lekcja przygotowana przez Paulinę Wiktorską - psep.pl · 1. Strony umowy mają dużą swobodę w zawieraniu i kształtowaniu treści umów. 2. „Pacta sunt servanda” – należy

Prawo na co dzień – Scenariusz: Podstawy Prawa Cywilnego ; 14 marca 2006Zajęcia Kliniczne z Prawa Na Co Dzień

Wydział Prawa i Administracji , Uniwersytetu Warszawskiego

lekcja przygotowana przez Paulinę Wiktorską

Scenariusz przygotowany w ramach programu Equal Koalicja – Powrót do wolności

Cele zajęć – po skończonych zajęciach słuchacze:

(wiedza) będą wiedzieli: 1. Co to jest prawo cywilne?2. Jakie są podstawowe zasady rządzące system cywilno - prawnym?3. Kto może być podmiotem stosunków cywilno prawnych i jak działać przezpełnomocnika?4. Mamy swobodę zawierania umów, możemy umówić się na wiele różnych rzeczy wwielu różnych formach, jednak pod pewnymi ograniczeniami.

(umiejętności) będą umieli: 1. Zawierać umowy cywilno – prawne.

(wartości- cele wychowawcze) będą rozumieli, że1. Strony umowy mają dużą swobodę w zawieraniu i kształtowaniu treści umów.2. „Pacta sunt servanda” – należy przestrzegać zawartych umów.

Kazusy i dyskusja,mini wykład,praca w grupach,

Piszemy umowy cywilno - prawne

1. Wprowadzenie – (3 minuty).2. Co to jest prawo cywilne? Jakie są podstawowe zasady w nim rządzące – Kazusy idyskusja (15 minut).3. Kto może być podmiotem stosunków cywilno - prawnych? - mini wykład, praca wgrupach i wypełnianie tabeli (10 minut) oraz jak działać przez pełnomocnika – mini wykład ikazusy (10 minut).4. Na czym polega swoboda umów i dlaczego trzeba ich przestrzegać? (10 minut)5. Jak zawrzeć umowę (15 minut).

Ad. 1 Wprowadzenie do tematu zajęć - 3 minuty.

1



Ta aktywność ma na celu jasne przedstawienie uczestnikom jaki jest temat i celedzisiejszych zajęć, i jak mamy zamiar je zrealizować.Mówimy uczestnikom, że celem dzisiejszych zajęć jest wprowadzenie do trudnej i obszernejtematyki stosunków cywilno – prawnych. Poznanie podstawowych zasad rządzących wprawie cywilnym oraz nauczenie się sporządzania różnych rodzajów umów.

Ad 2. Co to jest prawo cywilne? - 15 minut. (CO) Naszym zadaniem jest zdefiniowanie pojęcia „prawo cywilne” i zrozumienierządzących nim podstawowych zasad.(PO CO) Aby odróżniać stosunki cywilno – prawne od pozostałych.(JAK) Kazusy i wspólna dyskusja, mini wykład.

Rozdajemy uczestnikom kartki z przygotowanymi wcześniej kazusami, prosimy o ich głośneodczytanie a następnie wspólnie zastanawiamy się czy w opisanej sytuacji mamy lub możemymieć do czynienia z prawem cywilnym. W ten sposób sprawdzamy intuicyjne rozumieniepojęcia „prawo cywilne” przez uczestników. Okazuje się, że zazwyczaj doskonale wiemyjakie sytuacje regulowane są przez prawo cywilne i że na podstawie naszej wiedzy jesteśmy wstanie wypracować katalog podstawowych zasad rządzących stosunkami cywilno – prawnymi.

Pani Anna K. właśnie dostała się na wymarzony kierunek studiów do Krakowa, obecniemieszka w Gdańsku, nie chce wyprowadzać się do akademika, nie może również kupićmieszkania, wie że będzie otrzymywać co miesięczne stałe stypendium. Co możemy jejporadzić?Wynajęcie mieszkania na podstawie przepisów kodeksu cywilnego. Czyli zawarcie umowy ocharakterze cywilno – prawnym.

Art. 659. § 1. Przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz doużywania przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a najemca zobowiązuje się płacićwynajmującemu umówiony czynsz.§ 2. Czynsz może być oznaczony w pieniądzach lub w świadczeniach innego rodzaju.

Art. 660. Umowa najmu nieruchomości lub pomieszczenia na czas dłuższy niż rok powinnabyć zawarta na piśmie. W razie niezachowania tej formy poczytuje się umowę za zawartą naczas nie oznaczony.

Art. 662. § 1. Wynajmujący powinien wydać najemcy rzecz w stanie przydatnym doumówionego użytku i utrzymywać ją w takim stanie przez czas trwania najmu.§ 2. Drobne nakłady połączone ze zwykłym używaniem rzeczy obciążają najemcę.§ 3. Jeżeli rzecz najęta uległa zniszczeniu z powodu okoliczności, za które wynajmującyodpowiedzialności nie ponosi, wynajmujący nie ma obowiązku przywrócenia stanupoprzedniego.

