฤดกาลหรอฤดฝน ซงเปนระยะเวลาเกบเกยวผลผลตและมความตองการใชแรงงานจานวนมาก สาหรบตลาดแรงงานชนบทของไทย การปรบตวยงไมดเทาตลาดแรงงานในกรงเทพฯ เมอพจารณาจากอตราการทางานตาระดบในป 2540-2541 ยงคงอยในระดบสงถงรอยละ 9.2 ซงสงกวาตลาดกรงเทพฯและพนท อนๆ นอกจากนอตราการวางงานทเปนตวบคคลกยงสงกวาพนทอนๆ ประมาณวามคนทวางงานระหวางรอฤดกาลเกอบ 1 ลานคนในป 2542 จานวนคนวางงานในชนบทเพมสงขนน สวนหนงมาจากคนทตกงานในเมองและอพยพกลบถนฐานบานเกด การเคลอนยายแรงงานกลบสชนบทเพมสงขนทงในฤดแลงและฤดฝน ในป 2541 ซงสวนทางกบทเคยเปนไปในชวงทเศรษฐกจกาลงขยายตว(ดแผนภาพแสดงสดสวนของผอพยพจากเมองสชนบทประกอบ)

156

รปท 8.7 ภาพแสดงสดสวนของผอพยพจากเมองสชนบท ทมา : ขอมลการสารวจแรงงาน , สานกงานสถตแหงชาต

จากการอพยพของแรงงานกลบคนสภาคชนบทนน ในสวนของภาคชนบทเองไมสามารถรองรบแรงงานอพยพและแรงงานในทองถนเดมไดอยางเตมท ทงนเพราะเหตผลอยางนอย 2 ประการ ประการแรก ภาคชนบทเองกมอตราการวางงานในระดบทสงกวาในภาคในเมองอยแลว ประการทสอง งานเกษตรกรรมในชนบทบางอยางไดหนไปใชเทคโนโลยแบบใหม ซงมการใชแรงงานคนในสดสวนทนอยกวาเดม

8.6 ตวอยางกลมบคคล(แรงงาน)ทไดรบผลกระทบจากวกฤตการณทางเศรษฐกจ

1) พนกงานของธนาคารกรงเทพฯพาณชยการ หรอ BBC

หลงจากทรฐบาลประกาศมาตรการเกยวกบสถาบนการเงนเมอวนท 14 สงหาคม 2541 กอใหเกดความเปลยนแปลงอะไรๆหลายประการ โดยเฉพาะอยางยงในประเดนของตวองคกร ธนาคาร – สถาบนไฟแนนซ ทจะลดขนาดองคกรลง เมอมการยบ - ผนวก รวมเกดขนจะตองมการเปลยนแปลงภายในองคกรตามมา เชน โครงสรางการบรหารองคกรตองมการปรบเปลยนใหสามารถรองรบกบขนาดขององคกรทใหญขน เพอใหมประสทธภาพสงสดในการทางาน ขนาดขององคกรเองกถกลดขนาดใหเลกลง เมอมาถงจดนจงเกดปญหาวาเมอองคกรขนาดเทาเดมใชพนกงานจานวนหนง แตเมอองคกรถกจากดขนาดเลกลงจะเองพนกงานทลนงานไปทาอะไร สดทายผลกระทบกมมาถงตวพนกงาน

38.539

39.540

40.541

41.542

42.543

% ของผอพยพทงหมด

2537 2538 2539 2540 2541

ป พ.ศ.

157

จากมาตรการเมอ 14 สงหาคมนน พนกงานของธนาคารกรงเทพฯพาณชยการหรอบบซ นบวาเปนผทไดรบผลกระทบรนแรงมากกวาพนกงงานของธนาคารอนๆทประกาศในคราวเดยวกน เนองจากธนาคารพาณชยการฯตองยบเอาสนทรพยไปประเคนรวมกบธนาคารกรงไทย เหลอแตหนเสยเอาไวและจดการตอไป ซงกหมายความวาแบงคบบซไมไดเปดใหบรการเหมอนอยางธรกจแบงคอกตอไป พดงายๆกคอถกปด ซงจะมพนกงานของธนาคารกรงเทพฯพาณชยการฯประมาณ 1,100 คนเทานนทมโอกาสไดทางานกบบรษทบรหารสนเชอทจะจดตงขนใหม สวนทเหลออก 4,000 คน จะกลายเปนคนตกงาน ซงพนกงานทกลายเปนคนตกงานนน ทไดออกมาชมนมเรยกรองคดคานการตดสนใจครงนของรฐบาล โดยกลาววาเปนการกระทาทไมเปนธรรม และรองขอใหรฐเขามาชวยเหลอ

2) แรงงานหญงในภาวะเศรษฐกจซบเซา

ในทางเศรษฐศาสตรถอวาแรงงานเปนปจจยการผลตทสาคญ ตามความหมายดงกลาวไมไดจากดวาชายหรอหญง แตหมายถงมนษยชาตทงชายและหญงทกระทากจกรรมตางๆ เพอการดารงอยรอดของชวต แตการวางแผนพฒนาประเทศทผานมา แรงงานสตรซงถอวาเปนปจจยการผลตทสาคญกลบอยในฐานะทางเศรษฐกจและสงคมทตกตา จากภาวะทเศรษฐกจขยายตวอยางมาก แรงงานทงชายและหญงยอมไดรบผลประโยชนจากการขยายตวทางเศรษฐกจ รายไดตอหวของคนไทยเพมขนจาก 21,000 บาทในป 2529 เปน 41,000 บาทในป 2534 โอกาสการจางงานเพมมากขน การลงทนจากตางประเทศทงทเปนการลงทนโดยตรงและการลงทนในรปของหลกทรพยเพมขน ขณะทการจางงานเพมขนกอใหเกดความตองการแรงงานหญงมากขนตามไปดวย โดยเฉพาะอตสาหกรรมทตองใชแรงงานคนเปนสวนใหญ (Labor Intensive) แรงงานหญงทเคยอยในภาคเกษตรจะเขาสภาคอตสาหกรรมมากขน มการอพยพมากขน ซงสวนใหญจะเขามาทางานทไดรบคาจางไมสงนก แตสวนใหญแลวผหญงมกมบทบาทสาคญในโรงงานอตสาหกรรมทอผา โรงงานตดเยบเสอผาสาเรจรป โรงงานผลตรองเทา โรงงานแปรรปอาหาร โรงงานผลตชนสวนและอปกรณไฟฟา ฯลฯ ทผานมา แรงงานหญงไดเขามามบทบาทในการพฒนาประเทศชาต ทงในระดบครวเรอนและในระดบชาต ในระดบครวเรอนมจานวนไมนอยทรายไดของแรงงานหญงเปนรายไดหลกของครวเรอน สวนในระดบชาตโดยเฉพาะระบบการผลตเพอการสงออกในกลมหลกๆของประเทศลวนแตใชแรงงานหญงไมตากวา 80 เปอรเซนต เมอทกอยางเปลยนแปลงไป ทกวนนเศรษฐกจทเคยรงเรองกลายเปนซบเซา บรษทหางรานและโรงงานอตสาหกรรมตางๆพยายามอยางมากทจะประคองตวใหรอดพนจากภาวะวกฤตน และวธการทนามาใชยอมหลกเลยงไมไดทจะสงผลกระทบตอแรงงาน โดยเฉพาะแรงงานหญง แรงงานสวนใหญของประเทศ

158

กรมสวสดการและคมครองแรงงาน ไดศกษากลมแรงงานหญงเมอป 2534 ระบปญหาทพวกเธอประสบในการทางานทสาคญ คอ (1) ปญหาการถกเลอกปฏบต ลกจางหญงสวนมากเปนแรงงานไรฝมอ การศกษาต า ความสามารถและประสบการณในการทางานมไมมากเทาทควร ผลตอบแทนจากการทางานโดยทวไปจงไมเทาเทยมชาย ดงนนจงถกเอารดเอาเปรยบจากนายจางไมวาจะเปนลกษณะงาน อตราการจาง การใชแรงงานทวไปและสวสดการ โดยเฉพาะอยางยงการเลอกปฏบตตอแรงงานสตร อาท หญงทรบงานไปทาทบานโดยไดรบคาจางตามผลงาน และหญงททางานตามสถานบรการทางเพศ หญงรบใชในบานซงไมอยในฐานะลกจาง และไมไดรบการคมครองตามกฏหมายแรงงาน (2) ปญหาการมงานทา และการจางงาน กลาวคอโอกาสในการหางานทาของผหญงทสมรสแลวจะมนอยกวาชาย นายจางสวนใหญมกจะไมจางผหญงทสมรสแลวเขาทางาน เพราะเกรงวาอาจตองพบปญหาตางๆ ตามมา เชน ภาระทางครอบครว การคลอดบตรซงผคลอดจะตองลาเปนเวลาไมเกน 3 เดอน ซงเปนอปสรรคตอการเพมผลผลตของนายจาง และการทางานทตอเนอง (3) ปญหาความไมเสมอภาคในการพฒนาบคลากร ลกจางหญงสวนใหญมกไมมปากเสยง และยอมรบสภาพการทางานทเปนอยมากกวาชาย ประกอบกบมภาระทางครอบครวทาใหไมไดรบการสงเสรมในเรองการอบรมวชาชพเพอเพมพนความร ลกจางหญงจงยงคงเปนแรงงานไรฝมอ การเลอนตาแหนงงานในระดบสงขนจงมโอกาสนอยกวาชาย (4) ปญหาสขภาพอนามย มลกจางหญงจานวนมากทตองทางานลวงเวลาจนสขภาพเสอม โทรมดวยความจาเปนทางเศรษฐกจของครอบครว บางสวนทางานในโรงงานทตองเกยวของกบสารเคมสารพษ หรอทางานทตองใชสายตามาก ตลอดจนสภาพแวดลอมทไมปลอดภยดงกรณตวอยางเพลงใหมโรงงานตกตาเคเดอร เมอวนท 19 พฤษภาคม 2535 มผเสยชวตถง 188 คน สวนใหญเปนลกจางหญง และกรณเพลงไหมโรงงานเยบเสอผาทเตาปน เปนตน

(5) ปญหาความกดดนในการแบงเวลาใหแกการประกอบอาชพและงานบาน โดยเฉพาะหญงทสมรสแลว การขยายตวทางเศรษฐกจทาใหผหญงเขาสตลาดแรงงานมากขน ในขณะเดยวกนยงคงตองรบภาระหนาทการทางานบานเชนเดม สงผลใหเกดความกดดน ความเครยดและอาจถายทอดลงไปถงสมาชกในครอบครว อนจะนาไปสปญหาสงคมตอไปโดยเฉพาะอยางยงครอบครวทยากจน ครอบครวทสามภรรยาแยกกนอย ปญหาขางตนลวนเปนปญหาพนฐานในชวตการทางานของแรงงานหญงทวไป แตเมอผนวก เขากบภาวะเศรษฐกจทตกตาในปจจบนปญหาทแรงงานหญงมแนวโนมจะพบคอ

(1) การเลกจางหรอการปลดคนงานออก

159

เมอนายจางไมสามารถทนกบภาวะเศรษฐกจทยาแยและหากจาเปนถงขนตองปลดคนงานออก นายจางยอมเลอกทจะปลดคนงานทเขาเหนวาประสทธภาพการทางานตา ซงอาจจะไมเปนจรงตามนนเสมอ สดทายมกตกกบแรงงานหญงเสมอ จากตวเลขซงมการสารวจอยางเปนทางการ ระบวาในป 2540 มคนวางงานประมาณ 1.2 ลานคน ในจานวนนเปนคนงานทถกเลกจางทกองคมครองแรงงาน กรมสวสดการและคมครองแรงงาน กระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม ไดรบรายงานตงแต 1 มกราคม 2540 ถง 31 ธนวาคม 2540 จานวน 44,753 (แยกเปนเพศชาย 23,007 คน และหญง 21,746 คน) นอกจากนยงมรายงานออกมาอกวา สถานประกอบการจานวน 156 แหง มความเปนไปไดทสถานประกอบการเหลานจะเลกจางคนงานจานวน 13,656 คน และสถานประกอบการทกาลงมปญหาอก 1,039 แหง ซงหมายถงมคนงานทไมรวาชวตการทางานจะดาเนนไปอยางไรอก 228,732 คน ขณะทกระทรวงแรงงานฯประมาณการวาในป 2541 น จานวนคนวางงานจะมจานวนสงถง 2 ลาานคน

(2) การลดสวสดการและการลดคาจางเงนเดอน

โดยปกตแลว จะพบวามบางสถานประกอบการทไมตองการทจะปลดพนกงานหรอการเลกจาง เพราะฉะนนตองเลอกมาใชมาตรการทเกยวกบการลดสวสดการและการลดคาจางเงนเดอน และมแนวโนมเพมมากขนในปจจบน โดยทวไปสถานบรการจะเลอกลดเงนพเศษนอกเหนอจากเงนเดอนประจา เชน ลดโบนส ลดวนทางาน ลดโอท จนกระทงลดสวสดการทมคาใชจาย เชน บรการรบ-สงรายเดอน หรอ กจกรรมภายในสถานประกอบการ ภายใตสภาพการณในปจจบน ซงสวนใหญแลวแรงงานไมมทางเลอกเพราะอยางนอยกดกวาถกเลกจาง

(3) การใชระบบเหมาชวง (Subcontract)

อยางทกลาวตอนตนแลววา ในภาวะปจจบนเปนความจาเปนทนายจางตองลดตนทนทก อยางเทาทจาเปน วธการอยางหนงทนายจางหนไปใชคอพยายามหาทางลดปรมาณการจางงานใหเหลอนอยเทาทเปนไปได เพราะฉะนนนายจางจานวนหนงหนไปใชการจางระบบการจางเหมาชวง เนองจากนายจางเหลานนไมตองการแบกรบภาวะตนทนทเกยวของกบคาจาง นอกจากนยงสามารถหลกเลยงเงอนไขของกฎหมายแรงงานฉบบตางๆ หลกเลยงจากพระราชบญญตประกนสงคม หลกเลยงจากพระราชบญญตแรงงานสมพนธ ปจจบนถอไดวาแรงงานในโรงงานอตสาหกรรมซงสวนใหญเปนแรงงานหญงถกคกคามจากวธการรบเหมาชวงเพมมากขน และกาลงแพรหลายในแถบชนบทตางจงหวดอยางมาก จะเหนไดวาภายใตภาวะปจจบนแรงงานหญงไดรบผลกระทบอยางมาก สงทเกดขนกบแรงงานหญงเหลานกลบไมไดมผลตอเฉพาะกลมแรงงานหญงเหลานเทานน เพราะหากรายไดของแรงงานเหลาน

160

ตองนาไปใชในการสงเสยเพอการศกษาของบตรหลาน ผลทไดรบกลบคนมาคอวาโอกาสทางการศกษาของเยาวชน และอนาคตของชาตจะมดมนตามไปดวย

3) พนกงานของบรษทไทยเอโร

บรษท ไทยเอโร ซงเปนบรษทของตระกลโพธรตนงกล ตงอยบนถนนพหลโยธน จงหวดปทมธาน ไดประกาศปลดลกจางประมาณ 389 คน โดยเปนพนกงานทมอายงานมากกวา 20 ปขนไป ทงนโดยอางเหตผลวาขาดสภาพคลอง ขณะทลกจางเผยเปนการฉวยโอกาสการเลกจางคนทมอายงานมากอยางไมมทางส ทงนลกจางของบรษทจานวนกวา 1,000 คน ไดชมนมเรยกรองความเปนธรรมและเขาพบกบนายจองชย เทยงธรรม รฐมนตรชวยวาการกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม โดยไดมการนดหมาย พล.ท.เจรญศกด เทยงธรรม กรรมการผถอหน และ นายชาต เมฆนทรพนธ กรรมการผจดการ ซงเปนตวแทนของบรษทมาพดคยตกลงกน ทผานมา บรษทไทยเอโรประสบปญหาในเรองปรมาณคาสงซอทตกลง ซงเปนผลจากสถานการณการปดบรษทไทยเมลอน เทกซไทล ซงเปนบรษทในเครอ ทาใหลกคาขาดความเชอมน เพราะปกตผถอหนเปนกลมเดยวกน สงผลตอผลการประกอบการและจาเปนตองลดจานวนพนกงานสงออกจานวนหนง นอกจากนยงประสบปญหาเรองสภาพคลองเนองจากธนาคารไมยอมปลอยสนเชอให โดยขณะนบรษทเปนหนทางธนาคารกรงเทพ จานวน 200 ลานบาท บรษทไทยเอโร เปนสถานประกอบการผลตเสอผาสาเรจรปหลากหลายยหอ ไดแก ไนก อาดดาส พมา รบอค ฯลฯ โดยสงออกใหกบตางประเทศ กอนหนาทจะประกาศปลดพนกงานครงน บรษทไดเคยเลกจางไปแลวเมอเดอนมกราคม 2541 จานวน 262 คน และในเดอนกมภาพนธอก 265 คน

4) พนกงานของโรงแรมเดย-ไนท

ภายหลงจากการปดกจการลงอยางสายฟาแลบของโรงแรมเดย – ไนท พนกงานโรงแรมเดย – ไนท ไดชมนมกนทโรงแรมเพอเรยกรองเงนเดอนและเงนสวสดการตางๆจากเจาของกจการ เนองจากทโรงแรมปดกจการ โดยพนกงานโรงแรมคนหนงกลาววา ทางการไฟฟาสวนภมภาคบางละมง ไดสงเจาหนาทมาดกระแสไฟฟา เพราะทางโรงแรมไมไดขาระคากระแสไฟฟาตงแตเดอนมกราคมเปนตนมา คดเปนเงนประมาณ 2 ลานบาทเศษ สาหรบพนกงาน ทางเจาของโรงแรมบอกใหพนกงานกลบบาน แตไมไดแจงเกยวกบการจายเงนเดอนหรอสวสดการแตอยางใด โดยพนกงานไมไดรบเงนเดอนมาเปนเวลา 4 เดอนทผานมาพนกงานตองทางานเพราะไมมงานอนรองรบ ประกอบกบนายจางไดออนวอนใหรอไปกอน ซงการรวมตวของพนกงานกเพอเรยกรองเงนเดอนและสวสดการทพนกงานควรไดรบ เพราะหลงจากทปดโรงแรม นายจางกไมไดเหลยวแลพนกงานเลย

บทท 9 สหภาพแรงงาน (Labor Union)

9.1 ความหมาย

คานยามของ ซดนย และบทรคซ สหภาพแรงงานหมายถง สมาคมของผหาเลยงชพดวยคาจาง เพอการดารงคงอยของตน และเพอการทาใหสภาพการทางานดขน แตดเหมอนคานยามนยงขาดอะไรบางอยางเพอทจะสอความหมายใหเขาใจงายขน อมพร วจตรพนธ จงไดดดแปลงและเรยบเรยบถอยคาเสยใหมวา “สหภาพแรงงานไดแกสมาคมคนงาน ทตงขนโดยมวตถประสงคเพอปรบปรงคาจาง ชวโมงการทางาน และสภาพการทางานใหดขน โดยวธเจรจารวมตอรอง” 1 คานยามของ เบลตน เอม เฟลสเชอร เหนวา ในทรรศนะของลกจางแลว สหภาพแรงงานซงเปนตวแทนทสาคญทสดในกระบวนการกาหนดคาจางคอ “เครองมอในการยกมาตรฐานการครองชพ และพทกษศกดศร และสทธสวนบคคลของงาน” 2 แตถามองจากทรรศนะของนายจาง เฟลสเชอรกลบใหความเหนวา “สภาพแรงงานคอกลมคนงาน ซงจะทาการละเมดทรพยสนและสทธอนชอบดวยศลธรรมของนายจาง” 3 แตไมวาจะมองในแงใด สาหรบกจกรรมหลกของสหภาพแรงงานในสหรฐอเมรกา จะเกยวของผกพนกบการตอรองในเรองคาจาง เรองสภาพการทางาน และมาตรฐานการจางงาน ในสวนทเปนความสมพนธระหวางลกจางและนายจาง และเปนความพยายามในการแสวงหาบทบญญตทางกฎหมายแรงงาน ในสวนทเปนความสมพนธระหวางสภาพแรงงานกบชมชนโดยสวนรวม 4 แตเมอพจารณาจากคานยามทปรากฏในพระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518 (1975) สหภาพแรงงาน หมายถง “องคการของลกจางทมวตถประสงคเพอการแสวงหาและคมครองผลประโยชนเกยวกบสภาพการจางและสงเสรมความสมพนธอนดระหวางนายจางกบลกจาง และระหวางลกจางดวยกน ซงจดตงขนตามพระราชบญญตน”

1 อมพร วจตรพนธ, เศรษฐศาสตรแรงงาน, โรงพมพมหาวทยาลยรามคาแหง, กรงเทพฯ, 2519, หนา 41. 2 Belton M. Fleisher, Labor Economics : Theory and Evidence, New Jersey, Pretice-Hall, 1970, p.169. 3 Flesisher, Loc.cit. 4 Ibid., p. 170.

162

กลาวโดยสรป สหภาพแรงงาน คอ “ องคการของลกจางทมฐานะเปนนตบคคล ซงมวตถประสงคเพอการแสดงหาและคมครองผลประโยชนทางเศรษฐศกจอนเกดจากและเกยวเนองกบการทางาน และเพอสงเสรมสมพนธภาพทางสงคมและการแรงงานสมพนธ อนจะนามาซงสนตสขในวงการอตสาหกรรม และเสถยรภาพทางเศรษฐกจ ตลอดจนความมนคงทางสงคมดวยการเจรจาตอรองรวม”

9.2 ประวตความเปนมา

กอนยคสมยแหงการปฏวตอตสาหกรรม สมาคมชางฝมอเปนศนยรวมเพยงแหงเดยวของลกจาง ซงเปนคนงานชางฝมอในอนทจะพทกษและคมครองการอาชพของตนเอง แตสมาคมชางฝมอ 5 น กมใชองคการของลกจางในความหมายของสหภาพแรงงานตามความเขาใจทเปนอยในปจจบน แตมลกษณะเปนสมาคมอาชพททงนายจางและลกจางตางกเปนสมาชกของสมาคมรวมกน ทเปนเชนน กเพราะในสมยนน ทงนายจางและลกจางตางกเปนชางฝมอดวยกน ผลประโยชนของนายจางและลกจางจงละมายคลายคลงกน และไปดวยกนได ตางฝายตางถอยทถอยอาศยกน สมาคมชางฝมอมหนาทรบผดชอบในเรองการคมครองมาตรฐานงานชางฝมอ ดวยการกาหนดระยะเวลาแหงการเปนชางฝกหดของผทจะประกอบอาชพวชาชางฝมออยางเดยวกบพวกตนใหเนนนานออกไป อยางในกรณของประเทศองกฤษ ผทจะประกอบวชาชพชางฝมอได จะตองผานระยะเวลาของการเปนชางฝกหดอยนานถงเจดป 6

พวกชางฝมอเหลานสนใจไมเฉพาะแตคาจางทคานวณจายใหตามผลงานททาเทานน แตยงสนใจในสภาพการทางานและการคมครองสถานภาพความเปนชางฝมอใหอยเหนอคนงานไรฝมอในสาขาอาชพเดยวกบตนมใหเพมมากนก หรอถาเปนไปไดกจะพยายามควบคมใหคงทเพอรกษามาตรฐานและอภสทธของความเปนชางฝมอใหคงไว

ในประเทศองกฤษกอนป พ.ศ. 2368 (1825) รฐบาลไดเขาแทรกแซงในกจการธรกจ เอกชน โดยเฉพาะในการกาหนดอตราคาจางดวยบทบญญตทางกฎหมาย ในตอนแรก ๆ กทาเฉพาะการกาหนดอตราคาจางสาหรบคนงานไรฝมอ ตอมาจงคอยขยายวงเขาครอบคลมคนงานชางฝมอ การควบคมและแทรกแซงโดยรฐบาล ทาใหบทบาทของคนงานชางฝมอมอยอยางจากด การเคลอนไหว การนดหยดงานและการชมนมเรยกรองใด ๆ ของลกจางคนงานถอวาบอนทาลายความมนคงของรฐและเศรษฐกจของ

5 จากคาภาษาองกฤษวา "Guilds" 6 Henry Pelling, A History of British Trade Unionism, Middlesex, Penguin Books Ltd, 1965, p. 17.

163

ประเทศ และเปนการกระทาทผดกฎหมาย สมาคมชางฝอมอภายใตการควบคมแทรกแซงโดยรฐสามารถดาเนนการงานไปไดโดยราบรน เพราะนายจางและลกจางมลกษณะเฉพาะตน และมผลประโยชนทคลายคลงกนประการหนง และมความกดดนจากรฐบาลพอ ๆ กนอกประการหนง

อยางไรกด เมอการสอสาร การคมนาคม และการขนสงเจรญกาวหนา สะดวกและรวดเรวขน การผลตและการคาขยายตว มขอบขายกวางขวางใหญโตขน มการแบงแยกแรงงาน มการพฒนาความชานาญเฉพาะดาน และมการใชเครองจกรมากขน การเปลยนแปลงทเกดขนอยางรวดเรวน ทาใหผลประโยชนของลกจางและนายจางเรมแตกตางกนออกไป นายจางมไดทางานชางฝมอเคยงบาเคยงไหลกบลกจางอกตอไป แตกลบเปนผจดการ ผควบคมสงการ คอยเรงรดใหลกจางทางานหนกขน ทางานมากชวโมงขน ทางานใหเรวขน เพอเรงรดผลผลตใหทนตามความตองการของลกคา ในชวงนเอง ทมโนทศนเกยวกบองคการของลกจาง โดยเฉพาะไมเกยวกบนายจางไดเกดขนในกลมคนงานชางฝมอ

ความเจรญกาวหนางทางการคาและอตสาหกรรมทเกดขนในชวงปลายครสตศตวรรษท 18 น เปนผลสบเนองมาจากลทธปจเจกชนเสรนยมไดรบการยอมรบจากสงคม รฐไมเขาแทรกแซงกจกรรมทางเศรษฐกจ ปลอยใหปจเจกชนทาการผลตและการคาแขงขนกนตามความสามารถชนดใครดใครอย ผทสไมไดกตองถอนตวออกไป คนใหม ๆ ทมความสามารถและมโอกาสกจะเขามาแทนท ผทยงอยไดในกจการกจะตองพยายามสรางเสรมและรกษาสถานภาพของความไดเปรยบจากการแขงขนของตนใหคงไวดวยการลดตนทนการผลตใหตาสด ดวยการใชเครองจกรทดแทนแรงงานชางฝมอ ทาใหเกดแรงกดดนแกคนงานชางฝมอ ในอนทจะดนรนเพอความอยรอดของตน

ดงนน สหภาพแรงงานทเกดขนครงแรกทงในองกฤษและสหรฐอเมรกาในตอนตนครสตวรรษท 19 จงเปนสหภาพแรงงานชางฝมอ(Craftmen’s Union) และมไดกลายสภาพหรอพฒนามาจากสมาคมชางฝมอแตอยางใด หากแตเปนกระบวนการอสระของคนงานชางฝมอในความพยายามทจะปกปองสทธและอภสทธทตนเคยมใหคงไว ฉะนน ระยะแรกทเกดขน จงมไดมชอเรยกวา “สหภาพแรงงาน”(Labor Union) แตเรยกวา “สหภาพชางฝมอ”(Trade Union) คาวา "สหภาพแรงงาน" มาใชกนภายหลงเมอปรากฏวา มการขยายองคการของลกจางในลกษณะของสหภาพน ใหครอบคลมลกจาง คนงานทวทงโรงงานหรอสถานประกอบการเดยวกน ภายใตการจางของนายจางคนเดยวกน หรอภายในกจการประเภทเดยวกน เปนสหภาพแรงงานแบบเบดเสรจ(Inclusive Union) หรอบางทกเรยกวา สหภาพแรงงานอตสาหกรรม(Industrial Union) ขบวนการเพอจดตงสหภาพแรงงานแบบเบดเสรจน แสดงใหเหนถงปฏกรยาของลกจางคนงานโดยทวไป ทมตอความยตธรรมทางเศรษฐกจอนเปนผลตผลสบเนองมาจากการปฏวตอตสาหกรรม ความสนใจของสหภาพแรงงานเบดเสรจน มไดเนนในเรองคาจางและอภสทธมากนก แตเนนในเรองของความเปนธรรมทางเศรษฐกจและสงคมมากกวา “สหภาพแรงงานชางฝมออนเปนปกแผนยงใหญ” (The Grand Consolidated Trades Union ) ภายใตการนาของ ยอรจ โอเวน ซงจดตงขนในประเทศองกฤษ ป พ.ศ. 2377 (1834) และ “สหภาพอศวนแรงงานอนสงา

164

งาม” (The Noble Order of The Knights of Labor) ซงมบทบาทอยในสหรฐอเมรกา ระหวางชวงป พ.ศ. 2412 (1869) ถงป 2433 (1890) เปนตวอยางทสาคญของสหภาพแรงงานแบบเบดเสรจ7

สหภาพแรงงานแบบเบดเสรจ หรออกนยหนง สหภาพแรงงานอตสาหกรรมน สาหรบประเทศสหรฐอเมรกาในระยะแรกเกดขนในอตสาหกรรมเหมองแร อตสาหกรรมเบยร และอตสาหกรรมเยบปกถกรอย แรก ๆ มฐานะไมมนคงนก และมกจะไดรบการกลนแกลงจากนายจางและถกปดลอมโดยสหภาพแรงงานชางฝมอ ซงเปนคแขงขนเสมอ ๆ

9.3 ประวตยอของสหภาพแรงงานในบางประเทศ

1) สหภาพแรงงานในประเทศองกฤษ

ในป พ.ศ. 2367 (1824) รฐสภาของประเทศองกฤษ ไดมมตวา ความพยายามใด ๆ กตาม ในอนทจะระงบยบยงการรวมกลม รวมพลงของฝายลกจางนน นอกจากจะไมบงเกดผลในทางระงบยบยงแลว ยงอาจกอใหเกดความขนเคอง ไมไววางใจซงกนและกน ซงจะนาไปสปฏบตการรนแรงของฝายลกจาง และนาภยนตรายมาบนทอนสนตสขของประชาคม ผลแหงมตน ทาใหมการยกเลกบทบญญตทางกฎหมายทเปนอปสรรคตอการรวมกลมของลกจางหรอนายจาง โดยเฉพาะบทบญญตบางมาตราในกฎหมายสามญ (The Common Law) บทบญญตทปรบปรงแกไขใหมไดยอมใหลกจางหรอนายจางรวมตวกนจดตงเปนองคการลกจางหรอองคการนายจางไดโดยสนตวธ แตกไดมมาตรการปองกนการกระทาอนเปนการขมข คกคามหรอกอความรนแรงทอาจจะเกดจากการกระทาของลกจางหรอนายจางเอาไว บทบญญตดงกลาวปรากฏอยในกฎหมายวาดวยการรวมตวกน พ.ศ. 2367 (1824)( The Combination Law of 1824) การออกกฎหมายฉบบน ทาใหเกดองคการลกจางขนมามากมายหลายองคการ แตองคการลกจางทถอกนวาเปนอนตรายตอนายจางมากทสดคอ องคการลกจางรบสงสนคาและองคการลกจางอตสาหกรรมตอเรอ ซงเปนองคการทไดใชคาวา “สหภาพ” กอนองคการอน ๆ สหภาพซงมชอวา “ชมรมสหภาพชางซอมเรอผรอบคอบ”( The Shipwright Provident Union Society ) ไดวางกฎการจางงานอนเขมงวดใหนายจางทาการจางงานไดเฉพาะชางฝมอซงเปนสมาชกของสหภาพนเทานน และ “สหภาพมาตรฐานแหงความภกด”( The Loyal Standard Union) ไดปฏเสธทจะออกทางานในเรอเดนทะเลพรอมกบกลาสเรอผซงมไดเปนสมาชกของสหภาพ ป พ.ศ. 2367 (1824) จงเปนปทเตมไปดวยความขดแยงและมการนดหยดงานเกดขนบอยครง จนกระทงไดมการแกไขกฎหมายกนใหมในป พ.ศ. 2368 (1825) และตามนยแหงกฎหมายใหมน แมวา สหภาพแรงงานจะมใชองคกรทผดกฎหมาย แตการกระทาของสหภาพแรงงานทสอไปในทางกอความ

7 Jack Barbash, "The Rise of Industrial Unionism", in William Haber, The Vista of American Labor, p. 160.

165

รนแรง หรอมพฤตกรรมไปในทางขมขคกคามนายจาง ถอวาเปนการกระทาทผดกฎหมาย และเปนการบอนทาลายความมนคงของชาต บรรยากาศอนมดมนของฝายลกจางคอยแจมใสขนหลงป พ.ศ. 2410 (1867) เพราะไดมบทบญญตแหงกฎหมายหลายฉบบทรบรองฐานะนตบคคลของสหภาพแรงงาน รบรองสทธในทรพยสน ตลอดจนสทธในการนดหยดงานโดยชอบดวยกฎหมายของสหภาพแรงงาน

2) สหภาพแรงงานในประเทศฝรงเศส

รฐบาลฝรงเศสไดประกาศยกเลกกฎหมายเลอชาเปลเอร ซงมบทบญญตหามมใหลกจางรวมตวกนจดตงเปนสหภาพแรงงาน เพอทาการเปลยนแปลงราคาสนคา หรอคาจางทใชมากกวา 50 ป ไปเมอ พ.ศ. 2407 (1864) และไดยอมใหลกจางใชสทธกอตงสมาคมทเรยกกนตอมาภายหลงวา สหภาพแรงงานได ทงนเพอปรบสถานการณใหสอดคลองกบภาวะเศรษฐกจและสงคมทกาลงเปลยนไป

3) สหภาพแรงงานในสหรฐอเมรกา

สหภาพแรงงานเกดขนในสหรฐอเมรกาในชวงใกล ๆ จะถงป พ.ศ. 2343 (1800) โดยเกดขนในกลมคนงานชางฝมอฝกหด ซงไดปฏบตงานรวมกบนายชางมาเปนเวลานานพอสมควร ชางฝมอเหลาหนหวงวา การรวมกลมของพวกตนจะสงผลผลกดนใหพวกตนเปนนายชางในวนขางหนา สหาภพแรงงานชางฝมอเหลาน ไมไดสนใจสวสดการของลกจางคนงานกลมอน นอกจากความพยายามทจะรกษาสถานภาพทางสงคมและความอยดกนดของพวกตน สหภาพแรงงานเหลานในระยะตน ๆ ของการพฒนายงไมสจะมพลงอทธพลมากนก เพราะยงมความขดแยงภายในระหวางแนวความคดทจะใชพลงทางการเมองกบแนวคดทจะใชพลงานเศรษฐกจ เพอบรรลเปาหมายทตองการ นอกจากนสหภาพแรงงานเหลานยงตางกลมตางอย ยงไมมการผนกกาลงกนใหเปนปกแผนมนคง ในป พ.ศ. 2393 (1850) สหภาพแรงงานชางฝมอจานวน 6 สหภาพ ไดรวมตวกนเปนครงแรก แตกยงไมมบทบาทอะไรมากนก จนกระทงป พ.ศ. 2409 (1866) จงไดมการจดตงและประกาศชอสหพนธแรงงานอยางเปนทางการวา “สหภาพแรงงานแหงชาต”( The National Labor Union) องคการมอายเพยง 7 ป กถงกาลอวสาน เมอการประชมครงสดทายมผแทนสหภาพแรงงานตาง ๆ ทวประเทศ เขารวมประชมดวยเพยง 7 สหภาพแรงงานเทานน “สหพนธอศวนแรงงาน” ซงจดตงเมอป พ.ศ. 2412 (1868) โดยกลมคนงานชางตดเสอแหงเมองฟลาเดลเฟย ภายใตการนาของ ยเรยห เอส สตเฟน ไดเตบใหญขนเปสหภาพแรงงานระดบชาตแทน “สหภาพแรงงานแหงชาต” ซงลมไป สหพนธอศวนแรงงานนมลกษณะเปนสหภาพแรงงานแบบเบดเสรจ รวบรวมคนงานชายหญงโดยไมจากดอาชพ ไมถอสญชาต ศาสนา และไมเกยงวาจะเปนคนงานมฝมอ หรอไรฝมอ มจดมงหมายทจะใหมการจดตงสานกงานสถตแรงงาน ราน สหกรณ มการระงบกรณขอพพาทดวยอนญาโตตลาการ เรยกรองใหมการคมครองแรงงานเดก และความเสมอภาคใน

166

การทางานระหวางหญงชายและเรยกรองใหมชวโมงการทางานวนละ 8 ชวโมง สหพนธนจงเตบโตอยางรวดเรว ในป พ.ศ. 2429 (1886) สมาชกของสหพนธมจานวนสงสดถง 729,000 คน แตภายหลงเหตการณ “การนดหยดงานเดอนพฤษภาคม” จานวนสมาชกของสหภาพไดลดจานวนลงจนกระทงสหพนธน หมดความสาคญไปในทสด กรณการนดหยดงานเดอนพฤษภาคม เกดขนเมอป พ.ศ. 2429 (1886) สหพนธอศวนแรงงานไดจดใหมการชมนมนดหยดงานครงใหญขนทนครชคาโก เพอเรยกรองใหนายจางยอมรบหลกการทางานวนละ 8 ชวโมง ซงเรยกกนทวไปในหมลกจางคนงานวา “หลกการสามแปด” คอใหคนงานมเวลา 8 ชวโมง เพอการพกผอน 8 ชวโมง เพอการศกษาหาความร 8 ชวโมง และอก 8 ชวโมง เพอการทางาน และขณะทคนงานชมนมกนอยทจตรสเฮยมารเกตนน ไดเกดการณชลมนวนวาย และมผขวางระเบดเขาใสกลมเจาหนาทตารวจทเขาระงบเหต เปนเหตใหเจาหนาทตารวจเสยชวตหลายนาย และบาดเจบอกเปนจานวนมาก สหพนธอศวนแรงงานจงถกประชาชนตาหนตเตยน หาวาเปนผชกนาใหเกดเหตการณรนแรงถงเลอดเนอและชวต สหพนธอศวนแรงงานจงคอย ๆ เสอมและสนสดลงในทสด สหพนธแรงงานทเตบใหญขนมาแทนสหพนธอศวนแรงงานไดแก “สหพนธแรงงานแหงอเมรกา”(American Federation of Labor (AFL)) ซงกอตงขนในป พ.ศ. 2432 (1889) โดย แซมมวล กอมเปอรส ผซงเปนประธานคนแรกของสหพนธ และสหพนธแรงงานซงมชอวา “สภาองคการอตสาหกรรม”( Congress of Industrial Organization (CIO)) ซงกอตงโดย วอลเตอร รวเธอร เมอป พ.ศ. 2478 (1935) ตอมาในป พ.ศ. 2500 (1957) สหพนธทงสองนไดรวมเขาดวยกน นบวาเปน สหพนธทยงใหญและเกรยงไกรทสดในโลกปจจบน หลกปรชญาแหงการดาเนนการของสหพนธทงสองอาจกลาวรวม ๆ กนไดโดยสรปวา การดาเนนงานของสหพนธถอหลกการดาเนนงานแบบธรกจ คอ มงใหสมาชกไดประโยชนสงสดทงในแงของคาจางทเพม และชวโมงการทางานทนอยลง ชวโมงการพกผอนมากขน สภาพการทางานด มการแบงเขตอานาจของสหภาพแรงงานทเปนสมาชกใหชดแจง เพอปองกนความขดแยง ไมมความฝกใฝทางการเมอง และไมมความทะเยอทะยานทจะตงพรรคการเมอง แตจะสนบสนนนกการเมองทเปนมตรกบคนงาน คดคานคนทเปนศตร มความศรทธาในระบบเศรษฐกจทนนยม และมความเชอมนในหลกการดาเนนธรกจโดยเสร

4) สหภาพแรงงานในประเทศสงคโปร ระยะเวลา 140 ป หลงจากสงคโปรอยภายใตการปกครองขององกฤษ ลกวนยไดรบเลอกเปนนายกรฐมนตรคนแรกเพราะการสนบสนนของสหภาพแรงงาน เขาเปนทปรกษากฎหมาย สหภาพแรงงานมาตงแตป 1957 สหภาพแรงงานของสงคโปรกอตงขนเพอผลทางการเมองและมอทธพลทางการเมองเขาเกยวของตลอด การนดหยดงานหลายครงเปนไปเพอผลทางการเมองแตขณะเดยวกนกทาใหกจกรรมของสหภาพแรงงานเจรญกาวหนาตามไปดวย

167

รฐบาลสงคโปรใหความสนบสนนสหภาพแรงงานเปนอยางดโดยการสรางหอประชมใหญ และใหเงนอดหนนในดานการศกษา กระทรวงแรงงานของสงคโปรกไดสงเจาหนาทไปชวยเหลอในการจดหลกสตรอบรมหวหนากรรมกร ตงหองสมดทาการศกษาคนควาและวจยการเศรษฐกจและแรงงานสมพนธรวมกบเจาหนาทของสหภาพแรงงานอยางใกลชด

9.4 ทฤษฎสหภาพแรงงาน

1) ทฤษฎของ Marx และ Lenin

ทฤษฎของ Marx คอเรองการตอสระหวางชนชนหรอระหวางคนงานกบนายทน เขาเหนวาลทธนายทนทพยายามสะสมทน แลวนาไปลงทนเพมขนจนมกาไรมากมายเปนเหตใหอตสาหกรรมแผขยายออกไป คนงานเปนอกชนชนหนง เปนเพยงปจจยการผลตทแยกออกมาจากทดนและทรพยสนบนทดน เจาของทนเปนผไดรบกาไรโดยการขดรดเอาจากแรงงาน จงเกดความขดแยงกนระหวางคนงานและนายจางเมอทนตกอยกบนายทนเพยง 2-3 คน แตคนงานซงเปนคนสวนมากในสงคมถกเอารดเอาเปรยบ เมอเกดการตอสกนระหวางชนชนจนถงจดๆ หนง คนงานจะรวมตวกนเปนสหภาพแรงงานเพอรกษาผลประโยชนของตนเอง เพอคาจางสงขน และอาจพฒนาไปจนถงเปนพรรคการเมองหากมความมนคง แตอาจจะเลกลมไปถาคนงานแขงขนกนเอง สหภาพแรงงานไมเขมแขงพอ ไมมกาลงอานาจพอ ถาใหการศกษาใหรถงวธการดาเนนการทถกตอง ประชาชนใหการสนบสนน สหภาพแรงงานกจะมนคง การทคนงานรวมกนจดตงสหภาพแรงงานเพอใหฐานะตนทดเทยมกบคนอน เพอความมนคงทางเศรษฐกจ ปองกนการบบบงคบทางการเมองและความเสอมโทรมทางสงคม และรกษาผลประโยชนของตนเอง ซงเปนลกษณะสาคญของสงคมระบบนายทนในสหรฐและประเทศอตสาหกรรมจงไมจรงเสมอไปตามทฤษฎของ Marx และ Lenin ทวาเปนการตอสระหวางชนชน แตเปนการหาทางเขากนใหไดดทสดและกอใหเกดความยตธรรมขนในสงคม

