1

Åðºíõèé õèìèéí ëåêö¿¿ä

1. Химийн урвалын дулааны илрэл. Термохими

Ëåêö ¹ 3

• Õèìèéí óðâàëûí äóëààíû èëðýë. Ýíòальïè.

• Óðâàëûí äóëààíûã õýìæèõ. Áîäèñûí õóâèéí äóëààí áàãòààìæ

áà êîëîðèìåòð

• Òåðìîõèìèéí òýãøèòãýë . Òåìîõèìèéí ¿íäñýí õóóëü

(òåðìîäèíàìèêèéí I õóóëü), ò¿¿íèé ìºðäºë㺺.

• Áîäèñûí ¿¿ñýõèéí ñòàíäàðò ýíòàëüïè. Òåðìîõèìèéí òîîöîî.

Бодисын харилцан їйлчлэл. ХИМИЙН УРВАЛ

Юмс

Матери

Õимийн бодис

Õарилцан їйлчлэлЇзэгдэл

Áодис

ΔЕ - энергийнΔN - тоо хэмжээнийΔD - шинж чанар, бїтэцèéí

• тодорхой нєхцєлд

• тодорохой хугацаанд

ЄЄРЧЛЄЛТИЙГ СУДЛАХ АРГАЧЛАЛ:

2. ÕÓÃÖÀÀÍÛ ТОДОРХОЙ ЇЕ ШАТÀÍÄ ÁÎËÎÕ ÒÎÎ ÕÝÌÆÝÝÍÈÉ ªªÐ×˪ËÒ:

ХИМИЙН КИНЕТИКÕóãàöààíû ¿å шат = õóãàöàà

1. ТОДОРХОЙ ÍªÕÖªËÄ (ТЄЛЄВ БАЙДÀËÄ) ÈËÐÝÕ ÝÍÅÐÃÈÉÍ ªªÐ×ЛªËÒ :

ТЕРМОДИНАМИК

Õимийн урвал

ЄЄРЧЛЄЛТ

Кэхний тєлєв

ΔÅ

Кэöñèéí тєлєв

Êîíöåíòðàöûí ººð÷ëºëò

Δt1 Δt2 Δt3

ΔÑ1 ΔÑ2 ΔÑ3

3. ÓÐÂÀË ßÂÀÃÄÀÕ ÒÎÃÒÎËÖÎÎÍÄ ÁÎËÎÕ Á¯ÒÝÖ ÁÀÉÃÓÓËÀÌÆÈÉÍ ªªÐ×ËÀËÒ

Õèìèéí òýíöâýð. • Масс үйлчлэлийн хууль ба тэнцвэр• Химийн тýíöâýðèéí øèëæèëò, түүнд нөлөөлөх хүчин зүйлс. • Ле-Шатальегийн дүрэм

Õ¿÷èë-ñóóðèéí òýíöâýð. • Аррениусын электролитийн онол. Усан уусмалын орчин- рН• Брёнстед-Лоурийн протолитийн онол. Давсны гидролиз• Льюисийн элекртон хосын онол

Óñàí óóñìàë äàõü èîíû òýíöâýðo Áóôôåð óóñìàë. Áóôôåð äýõ èîíû òýíöâýð, áóôôåðèéí áàãòàìæ o Муу уусдаг элекртолит. Уусалтын үржвэр.o Тундас үүсэхүй ба тунадас уусахуй. Ионы урвал.

4

ÒÅÐÌÎÕÈÌÈÕèìèéí óðâàëûí ÿâöàä áîëîõ ýíåðãèéí ººð÷ëºëòèéã ñóäëàõ òåðìîäèíàìèêèéí

ñàëáàðõèìèéí õàðèëöàí ¿éë÷ëýëä îðæ áàéãàà áîäèñûí ýíðãèéí ººð÷ëºëòèéã òîãòîîõäîî

òåðìîäèíàìèêèéí õóóëèéã àøèãëàíà.