Grupa czterech młodzieńców wybiła szybę w sklepie zabierając z niego jeden rower i trzyhulajnogi. Dozorca widział całe zdarzenie jednak nie zdążył zatrzymać odjeżdżających napozyskanym sprzęcie młodzieńców. Co powinien zrobić dozorca?Do tej sytuacji nie można zastosować przepisów cywilno – prawnych. Popełnionoprzestępstwo kradzieży i każdy ma społeczny obowiązek powiadomienia o podejrzeniu jegopopełnienia.

2


Wydział Prawa i Administracji , Uniwersytetu Warszawskiego Kodeks postępowania karnego przewiduje, że:

Art. 304. § 1. Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu maspołeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. § 2. Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziałysię o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomićo tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybyciaorganu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organstosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa.

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę uczestników, że co do zasady, jako obywatele, mamyspołeczny obowiązek zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, co oznaczabrak sankcji prawnej za jego niedopełnienie. W przypadku jednak pewnego rodzajuprzestępstw, niezawiadomienie o przestępstwie staje się czynem karalnym penalizowanym napodstawie kodeksu karnego.

Art. 240 kodeksu karnego § 1. Kto, mając wiarygodną wiadomość o karalnym przygotowaniualbo usiłowaniu lub dokonaniu czynu zabronionego określonego w art. 118, 127, 128, 130,134, 140, 148, 163, 166 lub 252, nie zawiadamia niezwłocznie organu powołanego dościgania przestępstw, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Dotyczy to tylko kilku enumeratywnie wymienionych rodzajów przestępstw takich jakeksterminacja ludności, zamach stanu, szpiegostwo, zamach na życie prezydenta, zamachterrorystyczny, zabójstwo, spowodowanie niebezpiecznych zdarzeń zagrażających życiu izdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach oraz piractwo.

Pan Janusz S. wybiera się w egzotyczną podróż badawczą, w garażu pozostawia mercedesa wdobrym stanie, którym przez rok nikt nie będzie jeździć, nie chce go sprzedawać, bo bardzolubi swój samochód i chciałby nadal z niego korzystać po powrocie. Co może zrobić?Kodeks cywilny przewiduje dzierżawę, lub sprzedaż z prawem odkupu.

1.Umowa dzierżawy

Art. 693. § 1. Przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcyrzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nie oznaczony, adzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz.§ 2. Czynsz może być zastrzeżony w pieniądzach lub świadczeniach innego rodzaju. Możebyć również oznaczony w ułamkowej części pożytków.Art. 696. Dzierżawca powinien wykonywać swoje prawo zgodnie z wymaganiamiprawidłowej gospodarki i nie może zmieniać przeznaczenia przedmiotu dzierżawy bez zgodywydzierżawiającego.Art. 697. Dzierżawca ma obowiązek dokonywania napraw niezbędnych do zachowaniaprzedmiotu dzierżawy w stanie nie pogorszonym.

2. Umowa sprzedaży z prawem odkupu

Art. 593. § 1. Prawo odkupu może być zastrzeżone na czas nie przenoszący lat pięciu; termindłuższy ulega skróceniu do lat pięciu.§ 2. Prawo odkupu wykonywa się przez oświadczenie sprzedawcy złożone kupującemu.

3


Wydział Prawa i Administracji , Uniwersytetu Warszawskiego Art. 594. § 1. Z chwilą wykonania prawa odkupu kupujący obowiązany jest przenieść zpowrotem na sprzedawcę własność kupionej rzeczy za zwrotem ceny i kosztów sprzedażyoraz za zwrotem nakładów; jednakże zwrot nakładów, które nie stanowiły nakładówkoniecznych, należy się kupującemu tylko w granicach istniejącego zwiększenia wartościrzeczy.§ 2. Jeżeli określona w umowie sprzedaży cena odkupu przenosi cenę i koszty sprzedaży,sprzedawca może żądać obniżenia ceny odkupu do wartości rzeczy w chwili wykonaniaprawa odkupu, jednakże nie niżej sumy obliczonej według paragrafu poprzedzającego.

Pewien młodzieniec chce podarować swoim dziadkom ich portret, ma to być jednakniespodzianką, dlatego chce aby ktoś namalował obraz wzorując się na zdjęciu dziadków.Bardzo mu zależy na dobrym efekcie. Co może zrobić?Zawrzeć z autorem portretu umowę o dzieło regulowaną przez przepisy kodeksu cywilnego.

Art. 627. Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonaniaoznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Przedmiotem umowy o dzieło jest wykonanie dzieła będącego osiągnięciem określonego zgóry efektu. Rezultat ten może mieć zarówno charakter materialny (np.: zbudowanie stodoły,wykopanie dołu, uszycie sukienki), jak i niematerialny (np.: zrobienie fotografii, namalowanieobrazu), utrwalony w jakiejkolwiek formie fizycznej (ucieleśniony) lub nieucieleśniony (np.:wykonanie koncertu, przedstawienia).Umowa o dzieło jest bardzo korzystna dla zamawiającego dzieło, należy ona to tzw. umówrezultatu, w których wywiązanie się przez wykonawcę dzieła ze zobowiązania jest ocenianewyłącznie według efektów jego pracy a nie według podejmowanych starań i poszczególnychdziałań zmierzających do wykonania dzieła. Pozostawia ona zamawiającemu dzieło dużąswobodę ingerencji w wykonywanie zobowiązania przez twórcę dzieła, gwarantowaną międzyinnymi przez wskazane poniżej przepisy:

Art. 635. Jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniemdzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym,zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przedupływem terminu do wykonania dzieła.Art. 636. § 1. Jeżeli przyjmujący zamówienie wykonywa dzieło w sposób wadliwy albosprzeczny z umową, zamawiający może wezwać go do zmiany sposobu wykonania iwyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonegoterminu zamawiający może od umowy odstąpić albo powierzyć poprawienie lub dalszewykonanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie.§ 2. Jeżeli zamawiający sam dostarczył materiału, może on w razie odstąpienia od umowy lubpowierzenia wykonania dzieła innej osobie żądać zwrotu materiału i wydania rozpoczętegodzieła.