2) ทฤษฎของ The Webbs

Sidney และ Beatrice Webb กลาวถงทฤษฎวาดวยประชาธปไตยในการอตสาหกรรมวา สหภาพแรงงานมบทบาททางการเผยแพรระบอบประชาธปไตยไปในระบบอตสาหกรรมเพอปองกนไมใหนายจางใชอานาจเดดขาดกบตน สหภาพแรงงานจงทาใหเสรภาพของคนงานมมากขนเพราะสามารถมตวแทนไปทาการตอรองกบนายจาง และทาใหอานาจการตอรองเทาเทยมกน ผลกคอคนงานมมาตรฐานการครองชพและสภาพการทางานดขน เขาเหนวาควรมการลดอานาจของนายจางลงโดยใหมระบอบประชาธปไตยในอตสาหกรรม นนคอ มการเจรจาตอรองรวมกนระหวางนายจางและคนงาน

168

The Webbs ไมเหนดวยกบ Marx ในเรองทควรจะม สงคมไมมชนชน ซงเปนวธแกการตอสระหวางชนชนดวยการไมใหมชนชน สหภาพแรงงานเหมาะสมกบระบบนายทนเพราะสามารถยกอตราคาจาง ชวโมงทางาน และสภาพการทางานของคนใหดขนได โดยการเจรจารวมตอรองและวธการอยางอนตามวถทางประชาธปไตย คอ (1) จากดจานวนคนงาน สหภาพแรงงานจะรณรงคทางรฐสภาเพอจากดจานวนคนงาน โดยใหรฐสภาออกกฎหมายจากดคนเขาเมอง และสงวนอาชพไวใหแกคนสญชาตของประเทศนน เชน กฎหมายสงวนอาชพแกคนไทยในประเทศไทย จานวนคนตองการทางานกจะนอยลง การทรฐสภาเหนชอบดวยกบกฎหมายดงกลาวจงถอเปนการดาเนนตามวถทางประชาธปไตย สวนการจากดคนงานโดยวธทสหภาพแรงงานคดเลอกคนเขาทางานใหเปนไปตามคณสมบตอยางเขมงวด และตองเปนสมาชกกอน วธนจะมผไดเขาทางานนอยลง เปนการจากดจานวนคนงาน ไมถอเปนวธการแบบประชาธปไตย จะทาใหเกดการวางงานและเปนการใชทรพยากรอยางไมคมคา (2) ออกกฎหมายวางมาตรฐานเกยวกบแรงงาน ไดแกการวางมาตรฐานเกยวกบคาจาง ชวโมงทางาน และสภาพการทางาน ถอวาเปนไปตามวถทางประชาธปไตยเพราะตองใหรฐสภาซงมผแทนทประชาชนเลอกเขามาเหนชอบดวยจงจะไดกฎหมาย

3) ทฤษฎของ Commons

John R. Commons ( ค.ศ. 1892-1944 ) เชอวาสหภาพแรงงานตงขนเพอเปนเครองมอปองกนคนงานแขงขนกนเพอไดงานทา คนงานจงยอมรบคาจางตาลงเพอนายจางจะไดจาง นายจางกแขงขนกนผลตใหไดตนทนตาเพอขายสนคาราคาถกได จงใชวธลดคาจางซงเปนตนทนสวนใหญในการผลตลง เมอลดคาจางลงคนงานยอมไมพอใจจงรวมกนตอตานโดยตงเปนสหภาพแรงงานขน Commons ไดกลาวถงสทธและอสระของคนงานวา สญญาการเจรจารวมตอรองไดวางขอบงคบเกยวกบการทางานไวเพอกาหนดสทธของคนงานซงจะมมากนอยเทาไรขนอยกบอานาจการตอรองทสหภาพแรงงานม เพอคมครองแรงงาน สทธของคนงานทไดรบนจะเปดเสรภาพใหคนงานไดมากขน แทนทจะปลอยใหนายจางใชสทธแตเพยงฝายเดยวเพอควบคมการทางานของคนงานจนเกดผลเสยแกตลาด เชน ชวโมงการทางานนานไปจนผลตสนคามากเกนความตองการ การเจรจารวมตอรองระหวางนายจางและคนงานเปนความพยายามทงสองฝายเพอแกปญหาทางเศรษฐกจและยงกาหนดสทธแตละฝายดวย แตจะตองเปนไปตามกฎหมาย

4) ทฤษฎของ Hoxie

Robert F. Hoxie จาแนกสหภาพแรงงานออกตามหนาท 4 อยางคอ (1) สหภาพแรงงานธรกจ เปนแบบทวๆไปของสหภาพแรงงานในสหรฐ มลกษณะสาคญคอ สหภาพแรงงานจะดาเนนงานเหมอนธรกจเพอบรการแกคนงานซงเปรยบเหมอนลกคา ธรกจของ

169

สหภาพแรงงานคอการเจรจารวมตอรองกบนายจางเพอปรบปรงคาจาง ชวโมงทางาน และสภาพการทางานของคนงานใหดขน สหภาพแรงงานมงเพอการคาอตสาหกรรมใหเจรญโดยมชางฝมอทางานเพอเพมผลผลตใหไดมากโดยไมคดเรองชนชน นอกจากนยงดาเนนธรกจอนๆ เพอคนงานอก เชน การจดสวสดการ การสขอนามย การพกผอนหยอนใจ และอนๆ นอกจากการเจรจารวมตอรองแลว สหภาพแรงงานยงมวธอนอกเพอสงเสรมฐานะทางเศรษฐกจแกสมาชกใหดขน เชน ใชอทธพลทางการเมงเพอใหรฐสภาออกกฎหมายทเปนประโยชนแกคนงาน (2) สหภาพแรงงานทาหนาทยกฐานะของคนงาน เปนเรองในอดมคตทหวงอยากใหสหภาพแรงงานทาหนาทเพอทาใหคนงานมความเปนอยทดขนทงทางเศรษฐกจและสงคม ในทางเศรษฐกจ เชน ใหมมาตรฐานการครองชพดขน มความมนคงในการทางาน ในทางสงคมกใหคนงานไดมการพกผอน มเกยรต เปนตน โดยวธการใหคนงานไดรบการศกษา การปฏบตการทางการเมอง รวมมอกบนายจางในการผลตใหไดมาก การประกนการวางงาน ความมนคงทางสงคม และมโครงการสวสดการของคนงาน (3) สหภาพแรงงานแบบใชวธการปฏวต การปฏวตถอเปนวธการรนแรงทสหภาพแรงงานอยากใหม เพอทางานหรอลมลางระบบเศรษฐกจแบบนายทนแลวใหคนงานเขาดาเนนกจการของโรงงานแทนนายจาง Hoxie เหนวานายทนและคนงานยงมการขดแยงกนในเรองผลประโยชนและชนชน การปฏวตจะทาใหคนงานรวมเปนนาหนงใจเดยวกนเพอเอาชนะระบบนายทนไดโดยวธทางการเมอง โดยการนดหยดงาน การทาลายโรงงาน และเรยกรองไมใหซอสนคาของนายจาง เปนตน (4) สหภาพแรงงานแบบกองโจร ดาเนนงานแบบกองโจรเพอปลนสดมภจากนายจาง หรอดวยการฉอโกงและกรรโชกเพอตนเองและสมาชกสหภาพแรงงาน แบงยอยไดอกเปน

- สหภาพแรงงานทฉอโกงหรอกนสนบน โดยวธทาสญญาลบระหวางหวหนา สหภาพแรงงานกบฝายนายจางเพอโกงคนงาน โดยหวหนาสหภาพแรงงานนนมผลประโยชน อาจเปนวธการทงทถกตองตามกฎหมายและผดกฎหมาย

- สหภาพแรงงานกองโจร ใชอานาจขเขญเอาเงนจากนายจาง

5) ทฤษฎของ Tannenbaum

Frank Tannenbaum ไดอธบายทฤษฎสหภาพแรงงานวาสหภาพแรงงานเกดขนเพอตอตานการนาเทคโนโลยแบบใหมมาใช หรอทฤษฎความสาคญระหวางคนและเครองจกร เขากลาววา ในสงคมทนาเทคนคแบบใหมหรอเครองจกรแบบใหมเขามาใชแทนแรงงานคน จะเปนการทาลายเครองมอทคนงานใชและทาลายฝมอคนงาน ดงนน สหภาพแรงงานจงเกดขนเพอหาทางตอสกดกนไมใหนาเครองจกรแบบใหมมาใชแทนแรงคน เปนทางใหคนงานรสกปลอดภยขน สหภาพแรงงานเกดขนเพอตอส เพอความคงอย และเพอคนงาน ตลอดจนเพอไมใหนายจางใชอานาจแตฝายเดยว ผลกคอทาให

170

คนงานเขาควบคมอตสาหกรรมเกดความมนคง และตดกาไรลง เปนประชาธปไตยในการอตสาหกรรมมากขน

6) ทฤษฎของ Perlman

Selig Perlman ไดเสนอทฤษฎเกยวกบสหภาพแรงงานวามบคคล 3 ฝายทเกยวของกบ สหภาพแรงงานคอ

- ฝายนายทน (นายจาง) สามารถใชอานาจในการปกครองคนงาน - ปญญาชน มทาทตอตานลทธนายทน - สหภาพแรงงาน ทาหนาทแทนคนงาน ตงขนมวตถประสงคและนโยบายในการควบคม

ตาแหนงวางงาน บคคลทง 3 ฝายตางมหนาทและบทบาทมากในการดาเนนงานเกยวของกน ฝายนายจางจะใช

อานาจบงคบและกดกนไมใหปญญาชนมอานาจเหนอนายทนและสหภาพแรงงานทออนแอ ทฤษฎของ Perlman วาดวย "คนงานวตกวาหางานยาก" โดยเปนหวงวาตนอาจถกใหออกจากงานสกวนหนง และจะหางานทาไมไดเนองจากตาแหนงงานวางมนอยกวาจานวนคนทตองการทางาน เพอแกไขปญหาน สหภาพแรงงานจงหาทางเขาควบคมตาแหนงงานวางโดยหาวธแบงสรรปนสวนงาน วางขอบงคบเกยวกบการทางาน มการควบคมตาแหนงงานวางนโดยไมใหบคคลภายนอกเขามาทาจนกวาจะเปนสมาชกสหภาพแรงงานกอน การควบคมอกอยางคอเมองานลดลง เพอไมใหนายจางใหคนงานออก คนงานจะทางานชาลงเพอใหไดผลผลตลดลงแตนายจางตองจายคาจางเทาเดม กจะไมเกดการวางงานขน

7) ทฤษฎของ Cole

G.D.H. Cole กลาวถงสหภาพแรงงานวาเปนผควบคมอตสาหกรรม หรอเปนสหภาพแรงงานอตสาหกรรม หมายถงการทผผลตหรอคนงานเปนเจาของและควบคมการผลต โดยรวมกนตงเปนสหภาพแรงงาน คอเปนสหภาพแรงงานอตสาหกรรมรวมอตสาหกรรมชนดเดยวกนจดตงเปนสหภาพแรงงานเพอตอตานเจาของทน (นายทน) จงเทากบเขาเหนวามการตอสระหวางชนชนอย เมอนายทนพายแพ สหภาพแรงงานกจะเขามาควบคมอตสาหกรรมรวมกบรฐบาล

8) ทฤษฎของ Mitchell

John Mitchell กลาวถงทฤษฎการเจรจารวมตอรอง หรอการคมครองทางเศรษฐกจแกคนงานวา การเจรจารวมตอรองทาใหคนงานมภาวะความเปนอยใกลหรอเทากบนายจาง ทาใหมสมรรถภาพในการทางานมากขน Mitchell เชอวาการเจรจารวมตอรองเปนขอตกลงทมความศกดสทธและคมครองแรงงานในทางเศรษฐกจใหมความเปนอยดขน ไมใหนายจางเอาเปรยบ

171

9.5 วตถประสงคของสหภาพแรงงาน

วตถประสงคของสหภาพแรงงาน สามารถแยกพจารณาไดดงน

1) วตถประสงคโดยทวไป

(1) เพอตองการความมนคงและพลงอานาจ การทสหภาพแรงงานทาหนาทเปนตวแทนลกจางในการเจรจาตอรองกบฝายนายจาง สหภาพจาเปนตองมพลงอานาจ โดยไดรบการยอมรบจากสมาชก นายจางและรฐบาล

(2) แสวงหาและคมครองสทธและผลประโยชนเกยวกบสภาพการจาง ทาไดโดยผแทนของสหภาพแรงงานเขาพบและเจรจาตอรองตอฝายนายจาง เชนในเรองของคาจางแรงงานกใหมคาจางแรงงานทเหมาะสม การมสวสดการในการทางานทดหรอเนองจากปจจบนมการใชเครองจกรเขามาทางานแทนแรงงานคนมากขนทาใหเกดความไมมนคงในหนาทการงานและการขาดแคลนตาแหนงงาน สหภาพแรงงานจงตองการเขาไปควบคมโอกาสในการทางานหรอทาตาแหนงงาน ตงแตการคดเลอกคนเขาทางาน การเลอนตาแหนง การปรบปรงโยกยาย โดยทสหภาพแรงงานมวตถประสงคใหสมาชกไดเขาทางานและเลอนตาแหนงงานกอนผอน

(3) สงเสรมความสามคคและความเขาใจอนดตอกนระหวางนายจางกบลกจางและระหวางลกจางดวยกนความสมพนธกบฝายนายจางนนฝายสหภาพแรงงานตองตระหนกเสมอวาฝายนายจางไมใชศตรเพราะตางฝายตางกตองพงพาอาศยซงกนและกน เมอเกดปญหาตองมการเจรจากนและรวมมอกนหาขอยต สวนความสมพนธระหวางลกจางดวยกนนนตองมการพบปะพดคยแลกเปลยนความคดเหนกน เมอมความเหนขดแยงกนสหภาพแรงงานตองเปนฝายประสานความเขาใจ และหาโอกาสใหสมาชกไดมสวนรวมในกจกรรมของสหภาพมากทสด นอกจากนสหภาพตองเสนอขางสารตาง ๆ ตอสมาชกใหทนตอเหตการณอยเสมอ

2) วตถประสงคทางสงคม

(1) เพอจดสวสดการบรการแกสมาชก เงนคาบารงของสมาชกทเกบไดสวนหนงตองนามาจดสวสดการขนเพอบรการแกสมาชกในรปแบบตางๆ กน เพอใหผลประโยชนตาง ๆ ไดกลบคนไปสสมาชกใหมากทสด และเปนการจงใจใหลกจางทยงไมไดเปนสมาชกเขามาเปนสมาชกสหภาพแรงงานเพอทจะไดรบสทธในการบรการเหลานดวย สวสดการทจะใหแกสมาชก เชน กองทนสงเคราะหสมาชกในยามทสมาชกหรอครอบครวเจบปวย หรอประสบภาวะอนตรายตาง ๆ หรอถงแกความตาย กองทนสงเคราะหชวยเหลอการศกษาของบตรสมาชกทเรยนดแตขาดทนทรพย สหกรณรานคาจาหนายสนคาราคาถก ใหการศกษาอบรมฝกวชาชพใหกบแมบานของสมาชก

172

(2) เพอจดการดานการศกษาอบรมใหสมาชกไดรบความรและความชานาญในสาขาวชาการตางๆ เนองจากลกจางสวนใหญไดรบการศกษาตา และเปนแรงงานไรฝมอ สหภาพแรงงานอาจชวยยกระดบความรความสามารถในการทางานใหกบสมาชกโดยการเชญวทยากรมาใหการศกษาอบรม จดใหมการอบรมโดยกาหนดเปนหลกสตรการศกษา การจดทศนศกษาและดงานสงผแทนเขารวมการประชมสมมนาในทตางๆ แทรกเนอหาวชาการไวในขาวสารตางๆ

(3) เพอสงเสรมสวสดการแกสมาชกทางดานการเงน โดยการจดตงสหกรณออมทรพย โดยนาเงนฝาก เงนคาสมาชกทสะสมเปนจานวนมาก ๆ ออกใหสมาชกกจะไดรายไดจากดอกเบยเงนก เพมพนกองทนใหมากขน และอาจนาดอกผลไปสรางประโยชนใหแกสมาชก

(4) เพอใหมการพกผอนหยอนใจแกสมาชก การจดงานรนเรงในโอกาสตางๆ

3) วตถประสงคทางการเมอง

(1) เพอสงเสรมการปกครองระบอบประชาธปไตย สหภาพแรงงานเปนองคกรทใชหลกการประชาธปไตย เพราะจดตงขนโดยลกจางดาเนนการโดยลกจางเพอลกจาง ทกคนในสหภาพมสทธเสรภาพเทาเทยมกนหมด สมาชกเปนผทมอานาจเตมทในการรวมกนกาหนดแนงทางการปฏบตงานของคณะกรรมการ เมอมปญหาขอขดแยงใด ๆ กดาเนนการตดสนใจโดยถอมตกเอกฉนทเปนสาคญและเมอไดขอยตแลวกตองปฏบตกบทกคน

(2) เพอใหสหภาพแรงงานดาเนนการทางการเมองตามขนตอนของกฎหมาย เชน การเสนอรางกฎหมายทางดานแรงงานการสนบสนนการเลอกตงเพอใหบรรดาพรรคการเมองซงมนโยบายสนบสนนสหภาพแรงงานไดเขาไปเปนรฐบาล ในกรณของประเทศไทยตามพระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518 (1975) ไดกาหนดวตถประสงคของสหภาพแรงงานไว 2 ประการ คอ เพอการแสวงหาและคมครองผลประโยชนเกยวกบสภาพการจาง และสงเสรมความสมพนธอนดระหวางนายจางกบลกจาง และระหวางลกจางดวยกน เพอประโยชนแกการวเคราะหพฤตกรรมของสหภาพแรงงานในอนทจะทาใหวตถประสงคของตนเปนผลสาเรจ จะขอเปลยนแปลงถอยคาสาหรบใชเรยกวตถประสงค 2 ประการ ดงกลาวเสยใหมดงน วตถประสงคเพอการแสวงหาและคมครองผลประโยชนเกยวกบสภาพการจางจะเรยกเสยใหมวา “วตถประสงคเพอการสงเสรมสวสดการทางเศรษฐกจแกสมาชกของสหภาพแรงงาน” และวตถประสงคเพอการสงเสรมความสมพนธอนดระหวางนายจางกบลกจางและระหวางลกจางดวยกน กจะขอเรยกวา “วตถประสงคเพอรกษาระดบการจางงานอนนาพงใจไว” โดยถอหลกวา ความสาเรจในการรกษาระดบของการจางงานอนนาพงใจไวได เปนการสงเสรมและรกษาความสมพนธอนดระหวางนายจางกบลกจางและระหวางลกจางดวยกน

173

1) พฤตกรรมแหงการสาเรจวตถประสงคของสหภาพแรงงาน สมมตวา สหภาพแรงงานสามารถทาใหวตถประสงคเพอการสงเสรมสวสดการทางเศรษฐกจแกสมาชกใหเปนผลสาเรจไดดวยการขอเพมคาจาง การเรยกรองใหมการจายคาจางในวนหยด ผลประโยชนเพมเตมอนใด การปรบปรงสภาพการทางานหรอเวลาพกระหวางงาน อยางหนงอยางใด หรอหลายอยางพรอมกน สมมตตอไปอกวา สหภาพแรงงานเลอกเอาการขอเพมคาจางเปนมาตาการในการสงเสรมสวสดการเศรษฐกจ ผลกระทบจากมาตรการอนนทมตอวตถประสงคประการทสอง อาจทาให สหภาพแรงงานรกษาระดบของการจางงานอนนาพงใจไวได หรอไมไดและสวสดการทางเศรษฐกจทมงหวงนน ในทสดจะเพมหรอลดขนอยกบปฏกรยาตอบโตของฝายนายจางทมตอการเปลยนแปลงในอตราคาจางเปนสาคญ เพอประโยชนแหงการวเคราะห เราจะตงขอสมมตเพมเตม ดงตอไปน (1) สหภาพแรงงานมพฤตกรรมในการแสวงหาสวสดการสงสดใหแกกลมของสมาชก (2) สมาชกสหภาพแรงงานทกคนมรสนยมเหมอนกน (3) สมาชกสหภาพแรงงานทกคนมผลตภาพในการผลตเทาเทยมกน (4) สมาชกสหภาพแรงงานทกคนมสวนแบงใหคาจางและชวโมงการทางานเทาเทยมกน จากนเรากสามารถดาเนนการวเคราะหผลกระทบของการทสหภาพแรงงานขอเพมคาจางเพอสงเสรมสวสดการทางเศรษฐกจใหแกสมาชก ไดดงตอไปน ในแผนภาพท 9.1 เราจาลองสถานการณเรมตนกอนทจะมการเปลยนแปลงในอตราคาจาง อนเปนสถานการณทคนงานไดรบอรรถประโยชนสงสด เมอภาวะการจางงานอยในระดบดลยภาพ Hm-H1 หรอ ทจด H1 และมรายไดในระดบดลยภาพ H1M ณ ระดบอตราคาจางซงกาหนดโดยความลาดชนของเสนงบประมาณ AHm ซงสมผสกบเสนอรรถประโยชน U1 ทจด M ตอมา เมอสหภาพแรงงานเรยกรองขอเพมคาจางไดเปนผลสาเรจ อตราคาจางตอชวโมงสงขน ความลาดชนของเสนงบประมาณจงเปลยนไป คาจางอตราใหมจงเปลยนจากความชนของเสน AHm ไปเปนความชนของเสนงบประมาณใหม คอเสน BHm ณ ระดบอตราคาจางใหมน ดลยภาพในการทางานจะอยทจด H2

8 ระดบการจางงาน Hm-H2 และระดบรายได H2N จะทาใหคนงานไดรบอรรถประโยชนสงสดระดบ U2 ซงสมผสกบเสนงบประมาณใหม BHm ทจด N

8 ภาวะการณเชนนเกดจากสมมตฐานวา ผลทางรายไดทาใหคนงานทางานนอยชวโมง พกผอนมากขน

174

อยางไรกด ภาวะเชนนจะเกดขนไดกตอเมออปทานของแรงงานจากฝายลกจางเทากบอปสงคแรงงานจากฝายนายจางพอด หรอกลาวอกนยหนงไดวา ความปรารถนาทจะทางานของฝายลกจางเทากบความปรารถนาทจะจางงานของฝายนายจาง มฉะนนแลวจะเกดภาวะไมสมดลขน ถาภาวะความไมสมดลนนเกดจากอปสงคของแรงงานมนอยกวาอปทานแรงงานแลว ภาวะการวางงานกจะเกดขน แตเนองจากสหภาพแรงงานถอหลกวา “สมาชกสหภาพแรงงานทกคนมสวนแบงในคาจางและชวโมงการทางานเทาเทยมกน” เมอตองเผชญกบภาวะการจางงานทลดลงจากระดบทตองการ Hm- H2 เหลอเพยง Hm - H3 ทเกดขนจากการปนสวนชวโมงการทางานของสมาชกสหภาพแรงงานน คนงานจะมรายได H3K ซงสงกวาระดบรายไดเมอเรมแรกกอนทจะมการเปลยนแปลงในอตราคาจาง (H1M) แตกยงตากวาระดบรายไดทคาดหวงในการขนอตราคาจาง (H2N) ฉะนน ระดบอรรถประโยชนทคนงานไดรบคอ U1 ซงตากวาระดบทคาดหวง U2 แตอยางไรกด ระดบอรรถประโยชน U2 และระดบรายได H3K นกยงสงกวาระดบอรรถประโยชน U1 และระดบรายได H1M กอนการเปลยนแปลง ฉะนนจงกลาวไดวา การขอเพมคาจางของสหภาพแรงงานมผลทาใหเปาหมายการสงเสรม

รปท 9.1 ผลทางการทดแทนกนและผลทางดานรายไดเมออตราคาจางเปลยน

สนคาและบรการ(G)

A

B

O H1 H2 H3 Hm

รายได (บาท)

U3

M

N

P

K

U2

U1

U0

H4

ชวโมงพกผอน(H)/หนวยเวลา

ชวโมงทางาน(H)/หนวยเวลา

175

สวสดการทางเศรษฐกจแกสมาชกของสหภาพแรงงานบรรลผล แตไมอาจทาใหเปาหมายแหงการรกษาระดบของการจางงานอนนาพงใจประสบผลสาเรจสมความมงหวง ถานายจางมปฎกรยาตอบโตการขนอตราคาจางดวยการลดอปสงคของการจางงานลงไปมาก เชน ลดลงถงระดบ Hm - H4 ผลทเกดขนกคอ ไมเพยงแตสหภาพแรงงานจะประสบความลมเหลวในการรกษาระดบการจางงานอนนาพงพอใจใหคงไวเทานน แมแตวตถประสงคประการแรกในการสงเสรม สวสดการทางเศรษฐกจแกสมาชกสหภาพแรงงาน กประสบความลมเหลวดวย เพราะ ณ ระดบการจางงาน Hm - H4 น รายไดของคนงานจะมเพยง H4P เทานน ซงตากวาระดบรายไดเมอแรกเรมกอนทจะมการขอเพมอตราคาจางเสยอก ฉะนน อรรถประโยชนหรอสวสดการทางเศรษฐกจของคนงานจงลดลงมายงระดบ U0 ซงอยตากวาระดบเดมเมอเรมแรก (U1) การวเคราะหนชใหเหนวา พฤตกรรมของสหภาพแรงงานในการเรยกรองขอเพมคาจางนน อาจไมเปนผลดตอคนงานเสมอไป การเปลยนแปลงในความอยดกนด หรอสวสดการทางเศรษฐกจของลกจางคนงานอนเนองมาจากการเพมอตราคาจางนน ขนอยกบ 1) ความยดหยนในอปสงคแรงงาน วาจะมมากนอยเพยงใด ถามมาก ชวงหางระหวาง N, K และ P กจะมมาก ซงกหมายถงวา การเพมขนของอตราคาจางจะมผลในทางลบตอการสงเสรมสวสดการทางเศรษฐกจ 2) ลกษณะความโคงของเสนอรรถประโยชน หรออกนยหนง อตราทายสดของการทดแทนกน9 ระหวางรายไดกบชวโมงการพกผอน ถาเสนอรรถประโยชนมความโคงมาก (ลาดชนมาก) อตราทายสดของการทดแทนกนระหวางรายไดกบชวโมงการพกผอนมสง ขอเตอนใจสาหรบผนา ผบรหารสหภาพแรงงานมอยวา ในสถานการณทอปสงคแรงงานมความยดหยนมาก และอตราทายสดของการทดแทนกนระหวางรายไดกบการพกผอนมคอนขางสงน การขอเพมคาจางอาจนามาซงความลมเหลว ไมเฉพาะวตถประสงคในการรกษาระดบการจางงานอนนาพงพอใจไว แมแตวตถประสงคในการสงเสรมสวสดภาพทางเศรษฐกจกจะประสบความลมเหลวดวย นอกจากจะไมสามารถเพมสวสดการทางเศรษฐกจดวยการขนคาจางแลว ยงมผลทาใหสวสดการทางเศรษฐกจลดลงไปดวย ถาหากสหภาพแรงงานหาทางออกดวยการลดจานวนสมาชกของสหภาพแรงงานเพอใหพอดกบภาวะการจางงาน ถงแมสวสดการทางเศรษฐกจทเสอมลงเพราะการขนอตราคาจาง จะกระเตองขน แตสหภาพแรงงานกตองเสยงตอการเสอมเสยเครดต สญเสยความศรทธาในหมคนงาน และเปนการบนทอนหรอสลายพลงอานาจในการตอรองของสหภาพแรงงานเอง แตถาเลอกเอาวธการดอแพงใหนายจางรกษาระดบการจางงานทตนตองการใหคงไว นายจางอาจหนไปใชวธการเพมราคาสนคา ซงกจะสงผล

9 หมายถง “Marginal Rate of Substitution”

176

ในทางลบแกมาตรฐานการครองชพของคนงาน ทาใหการเพมอตราคาจางของสหภาพแรงงานไมเปนผลดตอลกจางคนงานเทาทควรหรอไมมผลเลย หรออาจเปนไปไดทจะเกดผลรายทาใหสวสดการทางเศรษฐกจของลกจางคนงานตองลดลง ดงนน ผนาผบรหารสหภาพแรงงานไมวาระดบใด จาตองใครครวญพจารณาใหด กอนทจะตดสนใจกระทาการสงหนงประการใดลงไป มฉะนนแลว จะกลายเปนผทารายสมาชกสหภาพแรงงานเสยเองดวยความรเทาไมถงการณ

9.6 รปแบบและการจดองคการ

รปแบบหรอประเภทของสหภาพแรงงานมหลายประเภทแตกตางกนไปตามแตลกษณะของการจดประเภท ซงม 3 ลกษณะดวยกนคอ 1) การจดประเภทตามลกษณะหนาทของสหภาพแรงงาน 2) การจดประเภทตามลกษณะองคประกอบของสมาชกสหภาพแรงงาน

3) การจดประเภทตามลกษณะอานาจการตอรองของสหภาพแรงงาน รายละเอยดของการจดประเภทตามลกษณะตางๆ ดงตอไปน

1) การจดประเภทตามลกษณะหนาท การจดแบงประเภทวธน รปแบบของสหภาพแรงงานม 5 ประเภทดวยกน คอ (1) สหภาพแรงงานนยมธรกจ หมายถง สหภาพแรงงานทเนนหนกในเรองการดาเนนงานเยยงธรกจ เพอใหบรการแกคนงานผเปนสมาชกผเปรยบเสมอนลกคา ธรกจหลกของสหภาพแรงงาน คอการเจรจาตอรองรวมกบนายจาง เพอใหมการปรบปรงในเรองคาจาง ชวโมงการทางานและสภาพการทางานใหดขน เหนวา ความกนดอยดของลกจางคนงานขนอยกบความเจรญกาวหนาของธรกจ หรออตสาหกรรมทตนทางานอย ดงนน จงกลาวไดวา สหภาพแรงงานประเภทน มจตสานกทางอาชพมากกวาจตสานกทางชนชน (2) สหภาพแรงงานนยมยกฐานภาพ หมายถง สหภาพแรงงานทมจดมงหมายทจะยกฐานภาพอนตาตอยของคนงานใหดขน ทงทางเศรษฐกจและสงคม ใหมความมนคงและหลกประกนในการทางาน มการพกผอนและมโอกาสในการศกษาหาความร มสวสดการอนเปนทยอมรบวามเกยรต มศกดพอ ๆ กบบคคลในอาชพอน เชนเดยวกน (3) สหภาพแรงงานนยมการปฏบต หมายถง สหภาพแรงงานทนยมการแกไขปญหาดวยวธการทรนแรง มจตสานกทางชนชนสง มความเชอทฝงใจวา พวกตนเปนชนชนทถกเอาเปรยบ กดข ขดรดจากชนชนอน ๆ โดยเฉพาะอยางยงชนชนนายทน ตราบใดทยงมชนชนนายทนอยในสงคม ตราบนนความเปนอยอนเลวรายของพวกตนกจะยงคงอย ฉะนน ทางเดยวทจะทาใหชนชนของพวกตนมความเปนอยดขนกวาเดมได กคอ การปฏวตลมลางระบบนายทน เพอกวาดลางนายทนใหหมดสนไป แลวสถาปนาระเบยบสงคมทปราศจากชนชนขนมาแทนท สหภาพแรงงานแหงคนงานอตสาหกรรม

177

ของโลกทเกดขนและดาเนนงานอยในสหรฐอเมรกา ในชวงป พ.ศ. 2448 (1905) ถง 2463 (1920) เปนแบบฉบบของสหภาพแรงงานประเภทน (4) สหภาพแรงงานนยมการทาลาย หมายถง สหภาพแรงงานมทมพฤตกรรมในทางกาวราว เยยงอนธพาล แสวงประโยชนเฉพาะในกลมของผนาสหภาพแรงงาน มไดคานงถงผลประโยชนของสมาชกโดยสวนรวม พวกนจะกระทาการรนแรงทกอยางเพอใหตนและสมครพรรคพวกไดประโยชน ดวยการขมขคกคาม ไมวาจะเปนนายจางหรอลกจาง รบสนบนหรอทาสญญาลบกบนายจางเพอโกงหรอหกหลงคนงาน หรอแมกระทงกระทาการเยยงกองโจร เพอชวงชงเอาเงนหรอผลประโยชนจากนายจาง (5) สหภาพแรงงานนยมอยใตอาณต หมายถง สหภาพแรงงานทยอมสยบอยกบนายจาง จะกระทาใด ๆ กจะตองรอใหนายจางอนมตเสยกอน สหภาพแรงงานประเภทนเกดขนเมอกลมลกจางผภกดตอนายจางไดรบมอบอานายในการบรหารสหภาพแรงงาน การดาเนนงานจงแทนทจะเปนไปเพอผลประโยชนของลกจางกลบเปนไปเพอนายจาง มฐานะเปนคณะบาวผรบใชนายจางมากกวาสหภาพแรงงาน ทาการขดขวางการรวมตวหรอการเกดขนของสหภาพแรงงานใหม ๆ ของลกจางในบรษทหรอสถานประกอบการแหงนน

2) การจดประเภทตามลกษณะองคประกอบของสมาชก การจดประเภทน หมายถงการจดประเภทโดยการคานงถงลกษณะผเปนสมาชก ซงแบงออกได 4 ประเภท คอ (1) สหภาพแรงงานชางฝมอ หมายถง สหภาพแรงงานซงสมาชกลวนเปนคนงานชางฝมอประเภทเดยวกน เชน สหภาพแรงงานชางตดผม สหภาพแรงงานชางเครองยนต สหภาพแรงงานชางไฟฟา ฯลฯ สหภาพแรงงานประเภทนเปนเอกภาพมาก มความสามคคธรรมสงมาก เหตแหงทกขของสมาชกคนหนงกคอ เหตแหงทกขของสมาชกทงหมด คนพวกนยอมมอดมการณและทศนคตอยางเดยวกน มความยดมนและการเกาะกลมทเหนยวแนน มความเปนนาหนงใจเดยวและมความรวมมอกนดมาก การเจรจาตอรองกบนายจางมกจะเปนไปอยางทรหดอดทน และมกจะประสบความสาเรจดวยด แตกมขอเสยตรงทจานวนสมาชกมนอยขยายตวไดยาก (2) สหภาพแรงงานประจาบรษท หมายถง สหภาพแรงงานซงสมาชกเปนลกจางของนายจางคนเดยวกน โดยไมจากดวาจะมอาชพอยางใดในบรษท จะเปนชางฝมอ คนงานไรฝมอหรอเปนเสมยนพนกงานกตาม ลวนมสทธเปนสมาชกของสหภาพได สหภาพแรงงานประเภทนเปนหนงในสองประเภททกฎหมายแรงงานของไทยรบรองสหภาพแรงงานประเภทนคอนขางจะไมมเอกภาเมอเทยบกบประเภทแรก เพราะสมาชกตางอาชพกน อาจไมเขาใจกน ความรวมมออาจมนอย แตกมขอดตรงททกคนในบรษทเดยวกนมโอกาสเขาเปนสมาชกได จานวนสมาชกจงมโอกาสเพมมากไดตามจานวนของลกจางทเขาทางานในบรษท อยางไรกด พลงอานาจในการตอรองกบนายจางถกจากดโดยขนาดของ

178

บรษทหรอสถานประกอบการ ถาเปนบรษทใหญมคนงานมาก พลงกมาก แตถาเปนบรษทเลก ลกจางมนอย พลงกมนอย (3) สหภาพแรงงานอตสาหกรรม หมายถง สหภาพแรงงานซงตงขนโดยลกจางคนงานซงทางานอยในอตสาหกรรมประเภทเดยวกน ไมจากดฝมอหรอความสามารถ ไมจากดวาจะตองเปนลกจางของนายจางคนเดยว ขอใหทางานในกจการประเภทเดยวกนกสามารถเขาเปนสมาชกได เชน สหภาพแรงงานอตสาหกรรมทอผา สหภาพแรงงานอตสาหกรรมเครองเหลก สหภาพแรงงานอตสาหกรรมรถยนต เปนตน สหภาพแรงงานประเภทน มขอดตรงทสามารถมจานวนสมาชกเพมมากขนไดเรอย ๆ ตามความเจรญของอตสาหกรรม มโอกาสเตบใหญและมพลงมาก แตกมขอเสยตรงทกลมอาชพกลมนอยในอตสาหกรรมบางกลมไมไดรบการเอาใจใสอยางทวถง เปนเหตใหฝายนายจางสอดแทรกเขามาดงเอาไปเปนพวกพอง ทาใหเกดความขดแยงภายใน สหภาพขนได สหภาพแรงงานแบบน เปนอกประเภทหนงทกฎหมายแรงงานไทยยอมรบใหจดทะเบยนได (4) สหภาพแรงงานทวไป หมายถง สหภาพแรงงานแบบเบดเสรจ ครอบคลมลกจางคนงานทกสาขาอาชพ ทกบรษท และทก ๆ สาขาอตสาหกรรม ในทางปฏบตมกจะจดตงขนในรปแบบของสหพนธแรงงาน ทาใหมพลงมาก มขนาดและขอบขายของการดาเนนงานกวางขวางใหญโต การดาเนนงานมความซบซอนมากขน ความสาเรจหรอลมเหลวขนอยกบความเปนผนาระดบชาต และความรวมมอของสหภาพแรงงานระดบทองถนเปนสาคญ โอกาสทผนาสหภาพแรงงานทตางอาชพ ตางบรษท ตางทองถน จะเกดความขดแยงแตกแยกมสงเชนกน เพอความคงอยของ สหภาพ จาเปนจะตองม “ขอตกลงมาตรฐาน” ทสหภาพแรงงานตาง ๆ ซงเปนสมาชกจะตองปฏบตตามเปนอนหนงอนเดยวกน 3) การจดประเภทตามลกษณะอานาจการตอรอง การจดประเภทของสหภาพแรงงานแบบน แบงออกไดเปน 3 ประเภท คอ (1) สหภาพแรงงานแบบจากดการจางงานไวเฉพาะสมาชก10 สหภาพแรงงานแบบนจะไมเปดโอกาสใหนายจาง วาจางคนงานทมไดเปนสมาชกของสหภาพแรงงานใหเขาทางานในบรษทหรอในเขตอทธพลของสหภาพแรงงานเปนอนขาด ผทจะเขาทางานในบรษทหรอในเขตอทธพลของสหภาพแรงงานตองสมครเขาเปนสมาชกของสหภาพแรงงานเสยกอน ถงจะมสทธไดรบการวาจางใหเขาทางานได สหภาพแรงงานแบบนมอทธพลและอานาจตอรองสงมาก (2) สหภาพแรงงานแบบใหเสรภาพการจางงานแกนายจาง11 สหภาพแรงงานแบบน ไมจากดสทธในแรงงานใหเขาทางานในบรษท หรอภายในเขตอนเปนทตงของสหภาพแรงงานกยอมทาได

10 จากคาวา "Closed Shop" 11 จากคาวา "Open Shop"

179

และผทเขาทางานในบรษทหรอในสถานประกอบการอนเปนทตงของสหภาพแรงงาน กไมจาเปนจะตองเขาเปนสมาชกของสหภาพแรงงาน หากตนไมพงประสงค สหภาพแรงงานจะถอหลกเพยงวา ผทมใชสมาชกยอมจะไมไดรบประโยชนและการคมครองจากสหภาพ (3) สหภาพแรงงานแบบกงเสรกงบงคบ12 สหภาพแรงงานแบบนมลกษณะผสมผสานของสองแบบแรก คอจะเปดโอกาสใหนายจาง วาจางคนงานทมไดเปนสมาชกของสหภาพแรงงานไดตามความจาเปนและตามทนายจางเหนควร แตเมอบคคลผนนไดเขาทางานในบรษทหรออยในเขตอานาจของสหภาพแรงงาน และสหภาพแรงงานไดเตอนเปนหนงสอใหเขาเปนสมาชกครบสามครงแลว สหภาพแรงงานจะดาเนนการใหนายจางบอกเลกจางบคคลผนนเสย มฉะนนสหภาพแรงงานจะดาเนนมาตรการเฉยบขาดกบนายจางตอไป ซงในทางปฏบต เมอเกดกรณเชนน นายจางกมกจะยนยอมทาตามทสหภาพแรงงานเรยกรอง

4) การจดองคการสหภาพแรงงาน

สหภาพแรงงานเปนองคการทจดตงขนตามกฎหมายแรงงาน จาเปนตองมการจดองคการใหเปนไปตามบทบญญตแหงกฎหมายและขอบงคบของสหภาพแรงงานทจดทะเบยนเมอแรกตง จาเปนจะตองมผดาเนนงาน มสานกงาน มทรพยสนและระเบยบปฏบตในการบรหารงานและทรพยสน การดาเนนงานนน จะมคณะกรรมการสหภาพแรงงาน ภายใตการนาของประธาน ซงสมาชกเลอกตงขนเปนผรบผดชอบ สวนการดแลสานกงาน การจดทาระเบยน เอกสารและหลกฐานตาง ๆ จะมเจาหนาทประจาเปนผรบผดชอบ สหภาพแรงงานระดบแรก เปนสหภาพแรงงานระดบทองถน ซงเปนระดบทใกลชดสมาชกทสด สมาชกจะเปนลกจางคนงานทเปนบคคลธรรมดา สหภาพแรงงานระดบทองถนจะทาหนาทเจรจาตอรองรวมบรหารสหภาพแรงงาน เปนเงนคาบารงสมาชกรายป และคาสมาชกเมอแรกเขา รบผดชอบการใชจายเงนและงานประจาวนอน ๆ ปฏบตงานตามขอบงคบ หรอขอตกลงรวมทาไวกบนายจาง พจารณาคารองทกขของสมาชก และจดการประชมของกรรมการหรอการประชมใหญสามญประจาป เมอสหภาพแรงงานตงแตสองสหภาพขนไปเหนความจาเปนทจะผนกกาลงกนเพอเพมอานาจในการเจรจาตอรองรวมกบนาจาง สหภาพแรงงานเหลานนกจะรวมกนเขาเปน "สหพนธแรงงาน" สมาชกของสหพนธแรงงานนน บดนมใชบคคลธรรมดา แตเปนนตบคคล สหพนธแรงงานอาจเปนสหพนธแรงงานระดบทองถน ระดบภาคหรอระดบชาตกได แลวแตลกษณะของการจบกลมกนของสหภาพแรงงาน และขอบขายแหงการบรหารงานของสหพนธ สหพนธแรงงานหลาย ๆ สหพนธ

12 จากคาวา "Union Shop"

180

หรอสหภาพแรงงานหลาย ๆ สหภาพอาจรวมกนเขาเปนสภาแรงงาน ซงมลกษณะเปนองคการระดบชาตของสหภาพแรงงานได

9.7 บทบาทและความรบผดชอบของสหภาพแรงงาน

สหภาพแรงงานเมอจดตงขนมาแลว ตามนยของกฎหมายและตามพนธกรณทางศลธรรมและความเปนธรรมในสงคมแลว สหภาพแรงงานมบทบาทจะตองรบผดชอบตอลกจางสมาชก ตอนายจาง และตอสงคมโดยสวนรวม