ÒÅÐÌÎÄÈÍÀÌÈÊ Ýíåðãèéí òîäîðõîé òºðë¿¿ä, òýäãýýðèéí õîîðîíäûí õîëáîî, õàðèëöàí øèëæèëòèéã ñóäëàíà.

ïðîöåññûí ÷èãëýë, ýíåðãèéí èëðýë, ïðîöåññ ººðºº àÿíäàà ÿâàãäàõ ç¿é òîãòëûí ìºí ÷àíàðûã èëð¿¿ëíý

Ñóäàëãààíû îíöëîã:

•Õàðèëöàí ¿éë÷èëæ áóé áîäèñûí ýõíèé áà ýöñèéí òºëºâèéã ñóäëàíà

•Ñóäàëãàà ÿâóóëàõ îáüåêòîî îð÷íîîñ òóñãààðëàí òîãòîëöîî ãýæ ¿çíý

Òîãòîëöîî: ñóäàëãààíä àâñàí òîäîðõîé ýçýëõ¿¿í, íàéðëàãàòàé îðîí çàé

Òîãòîëöîîíû àíãèëàë:

Çàäãàé - îð÷èíòîé ýíåðãè, ìàññûí ñîëèëöîî õèéíýÁèò¿¿ - îð÷èíòîé ýíåðãèéí ñîëèëöîî õèéíý

Òóñãààðëàãäñàí - îð÷èíòîé ýíåðãè, ìàññûí ñîëèëöîî õèéõã¿é

Ãåòåðîãåí - òîãòîëöîî ººð ººð ôàçààñ òîãòñîí áîëÃîìîãåí - òîãòîëöîî íýãýí òºðºë áîë

Òîãòîëöîîíû òºëºâ áàéäàë ò¿¿íèé øèíæ ÷àíàðààð òîäîðõîéëîãäîíî.

Øèíæ ÷àíàðûã èíòåíñèâ áà ýêñòåíñèâ ãýæ õî¸ð àíãèëíà.

Ýêñòåíñèâ øèíæ - áîäèñûí òîî õýìæýýíýýñ øóóä õàìààðàëòàé, òîãòîëöîîíû öýã á¿ðò òîäîðõîéëîãäîõ øèíæ¿¿ä (äàðàëò, òåìïåðàòóð, êîíöåíòðàö , масс, эзэлхүүн…) -ûã õýëíý.

Èíòåíñèâ øèíæ - áîäèñûí òîî õýìæýý áà ìàññûí õàðüöààãààð èëðýõ øèíæ¿¿ä /ýíåðãè, íÿãò, ýíòàëüïè ã.ì/ îðîõ áà òîãòîëöîîíû òóõàéí öýãò ÿìàð íýã óòãà èëýðõèéëýõã¿é,.

Òîãòîëöîîíû øèíæ ÷àíàðûã òîäîðõîéëîã÷ ¿íäñýí õýìæèãäýõ¿¿í (ïàðàìåòð¿¿ä):

Скîíö, Ð, Ò, V, Ì, m, n

7

Òîãòîëöîîíû òºëºâ áàéäëûí ôóíêö¿¿ä:

•Òîãòîëöîîíû ýõíèé áà ýöñèéí àëü ÷ òºëºâ áàéäàëä òîãòîëöîîíû øèíæ ÷àíàðûã òîäîðõîéëæ áàéäàã, ò¿¿íèé ººð÷ëºëò íü òîãòîëöîîíû ýõíèé áà ýöñèéí òºëºâ áàéäëààñ õàìààðахаас, õóâèðàë ººð÷ëºëòèéí çàì, хугацаанаас ¿ë õàìààðäàã øèíæ ÷àíàð (хэмжигдэхүүн) •Òºëºâ áàéäëèéí ôóíêöèéã òîì ¿ñãýýð, “èòàëèê” ¿ñãèéí ôîíäîîð òýìäýãëýíý.