Pawlak i Kargul spierają się przy płocie dzielącym ich działki, o to czy Pawlak może wejść nadziałkę Kargula, bo tylko w ten sposób może zerwać gruszki, ze swojego drzewa, któregogałęzie zwieszają się nad działką sąsiada. Który z nich ma rację?Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego własność gruntu może być ograniczonasłużebnościami wobec gruntu sąsiedniego. Pawlak może wejść na grunt sąsiada w celu

4


Wydział Prawa i Administracji , Uniwersytetu Warszawskiego zerwania rosnących na jego drzewie gruszek, nie może jednak wyrządzić przy tym żadnejszkody na gruncie sąsiada. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że w niektórych sprawachkodeks cywilny reguluje bardzo szczegółowo stosunki pomiędzy jego podmiotami, istotne jestnp. dla ustalenia praw właścicielskich roju pszczół, to gdzie i w jakim czasie połączy się zrojem pszczół należącym do innego właściciela. Można wykorzystać przepisy regulujące tękwestię zamiast przepisów o służebności gruntowej.

Art. 140. W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właścicielmoże, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczymprzeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody zrzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.

Art. 148. Owoce spadłe z drzewa lub krzewu na grunt sąsiedni stanowią jego pożytki.Przepisu tego nie stosuje się, gdy grunt sąsiedni jest przeznaczony na użytek publiczny.Art. 149. Właściciel gruntu może wejść na grunt sąsiedni w celu usunięcia zwieszających sięz jego drzew gałęzi lub owoców. Właściciel sąsiedniego gruntu może jednak żądaćnaprawienia wynikłej stąd szkody.Art. 150. Właściciel gruntu może obciąć i zachować dla siebie korzenie przechodzące zsąsiedniego gruntu. To samo dotyczy gałęzi i owoców zwieszających się z sąsiedniego gruntu;jednakże w wypadku takim właściciel powinien uprzednio wyznaczyć sąsiadowi odpowiednitermin do ich usunięcia.

Paweł pożyczył Gawłowi pewną kwotę pieniędzy, którą zobowiązał się oddać w ciągu roku,chciałby mieć gwarancję, że jeżeli Gaweł nie wywiąże się ze swojego zobowiązania, to onnie będzie poszkodowany finansowo. Wie, że Gaweł kupił sobie ostatnio nowy telewizor. Czymoże coś zrobić?Paweł może zabezpieczyć swoją wierzytelność na podstawie uregulowanej w kodeksiecywilnym instytucji zastawu.

Art. 306. § 1. W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można rzecz ruchomąobciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczybez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielamiosobistymi właściciela rzeczy, wyjąwszy tych, którym z mocy ustawy przysługujepierwszeństwo szczególne.

Art. 307. § 1. Do ustanowienia zastawu potrzebna jest umowa między właścicielem awierzycielem oraz, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wydanie rzeczywierzycielowi albo osobie trzeciej, na którą strony się zgodziły.

Możliwość zaspokojenia z obciążonej rzeczy, bez względu na to, czyją stała się własnością,oznacza, iż w razie zbycia własności rzeczy po stronie nabywcy powstaje drugi, obokobowiązku dłużnika osobistego, obowiązek zapłaty w celu zaspokojenia zabezpieczonejwierzytelności, z ograniczeniem odpowiedzialności właściciela rzeczy do obciążonej rzeczy.

Wojciech S kupił od Marianny J. motor. Na podstawie pisemnej umowy zapłacił za niegoumówioną cenę odebrał go i wyruszył na mazury. Po powrocie zjawił się u niego tajemniczymężczyzna twierdząc, że motor jest jego własnością i żąda jego natychmiastowego zwrotu. Jeżeli Wojciech S zawierając umowę sprzedaży nie wiedział, że Marianna J. nie jestwłaścicielką motoru i w związku z tym nie ma prawa do jego sprzedaży, pozostaje podochroną Kodeksu cywilnego.

5



Art. 169. § 1. Jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz iwydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chybaże działa w złej wierze.§ 2. Jednakże gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właścicielazostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywcamoże uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu. Ograniczenieto nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowejlicytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego.

Art. 7. Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa sięistnienie dobrej wiary.