1) บทบาทและความรบผดชอบตอลกจาง (1) พยายามทราบถงความตองการของสมาชก และสามารถตดสนใจไดวาความตองการของสมาชกคออะไร บางครงสมาชกอาจเรยกรองเกนความสามารถของสหภาพแรงงานทจะหาใหได ดงนนสหภาพแรงงานจงตองทาความเขาใจและคาดคะเนความตองการของสมาชกใหได สหภาพแรงงานควรมตวแทนอยตามหนวยงานตางๆ เพอทราบความตองการของลกจางสมาชกแตละหนวย และเพอปองกนไมใหความตองการของลกจางเหลอมลากน (2) การคมครองผลประโยชนของสมาชกถอวาเปนเรองสาคญมาก หนาทของสหภาพแรงงานกคอการปกปองผลประโยชนของสมาชกโดยใชเหตผลและมความเปนธรรม (3) จดระดบความตองการสาคญกอนหลง และชแจงโครงการตอสมาชกในรปนโยบายแผนงานตลอดทงป (4) มความซอสตยตอสมาชกและยดมนในอดมการณ เพอประโยชนของลกจาง (5) เปดโอกาสใหสมาชกไดเขามามสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของสหภาพแรงงานเพอใหเกดความรสกวาสหภาพแรงงานเปนของสมาชก

- ปฏบตหนาทเปนตวแทนทดและเอาใจใสตอสมาชก - ใหขาวสารทเปนประโยชนตอสมาชก - ใหการศกษาแกสมาชก เชน การใหการศกษาในเรองสหกรณ การวางแผนครอบครว

ฝกอาชพในดานสาขาตางๆ - ใหความปลอดภยและความมนใจในการทางานของสมาชก เชน การดแลสภาพการ

ทางานของสมาชกใหอยในสภาพทปลอดภย - ดาเนนกจกรรมอยางสมาเสมอ เชน การจดประชม ควรมเปนประจาหรอหากมการ

ประชมตามกาหนดการกไมควรเลอนหรอเปลยนแปลง

181

2) บทบาทของสหภาพแรงงานทมตอฝายนายจาง (1) ถอหลกการวาลกจางจะดารงอยไดตองอาศยนายจาง ดงนนจงตองใหนายจางยงคงดารงอยตอไป (2) รจกใหรจกรบ สหภาพแรงงานไมไดจดตงขนมาเพอเรยกรองจากฝายนายจางอยางเดยว สหภาพแรงงานตองสนบสนนใหลกจางรบผดชอบในหนาท (3) ใหคาแนะนาหรอรวมปรกษาหารอกบนายจางเพอหาวธปรบปรงกจการใหดขน (4) ศกษาและทาความเขาใจทศนคตของนายจางและปญหาทเขามอย (5) ชวยนายจางดแลและปรบปรงคณภาพของสมาชก และใหสมาชกรกษาระเบยบวนย จะชวยใหนายจางรบรองความดารงอยของสหภาพแรงงานมากขน (6) ในกรณมขอพพาทขดแยงเกดขน สหภาพแรงงานควรเขาไปเจรจาหรอใหบคคลทสามเขาไปไกลเกลย

(7) ในกรณมการทาขอตกลงรวมกน สหภาพแรงงานตองปฏบตตามอยางเขมงวด (8) เสนอแนะใหมการจดตงคณะกรรมการปรกษาหารอรวมกน เพอปรกษาหรอระงบขอ

พพาทขดแยงและขอรองทกขจากลกจาง 3) บทบาทและความรบผดชอบของสหภาพแรงงานตอสวนรวม

(1) การปฏบตตามกฎเกณฑของกฎหมาย เพราะสหภาพแรงงานเปนสถาบนทางสงคมแบบกลมผลประโยชนทมพลงและมบทบาททางเศรษฐกจและสงคมอยางมาก (2) การดาเนนมาตรการนดหยดงานหรอการเรยกรองเพอผลประโยชนควรอยในหลกเกณฑของเหตผล และหลกการทางสงคมและเศรษฐกจ (3) การสรางศรทธาตอประชาชน (4) ดาเนนการโดยเปดเผยและสจรตใจ (5) รวมมอกบรฐบาลในอนทจะจรรโลงระบบเศรษฐกจทสหภาพแรงงานมสวนรวมในการสรางสรรคและดารงอย (6) หลกเลยงการดาเนนมาตรการทจะบบบงคบนายจางใหปฏบตตามทงทางตรงและทางออม (7) จรรโลงระบบประชาธปไตย สหภาพแรงงานเปนสถาบนทมโครงสรางระบบประชาธปไตยอยแลว ผบรหารสหภาพแรงงานควรดาเนนการใหระบบนเปนทเขาใจและศรทธาในหมสมาชก หลกเลยงการดาเนนงานทขดกบระบบน

4) ผลกระทบของสหภาพแรงงานตอระบบเศรษฐกจ ผลกระทบทอาจเกดขนตอเศรษฐกจจากการดาเนนงานของสหภาพแรงงานสามารถจาแนกออกไดเปนประเภทใหญๆ 5 ประเภท คอ

182

(1) ผลกระทบตอโครงสรางตลาดแรงงาน (2) ผลกระทบตอระดบคาจางทงทเปนคาจางจรงและคาจางทเปนตวเงน (3) ผลกระทบตอคาจางเปรยบเทยบระหวางลกจางทเปนสมาชกสหภาพแรงงานและลกจาง

ทไมไดเปนสมาชกสหภาพแรงงาน (4) ผลกระทบตอเงอนไขสภาพการจางงาน ( ทไมใชตวเงน เชน สวสดการตาง ๆ ) (5) ผลกระทบตอโครงสรางสงคมในระดบโรงงาน ผลกระทบของสหภาพแรงงานเหลาน สามารถแยกพจารณาไดดงตอไปน (1) ผลกระทบตอโครงสรางตลาดแรงงาน

ตามทศนะของนกเศรษฐศาสตรโดยทวๆ ไป สหภาพแรงงานคอองคกรผกขาดชนดหนงทถกสรางขนมาแทนระบบการแขงขนในระบบเศรษฐกจ หมายความวาถาหากไมมสหภาพแรงงานแลว การแขงขนกนในระบบตลาดจะเปนตวกาหนดวานายจางจะตองจายคาจางเทาใดและจดสภาพการทางานอยางไร ความแตกตางของคาจางทเกดขนกเปนเพยงเพอทดแทนความแตกตางของสภาพงานชนดตางๆ กน ถาดในแงของระบบเศรษฐกจแบบแขงขนเชนน สหภาพแรงงานจะถกมองวาเปนพลงทเขามาขดขวางกดกนการทางานของระบบตลาดในการจดสรรแรงงานไปในอาชพตางๆ รวมทงทาใหโครงสรางของคาจางตองเสยรปแบบไปจากทควรจะเปน ทศนะทกลาวมา มขอโตแยงได 2 ประการ คอ

(1.1) การมองวาตลาดอยในระบบแขงขนนน ไมเปนความจรง โดยเฉพาะในแงของนายจางซงสามารถสรางอานาจผกขาดในระบบเศรษฐกจได นายจางหลายคนดาเนนกจการทสามารถผกขาดระบบการผลตและการทางานของตลาดแรงงานดวย เพราะฉะนนนายจางจงไมจาเปนตองพะวงถงตลาด นายจางสามารถกาหนดและเปลยนแปลงแกไขอตราคาจางไดตามความพอใจ รวมทงสามารถรวมมอกนกระทาสงทไมถกตองตามกฎหมายไดโดยเฉพาะในเรองของการจายคาจางและการจางเขาทางาน

(1.2) ระบบเศรษฐกจโดยทว ๆ ไปมกจะดาเนนไปในระดบของการจางงานทตากวาจานวนคนแสวงหางาน ทาใหดลยภาพของอานาจการตอรองทควรจะเทาเทยมกนเอนเอยงไปในทางทจะทาใหฝายนายจางไดเปรยบ ดงนน ถาคนททางานแลวเกดความไมพอใจในสภาพการจางงานหรอสภาพการทางาน และไมมสหภาพแรงงาน คนงานกไมสามารถทจะเรยกรองอะไรไดเนองจากกลวตกงาน วธการทเขาตองการคอทาอยางไรถงจะสรางความกดดนใหแกนายจางไดโดยไมตองลาออก สวนฝายนายจาง การทคนงานลาออกกไมเปนผลดเพราะจะทาใหการผลตหยดชะงก และสนเปลองงบประมาณในการฝกหดคนงานใหม

183

ฉะนนการมสหภาพแรงงานจงเปนวธการหนงทคนงานสามารถจะแสดงออกซงความไมพอใจในสภาพการจางงานและสภาพการทางานไดโดยทไมตองลาออก รวมทงเปนแหลงขอมลทดใหกบฝายจดการในการทจะชใหเหนถงสาเหตของความไมพอใจและวธแกไขปญหาดวย

(2) ผลกระทบตอระดบคาจาง สหภาพแรงงานสามารถสรางผลกระทบตอระดบคาจางจรงได 2 วธ คอ

(2.1) โดยผานทางขนาดของกาลงงาน ( หรออปทานของกาลงแรงงาน ) (2.2) โดยการเพมประสทธภาพการผลตของคนงาน

การสรางผลกระทบโดยผานขนาดของกาลงแรงงานทาไดโดยการควบคมปรมาณกาลงแรงงานทมอยในระบบเศรษฐกจ เชน จากดการไหลทะลกของแรงงานทอพยพมาจากทอน หรอการลดชวโมงการทางานใหนอยลง หรอการปลดเกษยณคนงานใหเรวขน เพอใหปรมาณแรงงานทมอยในตลาดลดลง การจากดชวโมงการทางานอาจมสวนทาใหระดบคาจางจรงตอหวของคนงานเพมสงขนได ถาหากผลกระทบตอระดบการผลตลดลงไปไมมากนก เมอนายจางมอานาจในการผกขาดแรงงาน นายจางสามารถจากดการจางงาน ทาใหอตราคาจางตาลง ระดบการจางงานตาลงและสดสวนของตนทนทจายเปนคาจางกลดลงดวย แตทาใหกาไรสงขน สวนแบงรายไดของแรงงานจากมลคาเพมของการผลตกจะลดลง สหภาพแรงงานสามารถเขามาชวยในการเปลยนแปลงการกระจายรายไดเพอใหสวนแบงของแรงงานจากผลผลตเพมสงขน โดยการตอรองรวมเพอขอสวนแบงเพมจากฝายนายจาง หรอในเรองของกฎหมายคาจางขนตา ในบางกรณสหภาพแรงงานอาจใชอานาจในการตงอตราคาจางใหสงกวาระดบของตลาด ทาใหนายจางมคาใชจายเพมขน และสงผลตอราคาสนคาทจะตองสงขนตาม นอกจากนนอาจทาใหระดบคาจางในตลาดแรงงานทไมมสหภาพแรงงานถกกดใหตาลงไปอก อาจมการลดการจางงานในตลาดซงมสหภาพแรงงาน ระดบคาจางทแทจรงของแรงงานในระบบเศรษฐกจโดยเฉลยอาจจะไมเพมหรอถาเพมกเพมเพยงเลกนอย (3) สหภาพแรงงานกบอตราคาจางเปรยบเทยบ ผลกระทบของสหภาพแรงงานทเหนไดชดกคอการเปลยนอตราคาจางของกลมคนงานกลมใดกลมหนงเมอเปรยบเทยบกบกลมอน กลาวคอ (3.1) ในระดบโรงงาน สหภาพแรงงานพยายามจะลดความแตกตางของคาจางของคนงานททางานประเภทเดยวกน โดยการตงอตราคาจางมาตรฐานของงานชนดใดชนดหนง หรอชวงคาจางมาตรฐาน ผลกระทบทางเศรษฐกจทเกดขนขนอยกบประสทธภาพในการผลตของแตละบคคล ถาประสทธภาพตาแตไดรบคาจางอตราเดยวกบคนงานอน ทาใหเกดความไมเสมอภาคและเปนการใชทรพยากรอยางไมมประสทธภาพ

184

(3.2) สหภาพแรงงานโดยทวๆ ไป มแนวโนมทจะทาใหอตราคาจางของบรษทซงแขงขนกนในตลาดสนคาเดยวกนเปนอตราเดยวกน ผลกะทบมหลายประการ ไดแก

- ถาหากบรษทเปนบรษททคอนขางจะผกขาดจะเทากบเปนการเคลอนยายสวนหนงซงเคยเปนกาไรใหไปเปนคาจาง

- ในกรณทคาจางตาเพราะผลผลตตาอนเปนสาเหตตอเนองมาจากความไมมประสทธภาพในการจดการของฝายนายจาง ผลกระทบทเกดขนคอ นายจางจะตองเปลยนแปลงวธการจดการเพอเพมประสทธภาพในการผลตและอาจลดระดบการจางคนงานดวย

- ในกรณทบรษทเสยเปรยบในดานทตง หรอมเครองมอในการผลตเกา ทาใหผลผลตของบรษทตา กาไรกนอยลงไปดวย ทาใหมความสามารถในการจายคาจางตา อตราคาจางตาไปดวย การเพมอตราคาจางใหเทากบบรษทอนอาจทาใหบรษทตองลมเลกกจการไป ในกรณเชนนสหภาพแรงงานอาจผอนปรนให

- สหภาพแรงงานมสวนยกระดบคาจางในอตสาหกรรมทมการรวมตวกนใหสงขนเมอเปรยบเทยบกบคาจางในอตสาหกรรมทไมมการรวมตวกน

(4) ผลประโยชนทไมใชคาจาง และผลกระทบตอตนทนการผลต ผลประโยชนเชนการลดอตราชวโมงการทางานอาจมสวนกระทบกบคนงานในแงทคนงานอาจตองแบกภาระนนเอง ถาหากการจายคาจางคดตามชวโมงทางาน จดมงหมายของสหภาพแรงงานอาจขดแยงกบความตองการของคนงาน การปรบปรงสภาพการทางาน การคดคานการเปลยนแปลงเทคนคในการผลต การเลอนขนตามอายการทางานอาจมผลกระทบตอประสทธภาพการผลตและเพมตนทนใหกบนายจาง ซงการเพมตนทนในลกษณะเชนนจะมผลตอเนองมาสผบรโภค รวมทงคนงานดวย

(5) ผลกระทบตอโครงสรางสงคมในระดบโรงงาน การมสหภาพแรงงานทาใหสถานะของผทเปนหวหนาคนงานตองเปลยนแปลงไป โดยปกตหวหนาคนงานจะมอานาจสงสดในการรายงานเกยวกบความเปนไปตอฝายจดการซงอาจมอคตและไมตรงกบความเปนจรง การมสหภาพแรงงาน การเจรจาตอรองรวมรวมทงกระบวนการทกฎหมายไดอนญาตใหมการรองทกขตอฝายจดการได ทาใหบทบาทของหวหนาคนงานตองเปลยนแปลงไป กลาวคอ การทางานของหวหนาคนงานจะตองไดรบความรวมมอจากสหภาพแรงงาน นอกจากนนระบบการรองทกขยงสามารถชวยใหฝายจดการไดทราบเกยวกบความเปนไปในโรงงานอยางรวดเรวดวย นอกจากนการมสหภาพแรงงานยงทาใหอานาจหนาทของฝายจดการตองเปลยนแปลงไป นโยบายตางๆ ของฝายจดการยงไมสามารถจะนามาบงคบฝายคนงานไดทนท ตองผานการเจรจาตอรองและยอมรบจากฝายสหภาพแรงงานกอนจงจะนามาปฏบตได

185

9.8 สหพนธแรงงานและสภาองคการลกจาง

สหพนธแรงงาน หมายถง องคการของสหภาพแรงงานตงแต 2 สหภาพขนไปทจดตงขนตามพระราชบญญตแรงงานสมพนธ ไดยอมใหสหภาพแรงงานทมสมาชกเปนลกจางของนายจางคนเดยวกน ไมวาจะเปนลกจางซงทางานในกจการประเภทเดยวกนหรอไม หรอสหภาพแรงงานทมสมาชกเปนลกจางทางานในกจการประเภทเดยวกน ไมวาจะเปนลกจางของนายจางคนเดยวกนหรอไม ตงแต 2 สหภาพขนไปรวมกนจดทะเบยนจดตงเปนสหพนธแรงงาน วตถประสงค

(1) สงเสรมความสมพนธอนดระหวางสหภาพแรงงาน (2) คมครองผลประโยชนของสหภาพแรงงานและลกจาง

การเขาเปนสมาชกของสหภาพแรงงานในสหพนธแรงงาน จะกระทาไดตอเมอไดรบความเหนชอบจากสมาชกดวยคะแนนเสยงเกนครงหนงของจานวนสมาชกทงหมด และสหภาพแรงงานทเขาเปนสมาชกของสหพนธแรงงานมสทธในการ

(1) สงผแทนไปรวมประชมและดาเนนการของสหพนธแรงงาน (2) สงผแทนเขารบการเลอกตงเปนคณะกรรมการของสหพนธแรงงาน

หนาททสาคญ (1) ดาเนนการแกปญหาของลกจางทประสบปญหารวมกนในระดบชาตเสนอแนะตอ

รฐบาลทางดานกฎหมายแรงงาน (2) ทาหนาทเปนศนยกลางประสานงานของสหพนธแรงงานระดบตางๆ วางนโยบายและแนวทางปฏบต สาหรบสหพนธแรงงาน (3) ใหความชวยเหลอแกสหพนธแรงงานทเพงกอตงใหม รวมทงตดตอกบองคการระหวางประเทศเพอแลกเปลยนความรและประสบการณซงกนและกน สภาองคการลกจาง หมายถง องคการของสหภาพแรงงานหรอสหพนธแรงงานตงแต 15 แหงขนไปทจดตงขนตามพระราชบญญตแรงงานสมพนธ เพอสงเสรมการศกษาและสงเสรมการแรงงานสมพนธ สหพนธแรงงานและสภาองคการลกจาง ลวนมสถานภาพเปนนตบคคลและตางกมสทธและหนาทตามกฎหมายและตามขอบขายแหงวตถประสงคในการขอจดทะเบยนจดตง สามารถทานตกรรมสญญาทมผลผกพนใชบงคบได

186

9.9 สหภาพแรงงานในประเทศไทย

1) ความเปนมา สหภาพแรงงานในประเทศไทยเรมมมาตงแตสมยกอนสงครามโลกครงท 2 โดยพวกลกจางไดมการกอตงสมาคมลกจาง สมาคมลกจางแหงแรกคอสมาคมคนงานรถราง ตงขนใน พ.ศ.2440 มสมาชกประมาณ 300 คน สมาคมนตงขนเพอใหความชวยเหลอสมาชกในยามเจบปวยและชราภาพและสงเสรมใหมการปรองดองกน แตยงมไดมวตถประสงคเพอเจรจาตอรองเงอนไขการวาจางแรงงานกบฝายนายจาง ภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 พวกลกจางมความตนตวกนมากและเรมมการรวมตวกนเพอตอรองกนนายจางมากขน จะเหนไดวาในชวง พ.ศ.2475 – 2477 พวกลกจางไดมความเคลอนไหวเพอเรยกรองคาจางแรงงานและสวสดการตาง ๆ อยางมาก มการนดหยดงานเกดขนทงในกรงเทพมหานครและตางจงหวด เชน การนดหยดงานของคนงานจนลากรถเพอตองการใหเจาของรถ ลากลดราคาคาเชา การนดหยดงานของคนงานหญงโรงงานยอมผาเนองจากถกลดคาจาง การนดหยดงานของคนงานรถไฟเนองจากเหนวาผบงคบบญชาไมมความยตธรรม การแกไขไมไดมมาตรการทแนนอนเนองจากไมมกฎหมายแรงงานสมพนธโดยเฉพาะและไมมหนวยงานรบผดชอบดานแรงงานโดยตรงเพยงแตเขาไปไกลเกลยขอพพาทแรงงานใหตกลงกนและลกจางกลบเขาทางานตามเดม หลงสงครามโลกครงท 2 สนสดใน พ.ศ.2488 ประเทศไทยประสบปญหาเงนเฟออยางรนแรงชวงเวลาดงกลาว ลกจางกจการรถไฟ ทาเรอ และโรงงานยาสบ มการนดหยดงานเพอขอขนคาแรงและรฐกตองเขาไปไกลเกลยโดยทยงไมมกลไกทแนนอน ตอมาใน พ.ศ.2490 ลกจางไดรวมตวกนตงสมาคมอกจานวนมากเปนสมาคมทคอนขางใหญคอสมาคมสหอาชวกรรมกรนครกรงเทพฯ โดยมกลมลกจางทเปนคนจนและคนไทยทนยมฝายซายเปนผรเรมกอตงขน สมาคมนกอตงขนถกตองตามกฎหมายมลกษณะเปนสหพนธแรงงาน สมาชกมาจากกจการไมขดไฟ โรงสขาว โรงเลอย ปนซเมนต รถไฟ รถราง สมาคมนไดเขาเปนสมาชกของสหพนธแรงงานระหวางประเทศฝายซาย คอ World Federation of trade Union (WFTU) กรรมการของสมาคมบางคนมสวนพวพนกบฝายคอมมวนสต ดงนนเมอมพระราชบญญตปองกนการกระทาอนเปนคอมมวนสตใน พ.ศ.2495 สมาคมนจงสลายตวไป และมกรรมการบางคนถกจบดาเนนคด อยางไรกตามความเคลอนไหวของสมาชกยงมอยแตทาอยางลบๆ ใน พ.ศ.2492 หลงการปฏวต รฐบาลชดใหมไดกอตงสมาคมระดบชาตขนอก ชอวา สมาคมกรรมกรไทย ประกอบดวยสมาชกทเปนลกจางคนไทย โดยเฉพาะททางานอยในสาขาอาชพตางๆ เชน คนงานทาเรอ คนงานรถไฟ ชาวนา ชาวสวน คนงานเหมองแร คนกรดยาง คนงานโรงงานยาสบ และคนงานปาไม สมาคมนไดเปนสมาชกของสหพนธแรงงานระหวางประเทศฝายขวา คอ International Confederation of Free Trade Union (ICFTU) ในระยะเรมแรกมการดาเนนงานทางดานการให

187

สวสดการแกสมาชก และทาไดเปนอยางด ตอมาผนาสมาคมเกดการขดแยงกน และการดาเนนการในระยะหลงๆเขาไปเกยวกบทางการเมองอยางมาก จนใน พ.ศ. 2501 สมาคมจงถกยกเลกไป พ.ศ.2496 มการจดตงสมาคมเสรแรงงานแหงประเทศไทย สมาคมนไดรบการอปถมภจากรฐบาล มจดมงหมายสาคญทจะควบคมและหนเหความนยมของลกจางโดยเพาะลกจางคนจน ใหแยกตวออกจากสมาคมสหอาชวกรรมกรนครกรงเทพฯ ซงนยมฝายซายและยงดาเนนการแบบลบๆอย แตสมาคมนยงมปญหาเรองการเงนและการบรหารสมาคม จงไดถกยกเลกไปในพ.ศ.2499 ใน พ.ศ.2499 ไดมพระราชบญญตแรงงาน พ.ศ.2499 ซงถอวาเปนกฎหมายแรงงานฉบบแรกทมบทบญญตใหสทธลกจางรวมกนกอตงเปนสหภาพแรงงาน และใหนายจางยอมรบสหภาพแรงงานเปนตวแทนในการเจรจาและตกลงเงอนไขการทางาน พระราชบญญตฉบบนไดวางหลกการและสทธหนาทของสหภาพแรงงานไวอยางชดเจน ตลอดจนวธการเกยวกบการเจรจาตอรองและการไกลเกลยระงบขอพพาท หลกการและวธการเกยวกบการจดตงและดาเนนการของสหภาพแรงงาน หลงจากไดประกาศใชพระราชบญญตแรงงาน พ.ศ.2499 แลว ปรากฏวาบรรดาลกจางไดสนใจรวมกนตงสมาคมลกจางขนอยางมาก คอมลกจางมาขอจดทะเบยนรวมทงสน 154 สมาคม นอกจากนสมาคมเสรแรงงานแหงประเทศไทย ไดเปลยนเปนสหพนธเสรแรงงานแหงประเทศไทย เชนเดยวกบสมาคมกรรมกรไทยไดเปลยนเปน สหพนธแรงงานแหงประเทศไทย ในระยะนแมจะมการกอตงสมาคมลกจางและสหพนธแรงงานมากมาย แตการดาเนนงานยงไมกาวหนาเทาทควร เนองจาก ประสบปญหาทางการเงนเพราะสมาชกไมใหความรวมมอในการเสยคาบารง ผนามความเหนแตกแยกกน การทางานของสมาคมลกจางตกเปนเครองมอของนกการเมองทหวงผลประโยชนทางการเมองและหาคะแนนเสยงจากชนชนแรงงาน มการนดหยดงานเพอขอเพมคาจางแรงงานอยางแพรหลาย ทาใหกระทบกระเทอนตอนายจางและวงการอตสาหกรรมเปนอยางมาก หลงจากมการปฏวตในตน พ.ศ.2501 คณะปฏวตจงไดออกประกาศยกเลกพระราชบญญตแรงงาน พ.ศ.2499 และหามการกอตงสมาคมลกจางหรอสหภาพแรงงาน ทาใหการรวมตวอยางเปดเผยของลกจางตองมอนระงบไป การบรหารแรงงานระยะนเปนหนาทของกระทรวงมหาดไทย ซงใน พ.ศ.2508 รฐบาลไดตราพระราชบญญตกาหนดขอพพาทแรงงานขน ซงเปนการกาหนดขอปฏบตตางๆใหแกนายจางและลกจางในการดาเนนการแกไขขอพพาทแรงงาน ซงในทางปฏบตมกจะไมคอยไดผล เพราะมกจะมการนดหยดงานกอนแลวจงจะสงตวแทนมาเจรจาตอรอง และการเจรจามกจะเปลยนตวแทนอยเสมอ ทาใหการเจรจามกไมประสบผลสาเรจ เมอมการยกเลกกฎหมายแรงงานฉบบแรกแลว สหภาพแรงงานกถกยกเลกไป และไมมการเคลอนไหวจนกระทง พ.ศ.2514 ซงนกบรหารและนกวชาการดานแรงงานไดพยายามผลกดนใหคณะปฏวตเหนความสาคญดานกฎหมายแรงงาน จงมประกาศคณะปฏวต ฉบบท 103 ซงมสาระสาคญ 4 ประการคอ ขอกาหนดคมครองแรงงาน การแรงงานสมพนธ การกาหนดคาจางขนตา และการจดตง

188

กองทนเงนทดแทน และใหสทธลกจางจดตงสมาคมเพอเปนตวแทนของลกจางในการรกษาผลประโยชน เปนศนยกลางในการประชมปรกษาหารอและทางานรวมกนระหวางนายจางกบลกจาง มผลบงคบใชตงแต วนท 16 เมษายน 2515 เปนตนไป เมอครงมการเคลอนไหวของนกศกษาและประชาชนใน พ.ศ. 2517 จนเปนผลใหรฐบาลของจอมพลถนอม กตขจร ตองลาออกไป และมการตงรฐบาลใหมโดย นายสญญา ธรรมศกด เปนนายกรฐมนตร และมการตงสภานตบญญตแหงชาตขนใหม ซงไดใหความสนใจในปญหาแรงงาน จงไดรเรมยกรางกฎหมายแรงงานขนใหม และสามารถประกาศใชพระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ.2518 โดยมผลบงคบใชตงแต วนท 28 มนาคม 2518 สาระสาคญคอ ไดมการกาหนดอตราคาจางขนตาใหม ใหสทธในการจดตงองคกรคมครองผลประโยชนและพยายามจะออกระเบยบและกฎเกณฑใหฝายนายจางและฝายลกจางปฏบตตอกนอยางเปนธรรม และอยกนดวยด สาระสาคญของการเปลยนแปลงเกยวกบสมาคมลกจางคอ เปลยนชอสมาคมลกจางเปน สหภาพแรงงาน และสพภาพแรงงานสามารถรวมกลมเปนสหพนธแรงงาน และสภาองคการลกจาง ปลาย พ.ศ.2519 เกดการปฏรปทางการเมอง ไดมประกาศคณะปฏรปการปกครองแกไขพระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ.2518 และออกประกาศหามการหยดงาน และปดงานงดจาง ทาใหการแรงงานสมพนธทจะเรมดาเนนงานดวยด ตองหยดชะงกไมตอเนอง การเคลอนไหวทางดานแรงงานมาฟนตว และไดรบการยอมรบอกครงหนงในสมยของรฐบาลชดพลเอกเกรยงศกด ชมะนนทร โดยผนาสหภาพแรงงานไดรบพระมหากรณาโปรดเกลาฯ แตงตงเปนสมาชกสภานตบญญต สหภาพแรงงานไดรบการรบรองจากรฐบาล มตของรฐบาลชดใหมยอมรบสหภาพแรงงานสงกดหนวยงานรฐวสาหกจเขาอยในกฎหมายแรงงานเหมอนเดม ดงนนชวงหลงป พ.ศ.2520 จงเปนชวงทสหภาพแรงงานไดกอตงกนมากขน นอกจากนนรฐบาลยงอนญาตใหมการแตงตงและเลอกตงผแทน ฝายลกจาง ฝายนายจาง และรฐบาลขนเปนคณะกรรมการสภาทปรกษาเพอพฒนาแรงงานแหงชาต ตงแต พ.ศ.2515 – 2541 สามารถสรปจานวนสหภาพแรงงานของประเทศไทยไดดง ตารางท 9.1 และสามารถสรปจานวนสหภาพแรงงานโดยแยกเปนจงหวดตางๆของ พ.ศ.2540 และ 2541 ไดดงตารางท 2 และ 3 ตามลาดบ ปจจบนนประเทศไทยไดมการกอตงสหภาพแรงงานเพมมากขนจากไตรมาศแรกของป พ.ศ.2542 ซงดไดจากตารางท 4 โดยสรปเปน จานวนสหภาพแรงงาน สหพนธแรงงาน สภาองคการลกจาง และสมาคมพนกงานรฐวสาหกจ

189

2) ขอมลทางสถต ตารางท 9.1 จานวนสหภาพแรงงานทวประเทศ ป 2515 - 2541 พ.ศ. จานวนสหภาพ

รฐวสาหกจ จานวนสหภาพแรงงานทงหมด

จานวนสมาชก สหภาพแรงงานตงใหม

สหภาพแรงงานยกเลก

2515 2 9 - 9 - 2516 4 22 - 13 - 2517 11 45 - 23 - 2518 28 111 50,000 66 - 2519 49 184 70,483 78 5 2520 47 164 - 2 22 2521 54 174 95,951 23 13 2522 62 206 114,349 52 20 2523 70 255 150,193 55 6 2524 79 334 153,960 90 11 2525 84 376 214,636 58 15 2526 91 414 221,739 47 10 2527 93 430 212,343 45 29 2528 97 436 234,359 56 50 2529 107 469 241,709 59 26 2530 116 514 272,608 69 24 2531 118 562 295,901 77 29 2532 123 593 309,041 71 40 2533 130 713 336,061 142 22 2534 - 657 169,424 102 158 2535 - 749 190,142 136 44 2536 - 839 231,480 130 40 2537 - 888 242,730 129 80 2538 - 971 261,348 104 21 2539 - 1015 280,963 86 45 2540 - 968 270,276 57 104 2541 - 999 265,982 71 4 ทมา : กองแรงงานสมพนธ กรมสวสดการและคมครองแรงงาน กระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม

190

ตารางท 9.2 สถตจานวนสหภาพแรงงานแยกตามจงหวด ณ วนท 31 ธนวาคม 2540 ลาดบ จงหวด จานวน สมาชก ลาดบ จงหวด จานวน สมาชก

1 กรงเทพมหานคร 302 93,936 21 ชยภม 2 206 2 สมทรปราการ 358 93,041 22 นครสวรรค 1 262 3 ปทมธาน 87 30,991 23 ยโสธร 1 23 4 สมทรสาคร 33 7,680 24 สราษฎรธาน 1 472 5 ชลบร 19 3,072 25 บรรมย 3 1,079 6 นนทบร 21 5,786 26 มหาสารคาม 1 45 7 ภเกต 11 2,830 27 กาฬสนธ 2 133 8 สระบร 17 5,398 28 นครพนม 3 138 9 ฉะเชงเทรา 16 3,125 29 สพรรณบร 1 30 10 นครราชสมา 9 3,547 30 เชยงราย 1 12 11 พระนครศรอยธยา 27 8,013 31 หนองบวลาภ 1 102 12 นครปฐม 17 3,015 32 เลย 1 80 13 ขอนแกน 5 597 33 รอยเอด 5 153 14 อดรธาน 3 700 34 สรนทร 1 53 15 อางทอง 2 935 35 หนองคาย 1 275 16 เพชรบร 1 265 36 สงหบร 2 494 17 สกลนคร 3 27 37 อานาจเจรญ 1 60 18 พงงา 1 123 38 พษณโลก 1 2,700 19 อบลราชธาน 2 175 39 ลพบร 3 355 20 ศรษะเกษ 1 291 40 สระแกว 1 67

968 270,276

ทมา : สานกงานทะเบยนกลาง กองแรงงานสมพนธ กรมสวสดการและคมครองแรงงาน

รวม

191

ตารางท 9.3 สถตจานวนสหภาพแรงงานแยกตามรายจงหวด ณ วนท 31 ธนวาคม 2541 ลาดบ จงหวด จานวน สมาชก ลาดบ จงหวด จานวน สมาชก

1 กรงเทพมหานคร 292 93,432 21 ระยอง 1 134 2 สมทรปราการ 396 92,258 22 ชยภม 2 80 3 ปทมธาน 90 29,786 23 นครสวรรค 2 322 4 สมทรสาคร 35 7,269 24 บรรมย 2 1,010 5 ชลบร 20 3,963 25 มหาสารคาม 1 45 6 นนทบร 21 5,910 26 กาฬสนธ 1 43 7 ภเกต 10 1,637 27 นครพนม 3 133 8 สระบร 17 6,510 28 สพรรณบร 1 30 9 ฉะเชงเทรา 16 5,033 29 เชยงราย 1 12

10 นครราชสมา 7 3,517 30 หนองบวลาภ 1 102 11 พระนครศรอยธยา 30 7,345 31 เลย 1 80 12 นครปฐม 17 2,269 32 รอยเอด 5 357 13 ขอนแกน 5 631 33 สรนทร 1 53 14 อดรธาน 3 696 34 หนองคาย 1 275 15 อางทอง 3 898 35 สงหบร 2 494 16 เพชรบร 1 258 36 อานาจเจรญ 1 60 17 สกลนคร 2 27 37 พษณโลก 1 700 18 ศรษะเกษ 1 291 38 ลพบร 3 176 19 เชยงใหม 1 12 39 สระแกว 1 67 20 กาแพงเพชร 1 67

999 265,982 ทมา : สานกงานทะเบยนกลาง กองแรงงานสมพนธ กรมสวสดการและคมครองแรงงาน ตารางท 9.4 จานวนองคการลกจาง ณ วนท 31 มนาคม 2542 องคการลกจาง รวม สหภาพแรงงาน สหพนธแรงงาน สภาองคการลกจาง สมาคมพนกงาน

รฐวสาหกจ รวมทวประเทศ 1,111 1,041 18 8 44 กรงเทพมหานคร 349 294 8 7 40 ภมภาค 762 747 10 1 4 ทมา : กรมสวสดการและคมครองแรงงาน กระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม

รวม

192

3) วตถประสงค พระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518 ไดกาหนดวตถประสงคไว 2 ประการ

(1) เพอการแสวงหาและคมครองผลประโยชนเกยวกบสภาพการจางงาน ซงเปนวตถประสงคดานสวสดการทางเศรษฐกจ รวมทงสงเสรมสวสดการทางเศรษฐกจใหดยงขน (2) เพอสงเสรมความสมพนธอนดระหวางนายจางกบลกจางและระหวางลกจางดวยกน เปนวตถประสงคทางสงคมซงมงสงเสรมสนตภาพในวงการอตสาหกรรม โดยจะมขนไดกเพราะความสมพนธดาเนนไปดวยด ตางฝายตางเขาใจและรบรในปญหา เหนอกเหนใจซงกนและกน

4) การจดตง ทาไดโดยบคคลคณะหนงผมคณสมบตตามทกฎหมายแรงงานสมพนธกาหนดไว มจานวนไมนอยกวา 10 คน เรยกวา “ คณะผกอการ ” ยนคาขอเปนหนงสอตอนายทะเบยน โดยตองมคณสมบต ดงตอไปน (1) เปนลกจางของนายจางคนเดยวกน หรอลกจางซงทางานในกจการประเภทเดยวกนโดยไมคานงวาจะมนายจางกคน (2) เปนผบรรลนตภาวะ (3) เปนผมสญชาตไทย การยนคาขอจดทะเบยนนน ผกอการตองยนพรอมดวยรางขอบงคบทอยางนอยตองมขอความดงตอไปน

(1) ชอ ซงตองมคาวา “สหภาพแรงงาน ” กากบไวกบชอนนดวย (2) วตถประสงค (3) ทตงสานกงาน (4) วธรบสมาชกและการขาดสมาชก (5) อตราเงนคาสมคร คาบารง และวธการชาระเงน (6) ขอกาหนดเกยวกบสทธและหนาทของสมาชก

(7) ขอกาหนดเกยวกบการจกการ การใชจายเงน การเกบรกษาเงน และทรพยสนอน จนไปถงการทาบญชและตรวจสอบบญช

(8) ขอกาหนดเกยวกบวธการพจารณาในการนดหยดงาน และวธการอนมตขอตกลงเกยวกบสภาพการจางงาน

(9) ขอกาหนดเกยวกบการประชมใหญ (10) ขอกาหนดเกยวกบ จานวนกรรมการ การเลอกตงกรรมการ วาระของการเปนกรรมการ

การพนจากตาแหนงของกรรมการ และการประชมของกรรมการ

193

จานวนอยางนอย 3 ฉบบตอนายทะเบยน เมอนายทะเบยนรบทราบแลวกจะพจารณาความถกตองตามกฎหมายของวตถประสงคและคณสมบตของผยนคาขอ เมอเหนวาถกตองและวตถประสงคไมขดตอความสงบเรยบรอยของประชาชน นายทะเบยนจะรบจดทะเบยนพรอมทงออกใบสาคญแสดงการจดทะเบยนใหแกสหภาพแรงงาน แตถาเหนวาไมถกตอง จะมคาสงใหแกไขเพมเตมใหถกตองแลวจงคอยรบลงทะเบยน และเมอรบลงทะเบยนแลว ใหนายทะเบยนประกาศการจดทะเบยนสหภาพแรงงานในราชกจจานเบกษา ผเรมกอการจดตงสหภาพแรงงาน ตองจดใหมการประชมใหญสามญครงแรก ภายใน 120 วน นบแตวนทจดทะเบยน เพอ (1) เลอกตงคณะกรรมการและมอบหมายงานใหแกคณะกรรมการ

(2) อนมตรางขอบงคบทไดยนแกนายทะเบยนไปแลวเมอคราวยนคาขอจดทะเบยน เมอทประชมใหญไดเลอกตงคณะกรรมการและอนมตรางขอบงคบแลว ใหนาสาเนาขอบงคบและรายชอ ทอย อาชพ ของกรรมการไปจดทะเบยนรบรองภายใน 14 วน นบแตวนททประชมใหญลงมต นายทะเบยนอาจมคาสงไมรบจดทะเบยนเมอเหนวา วตถประสงคของสหภาพแรงงานขดตอความสงบเรยบรอยของประชาชน เมอไดรบแจงคาสงไมรบจดทะเบยนพรอมทงเหตผลทไมรบจดทะเบยนแลว ผขอจดทะเบยนมสทธอทธรณตอรฐมนตรโดยทาเปนหนงสอยนตอนายทะเบยนภายใน 30 วนนบแตวนทไดรบแจงคาสง แลวรฐมนตรจะทาการวนจฉยแลวแจงใหผอทธรณทราบภายใน 30 วน นบแตวนทไดรบหนงสออทธรณ หากยงไมเปนทพอใจ ผอทธรณมสทธดาเนนการตอไปเพอใหศาลแรงงานพจารณาวนจฉยได

5) สทธและอานาจหนาท สทธ : สหภาพแรงงานมสทธปฏบตการโดยไมตองถกกลาวหาหรอฟองรองทางอาญาหรอทางแพงในการดงตอไปน (1) เขารวมเจรจาทาความตกลงกบนายจาง สมาคมนายจาง ลกจาง สหภาพแรงงานอน สหพนธนายจาง หรอสหพนธแรงงาน เพอเรยกรองสทธหรอประโยชนทสมาชกสมควรไดรบ (2) นดหยดงาน หรอชวยเหลอ ชกชวนหรอสนบสนนใหสมาชกนดหยดงาน (3) ชแจงหรอโฆษณาขอเทจจรงเกยวกบขอพพาทแรงงาน (4) จดใหมการชมนมหรอเขารวมโดยสงบในการนดชมนม เวนแตเปนความผดทางอาญาในลกษณะการกอใหเกดภยนตรายตอประชาชน เกยวกบชวตและรางกาย เกยวกบเสรภาพและชอเสยง ทรพย และความผดในทางแพงทเกยวเนองกบความผดทางอาญาในลกษณะดงกลาว

194

อานาจหนาท : กฎหมายกาหนดใหสหภาพแรงงานมอานาจหนาทดงตอไปน (1) เรยกรอง เจรจาทาความตกลงและรบทราบคาชขาด หรอทาขอตกลงกบนายจางหรอสมาคมนายจางในกจการของสมาชกได (2) จดการและดาเนนการเพอใหสมาชกไดรบผลประโยชน (3) จดใหมบรการสารสนเทศเพอใหสมาชกตดตอเกยวกบการจดหางาน (4) จดใหมบรการการใหคาปรกษาเพอแกไขปญหาหรอขจดขอขดแยงเกยวกบการบรหารงานและการทางาน (5) จดใหมการใหบรการเกยวกบการจดสรรเงนหรอทรพยสน เพอสวสดการของสมาชกหรอสาธารณประโยชน (6) เรยกเกบเงนคาสมครเปนสมาชก และเงนคาบารงตามอตราทกาหนดในขอบงคบของ สหภาพแรงงาน

6) สมาชก คณสมบต : ตองมคณสมบตดงตอไปน (1) เปนลกจางของนายจางคนเดยวกน หรอเปนลกจางซงทางานในกจการประเภทเดยวกนกบผขอจดทะเบยนสหภาพแรงงาน (2) เปนผมอายตงแต 15 ป ขนไป

(3) เปนลกจางทไมใชผบงคบบญชาทมอานาจในการจาง การลดคาจาง การเลกจาง การใหบาเหนจ หรอการลงโทษ สทธและหนาท : กฎหมายแรงงานสมพนธกาหนดไวดงน (1) มสทธในการขอตรวจสอบทะเบยนสมาชก เอกสารหรอบญช เพอทราบการดาเนนการของสหภาพแรงงานไดในเวลาเปดทาการ (2) มสทธไดรบประโยชนทเกดจากการดาเนนการตามวตถประสงคของสหภาพแรงงาน (3) มสทธทจะถกเสนอชอเพอรบการเลอกตงเปนกรรมการสหภาพแรงงาน ถาหาก