Eíèéò =En +Ek +U , U, H, S, G

•ìàòåìàòèêèéí õýëýýð áè÷ñýí тэмдэглээг òºëºâ áàéäëûí ôóíêöèéí õàìààðàë ãýíý. U = f (V, T)

PV = nRT, PV = RT

M

m

Òîãòîëöîîíû á¿òýí ýíåðãè. Ýíý íü õºäºëæ áàéãàà òîãòîëöîîíû êèíåòèê ýíåðãè (Ek), ãàäíû

õ¿÷íèé îðîí òîãòîëöîîíä ¿éë÷ëýõ ¿åä èëðýõ ïîòåíöèàë ýíåðãè (En), òîãòîëöîîíû äîòîîä

ýíåðãè (U) -èéí íèéëáýðýýñ òîãòîíî.

E = Ek + En + U

Òîãòîëöîî õàðüöàíãóé òàéâàí (Ek = 0) áàéæ ãàäíû îðíû ¿éë÷ëýë õÿçãààðã¿é áàãà (En= 0)

áàéõ ¿åä òîãòîëöîîíû á¿òýí ýíåðãè äîòîîä ýíåðãèéí íººöººð òîäîðõîéëîãäîíî.

Äîòîîä ýíåðãè íü ìîëåêóëûí õýëáýëçýë, ýðãýëäýõ, äàâøèõ õºäºë㺺íèé ýíåðãè, ìîëåêóë

äàõü àòîìûí õîëáîîñûí ýíåðãè, àòîì áîëîí ìîëåêóëûí îðáèòàëûí ÿíç á¿ðèéí ýíåðãèéí ò¿âøèí

äýõ ýëåêòðîíû øèëæèëòèéí ýíåðãè, öºìèéã á¿ðä¿¿ëýã÷ æèæèã õýñãèéí õîëáîîñûí ýíåðãè

çýðýã áèäíèé òàíèí ìýäýæ áàéãàà áîëîí òàíèí ìýäýõ áîëîìæòîé ýíåðãèéí èëðýë áàéäàã

Ýíåðãèéí õýëáýð¿¿ä, энергийн øèëæèëò

Дîòîîä àæèë ãýñýí óòãàòàé ãðåê ¿ãíýýñ ãàðàëòàé, þìñûí àæèë õèéõ ÷àäâàð (àæëûí áàãòààìæ) -ûã èëýðõèéëýã÷ óõàãäõóóí þì.

9

Àæèë. Òîäîðõîé çàéä ¿éë÷èëæ áàéãàà õ¿÷íèé ¿éë÷ëýëýýð áîëîõ ýíåðãèéí øèëæèëòèéã àæèë ãýäýã. Аæèë нь òîäîðõîé çàéä(l) ¿éë÷ëýõ õ¿÷ (F) áàéäëààð èëýðäýã тул õ¿÷íèé õýìæýý ба ò¿¿íèé ¿éë÷ëýõ çàéгààр ажил хэмжигдэнэ.

Ажил нь тодорхой зайд ¿éë÷èëэх õ¿÷ байдлаар тогтолцоо ба орчны хооронд энергийн шилжилт хийдэг бөгөөд ажèë õèéõýä ýíåðãèéí íýã õýëáý𠺺ð õýëáýðò øèëæñýí áàéäàã.

ì

ñåêìкã

,2

lFA

Äóëààí. Тåìïåðàòóðûí çºðºº áàéäëààð èëðýõ, тîãòîëöîî áà õ¿ðýýëýí áóé îð÷íû õîîðîíä шилжих ýíåðãèéí øèëæèëòèéã õýëíý. Äóëààíû èëðýëèéí ¿åä æèæèã õýñãèéí ýìõ çàìáàðààã¿é õºäºë㺺íèé êèíåòèê ýíåðãèéí øèëæèëò áîëîõîîñ ýíåðãèéí íýã õýëáýð íºãººä øèëæèõã¿é. Ýíåðãè õàëóóí áèåòýýñ õ¿éòýí áèåòýä äóëààí áàéäëààð øèëæäýã. Ìîëåêóëûí ò¿âøèíä àâ÷ ¿çâýë, õàëóóí áèåòèéí ìîëåêóë ìºðãºëäºëòèéí ÿâöàä ýíåðãýý õ¿éòýí áèåòýä àëäàíà. Õî¸ð áèåòèéí ìîëåêóëын äóíäàæ êèíåòèê ýíåðãè èæèë áîëòîë (òåìïåðàòóð íü àäèë áîëòîë) äóëààíû ýíåðãè, äóëààíû óðñãàë áàéäëààð øèëæèíý. Äóëààí íü àæëûí àäèë òîãòîëöîî áà îð÷íû õîîðîíä ýíåðãèéн øèëæèлт хийдэг бөгөөд дóëààíû øèëæèëòээр òîãòîëöîî òåìïåðàòóð áîëîí òºëºâ áàéäлын ººð÷ëºлтөд ордог.