Skoro nic nie wiemy o tym czy Wojciech S działał w dobrej wierze, prawo każe namzakładać, że właśnie tak było. Tajemniczy mężczyzna żeby odebrać motor musiałbyudowodnić, że było inaczej.Pojęcie złej wiary jest bliskie pojęciu winy. Skoro odpowiada się w zasadzie za wszelką winę(zob. art. 415 k.c.), także zła wiara powinna obejmować każdą jej postać, a nie tylko winęumyślną i rażące niedbalstwo. Skutki prawne związane z działaniem w złej wierze mogą byćokreślone tylko wówczas, gdy zostanie ona udowodniona.Warto podkreślić, że zasada domniemania dobrej wiary jest bardzo dobrą zasadą wyrażającąuczciwość partnerów w obrocie prawnym oraz zgodność czynności prawnych z zasadamiwspółżycia społecznego i dobrymi obyczajami. Jest to również powiązane z inną zasadąrządzącą prawem cywilnym a mianowicie zasadą „pacta sunt serwanda” zakładającą, żeumowy powinny być dotrzymywane i nawet jeżeli doszło do zawarcia w pewnym sensiewadliwej umowy ale zawierający je podmiot działał w usprawiedliwionym przekonaniu, żewszystko odbywa się zgodnie ze stanem prawnym i faktycznym, umowa powinna zostaćutrzymana w mocy.

Dwóch kolegów zawarło ze sobą pisemną umowę, że jeden z nich nauczy się latać jeżeli drugiwyhoduje w swoim gospodarstwie odmianę kurczaków mówiących ludzkim głosem. Czymogą dochodzić od siebie wzajemnie roszczeń z powodu nie wykonania zobowiązańwynikających z umowy.Zgodnie z Kodeksem cywilnym art. 387 umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna.

Art. 387. § 1. Umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna.§ 2. Strona, która w chwili zawarcia umowy wiedziała o niemożliwości świadczenia, a drugiejstrony z błędu nie wyprowadziła, obowiązana jest do naprawienia szkody, którą druga stronaponiosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o niemożliwości świadczenia.

Pewien sędziwy Pan ucieszony z wiadomości, że jego córka spodziewa się dziecka postanowiłnatychmiast po otrzymaniu tej informacji, zapisać wnuczkowi lub wnusi swój piękny starydomek z ogródkiem. Czy oby nie zbyt wcześnie?

Darowizna na rzecz dziecka poczętego, lecz jeszcze nie urodzonego, mająca na celuzabezpieczenie przyszłych jego interesów, jest dopuszczalna. (NSA III S.A. 1183/85, OSP1987/7/28)

RPEiS 1994/3/49 - t.1 Dziecko poczęte może być zarównospadkobiercą ustawowym, jak i testamentowym.

6


Wydział Prawa i Administracji , Uniwersytetu Warszawskiego Nasciturus, podobnie jak osoba nabywająca prawo podmiotowe warunkowo, ma zdolnośćprawną. Nie ma on jednak zdolności prawnej do nabywania "pełnych" praw majątkowych.Prawa majątkowe nabywa w sposób pełny z chwilą urodzenia, chociaż ze skutkiem wstecznym(od chwili poczęcia), co różni to nabycie od nabycia osoby warunkowo uprawnionej, którauzyskuje prawo w zasadzie z chwilą ziszczenia się warunku (art. 90 k.c.). [...] Sytuacjanasciturusa o tyle różni się od pozycji osób nabywających prawo warunkowo, że dzieckopoczęte wszystkie prawa majątkowe nabywa w postaci ekspektatywy. (Dyoniak A. Pozycjanasciturusa na obszarze majątkowego prawa prywatnego.LEX)

Pan Kowalski mieszka w małej miejscowości, gdzie występuje bardzo duża stopa bezrobocia,sam od trzech lat nie ma pracy. On i jego rodzina jest w bardzo trudnej sytuacji finansowej.Postanowił, że jedynym wyjściem z sytuacji jest sprzedaż samochodu. Chęć zakupu zgłosiłjego sąsiad, który zastrzegł, że nabędzie pojazd za 30 % ceny rynkowej. Pan Kowalski niemiał wyboru, zgodził się i umowa została zawarta.Art. 388 § 1. Jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lubniedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje lub zastrzega dlasiebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowyprzewyższa w rażącym stopniu jej własnego świadczenia, druga strona może żądaćzmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadkugdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy.§ 2. Uprawnienia powyższe wygasają z upływem dwóch lat od dnia zawarcia umowy.

Dwóch rolników umówiło się, że w swoich gospodarstwach będą stosowali płodozmian,przez dwa lata jeden z nich będzie obsiewał swoje pole kukurydzą a drugi pszenicą, żebyzapobiec wyjałowieniu gruntu przez kolejne dwa lata będą zamieniać się działkamiuprawnymi, czy mogą?Art. 353 Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania,byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie anizasadom współżycia społecznego.

Przepis ten określa granice swobody umów, która w praktyce oznacza, że jeżeli strony chcązawrzeć umowę cywilnoprawną, mogą wzajemne zobowiązania uregulować w niej wedługwłasnego uznania. Postanowienia umowy nie mogą być tylko sprzeczne z przepisami prawa,właściwością zawieranej umowy ani zasadami współżycia społecznego, nie mogą równieżwymagać wykonania zobowiązania niemożliwego. W tej sytuacji żadna z tych przesłanek niezachodzi a zatem sąsiedzi mogą umówić się, na okresową zamianę gruntów, skoro tego chcą ioceniają jako korzystne dla efektywności funkcjonowania swoich gospodarstw.