- มสญชาตไทย - มอายไมตากวา 20 ป

(4) ผทเปนกรรมการสหภาพแรงงาน มสทธลางานเพอดาเนนกจการสหภาพแรงงานในฐานะผแทนลกจางในการเจรจา ไกลเกลย และชขาดขอพพาทแรงงาน และมสทธลาเพอไปรวมประชมตามททางราชการกาหนด แตตองแจงใหนายจางทราบลวงหนาถงเหตทลาโดยชดเจน พรอมแสดงหลกฐาน และใหถอวาวนลานนเปนวนทางาน สมาชกภาพ : สนสดเมอตาย ลาออก ทประชมใหญใหออก หรอตามทกาหนดในขอบงคบของสหภาพแรงงาน

195

7) การควบสหภาพแรงงาน สหภาพแรงงาน 2 แหงขนไป อาจควบเขากนเปนสหภาพแรงงานเดยวกนไดเมอ (1) มสมาชกเปนลกจางของนายจางคนเดยวกน ไมวาจะเปนลกจางซงทางานในกจการประเภทเดยวกนหรอไม (2) มสมาชกเปนลกจางซงทางานในกจการประเภทเดยวกน ไมวาจะเปนลกจางของนายจางคนเดยวกนหรอไม การควบนตองไดรบมตเหนชอบจากทประชมใหญ

8) การเลกสหภาพแรงงาน สหภาพแรงงานเลกไดดวยเหตใดเหตหนงดงน (1) ถามขอบงคบของสหภาพแรงงานกาหนดใหเลกในกรณใดๆ (2) ทประชมใหญมมตใหเลก (3) นายทะเบยนมคาสงใหเลก (4) เมอลมละลาย นายทะเบยนมอานาจสงใหเลกสหภาพแรงงานไดในกรณตอไปน (1) เมอปรากฏวาการดาเนนงานขดตอวตถประสงค กฎหมาย หรอเปนภยตอเศรษฐกจหรอความมนคงของประเทศ หรอขดตอความสงบเรยบรอย ศลธรรมอนดของประชาชน (2) เมอนายทะเบยนมคาสงใหเลอกตงกรรมการขนใหมทงคณะและไมดาเนนการเลอกตงภายในระยะเวลาทกาหนด (3) เมอสหภาพแรงงานไมดาเนนกจการตดตอกนเปนเวลาเกน 2 ป ถาสหภาพแรงงานตองเลก ใหแตงตงผชาระบญชและทาการชาระบญช และใหนาบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยการชาระบญชหางหนสวนจดทะเบยน หางหนสวนจากดและบรษทจากดมาใชบงคบแกการชาระบญชของสหภาพแรงงาน เมอชาระบญชแลว ถามทรพยสนเหลออย จะแบงใหแกสมาชกไมได จะตองโอนใหนตบคคลอนตามขอบงคบหรอตามมตทประชมใหญ ถาไมระบใหมอบแกกรมแรงงาน เพอสวสดการของลกจาง

9.10 ความเคลอนไหวของสหภาพแรงงานไทย

1) การเคลอนไหวของสมาพนธพนกงานรฐวสาหกจสมพนธ (สรส.) วนท 5 เมษายน 2542 สรส. ไดจดประชมวาระพเศษเพอประเมนผลการชมนมทผานมาทปรบแนวทางการเคลอนไหวรวมกบองคกรเครอขายประชาธปไตยทมาขนกวาเดม เพอเปนกลมแนวรวมในการเรยกรองใหรฐบาลยบสภาโดยนาประเดนหลกการคดคานกฎหมายฟนฟเศรษฐกจเปนจดรวมอดมการณเพอดงมวลชนจากประชาชนทวไปและการคดคานราง พ.ร.บ.ทนรฐวสาหกจ เปนจดรวมผลประโยชนเพอดงมวลชนจากพนกงานรฐวสาหกจทมความรสกตอความไมมนคงในการทางานอน

196

เกดจากนโยบายการแปรรปรฐวสาหกจ นอกจากน สรส. ไดปรบแนวทางการระดมมวลชนโดยเพมผนาของพนกงานรฐวสาหกจจาก 14 สมาคม เปน 21 องคกร ระหวางวนท 27 – 30 เมษายน 2542 พนกงานองคกรรฐวสาหกจจานวน 800 – 2,100 คน ไดชมนมกน ณ ลานพระบรมรปทรงมา โดยมเงอนไขการเจรจาตอรองกบฝายรฐบาลคอ “รฐบาลชดนจะตองไมประกาศใช พ.ร.บ.ทนรฐวสาหกจ แมจะผานการวนจฉยจากศาลรฐธรรมนญวาไมขดตอรฐธรรมนญและออกบงคบใชเปนกฎหมายกตาม” ผลการเจรจารฐบาลยนยนวาตองนาเงนรายไดของรฐวสาหกจไปใชหนกองทนฟนฟฯ จงจะปฏบตตามนโยบายการแปรรปรฐวสาหกจตอไป วนท 3 พฤษภาคม 2542 ตวแทน สรส. จานวน 14 คน นาโดยเลขาธการเขารวมเจรจากบรฐมนตรวาการกระทรวงคมนาคมและคณะในฐานะตวแทนรฐบาล สรส. เจรจาเพอตองการใหรฐถอหนไมนอยกวา 70% ในรฐวสาหกจทแปรสภาพเปนบรษทจากดแลว และรฐตองไมนารายไดไปใชหนกองทนฟนฟเพอพฒนาระบบสถาบนการเงน สรส. ตองการใหรฐบาลทาประชามตแตฝายรฐบาลไมเหนดวยยนยนทจะถอหนในรฐวสาหกจนอยกวา 70% เพอนารายไดจากการขายหนไปแกไขปญหาวกฤตของประเทศ วนท 4 – 10 พฤษภาคม 2542 พนกงานรฐวสาหกจไดมการชมนมกนอกครง มการแจกเอกสารคดคานการแปรรปแกประชาชนตามสถานทตาง ๆ ดวย วนท 25 พฤษภาคม 2542 ไดมการชมนมคณะกรรมการกลาง สรส. ทประชมมมตใหองคกรสมาชกแตละสมาคมจดชมนมภายในรฐวสาหกจของตน วนท 26 – 31 พฤษภาคม 2542 สมาคมพนกงานรฐวสาหกจตาง ๆ ไดจดการปราศรยคดคานราง พ.ร.บ.ทนรฐวสาหกจและการแปรรปรฐวสาหกจ พรอมกบแจกแบบสอบถามของแนวรวมประชาชนเพอคนอานาจการแปรรปรฐวสาหกจใหแกประชาชน

2) สภาองคการลกจางแรงงานเอกชนแหงประเทศไทยจดการสมมนา วนท 30 พฤษภาคม 2542 สภาองคการลกจางแรงงานเอกชนแหงประเทศไทยรวมกบBATU จดการสมมนาเรอง “ การแกไขพระราชบญญตแรงงานสมพนธ ใครไดใครเสย ” มผเขารวมสมมนาประมาณ 50 คน สาระสาคญประกอบดวย การชแจงหลกการและเหตผลของรางพระราชบญญตแรงงานสมพนธ ของฝายรฐบาล ฝายคาน และฝายลกจาง

3) การประชมใหญสหพนธแรงงานกระดาษและการพมพแหงประเทศไทย วนท 30 พฤษภาคม 2542 สหพนธแรงงานกระดาษและการพมพแหงประเทศไทย ไดจดการประชมใหญสามญประจาปครงท 15 ขน ซงมวาระการประชมทสาคญไดแก การเลอกตงคณะกรรมการบรหารสหพนธแรงงานฯชดใหมแทนชดเดมทหมดวาระ กอนการประชมไดจดการบรรยายใหความรดานการประกนสงคม การบรรยายเรองนโยบายของสหพนธแรงงานกระดาษและการพมพ และการบรรยายเรองรางพระราชบญญตแรงงานสมพนธ

197

4) การฝกอบรมผนาสหภาพแรงงาน เรอง กระบวนการเลอกตง วนท 20 มถนายน 2542 คณะกรรมการการเลอกตงรวมกบ สหพนธแรงงานอตสาหกรรมสงทอ การตดเยบเสอผาและผลตภณฑหนงแหงประเทศไทย และศนยอเมรกนเพอแรงงานนานาชาต (ACILS) จดการฝกอบรมเพอใหความรเกยวกบสทธ หนาท การมสวนรวมและขบวนการการเลอกตงตามรฐธรรมนญใหม มคณะกรรมการสหภาพแรงงานในสงกดเขารวมอบรมประมาณ 35 คน

5) สภาองคการลกจางสภาแรงงานแหงประเทศไทย เขาพบนายกรฐมนตร วนท 25 มถนายน 2542 องคการลกจางสภาแรงงานแหงประเทศไทยไดประสานงานเขาพบนายกรฐมนตรเพอยนหนงสอเรยกรองตอรฐบาลสองประเดน คอ (1) ขอใหรฐบาลปฏบตตามแนวนโยบายในการแถลงเสนอรางพระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป 2543 เพอใหเกดผลในทางปฏบตอยางจรงจง (2) ไมเหนดวยกบการปรบเปลยนตวรฐมนตรวาการกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคมเนองจากเหนวากระทรวงนมรฐมนตรมาแลว 9 คน ใน 6 ป

9.11 วเคราะหสหภาพแรงงานในประเทศไทย

1) การเจรญเตบโตของสหภาพแรงงานไทยในชวงปจจบนนมสหภาพแรงงานเพมมากขน โอกาสทสหภาพแรงงานจะรงเรองกมมากขนเพราะสหภาพแรงงานสามารถดาเนนกจการและเรยกรองขอตอรองใหกบลกจางไดมากขน จานวนสมาชกกจะเพมมากขนดวย อยางไรกตาม การเจรญเตบโตของสหภาพแรงงานนนเราอาจจะวดไมไดจากจานวนหรอสมาชกทเพมมากขนแตเพยงอยางเดยว โดยเฉพาะในประเทศไทยนนโครงสรางทางเศรษฐกจยงคงขนอยกบเกษตรกรรมเปนหลก แมจานวนกาลงแรงงานจะเพมมากขนในภาคอตสาหกรรมแตกยงถอวามอยเปนจานวนนอยจากกลมคนดงกลาวนทรวมตวเปนสหภาพแรงงาน ทาใหฐานของสหภาพแรงงานจะยงคงเลกอย และมโอกาสทจะเขมแขงไดยากในเรองของการเขาไปมอทธพลตอทางดานการวางนโยบายของชาต 2) แนวความคดของผนาสหภาพแรงงาน การทางานของสหภาพแรงงาน ประเดนทเกยวกบเรองอดมการณของสหภาพแรงงานกเปนสงสาคญ ผนาของสหภาพแรงงานไทยจานวนไมนอยยงไขวเขวในทศทางทตนจะเดนไป สบเนองมาจากผนาของสหภาพแรงงานของไทยนนไมไดเปนนกสหภาพแรงงานอาชพเหมอนอยางในประเทศอนๆ เปนเพยงคนงานหรอลกจางทอทศเวลามาทางานสหภาพแรงงานเทานน ทาใหโอกาสในการทจะศกษาหาความรเกยวกบสหภาพแรงงานอยางจรงจงนนไมคอยม ผนาสวนใหญอาศยการยอมรบในกลมของตน บางคนทางานดวยใจรกและเสยสละ แตมกจะถอนตวเมอมภาระเพมมากขน หลายคนสนใจและทางานดานนอยนานแตกยงไมกระจางในเรองอดมการณ และมกจะถกดงตวหรอถกหวานลอมโดยฝายจดการใหถอนตว ผนาอกประเภทหนงคอเปน

198

ผนาททางานเกยวกบสหภาพแรงงานมานาน มประสบการณและเขาใจขนตอนการตอรอง แตมกขดแยงกนเองเรองอดมการณหรอเรองผลประโยชน และมกจะยงเกยวกบการเมอง 3) ฐานของสหภาพแรงงานไทยในปจจบนจดวาไมแขงแรงหรอไมมระบบเทาทควร สหภาพแรงงานจดตงขนไดงายๆ เพยงมผนากอการไมกคนกสามารถขอจดทะเบยนเปนสหภาพแรงงานได ภาวะเชนนทาใหสหภาพแรงงานในประเทศไทยเกดขนไดงายและยกเลกงาย นอกจากน ความสมพนธระหวางผนากบสมาชกกยงขาดระบบและความตอเนอง 4) สหภาพแรงงานในประเทศไทยยงไมพฒนาไปไกลเทาทควร โดยเฉพาะในเรองการรวมตวกนหรอการดาเนนงาน สหภาพแรงงานมหลายแหงกจรงแตยงขาดความตอเนองในเรองของกจกรรมและการคมครองรกษาผลประโยชนเพราะสมาชกสวนใหญกยงคงไมไดรบประโยชนอะไรจากการเปนสมาชกมากนก ผนาสหภาพแรงงานยงขาดประสบการณในการบรหารและการดาเนนงาน ภารกจตางๆ เชน การจดประชมตดตอสงการ การวางแผนงาน และการทางานรวมกนของกลมสหภาพแรงงานกยงมขอบกพรองและขาดประสทธภาพ 5) บทบาทของสหภาพแรงงานเทาทผานมา จดเดนใหญไดแกการเรยกรองผลประโยชนจากฝายจดการเปนหลก กจกรรมดานอนๆ เชนการใหบรการแกสมาชกยงมอยนอยมาก ซงในระยะยาวถอวาเปนอปสรรคเปนอยางมาก 6) อนาคตของสหภาพแรงงานไทยมองในเชงวเคราะหแลวยงไมแจมใสนก เนองจากการรวมตวกนของกลมสหภาพแรงงานซงแตกแยกกนในปจจบนกระทาไดยาก การดาเนนงานงานบางอยางอาจจะมการมองวาเปนการรวมตวกนอยางหลวมๆ มงแกปญหาเฉพาะหนาเทานน 7) การขาดผนาทกลาเสยสละทางานเพอผใชแรงงานจรงๆ ผนาสหภาพแรงงานตองเสยสละและมจดหมายทแนนอน ผนาแรงงานไทยในปจจบนสวนใหญจะเปนผนาดวยความจาเปน และมงแกไขปญหาภายในองคกรทตนสงกดอยเทานน ยงขาดการประสานงานและรวมมอกนระหวางกลมสหภาพแรงงาน

9.12 ปญหาและอปสรรคของสหภาพแรงงานในประเทศไทย

1) อานาจการตอรองของลกจางยงไมเขมแขงเพยงพอเพราะรปแบบของสหภาพแรงงานไมมความเปนเอกภาพ ในแงฐานะทางการเงนกยงไมมความมนคงจงไมสามารถจะใหหลกประกนในเรองการจายเงนชดเชยรายไดปกตประจาวนซงสญเสยไปในระหวางการนดหยดงาน 2) นายจางไมใหความสนบสนนแกลกจางของตนในการเขารวมในการกอตงสหภาพแรงงาน ถาลกจางคนใดเปนผรเรมหรอเขารวมในการกอตงสหภาพแรงงานมกจะถกขดขวางหรอถกกลนแกลง ทาใหลกจางไมกลาทจะใหความสนใจกบสหภาพแรงงานอยางจรงจงมากนก

199

3) ลกจางสวนใหญสนใจในเรองของการทางานเพอใหมรายไดมากกวาการตอสเพอรกษาผลประโยชนของตนโดยการรวมกนเปนสหภาพแรงงาน จงทาใหความเขมแขงและความพรอมเพรยงของสหภาพแรงงานลดนอยลงไป 4) เนองจากประชากรสวนใหญของไทยมอาชพเกษตรกรรม ดงนนลกจางคนงานในโรงงานอตสาหกรรมเปนแรงงานทเคลอนยายมาจากภาคเกษตรกรรม เปนแรงงานทขาดจตใจแบบสงคมอตสาหกรรม จงไมเขาใจและไมสนใจในการตอสเพอสทธผลประโยชจากนายจางมากนก 5) อตราคาจางขนตาของไทยอยในเกณฑทตาอยแลว ถาหากเขารวมเปนสมาชก สหภาพ แรงงานตองจายคาธรรมเนยมและคาบารงสมาชกเปนรายเดอนอก เปนการเพมรายจายมากขนอก คนงานจงไมคอยใหความสนใจมากนก 6) ลกษณะนสยของคนไทยทไมชอบแสดงความคดเหนอยางเปนพธการตามระบอบประชาธปไตย ทาใหการประชมภายในสหภาพแรงงานขาดความเขมแขง ขาดความพรอมเพรยงจากสมาชกหรอกรรมการ ทาใหการบรหารงานของสหภาพแรงงานตองซบเซาไปในทสด 7) ลกจางคนงานยงรสกวาขาดความมนคงในหลายๆดาน เชน ดานรายได ความยตธรรมจากเจาหนาทผเกยวของ ความปลอดภยสวนบคคล ทาใหไมกลาทจะเสยงในเรองสทธเสรภาพตามทกฎหมายแรงงานรบรองมากนก ซงอาจเกดจากการทกฎหมายแรงงานมหลายขนตอนในการปฏบตทาใหไมสามารถใหความเปนธรรมแกลกจางไดในทนท 8) ผนาสหภาพแรงงานไทยขาดความเปนผนา เชน ยงขาดความรความสามารถในเรองของการเจรจารวมตอรอง การทไมสามารถอทศเวลาใหกบสหภาพแรงงานไดอยางเตมท ขาดอดมการณทชดเจน 9) สหภาพแรงงานถกแทรกแซงโดยพลงอานาจทางการเมอง ทาใหพฒนาการของ สหภาพแรงงานเปนไปอยางไมตอเนอง จนในบางครงทาใหความเคลอนไหวของสหภาพแรงงานสบสนคลมเครอ ไมสามารถกาหนดนโยบายหรอแนวทางการตอสทแนนอนได และถกใชเปนเครองมอในการชวงชงอานาจและผลประโยชนสวนตวของบคคลบางคน หรอบางกลม

บทท 10 การแรงงานสมพนธ

10.1 ความหมาย

การแรงงานสมพนธ เปนกระบวนการของความสมพนธอนเนองมาจากการทางานของมนษย ซงมขอบขายครอบคลมถงความสมพนธในงานบคคล ความสมพนธทมนษยพงมตอมนษยหรอทนยมเรยกกนวา มนษยสมพนธ และความสมพนธทางสถาบน ความสมพนธในงานบคคล เปนความสมพนธในสถานททางานของมนษย ซงจะเปนไปในทางดหรอเลว ขนอยกบลกษณะของความสมพนธนน ๆ วา เปนความสมพนธตามอานาจหนาท ความสมพนธตามอานาจบญชาการ หรอความสมพนธตามสถานภาพประการหนง และขนอยกบความสามารถในการบรหารงานบคคลอกประการหนง มนษยสมพนธ เปนความสมพนธสวนบคคลทมนษยพงมตอมนษย แสดงถงขดความสามารถสวนบคคลทจะปรบตนเองใหเขากนไดกบบคคลอน ๆ ดวยการรบรและเขาใจในปญหาขอเดอดรอน ตลอดจนธรรมชาตอนเปนบคลกลกษณะของบคคลซงตนเกยวของคลกคล ความสมพนธชนดนแฝงไวดวยความรก ความเมตตา ความร สกท เปนกนเอง ความจรงใจและความปรารถนาด ฉะนน ความสมพนธชนดน จงมลกษณะเปนความสมพนธในแงของคณธรรมหรอศลธรรม ความสมพนธทางสถาบน เปนความสมพนธทมทงลกษณะความสมพนธในดานผลประโยชนและลกษณะความสมพนธตามหนาท เปนเรองทเกยวกบการใชอานาจการตอรองในเรองทเกยวกบสทธและผลประโยชนระหวางสถาบนลกจางนายจางทเกยวของ และเกยวกบการใชอานาจเขาจดการตามหนาททรฐพงกระทาเพอสนตสขในวงการอตสาหกรรมและเพอความมนคงของชาต ฉะนน จงอาจกลาวใหเปนการเฉพาะเจาะจงลงไปไดวา การแรงงานสมพนธหมายถง กระบวนการบรหารและการจดการทางดานแรงงานของสถาบนสามฝาย อนไดแก สถาบนนายจาง สถาบนลกจาง และรฐบาล เพอใหมการทาความตกลงกน โดยสนตวธเกยวกบคาจาง ผลประโยชนเกยวกบการจางงานและเพอการสงเสรมความสมพนธอนดในวงการอตสาหกรรม

10.2 ความจาเปนทจะตองมสถาบนลกจาง

ระบบสงคมอตสาหกรรมแบบเสรนยม เปนระบบสงคมท เทดทนเสรภาพและยกยองความสาเรจสวนบคคล การแขงขนกระทาและการแบงแยกแรงงานในการผลตถกถอวาเปนวธการสงเสรมผลตภาพในการผลตทมประสทธภาพ แตในมมทกลบกนการแขงขนกคอการทาลายสาหรบผพายแพ ซงเปนคนสวนขางมาก และชยชนะของคนสวนนอยกคออภสทธและการผกขาด ขณะเดยวกน

201

การแบงแยกแรงงานกเปนการสลายฝมอ ความชานาญของมนษย จนกระทงคนงานชางฝมอหมดความสาคญ หรอมความสาคญเปนรองเครองจกรทถกนาเขามาใชทดแทนแรงงานของชางฝมอในโรงงานอตสาหกรรม ภาวการณในสงคมอตสาหกรรมยคใหมใหความสมหวงในเรองของความมนคงแกผชนะและผมโอกาส แตใหความผดหวงแกผพายแพและผไรโอกาส สรางความไมเปนธรรมทางสงคมใหเกดการขนกบลกจาง และความไมเปนธรรมดงกลาวนเกนกาลงของลกจางคนงานทจะตอตานหรอแกไขไดแตเพยงลาพง ดงนน สหภาพแรงงานซงเปนสถาบนทเกดจากการรวมตวของลกจาง จงมความจาเปนอยางยงสาหรบการตอสเรยกรองความเปนธรรม ตอรองเพอใหไดมาและพทกษรกษาใหคงไวซงสทธและผลประโยชนเกยวกบการจาง

10.3 ความจาเปนทจะตองมสถาบนนายจาง

สงคมเศรษฐกจเสรนยมทตองพงพาตลาดซงอยไกลตวและมการแขงขนรอบดาน เปนสงคมทตองมการเสยงภยสงและมความไมแนนอน นายจางผทมเทเงนจากการระดมทนของผถอหนและจากการกยมจากแหลงเงนก จาเปนทจะตองหาหลกประกนทจะรกษาผลประโยชน และลดการเสยงภยจากการลงทนดวยการผกขาดทางการคา และการลดตนทนในการผลต แตในภาวะทลกจางมการจบกลมเรยกรองทวงสทธและขอเพมคาจาง เพอใหสอดคลองและเหมาะสมกบภาวะคาครองชพทเปลยนแปลงอยเรอย ๆ เชนน ความพยายามทจะลดตนทนหรอรกษาระดบของตนทนไวมใหเพมเตมดวยการลดหรอตรงอตราคาจาง หรอดวยการนาเทคโนโลยการผลตทประหยดแรงงานมาใช ยอมจะไดรบการตอตานอยางแขงขนจากสหภาพแรงงาน และเกนกาลงทนายจางคนหนงคนใดจะกระทาไปแตเพยงผเดยวได ดงนน สมาคมนายจาง ซงเปนสถาบนทเกดจากการรวมตวของนายจาง จงมความจาเปนอยางยง สาหรบการปกปองผลประโยชนและอภสทธทเคยไดใหคงไว เพอตอรองเจรจาหาทางระงบยบยงการเรยกรองขนคาจาง และการทวงสทธอนไมชอบธรรมของฝายลกจาง

10.4 ความจาเปนทรฐจะตองเขามสวนรวมดวยในแรงงานสมพนธ

ตราบใดทนายจางลกจางมความสมพนธอนดตอกน ตางฝายตางถอยทอาศยและมความเหนอกเหนใจซงกนและกนตราบนน การเขาเกยวของแทรกแซงของรฐยอมจะไรผลและขาดความจาเปน แตอยางไรกด โดยธรรมชาต การแรงงานสมพนธซงเปนขบวนการผลประโยชนระหวางนายจางกบลกจางมกจะดาเนนไปในทางทไมสงบราบรน สรางความขดแยง ถงขนตางฝายตางมงรายซงกนและกน ใชวธปฏบตอนไมเปนธรรมตอบโตซงกนและกน อาจถงขนนดหยดงานหรอสงปดงานเพอบบบงคบใหฝายตรงกนขาม ยอมรบหรอยอมทาตามขอเสนอของตน นามาซงภาวะชะงกงนทางเศรษฐกจ ความวนวายในสงคม และความไมสงบทางการเมองได

202

ดงนน รฐบาลจงมความจาเปนทจะตองเขามามสวนรวมดวยในการแรงงานสมพนธในฐานะคนกลาง หรอกรรมการผซงจะดาเนนการใหลกจาง นายจางตอสกนดวยความยตธรรม ตามวถทางประชาธปไตยและตามกตกาขอตกลงหรอตามบทบญญตแหงกฎหมายทรฐตราขนไว ทงนเพอปองกนการกระทาเกนเลยลวงเกนซงกนและกน เชนการทาลายทรพยสนหรอการใชกาลงประทษรายตอชวตและรางกายของฝายตรงกนขาม เพอสงเสรมความสมพนธอนดในวงการอตสาหกรรม และเพอความสงบเรยบรอยของสงคม ตลอดจนสนตสขของปวงชน รฐบาลในฐานะคนกลางและผประสานประโยชน จงตองเขามาวางกฎเกณฑตาง ๆ เชน วธเรยกรองของนายจางและลกจางเกยวกบสภาพการจาง หลกเกณฑเกยวกบการสงปดงาน และการนดงาน ตลอดจนการแกไขระงบขอพพาทแรงงาน โดยจดใหมผประนอม ผไกลเกลย และผชขาด การทรฐบาลเขามาวางกฎเกณฑตาง ๆ ในเรองดงกลาวนกเพอเปดโอกาสใหแตละฝายไดตอสกนโดยบรสทธยตธรรม ในขอบเขตทเหมาะสม และเพอความสมพนธอนดระหวางนายจางและลกจางนนเอง

10.5 ธรรมชาตของความสมพนธระหวางลกจางและนายจาง

ดงทกลาวมาแลวขางตนวา ความสมพนธระหวางนายจางและลกจางนน โดยธรรมชาตเปนความสมพนธในลกษณะขดแยงซงกนและกน ทงนเปนเพราะความสมพนธดงกลาวเกยวของผกพนกบการชวงชงผลประโยชนทเกดจากการทางานรวมกน และลกจางนายจางมทรรศนะทแตกตางกน ในสถานการณภายใตเงอนไขและสงแวดลอมอยางใดอยางหนง นายจางและลกจาง จะพบวาเปนไปไมไดทฝายใดฝายหนง จะไดประโยชนมากขนจากการทางานรวมกนโดยไมทาใหอกฝายหนงไดประโยชนนอยลง ดงนนในสถานการณเยยงน สงทดทสด ถกตองและชอบธรรมทสดในทรรศนะของแตละฝายกคอ การกระทาการในทกวถทางทจะทาใหฝายตนเปนผไดประโยชนเพมขน ดงนน ความสมพนธในการชวงชงผลประโยชนจากการทางานรวมกน ซงมไดตกลงกนไวกอนลวงหนาน จงกลายเปนความขดแยงซงกนและกนในทสด ทรรศนะอนแตกตางกนของลกจางและนายจางกเปนอกปจจยหนงททาใหลกจางและนายจางมความสมพนธในลกษณะซงขดแยงกน ขอเทจจรงอนเปนพนฐานทางธรกจนน เปาหมายทสาคญคอการแสวงหากาไรใหมากทสดเทาทจะมากได และเมอกาไรโดยคานยามทางการบญชกคอ สวนตางของรายรบซงมากกวารายจาย การรกษาหรอขยายสวนตางอนน ดวยการลดตนทนทเปนคาจาง จงเปนวธการอนหนงทนยมกระทา และในมมกลบกนการเพมขนของคาจางยอมจะหมายถงการสงขนของตนทนการผลต ถายอดของรายรบไมเพมขนในสดสวนททดเทยมกน ยอมจะหมายความวา กาไรของนายจางลดลง ฉะนน นายจางจงจะยอมใหคาจางสงขนไมได สวนลกจางกลบถอวา คาจางเปนสทธทพวกตนจะตองไดตามสวนของผลงานทเพมหรออยางนอยกตามความจาเปนในการครองชพทเพม

203

สงขน กาไรหรอขาดทนเปนความสาเรจหรอความลมเหลวของนายจาง ซงไมอาจทจะผลกภาระไปยงลกจางได ในเรองทเกยวกบอานาจในการตดสนใจดาเนนการ นายจางฝายจดการถอวาตนเปนเจาของกจการและเปนฝายเสยงภยลงทนทางการเงน ฉะนน การจดการจงควรตองอยในมอของนายจาง ซงเปนฝายจดการ ลกจางผไมมสวนรวมรบผดชอบในการเสยงภย หรอในความหายนะทจะเกดขน หากการดาเนนงานผดพลาดจงไมควรทจะเจามากาวกายแทรกแซงการตดสนใจดาเนนงานของฝายจดการ แตฝายลกจางกลบเหนวา ลกจางควรจะมสวนรวมหรอมสวนใหความเหนชอบในการตดสนใจดาเนนธรกจการงานดวย โดยเฉพาะอยางยง ในเรองของการเปลยนแปลงกระบวนการหรอกรรมวธในการผลตทกระทบกระเทอนตอสถานภาพในการทางานของลกจาง เชน การใชเครองจกรกลทนสมยแทนแรงงานมฝมอ การเลอนขนเงนเดอน ตาแหนงหนาทการงาน และการเปลยนแปลงเรองระบบอาวโสในหนวยงานเปนตน โดยพนฐานแหงแนวคดทตางกนดงกลาว ทรรศนะของนายจางและลกจางทมตอสหภาพแรงงานและสมาคมนายจางจงตางกนดวย ลกจางนนมองเหนวา สหภาพแรงงานเปนผลตผลอนหลกเลยงไมไดของสงคมอตสาหกรรม ซงนบวนมแตจะเกดความไมเปนธรรมดวยการเอารดเอาเปรยบกนมากยงขน สหภาพแรงงานมผลตผลแหงความพยายามอนจาเปนยงในการคมครองตนเองของฝายลกจาง ลกจางจงเขารวมในสหภาพแรงงาน เพราะเหนวา 1) สหภาพแรงงานสามารถใหประโยชนซงลกจางตามลาพงไมสามารถจะเรยกรองเอาได เชน ประโยชนทางสวสดการดานตาง ๆ ทสหภาพแรงงานเปนตวแทนเรยกรองไดมา 2) สหภาพแรงงานเปนหลกประกนความมนคงเกยวกบสภาพการจางและสถานภาพการมงานทาของลกจาง 3) สหภาพแรงงานเปนสถานทแสดงออกซงสทธทกฎหมายรบรองของลกจาง 4) สหภาพแรงงานเปนการแสดงออกซงความตองการทางจตวทยาสงคมของลกจาง เชน ความปรารถนา ความอบอนใจ ความปรารถนาทจะไดรบการยอมรบจากสงคมในความเกยรตและศกดศรทดเทยมกบคนเหลาอน ๆ ในสงคม 5) สหภาพแรงงานเปนพลงแหงอานาจตอรองกบนายจางในเรองทเกยวกบสภาพการจาง การเปลยนแปลงปรบปรงระบบการผลตนโยบายการบรหารงานบคคล เปนตน ฝายนายจางจะมทรรศนะตอสหภาพแรงงานไปในทางลบ เหนไปวาสหภาพแรงงานเปนองคการทเปนอนตรายใกลตว ในขณะทสมาคมนายจางกอาจจะถกมองจากสหภาพแรงงานวาเปนองคการของเหลานายทนผกดขขดรดปราศจากเมตตาธรรมจากใจจรง นายจางจะตอตานการรวมตวของลกจาง หรอสหภาพแรงงาน เพราะเหนวา 1) สหภาพแรงงานเปนองคการของพวกองยจากภายนอก ซงมงรายหมายขวญนายจาง

204

2) สหภาพแรงงานเปนเครองมอทสรางพลงในการตอรองใหแกฝายลกจางทาใหอานาจของฝายจดการซงเปนนายจางลดลง 3) สหภาพแรงงานจะดาเนนงานทกวถทางทจะหาจดออนของนายจางเพอผลประโยชนทตนจะสามารถเรยกรองใหสมาชกได 4) สหภาพแรงงานเปนผขดขวางความเจรญกาวหนาทางเศรษฐกจ ดวยการขอเพมคาจาง คาแรงและผลประโยชนทางการเงนอน ๆ อยเรอย ๆ ทาใหกาไรซงเปนสงจงใจของนายจางลดลง นายจางจงอาจลดระดบการผลตลง หยดการผลต หรอยบเลกกจการเสยเลยกได 5) ในระบบตลาดทมการแขงขนกนทางเศรษฐกจโดยเสร พฤตกรรมอนกาวราวและกาวกายของสหภาพแรงงาน เชน การเรยกรองและขมขนายจาง การนดหยดงานทเกดขนบอยครงและยดเยอเกนความจาเปน ทาใหระบบกระแสเงนตรา การผลต และการแขงขน ไมเปนไปตามธรรมชาต เกดความชะงกงนและเสยหายตอระบบ

10.6 ความจาเปนทจะตองเสรมใหมการแรงงานสมพนธทด

ไมวาลกจางและนายจางจะมทรรศนะทแตกตางกนอยางไรกตาม แตขอเทจจรงมอยวาลกจางและนายจางนน ตางฝายตางกพงพาอาศยซงกนและกน และมผลประโยชนรวมกนในธรกจการงานททาความอยรอด ความเจรญหรอความเสอมถอยของกจการ ยอมสงผลกระทบถงนายจางและลกจางทางใดทางหนง ไมโดยตรงกโดยออมเสมอ ดงนน จงเปนความจาเปนทจะตองหาทางระงบยบยนมใหความสมพนธระหวางนายจางและลกจางตองเสอมถอยกลายเปนความขดแยงซงเปนปฏปกษตอกน และสงเสรมใหทงสองฝายมความสมพนธอนดตอกน ในระดบโรงงานหรอสถานประกอบการ ฝายจดการทฉลาดจะตองมนโยบายการบรหารงานบคคลทด ซงถามขนและทาไดสาเรจกหมายความวา ความสมพนธในงานบคคลภายในโรงงานหรอสถานประกอบการนน ๆ ดาเนนไปดวยด ซงถาถอตามคานยามของ นล ดบบลว แชมเบอรเลน และ โดแนลด อ คลเลน ทวา "ความสมพนธในงานบคคล มความหมายครอบคลมถงมนษยสมพนธในทกดานของบคคลภายในโรงงานหรอสถานประกอบการ นนคอความสมพนธระหวางลกจางและฝายจดการ ความสมพนธของบคคลในฝายจดการดวยกน และความสมพนธของบคคลในฝายลกจางดวยกนแลว การแรงงานสมพนธระหวางสถาบนลกจางและสถาบนนายจาง กจะตองดาเนนไปดวยด สงนมความสาคญและจาเปนมาก เพราะมนไมไดหมายถงแตเฉพาะความมประสทธภาพในการดาเนนธรกจการงานของฝายจดการเทานน แตยงหมายถงสามคคธรรมอนจาเปนตอความอยรอดของกจการททงสองฝายมผลประโยชนรวมกนอกดวย ในชวงเวลาไมนานมาน ฝายจดการไดใหความสาคญการบรหารงานบคคลมากขน ไดมการศกษาและวจยกนอยางจรงจง เพอทจะสถาปนาความสมพนธในงานบคคลทดใหเกดมขนในสถานททางาน โดยมเหตผลดงตอไปน

205

1) ในการบรหารงานบคคล เชน การคดเลอกคนเขาทางาน การฝกอบรม การใหความดความชอบ การใหบาเหนจรางวล หรอการลงโทษ หรอการใชสงจงใจลกจาง คนงานรายหนงรายใด อาจกอใหเกดความสมพนธไปในทางทดหรอเลวได 2) การแพรหลายของลทธสหภาพแรงงานนยมบบบงคบใหนายจางตองใหความสนใจ และหมนสารวจตรวจสอบนโยบายการบรหารงานบคคลอยเสมอ 3) การแทรกแซงในเรองการบรหารงานบคคลโดยรฐบาลทมมากขนเรอย ๆ ซงผานเขามาทางนโยบายประกนสงคม กฎหมายเกยวกบการคมครองแรงงาน และคาจางขนตา กฎหมายเกยวกบแรงงานสมพนธ เปนตน ไดกระตนใหฝายจดการมความตนตวในนโยบายการบรหารบคคลมากขน 4) ความรความเขาใจใหม ๆ ในเรองผลประโยชนทของเกยวกบ และพงพาอาศยซงกนและกน ทาใหฝายจดการใหความสนใจทจะปรบปรงสวสดการของลกจางมากยงขน

10.7 วตถประสงคของแรงงานสมพนธ

การแรงงานสมพนธ มวตถประสงคดงตอไปน 1) เพออานวยความสะดวกในการดาเนนงานทางเศรษฐกจแกหนวยงานธรกจ โดยชวยใหหนวยงานธรกจสามารถจดทาผลตภณฑ ผลตผล และหรอบรการทดกวาเดม แตมตนทนคาใชจายทตากวาเดม ดวยการใชทรพยากรมนษยใหมประสทธผลมากกวาเดม 2) เพอชวยใหบคคลผซงรวมทางานในบรษท ในสถานทประกอบการไดมประสบการณในการทางาน และมความเขาใจปญหาแรงงาน ปญหาการจดการ ซงเปนปญหาทางดานโครงสรางของ อตสาหกรรมไดดยงขน 3) เพอกาหนดหลกเกณฑเกยวกบการยนขอเรยกรองและการระงบขอพพาทแรงงานใหเหมาะสมแกสถานการณทางเศรษฐกจและสงคม 4) เพอใหนายจางและลกจางจดตงสถาบนของนายจาง ลกจาง เพอเจรจาตอรองรวมเกยวกบการแสวงหาและคมครองผลประโยชนเกยวกบการจาง และการจดสวสดการตาง ๆ 5) เพอใหลกจางจดตงคณะกรรมการลกจางเปนองคกรในการปรกษาหารอในกจการตาง ๆ รวมกนกบนายจาง 6) เพอใหนายจางและลกจาง มความเขาใจดตอกน ปรองดองสมานฉนทอนจะนามาซงความสมพนธอนดตอกน 7) เพอปองกนและรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจและสงคม ตลอดจนสนตสขของ ปวงชนในชมชนอตสาหกรรม มใหตองพลอยไดรบความกระทบกระเทอนไป เพราะความขดแยงในระหวางนายจางและลกจาง

บทท 11 การตอรองรวม

11.1 ความหมาย

โลกสมยปจจบนซงบทบาททางเศรษฐกจของมนษยถกลดลงใหจากดอยเพยงกจกรรมเฉพาะอยาง “การแลกเปลยน” ไดกลายเปนสงจาเปนอยางยงในการดารงชพของมนษย แตการแลกเปลยนกอใหเกดปญหาทสาคญทสดปญหาหนงคอ ปญหาของความพอใจหรอไมพอใจในเงอนไขขอตกลงนน ซงปญหานสามารถแกไขไดดวยการเจรจาตอรองกน ถาผลของการเจรจาตอรองเปนทตกลงดวยความพอใจและยอมรบแกคกรณทงสองฝาย ปญหาเกยวกบการแลกเปลยนเปนอนยต ในตลาดแรงงาน ซงลกจางคนงานพกพาแรงงาน ฝมอ หรอความรความสามารถทางการผลตสนคาหรอบรการมาแลกเปลยนกบคาจางเงนเดอนจากนายจางยอมกอใหเกดปญหาความพอใจหรอไมพอใจในเงอนไขทงสองฝายเสนอ การยตปญหาดวยการเจรจาตอรอง จงเปนวธการทจาเปนในการทาความตกลงเกยวกบการแลกเปลยนใหเปนทยอมรบของทงสองฝายดวยความพอใจยนดซงกนและกน ดงนน คานยามเบองตนของการตอรองรวม กคอการทลกจางพยายามทาความตกลงกบนายจางเกยวกบคาจาง และผลประโยชนอน ๆ ซงลกจางพงไดรบจากการใชแรงงานไปแลกเปลยนมา ทงนโดยผานสหภาพแรงงานและดาเนนการไปตามกาหมายบานเมอง แตคานยามดงกลาวขางตน มความหมายแคบเกนไป เพราะเนนเฉพาะการแสวงหาประโยชนเกยวกบคาจางและผลประโยชนอน ๆ ทสหภาพแรงงานพยายามทาความตกลงกบนายจาง โดยกระทาไปภายในขอบขายของกฎหมายทมอย ดงนน ความพยายามในการแสวงหาคานยามทสอความหมายไดดกวา จงเปนสงจาเปน รชารด บ ฟรแมน ไดเสนอคานยามทนาสนใจอกแนวหนงวา “ การตอรองรวมหมายถงกจกรรมเกยวกบการจดการดานแรงงาน ซงแยกออกจากกนไดเปนสามสวน คอสวนทเกยวกบการเจรจาทาความตกลงในสญญาทจดทาขนใหม หรอจะขอแกไขสวนทเกยวกบการบรหารขอตกลง และสวนทเกยวกบการใหคาปรกษาหารอในเรองทภาคทงสองฝายมความเกยวของซงกนและกน” คานยามนแมจะสอความหมายไดกวางและดกวาในแงทวา มความหมายครอบคลมไมเฉพาะความพยายามในการเจรจาทาความตกลงกนในเรองคาจางและผลประโยชนอน ๆ ทเกยวกบสภาพการจางเทานน แตยงคลมถงการดาเนนการใหสญญาขอตกลงมผลบงคบตามกฎหมาย ทาใหมการปฏบตเกดขนจรงและเปนไปตามสญญาขอตกลง รวมทงการใหคาปรกษาหารอซงกนและกนในเรองทภาคทงสองฝายมความสนใจและหรอมผลประโยชนรวมกน แตอยางไรกด คานยามนกกวางเกนไปจนกระทงไมทราบวา “ภาคทงสองฝาย” ทพดถงนน หมายถงใครกบใคร ถาศนยฝกอบรมกรมแรงงานเจรจาทา