Òåìïåðàòóð. Бîäèñ àëü õèð õ¿éòýí ýñâýë õàëóóí áàéãààã ººð áîäèñòîé õàðüöóóëàí жишсэн õýìæýýñ þì. ªºðººð õýëáýë äóëààíûã “ñ¿ð õ¿÷” áóþó õ¿÷òýé ñóë òàëààñ íü èëýðõèéëñýí õýìæèãäýõ¿¿í. “Äóëààíû àëäàãäàë”, “äóëààí àâàõ”, “äóëààíû óðñãàë” çýðýã ¿ã õýëëýã¿¿ä òîãòîëöîî äóëààíòàé áàéäàã ìýò ñýòãýãäýë òºð¿¿ëäýã áîëîâ÷ дóëààí áîë òîãòîëöîî áà îð÷íû çààãààð øèëæèõ ýíåðãèéí øèëæèëòèéí ýíãèéí õýëáýð þì.

Õýðýâ òîãòîëöîî îð÷èíòîéãîî ìàññ áà äóëààíû ñîëèëöîî õèéãýýã¿é

áîë ò¿¿íèé äîòîîä ýíåðãèéí íººö õàäãàëàãäàí ¿ëäýíý.

¯¿íèéã ýíåðãè õàäãàëàãäàõ õóóëèéí èëðýë, òåðìîäèíàìèêèéí I

ýõëýë áóþó òåðìîäèíàìèêèéí I õóóëü ãýíý.

Òóñãààðëàãäñàí òîãòîëöîîíä áîëîõ àëèâà õóâèðàëûí ¿åä

òîãòîëöîîã á¿ðä¿¿ëýã÷ õýñã¿¿äèéí õîîðîíä äîòîîä ýíåðãèéí

õàðèëöàí øèëæèëò ë áîëîõ áîëîìæòîé áàéíà

Òåðìîäèíàìèêèéí I ýõëýë: Ýíåðãè õàäãàëàãäàõ õóóëü

-òîãòîëöîîíû íèéëáýð ýíåðãè òîãòìîë õàäãàëàãäàíà

-ýíåðãè íýã õýëáýðýýñ íºãººä øèëæèíý

-àæèë, äóëààí ýêâèâàëåíò õàðüöààãààð øèëæèíý

∆Eîð÷ëîí = ∆Eòîãòîëöîî + ∆E õ¿ðýýëýí áóé îð÷èí =0

Òîãòîëöîîíû ýíåðãèéí ººð÷ëºëò ïðîöåññûí ÿâàãäàõ ¿å øàòààñ

õàìààðàõã¿é, òîãòîëöîîíû ýõíèé áà ýöñèéí òºëºâ áàéäëààñ

õàìààðíà

Öëèíäð äîòîðõ õèé ãàäíû õ¿÷íèé ¿éë÷ëýëèéã äàâàí òýëæ àæèë õèéñýí ãýâýë A = F ∙ ∆h ∆ h – á¿ë¿¿ð øèëæñýí õýìæýý