Mini wykład

Informacje podane poniżej podajemy uczestnikom w formie mini wykładu. Pamiętając jednako tym, że to, co zostaje usłyszane i zobaczone ma znacznie większą szansę na zapamiętanieprzez odbiorcę niż to, co zostało wyłącznie powiedziane, dobrze jest zamieścić naprzygotowanych wcześniej planszach definicję prawa cywilnego i katalog rządzących w nimpodstawowych zasad.

Definicja Prawa Cywilnego:

Prawo cywilne to gałąź prawa obejmująca zespół przepisów normujących stosunki majątkoweoraz niemajątkowe między osobami fizycznymi i osobami prawnymi na zasadzie

7


Wydział Prawa i Administracji , Uniwersytetu Warszawskiego równorzędności podmiotów (najistotniejszym elementem definicji jest właśnie metodaregulacji czyli równorzędność podmiotów)(por. A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, “Prawo cywilne. Zarys części ogólnej”, PWN,Warszawa 1996 s. 13)

Zasady prawa cywilnego:

1. Zasada ochrony osoby ludzkiej.(oznacza, że każdemu człowiekowi przysługuje zdolność prawna oraz gwarancja korzystaniaprzez niego z dóbr osobistych)2. Zasada ochrony dziecka poczętego(oznacza, że dziecku poczętemu przyznaje się zdolność prawną w odpowiednim wymiarze)3. Zasada równości(oznacza, że wszyscy obywatele, a w nieco skorygowanym zakresie również cudzoziemcy sąrówni wobec prawa i mają równe prawa)4. Zasada autonomii woli stron(oznacza, że każdy może własną mocą kształtować swoje stosunki prawne w granicach prawai zasad współżycia społecznego)5. Zasada ochrony dobrej wiary.(oznacza ochronę, tego kto działał w błędnym ale usprawiedliwionym przekonaniu odnośnieuprawnień osoby od której nabył rzecz lub prawo)6. Zasada cywilnej odpowiedzialności za długi.(oznacza ona, że dłużnik odpowiada za swe zobowiązania całym swoim majątkiem)7. Zasada odpowiedzialności za szkodę.(oznacza, że każdy kto wyrządził szkodę ze swej winy a w określonych przepisach także przyjej braku zobowiązany jest do naprawienia tej szkody)8. Zasada cywilnoprawnej ochrony praw na dobrach niematerialnych.(pozwala na ochronę wynalazków i osiągnięć ludzkiego intelektu)9. Zasada swobodnego wyrażania woli(oznacza, że oświadczenie woli osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażoneprzez każde zachowanie tej osoby wyrażające jej wolę w sposób dostateczny, chyba ż ustawawyraźnie zastrzega do wyrażenia woli jakąś szczególną formę)10. Zasada interpretacji umów zgodnie z wolą stron( oznacza, że w umowach należy badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeliopierać się na ich dosłownym brzmieniu.)(por. A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, “Prawo cywilne. Zarys części ogólnej”, PWN,Warszawa 1996 s. 29/30)

Ad 3. Kto może zawrzeć umowę i jak działać przez pełnomocnika? - 20 minut. (CO) Zadaniem naszym jest tutaj uświadomić uczestnikom kto może być podmiotemstosunków cywilnoprawnych i w jakim zakresie(PO CO) Aby zrozumieć, że nie każdy może zawrzeć każdą umowę i że wiek ma istotneznaczenie w byciu stroną w określonych stosunkach cywilno - prawnych(JAK) Mini wykład i praca w grupach

Mówimy uczestnikom, że kodeks cywilny normuje stosunki cywilno – prawne pomiędzyosobami fizycznymi i osobami prawnymi (Art. 1 kodeksu cywilnego). Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególneprzyznają osobowość prawną. Skarb Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotempraw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nie należącego do innychpaństwowych osób prawnych. Powstanie, ustrój i ustanie osób prawnych - czyli to jak osobyte w praktyce funkcjonują i działają - określają właściwe przepisy, organizację i sposób

8


Wydział Prawa i Administracji , Uniwersytetu Warszawskiego działania osoby prawnej reguluje także jej statut. Jednostka organizacyjna uzyskujeosobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególnestanowią inaczej. Rodzaje rejestrów oraz ich organizację i sposób prowadzenia regulująodrębne przepisy. Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawiei w opartym na niej statucie, co oznacza, że faktycznymi podmiotami biorącymi udział wstosunkach cywilno – prawnych, są członkowie wchodzący w skład tych organów. Zwracamyuwagę na szczególną odpowiedzialność osoby działającej jako organ osoby prawnej:

Art. 39. § 1. Kto jako organ osoby prawnej zawarł umowę w jej imieniu nie będąc jejorganem albo przekraczając zakres umocowania takiego organu, obowiązany jest do zwrotutego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którądruga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania.§ 2. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy umowa została zawarta wimieniu osoby prawnej, która nie istnieje.