207

ความตกลงกบสหภาพแรงงานในการรบฝกอบรมสมาชกของสหภาพแรงงานในดานวชาชพสาขาใดสาขาหนง การเจรจาทาความตกลงนจะถอวา เปนการตอรองรวมหรอไม เพราะเปนเรองทเกยวกบ “การจดการดานแรงงาน” ระหวางภาคสองฝายตามคานยามของฟรแมน เชนกน ผทคนเคยกบการแรงงานสมพนธยอมจะใหคาตอบยนยนไดวา ขอตกลงดงกลาวมใชการตอรองรวม คานยามทสอความหมายไดทวถงไมกวางไมแคบจนเกนไปและใหรายละเอยดไดมากกวา ไดแกคานยามทปรากฏในบทบญญตหมวด 8 (d) แหง “พระราชบญญตทาฟท-ฮารทเลย” ซงมใจความวา “การตอรองรวมคอการกระทาตามขอผกพนซงกนและกน ระหวางนายจางกบผแทนของฝายลกจางทจะตองประชมเจรจาทาความตกลงกนในเวลาอนควร เพอปรกษาหารอดวยความจรงใจตอกนเกยวกบเรองคาจาง ชวโมงทางาน ตลอดจนขอตกลงและเงอนไขอน ๆ เกยวกบการจาง หรอการเจรจาเกยวกบขอตกลง หรอปญหาขอของใจทเกดขนเกยวกบการปฏบตตามสญญาขอตกลงทจดทาขนเปนลายลกษณอกษร” เมอฝายหนงฝายใดรองขอใหมการพจารณา แตขอผกพนดงกลาวน จะไมเปนการบงคบใหอกฝายหนงตองยอมรบขอเสนอนนแตประการใด ถาพจารณาใหดจะเหนวา คานยามดงกลาว ครอบคลมถงกระบวนการ 4 กระบวนการดวยกน คอ 1) กระบวนการเจรจาทาความตกลงระหวางนายจางและผแทนสหภาพแรงงานในเรองคาจาง ชวโมงทางาน ขอตกลงและเงอนไขอน ๆ เกยวกบการจาง 2) กระบวนการบงคบใหมการปฏบตเปนไปตามขอตกลงในสญญาทจดทาขนเปนลายลกษณอกษร 3) กระบวนการเจรจาทาความตกลงในปญหาเกยวกบการตความหรอการปฏบตตามสญญาขอตกลงทไดจดทาขนเปนลายลกษณอกษร 4) กระบวนการเจรจาทาความตกลงเกยวกบการจดทาสญญาใหมหรอการขอแกไขเปลยนแปลงขอตกลงในสญญา เมอเปนทปรากฏวา ขอตกลงนนสมควรจะไดรบการเปลยนแปลงแกไข คานยามดงกลาวน แมจะมความสมบรณและมรายละเอยดมากกวา แตกสะทอนใหเหนเฉพาะลกษณะของการตอรองรวมในสงคมอเมรกนเทานน หากจะนาไปใชเปน "คานยามมาตรฐาน" สาหรบการตอรองรวมในสงคมอน ๆ อาจไมสอดคลองกบสภาพความเปนจรงในสงคมนน ๆ ดงนนจงขอเสนอคานยามทคดวานาจะใชไดกบทกๆ สงคมอตสาหกรรมวา “ การตอรองรวม หมายถง การตอรองในเรองคาจาง และเรองเกยวกบสภาพการจาง ซงสหภาพแรงงานในฐานะผแทนของลกจางเจรจารวมตอรองกบนายจาง ผแทนนายจาหรอผแทนสมาคมนายจาง หากภาคทงสองฝายยนยอมและเหนชอบรวมกน จดทาขอตกลงขนเปนลายลกษณอกษร ขอตกลงนนหากชอบดวยกฎหมาย มผลผกพนใหผทเกยวของตองปฏบตตามภายในขอบเขตทกาหนด ”

208

11.2 ความสาคญของการตอรองรวม

การตอรองระหวางปจเจกชนนามาซงความพอใจสวนบคคลไดฉนใด การตอรองรวมยอมนามาซงความพอใจระหวางหมคณะไดฉนนน และถาความไมสงบในวงการอตสาหกรรมและในชมชนเกดจากการแสดงออกซงความพอใจของผคนในสงคมแลว สนตสขในวงการอตสาหกรรมและในชมชนกเปนอาการทแสดงออกถงความพอใจของผคนในสงคมเชนกน พจารณาในแงน จะเหนไดวา การตอรองรวมมความสาคญไมเพยงแตเปนเครองมอทภาคผลประโยชนสองฝาย คอนายจางและลกจางใชสาหรบสาเรจประโยชนอนเปนทพอใจซงกนและกนเทานน ยงเปนเครองมอปองกนความไมสงบอนอาจเกดขนไดจากความไมพอใจซงกนและกนของภาคทเกยวของ เปนเครองมอในการสงเสรมสนตสขของประชาคมใหตอเนองไดอกดวย นอกจากนยงมความสาคญในดาน 1) การถวงดลแหงอานาจระหวางลกจางและนายจาง ปองกนมใหฝายใดฝายหนง เชน ฝายนายจางใชอานาจของตนจนเกนกวาเหต ดงเชนทเคยเปนมาในอดตเพราะขอไดเปรยบทางดานการเงน โอกาส และความมอานายบงคบบญชา ควบคมลกจางโดยตรง และตลาดแรคงงานโดยออม คนงานหากแยกกนตอรองอานาจการตอรองมนอยเมอเทยบกบนายจาง เมอรวมกนตอรองอานาจการตอรองยอมจะสงขนจนทดเทยมกนกบฝายนายจาง และถาทฤษฎการถวงดลแหงอานาจทางการเมองระหวางประเทศรสเซยและประเทศสหรฐอเมรกาดวยการสะสมระเบดนวเคลยรและระเบดนวตรอน มผลในการสรางสนตภาพใหแกโลกของเราไดจรง การสะสมอานาจการตอรองของนายจางและลกจางใหทดเทยมกน ยอมจะสรางสนตสขใหแกประชาคมอตสาหกรรมไดฉนนน 2) การจดทากตกาเกยวกบการจาง ซงเปนกระบวนการอนตอเนองและสาคญยง จะตองมการจดทากตกาใหมหรอทบทวนเพอพจารณาแกไขเปลยนแปลงกตกาทจดทาไวแตเดมใหสอดคลองกบภาวะการณทเปลยนไปเสมอ 3) การสรางความเปนธรรมในวงการอตสาหกรรม ซงเปนสงจาเปนในการบารงขวญและใหกาลงใจในการปฏบตงานของลกจาง ทงเปนการสรางความหวงและหลกประกนในชวตและครอบครวของลกจาง 4) การสงเสรมผลตภาพในการผลตและประสทธภาพในการทางานของบคคลในสถานททางานไมวาจะเปนลกจางหรอนายจาง ถาหากมขอขดแยงซงกนและกนทไมสามารถจะตกลงกนได ประสทธภาพในการทางานของแตละฝาย ยอมจะลดตาลง ทาใหผลตภาพในการผลตของกจการตองพลอยลดตาลงไปดวย

11.3 อานาจตอรอง

อานาจตอรอง หมายถง อานาจทจะเปลยนแปลงเงอนไขทเสนอโดยฝายตรงกนขามใหเปนไปตามทฝายตนตองการโดยวถทางของกระบวนการเจรจากนโดยสนตวธ

209

ระหวางสหภาพแรงงานและนายจางหรอสมาคมนายจาง อานาจตอรองของฝายใดจะมมากหรอมนอยในขณะเวลาใดเวลาหนง ขนอยกบปจจยตาง ๆ ดงตอไปน 1) ฐานะทางการเงน ฝายใดมฐานะทางการเงนมนคงกวา ฝายนนยอมจะใชอานาจเงนชวยเสรมพลงอานาจตอรองของตนใหเหนอกวาอกฝายหนง ตามปกตฝายนายจางยอมจะเปนฝายไดเปรยบฝายลกจางในดานฐานะทางการเงน ฉะนน เมอมองจากฐานะและความมนคงทางการเงนแลว ฝายนายจางมแนวโนมทจะมอานาจตอรองสงกวาฝายลกจาง 2) สามคคธรรมของสมาชกทเขารวมการตอรองในแตละฝาย พจารณาจากดานนจะเหนวา ฝายลกจางมสงหนงทเรยกกนวา “จตสานกทางชนชน” ชวยยดเหนยวจตใจใหมความผกพนเปนอนหนงอนเดยวกนไดดกวาฝายนายจาง ซงมแตเพยง “จตสานกทางดานการหากาไร” ทบางครงกนาไปสการแกงแยงและขดแยงกนเอง ดงนน อานาจตอรองเมอมองจากความสามคคของหมคณะแลว จะเหนวาฝายลกจางอยในฐานะทไดเปรยบกวาฝายนายจาง 3) รปแบบของการจดองคการ ซงมสวนสาคญในการเพมหรอลดอานาจตอรองทเกดจากปจจยในขอ 1 และ 2 ถารปแบบของการจดองคการของลกจางเปนแบบสหภาพแรงงานชางฝมอ และหรอสหภาพแรงงานอตสาหกรรม และมขอบขายการทางานระดบชาตหรอระดบนานาชาตดวยแลว อานาจการตอรองจะมมาก ขางฝายนายจางสามารถถวงดลอานาจตอรองนไดดวยการจดหนวยงาน โรงงานหรอสถานประกอบการใหมบรรยากาศทดมระบบการบรหารงานบคคลททนสมย และมการจดองคการนายจาง หรอสมาคมนายจางในระดบชาตหรอระดบนานาชาตไดเชนกน 4) จานวนสมาชกของแตละฝาย ซงโดยธรรมชาตแลว สมาชกของสหภาพแรงงานจะมมากกวาสมาชกของสมาคมนายจาง ดงนน จงอาจกลาวไดวา อานาจตอรองของฝายลกจางเมอพจารณาจากปจจยนจะมมากกวาฝายนายจาง แตอยางไรกด อานาจตอรองทเกดจากปจจยใดปจจยหนงดงกลาวน ไมอาจจะชขาดไดวา อานาจตอรองของฝายหนงฝายใดจะมากหรอนอยกวากน เพราะความไดเปรยบในอานาจตอรองจากปจจยหนงจะถกลดดวยความเสยเปรยบในอานาจตอรองจากปจจยอน ๆ ดงนน จงตองพจารณาทก ๆ ปจจยไปพรอมกน นอกจากนนแตละฝายยงมวธการทจะสลายอานาจตอรองของฝายตรงกนขามไดเสมอ เชน อานาจตอรองทเกดจากสามคคธรรมของลกจาง อาจถกทาลายไดดวยอานาจเงนตราของฝายนายจาง ทาใหเกดม "ลกจางผภกดตอนายจาง" หรอในยามทลกจางมการชมนมนดหยดงาน อาจมลกจางผเหนแกได เหนแกเงนสวนหนง ใหความรวมมอกบนายจางดวยการกลบเขาทางาน เปนตน คนพวกนถกเรยกวา “ง” หรอ “ผสลายการนดหยดงาน”

210

11.4 วตถประสงคของการตอรองรวม

การตอรองรวมเปนพฤตกรรมรวมระหวางสหภาพแรงงานซงเปนผแทนของฝายลกจางและนายจางหรอสมาคมนายจาง ดงนน เมอกลาวถงวตถประสงคของการตอรองรวม จงจาเปนทจะตองมแยกกลาวถง วตถประสงคของแตละฝาย ดงน

ก. วตถประสงคของสหภาพแรงงาน

ในการเขาสการตอรองรวมนน สหภาพแรงงานมวตถประสงคหลกอย 2 ประการ คอ 1) วตถประสงคเกยวกบสหภาพทางการตอรองของสหภาพแรงงาน สถานภาพทางการตอรองของสหภาพแรงงาน หมายถง สถานะหรอภาวะของการตอรองอตนเนองมาจากลกษณะของการจดระเบยบการใชสทธคมครองอาชพของสหภาพแรงงาน ซงสหภาพแรงงานมงหมายใหเปนทยอมรบจากฝายจดการ สหภาพแรงงานอน ๆ และประชาชนทวไป สถานภาพทางการตอรองของสหภาพแรงงานอาจเปนไปในรปแบบใดรปแบบหนง ดงตอไปน (1) รปแบบบงคบ รปแบบนเปนทตองการของสหภาพแรงงานมากทสด เพราะทาให สหภาพแรงงานมสถานภาพทางการตอรองทเดดขาด ผทจะทางานรบคาจางในเขตอทธพลของสหภาพแรงงานได จะตองสมครเขาเปนสมาชกของสหภาพแรงงานเสยกอน มฉะนนแลวกจะไมมสทธ และในทานองเดยวกน นายจางจะจางผซงมใชสมาชกของสหภาพแรงงานมได เวนแตจะไดรบอนญาตจาก สหภาพแรงงานทเกยวของเสยกอน แตในมมทกลบกน รปแบบนไมเปนทพงปรารถนาของนายจาง เพราะเปนอปสรรคตอการเลอกจางคนงานผมความสามารถ ถอเปนการผกขาดการขายแรงงานทดอยคณภาพในราคาแพงจากสหภาพแรงงาน (2) รปแบบไมบงคบ รปแบบนเปดโอกาสใหคนงานทกคนมสทธทจะทางานรบคาจางในเขตของสหภาพแรงงาน ไมวาจะเปนสมาชกแลวหรอยงไมเปนกตามท การเขาเปนสมาชกของสหภาพแรงงาน ถอเปนความสมครใจของคนงาน เปนการตดสนใจโดยอสระเสร สถานภาพทางการตอรองแบบนของสหภาพแรงงาน เปนทโปรดปรานของฝายนายจางมาก แตสหภาพแรงงานกลบไมพงปรารถนา ทงนเพราะสถานภาพของสหภาพแรงงานนน ตามสภาพความเปนจรง ไมไดรบการยอมรบจากฝายจดการ สหภาพแรงงานอน ๆ ลกจางคนงานและประชาชนทวไปเลยแมแตนอย (3) รปแบบกงบงคบ รปแบบนมลกษณะประนประนอมแบบประสานประโยชนหรอพบกนครงทาง ผทยงมไดเปนสมาชกของสหภาพแรงงาน ไมเสยสทธทจะทางานรบคาจางในเขตอทธพลของสหภาพแรงงาน นายจางไมเสยสทธจะจะตางคนนอกซงมใชสมาชกของสหภาพแรงงาน แตเมอมการจางทางานเกดขนระยะหนงแลว พอสนสดระยะเวลาทกาหนดไวนนแลว ผทางานรบคาจางในเขตอทธพลของสหภาพแรงงานโดยยงมไดสมครเปนสมาชกของสหภาพแรงงาน จะตองสมครเขา

211

เปนสมาชกของสหภาพแรงงาน หรอมฉะนนนายจางกจะตองบอกเลกจาง และผนนจะไมมสทธทางานโดยไดรบคาจางในสถานทนนหรอสถานทอน ๆ ซงอยในเขตอทธพลของสหภาพแรงงานอกตอไป

2) วตถประสงคเกยวกบผลประโยชนของสมาชก

วตถประสงคทางดานนของสหภาพแรงงาน ถอวาเปนวตถประสงคเบองตนและเปนวตถประสงคทแทจรงของการจดตงสหภาพแรงงาน นบตงแตมสหภาพแรงงานเกดขนเปนครงแรกในโลก วตถประสงคในสวนท เกยวกบสถานภาพทางการตอรองนนมขนกเพอทจะเอออานวยใหวตถประสงคเกยวกบผลประโยชนของสมาชกนสมฤทธผลนนเอง กลาวโดยสรป วตถประสงคทางดานน มจดมงหมายอย 3 ประการ คอ (1) เพอความกาวหนาทางเศรษฐกจ ในทรรศนะของคนงาน ความกาวหนาทางเศรษฐกจ หมายถง การไดคาจางสงขนและทางานนอยชวโมงลงกวาเดม ดงนน สหภาพแรงงานจงมหนาททจะตองตอบสนองความกาวหนาทางเศรษฐกจนใหแกสมาชกดวยการเรยกรองขอเพมคาจางและขอลดชวโมงทางาน ความพยายามในดานนมผลในทางสงเสรมความกาวหนาทางเศรษฐกจของชมชนโดยออมดวย นายจางเมอตองเผชญกบการเรยกรองเชนน จาตองคดหาทางปรบปรงการจดการบรหารงานบคคลโดยออมดวย นายจางเมอตองเผชญกบการเรยกรองเชนน จาตองคดหาทางปรบปรงการจดการบรหารงานบคคลใหมประสทธภาพ มความสมพนธอนดตอกน ทาใหลกจางทางานดวยความเตม ขยนหมนเพยร และรบผดชอบตองาน เปนการสงเสรมผลตภาพทางการผลตไดสวนหนงนอกจากนแลว ภาวะความกดดนเรองคาแรงเพม อาจทาใหฝายจดการหนไปหาเทคนคการผลตใหม ๆ ทมผลตภาพในการผลตและประสทธภาพในการทางานสง นามาซงความอยดกนดและความเจรญกาวหนาของสงคมและประเทศชาต (2) เพอความมนคงทางเศรษฐกจ ความมนคงทางเศรษฐกจมใชสงทจะแยกออกจากความกาวหนาทางเศรษฐกจไดอยางเดดขาด แตแมประนนกเปนการสมควรทจะแยกออกมาเพอการพจารณา เพราะความกาวหนาทางเศรษฐกจทสงผลเปนความมนคงทางเศรษฐกจบางอยางเชน การมรายไดสงขนเพราะลกจางไดรบคาจางในอตราทสงขนนน มไดสะทอนใหเหนความสาเรจในการหาหลกประกนวา รายไดทสงขนจะไดรบตลอดไปอยางตอเนองหากลกจางเจบไขไดปวย ไดรบบาดเจบหรอเปนอนตรายจากอบตเหตในการทางานหรอในยามทตองออกจากงานหรอในยามชราไรอาชพ เพอใหการคมครองสมาชกใหพนจากอนตรายทางเศรษฐกจดงกลาว สหภาพแรงงานจาตองแสวงหาแผนสวสดการ เตรยมการเรองเงนบานาญ การจายเงนเบยประกนการวางงาน เงนคาชดเชย เงนคาทดแทนและการจดลาดบอาวโส เรยกรองและสนบสนนใหมบทบญญตทางกฎหมายเพอการคมครองแรงงานในเรองตาง ๆ ดงกลาว

212

(3) เพอการปรบปรงสถานภาพ นอกจากความกาวหนาและความมนคงทางเศรษฐกจแลว สหภาพแรงงานยงมวตถประสงคเพอการปรบปรงสถานภาพของลกจางซงเปนสมาชกของสหภาพแรงงานดวยภารกจในดานนเปนสงจาเปนทสหภาพแรงงานจะตองดาเนการใหเปนผลสาเรจ เพอใหสถานภาพทางสงคมของลกจางคนงานเปนทยอมรบวามเกยรต และมศกดพอ ๆ กนกบบคลเหลาอน ๆ ทอยรวมกนในสงคม การปรบปรงสถานภาพน กระทาไดโดยการจดทากลไกการรองทกขซงจะชวยเหนยวรงมใหนายจางกระทาการใด ๆ ไปตามแตอาเภอใจของฝายนายจางแตเพยงฝายเดยว นอกจากนยงทาไดโดยการจากดอานาจของนายจางในดานการควบคมการจาง การไลออก ปลดออก และการเลอนขนเลอนตาแหนงลกจางอกดวย

ข. วตถประสงคของฝายจดการ

ฝายจดการซงเปนตวแทนของฝายนายจาง มวตถประสงคทสาคญในการเขาสการตอรองรวมอย 2 ประการ คอ 1) เพอรกษาอตรากาไร ซงเปนเปาหมายสงสดในการดาเนนกจการฝายนาจาง และในการรกษาอตรากาไรสงสดใหคงไวไดน ฝายจดการจะตองประสบความสาเรจในการรกษาตนทนเฉลยใหตาสด ตากวาราคาจาหนายสนคาหรอบรการทจดทาขน แตในการกระทาเชนนมใชเปนเรองงายในระบบตลาดทมการแขงขนกนโดยเสร หนทางทดทสดทางหนง คอการรวมมอรวมใจกนในบรรดาฝายจดการของนายจางกลมตาง ๆ เพอสรางพลงตอรองรวมเอาไวสกบสหภาพแรงงาน ผซงในทรรศนะของฝายจดการเหนวาเปนผทจะทาใหตนทนการผลตของตนเพมอยตลอดเวลา 2) เพอแสวงหาและรกษาอานาจ ในการควบคมลกจางคนงานในโรงงานหรอสถานทประกอบการของตนไวใหได การทจะประสบความสาเรจในดานนได ฝายจดการจะตองสามารถสรางความนยมและความจงรกภกดใหเกดขนในกลมลกจาง แสดงใหเหนวา ฝายจดการมไดเอารดเอาเปรยบลกจาง หรอปฏบตตอลกจางดวยความไมเปนธรรม หรอดวยความรงเกยจเหยยดหยามแตประการใด การเขาสการตอรองดวยทาททเปนมตร เพอมงหวงทจะแกไขปญหาความขดแยงดวยความจรงใจ อาจสงผลใหฝายจดการชนะใจลกจางและสามารถไดอานาจในการควบคมลกจางคนงานเหนอสหภาพแรงงานได

11.5 ประเภทตาง ๆ ของการตอรองรวม

การตอรองรวมเทาทมอยในขณะน มชอเรยกตาง ๆ กนหลายประเภท แลวแตลกษณะหรอจดมงหมายของการตอรองรวมเปนสาคญ ดงน 1) การตอรองรวมรวมนาใจ หมายถง การตอรองรวมทสหภมพแรงงานหลายสหภาพรวมกนกระทาตอฝายจดการหรอสมาคมนายจาง โดยมคณะกรรมการรวมของสหภาพแรงงานทเกยวของทก

213

สหภาพเปนตวแทนผเจรจาทาความตกลงกบฝายจดการหรอสามคมนายจาง เพอทาความตกลงในเรองตางๆ ทเกยวกบสภาพการจาง ซงหากเปนทตกลงและจดทาขนเปนสญญาขอตกลงเปนลายลกษณอกษรโดยชอบดวยกฎหมายแลว จะมผลบงคบใชกบทก ๆ สหภาพซงมผแทนเขารวมเปนกรรมการในคณะกรรมการรวม 2) การตอรองรวมประสานสามคค หมายถง การตอรองรวมทสหภาพแรงงานหลายสหภาพรวมกนกระทาตอฝายจดการหรอสมาคมนายจาง โดยมคณะกรรมการรวม ซงประกอบดวยผแทนของสหภาพแรงงานตาง ๆ ทเกยวของ เปนผแทนเขารวมเจรจาทาความตกลงกบฝายจดการ หรอสมาคมนายจาง หากผลของการเจรจาเปนทตกลง คณะกรรมการรวมจะแยกทาสญญาขอตกลงเปนกรณเฉพาะรายสาหรบสหภาพแรงงานทเกยวของแตละสหภาพ หรอไมกแยกทาความตกลงวา สหภาพแรงงานใด จะปฏบตตามมาตราหรออนมาตราใดแหงสญญาขอตกลงทไดจดทาขน 3) การตอรองรวมรวมทงบรษท หมายถง การตอรองรวมระหวางสหภาพแรงงานกบฝายจดการซงเปนตวแทนของบรษทนายจาง ซงเกดขนเพยงครงเดยวและในสานกงานในโรงงาน หรอในสาขาเดยว แตมผลใชบงคบแกทก ๆ หนวยงาน ทกโรงงาน และทก ๆ สาขาของบรษท 4) การตอรองรวมทงอตสาหกรรม หมายถง การตอรองรวมทเกดขนในอตสาหกรรมใด อตสาหกรรมหนง ซงเกยวของผกพนกบนายจางหลายราย เมอเกดขนและยตลงสญญาขอตกลงทจดทาขนเปนลายลกษณอกษร และโดยชอบดวยกฎหมายนนจะมผลบงคบใชแกนายจางและลกจางทกรายในอตสาหกรรมนน การตอรองรวมชนดน บางครงกเรยกวา การตอรองรวมทงประเทศ 5) การตอรองรวมชงชยในผลประโยชน หมายถง การตอรองรวมทคกรณ คอสหภาพแรงงานซงเปนผแทนของฝายลกจาง และฝายจดการซงเปนผแทนของฝายนายจาง สมาคมนายจาง หรอ สหพนธนายจาง ตางฝายตางมงชงชยในผลประโยชนททงสองฝายไดรวมกนจดทาขนมา โดยตางฝายตางมงหวงทจะใหฝายตนไดมากทสด และฝายตรงกนขามไดนอยทสด 6) การตอรองรวมรวมผลประโยชน หมายถง การตอรองรวมทคกรณ คอสหภาพแรงงานสหพนธแรงงาน ซงเปนผแทนของฝายลกจาง และฝายจดการซงเปนผแทนของฝายนายจาง สมาคมนายจางหรอสหพนธนายจาง ตางฝายตางมงหมายทจะสรางผลประโยชนรวมกน ถอยทถอยอาศยในลกษณะแบงปนกนกนในผลผลตหรอรายไดทเพมขนจากความพยายามรวมกนของทงสองฝาย เมอพจารณาในแงของผลผลตทเพมขน จากความพยายามรวมกนของทงสองฝาย นกวชาการบางคนจงเรยกการตอรองรวมชนดนวา “การตอรองรวมทสงเสรมการผลตภาพในการผลต”

11.6 ขอบขายของการตอรองรวม

เมอพดถงขอบขายของการตอรองรวม ผพดอาจจะหมายถงเรองใดเรอหนงใน 3 เรองดงตอไปน 1) จานวนและประเภทของคนงานทเกยวของ

214

2) ความกาวหนาของเรองทนามาพจารณาตอรอง 3) พนทหรออาณาบรเวณทหนวยการตอรองของนายจางครอบคลมถง ขอบขายของการตอรองรวมในแงของจานวนและประเภทของคนงานทเกยวของมความหมายตามตวอกษรวา การตอรอรงรวมซงสหภาพแรงงานทเกยวของนน ถายงมสมาชกทงจานวนและประเทาใด ขอบขายของการตอรอรวมกยงมกวางขวางมากเทานน อาจขยายวงจากการตอรวมในระดบทองถน เปนการตอรองรวมระดบภาค หรอการตอรองรวมระดบชาต ซงนยมเรยกกนวา “การตอรองรวมทงประเทศ” ในแงของความกาวหนาของเรองทนามาพจารณาตอรองนน มเรองใดบางทสหภาพแรงงาน และฝายนายจางนามาเจรจาทาความตกลงกน ถาเรองซงนามาสการตอรองรวมนนมมากมายหลายเรอง เรากถอวาขอบขายของการตอรองรวมมกวางขวางมาก พจารณาจากดานพนทหรออาณาบรเวณซงหนวยการตอรองของนายจางครอบคลมถงนน เราจะพบวา หนวยการตอรองของนายจางนนม 2 ชนด คอ “หนวยการตอรอง ซงมนายจางเพยงรายเดยว” และ “หนวยการตอรองซงมนายจางหลายราย” หนวยการตอรองซงมนายจางเพยงรายเดยวแสดงใหเหนถงการตอรองโดยโรงงานหรอสถานประกอบการแหงเดยว หรอหลายแหงภายใตการจดการของฝายจดการรายเดยวกน และหนวยการตอรองซงมนายจางหลายราย หมายถงการตอรองโดยนายจางมากราย อาจรวมนายจางทงเมอง ทงภาค หรอทงอตสาหกรรม แสดงใหเหนวามหลายโรงงานหรอหลายสถานประกอบการทเกยวของกบการตอรองนน ๆ หนวยการตอรองซงมนายจางรายเดยว จะจดทาสญญาขอตกลงรวมกบสหภาพแรงงานทเกยวของกน ซงอาจจะเปนสญญาขอตกลงทใชเฉพาะโรงงานเดยว หรอหลายโรงงานทอยภายใตการจดการของฝายจดการรายเดยวกนไมวาจะอยในทองถนเดยวกนหรอไม ขณะทหนวยการตอรองซงมนายจางหลายรายจะจดทาสญญาขอตกลงรวมกบสหภาพแรงงานทเกยวของมากมายหลายสญญา มตงแตสญญาทมขอความเหมอน ๆ กน ลงนามโดยผแทนของนาจางแตละรายทเกยวของ ซงเราเรยกสญญาประเภทนวา “สญญาขอตกลงนายจางหลายฝาย” ไปจนถงสญญาขอตกลงทมเนอหาและขอความไมเหมอนกน ซงนายจางแตละรายตางฝายตางเลอกลงนามในสญญาขอตกลงทตนเหนชอบ และมผลใชบงคบเฉพาะในโรงงานหรอสถานประกอบการของตนเทานน สญญาประเภทนเรยกกนวา “สญญาขอตกลงจากการรวมพวก” เพราะเปนสญญาทเกดขนจากการทฝายนายจางรวบรวมพวกพรอมเขาไปรวมเจรจากบฝายสหภาพแรงงาน การตอรองแบบรวมพวกนเปนทนยมกนมากในบรรดานายจางในสหรฐอเมรกา

บทท 12 ยทธวธในการตอรองรวม

การตอรองรวมตามความหมายของคานยามทกลาวมาแลวทงหมดในบทท 11 นน แททจรงกคอ “การเจรจาทาความตกลงกน” ในเรองคาจางและเรองตาง ๆ ทเกยวกบสหภาพการจาง ดงนน ความสาเรจหรอความลมเหลวในวตถประสงคของภาคทเขารวมในการเจรจา จงขนอยกบขดความสามารถในการเจรจาทาความตกลงของผซงเปนผแทนของภาคทเกยวของนน ๆ ขดความสามารถดงกลาวสวนหนงขนอยกบศลปะในการเจรจา ซงเปนคณสมบตสวนตวของผแทนทเขารวมเจรจาตอรอง แตอกสวนหนงขนอยกบการเตรยมการกอนการเขารวมเจรจาตอรองและยทธวธทนามาใชในการตอรอง ดงนน การเตรยมการใหพรอมและการมยทธวธทดจะชวยใหการเจรจาตอรองรวมนนสาเรจประโยชนสมดงความตงใจ และเปนไปตามวตถประสงค

12.1 การเตรยมการ

เมอมขอเรยกรองหรอมปญหาเกดขน สหภาพแรงงานมภารกจทจะตองดาเนนการในเรอง ดงตอไปน เพอเปนการเตรยมการและเตรยมตวไวใหพรอมสาหรบการตอรองรวมทจะมขน คอ 1) ตรวจสอบปญหาหรอขอเรยกรอง 2) ศกษาภาวะแวดลอม 3) จดระเบยบขอเรยกรองใหเหมาะสม 4) ศกษาหาความรและขอมลทจาเปน

5) จดทาแผนการเจรจาตอรองรวม รายละเอยดของขนตอนของการเตรยมการและเตรยมตวไวใหพรอมสาหรบการตอรองรวมทจะม

ขน ดงนคอ 1) การตรวจสอบปญหาและขอเรยกรอง การตรวจสอบปญหาและขอเรยกรอง อาจทาไดดงตอไปน (1) ศกษาปญหาและขอเรยกรองนน ๆ โดยละเอยด ทงทางตรงและทางออม เพอทจะดวาปญหาหรอขอเรยกรองนน ๆ แททจรงมนคออะไร ตนตอมนมาจากไหน และทสาคญทสดกคอมนเปนปญหาทมผลตอสวนรวมหรอมผลเฉพาะสวนตว

216

(2) วเคราะหและสรปผลจากการศกษาวา ขอเรยกรองทเสนอมาหรอทจะจดทาขนจากประเดนแหงปญหานน เปนขอเรยกรองทสมควรจะนาเขาสการเจรจาตอรองกบฝายนายจางหรอไม (3) หากมความจาเปน อาจมการแตงตงคณะกรรมการขนมาชดหนง เพอวเคราะหปญหา ศกษาหาขอบกพรองหรอแกไขปรบปรงขอเรยกรองนน ๆ ใหรดกมกอนทจะดาเนนการตอไป (4) เรยบเรยงถอยคาใหกระชบใหมความหมายทชดแจง หลกเลยงการใชถอยคาคลมเครอสองแงสองมม เพอมใหเกดเปนปญหาไดในภายหลง

2) การศกษาภาวะแวดลอม

เมอไดขอสรปวา ปญหาหรอขอเรยกรองนน เปนความตองการของลกจางสวนใหญในโรงงานหรอสถานประกอบการนน ๆ จรง งานลาดบตอไปของสหภาพแรงงานกคอการศกษาวา ภาวะแวดลอมของลกจาง สถานประกอบการ และภาวะเศรษฐกจสงคมในขณะนนเปนอยางไร เมอรภาวะแวดลอมทเปนอยในขณะนนแลว สหภาพแรงงานจะตองประเมนฐานะหรอกาลงของฝายตนเปรยบเทยบกบฝายจดการ โดยพจารณาทงความพรอมเพรยงดานการเงนและดานความสมานสามคคของลกจาง ผนาสหภาพแรงงานจะตองศกษาจดออนและจดแขงของฝายจดการ โดยพจารณาจากฐานะทางการเงนและการแขงขนของบรษทหรอสถานประกอบการทเปนอยในขณะนน ๆ วามความมนคงและเขมแขงเพยงใด สหภาพแรงงานจะตองวเคราะหภาวะเศรษฐกจและสงคมในขณะนนวา เอออานวยตอการยนเสนอขอเรยกรองหรอไม การเจรจาตอรองรวมในขอเสนอเชนนนเปนการสมควรเพยงใด หากบานเมองอยในภาวะคบขน เชน มอตราการวางงานสง อตสาหกรรมและพาณชยกรรมตกตาเสอมถอย ตลาดซบเซา การเจรจาตอรองรวมในภาวะเชนน นอกจากจะไมประสบความสาเรจแลว ยงอาจทาใหภาพพจนของสหภาพแรงงานในมโนทศนของประชาชนโดยทวไปเปนไปในทางทไมดอกดวย และอาจเปนผลรายตอเศรษฐกจและสงคมโดยสวนรวมได ถาหากนายทนผประกอบการเกดความทอถอย ระงบยบยงการลงทนเพมเตมเพอขยายกจการใหมงานทามากขน ซงจะยงซาเตมใหภาวะเศรษฐกจทรดหนกลงไปอก

3) การจดระเบยบขอเรยกรองใหเหมาะสม

เมอสหภาพแรงงานพจารณาเหนวา สภาพแวดลอมตาง ๆ ในขณะนนเอออานวยตอการเจรจาตอรองรวม และตดสนใจทจะเขาสการตอรองรวมแลว งานลาดบถดมาทสหภาพแรงงานจะตองกระทา กไดแก การจดระเบยบขอเรยกรองใหเหมาะสม ใหเปนหมวดหมเลอกดไดงาย สะดวกแกการพจารณา โดย

217

อาจจดแบงออกเปนหวขอเรองตาง ๆ เชน ความมนคงของสหภาพแรงงาน สทธของนายจาง สภาพการจาง ภาวะการทางาน วธการรองทกข อตราคาจาง คาลวงเวลา ความมอาวโส ขอพงละเวนการปฏบตตอกน วธการปรบปรงเปลยนแปลงคาจาง และการสนสดสภาพการจาง เปนตน

4) การศกษาหาขอมลทจาเปน

ความพรอมเพรยงและความมนใจ จะชวยใหการเจรจาตอรองดาเนนไปอยางมประสทธภาพ ฉะนน ผนาหรอผแทนของสหภาพแรงงานทจะเขาสการเจรจาตรองรวมจาเปนตองศกษาหาความรและขอมลตาง ๆ ทจาเปน เชน ความรเกยวกบลกษณะของกจการภาวะตลาด ฐานะการแขงขนของนายจาง ผลตภาพในการผลต และประสทธภาพในการดาเนนงานของนายจาง เปนตน เพอใหการเจรจามนาหนก มเหตผล มหลกฐานนาเชอถอ และอางองได ขอมลทางสถต ซงควรเตรยมไว อาจไดแกขอมลทเกยวกบอตราเพมหรอลดของผลผลตมวลรวมของชาต จานวนลกจางในกจกรรมตางๆ รายไดถวเฉลยตอปของประชากร อตราคาจางในกจการและหรอในทองถนตางๆ และการเปลยนแปลงในคาครองชพทมผลกระทบตอกาลงซอของเงนคาจาง เปนตน 5) การจดทาแผนการเจรจาตอรองรวม การวางแผนเปนความจาเปนประการหนงของการเตรยมการกอนทจะมการประชมเจรจารวมระหวางนายจาง ทงสองฝายจะตองวางแผนจดลาดบรายการขอเรยกรอง ตามลาดบความสาคญ จดทางหนทไลในประเดนทจะยกมาโตแยงซงกนและกน เตรยมบคคลทจะเขารวมเปนคณะผแทนใหครบองค ซกซอมยทธวธในการเจรจาตอรองใหเปนทเขาใจ สามารถทจะสงและรบลกเลนในการเจรจาไดอยางคลอง แคลวไมขดเขน คณะผแทนทจะเขาเจรจาตอรองรวมจะตองสบใหรไดวาความตองการทแทจรงของฝายตรงกนขามคออะไร ใครบางทถกกาหนดตวใหเปนผแทนเขารวมเจรจา ผแทนเหลานนมจดออนทตรงไหน แลววางแผนทจะโจมตจดออนดงกลาวดวย ขอมลทอกฝายคาดไมถงและไมไดเตรยมการโตตอบไว การวางแผนทดควรจกตองมหลายแผน เพอทจะไดมชองเลอกทางหนทไล ถาแผนหนงไมไดผลจะไดใชแผนสองหรอแผนสามตามความจาเปน

12.2 ยทธวธในการตอรองรวม

เมองานสาคญ ๆ ดานการเตรยมการและการจดทาแผนการพรอมสรรพแลว ยทธวธในการตอรองกจะเรมตนและตดตามดวยมาตรการตาง ๆ ดงตอไปน 1) สรางพลงความพรอมเพรยง

218

2) เลอกจงหวะเวลาทด 3) ใชวธการทเหมาะสม 4) เลอกประธานคณะผแทนลกจางนายจาง และกาหนดอานาจใหรดกม 5) เหตผลทสมควรในการยนขอเสนอหรอขอเรยกรอง 6) มมาตรการทยดหยดไดตามความเหมาะสม 7) มมาตรการในการเกบรกษาความลบ 8) มความหนกแนนอดทน

9) มมาตรการในการวางตวทเหมาะสม รายละเอยดของยทธวธในการตอรองรวมกจะเรมตนและตดตามดวยมาตรการตาง ๆ ดงตอไปน

คอ

1) สรางพลงความพรอมเพรยง

ความพรอมเพรยงในทน ไมไดมความหมายแตเฉพาะความเปนนาหนงใจเดยวกนของกลมลกจางหรอนายจางเทานน แตยงหมายถงความพรอมเพรยบในดานอน ๆ ดวย เชน ขวญและกาลงใจ แผนการและการเตรยมการในดานตาง ๆ ทนสารองสาหรบใชจาย หากการเจรจาตอรองรวมนาไปสกรณขอพพาททจะตองลงเอยดวยการนดหยดทางหรอปดงาน งดจาง ความพรอมเพรยงน ถามพรอมโดยสมบรณจรง ๆ กจะกลายเปนพลงในการตอรองไดดวย ผนาสหภาพแรงงานจะตองสรางความพรอมเพรยงใหเกดขนอยเสมอ โดยการเตรยมการลวงหนาระยะยาว การระดมความพรอมเพรยงในระยะสน ทาไดโดยนาขอเรยกรองทงหมดเขาประชมชแจงใหบรรดาลกจางผเกยวของกบขอเรยกรองไดรบทราบ เพอใหความเขาใจและเหนความสาคญโดยชดแจง มมตรวมกน ใหดาเนนการตามขอเรยกรอง โดยลกจางทงหมดทเขาประชมรวมกน ยนยนดวยความกระตอรอรนทจะสนบสนนขอเรยกรอง ตอสเคยงบาเคยงไหลกบสหภาพแรงงาน 2) เลอกจงหวะเวลาทด การเลอกจงหวะเวลาทดในการยนขอเรยกรองหรอขอเสนอ มผลตอความสาเรจหรอความลมเหลวในการเจรจาตอรองรวมไดเชนกน ฉะนนแตละฝายจะตองพจารณาใหดวา เวลาใดทควรจะยนขอเสนอหรอไม และจะตองระลกอยเสมอวา เวลาทดนเปนเพยงนามธรรม ทขนอยกบความรสก ขนอยกบลกษณะหรอธรรมชาตกจกรรมทดาเนนการและขนอยกบสภาพแวดลอม มใชจะกาหนดไดตายตวทกกาลเวลา ทกประเภทกจการ หรอในทกหนทกแหง ตวอยางเชน ในกจการทเกยวกบการเกษตร เวลาทดมกจะเปนชวงจงหวะทกาลงจะเรมการเพาะปลกหรอระหวางฤดเกบเกยวในธรกจการทองเทยวและกจการ

219

โรงแรม ชวงจงหวะเวลาทกาลงจะเรมการเพาะปลกหรอระหวางฤดเกบเกยวในธรกจการทองเทยวและกจการโรงแรม ชวงจงหวะเวลาทดคอชวงทมลกคามาเทยวหรอมาพกแรมกนมาก ในธรกจอน ๆ ชวงจงหวะเวลาทด คอชวงเวลาทกาลงแรงงานขาดแคลนธรกจกาลงเฟองฟ หรอเปนสวนทกาลงจะมงานเทศกาลใหญซงมความหมายและมความสาคญตอธรกจของสถานประกอบการนน ๆ มาก 3) เลอกใชวธการทเหมาะสม ในการเจรจากนครงแรกของสหภาพแรงงานควรใชวธการทมความนมนวล ใชมาตรการทประนประนอมมหลกการและยดมนในเหตผล พรอมทงมศลปะในการโนมนาวจตใจ ทจะใหนายจางเหนแกมนษยธรรม เหนอกเหนใจลกจางคนงาน แตกมใชรองขอความเวทนาเยยงผไรความสามารถ จะตองทาใหนายจางเกดความเกรงใจในทาททรองขอนนดวย สงทควรกระทาในการเจรจากนครงแรกกคอ การกาหนดไวใหเปนทชดแจงวาแตละฝายสงวนสทธทจะรบและไมรบการเรยกรองในเรองอะไรบาง แคไหน เชน ฝายนายจางอาจสงวนสทธวา ในเรองทเกยวกบการจาง การเลอนขนเงนเดอน การเลอนชน การไลออก การใหออก การจดการเกยวกบชนดของสนคาทผลต สถานทและวธการทใชในการผลตนน ควรจะเปนเอกสทธของฝายจดการ สหภาพแรงงานอาจแยงวา ในเรองทเกยวกบการจางกด การเลอนชน หรอการไลออกปลดออกกด เปนเรองทเกยวกบความมนคงของลกจางคนงาน ซงเปนสมาชกของสหภาพแรงงาน ดงนน สหภาพแรงงานจงควรจะมสวนรบรหรอใหความเหนชอบดวย แตจะเขาไปเกยวของไดมากนอยเพยงใด เปนเรองทจะตองกาหนดกนไวใหชดแจงและในการเจรจากนครงแรกน มขอเตอนใจสาหรบผนาสหภาพแรงงานอย 3 ขอ คอ (1) อยางเรยกรองขอขนคาจางมากเกนไปในขณะทราคาสนคากาลงตกตาเวนแตจะมปจจยอน ๆ เอออานวยใหทาเชนนนได (2) อยาเจรจาตอรองกบนายจางหลายรายในเวลาเดยวกน เวนแตสหภาพจะมพลงเขมแขงพอ และรปแบบของการตอรวมเปนการเจรจาตอรองรวมกบนายจางหลายฝาย (3) อยาแยกเจรจาตอรองรวม และแยกทาขอตกลงเปนเรองเฉพาะราย แตจงเจรจาตอรองขอเรยกรองทเกดขนทงหมดรวมกน จดทาเปนสญญาฉบบเดยวกน เพอเปดทางใหมการลดหยอนผอนปรนใหแกกนและกนในบางเรอง