F – á¿ë¿¿ðèéí ò¿ëõýõ õ¿÷Á¿ë¿¿ðèéí ãàäàðãà (S)-ä ¿éë÷ëýõ àãààðûí äàðàëò (Pат) -ûã

á¿ë¿¿ðèéí ò¿ëõýõ õ¿÷ (F) -òýé òýíö¿¿ ãýæ ¿çâýë,

F =P∙S A = P∙ S∙∆h S∙∆h =∆V, A = P∙ ∆V

QP = ∆U + Av = ∆U + P∙ ∆V

∆U = U2- U1 , ∆V = V2- V1

H = U+PV ýíòàëüïè (H ) ãýíý

QP = H2 – H1 = ∆H ∆H -ýíòàëüïèéí ººð÷ëºëò

òîãòìîë äàðàëòòàé ¿åä ÿâàãäàõ õèìèéí óðâàëûã òåðìîäèíàìèêèéí ¿¿äíýýñ áè÷èõýä òîãòîëöîîíû äîòîîä ýíåðãèòýé ýêâèâàëåíò óòãààð õýðýãëýãäýõ òºëºâ áàéäëûí ôóíêöûã ýíòàüïè ãýíý.

)()()( 11221212 PVUPVUVVPUUQP

Ìàññ, ýíåðãè õàäãàëàãäàõ õóóëèéí òåðìîõèìèéí èëðýëèéã Ãåññûí õóóëü ãýäýã

Òåðìîõèìèéí ¿íäñýí õóóëü: (1836 îí) ÀÍÓ. Ã.È.Ãåññèéí õóóëü

“Õèìèéí óðâàëûí äóëààíû èëðýë óðâàëä îðæ áàéãàà ýõ áîäèñ

áîëîí á¿òýýãäõ¿¿í áîäèñûí òºëºâ áàéäàë, óã òºðõººñ

õàìààðàõààñ óðâàë õýäýí øàòààð ÿâàãäàõààñ ¿ë õàìààðíà”

ãýæ òîìú¸îëñîí.

ªºðººð õýëáýë, òîãòîëöîîíû ýõíèé áà ýöñèéí òºëºâ áàéäëààð

óðâàëûí äóëààíû èëðýë òîäîðõîéëîãäîíî.

AB áîäèñ ¿¿ñýõ ÿâö (à) áà (â) ãýñýí 2 ¿å øàòààð ÿâàãäñàí ãýæ ¿çâýë, óðâàëûí äóëààíû èëðýë çàâñðûí øàòíû óðâàëûí äóëààíû èëðýëèéí íèéëáýðòýé òýíö¿¿ áàéíà.

(à) A + C = AC ∆H1

(â) AC + B = AB + C ∆H2

A + B = AB ∆H= ∆H1+ ∆H2

H á¿òýýãäõ¿¿í эх бодис

Høóë>0 Hýðã<0

эх бодис á¿òýýãäõ¿¿í

Ýíäîòåðì óðâàë Ýêçîòåðì óðâàë

AB A+B

15

̺ðäëºãºº-1:

Òóõàéí äàðàëò, òåìïåðàòóðò äàí áîäèñîîñ 1 ìîëü õèìèéí íýãäýë ¿¿ñýõ óðâàëûí äóëààíû èëðýë, ò¿¿íèéã ãàðãàí àâàõ àðãààñ ¿ë õàìààðàí òîãòìîë õýìæèãäõ¿¿í áàéíà.

• Сòàíäàðò íºõöëä, 101.3êÏà äàðàëò, 250Ñ áóþó 273 Ê – òåìïåðàòóðò äàí áîäèñîîñ 1 ìîëü õèìèéí нýãäýë ¿¿ñýõèéí äóëààíûã ¿¿ñýõèéí ñòàíäàðò ýíòàëüïè ∆Ho

f ãýíý.• Äàí áîäèñûí ¿¿ñýõèéí ñòàíäàðò ýíòàëüïèéí óòãûã òýã ãýæ òîîöäîã. • Õèìèéí öýâýð íýãäëèéí ¿¿ñýõèéí ñòàíäàðò ýíòàëüïèéã òóðøëàãààð òîãòîîí

õ¿ñíýãòýä áàéðëóóëäàã.