Art. 40. § 1. Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowychosób prawnych, chyba że przepis odrębny stanowi inaczej. Państwowe osoby prawne nieponoszą odpowiedzialności za zobowiązania Skarbu Państwa.§ 2. W razie nieodpłatnego przejęcia, na podstawie obowiązujących ustaw, określonegoskładnika mienia od państwowej osoby prawnej na rzecz Skarbu Państwa, ten ostatniodpowiada solidarnie z osobą prawną za zobowiązania powstałe w okresie, gdy składnikstanowił własność danej osoby prawnej, do wysokości wartości tego składnika ustalonejwedług stanu z chwili przejęcia, a według cen z chwili zapłaty.§ 3. Przepisy § 1 i 2 stosuje się odpowiednio do odpowiedzialności jednostek samorząduterytorialnego i samorządowych osób prawnych.

Druga kategoria podmiotów mogących występować jako strona stosunków cywilno –prawnych – to osoby fizyczne. Nie wszystkie jednak osoby fizyczne mają jednakową zdolnośćdo czynności prawnych. (Możemy w tym miejscu przypomnieć uczestnikom zajęć, że podczasdrugiej lekcji omówiliśmy szczegółowo, że określone uprawnienia są zależne od osiągniętegowieku. Może to pomóc w wyrobieniu w uczestnikach zajęć przekonania, że prawo zawszemusi być traktowane całościowo i że o jakiejkolwiek jego dziedzinie rozmawiamy musimymieć na uwadze również to, czego dowiedzieliśmy się przy okazji omawiania innych jegodziedzin.)Kodeks cywilny wyróżnia trzy kategorie podmiotów stosunków cywilno – prawnych: osobynie mające zdolności do czynności prawnych, mające ograniczoną zdolność do czynnościprawnych i posiadające pełną zdolność do czynności prawnych.

Dzielimy uczestników na trzy grupy zespołów eksperckich, metodą odliczania do 3, każdypracuje nad przepisami dotyczącymi jednej z kategorii wiekowej osób fizycznych. Następnieponownie dzielimy uczestników na trzy grupy metodą odliczania, zyskując przez to zespoły wktórych znajdują się eksperci z każdej grupy eksperckiej. Dzięki temu każda grupa możesamodzielnie wypełnić tabelkę. Ponieważ we wszystkich tabelkach powinny znaleźć sięjednakowe informacje, prosimy tylko jedną z grup o odczytanie wyników swojej pracy, apozostałych uczestników prosimy o pilne słuchanie i sprawdzanie czy ich tabelki wypełnionesą w ten sam sposób a jeśli nie żeby dodali coś do informacji odczytywanych przezwspółuczestników.Warto zaplanować wcześniej techniczne warunki wyznaczenia poszczególnym grupom miejscpracy. W tym celu możemy np. przygotować plansze z odpowiednimi numerami grup iumieścić je w na ścianach w trzech miejscach sali, w ten sposób aby zapewnić poszczególnymgrupom jak najlepsze warunki pracy i uniknąć bałaganu podczas organizowania pracy

9


Wydział Prawa i Administracji , Uniwersytetu Warszawskiego grupowej.

I zespół ekspercki

Art. 12. Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu,oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.

Art. 13. § 1. Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolnionacałkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innegorodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w staniekierować swym postępowaniem.§ 2. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje onjeszcze pod władzą rodzicielską.

Osoba pełnoletnia również może zostać ubezwłasnowolniona całkowicie (art.16) z tychsamych powodów co osoba małoletnia.

Art. 14. § 1. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynnościprawnych, jest nieważna.§ 2. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umówpowszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa takastaje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osobyniezdolnej do czynności prawnych.

II zespół ekspercki

Art. 15. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lattrzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.

Art. 16. § 1. Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu chorobypsychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, wszczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadniaubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.§ 2. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.

Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawicielaustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnychbieżących sprawach życia codziennego. Inne umowy zawarte bez zgody przedstawicielaustawowego są nieważne.Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawicielaustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodówinaczej postanowi. Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną wzdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależyod potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela.Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama potwierdzić umowę pouzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych. Strona, która zawarła umowę z osobąograniczoną w zdolności do czynności prawnych, nie może powoływać się na brak zgody jejprzedstawiciela ustawowego. Może jednak wyznaczyć temu przedstawicielowi odpowiednitermin do potwierdzenia umowy; staje się wolna od wszelkich zobowiązań po bezskutecznymupływie wyznaczonego terminu. Jeżeli przedstawiciel ustawowy osoby ograniczonej wzdolności do czynności prawnych oddał jej określone przedmioty majątkowe do swobodnegoużytku, osoba ta uzyskuje pełną zdolność w zakresie czynności prawnych, które tych

10


Wydział Prawa i Administracji , Uniwersytetu Warszawskiego przedmiotów dotyczą.

III zespół ekspercki

Art. 11. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności.

Art. 10. § 1. Pełnoletnim jest, kto ukończył lat osiemnaście.§ 2. Przez zawarcie małżeństwa małoletni uzyskuje pełnoletność. Nie traci jej w razieunieważnienia małżeństwa.

Art. 10. krio § 1. Nie może zawrzeć małżeństwa osoba nie mająca ukończonych latosiemnastu. Jednakże z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarciemałżeństwa kobiecie, która ukończyła lat szesnaście, a z okoliczności wynika, że zawarciemałżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny.

A zatem kobieta, która ukończyła 16 lat i uzyskała zezwolenie sądu na zawarcie małżeństwazyskuje przez to pełną zdolność do czynności prawnych, której nie traci, jeżeli dojdzie dounieważnienia małżeństwa.