4) เลอกประธานและกาหนดอานาจอยางระมดระวง

เมอพรอมทจะเขาสการตอรองรวมแลว แตละฝายจะตองเลอกผซงมคณสมบตเหมาะสม เพอเปนประธานคณะผแทนของฝายตน ผซงจะเปนประธานคณะผแทนได ควรจะเปนผทมลกษณะความเปนผนาทเขมแขง แตไมกาวราว เปนผออนโยนแตไมออนแอ มบารมเปนทเกรงใจแกฝายตรงกนขาม เมอไดตว

220

ประธานแลว ควรจะกาหนดขอบเขตอานาจของประธานใหรดกม ในอนทจะทาการแทนภาคแตละฝาย เชนอาจจะกาหนดลงไปวา ประธานมอานาจในการกระทาการใด ๆ ดงตอไปน (1) รบหรอปฏเสธขอตอรองในนามของคณะผแทน (2) เสนอขอโตแยง (3) ขอเวลานอกเพอพกการตอรอง

5) เหตผลในการยนขอเรยกรอง

สมมตวาขอเรยกรองของสหภาพแรงงาน คอขอเรยกรองเกยวกบการขอขนคาจาง สหภาพแรงงานจะตองเตรยมเหตผลทสมควรสาหรบยกขนเปนขอสนบสนนการเรยกรองขอขนคาจาง เหตผลทจะยกมาอางอาจเปนวา (1) นายจางมกาไรมาพอทจะอานวยใหมการขนคาจางได (2) คาของเงนในปจจบนลดลง เนองจากดชนราคาผบรโภคเพมสงขน ลกจางประเภความยากลาบากในการรกษามาตรฐานการครองชพดวยเงนรายไดจากคาจางอตราเดม (3) ผลตภาพในการผลตของกจการเพมขน ขณะทระดบการจางงานยงคมมเทาเดม ซงยอมตองหมายความวาผลตภาพของแรงงานเพมขน ดงนน ลกจางคนงานจงควรมสทธทจะไดรบสวนแบงจากผลผลตทเพมขนนดวย (4) คาจางทเพมสงขนจะทาใหความเปนอยทางเศรษฐกจของลกจางคนงานดขน และมสขภาพจตและรางกายแขงแรงสมบรณ จะทาใหการทางานของลกจางมประสทธภาพสง ธรกจของนายจางกจะมผลตภาพในการผลตเพมขน โอกาสทนายจางจะไดกาไรมากยงขน กจะมมากยงขน (5) การเพมคาจาง ทาใหอานาจซอของลกจางเพมสงขน เปนการสรางอปสงคสนองได ซงจะรองรบผลผลตหรอบรการของนายจางทเพมขน 6) มาตรการทนามาใชจะตองยดหยนไดตามความเหมาะสม มาตรการทนามาใชจาเปนทจะตองยดหยดไดพอสมควร การยดหยนไดน มใชการออนขอใหแกฝายนายจาง แตเปนการผอนปรนเพอใหสาเรจประโยชน ซงถงแมจะเสยประโยชนขอเรยกรองไปบางสวน แตกยงดกวาสญเสยไปทงหมด เมอการเจรจาตอรองเกดความลมเหลว ดงนน มาตรการทนามาใชเพอใหไดมาซงขอเรยกรองจงควรแบงเปนขนตอนดงน (1) การชกจงใจ สหภาพแรงงานผยนขอเรยกรองจะตองพยายามพดชแจง แสดงเหตผลและความจาเปนตาง ๆ เพอโนมนาวจตใยของฝายนายจางใหคลอยตามแลวฟงทาทความคดเหน ตลอดจนเหตผลขอโตแยงของฝายนายจาง แลวสงเกตวานายจางมความรสกอยางใดตอขอเรยกรอง ตอตานขอเรยกรองขอใด

221

มากทสด ขอเรยกรองซงนายจางตอตานนอยทสดนแหละ เปนขอเรยกรองทเหมาะสมทสดในการเรมตนเจรจา คณะผแทนของสหภาพแรงงานโดยเฉพาะตวประธาน ควรตองรวา การเรมตนทดยอมนาไปสความสาเรจในทสด ดงนนจงไมควรเรมตนและดงดนทจะเจรจาใหแตกหกในประเดนใดประเดนหนง ทมผลกระทบไวตอความรสกและอารมณของทงสองฝาย (2) การประนประนอม เมอการเจรจาตอรองในประเดนขอเรยกรอง ทฝายนายจางคลอยตามไดงายทสดผานพนไปแลว การตอรองขนตอไปจะเรมตนยากขนโดยลาดบ ตองอาศยความสามารถ ประสบการณและความยดหยนมากขน เพราะการเจรจาตอรองในขนน เปนขนทจะตองมการแลกเปลยนกน อยากไดอยางกจะตองยอมเสยอกอยาง ดงนน ผนาของภาคแตละฝายทเขาเจรจาตอรองกนจะตองพจารณาใครควรญใหดวา สมควรสละสงใดเพอใหไดสงใดมา หากจาเปนจะตองมการเปลยนขอเรยกรองเสยใหม เพอใหสอดคลองกบความประสงคของแตละฝาย แตการจดทาขอเรยกรองใหมน จะตองไมเสยหลกการและจดมงหมายสาคญของการทาขอเรยกรองครงแรก (3) การนดหยดงาน เมอการเจรจาตอรองรวมไมประสบความสาเรจแมจะไดมการพดจาชกจงใจและพยายามทาการประนประนอมกนแลวกตาม การนดหยดงานหรอการปดงาน จงเปนมาตรการขนตอไปทแตละฝายจะนามาใช เพอบบบงคบใหคกรณยอมรบในขอเรยกรองหรอขอเสนอของฝายตน แตมาตรการดงกลาวน ไมควรนามาใชอยางพราเพรอ เพราะสรางความเสยหายใหเกดขนไมเฉพาะแกคปรปกษเทานน แตยงสรางความเสยหายกระทบกระเทอนตอผอน ตอสงคมและประเทศชาตโดยสวนรวมดวย จงอาจทาใหเกดศตรรวมเพมขนมาก ดงนน ผนาสหภาพแรงงานจาตองพจารณาใหด เลอกใชในจงหวะเวลาทเหมาะสม และเมอมความจาเปนจรง ๆ เทานน

7) มาตรการในการเกบรกษาความลบ

ความสาเรจในการเจรจาตอรองรวมนน สวนหนงขนอยกบความสามารถของคณะผแทนทเขารวมเจรจาในการเปดเผยขอเทจจรง ชแจงแสดงตวเลข ยกอางพยานหลกฐานในทประชม ตลอดจนอบายวธอน ๆ ทจะตองใหผแทนของฝายตรงขามจนมมในทประชม แตปรากฎการณเชนนจะเกดขนไดกตอเมออกฝายไมสามารถจะลวงรความลบ หรอคาดไมถงวาอกฝายหนงจะมขอมลในเรองนน ๆ หรอมอบายวธทจะรกฆาตในแบบนน ดงนนแตละฝายจะตองมมาตรการในการเกบรกษาความลบใหด จะเปดเผยใหสมาชกผไมมสวนรวมในการเขาประชมเจรจาในฐานะคณะผแทนเจรจาของแตละฝายไมได มฉะนนจะเสยประโยชน เพราะเมออกฝายรตวจะเตรยมกลาวแก หลบเลยงไปได

222

8) มความหนกแนนอดทน

คณะผแทนฝายทยนขอเรยกรองจะตองมความหนกแนน และอดทนตอวาจายวย สอเสยดของฝายตรงกนขามทงนเพอใหการเจรจาดาเนนตอไปดวยด ดวยความหวงวาจะสามารถรกษาขอเรยกรองไวไดมากทสดเทาทจะทาได จะตองไมหวนไหวตอขอเสนอกลบในลกษณะลองเชง จะตองแสดงใหอกฝายเหนวาฝายตนมความมนคงและจรงจงในขอเรยกรองนน

9) การวางตว

การวางตวขณะเขาเจรจาตอรองรวม มความสาคญไมนอย เพราะเปนจดเรมแรกทฝายตรงขามจะอานนสยและชนเชงในการเจรจาตอรองรวมทจะเกดขน และดาเนนไป เปนการอานทาทในแงจตวทยาซงกนและกน ดงนน จงมหลกทผเขาเจรจาตอรองรวมพงปฏบตดงน (1) วางตวใหเหมาะสมแกกาลเทศะ แตงกายใหสภาพเรยบรอย (2) วางตวใหสงาผาเผย มความองอาจไมขลาดกลว แตกไมใชหยงทรนงจนเปนทหมนไสของฝายตรงกนขาม (3) มสหนาทแสงความเชอมน ไมหวนไหว ทาทางเอาจรงเอาจง (4) ยมแยมแจมใส ทกทายปราศยกบผแทนของอกฝายหนงตามปกต และใหมอากปกรยาทเปนธรรมชาต มใชเสแสรงแกลงทาจนอกฝายจบได วาเปนการฝนความรสก เมอการเจรจาเรมตน คณะผแทนของทงสองฝายจะตองเผชญหนากนในทประชม ตางฝายตางพยายามทจะอานความรสกซงกนและกน เปนการทาสงครามจตวทยากนอย ถาฝายใดแสดงความหมนไหวความไมในใจหรอความวตกกงวลใหปรากฎอยในสหนาและแววตาแลว ฝายนนจะเพลยงพลาในการเจรจาตอรองรวม ตงแตเรมตนเลยทเดยว เพราะจะเปดโอกาสใหอกฝายถอโอกาสรกดวยคาพด ในลกษณะขมขใหเกดความหวนเกรงและหวาดกลวตอผลทจะเกดขนจากการยอมหรอไมยอมในขอเรยกรองหรอขอเสนอนน ๆ

12.3 เครองมอในการคกคาม

ในสนามการตอรองรวม ลกจางและนายจางตางกมเครองมอในการคกคามทจะใชกบฝายตรงกนขาม หากการตอรองรวมไมบงเกดผลสาเรจตามขอเรยกรองหรอขอเสนอ กลายเปนขอขดแยงทตกลงกนไมได เครองมอหรออาวธเหลานแตละฝายจะเลอกใชตามความเหมาะสมในโอกาสตาง ๆ เพอบบบงคบใหอกฝายยอมทาตามขอเรยกรอง หรอเปนการลงโทษฝายตรงกนขาม ดงน

223

1) สหภาพแรงงาน

เครองมอในการคกคามทสหภาพแรงงานจะนามาใชกบนายจาง มดงตอไปน (1) ถวงงาน สหาภาพแรงงานจะสงใหลกจางคนงานผซงเปนสมาชกของสหภาพแรงงานแกลงทางานใหลาชา เพอใหประสทธภาพในการทางานและผลตภาพในการผลตในเวลาปกตลดลง หากนายจางเรงรดทจะใหมผลผลตเพยงพอและทนกบความตองการของลกคา นายจางจะตองยอมจายเงนเปนคาลวงเวลาเพมขน ปรากฏการณทเกดขนน เปนอาการของความขดแยงทแสดงใหเหนในเบองตน ซงอาจบานปลายกลายเปนความรนแรงตอไป หากไมไดรบการแกไขใหพนทวงท (2) รวมกนไมคบคาสมาคมดวย วธนสหภาพแรงงานจะเรยกรองใหสมาชก และสหภาพแรงงานในเครอรวมมอรวมใจกนไมซอหรอไมใชสนคาหรอบรการของบรษทหรอสถานทประกอบการนน ๆ และอาจขยายวงครอบคลมถงการไมใหความรวมมอในการจางทางานดวย (3) การนดหยดงาน เปนเครองมอหรออาวธในการคกคามนายจางทสหภาพแรงงานจะนามาใชเปนทางออกสดทาย เมอความขดแยงถงทสด เปนการประกาศสงครามเพอสรางความเสยหายใหแกนายจางโดยตรง การนดหยดงานทาใหเกดภาวะหยดงาน โรงงานหรอสถานประกอบการหยดการผลตสนคาหรอการใหบรการโดยสนเชง ทาใหนายจางสญเสยผลกาไรซงเปนรายไดหรออาจเกดการขาดทนเสยหายมากมายกได (4) การจบกลมชมนมอภปราย เพอใหการนดหยดงานมผลตอการสรางภาวะหยดงานอยางแทจรง ลกจางทรวมในการนดหยดงานจะไปจบกลมชมนมอภปรายกนทหนาโรงงานหรอสถานประกอบการ ภายใตการชกนาและอานวยความสะดวกใหโดยสหภาพแรงงาน ผนาสหภาพแรงงานจะจดใหมการพดโจมต แสดงความคดเหนในประเดนแหงปญหาของการนดหยดงาน ซงโดยมากมกจะเปนการพดประณามและแฉโพยความเลวรายตาง ๆ นานา เทจบาง จรงบาง การจบกลมชมนมอภปรายน สหภาพแรงงานจดทาขนโดยมวตถประสงคทสาคญ 2 ประการ คอ (4.1) เพอปองกนมให “ลกจางผภกดตอนายจาง” เขาไปทางานในขณะทมการนดหยดงานเกดขน (4.2) เพอประชาสมพนธขอความเหนใจจากมหาชน เพอเปนขอสนบสนนวา การนดหยงานทสหภาพแรงงานจดใหมขนน เปนการกระทาอนชอบและสมควรแลว

224

2) ฝายจดการ

เครองมอทฝายจดการโรงงานหรอสถานประกอบการจะนามาใชกบลกจางในโอกาสตาง ๆ มดงน (1) สรางลกจางผภกดตอนายจาง เพอใชทางานในภาวะทสหภาพแรงงานจดใหมการนดหยดงาน นอกจากจะมผลทาใหกระบวนการผลตบางสวนยงคงดาเนนการตอไปไดแลว ยงเปนการแบงแยกคนงาน เพอสรางความขดแยงและแตกแยกขนในกลมลกจางคนงาน เพอประโยชนแหงการควบคมลกจางนนเอง บางครงกลมลกจางผชมนมนดหยดงาน และกลมลกจางผภกดตอนายจางถงกบยกพวกเขาตะลมบอน ทารายรางกายซงกนและกน จนบาดเจบลมปวยไปกม (2) สรางหรอจดหา “ผสลายการนดหยดงาน” ใหมาคอยกอกวนและขดขวางการจบกลมชมนมนดหยดงานของลกจาง การกอกวนและขดขวางการจบกลมชมนมนดหยดงานของคนพวกน มบอยครงทกระทาไปเกนกวาเหต ทาใหเกดเหตการณรนแรงขน สญเสยทรพยสน ชวตและเลอดเนอของผทเกยวของในการชมนม (3) จดทาบญชรายชอลกจางผไมพงปรารถนา แจกจายไปในกลมสมาชกสมาคมนายจาง และสหพนธนายจางทาใหลกจางผมชอปรากฏในบญชรายชอดงกลาว หมดโอกาสทจะไดรบการจางใหทางานรบคาจางจากนายจางใด ๆ ไดอก (4) สงปดโรงงานหรอสถานประกอบการ เปนการปดงานงดจาง เพอลงโทษลกจางผแขงขอนายจางจะใชวธการนเปนทางออกสดทาย และจะไมใชพราเพรอ เพราะผลทเกดขนเปนความเสยหายตอนายจางเองดวย นายจางจะใชวธการนกตอเมอพจารณาเหนแลววา การปดงานนนไมมผลกระทบกระเทอนตอฐานะการแขงขนในตลาดของกจการทตนดาเนนการนนมาก และฝายจดการมทางชดเชยรายไดทสญเสยในระหวางการปดงาน และการปดงานนนเปนการปดงานในระยะสนเทานน

บทท 13 การประกนสงคมกบการพฒนาคณภาพชวตของแรงงาน

เนองจากเรองคณภาพชวตของแรงงาน ยงเปนเรองใหมทเพงไดรบความสนใจเมอไมนานมาน ดงนน ความหมายของคณภาพชวตของแรงงานจงยงไมชดเจนนก อกทงเรองนยงเปนเรองทางสงคมศาสตรทมกมปญหาในการใหคาจากดความ (Terminology) เสมอมา เพราะเรองทพดถงนนเปนเรองนามธรรม ซงมกจะขนกบการตความตามวฒนธรรม และความคาดหวงของสงคมแตละแหง เชน ในประเทศสหรฐอเมรกา พวกวศวกรหรอฝายททาหนาทควบคมการผลตไดมองวา คณภาพชวตการทางาน คอ รปแบบการจดองคการแบบใหมทเปดโอกาสใหมการหมนเวยนตาแหนงงาน มการขยายหนาทความรบผดชอบใหกวางออกไป มการกาหนดหนาทตาแหนงงานกนใหม และเปดโอกาสใหมการรวมกลมของพนกงานโดยใหมสวนรวมในการตดสนใจ แตสาหรบองคกรแรงงานระหวางประเทศ (International Labor Organization : ILO) ไดใชหลกของความมมนษยธรรมมาเปนมาตรฐานของคณภาพชวตในการทางาน หลกการนเปนไปตามแนวคดของยโรปทวา คณภาพชวตในการทางาน หมายถง การสรางมนษยธรรมในการทางาน ทาใหงานททานนมความเปนมนษยมากขน ซงในทนรวมไปถง การปรบปรงสภาพททางาน ลกษณะของงานทมอบหมายใหคนงานแตละคนทา และการทคนงานไดรบความสขและความพอใจในหนาทการงาน ดวยเหตน คณภาพชวตในการทางานจงไมไดหมายความถง คาตอบแทนทสงเพยงอยางเดยว แตยงหมายถงการไดรบเกยรตและการยกยองจากนายจางอกดวย องคกรแรงงานระหวางประเทศ ไดระบในป ค.ศ. 1984 วา คณภาพชวตในการทางาน หมายถง กจกรรมทกอยางของคนงาน ทมงตอบสนองตอความตองการของความเปนมนษยชาต ซงรวมไปถงคณคาตางๆ ไมวาจะเปนวตถสงของ เงนเดอนคาจาง คณคาทางจตใจ หรอคณธรรมของความเปนมนษย ในสวนของประเทศไทยซงเปนประเทศกาลงพฒนา ในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศนน ความสามารถในการผลตสนคาและบรการทมคณภาพ ถอเปนตวชวดทสาคญอยางหนงของการพฒนา แรงงานซงเปนปจจยสาคญยงสวนหนงของการผลต จงมสวนสาคญในการพฒนาประเทศเปนอยางมาก หากประชาชนของประเทศทเปนผใชแรงงานมรายไดไมเพยงพอหรอขาดแคลนรายได อาจเนองมาจาก ประสบอนตรายจากการทางาน เจบปวย ทพพลภาพ หรอเสยชวต จนทาใหไมสามารถทางานตอไปได ยอมสรางความเสยหายใหแกแรงงานผนนเอง ครอบครว การผลตของนายจาง และ

226

ประเทศชาตโดยสวนรวม อกทงยงเปนการสรางปญหาและภาระทางสงคมทาใหรฐบาลตองเขามาดแลและสงเคราะหแกครอบครวทไดรบความเดอดรอนซงอยในอปการะของลกจาง จากแนวคดในการชวยเหลอเพอแกไขปญหาตางๆ ทเกดขนกบผใชแรงงาน รฐบาลไดพยายามหามาตรการในการชวยเหลอประชาชน ดวยการออกกฎหมายประกนสงคมเพอใหความคมครอง และเปนหลกประกนพนฐานทสาคญตอความมนคงของผใชแรงงานอยางเปนระบบ ตงแตวนท 2 กนยายน 2533 เปนตนมา ซงมการดาเนนการเปนไปตามหลกการประกนสงคมขององคกรแรงงานระหวางประเทศ (ILO) คอเปนการใหความคมครองทสงคมจดใหแกสมาชก โดยอาศยมาตรการของรฐ ทงน เพอบรรเทาความเดอดรอนทางเศรษฐกจและสงคม เมอประสบปญหารายไดลดลง ไมมรายได หรอการมรายจายเพมขน อนเปนผลมาจากการเจบปวย คลอดบตร ทพพลภาพ ชราภาพ ตาย วางงาน สงเคราะหครอบครวและการประกนอบตเหต และโรคทเกดเนองมาจากการทางาน โดยมวตถประสงคเพอใหหลกประกนในการดารงชวตแกผประกนตน ใหเกดความมนคง ตงแตเกดจนถงวาระสดทายของชวต และเสรมสรางสงคมและประเทศชาตใหมเสถยรภาพเปนปกแผน

13.1 ความหมายของการประกนสงคม

ความหมายของการประกนสงคม ไดมทานผรใหความหมายไวอยางหลากหลาย ไดแก นายราลฟ เอช แบลนชารด บรรณาธการฝายบรรณสารประกนภยของบรษท แมคกรอวฮลลบค จากด แหงนวยอรคและลอนดอน ไดใหความหมายอยางกวางๆ ของการประกนสงคมคอ การประกนในแบบตางๆ ทรฐบาลไดจดขน โดยมวตถประสงคในอนทจะวางหลกประกนใหประชาชนมความมนคงทางสงคม ซงอาจเปนวธบงคบการประกนตนโดยการบรหารงานของรฐ หรอการใหความสนบสนนองคการสาธารณะทเปนเอกเทศใหดาเนนการดวยวธสมครใจ เพอความคมครองทางสขภาพ การชดเชยลกจางในยามวาง การชราภาพ และผอยในอปการะ ตลอดจนการขยายขอบเขตของความคมครอง ดวยวธการบงคบการประกนตนในภยพบตอนเกดจากยวดยานพาหนะ การสงคราม และการประกนพชผล นายดบบลว อาร วลเลยมสน ทปรกษาทางคณตศาสตรประกนภยของฝายการบรหารงานประกนสงคมแหงสหรฐอเมรกา ไดใหความหมายของการประกนสงคม คอ การจดงบประมาณแผนใหมทางสงคม ศาสตราจารย อลเบรต เอช โมวเบรย แหงมหาวทยาลยแคลฟอรเนย ไดใหความหมายวา การประกนสงคม คอ ความพยายามของรฐบาลในอนทจะใชหลกประกนภยใหบงเกดผลในทางปองกน เพอมใหความยากจนในบานเมองตองเพมขน และหาทางทจะบรรเทาความยากจนทมอยแลวใหลดนอยลงตามลาดบ

227

เอกสารเผยแพรขององคการกรรมกรระหวางประเทศป ค.ศ.1955 ไดใหความหมายของการประกนสงคมไว คอ การคาประกนในทางสขภาพและฐานะทางเศรษฐกจของเอกชนแตละคน รวมตลอดถงผอยในความอปการะ เมอตองเผชญกบความขาดแคลนรายไดอนเนองมาจากการสญเสยรายไดทงหมดหรอบางสวน หรอมรายไดไมเพยงพอแกการครองชพ อนประกอบดวยแบบประกนหลายแบบทมงตรงตอการใหความคมครองในอบตเหตหรอความเดอดรอนในกรณทมการเจบปวย การคลอดบตร ภยนตรายตางๆ การพการหรอทพพลภาพ การชราภาพ และการวางงาน จากความหมายทกลาวมาขางตน และความหมายอนๆ ทมไดกลาวถงในทน สามารถสรปความหมายของการประกนสงคมได คอ การประกนสงคม หมายถง โครงการบรการทางสงคมในระยะยาวรปแบบหนงทรฐบาลเปนผจดดาเนนการขน เพอความมงหมายทจะใหความคมครองปองกนประชาชนมใหไดรบความเดอดรอนในความเปนอยของชวตอนเปนสวนรวม และเสรมสรางใหไดรบความสขสมบรณตามอตภาพ อนเปนหลกของการประกนรวม โดยมหลกการสาคญอยทการจดใหประชาชนแตละคนชวยเหลอตนเอง ครอบครว และชวยเหลอซงกนและกนระหวางบคคลในสงคม ดวยการอดออมเงนรายไดประจาตามความสามารถของแตละบคคล สะสมไวในกองทนกลาง หรอทเรยกวากองทนประกนสงคม โดยมนายจาง และรฐบาลชวยออกสมทบทนเขากองทนสวนหนง เพอใหมเงนกองทนจานวนมากพอแกการดาเนนการตามวตถประสงค

13.2 ความเปนมาของการประกนสงคม

ความพยายามทจะทาใหการประกนสงคมมขนครงแรกไดเกดขนทประเทศเยอรมน ในป พ.ศ.2425 ภายใตการปกครองของเจาชาย Bismarck ซงดารงตาแหนงนายกรฐมนตร ทงน เปนผลสบเนองมาจากวกฤตการณทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองในขณะนน กลาวคอ หลงจากทประเทศเยอรมนไดยตสงครามกบประเทศฝรงเศสในสงครามแฟรงโกปรสเซยน เยอรมนกไดรวบรวมรฐเยอรมนทงหลายทกระจดกระจายอยเขาเปนอาณาจกรและตองเขารบภาระในดานเศรษฐกจและสงคมดวย จงไดเรมมการปรบปรงฟนฟและบรณการครงใหญ ประชาชนอยในฐานะทตองพงพารฐ อกทงการพฒนาประเทศในระยะนน มงทจะพฒนาอตสาหกรรมอยางขนานใหญและเอาจรงเอาจงทาใหกจการในดานนขยายตวกาวหนาไปอยางรวดเรว และประชาชนกจาตองอาศยเครองจกรมาใช ประกอบกบภาวะการคาของประเทศเยอรมนไดตกตาตดตอกนหลายป ดลการคาระหวางประเทศอยในฐานะทเสยเปรยบ สภาพทางเศรษฐกจจงทรดลงตามลาดบ ซงมผลกระทบกระเทอนถงภาวะทางสงคม ประชาชนเยอรมนตองประสบกบปญหาความยากจนและเดอดรอนทกขยาก อยในฐานะทไมสามารถชวยเหลอตนเองได และจากสภาพปญหาเหลานไดกอใหเกดการแทรกแซงทางการเมองของพรรคฝายตรงขามกบพรรครฐบาล สรางสถานการณดวยวธการตางๆ อนเปนการทาลายเสถยรภาพของรฐบาล

228

เหตการณดงกลาวไดนาความยงยากและหนกใจมาสเจาชาย Bismarck ในฐานะทเปนผรบผดชอบตออาณาจกรในขณะนน และจากแนวความคดของเจาชาย Bismarck ในหลกทวา รฐจะตองมหนาทรบผดชอบตอสวสดภาพของประชาชนทงชาต และจะตองระงบยบยงความคดเหนทรนแรงของบคคลโดยทวไปซงไมกอใหเกดประโยชนอยางใดแกประเทศใหหมดสนไป จงตดสนใจปฏรปเศรษฐกจของประเทศเยอรมนตามความคด และเรมมการนาระบบประกนสงคมมาใช ทงน เจาชาย Bismarck มความตองการใหประชาชนในปกครองทเปนลกจางไดรบบานาญ โดยใหนายจางและรฐเปนผรบภาระคาใชจายของการประกนสงคม แตแนวความคดนถกตอตานตงแตครงแรกเนองจากตวกฎหมายในขณะนน ทาใหการประกนสงคมทจดขนโดยภาครฐไมนาเชอถอ มผลใหผใชแรงงานในระยะแรกไมเขาใจและสงสย จงปฏเสธทจะยอมรบระบบใหมทจะเกดขนพรอมกบไดขยายกองทนสาหรบการชวยเหลอคนงานดวยกนเองออกไปใหมากขน อยางไรกตาม ในป พ.ศ.2426 ประเทศเยอรมนไดตรากฎหมายประกนสงคมฉบบแรกขนเมอวนท 1 ธนวาคม 2426 บงคบใชเพอใหความคมครองแกลกจางในเรองการรกษาพยาบาล ยารกษาโรค และใหประโยชนทดแทนกรณเจบปวย หากผประกนตนไมสามารถทางานไดอนเนองมาจากการเจบปวยทเกดขนเปนระยะเวลา 13 สปดาห โดยลกจางทอยในความคมครองจะตองมคาจางหรอรายไดไมเกน 2,000 มารคตอป และลกจางจะตองจายเงนสมทบเขาโครงการดวย 2 สวน ในขณะทนายจางจายเพยง 1 สวนของคาใชจายทงหมด หลงจากนนตอมาอกหนงปคอ ในป พ.ศ.2427 การประกนอบตเหตหรอโรคอนเกดจากการทางานกไดเกดขน โดยในระยะแรกไดเรมใชในภาคอตสาหกรรมกอน เพอใหนายจางรบผดชอบตอการประสบอนตรายจากการทางานของลกจาง การประกนประเภทนจะใหความคมครองในเรองของคาใชจายในกรณเจบปวยจากการทางานของลกจาง รวมไปถงการจายเงนบานาญใหในกรณทลกจางเสยสมรรถภาพ และจายเงนบานาญใหแกผอยในอปการะในกรณทลกจางเคราะหรายเสยชวต ซงจะรวมถงการจายเงนคาทาศพดวย และตอมาในป พ.ศ.2432 จงไดมการบญญตกฎหมายใหความคมครองแกผทพพลภาพและคนชราขน โดยมจดมงหมายเพอจายบานาญใหคนงานทม เงนเดอนหรอคาจางต าซงสญเสยความสามารถในการทางาน และใหมการจายเงนบานาญแกผทมอาย 70 ปขนไป แตอยางไรกตามไมมคนงานคนใดทจะมชวตอยจนอายครบ 70 ป ตามทกาหนด เพราะมกจะกลายเปนผทพพลภาพหรอไมกเสยชวตไปกอน สวนอตราบานาญในขณะนนคอนขางตามาก และเปนทนาสงเกตวาในสมยนนการบรหารงานตามกฎหมายฉบบนจะมองคกรบรหารเปนของตนเอง โดยมผแทนจากนายจางและลกจางเปนผบรหาร คาใชจายทนามาใชจายจะมาจากการจายเงนสมทบของนายจางครงหนง ลกจางครงหนง โดยมรฐบาลใหการอดหนนบางสวนเทานน

229

โครงการประกนสงคมของประเทศเยอรมน ไดมการขยายความคมครองใหแกประชาชนเพมขนโดยลาดบ และขยายวธการประกนไปในประเภทตางๆ อกหลายครง กลาวคอ ไดมการแกไขกฎหมายวาดวยการจายเงนบานาญชราภาพ ซงเปนกฎหมายเกาแกใหเปนไปตามวธการประกนสงคม และใหมการจายประโยชนทดแทนแกผอยในความอปการะของผประกนตนในป พ.ศ. 2443 และไดจดใหมการประกนการวางงานขนในป พ.ศ. 2470 ซงเปนประเภทสดทายตามกฎหมายทไดตราขน ถงแมวากฎหมายประกนสงคมของประเทศเยอรมนในขณะนนจะมขอบกพรองอยมาก แตอยางไรกตามการประกนสงคมของเยอรมนกถอเปนนโยบายทางสงคมทสามารถนามาใชไดอยางมระบบเปนประเทศแรกในโลก ทาใหประเทศตางๆมการนารปแบบไปปรบใชในเวลาตอมาอยางแพรหลาย สวนทางประเทศในแถบเอเชย ญปนถอเปนประเทศแรกทนาระบบประกนสงคมในเรองการประกนการประสบอนตรายและโรคอนเนองจากการทางานมาใชเมอปพ.ศ.2454 มการประกนสขภาพในป พ.ศ.2465 มการประกนชราภาพ ทพพลภาพ และตาย ในป พ.ศ.2484 และสดทายคอการประกนการวางงานในป พ.ศ.2490 นบวาประเทศญปนไดกาวหนาไปมากกวาประเทศใดๆ ในเอเชย และภายหลงจากสงครามโลกครงท 2 แลวประเทศอนเดย พมา ปากสถาน ฟลปปนส และอนๆ จงไดเรมนาระบบประกนสงคมเขามาใช ในปจจบนมประเทศตางๆ มากกวา 100 ประเทศ ไดจดใหมการดาเนนงานดานการประกนสงคมอยางแพรหลาย และนบวนยงจะมเพมขนเรอยๆ เนองจากองคกรแรงงานระหวางประเทศมบทบาทมากขนในการเสนอแนะ และกระตนใหประเทศตางๆ จดใหมการดาเนนงานประกนสงคมและคอยใหความชวยเหลออยางใกลชด ดงนน ประเทศทยงไมพฒนาเทาทควรกสามารถจดใหมการดาเนนงานประกนสงคมได เพอขจดปญหาความเดอดรอน ทกขยาก และเสรมสรางความผาสกตามอตภาพใหแกประชาชนไดมากขน

13.3 หลกการของการประกนสงคม

การประกนสงคมทประเทศตางๆ ใชอยในปจจบนจะมหลกการทไมแตกตางกน เนองจากการประกนสงคมเปนโครงการบรหารทางสงคมในระยะยาวอกระบบหนงทรฐเปนผดาเนนการจดขน ดวยการใหประชาชนผมรายไดแตละคนไดมสวนชวยตนเองหรอครอบครว โดยรวมกนเสยงภยหรอชวยเหลอบาบดความทกขยากเดอดรอนซงกนและกนระหวางผมรายไดในสงคม ดวยการออกเงนสมทบเขากองทนทเรยกวา กองทนประกนสงคม โดยมนายจาง ลกจาง และในบางประเทศมรฐบาลรวมออกเงนสมทบเขากองทนนดวย กองทนนจะจายประโยชนทดแทนใหแกผสงเงนสมทบเมอเกดความเดอดรอน เชน เจบปวย คลอดบตร วางงาน ชราภาพ เปนตน ดงนนการประกนสงคมจงเปนวธการหนงทยดหลกการพงตนเองและชวยเหลอซงกนและกนของประชาชน โดยมความมงหมายทจะเปน

230

หลกประกนและคมครองความเปนอยของประชาชนใหมความมนคงในการดารงชวตแมมเหตการณททาใหตองขาดแคลนรายไดกสามารถดารงชวตอยไดอยางปกตสข การประกนสงคมมหลกการทสาคญๆ 3 ประการ คอ 1) การประกนสงคมเปนโครงการใหความคมครองประชาชน ประชาชนทไดรบความคมครองตามโครงการน ไดแก ผประกนตน หรอสมาชกของการประกนสงคม อนเปนโครงการทไดพฒนาอยางกวางขวางและครอบคลมการประกอบอาชพของประชาชนไวเกอบทกสาขาอาชพ ความสาคญของโครงการนมหลกอยทจะคมครองบคคลทมรายไดเพยงพอเลยงตนเองและครอบครวอยแลว ไมใหแปรสภาพกลายเปนบคคลทไมสามารถชวยตนเองไดในเมอตองประสบกบการเจบปวยเรอรง การพการทพพลภาพ การชราภาพ หรอการวางงาน อนเปนเหตใหตองเพมภาระคาใชจายมากขนหรอขาดรายไดประจาลงอยางกระทนหน โดยจะใหความชวยเหลอทางการเงน สงของเครองใช หรอบรการอนจาเปนอนใดตามความเหมาะสม และนอกจากน โครงการนจะสามารถชวยแบงเบาภาระคาใชจายของรฐบาลเกยวกบการจดสวสดการในดานตางๆ ใหแกประชาชนลงไดเปนจานวนมาก เชน คาใชจายในบรการทางการแพทย คาใชจายดานสาธารณปการในการใหความชวยเหลอคนชรา คนพการ หญงหมาย เดกกาพรา และขอทาน เปนตน 2) การประกนสงคมมหลกการทจะใหประชาชนไดชวยเหลอตนเองดวยการอดออม และเสยสละเพอสวนรวม การประกนสงคมเปนโครงการใหญทมความจาเปนจะตองใชจายเงนเปนจานวนมาก กาลงเพยงแตจะใชเงนงบประมาณแผนดนเพอดาเนนการแตทางเดยวนนยากทจะประสบความสาเรจได ฉะนน ในหลกการของการประกนสงคม จงไดกาหนดใหผประกนตนแตละคนไดมสวนรวมในการออกเงนสมทบเขากองทนกลาง ดวยการเสยสละคนละเลกนอยตามกาลงความสามารถหรอตามสวนของรายไดทไดรบประจาในลกษณะของการออมทรพยหม และนอกจากนยงไดกาหนดใหนายจางซงมหนาทตองรบผดชอบในการจดสวสดการใหแกลกจาง ไดรวมออกเงนสมทบเขากองทนกลางนอกสวนหนง รวมเปน 3 สวน ดวยวธการดงกลาวน จะเหนไดวา การทไดกาหนดใหลกจางแตละคนออกเงนสมทบนน มจดมงหมายในอนทจะใหทกคนไดชวยเหลอตนเอง เพอใหเกดสทธในกองทนกลางอยางเตมภาคภม และธารงไวซงศกดศรในความเปนมนษย ขณะเดยวกนกเทากบเปนการชวยเหลอบคคลอนโดยใชเงนกองทนกลางชวยบาบดความเดอดรอน อนเปนการเสยสละเพอประโยชนสขของสวนรวมดวย 3) การประกนสงคมเปนการวางรากฐานอนมนคงทางสงคม

231

โครงการประกนสงคม เปนโครงการทมความจาเปนตองไดรบความรวมมอจากทกๆ ฝาย จงจะประสบผลสาเรจ ซงนบวาเปนการสรางความสามคคระหวางกลมบคคลตางๆ ใหหนเขาหากน ถอยทถอยอาศยซงกนและกน โดยเฉพาะอยางยงนายจาง และลกจาง เพอนามาสความมนคงใหแกสงคม นอกจากน องคกรแรงงานระหวางประเทศ หรอ ILO (1989) ไดกาหนดหลกการของการประกนสงคม ไวดงน 1) การประกนสงคมจะมการบรหารทางการเงนโดยวธการจดเกบเงนสมทบ ซงโดยปกตมกมาจากการสมทบของนายจาง และลกจาง ทงน รฐจะเขาไปมสวนรวมในการจายเงนสมทบหรอใหเงนอดหนนอนๆ ดวยหรอไมกได 2) การเขามามสวนรวมในการประกนสงคมนนจะตองเปนลกษณะของการบงคบ ซงมขอยกเวนนอยมาก 3) เงนสมทบทจายมานนจะจดตงขนเปนกองทนพเศษ ซงตองนาไปจายเปนประโยชนทดแทนตามทกาหนดและนาไปใชในการบรหาร 4) สวนเกนของเงนสมทบจะนาไปลงทนเพอใหกองทนมทรพยสนเพมขน 5) สทธในการรบประโยชนทดแทนของผประกนตนขนอยกบการไดจายเงนสมทบทเปนไปตามเงอนไข โดยไมตองมการตรวจสอบความจาเปนหรอการตรวจสอบรายไดแตอยางใด 6) อตราเงนสมทบและอตราผลประโยชนทดแทนจะมความสมพนธกบรายไดของผประกนตน 7) การประกนสงคมกรณเจบปวยจากการทางานโดยทวไปจะมาจากการสนบสนนทางการเงนจากนายจางแตเพยงผเดยว โดยอาจมรฐชวยจายเงนอดหนน

13.4 ขอบขายการใหความคมครอง

การประกนสงคมในระยะเรมตนดาเนนโครงการมกจะใหความคมครองกลมเปาหมายทจากด เชน ครอบคลมเฉพาะผใชแรงงานบางประเภท หรอผใชแรงงานทอยในสถานประกอบการทมจานวนลกจางมากกวา 20 คน ฯลฯ หลงจากนนจงจะคอยๆ ขยายความคมครองออกไปใหกวางขวางยงขนเพอใหประชาชนไดรบความคมครองจากการประกนสงคมมากขนโดยลาดบ ทงนโดยหลกการแลว การประกนสงคมมวตถประสงคทจะใหประชาชนทกคนทอยในวยทางานไดรบความคมครองโดยทวถง และคมครองไปถงครอบครว ตลอดจนเมอไมสามารถทางานไดหรอตองการออกจากงานเมอพนวยทางานดงกลาวไปแลว

232

นอกจากน การประกนสงคมมกจะเรมดวยโครงการบงคบโดยกฎหมายและบงคบใชกบลกจางทมรายไดประจากอน เมอโครงการประกนสงคมในรปแบบบงคบไดดาเนนการไปจนประสบผลสาเรจดและสามารถอานวยประโยชนใหแกผประกนตนไดเปนอยางดแลว จงจะสามารถขยายออกไปสโครงการประกนสงคมในรปแบบสมครใจ ซงเทากบเปนการใหผประกอบอาชพอสระเขามารวมอยในโครงการประกนสงคมดวย

13.5 ประเภทของการประกนสงคม

ในระบบการประกนสงคมทนานาประเทศถอปฏบตกนอยในปจจบน มประเภทของการประกนสงคมรวมทงหมด 8 ประเภท คอ 1) การประกนการเจบปวย (Sickness Insurance) 2) การประกนการคลอดบตร (Maternity Insurance) 3) การประกนอบตเหตและโรคอนเกดจากการทางาน (Employment injury Insurance) 4) การประกนการทพพลภาพ (Invalidity Insurance) 5) การประกนการชราภาพ (Old-age Insurance) 6) การประกนการสงเคราะหครอบครว (Family Allowances Insurance) 7) การประกนการเสยชวต (Death Insurance) 8) การประกนการวางงาน (Unemployment Insurance) การประกนแตละประเภทมหลกเกณฑโดยสรป ดงน

1) การประกนการเจบปวย

การประกนการเจบปวย มความมงหมายทจะใหความคมครองผประกนตนเกยวกบการเจบปวยดวยโรคตางๆ และการบาดเจบโดยสามญธรรมดา (Ordinary Sickness) โดยถอหลกทวา มนษยทเกดมาแลวตองเจบปวยโดยไมเลอกเพศและวย และในการเจบปวยนนยอมทาใหไมสามารถประกอบอาชพไดตามปกตหรอตองวางงานเนองจากการเจบปวย และจะเปนสาเหตทาใหไมมงานทาตอไปดวย (A Person who falls sick is threatened with two stages of unemployment at first because he cannot work, and later because he will have lost job) หลกการของการใหความคมครองในเรองการเจบปวยไดแยกออกเปน 2 ทาง คอ ทางทหนง ใหความคมครองในเรองเงนรายไดทจะตองสะดดหยดลงเพราะการวางงานในระหวางการเจบปวย โดยจายใหเปนเงนชดเชยคาจาง (Cash Compensation for wage) และในทางทสอง จดบรการทางการแพทย (Medical-care service) ใหตามความจาเปน ซงรวมตลอดถงการสงเสรมในดานสขภาพ

233

อนามย และการปองกนโรค ทงน กเพอใหผประกนตนหายจากการเจบปวยโดยเรว และกลบเขาทางานมรายไดตามปกตโดยเรว หรอมรางกายสมบรณปราศจากโรคภยและทางานมรายไดประจาทมนคงตลอดไป

2) การประกนการคลอดบตร

การประกนการคลอดบตร มหลกการในทานองเดยวกบการเจบปวย แตมการใหบรบาลทารกเพมเตมขนสาหรบลกจางซงเปนผหญงนน ทางองคกรแรงงานระหวางประเทศ (International Labor Organization) ไดใหความสนใจเปนพเศษเกยวกบการการตงครรภและการคลอดบตร เพราะถอวาการใชแรงงานหญงควรจะมขอบเขตจากดและไมเปนอนตรายตอหญงนน จงไดวางขอกาหนดขนเปนอนสญญาวาดวยการปองกนการคลอดบตรมาตงแตปพ.ศ. 2462 และประเทศสมาชกทงหลายไดใหสตยาบนแกอนสญญาดงกลาวโดยทวกน