̺ðäëºãºº -2:

Õèìèéí óðâàëûí äóëààíû èëðýë íü óðâàëûí á¿òýýãäõ¿¿í áîäèñûí ¿¿ñýõèéí ñòàíäàðò ýíòàëüïèéí íèéëáýðýýñ óðâàëä îðæ áóé áîäèñûí ñòàíäàðò ýíòàëüïèéí íèéëáýðèéã õàññàíòàé òýíö¿¿ áàéíà.

Ãåññèéí õóóëèéí ìºðäëºãºº:

0 0, ( ð ) ¿P T ó â f á ò f ýõQ

Термохимийн урвал:

Химийн урвалынтэгшитгэлд урвалын дулааны илрэл, бодисын

төлөв байдлыг оруулан бичсэн байна.H2(хий) + 1/2O2(хий) = H2О(шинг.) H0

298 = -285.83 кЖ

Òåðìîõèìèéí òîîöîî:

õèìèéí óðâàëûí äóëààíû èëðýë

õèìèéí õîëáîîíû ýíåðãè

талст торын энерги

уусахын дулаан

òàëñò óñ ¿¿ñýõ ýíåðãè ...

Сбал чулуу + O2(хий)

СО(хий) + 1/2O2(хий)

СO2(хий)

0

100

200

300

кЖ/моль

400

∆H1

∆H2

∆H3

Сбал чулуу + O2(хий) = СO2(хий)

∆H1 = ∆H2 + ∆H3 = -393.5 кЖ/моль

СО(хий) + 1/2O2(хий) = СO2(хий)

∆H3 = ∆H1 - ∆H2 = -283.0 кЖ/моль

СО(хий) + 1/2O2(хий) = СO2(хий)

∆H2 = ∆H1 - ∆H3 = -110.5 кЖ/моль

Химийн урвалын дулааны илрэлийг тооцоолох энтальпийн диаграмм (Борн-Габерийн цикл)

1. ØÀÒÀÕ ÓÐÂÀËÛÍ ÄÓËÀÀÍÛ ÈËÐÝË

Cl2(хий) = 2Сl(хий)

∆H0дис. Cl2 = -242.6 кЖ/моль

H(хий) + Cl(хий) = HCl(хий)

∆H0 H-Cl = ∆H0

дис. HCl = ∆H0f HCl – 1/2∆H0

дис. Cl2 - ∆H0дис. H2 =

(-92.8) – (217.5 + 121.3) = -431.6 кЖ/моль

H2(хий) + Cl2(хий) = HCl(хий)

∆H0f HCl = -92.8 кЖ/моль

1/2H2(хий) + 1/2Cl2(хий))

-100

300

200

100

кЖ/моль

0

HCl (хий)

∆H0f HCl

∆H0дис. Cl2

1/2H2(хий) + Cl (хий))

∆H0дис. H2

H(хий) + Cl (хий))

∆H0 H-Cl =

=∆H0дис. HCl

H2(хий) = 2H(хий)

∆H0дис. H2 = 435.0 кЖ/моль

2. ХИМИЙН ХОЛБООНЫ ЭНЕРГИ

3. ТАЛСТ ТОРЫН ЭНЕРГИ

õèéCIýNaCNaCI л.нэгlòàëñòf. HÍH ΔΔΔ

хийхий2хат NaCINa 21

èîí.äèññ.ñóáë. HHH ΔΔΔ

õèéõèé2хатõèé NaCINaCIýNaCI

NaClNaC

21

èîí.äèññ.ñóáë.л.нэгf.