Tabela sprawdzająca zdobyta wiedzę:

Pełna zdolność do czynności prawnychOgraniczona zdolność do czynności prawnychBrakzdolności do czynności prawnychKto i w jakim wieku ją posiada?

Czy może zawrzeć umowę kupna – sprzedaży zeszytu w kiosku?Czy może zawrzeć związekmałżeński?Czy może wynająć swój pokój znajomemu?Czy może kupić rower zazaoszczędzone pieniądze?Czy może kupić mieszkanie?Czy może sporządzić testament?Czymoże kupić znaczek i wysłać list na poczcie?Czy może zaciągnąć pożyczkę w banku?Czymoże kupić bukiet kwiatów w kwiaciarni?Czy może kupić miesięczny bilet komunikacjimiejskiej?Wniosek z tej aktywności jest taki, że tylko osoba o pełnej zdolności do czynności prawnychmoże dokonać wszystkich czynności cywilno – prawnych. Warto również zwrócić uwagęuczestników na to, że nie zawsze ta sama czynność prawna jest oceniana w ten sam sposób.Tytułem przykładu, kupienie bukiecika stokrotek może być ocenione jako zawarcie umowynależącej do umów powszechnie zawieranych w ramach drobnych, bieżących spraw życiacodziennego – a więc jako możliwe do dokonania nawet przez osobę nieposiadającązdolności do czynności prawnych - a inaczej należy oceniać zakup artystycznie wykonanegobukietu, ikebany lub strojnego wieńca pogrzebowego za kwotę kilkuset złotych, który raczejnie da się zaliczyć do drobnych bieżących wydatków. Nawet przy zakupie bukietu kwiatówdla cioci na imieniny, dla oceny zawarcia danej umowy konieczne jest wzięcie pod uwagęspołeczno – ekonomicznych uwarunkowań towarzyszących dokonaniu tej czynności prawnej.Czym innym jest wydatek 50 zł w przeciętnej rodzinie zamieszkującej w Warszawie, czyminnym, wydatkowanie tej samej kwoty w wielodzietnej rodzinie zamieszkującej w beskidzkiejwiosce, utrzymującej się z zasiłku dla bezrobotnych jednego z rodziców.Kolejny istotny problem związany jest z uzyskaniem pełnej zdolności do czynności prawnych,

11


Wydział Prawa i Administracji , Uniwersytetu Warszawskiego przez kobietę, która ukończyła lat 16 i wyniku zgody sądu zawarła związek małżeński. Codzieje się jeśli w ciągu pół roku związek małżeński został unieważniony lub orzeczonorozwód. Kobieta nie traci przez to pełnej zdolności do czynności prawnych, czy może jednakponownie zawrzeć kolejny związek małżeński, bez zgody sądu? To pytanie zadaneuczestnikom, może doprowadzić do odpowiedzi, że skoro kobieta zyskała pełną zdolność doczynności prawnych, to również decyzja w kwestii jej kolejnego wyjścia za mąż pozostaje wjej wyłącznej kompetencji. Zgodnie z przepisami prawa jest jednak inaczej, ponieważ kodeksrodzinny i opiekuńczy, definiując prawo do zawarcia związku małżeńskiego posługuje siękryterium wieku a nie kryterium posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych, a zatemzawsze przed ukończeniem 18 lat trzeba uzyskać zgodę sądu na zawarcie związkumałżeńskiego, nawet wtedy gdy jest to kolejne małżeństwo.

Warto podkreślić w tym miejscu, że czynności prawnych nie trzeba dokonywać samodzielnieponieważ kodeks cywilny przewiduje możliwość dokonania czynności cywilno – prawnejprzez przedstawiciela. Pozwoli to do płynnego przejścia do omówienia kolejnego blokutematycznego, związanego z udzielaniem pełnomocnictwa i odpowiedzialnościąpełnomocnika za jego przekroczenie zarówno wobec mocodawcy, jak i osób trzecich.