3) การประกนอบตเหตและโรคอนเกดจากการทางาน

การประกนอบตเหตและโรคอนเกดจากการทางาน ในระยะเรมแรกอยในรปของหลกแหงภยพบตอนเกดจากการทางาน (Principle of Occupational Risk) เพอใหนายจางตองรบผดชอบจายคาทดแทนความเสยหายใหแกลกจางเกยวกบการประสบอบตเหตหรอเจบปวยดวยโรคอนเกดจากการทางานตามหลกเกณฑและวธการทกาหนดขนตามกฎหมาย ซงมชอเรยกวา กฎหมายคาทดแทนลกจาง และใหถอวา คาทดแทนเปนสวนหนงของการผลต แตไมสจะไดรบผลทางดานการคมครองเตมทนก เพราะมแตโรงงานขนาดใหญเทานนทปฏบตตาม สวนโรงงานขนาดกลางและขนาดเลก มกจะหลกเลยงโดยใชวธทาความตกลงกบลกจางทไดรบความเสยหาย และลกจางกตกเปนฝายเสยเปรยบอยตลอดมา ในปจจบนประเทศตางๆ จงไดเปลยนแปลงวธการดงกลาวมาดาเนนการในรปการประกนสงคม ซงกอใหเกดผลดแกผประกนตนหลายประการ เชน จะไดรบบรการทางการแพทยเปนพเศษ ไดรบเงนชดเชยคาจางสงกวาอตราการเจบปวยธรรมดา ไดรบเงนทดแทนความพการทพพลภาพตามอตราแหงการสญเสยสมรรถภาพในการทางาน มบานาญตกทอดใหแกทายาท เปนตน นบวาเปนหลกประกนทแนนอนสาหรบลกจางและไมถกเอาเปรยบจากนายจาง

4) การประกนการทพพลภาพ

ความพการทพพลภาพตามหลกการของการประกนมสวนสมพนธกบการเจบปวย และการประกนการชราภาพ เพราะการเจบปวยเรอรง การบาดเจบ หรอการประสบอบตเหตอนตรายจากสาเหตอนทไมเกยวของกบการทางาน กอาจทาใหผประกนตนตองกลายสภาพเปนผพการทพพลภาพได และเมอพการทพพลภาพจนไมสามารถประกอบอาชพใหมรายไดสาหรบเลยงตนเองและครอบครว กควรไดรบเบยเลยงชพไปจนกวาจะเขาเกณฑชราภาพ ซงจะเปลยนไปรบบานาญชราภาพแทนตอไป

234

5) การประกนการชราภาพ

บคคลเมอเขาสวยชรา หรอมอายตงแต 60 ปขนไป ยอมมสภาพรางกายและความสามารถในการทางานลดนอยลงเปนธรรมดา ดงนนถาบคคลนนๆ ประสงคทจะเลกประกอบอาชพหรอนายจางใหออกจากงาน กควรไดรบเงนบานาญสาหรบเลยงชพใหมความสขตามอตภาพในบนปลายของชวต การประกนสงคมจงมหลกการทจะใหบคคลทยงอยในวยหนมสาวและสามารถประกอบอาชพมรายไดเลยงตนเองอยนนไมเกดความประมาท โดยรวมกนสะสมเงนรายไดบางสวนไว มกาหนดระยะเวลา 10 – 15 ป เพอใหมเงนมากพอทจะจายกลบคนใหเปนเงนบานาญชราภาพในภายหลง

6) การประกนการสงเคราะหครอบครว

ในการประกอบอาชพเพอหารายไดของแตละบคคลนน ยอมแตกตางกนตามความรความสามารถ บคคลทมรายไดนอย ยอมไมสามารถทจะใหการเลยงดบคคลในครอบครวไดเพยงพอ หรอบคคลทมรายไดเทากน กลาวคอ บคคลทมครอบครวใหญมบตรหลายคนและอาจมผอยในอปการะอนอกดวย กยอมจะมภาระหนกกวาบคคลทมครอบครวขนาดเลกหรอปานกลาง ฉะนน การประกนประเภทนจงมความมงหมายทจะชวยลดภาระในครอบครว เพอใหครอบครวนนๆ สามารถดารงอยไดอยางปกตสข เชน ครอบครวทมรายไดนอยกใหความชวยเหลอในเรองการเงน สวนครอบครวทมบตรมากกจดใหการสงเคราะหแกบตรเปนรายบคคลจนกวาบตรจะสามารถชวยเหลอตนเองได เปนตน

7) การประกนการเสยชวต

การเสยชวตในทน หมายถง การตายของหวหนาครอบครว หรอผรบผดชอบในครอบครวซงตองประกอบอาชพเพอหารายไดมาเลยงดบคคลในครอบครว เมอบคคลดงกลาวตองเสยชวตลง บคคลในครอบครวยอมจะไดรบความเดอดรอนทงในดานคาใชจายในการจดการศพ และในดานการดารงชวตของบคคลในครอบครว ฉะนน ความมงหมายของการประกนประเภทน จงกาหนดวธการใหความชวยเหลอครอบครวออกเปน 2 ประการ คอ ชวยเหลอในเรองเงนคาจดการศพ และจดบานาญใหแกหญงหมายหรอชายหมายทไมสามารถประกอบอาชพเลยงตนเองได บตรกาพรา และผทอยในอปการะ

8) การประกนการวางงาน

บคคลทวางงาน คอบคคลททางานแลวตองออกจากงาน และขาดรายไดสาหรบเลยงครอบครว ซงจะเปนสาเหตสาคญทกอใหเกดความเดอดรอนทกขยาก จงจาเปนจะตองใหความชวยเหลอทางการเงนใหสามารถดารงชวตอยไดดวยวธการประกนสงคม แตการวางงานนนมเงอนไข

235

คอ จะตองเกดจากกรณทนายจางยบตาแหนงงาน เลกกจการ หรอกลนแกลงใหออกจากงานโดยผประกนตนไมมความผด สวนการวางงานลกษณะอนๆ ไมอยในขอบขายของการประกนประเภทน

13.6 คาใชจายในการบรหารจดการ

คาใชจายทนามาใชเพอจายประโยชนทดแทนและคาบรหารงาน จะมาจากการจดเกบเงนสมทบทนายจาง ลกจาง และ/หรอรฐบาลรวมกนออก ดงนน ในการกาหนดโครงการหรอแผนการดาเนนงานประกนสงคมในทกประเทศ จงมกคานงถงฐานะทางการเงนของทกฝายวาสามารถออกเงนสมทบไดโดยไมกระทบกระเทอนตอฐานะทางการเงนและตองไมเปนภาระตอเงนงบประมาณของภาครฐมากนก

13.7 การประกนสงคมในประเทศไทย

จากนโยบายการพฒนาประเทศทมกเนนความสาคญในดานเศรษฐกจมาตลอด ทาใหภาวะเศรษฐกจของประเทศไทยมอตราการเจรญเตบโตทนาพอใจ แตสงหนงทเกดควบคกนมา และกลายเปนปญหารนแรงอยางหนงในชวงทมการพฒนาเศรษฐกจคอ ปญหาคณภาพชวตของแรงงาน เพราะการเรงพฒนาประเทศโดยขาดการวางแผนลวงหนาในเรองการเตรยมบคลากร และวธการกระจายรายไดทด ฯลฯ ทาใหเกดภาวะเหลอมลาระหวางเมองกบชนบท ในขณะทเมองพฒนาอยางรวดเรวแตชนบทกลบลาหลง ประชาชนในสองเขตมชวตความเปนอย ความรสกนกคดทคอนขางหางไกลกน สาหรบเมองนนโดยเฉพาะเมองหลวงอยางกรงเทพมหานครไดเปนศนยกลางดดซบสงตางๆ จากเมองอน และจากชนบทเขามาเพอเรงพฒนาตวเอง ทรพยากรตางๆ หลงไหลเขาสเมอง รวมทงคนดวย คนชนบทซงดอยในหลายๆ ทาง ไดเดนทางเขาสเมองเพอแสวงหางานใหมทเขาไมเคยรจกทา ละทงบาน ทนาททาการผลตไมไดผล ละทงความยากลาบากในชนบทเขาสความหวงใหมในเมอง และเพราะเหตทดอยความรและประสบการณการเขาสเมองกคอ การขายแรงงานราคาถกซงทาใหมรายไดตามากเมอเปรยบเทยบกบมาตรฐานการดารงชพอยในเมอง เขาเหลานอาจมรายไดเพยงพอสาหรบการซออาหารดารงชวตในแตละวน แตเมอใดทเกดปญหาฉกเฉนขน เชน การเจบปวย อบตเหต การเสยชวต ฯลฯ ยอมจะสรางความยากลาบากใหแกพวกเขาเปนอยางมาก เพราะกฎหมายทมอยเดมใหความคมครองไดในขอบเขตจากด อกทงการสงเคราะหของรฐกมนอยและไมสามารถสนองความตองการของแรงงานหากเหตการณเหลานเกดขน

236

13.7.1 ความเปนมาของการประกนสงคมในประเทศไทย

แนวความคดเกยวกบการประกนสงคมในประเทศไทยไดเรมขนในป พ.ศ. 2495 รฐบาลซงมจอมพล ป.พบลสงคราม เปนนายกรฐมนตรไดมนโยบายทจะใหหลกประกนความมนคงทางสงคมแกประชาชน จงไดแตงตง “คณะกรรมการสงคมสงเคราะห” ขน โดยมนายกรฐมนตรเปนประธานและมกรรมการอนอก 11 คน คณะกรรมการดงกลาว มหนาทพจารณาวธการใหความชวยเหลอประชาชนเกยวกบดานสวสดการทางสงคม นอกจากนนยงมบทบาทในการผลกดนใหรฐบาลเสนอรางกฎหมายประกนสงคมตอรฐสภาจนประสบความสาเรจ กลาวคอ ไดมการตราเปนพระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2497 ประกาศบงคบใชเมอวนท 9 กมภาพนธ 2497 และไดมการจดตง “กรมประกนสงคม” ขนในสงกดกระทรวงการคลง เพอบรหารระบบการประกนสงคมของประเทศไทยดวย อยางไรกตาม การประกนสงคมตามพระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2497 กมไดนามาดาเนนการในทางปฏบตเพราะไมมการตราเปนพระราชกฤษฎกาตามทกาหนดไวในพระราชบญญตฉบบน เนองจากไดมเสยงคดคานจากประชาชน และสอมวลชนตางๆ อยางมากมาย เปนเพราะความไมเขาใจถงผลดของระบบการประกนสงคม เชน ประชาชนไมแนใจวาตนจะไดรบประโยชนอยางแทจรงจากการประกนสงคม นายจางกไมตองการทจะจายเงนสมทบดวยเกรงวาจะทาใหตนทนในกจการของตนเพมขน บรษทประกนภยหรอประกนชวตตางๆ กไมเหนดวย เพราะอาจตองเสยผลประโยชนทเคยได จงพยายามขดขวางมใหมการนาระบบประกนสงคมมาใช เปนตน นายกรฐมนตรในสมยนน จงไดมคาสงใหระงบการใชบงคบการประกนสงคมไวกอน โดยไมมกาหนดวาจะนามาใชบงคบเมอใด ภายหลงเกดรฐประหารลมรฐบาลของจอมพล ป.พบลสงคราม รฐบาลทจดตงขนภายหลงไดมคาสงใหยบกรมประกนสงคมทจดตงขนในสงกดกระทรวงการคลง เปลยนเปนกองความมนคงแหงสงคม โดยใหโอนไปสงกดกรมประชาสงเคราะห กระทรวงมหาดไทย มหนาทพจารณาปรบปรงแกไขพระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2497 และเตรยมงานตางๆ ใหพรอมทจะดาเนนงานประกนสงคมตอไป ต อม า ในสม ย ขอ ง ร ฐบ าลอ นม จ อมพลสฤษด ธนะร ช ต เ ป นน า ยกร ฐ มนตร กระทรวงมหาดไทยไดเสนอใหแตงตงคณะกรรมการพจารณาปรบปรงแกไขพระราชบญญตประกนสงคม ซงคณะรฐมนตรกเหนชอบดวย คณะกรรมการชดน จงถกแตงตงขนใหมอานาจหนาทนาพระราชบญญตประกนสงคมไปพจารณาและเสนอรางใหมตอคณะรฐมนตร คณะกรรมการดงกลาวไดพจารณาเสรจสนและเสนอรางพระราชบญญตประกนสงคมฉบบใหมตอคณะรฐมนตรเมอวนท 23 มถนายน 2507 คณะรฐมนตรพจารณาแลวมมตใหสภาวจยแหงชาตศกษาขอเทจจรงเกยวกบระบบประกนสงคมและเสนอความเหนประกอบการพจารณา ซงสภาวจยแหงชาตกไดทารายงายเสนอรฐบาลโดยแยกเปน 2 ประเดน คอ

237

ก. เหนสมควรใหงดใชบงคบระบบประกนสงคมไวกอน เพราะประชาชนทยากจนจะตองไดรบความเดอดรอนจากการตองจายเงนสมทบ และนายจางทจะตองจายเงนสมทบเปน 2 เทาของลกจาง กจะไปเพมตนทนการผลตและทาใหตองปรบราคาสนคาสงขน อนมผลกระทบทาใหประชาชนตองเดอดรอนโดยทวไปดวย ข. ถาเหนวารฐบาลนาจะใชระบบการประกนสงคม กควรเรมดวยการทดลองใชวธสมครใจ หลงจากรฐบาลไดพจารณารายงานของสภาวจยแหงชาตดงกลาวขางตนแลว จงมมตเหนสมควรใหงดใชรบประกนสงคมไวกอน จนกระทงปลายป พ.ศ. 2510 กรมประชาสงเคราะหไดเสนอใหรฐบาลทบทวนเรองการประกนสงคมอกครง รฐบาลจงไดตงคณะกรรมการเตรยมการประกนสงคมขนเพอพจารณาแกไขรางพระราชบญญตประกนสงคมบางมาตรา ระหวางนนไดเกดการปฏวตขนกอน คณะกรรมการดงกลาวจงไดเสนอรางแกไขพระราชบญญตนนตอหวหนาคณะปฏวตเพอพจารณาเมอวนท 27 มกราคม 2515 แตหวหนาคณะปฏวตไดสงใหรอเรองไวกอน ตอมาบรรดานกวชาการไดเสนอใหนาระบบกองทนเงนทดแทนเขาไวในกฏหมายแรงงานฉบบท 2 ซงขณะนนเปนการเตรยมรางเพอใชกฏหมายแรงงานฉบบแรกทถกยกเลกไปเมอ 15 ปกอน และในทสดคณะปฏวตไดออกประกาศของคณะปฏวตฉบบท 103 ลงวนท 16 มนาคม 2515 กาหนดใหมกองทนเงนทดแทนเพอจายเงนทดแทนแกลกจางในกรณทประสบอนตรายหรอเจบปวยเนองจากการทางาน ซงถอไดวาเปนประเภทหนงของระบบการประกนสงคม ทงน ไดใหมการจดตงสานกงานกองทนเงนทดแทนขนเปนองคกรผรบผดชอบในการบรหารงานดงกลาว ซงเรมดาเนนการตงแตวนท 1 มกราคม 2517 และใหสงกดอยในกรมแรงงาน กระทรวงมหาดไทย ในป พ.ศ. 2518 รฐบาลไดนาเรองการประกนสงคมขนมาพจารณาใหมอกครงตามขอเสนอของกรมประชาสงเคราะห มการจดตงคณะกรรมการเตรยมการประกนสงคมขนอกครงหนง โดยมอธบดกรมประชาสงเคราะหเปนประธาน คณะกรรมการชดนไดผลกดนใหรฐบาลเลงเหนความสาคญของระบบการประกนสงคม และขยายขอบเขตออกไปในประเภทอนๆ ทนอกเหนอจากการประสบอนตรายหรอเจบปวยเนองจากการทางานดวย โดยไดจดการสมมนาไตรภาคขนในเดอนมถนายน 2520 และเดอนเมษายน 2521 คณะกรรมการดงกลาวไดนาผลสรปเสนอตอรฐบาลพรอมรางพระราชบญญตประกนสงคมทแกไขใหมในเดอนมนาคม 2522 คณะรฐมนตรมมตเมอเดอนมนาคม 2522 ใหรอไวเสนอตอรฐบาลชดตอไป ซงรฐบาลชดตอมาทมพลเอกเปรม ตณสลานนท เปนนายกรฐมนตร กไดรบหลกการประกนสงคมในเดอนธนวาคม 2523 และแตงตงคณะกรรมการเตรยมการประกนสงคมขนใหมในเดอนกมภาพนธ 2524 โดยมปลดกระทรวงมหาดไทยเปนประธาน เพอพจารณาปรบปรงแกไขพระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2497 แตคณะกรรมการปฏรประบบราชการไดเสนอความเหนตอรฐบาลวาควรขยายขอบเขตของงานกองทนเงนทดแทนออกไปใหถงทกจงหวดเสยกอน ซงคณะรฐมนตรกเหนดวยและใหขยายไปใหทวในป พ.ศ. 2528 ในระหวางนนทางกระทรวงการคลงกได

238

พยายามสงเสรมใหมกองทนสารองเลยงชพ โดยออกกฎกระทรวงฉบบท 162 ตามความในประมวลรษฎากรวาดวยกองทนสารองเลยงชพและใหมผลใชบงคบตงแตวนท 1 มกราคม 2527 เพอใหนายจางและลกจางรวมกนจดตงกองทนสารองเลยงชพขนโดยสมครใจ ดวยการจายเงนสมทบไวสาหรบเปนเงนทจะจายใหแกลกจางเมอออกจากงาน ซงตอมาคณะรฐมนตรกไดเสนอเปนรางกฎหมายเขาสสภาผแทนราษฎร และไดมการประกาศใชบงคบเปนกฎหมายในรปพระราชบญญตกองทนสารองเลยงชพ พ.ศ. 2530 ในขณะเดยวกน กระทรวงมหาดไทยกไดเสนอคณะรฐมนตรใหพจารณาออกกฎหมายประกนสงคมดวย ซงคณะรฐมนตรกรบหลกการโดยใหกระทรวงมหาดไทย รางพระราชบญญตประกนสงคมและสงใหสานกงานคณะกรรมการตรวจพจารณา คณะกรรมการกฤษฎกาไดตรวจพจารณาแลวไดเปลยนชอพระราชบญญตประกนสงคมเปนรางพระราชบญญตกองทนสวสดการแรงงาน แลวเสนอใหคณะรฐมนตรพจารณาและคณะรฐมนตรไดมมตเหนชอบเมอเดอนตลาคม พ.ศ. 2531 และใหนาเสนอเขาสสภาผแทนราษฎร ซงสภาผแทนราษฎรกไดพจารณารางกฎหมายน เมอวนท 17 พฤษภาคม 2532 พรอมกบรางกฎหมายทเกยวกบการประกนสงคมอก 5 ฉบบ ตอมาทประชมสภาผแทนราษฎรไดเหนชอบในหลกการใหรางกฎหมายทง 6 ฉบบพจารณารวมกน โดยตงคณะกรรมาธการวสามญของสภาผแทนราษฎรขนพจารณา และใหแปรญตตใหเสรจภายใน 15 วน ซงคณะกรรมาธการดงกลาว ไดประสานแนวคดและหลกการของรางกฎหมายเหลานน แลวใหใชชอวา “พระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533” และสภาผแทนราษฎรมมตรบรองวาระท 3 เมอวนท 27 กรกฎาคม 2532 แตเมอรางกฎหมายนเขาสการพจารณาของวฒสภาในวาระท 2 ไดมการแกไขจนเนอหาแตกตางไปจากเดมมาก จงตองตงคณะกรรมาธการรวม 2 สภาขนพจารณา และไดมมตใหเปนไปตามรางกฎหมายของสภาผแทนราษฎร แตในวาระท 3 ของการประชมวฒสภา กไดมมตไมรบรางกฎหมายนนดวยคะแนนเสยง 105 ตอ 56 อยางไรกตาม สภาผแทนราษฎรไดมมตรบรองและยนยนผานรางพระราชบญญตประกนสงคมดวยคะแนนเสยง 330 ตอ 0 เปนเอกฉนท เมอวนท 11 กรกฎาคม 2533 ซงเปนคะแนนเสยงเกนกวากงหนงของสมาชกสภาผแทนราษฎรทงหมด กทาใหมผลใชบงคบเปนกฎหมายทเรยกวา “พระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533” ซงใชบงคบอยในปจจบน ในระหวางทรางกฎหมายประกนสงคมอยระหวางการพจารณาของสภาผแทนราษฎร กรมแรงงานไดมการแตงตงคณะกรรมการเตรยมการประกนสงคมขนในป 2532 ซงคณะกรรมการเตรยมการฯ ไดดาเนนการศกษาขอมลสถานประกอบการ จานวนลกจาง การออกแบบระบบงานทจะใชในงานตางๆ ตลอดจนตดตอขอความรวมมอจากสานกงานกลางทะเบยนราษฎร (สทร.) กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทยในขณะนน ในการบนทกขอมลผประกนตน และการขอใชสถานทและเครองคอมพวเตอร เพอจดทาฐานทะเบยนนายจาง และผประกนตน และไดรบความชวยเหลอจากองคการแรงงานระหวางประเทศ (ILO) สงผ เชยวชาญดานกฎหมาย คอมพวเตอร การแพทย มาเปนทปรกษา และทนศกษาดงานดานประกนสงคมอกจานวน 10 ทน

239

เมอกฎหมายประกนสงคมมผลบงคบใช สานกงานทะเบยนราษฎรไดสงเจาหนาทมาชวยรบแบบขนทะเบยนผประกนตนจานวน 10 ทาน และไดใชอาคารดารงราชานภาพของกระทรวงมหาดไทยเปนการชวคราว ตอจากนนไดยายททาการจากอาคารดารงราชานภาพและตกกรมแรงงานชนท 1 และ 8 มาใชสถานทชน 5 สถาบนพฒนาฝมอแรงงาน และธนาคารกรงไทย จากด ไดใหการสนบสนนคาใชจายในการจดหาระบบและเครองคอมพวเตอร เปนเงน 285,281,400 บาท

13.7.2 กฎหมายประกนสงคม

งานประกนสงคมของประเทศไทยมการดาเนนการตามพระราชบญญตประกนสงคม ซงมผลใชบงคบตามกฎหมายทเรยกวา “พระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533” แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2537 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 3) พ.ศ. 2542 เพอสรางหลกประกนใหแกลกจางททางานอยในสถานประกอบการ โดยใหความคมครองแกลกจางผประกนตนเมอ

1. ประสบอนตราย หรอเจบปวย 2. ทพพลภาพ 3. ตาย 4. คลอดบตร 5. สงเคราะหบตร

6. ชราภาพ โดยขอ 1 ถงขอ 3 นนไมใชเนองจากการทางาน ทงนกฎหมายไดกาหนดใหมผลบงคบใชกบสถานประกอบการทมลกจางตงแต 20 คนขนไป เมอวนท 2 กนยายน 2533 ขยายผลบงคบใชกบสถานประกอบการทมลกจาง ตงแต 10 คนขนไป เมอวนท 2 กนยายน 2536 และขยายผลบงคบใชกบนายจางหรอกจการทมลกจางตงแต 1 คนขนไป เมอวนท 1 เมษายน 2545 และสาหรบกรณสงเคราะหบตร และชราภาพ ไดเรมดาเนนการตงแตวนท 31 ธนวาคม 2541 กฎหมายประกนสงคมมรายละเอยดโดยสรป ดงตอไปน 1) วตถประสงค กฎหมายประกนสงคมใหหลกประกนแกผประกนตน ใหไดรบประโยชนทดแทนเมอตองประสบอนตราย เจบปวย ทพพลภาพ หรอตาย ซงไมใชเนองจากการทางาน รวมทงกรณคลอดบตร สงเคราะหบตร และชราภาพ โดยจะทาการประกนการวางงานในระยะตอไป 2) ขอบเขตการบงคบใช กจการทมลกจางตงแต 1 คนขนไป โดยทงนายจางและลกจางจะตองขนทะเบยนประกนสงคม 3) ผประกนตน หมายถง ลกจางหรอผประกนตน ซงจายเงนสมทบทกอใหเกดสทธ ไดรบประโยชนทดแทนโดยมอายไมตากวา 15 ปบรบรณ และไมเกน 60 ปบรบรณ ยกเวนผประกนตนโดยสมครใจ (ตามมาตรา 39)

240

ผประกนตนสามารถแบงไดเปน 3 ประเภท คอ 3.1) ผประกนตนทอยในขายบงคบของกฎหมาย ททางานอยในสถานประกอบการทมลกจางตงแต 1 คนขนไป หรอเรยกวาเปนผประกนตนตามมาตรา 33 3.2) ผประกนตนโดยสมครใจ หมายถง ผทพนสภาพการเปนลกจางและไดสมครเปนผประกนตนตอไป หรอเรยกวาเปนผประกนตนตามมาตร 39 3.3) ผประกนตนซงไมใชลกจาง คอผทประกอบอาชพอสระทสมครเปนผประกนตน หรอเรยกวาเปนผประกนตนตามมาตรา 40 4) การขนทะเบยน ใหนายจางทมลกจางตงแต 1 คนขนไปจายเงนสมทบเขากองทนภายใน 30 วน 5) การเรยกเกบเงนสมทบและการคานวณเงนสมทบ 5.1) ทกครงทมการจายคาจาง ใหนายจางหกคาจางของผประกนตนตามจานวนทตองนาสงเปนเงนสมทบ ดงน

ป 2542 รอยละ 2 (4 กรณรอยละ 1 และ 2 กรณ รอยละ 1 รวมเปนรอยละ 2) ป 2543-2545 รอยละ 3 (4 กรณ รอยละ 1 และ 2 กรณ รอยละ 2 รวมเปนรอยละ 3)

ป 2546 เปนตนไป รอยละ 4.50 ( 4 กรณ รอยละ 1.5 และ 2 กรณ รอยละ 3 รวมเปนรอยละ 4.5 ) หมายเหต : ทง 4 กรณ คอ การเจบปวย คลอดบตร ทพพลภาพ และตาย สวน 2 กรณ คอ การสงเคราะหบตร และชราภาพใหนายจางนาสงเงนสมทบในสวนของผประกนตนทไดหกไว และเงนสมทบในสวนของนายจางเทากบจานวนทหกจากลกจาง สงใหสานกงานภายในวนท 15 ของเดอนถดไป โดยนาสงทสานกงานประกนสงคม หรอธนาคารกรงไทย จากด (มหาชน) หรอธนาคารกรงศรอยธยา จากด (มหาชน) สาขาในพนททสถานประกอบการนนตงอย 5.2) กรณผประกนตนทางานกบนายจางหลายราย ใหคานวณเงนสมทบจากคาจางทไดรบจากนายจางแตละรายสงสานกงาน ถาปรากฎวาเงนสมทบทนาสงรวมแลวมจานวนเกนกวาเงนสมทบขนสงสด ใหผประกนตนยนคารองขอรบเงนคนได 6) เงนเพม นายจางทไมสงเงนสมทบในสวนของตนหรอของผประกนตน หรอสงไมครบภายในเวลาทกาหนด ตองจายเงนเพมอตรารอยละ 2 ตอเดอนของเงนสมทบทยงไมไดนาสง หรอทยงขาดอย 7) การขอรบเงนคน นายจางหรอผประกนตนไดสงเงนสมทบใหแกสานกงานเกนกวาจานวนทตองชาระ ใหยนคารองขอรบเงนคนภายใน 1 ป นบแตวนทนาสงเงนสมทบ และตองมารบคนภายใน 1 ป นบแตวนทไดรบแจง

241

8) ประโยชนทดแทน หมายถง สทธประโยชนทผประกนตนหรอผมสทธไดรบ ม 7 ประเภท คอ 8.1) ประโยชนทดแทนกรณประสบอนตรายหรอเจบปวย 8.2) ประโยชนทดแทนกรณคลอดบตร 8.3) ประโยชนทดแทนกรณทพพลภาพ 8.4) ประโยชนทดแทนกรณตาย 8.5) ประโยชนทดแทนกรณสงเคราะหบตร 8.6) ประโยชนทดแทนกรณชราภาพ 8.7) ประโยชนทดแทนกรณวางงาน ( ยงไมมผลบงคบใช ) 9) เงอนไขการไดรบประโยชนทดแทน

9.1) กรณประสบอนตราย หรอเจบปวยอนมใชเนองจากการทางาน เงอนไข : ไดรบสทธตอเมอไดสงเงนสมทบมาแลวไมนอยกวา 3 เดอน ภายในระยะเวลา 15 เดอน กอนเจบปวย สทธประโยชน : คาบรการทางการแพทย (1) กรณผประกนตนเขารบการรกษาในสถานพยาบาลตามทระบในบตรรบรองสทธ หรอเปนเครอขายของสถานพยาบาลนน ไมตองเสยคาใชจาใดๆ จนสนสดการรกษา (2) กรณเจบปวยฉกเฉน ถาผประกนตนไมสามารถเขารบการรกษาพยาบาลในสถานพยาบาลทระบในบตรรบรองาทธ ผประกนตนสามารถเบกคารกษาพยาบาลทเกดขนจรงตามความจาเปนภายในระยะเวลาไมเกน 72 ชวโมง นบแตเวลาทผประกนตนเขารบการรกษาพยาบาลครงแรก ( ไมรวมวนหยดราชการ ) ตามประเภทและอตราการจายคาบรการทางการแพทย ดงน (2.1) ประเภทผปวยนอก ปละไมเกน 2 ครง - คารกษาพยาบาล ตามจานวนเทาทจายจรง แตไมเกนครงละ 300 บาท - คาตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการ เชน คาตรวจเลอด คาเอกซเรย จายเพมจากคารกษาพยาบาลตามจานวนเทาทจายจรง แตไมเกนครงละ 200 บาท - คาหตถการจากแพทย เชน เยบแผล เขาเฝอก จายเพมจากคารกษาพยาบาลตามจานวนทจายจรง แตไมเกนครงละ 200 บาท

(2.2) ประเภทผปวยใน - จายคารกษาพยาบาลตามจานวนทจายจรงไมเกนวนละ 1,500 บาท - กรณจาเปนตองผาตดใหญ ใชระยะเวลาในการผาตดไมเกน 2 ชวโมง จายตามจานวนทจายจรงไมเกน 8,000 บาทตอการเจบปวยแตละครง

242

- กรณจาเปนตองผาตดใหญ ใชระยะเวลาในการผาตดเกน 2 ชวโมง จายตามจานวนทจายจรงไมเกน 14,000 บาท ตอการเจบปวยแตละครง - จายคาหอง คาอาหาร ตามจานวนทจายจรงไมเกนวนละ 700 บาท - กรณมความจาเปนตองรบการรกษาพยาบาลในหอง ICU จายคารกษาพยาบาลเพมตามความจาเปนไมเกนวนละ 2,000 บาท - กรณมการตรวจรกษาดวยเทคโนโลยขนสง ไดแก CT Scan หรอ MRI จายตามหลกเกณฑทกาหนดไมเกน 4,000 บาทตอการเจบปวยแตละครง (2.3) กรณมความจาเปนตองสงตวผประกนตนไปตรวจวนจฉย หรอรกษาตอยงสถานพยาบาลอน เบกคาพาหนะไดในอตรา ดงน - ภายในเขตจงหวดเดยวกน คารถพยาบาลหรอเรอพยาบาลจายตามจานวนทจายจรงไมเกน 500 บาทตอครง สวนพาหนะรบจางหรอพาหนะสวนบคคลหรอพาหนะอนๆ เหมาจายในอตรา 300 บาทตอครง - ขามเขตจงหวดจายเพมจากกรณภายในเขตจงหวดเดยวกนอกในระยะทางกโลเมตรละ 90 สตางค ( ตามระยะทางกรมทางหลวง ) (3) กรณอบตเหต ถาผประกนตนไมสามารถเขารบการรกษาพยาบาลในสถานพยาบาลทระบในบตรรบรองสทธ ผประกนตนสามารถเบกคารกษาพยาบาลทเกดขนจรง ตามความจาเปนภายในระยะเวลาไมเกน 72 ชวโมง นบแตเวลาทผประกนตนเขารบการรกษาพยาบาลครงแรก ( ไมรวมวนหยดราชการ ) โดยไมจากดจานวนครง ตามหลกเกณฑและอตราทกาหนด ดงน - หากเขารบการรกษาในสถานพยาบาลของรฐ จายใหเทาทจายจรงตามความจาเปน ยกเวน คาหอง และคาอาหารของผปวยใน จายใหไมเกนวนละ 700 บาท - หากเขารบการรกษาในสถานพยาบาลเอกชน จายใหตามหลกเกณฑและอตราเชนเดยวกบกรณเจบปวยฉกเฉน (4) กรณทนตกรรม มสทธไดรบคาบรการทางการแพทย กรณอดฟน ถอนฟน และขดหนปน เทาจายจรงตามความจาเปน แตไมเกน 200 บาทตอครง และไมเกน 400 บาทตอป (5) กรณการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม ผประกนตนทเจบปวยดวยโรคไตวายเรอรงระยะสดทาย มสทธไดรบบรการทางการแพทยโดยการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมตามหลกเกณฑเงอนไขและอตราการบรการทางการแพทยทสานกงานประกนสงคมกาหนด โดยสานกงานประกนสงคมจะจายคาบรการทางการแพทย โดยการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมใหแกสถานพยาบาลในความตกลง และใหบรการฟอกเลอดแกผประกนตนในอตราไมเกน 1,500 บาทตอครง และไมเกน 3,000 บาทตอสปดาห

243

9.2) เงนทดแทนการขาดรายไดสาหรบการหยดงานเพอการรกษาพยาบาลตามคาสงแพทย ไดรบเงนทดแทนการขาดรายไดรอยละ 50 ของคาจาง ครงละไมเกน 90 วน ปละไมเกน 180 วน เวนแตโรคเรอรงไมเกน 365 วน ( ในกรณทผประกนตนมสทธไดรบคาจางจากนายจางในระหวางหยดงานเพอการรกษาพยาบาลตามกฎหมายวาดวยการคมครองแรงงาน หรอมสทธตามระเบยบขอบงคบเกยวกบการทางาน สญญาจางแรงงาน หรอขอตกลงเกยวกบสภาพการจางแลวแตกรณ ผประกนตนไมมสทธไดรบเงนทดแทนการขาดรายได จนกวาสทธทไดรบเงนคาจางนนไดสนสดลง จงมสทธไดรบเงนทดแทนดงกลาวเทาระยะเวลาทคงเหลอ ) 9.3) กรณสญเสยอวยวะ หรอสญเสยสมรรถภาพในการทางานของอวยวะบางสวน

ไดรบคาอวยวะเทยมหรอคาอปกรณในการบาบดรกษาโรค ตามประเภทและอตราทกาหนด

9.4) กรณฟนฟสมรรถภาพในการทางานภายหลงการประสบอนตราย หรอเจบปวย ไมไดรบสทธตามกฎหมาย

9.5) กรณคลอดบตร

เงอนไข : ไดรบสทธตอเมอไดสงเงนสมทบมาแลวไมนอยกวา 7 เดอน ภายในระยะเวลา 15 เดอนกอนเดอนทมการคลอดบตร สทธประโยชน : ผประกนตนหญง - คาคลอดบตรเหมาจาย 4,000 บาทตอครง - เงนสงเคราะหการหยดงานเพอการคลอดบตร เหมาจายอตรารอยละ 50 ของคาจางเฉลยเปนเวลา 90 วน

สทธประโยชน : ผประกนตนชาย เงนคาคลอดบตรเหมาจาย 4,000 บาทตอครง สาหรบภรรยาทจดทะเบยนสมรสตามกฎหมายหรอหญงทอยกนกนฉนสามภรรยา แตมไดจดทะเบยนสมรส หมายเหต : กรณสามและภรรยาเปนผประกนตนทงค ใหใชสทธในการเบกคาคลอดบตรรวมกนไมเกน 4 ครง โดยบตรทนามาใชสทธเบกคาคลอดบตรแลว ไมสามารถนามาขอรบคาคลอดบตรไดอก 9.6) กรณทพพลภาพอนมใชเนองจากการทางาน เงอนไข :

244

ไดรบสทธตอเมอไดสงเงนสมทบมาแลวไมนอยกวา 3 เดอน ภายในระยะเวลา 15 เดอน กอนทพพลภาพ สทธประโยชน :

(1) ไดรบเงนทดแทนการขาดรายได รอยละ 50 ของคาจางเปนรายเดอนตลอดชวต

(2) ไดรบคารกษาพยาบาลเทาทจายจรงไมเกนเดอนละ 2,000 บาท ตลอดชวต (3) ผประกนตนททพพลภาพถงแกความตายจะไดรบ

(3.1) คาทาศพ 30,000 บาท (3.2) เงนสงเคราะหตามระยะเวลาการสงเงนสมทบกอนทพพลภาพ ดงน

- สงเงนสมทบมาแลวตงแต 36 เดอนขนไปแตไมถง 10 ป จะไดรบเงนสงเคราะหเทากบเงนทดแทนการขาดรายไดทไดรบเดอนสดทายกอนถงแกความตายคณดวย 3 หรอเทากบคาจางโดยเฉลยเดอนครง - สงเงนสมทบมาแลวตงแต 10 ปขนไป จะไดรบเงนสงเคราะหเทากบ เงนทดแทนการขาดรายไดทไดรบในเดอนสดทายคณดวย 10 หรอเทากบคาจางโดยเฉลยหาเดอน

9.7) กรณตาย อนมใชเนองจากการทางาน

เงอนไข : ไดรบสทธตอเมอไดสงเงนสมทบมาแลวไมนอยกวา 1 เดอน ภายในระยะเวลา 6 เดอนกอนถงแกความตาย สทธประโยชน : (1) เงนคาทาศพ 30,000 บาท (2) เงนสงเคราะหตามระยะเวลาการสงเงนสมทบกอนถงแกความตาย - สงเงนสมทบมาแลวตงแต 36 เดอนขนไป แตไมถง 10 ป จะไดรบเงนสงเคราะหเทากบรอยละหาสบของคาจางรายเดอนคณดวย 3 หรอเทากบคาจางโดยเฉลยเดอนครง - สงเงนสมทบมาแลวตงแต 10 ปขนไปจะไดรบเงนสงเคราะหเทากบรอยละหาสบของคาจางรายเดอนคณดวย 10 หรอเทากบคาจางโดยเฉลยหาเดอน 9.8) กรณสงเคราะหบตร

เงอนไข :

245

ไดรบสทธตอเมอไดสงเงนสมทบมาแลวไมนอยกวา 12 เดอน ภายในระยะเวลา 36 เดอน

สทธประโยชน : เงนสงเคราะหบตรเหมาจายเดอนละ 150 บาท ตอบตร 1 คน สาหรบบตรซงมอายไมเกน 6 ปบรบรณ จานวนคราวละไมเกน 2 คน

9.9) กรณชราภาพ เงอนไข : แบงเปน 2 กรณ คอ

(1) กรณเงนบานาญชราภาพ ไดรบสทธตอเมอไดสงเงนสมทบมาแลวไมนอยกวา 180 เดอนไมวาระยะ 180 เดอนจะตดตอกนหรอไมกตาม และมอายครบ 55 ปบรบรณ และความเปนผประกนตนสนสดลง (2) กรณเงนบาเหนจชราภาพ ไดรบสทธตอเมอไดสงเงนสมทบมาแลวไมครบ 180 เดอน และมอายครบ 55 ปบรบรณ และความเปนผประกนตนสนสดลง หรอเปนผทพพลภาพหรอถงแกความตาย สทธประโยชน :

(1) กรณเงนบานาญชราภาพ (1.1) กรณจายเงนสมทบครบ 180 เดอน ใหไดรบเงนบานาญชราภาพ ในอตรารอยละ 15 ของคาจางเฉลย 60 เดอนสดทายทใชเปนฐานในการคานวณเงนสมทบ กอนความเปนผประกนตนสนสดลง

(1.2) กรณจายเงนสมทบเกนกวา 180 เดอน ใหปรบเพมอตราเงนบานาญชราภาพตาม ขอ (1.1) ขนอกในอตรารอยละ 1 ตอระยะเวลาการจายเงนสมทบทก 12 เดอน สาหรบระยะเวลาทจายเงนสมทบเกนกวา 180 เดอน

(2) กรณเงนบาเหนจชราภาพ (2.1) กรณจายเงนสมทบตากวา 12 เดอน ใหจายเงนบาเหนจชราภาพเทากบจานวนเงนสมทบทผประกนตนจายสมทบเพอการจายประโยชนทดแทนกรณสงเคราะหบตรและกรณชราภาพ (2.2) กรณจายเงนสมทบตงแต 15 เดอนขนไป ใหจายเงนบาเหนจชราภาพเทากบจานวนเงนสมทบทผประกนตน และนายจางจายสมทบ เพอการจายประโยชนทดแทนกรณสงเคราะหบตรและกรณชราภาพ พรอมผลประโยชนตอบแทนตามทสานกงานประกนสงคมประกาศกาหนด 10) สทธประโยชนภายหลงการสนสภาพการเปนลกจาง

246

ผประกนตนซงไดสงเงนสมทบครบตามเงอนเวลาทจะกอใหเกดสทธไดรบประโยชนทดแทนกรณประสบอนตรายหรอเจบปวย กรณคลอดบตร กรณทพพลภาพ และกรณตายแลว และไดสนสภาพการเปนลกจาง ใหมสทธไดรบประโยชนทดแทนดงกลาวตอไปอก 6 เดอน นบแตวนทผประกนตนผนนสนสภาพการเปนลกจาง 11) การอทธรณ (1) นายจาง ผประกนตน หรอบคคลอนใดซงไมพอใจคาสงของเลขาธการหรอของพนกงานเจาหนาทซงสงการตามพระราชบญญตน ยกเวนคาสงยด อายด และขายทอดตลาดทรพยสนของนายจาง ใหมสทธอทธรณตอคณะกรรมการอทธรณได ภายใน 30 วน นบแตวนทไดรบแจงคาสง (2) ถาผอทธรณไมพอใจคาวนจฉยของคณะกรรมการอทธรณ ใหมสทธนาคดไปสศาลแรงงาน ภายใน 30 วน นบแตวนทไดรบแจงคาวนจฉย ถาไมนาคดไปสศาลภายในกาหนดใหคาวนจฉยของคณะกรรมการอทธรณเปนทสด (3) การอทธรณไมเปนการทเลาการปฏบตตามคาสงของเลขาธการหรอของพนกงานเจาหนาท 12) บทลงโทษ (1) นายจางผใดมเจตนา : - (1.1) ไมยนแบบรายการ แสดงรายชอผประกนตน อตราคาจางและขอความอนตามทกาหนดตอสานกงานภายใน 30 วน นบแตวนทลกจางนนเปนผประกนตน หรอ (1.2) ไมแจงเปนหนงสอ ขอเปลยนแปลงหรอแกไขเพมเตมขอความในแบบรายการ ทไดยนไวตอสานกงานใหตรงกบขอเทจจรง ภายในวนท 15 ของเดอนถดไป จากเดอนทมการเปลยนแปลง