òàëñòI

HHHHH

ÍU

ΔΔΔΔΔ

ΔΔ

êÆ785.1 Æ/ìîëü)8.495121.3108.34.351(411.1моль1

NaCl –ын талст торын энергийг тооцоолоход зориулсан ýíåðãèéí çóðàãëàë (Áîðí-Ãàáåðûí битүү хэлхээ)

1. Уусгагчийн задрал (молекул хоорондын хүч сулрах)-ын дулаан ∆H1

2. Ууссан бодисын задрал (талст торын эвдрэл) -ын дулаан ∆H2

3. Уусгагч ба ууссан бодисын харилцан үйлчлэл (дисперсжилт)-ийн дулаан ∆H3

4. Уусаын дулаан ∆Hуус.∆Hуус. = (∆H1 + ∆H2) - ∆H3

4. ÓÓÑÀÛÍ ÄÓËÀÀÍ

KÆ

,ΔTQ

q

拮

,m T

QÑ

ÊìîëüÆ

, ìîëü TnQ

Ñìîëü

Áîäèñûí òåìïåðàòóðûã ººð÷ëºõºä øààðäàãäàõ äóëààíû òîî õýìæýý (кинетик энергийн шилжилт) íü òóõàéí áîäèñûí òåìïåðàòóðûã àëü õè𠺺ð÷ëºõ øààðäëàãà, áîäèñûí òîî õýìæýý áîëîí áîäèñûí óã òºðõººñ õàìààðíà.

Óëàìæëàë ¸ñîîð, íýã ãðàìì óñíû òåìïåðàòóðûã öåëüñèéí íýã ãðàäóñààð èõýñãýõýä øààðäàãäàõ äóëààíû òîî õýìæýýã “êàëîðè” ãýæ íýðëýæ èðñýí. Íýãæèéí ÑÈ òîãòîëöîîíä äóëààíû íýãæýýð ýíåðãèéí ¿íäñýí íýãæ áîëîõ Æîóëèéã àâäàã.

1 êàë = 4.184 Æ

Òîãòîëöîîíû òåìïåðàòóðûã íýã ãðàäóñààð èõýñãýõýä øààðäàãäàõ äóëààíû òîî õýìæýэг (Q) òîãòîëöîîíû äóëààí áàãòààìæ (q) ãýíý.

Íýã ãðàìì áîäèñûí òåìïåðàòóðûã íýã ãðàäóñààð èõýñãýõýä çàðöóóëàõ äóëààíû òîî õýìæýýã õóâèéí äóëààí áàãòààìæ (Ñ) áóþó õóâèéí äóëààí øèíãýýëò ãýíý. Íýã ìîëü áîäèñûã òîãòîëöîî ãýæ àâñàí áîë ìîëèéí äóëààí áàãòààìæ (Ñмоль) ãýñýí óõàãäàõóóíûã

àøèãëàíà.

Ýíåðãè õàäãàëàãäàõ õóóëü ¸ñîîð çýñèéí àëäñàí äóëààí óñíû àâñàí äóëààíòàé òýíö¿¿ áàéíà.

Qóñ = - QCu

Óñíû òåìïåðàòóðûã 3.39 oÑ -ааð èõýñãýõýä çàðöóóëàõ äóëààí (Qóñ) -ûã îëáîë,

Æ10709.188C3.39Cã

Æ4.184ã50.00Δm 3

óñóñóñ

TCQ

Óñíû àâñàí äóëààí çýñèéí àëäñàí äóëààíòàé òýíö¿¿ Qóñ = - QCu áîëîõûã

¿íäýñëýí, íýã ãðàìì çýñèéí òåìïåðàòóðûã íýã ãðàäóñààð èõýñãýõýä çàðöóóëàõ äóëààí áóþó çýñèéí õóâèéí äóëààí áàãòààìæèéã îëæ áîëíî.

Áîäèñ Ìàññ, ã Ñ, Æ/ãÊ Тàíõíû, îÑ Тýöñèéí, îÑ ∆Т, îÑÇýñ 25.64 ? 100.00 28.49 -71.51

(àëäàãäñàí)Óñ 50.00 4.184 25.10 28.49 3.39 (íýìýãäñýí)

Õýìæèëòèéí ¿ð ä¿íã¿¿ä:

3Cu

Cu

709.188 10 Æ Ж Ж0.387 0.387

m Δ 25.64 ã 71.51 C г C г KCu

QC

T