Leerlijnen en vocabulaires in de praktijkVerkennende studie voor het programma Stimuleren Digitaal Leermateriaal

26 november 2009

Allard Strijker

Inhoud

• Onderzoeksvraag

• Kenmerken van leerlijnen

• Voorbeelden van leerlijnen

• Analyse van voorbeelden

• Resultaten van het onderzoek

• Vervolgonderzoek

Onderzoeksvraag

• Wat zijn kenmerken van leerlijnen?

• Wat zijn de mogelijkheden en beperkingen van leerlijnen als instrument voor het arrangeren van leermiddelen?

• Welk model (of meerdere modellen) zijn er te onderscheiden voor het uitwerken van leerlijnen?

Kenmerken van leerlijnen

• Definitie

• Leerplanontwikkeling

• Functies

• Context en doelgroep

Definitie

• Een leerlijn is een beredeneerde opbouw van tussendoelen en inhouden, leidend naar een einddoel.

• Afhankelijk van de precieze functie, gebruikscontext en doelgroep variëren leerlijnen in de mate waarin implicaties voor verschillende leerplanelementen zijn uitgewerkt

Curriculair spinnenweb

LeerplanelementenLeerplanelementen Kernvraag

Visie Waartoe leren zij?

Doelen Waarheen leren zij?

Inhoud Wat leren zij?

Leeractiviteiten Hoe leren zij?

Rol leraar Hoe is rol van leraar bij hun leren?

Materialen en bronnen Waarmee leren zij?

Groeperingsvorm Met wie leren zij?

Locatie Waar leren zij?

Tijd Wanneer leren zij?

Toetsing Hoe wordt hun leren getoetst?

Leerplanniveaus met implicaties voor context en doelgroep

Niveau Beschrijving Voorbeelden

Supra Landoverstijgend, internationaal

• Europees Referentiekader voor vreemde talenonderwijs

Macro Systeem, nationaal

• Kerndoelen, eindtermen• Examenprogramma’s

Meso School, opleiding • Schoolwerkplan• Opleidingsprogramma

Micro Groep, docent • Lesplan, lesmateriaal• Module, leergang• Leerboek, methode

Nano Leerling, individu • Persoonlijk leerplan• Individuele leerweg

Einddoel

Tussendoel

Tussendoel

Tussendoel

Tussendoel

InhoudInhoud InhoudInhoud

Tussendoel

Tussendoel

Tussendoel

Tussendoel

InhoudInhoudInhoud

Doelen en inhouden

InhoudInhoud

Functies van leerlijnen

Functie OmschrijvingSamenhang Een leerlijn kan onderwerpen thematisch ordenen, om onderdelen van

vakken te integreren en samenhang tussen vakken te stimuleren

Continuïteit Een leerlijn kan over verschillende leerjaren heen verticale samenhang ondersteunen. Ook: aansluiten op internationale referentiekaders om diploma’s in het buitenland rechtsgeldigheid te verlenen

Organisatorisch Een leerlijn kan op basis van roostertechnische kaders leerlijnen organiseren om onderwerpen aan te laten sluiten bij stages of externe projecten

Niveaudifferentiatie Een leerlijn kan differentiëren in niveau van de leerling, Op basis van leerlingprofielen leerlijnen inrichten om aan te sluiten bij het niveau en interesses van leerlingen

Studieloopbaan-begeleiding

Een leerlijn kan een studieloopbaan en de vorderingen van de leerling ondersteunen, op basis van bijvoorbeeld een persoonlijk ontwikkelingsplan

Onderwijs-benadering

Een leerlijn kan gebaseerd zijn op een specifieke vakdidactiek

Arrangeren Een leerlijn kan structuur bieden om arrangementen te maken

Voorbeelden van leerlijnen

• Kerncurricula• Tule• Water• Natuur, Leven,

Technologie en Nieuwe Scheikunde

• Speciaal rekenen • Rekenen tot 20• Alles telt• Rekenen speciaal

onderwijs

Kerncurriculum

TULE

Water

Natuur, Leven, Technologie en Nieuwe Scheikunde

Speciaal rekenen

Rekenen tot 20

Digitale leerlijnen

Rekenen speciaal onderwijs

Analyse van de voorbeeldenVoorbeeld Functie Opbouw

van doelen

Niveau Doelgroep / Gebruikscontext

Kerncurricula Samenhang Continuïteit

KernenConcepten

MacroMesoMicro

PO, VO, Nationaal, School, Docent

Tule SamenhangContinuïteit

Complexiteit MacroMesoMicro

PO, Nationaal, School, Docent

Doorlopende leerlijn voor het thema water

SamenhangContinuïteit

Thematisch Meso PO, School

Leerlijn natuur, leven en techniek (NLT)

SamenhangOrganisatorisch Onderwijsbenadering

Thematisch ConceptContext

MesoMicro

VO, School, Docent

Speciaal rekenen SamenhangContinuïteit

ThematischComplexiteit

Micro SO, Docent

Rekenen tot 20 SamenhangContinuïteit

ThematischComplexiteit

Micro PO, Docent

Alles telt SamenhangContinuïteitArrangeren

ThematischComplexiteit

MesoMicro

PO, School, Docent

Rekenen speciaal onderwijs

SamenhangContinuïteitNiveaudifferentiatieArrangeren

Complexiteit Nano SO, Leerling

Aandachtspunten leerlijnontwikkeling

Leerlijn-kenmerken

Mogelijkheden

Functie Samenhang, Continuïteit, Organisatorisch, Niveaudifferentiatie, Studieloopbaanbegeleiding, Onderwijsbenadering, Arrangeren

Opbouw Thematisch, Kernen, Concepten, Context, Complexiteit

Niveau Supra, Macro, Meso, Micro, Nano

Doelgroep SO, PO, VO, MBO, Docent, Leerling

Gebruikscontext Internationaal, Nationaal, School

Einddoel

Tussendoel

Tussendoel

Tussendoel

Tussendoel

InhoudInhoud InhoudInhoud

LeermiddelenLeermiddelen LeermiddelenLeermiddelen

Model arrangeren op basis van leerlijnen

Inhoud

Einddoel

Tussendoel

Tussendoel

Tussendoel

Tussendoel

InhoudInhoud InhoudInhoud

Vocabulaires

LeermiddelenLeermiddelen LeermiddelenLeermiddelen

Model vocabulaires en leerlijnen

Inhoud

Resultaten van het onderzoek

• Kenmerken van leerlijnen

• Voorbeelden van leerlijnen

• Aandachtspunten leerlijnontwikkeling

• Model arrangeren op basis van leerlijnen

• Model vocabulaires voor leerlijnen

Vervolgonderzoek

• Wat zijn de mogelijkheden en beperkingen bij het arrangeren van leermiddelen met behulp van leerlijnen?

– Leermiddelen -> meer? anders?

• Wikiwijs

• Lesbank

– Leerlijnen -> meer? anders?

• Tule

• Kerncurricula

– Professionaliteit docent -> Arrangeerbekwaamheid?

• In de vorm van 2 pilots / po / vo

– Welke tools?

– Leermiddelenbanken?

Vragen

• A.strijker@slo.nl