ใหตองระวางโทษจาคกไมเกน 6 เดอน ปรบไมเกน 20,000 บาท หรอทงจาทงปรบ (2) นายจางผใดยนรายการแสดงรายชอผประกนตน อตราคาจาง และขอความอนตามทกาหนด หรอแจงเปนหนงสอขอเปลยนแปลง หรอแกไขเพมเตมแบบรายการทไดยนไวตอสานกงานโดยมเจตนากรอกขอความเปนเทจ หรอแจงเทจในหนงสอทขอเปลยนแปลงใหตองระวางโทษ จาคกไมเกน 6 เดอน หรอปรบไมเกน 20,000 บาท หรอทงจาทงปรบ (3) ผใดเปดเผยขอเทจจรงเกยวกบกจการของนายจาง ทพงสงวนไวไมเปดเผยซงตนไดมาหรอลวงรเนองจากการปฏบตการตามพระราชบญญตประกนสงคมนใหตองระวางโทษจาคกไมเกน 1 เดอน ปรบไมเกน 3,000 บาท หรอทงจาทงปรบ

247

เวนแตการเปดเผยเพอประโยชนแกการคมครองแรงงาน หรอการสอบสวน หรอการพจารณาคด (4) ผใดไมปฏบตตาม : - (4.1) ไมใหถอยคา หรอไมสงเอกสารหลกฐานหรอขอมลทจาเปน ตามคาสงของคณะกรรมการประกนสงคม คณะกรรมการการแพทย คณะกรรมการอทธรณ คณะอนกรรมการ หรอเจาหนาท (4.2) ขดขวาง หรอไมอานวยความสะดวกตามสมควรแกเจาหนาท ในการปฏบตงานเพอตรวจสอบขอเทจจรง คนสถานท มหนงสอสอบถามหรอเรยกบคคลมาใหถอยคา ฯลฯ ยด อายด ขายทอดตลาดทรพยสน

ใหตองระวางโทษ จาคกไมเกน 1 เดอน หรอปรบไมเกน 10,000 บาท หรอทงจาทงปรบ (5) ถาเจาพนกงาน (เลขาธการ หรอผวาราชการจงหวด) เหนวาผกระทาผดไมควรไดรบโทษถงจาคก หรอไมควรถกฟองรองสาหรบความผดทมโทษปรบสถานเดยว หรอความผดทมโทษปรบหรอจาคกไมเกน 6 เดอน (ยกเวนโทษการเปดเผยขอความ หรอตวเลขทกรอกไวในแบบสารวจทถอเปนความลบ) ใหมอานาจเปรยบเทยบปรบได ตามขอกาหนดในกฎหมาย

13.7.3 บทบาทของการประกนสงคมตอผใชแรงงานไทย

เมอประมาณปลายป พ.ศ. 2533 การประกนสงคมเปรยบเสมอนกบสงใหมทยงไมมใครรจกกนมากนก บรรดาบรษทหางรานตาง ๆ ทมลกจาง 20 คนขนไปในขณะนนตางถกกฎหมายบงคบใหมาขนทะเบยนนายจาง 20 คนขนไปในขณะนนตางถกกฎหมายบงคบใหมาขนทะเบยนนายจางลกจางกบสานกงานประกนสงคม ทามกลางความกงขาวาผลทไดรบจะคมคากบการจายเงนทเรยกวาเงนสมทบหรอไม ซงอนทจรงแลวการประกนสงคมในเมองไทยไดมการผลกดนมาตงแตสมยจอมพลป. พบลสงคราม แตถกคดคานจากสอมวลชนและคนทวไปอยางหนกเพราะยงไมเขาใจวาระบบประกนสงคมจะดอยางไร ทงยงถกตอตานจากบรษทประกนภยอกในขณะนน หลงจากนนกฎหมายประกนสงคมไดถกผลกดนในรฐบาลตอมาอกหลายชด จนกระทงถงยคทพลเอกชาตชาย ชณหวนเปนนายกรฐมนตร สภาผแทนราษฎรจงไดมมตเหนชอบและยนยนผานรางพระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533 ดวยคะแนนเสยงทเปนเอกฉนท และเพราะเหตนเองการประกนสงคมจงไดเรมเขามามบทบาทตอชวตประจาวนของลกจางผใชแรงงานนบตงแตวนท 2 กนยายน 2533 เปนตนมา

248

ในชวงแรกๆ ของการจดตงสานกงานประกนสงคมไดเกดปญหาขน ไมวาจะมาจากความไมพรอมของสานกงานเอง รวมไปถงปญหาทเกดจากความไมเขาใจของนายจาง ลกจาง และปญหาทเกดจากสถานพยาบาล ทาใหเกดความโกลาหล เจาหนาททกฝายตองทางานคอนขางหนกเพอตอบสนองความตองการของผมารบบรการใหได แตในทสดหลงจากผานชวงลมลกคลกคลานมาไดแลว กาวเดนกาวตอมาของสานกงานจงยดหลกการใหบรการทสะดวก รวดเรว และเปนธรรมเปนแนวทางในการทางานตอมาจนถงปจจบน และดาเนนการปรบปรงเพมเตมสทธประโยชนใหเหมาะสมแกลกจางผประกนตนอยางตอเนองมาโดยตลอด ไมวาจะเปนกรณเจบปวยในชวงเรมโครงการ จะมการจากดวงเงนคารกษาพยาบาลกรณอบตเหตหรอเจบปวยฉกเฉน ถาผประกนตนไปเขาโรงพยาบาลทไมไดเลอกกคอ ผประกนตนทเปนผปวยนอกจะเบกเงนคนไดแคไมเกน 40 บาทตอครง หรอไมเกน 80 บาทตอป ถาไปรกษาในโรงพยาบาลทไมไดเลอกแตเปนโรงพยาบาลทอยในโครงการประกนสงคม และถาหากไปรกษาในโรงพยาบาลทวไปทไมไดอยในโครงการประกนสงคม จะเบกเพยงไมเกน 20 บาทตอครง หรอไมเกน 40 บาทตอป สวนผปวยในกจะกาหนดเปนอกอตราหนง แตในปจจบนอตราทกลาวถงไดถกปรบเปลยนไปหมดแลว ซงหากผประกนตนเกดเจบปวยชนดปจจบนทนดวนทไมอาจเปนอนตรายถงชวต จะสามารถเขาโรงพยาบาลไดทกแหงโดยสานกงานจะจายคารกษาพยาบาลทเกดขนภายใน 72 ชวโมงแรกใหนบตงแตทเขารบการรกษาตามอตราทกาหนด เชน ผปวยนอกจะใหคารกษาพยาบาลตามความจาเปนไมเกนครงละ 200 บาท และยงใหคาตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการ เชน พวกตรวจเลอด ตรวจปสสาวะ เอกซเรย รวมไปถงคาหตถการจากแพทย เชน ทาแผล เยบแผล กใหเบกคนไดเชนกน สวนผปวยในกจะมคารกษาพยาบาลตามจรงไมเกนวนละ 120 บาท หากมการผาตดใหญทเกน 2 ชวโมงกจะจายเพมใหอกโดยไมเกนอตราทกาหนด และยงจายคาหอง คาอาหารใหอกตางหาก นอกจากนน ในกรณทมการตรวจรกษาดวยเทคโนโลยชนสง ไดแก CT Scan หรอ MRI ผประกนตนกสามารถเบกคนไดอกในอตราไมเกน 4,000 บาทตอครง และหากโรงพยาบาลทผประกนตนเขารบการรกษาจาเปนตองสงตวผประกนตนไปตรวจวนจฉย หรอรกษาตอยงโรงพยาบาลอนภายใน 72 ชวโมงแรกจะสามารถเบกคาพาหนะได ในกรณทเกดอบตเหตโดยไมคาดคดกเชนกน หากอบตเหตนนเกดจากสงแวดลอมภายนอกมากระทบทาใหรางกายของผประกนตนถงแกอนตราย เชน สนขกด ถกทารายรางกาย หรอแมวาอบตเหตนนจะเกดจากอาการโรคประจาตว เชน เกดอาการวบในขณะขามถนนเนองจากโรคประจาตวกาเรบแลวทาใหประสบอบตเหตรถชน หากไมไดเขารบการรกษาในโรงพยาบาลตามบตรรบรองสทธสานกงานกจะจายคารกษาภายใน 72 ชวโมงแรกใหเตมจานวนถาหากผประกนตนไปรกษาในโรงพยาบาลของรฐ และหากไปรกษาในโรงพยาบาลเอกชนสานกงานกจายใหตามหลกเกณฑเชนเดยวกบกรณฉกเฉนไมจากดจานวนครง

249

นอกเหนอจากการปรบปรงกรณอบตเหตฉกเฉนแลว สานกงานยงไดขยายความคมครองออกไปยงโรคและบรการทจาเปนทเดมเคยยกเวนไว 15 รายการใหสามารถใหบรการไดในบางเรอง เชน ทนตกรรม เลนซเทยม การปลกถายไขกระดก โดยลาสดผประกนตนทตองฟอกเลอดดวยไตเทยมสามารถไปรบบรการจากโรงพยาบาลในความตกลงกบสานกงานได โดยสานกงานจะจายคาฟอกเลอดในอตราครงละไมเกน 1,500 บาทและสปดาหละไมเกน 3,000 บาท นอกจากนนในดานการใหบรการสานกงานยงไดเปลยนวธเลอกสถานพยาบาลจากใหนายจางเลอกเปนผประกนตนเลอกเอง ตลอดจนประสานงานกบโรงพยาบาลใหมการขยายเครอขายเพอใหโรงพยาบาลเอกชนเขารวมในโครงการประกนสงคมมากขน สาหรบผประกนตนทไมไดรบความสะดวกหรอบรการทดจากโรงพยาบาลกใหรองเรยนมายงสานกงานเพอใหทาการตรวจสอบตอไป สวนในดานการจายประโยชนทดแทนและการใหบรการอนๆ สานกงานไดลดขนตอนการใหบรการลงเพอใหผประกนตนไดรบความสะดวกรวดเรวยงขน เวลาสบกวาปทผานมานบเปนเครองพสจนไดวา การประกนสงคมเปนสงทชวยใหลกจางผใชแรงงานมหลกประกนทมนคงยงขน อยางนอยในยามทเกดเหตการณไมคาดคดทเกดจากการเจบปวยหรอประสบอนตราย ซงมผลทาใหทพพลภาพหรออาจโชครายถงขนเสยชวตทใครกคงไมอยากใหเกดขนนก หรอแมแตการคลอดบตรททาใหตองหยดงานในชวงระยะเวลาหนง การประกนสงคมกจะมเงนทดแทนการขาดรายไดใหสวนหนงเพอบรรเทาความเดอดรอนและทสาคญลกจางผใชแรงงานจะไดรบความคมครองในดานบรการทางการแพทยตลอด 24 ชวโมงไมวาจะเปนการเจบปวยหรอประสบอนตรายทงในเวลาทางานและนอกเวลาทางาน จากสถตจานวนครงของผใชบรการกรณเจบปวยในชวง 5 ปแรก มจานวนพงสงขนถงรอยละ 96 เมอเทยบกบปแรกทเรมใหบรการ และอตราการใชบรการ ดงกลาวไดเพมขนเปนรอยละ 165 เมอกาวเขาสปท 10 แสดงใหเหนวาผประกนตนหนมาใชบรการมากขน โดยเฉพาะอยางยงในป 2542 ซงเปนชวงวกฤตของบานเมอง เฉพาะในปนน จานวนครงทผประกนตนไปใชบรการทางการแพทยสงถงรอยละ 210 ของจานวนผประกนตนทมสทธทงหมด

13.7.4 ตวอยางบคคล (แรงงาน) ทไดรบความชวยเหลอจากการประกนสงคม

ความพลกผนในชวต หรอเหตการณทไมคาดคดอาจเกดไดเสมอในชวตของคนเราและหากวนนนมาถง โดยทเราไมสามารถขอความชวยเหลอจากใครไดเหมอนชวตของคนงานหาเชากนคา ความทกขทเกดขนคงจะยงทวคณขนไปอก แต ณ ขณะนชวตของลกจางผใชแรงงานไทยไมไดถกทอดทงดงอดตทผานมาและจะไดรบการดแลจากระบบประกนสงคมเชนเดยวกบเหตการณทเคยเกดขนเหลาน 1) พนกงานโรงแรมรอยลพลาซาในจงหวดนครราชสมา (คณมณวล)

250

จากเหตการณตกสวนทตอเตมของโรงแรมรอยลพลาซาถลมลงมา เปนผลทาใหขาของคณมณวลยตดคาอยในซากตก ตองตดอยภายในอาคารนานถง 3 วน โดยทหนวยกชพกไมสามารถนาเธอออกมาได จนกระทงคณะแพทยตองตดสนใจตดขาชวงเหนอเขาทงสองขางของเธอออกมา และยงรวมไปถงผเคราะหรายคนอนๆ ในเหตการณตกถลมและเพลงไหมนนการประกนสงคมไดเขาไปมสวนชวยเหลอในเรองของคารกษาพยาบาล คาทาศพ คาทดแทนการขาดรายได รวมไปถงใหการฟนฟสมรรถภาพทางดานรางกายและจตใจโดยจะสงลกจางทประสบอนตรายจนถงขนทพพลภาพหรอสญเสยสมรรถภาพในการทางานใหเขารบการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยและอาชพ เพอใหสามารถกลบไปประกอบอาชพเลยงดตนเองได เมอคณมณวลพกอยในศนยฟนฟสมรรถภาพคนงาน เธอไดรบการชวยเหลอใหสามารถเดนไดอกครงดวยขาเทยมและเครองชวยพยงเดน และเธอยงเลอกทจะฝกอาชพในสานกงานและเรยนภาษาองกฤษเพมเตมควบคไปดวย ปจจบนเธอไดกลบไปทางานในสงทตนเองรกและถนด ทาหนาทเปนโอเปอรเรเตอรในโรงแรมรอยลปรนเซสซงตงอยในจงหวดนครราชสมา 2) คอลมนสตคนหนงในแวดวงนกเขยน (คณเกรยงศกด สกลชย) คณเกรยงศกด สกลชย ไดมโอกาสใชบรการจากระบบประกนสงคมเมอตอนทไขหวดออสเตรเลยกาลงระบาด โดยไดเลาไวในนตยสารคณหญงฉบบท 115 ปกษหลงเดอนกมภาพนธ 2543 วา ชวงทไขหวดเลนงานคณเกรยงศกดไมมแรงแมกระทงจะขบรถ ตองจอดรถทงไวแลวโบกแทกซไปโรงพยาบาลทใกลทสดซงตอนนนคอ โรงพยาบาลลาดพราว เมอไปถงคณหมอกใหเขารบการรกษา ซงคณเกรยงศกดไดเลอกนอนพกรกษาตวในหองสท เนองจากหองธรรมดา หองพเศษ รวมถงหองอนๆ เตม คณเกรยงศกดตองนอนใหนาเกลอทโรงพยาบาลอยถง 2 คน โดยไมมใครทราบแมแตคนเดยว และกอนทจะออกจากโรงพยาบาลทางเจาหนาทไดเขามาสอบถามวาคณเกรยงศกดมประกนชวตหรอประกนสงคมหรอไม ซงคณเกรยงศกดเองกไมทราบ แตเมอเจาหนาทไดทาการตรวจสอบชอแลวปรากฎวาคณเกรยงศกดเปนผประกนตนในโครงการประกนสงคมจงขอบตรบรองจากคณเกรยงศกด และเมอคณเกรยงศกดแจงวาไมม เจาหนาทจงของบตรประชาชนไปแทน หลงจากนนคณเกรยงศกดกไดรบแจงวาตองจาย “คาสวนเกน” โดยคณเกรยงศกดเลาวา “…2 วนกบ คาหอง คายา คาหมอ คาพยาบาล คาอาหารประมาณวาอยางนอยสดคงหมนกวา ๆ เฉพาะคาหองสทตอคนกคนละ 2 - 3 พน 2 คนกประมาณ 6 พนบาทแลว ปรากฏวาผมจายเงนไปทงสน 2 พนกวาบาท “คาสวนเกน” หมายถงเกนจากทประกนสงคมระบ เกนเพราะผมไปอยหองสท-สพเรย ถาอยหองธรรมดากฟรวางนเถอะ…” และคณเกรยงศกดไดกลาวทงทายไววา “…เปนครงแรกทผมไดใชประโยชนกบบตรประกนสงคม ทกครงทผานมาไปหาหมอเลก ๆ นอย ๆ กจายเงนไปพนบาทถง 2 พนบาท มสทธกไมรวาตวเองมสทธ…ใครยงไมมบตรรบหาและเชคใหละเอยดวาเรามประกนสงคมทไหนบาง…”

251

จากตวอยางของคณมณวลและคณเกรยงศกดจะเหนไดวาการประกนสงคมไดเขาไปมบทบาทกบลกจางผใชแรงงาน ซงในขณะนไมเพยงแตจะใหความคมครองลกจางผใชแรงงานในเรองของการประสบอนตรายหรอเจบปวยทงในงานและนอกงาน การทพพลภาพ การคลอดบตร และการตายเทานน เมอปลายป พ.ศ. 2541 ไดมการประกาศใชการประกนกรณสงเคราะหบตรและชราภาพเพมขนอก 2 กรณ เพอใหการคมครองครอบครวทมบตรใหไดรบการชวยเหลอเปนคาเลยงดบตร และยงเปนการบงคบใหลกจางผใชแรงงานไดเกบออมเงนในชวงทยงมเ รยวแรงทางานโดยจะคนใหเมอตอนเกษยณอาย ทงนเพอใหลกจางผใชแรงงานไดมเงนไวใชจายในยามชราจรงๆ ไมตองเปนภาระแกลกหลาน สาหรบจานวนเงนทลกจางผใชแรงงานจะไดรบหลงการเกษยณอายจะมความสมพนธกบระยะเวลาในการทางานและเงนสมทบทแตละคนจายเขามา ยงทางานมานานจายเงนสมทบมานานกยอมไดเงนบานาญในจานวนทมากกวาคนททางานมานอยกวาตามสดสวนกนไป แตโดยทวไปแลวการกาหนดอตราบานาญทจะจายจะตองมการคานวณแลววาเงนดงกลาวจะมจานวนพอเพยงตอการดารงชพอยางนอยตองไมตากวามาตรฐานขนตาในการดารงชพ เพราะฉะนนตามทเปนขาววาประกนสงคมขดรดเงนสมทบเพมขนโดยทลกจางผใชแรงงานไมไดรบประโยชนแตอยางใดจงไมเปนความจรงเพราะสงทลกจางผประกนตนจายเพมในวนนกคอ สงทพวกเขาจะไดรบจากการออมในอนาคตนนเอง เพราะฉะนนนบแตนไปการประกนสงคมจะเขาไปเกยวของกบชวตของลกจางผใชแรงงานตงแตแรกเกดไปจนถงวยทางาน วยชรา และเสยชวตในทสด ซงในแตละชวงชวตของลกจางผใชแรงงานจะไดรบการคมครองทางดานบรการทางการแพทย และการคมครองในดานรายไดซงหากประสบอนตรายหรอเจบปวย ทพพลภาพ และการชราภาพ การคมครองจะอยในรปของการใหเงนทดแทนการขาดรายไดในชวงทไมสามารถทางานไดในอตรารอยละ 50 ของคาจาง นอกจากนยงมคาทาศพ เงนสงเคราะหทายาทกรณตาย คาคลอดบตรเหมาจาย คาสงเคราะหบตร เงนบานาญรายเดอนซงจะจายใหตลอดชวตหรอจายเปนกอนเพยงครงเดยวหากลกจางผใชแรงงานขาดคณสมบตทจะไดรบเงนบานาญ แตถาลกจางผใชแรงงานเจบปวยหรอประสบอนตรายเนองจากทางานใหนายจาง การคมครองรายไดจะอยในรปของการใหคาทดแทนเปนคารกษาพยาบาล คาฟนฟสมรรถภาพในการทางาน คาทาศพพรอมคาทดแทนใหกบทายาท คาทดแทนกรณทพพลภาพ และคาทดแทนการขาดรายไดในอตรารอยละ 60 ของคาจาง ตราบชวชวตของคนเราแลวคงไมมอะไรจะดไปกวาการมชวตอยอยางมความสข มหนาทการงานทา เมอประสบเคราะหกรรมหรอเจบปวยกไดรบการคมครองดแลรกษาไมไดถกทอดทงใหเผชญชะตากรรมแตลาพง และเมอเหนอยลาจากการทางานตลอดชวงหนงของชวตมาแลว กควรจะไดหยดพกใชเวลาในบนปลายชวตอยกบลกหลานอยางอบอนโดยไมเปนภาระใคร มรายไดจนเจอตนเองตามแตฐานะ โดยไมตองกงวลวาเมอจากโลกนไปแลวจะเปนการทงภาระใหแกคนทอยขางหลง

252

13.7.5 การประกนสงคมกบการพฒนาเศรษฐกจและสงคม

การพฒนาเศรษฐกจของชาต ยอมมความหมายรวมถงการพฒนาสงคมดวย ประเทศไทยจะมแผนพฒนาเศรษฐกจและนามาปฏบตเรมแตป พ.ศ. 2504 เปนตนไป โดยแบงเปน 2 ระยะ ระยะละสามป คอ ระยะแรกตงแตป พ.ศ. 2507 ถง 2509 เพราะฉะนนควรจะใหโครงการประกนสงคมมสวนอยในโครงการพฒนาเศรษฐกจดวยเพราะมความสาคญดงน 1) ในเรองโครงการพฒนาเศรษฐกจโดยแทนน ยอมหมายถงโครงการเกยวกบการเกษตรและอตสาหกรรม ซงรฐบาลจะตองพยายามเพมผลผลต เชน ขาว ยาง ไม และปลา ฯลฯ ตลอดจนเชอเชญชาวตางชาตมาลงทนในทางอตสาหกรรมในประเทศดวย ในการนรฐบาลจะมโครงการพฒนาลมแมนาโขง สรางเขอนยนฮและชยนาทขยายเขตการทานาและเพมพลงไฟฟา สงเสรมการปลกยางพนธใหม สงวนและรกษาปา ฯลฯ 2) ในเรองโครงการพฒนาสงคม อนเปนสวนของการพฒนาเศรษฐกจโดยแทนน รฐบาลจะตองสงเสรมการศกษาทงในวชาการทวไป และวชาการเฉพาะอยางเพอใหไดคนมความรความชานาญมากๆจะไดเปนกาลงใจในการผลต และในการนกจะตองสงเสรมการสาธารณสข เพอใหประชาชนมพลานามยแขงแรงจะไดมกาลงใจในการผลตใหไดผลสมบรณดอยเสมอ การประกนสงคมมผลเปนการสงเสรมการสาธารณสข เพราะเปนการใหบรการเกยวกบการรกษาพยาบาลแกคนงานทเจบปวยใหหายจากโรคภยไขเจบจะไดเปนปจจยในการผลตสวนทสาคญ บานาญแกคนงานกด ยอมทาใหคนงานมอานาจซอในขณะทไมสามารถเปนปจจยในการผลต แตอานาจซอจะชวยใหคนอนๆมงานทาซงเปนผลเทากบการเพมผลผลตดวย 3) ในเรองการระดมทนเพอลงทนในการพฒนา ในระบบประกนสงคมนนเมอเวลาลวงไปนานๆกองทนประกนสงคมจะมเงนสะสมมากขน การทรฐบาลจะกยมเงนกองทนนไปลงทนในการพฒนาเศรษฐกจใหเปนประโยชนแกสวนรวม กยอมจะทาไดโดยสะดวก ฉะนน ถารฐบาลวางโครงการในเรองระบบประกนสงคมใหสอดคลองหรอรวมอยในโครงการพฒนาเศรษฐกจได กจะเปนคณประโยชนตอประเทศชาตมาก

13.7.6 ปญหาและอปสรรคของระบบประกนสงคมในประเทศไทย

การประกนสงคมในยคแรกเกดขนทามกลางเสยงวพากษวจารณและถกโจมตอยางหนก ซงเปนผลมาจากความเรงดวนทจะตองดาเนนการตามพระราชบญญต โดยทประชาชนและหนวยงานทเกยวของยงไมมความรความเขาใจทดพอ ปญหาทเกดขนในชวงแรกมาจากความไมพอใจในบรการทางการแพทยทไดรบ เนองจากคนยงไมคนเคยกบการไปรบบรการทางการแพทยในระบบเหมาจายทลกจางผใชแรงงานไมจาเปนตองควกเงนเสยคาใชจายเอง แตมขอจากดทวาตองไปใชบรการใน

253

โรงพยาบาลทเลอกไดเพยงแหงเดยวเทานน ลกจางจงเกดความรสกไมสะดวกเหมอนถกจากดสทธเพราะเคยไปรกษาพยาบาลไหนกได จากความไมพอใจในตอนนนตอมาไดขยายกวางออกไปและบานปลายเปนวาผลประโยชนทลกจางไดรบนอยเกดไปไมคมกบเงนทตองเสย ซงความจรงแลวเหตผลทสานกงานประกนสงคมเลอกใชวธน เพราะวาวธนจะควบคมไมใหโรงพยาบาลตรวจรกษาผปวยเกนความจาเปนของโรค เนองจากสานกงานไดจายคารกษาใหโรงพยาบาลตอคนตอปไวลวงหนาแลว แตนนไมไดหมายความวาโรงพยาบาลจะใหการรกษาผปวยภายในวงเงนทสานกงานเหมาจายตอหวตอปเทานน โรงพยาบาลทอยในโครงการประกนสงคมจะตองใหการรกษาผปวยจนกวาจะหายไมวาจะไปรบการรกษากครงกตาม ในมมกลบกนหากสานกงานเลอกใชวธการจายคารกษาพยาบาลตามใบเสรจรบเงน ปรมาณงานทปฎบตจะมหาศาลเนองจากตองตรวจสอบในเสรจรบเงนของผประกนตน แคในปแรกทเรมใหความคมครองแกลกจางจานวน 3.7 ลานคน และ ประมาณวาปหนงปวยคนละ 2.5 ครง จะทาใหมใบเสรจรบเงนทตองตรวจสอบมากกวา 9 ลานใบ ซงตองใชเจาหนาทสองถงสามคนและยงเปนชองทางใหมการทจรตไดงายอกดวย สวนขอดของระบบเหมาจายอกประการหนงคอ ระบบเหมาจายจะทาใหโรงพยาบาลในโครงการประกนสงคมแขงขนกนโดยอตโนมตเพอใหบรการทดแกผประกนตน ซงหากการใหบรการมคณภาพตาผประกนตนกจะไมเลอกโรงพยาบาลนน เพราะฉะนนถามองภาพรวมในระดบประเทศแลว การแขงขนในแงของการใหบรการรกษาพยาบาลแกผประกนตนจะเปนตวผลกดนใหมาตรฐานการรกษาพยาบาลของประเทศโดยรวมอยในระดบทสงขน เมอพจารณาถงปญหาในการดาเนนงานของสานกงานประกนสงคม (สปส.) ซงเปนองคกรทจดทาระบบและวางระเบยบปฏบตตางๆ จากการนาระบบประกนสงคมมาใชในเดอนกนยายน 2533 สานกงานประกนสงคมตองรบหนาทนาการประกนสงคมมาใชใน 180 วน ซงใหตองจดองคการของ สปส. ขนอยอยางเรงรบเพอมากมาย สปส. จะตองประสบปญหาและขอจากดอยางมาก กลาวคอ 1) สานกงานประกนสงคมอยในภาวะทขาดแคลนบคลากรเปนอยางมาก เนองจากมงบประมาณจากด สถานททางานไมเพยงพอ ระเบยบขาราชการพลเรอนทเกยวของกไมสนองตอบตอความจาเปนของหนวยงานใหมแหงนซงมภาระสาคญอนเรงดวน ซงเปนสาเหตททาใหประเทศกาลงพฒนาแทบทกประเทศในภมภาคแหงนจดใหสถาบนอสระหรอกงอสระเปนผบรหารระบบประกนสงคม สปส.ยงจะตองอยภายใตมาตรการจากด การเพมขาราชการอกดวย และทนาเปนหวงอยางมากคอมการขาดแคลนบคลากรในดานตางๆทมความสาคญ เชน หนวยคอมพวเตอรและกองประสานการแพทย 2) ทรพยากรยงมไมพอทจะอานวยใหใชมาตรการบงคบ ใหคนปฏบตตามกฎหมายประกนสงคมไดเตมรปแบบ ปญหาเหลานทาใหไมมเวลาพอทจะทาการฝกอบรมทจาเปนแกบคลากรซงแทบทกคนยงใหมกบการประกนสงคม

254

3) การนาระบบคอมพวเตอร mainframe มาใชกบสปส. ซงในระยะยาวเปนสงทดตอสปส. แตในระยะสน จะตองเรมตงแตตนดวยการบนทกขอมลนายจาง ลกจางทงหมด รวมทงขอมลเงนสมทบเปนรายเดอน แผนการเดมทจะใชบรการจากศนยขอมลประชากรกลางของกระทรวงมหาดไทยเปนระยะเวลา 2 ป ซงไดเตรยมการไวแลวถกยกเลกไป และไมสามารถใชประโยชนจากขอมลเกยวกบนายจางและลกจางทบนทกไวแลวทศนยขอมลประชากรกลาง ปญหารายแรงอกอยางหนงคอธนาคารกรงไทย จากด ไมสามารถทจะบนทกขอมลสมทบทไดรบชาระเปนรายเดอนจากสถานประกอบการทอยในระบบลงในคอมพวเตอรไดหมด ในเมอไมมแฟมขอมลเบองตนทเปนรปเปนรางทสมบรณ และการบนทกขอมลเงนสมทบกยงลาหลงอยหลายเดอนจงทาให สปส. มอาจบรหารระบบไดเตมขดความสามารถ 4) การประชาสมพนธเปนสงจาเปน สปส.ไดทมเททรพยากรในการเผยแพรขอมลขาวสารโดยทางวทย โทรทศน หนงสอพมพ แผนพบและการสมมนา และตองลงทนไมนอยในรปการใหขอมลขาวสารกบสอมวลชน และสอมวลชนมกจะประโคมขาวซงเปนอนตรายกบระบบในขณะทตองดาเนนการภายใตขอจากด 5) ดานประโยชนทดแทนทางการแพทยซงเปนจดศนยกลางของความสนใจของทกฝาย ยงจะตองดาเนนการอกมากเพอใหแนใจไดวาผประกนตนจะไดรบการบรการทางการแพทยทมประสทธภาพและเหมาะสมกบโรงพยาบาลทเขารวมโครงการจะตองจดใหมเครอขายของโรงพยาบาลและคลนกซงเปนทยอมรบของ สปส. ขบวนการทสาคญนจะตองใชเวลา ระหวางนผปวยบางคนไมไดรบความสะดวกเนองจากตองเดนทางไปรกษายงโรงพยาบาลทอยไกล 6) ในชวงเดอนแรกของการดาเนนการ มปญหาบางประการเกดขนกบกรณผปวยฉกเฉนอนเนองมาจากทงโรงพยาบาลและผปวยไมคนเคยกบกฎตางๆ ซงจาเปนทจะตองมโครงการสาธตเพอหาขอยตถงวธการทเหมาะสมทสดเพอการพฒนาการใหการรกษาพยาบาลขนมลฐาน และการขยายการบรการภายใตกรอบของการเหมาจาย คารองเรยนทไดรบจากผประกนตนและโรงพยาบาลชใหเหนถงการขาดประสบการณเกยวกบกฎและวธการปฏบต บางปญหาเกดจากการจายยาโดยใชบญชยาหลก แต สปส. ไดกาหนดไวชดเจนวาแพทยจะจายยาอะไรกไดทเหนวาเหมาะสม แตจะตองไมคดคาใชจายจากผประกนตน กวาระเบยบวาดวยการอนญาตใหสถานพยาบาลใชเงนสวนใหญทไดรบจากเงนเหมาจายได และใชเงนบางสวนเพอเปนการจงใจใหบคลากรของโรงพยาบาลใหบรการทดแกผประกนตนไดจะไดรบอนมต กกนเวลาหลายเดอนทาใหเกดความลาชา ซงในปจจบนกไดมการปรบปรงแกไขปญหาเหลานไดบางสวนแลว

13.7.7 ประโยชนของการประกนสงคม

255

นอกจากสทธประโยชนทแรงงานจะไดรบจากโครงการประกนสงคมประเภทตางๆ ตามทกลาวขางตนแลว การประกนสงคมยงมประโยชนในดานอนๆ อก ไดแก 1) การประกนสงคมเปนวธการหนงทสรางหลกประกนอนมนคงในการดารงชวตใหแกประชาชน ทงในดานการคมครองเงนรายไดประจาไมใหขาดตอนหรอตองสญเสยไป และในดานการขจดปดเปาความเดอดรอนทกขยากอนเนองมาจากการเจบปวย การคลอดบตร การพการทพพลภาพ การชราภาพ การมรณกรรมของหวหนาครอบครว การวางงาน การอบตเหตหรอโรคอนเกดจากการทางาน และการทครอบครวมภาระคาใชจายมากขน การประกนสงคมจงเปนทยอมรบโดยทวไปวา มหลกการทด และมคณประโยชนแกประชาชนเปนอยางยง 2) การประกนสงคมเปนโครงการบรการทางสงคมในระยะยาวทจะชวยแบงเบาภาระในการจดสวสดการ การจดบรการทางการแพทย และการชวยเหลอสงเคราะหอนๆ ทรฐบาลมหนาทจะตองจดใหแกประชาชนไดเปนอยางมาก เพราะลาพงเพยงแตจะอาศยเงนงบประมาณแผนดนมาดาเนนการทางเดยวนน ยอมไมสามารถจะกระทาไดกวางขวางและทวถงกน จงจาเปนจะตองอาศยโครงการทสามารถชวยแบงเบาภาระของรฐบาลไดเขามาชวย 3) การประกนสงคมทาใหประชาชนไดชวยเหลอตนเองดวยการอดออม และเสยสละเพอสวนรวม ในปจจบนรฐบาลมภาระทจะตองจดบรการทางสงคมใหแกประชาชนอยโดยรอบดาน และไมสามารถจดบรการทางสงคมใหแกประชาชนอยางทวถง ทงนเพราะ ประชาชนมความสาคญผด คดวาเมอไดเสยภาษอากรใหแกรฐบาลไปแลว รฐบาลจะตองมหนาทจดบรการตางๆ ใหทกอยางทกประการโดยไมมขอบเขตอนจากด โดยเฉพาะในดานการจดบรการทางการแพทย บรการใหแกประชาชนอยางเพยงพอโดยไมคดมลคา ซงเปนภาระหนกองของรฐบาลตลอดมา จงเปนการสมควรทรฐบาลจะตองใชมาตรการตามระบบประกนสงคมเขามาปรบสภาพดงกลาว เพอใหประชาชนทสามารถชวยเหลอตนเองไดหรอสามารถทจะเสยคาใชจายในการรกษาพยาบาลเองไดชวยเหลอตนเองบาง บรการทรฐบาลจดใหแกผยากจนจรงๆ จะไดดขน หรอเพยงพอกน อนจะกอใหเกดความเปนธรรมในสงคม 4) การประหยดหรอออมทรพยตามระบบประกนสงคมนน นอกจากจะกอใหเกดผลดในดานสวนตวของสมาชกผประกนตนแตละคน และสวนรวมของสมาชกผประกนตนแลว ยงจะกอใหเกดประโยชนแกประเทศชาตในดานของระดมทนเพอนามาพฒนาประเทศ ในระบบประกนสงคม การเกบเงนสมทบเขากองทนประกนสงคม มลกษณะเปนการออมและนาฝากไว เมอผฝากมากๆ รายกจะมเงนทนเปนจานวนมาก และกองทนประกนสงคมนนไมมความจาเปนจะตองจายเงนในคราวเดยวเปนจานวนมาก เพราะสมาชกผประกนตนไมไดเจบปวยหรอตองรบประโยชนทดแทนในประเภทตางๆ พรอมกน ฉะนน เงนทยงไมมความจาเปนจะตองใชจาย อาจนาไปหาผลประโยชนใหเกดดอกผลภายในขอบเขตของกฎหมายได เชน ซอพนธบตรรฐบาล เปนตน

256

5) การประกนสงคมเปนโครงการชวยเหลอ ปลดเปลองความเดอดรอนในทางการเงน และขจดความยงยากอนเนองมาจากการเจบปวย คลอดบตร ทพพลภาพ ชราภาพ ตาย และอนๆ เพอใหประชาชนหมดความกงวลตอสภาพความเดอดรอนและความยงยากในเรองดงกลาว ซงจะมผลทาใหคนแตละคนตางตงใจประกอบอาชพของตนดวยความเขมแขงและมประสทธภาพ อนจะเปนผลใหมความกาวหนาในการงาน และมตาแหนงทดขนหรอมรายไดสงขนตามลาดบ เทากบเปนการยกระดบคาครองชพของประชาชนไปในตวดวย นอกจากนนยงสงผลไปถงกจการของนายจาง ใหสามารถเพมพนผลผลตและมคณภาพยงขน และเปนผลสะทอนถงสงคม และประเทศชาตใหสามารถพฒนาเศรษฐกจและสงคมไดอยางรวดเรว ตามเปาหมายในการพฒนาประเทศ 6) การประกนสงคมมสวนชวยปองกนปญหายาเสพตด และปองกนมใหประชาชนกออาชญากรรมไดเปนอยางดประการหนง เพราะเมอคนในสงคมมหลกประกนทแนนอนแลว ปญหาทางสงคมกยอมจะลดนอยลง 7) ระบบการประกนสงคมเปนมาตรการอยางหนงทรฐบาลสามารถนามาใชในการรกษาของประเทศ และปองกนความมนคงของชาต ใหพนจากบอนการทาลายของลทธการเมองฝายตรงขามในระบอบประชาธปไตย ทาใหเกดการแทรกซมและกอกวนได ความไมพอใจและความไมสงบตางๆ ในหมคนงานทอาจเกดขนยอมจะสงผลเสยตอเสถยรภาพของรฐบาลโดยตรง และเมอระบบประกนสงคมมเปาหมายในอนทจะสรางหลกประกนอนมนคงในการดารงชพของประชาชน ใหมความผาสกและมความพอใจในสภาพความเปนอยของแตละบคคลตามอตภาพโดยทวกนแลว ยอมนบไดวาการประกนสงคมเปนวธการปองกน และตอตานลทธทางการเมองทเปนศตร บอนทาลายความมนคงของประเทศชาตไดดวธหนง ดงนน จงอาจกลาวไดวา การประกนสงคมเปนวธการทประเทศตางๆ รวมทงประเทศไทยนามาใช เพอใหเกดความมนคงทางสงคม และเปนรากฐานทางสงคมทจาเปนตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคม ซงนามาสคณภาพชวตทดของแรงงาน และทาใหเกดความเหนยวแนนของสงคมโดยสวนรวม

บรรณานกรม

กระทรวงแรงงานและคมครองสวสดการสงคม, สานกงานปลดกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม. พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ.2541. กรงเทพฯ : บางกอกบลอก หจก., 2541.

เกษมสนต วลาวรรณ. การบรหารแรงงานสมพนธ. พมพครงท 2, กรงเทพฯ: วญชน, 2540. จนตนา พรพไลพรรณ และอญชล คอคงคา. เศรษฐศาสตรแรงงาน. พมพครงท 4, กรงเทพฯ :

มหาวทยาลยรามคาแหง, 2532. จฑา มนสไพบลย. การวเคราะหตลาดแรงงาน : แนวคดเชงทฤษฎ. กรงเทพฯ : โรงพมพจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, 2537. จานง สมประสงค. เศรษฐศาสตรแรงงาน. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพาณชย, 2519. จานง สมประสงค. แรงงานสมพนธกบการสหกรณออมทรพยในโรงงาน. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร,

2524. นคม จนทรวทร. แรงงานไทย:การเดนทางทยาวนาน. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพาณชย, 2524. มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, สาขาเศรษฐศาสตร. เอกสารการสอนชดวชาเศรษฐศาสตรแรงงาน

และแรงงานสมพนธ หนวยท 1-8. พมพครงท 2, กรงเทพฯ : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2528.

เมธ ดลยจนดา. แรงงานสมพนธ. กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลยรามคาแหง, 2517. แมน สารรตน. เศรษฐศาสตรแรงงาน. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร. 2527. สมาล ปตยานนท. เศรษฐศาสตรแรงงาน. พมพครงท 2, กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2539. สานกงานประกนสงคม. พระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533. กรงเทพฯ: กองวชาการและแผนงาน,

2536. สานกงานประกนสงคม. แผนประกนสงคมฉบบท 2 พ.ศ. 2540 - 2544. กรงเทพฯ: กองวชาการและ

แผนงาน, 2539. สานกนายกรฐมนตร, สานกงานสถตแหงชาต. รายงานสามะโนอตสาหกรรม พ.ศ. 2540 ทว

ราชอาณาจกร. กรงเทพฯ : เทกซ แอนด เจอรนล พบลเคชน จากด, 2542. สานกนายกรฐมนตร, สานกงานสถตแหงชาต. ผลกระทบของภาวะวกกฤตทางเศรษฐกจทมตอ

ภาวะการทางาน การวางงาน และการเคลอนยายแรงงาน. กรงเทพฯ : เทกซ แอนด เจอรนล พบลเคชน จากด, 2541.

258

สานกนายกรฐมนตร, สานกงานสถตแหงชาต. รายงานผลการสารวจภาวะการทางานของประชากร ทวราชอาณาจกร รอบท 3 : สงหาคม 2542. (ฉบบลวงหนา) กรงเทพฯ : สานกงานสถตแหงชาต, 2543.

สานกนายกรฐมนตร, สานกงานสถตแหงชาต. รายงานผลการสารวจภาวะการทางานของประชากร ทวราชอาณาจกร รอบท 4 : พฤศจกายน 2541. กรงเทพฯ : สานกงานสถตแหงชาต, 2542.

อมพร วจตรพนธ. เศรษฐศาสตรแรงงาน. กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลยรามคาแหง, 2519. Arthur D. Butler. Labor Economics and Institutions. New York : Macmillan Company, 1963. Belton M. Fleisher. Labor Economics: Theory and Evidence. New Jersey: Pretrice-Hall Inc., 1970. Belton M. Fleisher and Thomas J. Knieser. Labor Economics: Theory, Evidence and Policy. New

Jersey: Pretrice-Hall Inc., 1986. Clark Kerr and Abraham Siegel. “The Structureing of the Labor Force in Industrial Society: New

Dimension and New Questions,” Industrial and Labor Review, VIII (January 1955), p.163. Gordon F. Bloom, Herbert R. Northrup. Economics of Labor and Industrial Relations. 8 th ed.

Home wood, III. : Richard D Irwin, 1977. Henry Pelling. A History of British Trade Unionism. Middlesex: Penguin Books Ltd. 1965. Jack Barbash. “The Rise of Industrial Unionism,” in William Haber. The Vista of American Labor.

U.S. Information Agency, Washington D.C., 1966. J. D. S. Appleton. Labor Economics. Plymouth : Macdonald and Evans, 1979. Lloyd G. Reynolds, Stanley H. Masters and Colletta H. Moser. Economics of Labor. New Jersey:

Pretrice-Hall, 1987. Richard A. Lester. Economics of Labor. 2 nd ed. New York : Macmillan, 1964. Richard B. Freeman. Labor Economics. Englewood Cliffs, N. J. : Prentice-Hall, 1972. Ronald G. Ehrenberg and Robert S. Smith. Modern Labor Economics: Theory and Public Policy.

6th ed., Massachusetts: Addison-Wesley Educational publishers Inc. 1997.