Art. 95. § 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych albo wynikających zwłaściwości czynności prawnej, można dokonać czynności prawnej przez przedstawiciela.§ 2. Czynność prawna dokonana przez przedstawiciela w granicach umocowania pociąga zasobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego. Umocowanie do działania w cudzym imieniu może opierać się na ustawie i wówczasmówimy o przedstawicielstwie ustawowym albo na oświadczeniu osoby wybierającejswojego przedstawiciela i wówczas mówimy o pełnomocnictwie. Pełnomocnictwo możemieć charakter ogólny, rodzajowy lub szczególny. Jeżeli chcemy żeby pełnomocnikwykonywał w naszym imieniu czynności zwykłego zarządu wówczas udzielamypełnomocnictwa ogólnego. Natomiast do dokonywania czynności przekraczających zakreszwykłego zarządu potrzebne jest pełnomocnictwo określające ich rodzaj (rodzajowe), chybaże ustawa wymaga pełnomocnictwa do poszczególnej czynności, wówczas należy udzielićszczególnego pełnomocnictwa do dokonania tej właśnie czynności. Pełnomocnictwo ogólnepowinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie. Jeżeli do ważności czynnościprawnej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do dokonania tej czynnościpowinno być udzielone w tej samej formie. Tytułem przykładu możemy podać, że skoroumowa sprzedaży nieruchomości powinna zostać zawarta w formie aktu notarialnego torównież pełnomocnik do dokonania tej czynności musi zostać ustanowiony w formienotarialnej. Naszym pełnomocnikiem nie musi być osoba o pełnej zdolności do czynnościprawnej ponieważ zgodnie z art. 100 kc okoliczność, że pełnomocnik jest ograniczony wzdolności do czynności prawnych, nie ma wpływu na ważność czynności dokonanej przezniego w imieniu mocodawcy. Dzieje się tak dlatego, ze skutki działań pełnomocnika odnosząsię bezpośrednio do mocodawcy. Pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane.Możemy jednak ustanowić Pełnomocnika, który będzie bardzo aktywny w działaniu ipodejmie się działań niezgodnych z naszą wolą lub granicami umocowania, sprawdzamywspólnie na przykładach kazusów czy prawo gwarantuje nam skuteczną ochronę przeddziałaniami „Falsus Procuratora” czyli pełnomocnika przekraczającego swym działaniemzakres umocowania. Uczestnicy otrzymują kazusy wraz z odpowiednimi (umieszczonymiponiżej każdego z nich) przepisami prawnymi, co umożliwi im samodzielną interpretację iudzielenie odpowiedzi na pytania dotyczące problematycznych kwestii.

Pani A zawarła umowę zlecenia na wykonanie stu haftowanych serwetek z pełnomocnikiemPana B, jednak po kilku dniach zaniepokoił ją fakt, że za wykonanie zlecenia zaproponowano

12


Wydział Prawa i Administracji , Uniwersytetu Warszawskiego jej bardzo wysokie wynagrodzenie, skontaktowała się zatem bezpośrednio ze zleceniodawcą,który oświadczył, że żadnego pełnomocnictwa nikomu nie udzielał i że nie potrzebujeżadnych serwetek w związku z czym nie może potwierdzić złożonego przez kogoś zlecenia.Pani A była bardzo zdenerwowana ponieważ kupiła już bardzo drogi materiał na serwetki,które miała haftować, czy jej zdenerwowanie jest zasadne?Art. 103. § 1. Jeżeli zawierającyumowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowyzależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta.§ 2. Druga strona może wyznaczyć osobie, w której imieniu umowa została zawarta,odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływiewyznaczonego terminu.§ 3. W braku potwierdzenia ten, kto zawarł umowę w cudzym imieniu, obowiązany jest dozwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody,którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lubo przekroczeniu jego zakresu.

Pan A wyjechał za granicę i ustanowił pełnomocnictwo ogólne do dokonywania czynnościprawnych związanych ze zwykłym zarządem swoim majątkiem dla Pana B. Pan B podczasnieobecności swojego mocodawcy, dokonał w jego imieniu darowizny na rzecz swojejchrześniaczki, która nie wiedziała, że wujek rozporządza nie swoim majątkiem, ale z ochotąprzyjęła dokonaną na jej rzecz darowiznę.Art. 104. Jednostronna czynność prawna dokonanaw cudzym imieniu bez umocowania lub z przekroczeniem jego zakresu jest nieważna.Jednakże gdy ten, komu zostało złożone oświadczenie woli w cudzym imieniu, zgodził się nadziałanie bez umocowania, stosuje się odpowiednio przepisy o zawarciu umowy bezumocowania.

Zarząd Firmy X ustanowił pełnomocnika do zawierania umów sprzedaży segregatorów nadwa lata. Wszyscy zapomnieli, że pełnomocnictwo było zawarte na czas określony, który jużupłynął. Firma X prężnie się rozwijała i sprzedaż segregatorów kwitła. Dopiero po kolejnychkilku miesiącach w firmie X zorientowano się, że pełnomocnictwo wygasło. Czy zawartedotąd umowy sprzedaży segregatorów są ważne?Art. 105. Jeżeli pełnomocnik powygaśnięciu umocowania dokona w imieniu mocodawcy czynności prawnej w granicachpierwotnego umocowania, czynność prawna jest ważna, chyba że druga strona o wygaśnięciuumocowania wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć.

Pan Z otrzymał pełnomocnictwo szczególne do sprzedaży czerwonego forda swojegomocodawcy, w pełnomocnictwie tym nie zawarto żadnych dodatkowych ustaleń, po dwóchtygodniach zniechęcony nieudolnymi próbami poszukiwania nabywcy samochodu Pan Z,ustanowił swojego kolegę Pana Y pełnomocnikiem dla swojego mocodawcy. Czy mógł tozrobić?Art. 106. Pełnomocnik może ustanowić dla mocodawcy innych pełnomocników tylkowtedy, gdy umocowanie takie wynika z treści pełnomocnictwa, z ustawy lub ze stosunkuprawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.

Pan X ustanowił Panów A, B i C swoimi pełnomocnikami do wyszukania ofert wynajmulokalu, w którym będzie znajdowała się siedziba otwieranej przez niego Kancelarii prawnej.Pełnomocnictwo nie zawierało żadnych dodatkowych uregulowań. Czy Panowie A, B i Cpowinni ustalać pomiędzy sobą sprawdzone już oferty.Art. 107. Jeżeli mocodawca ustanowiłkilku pełnomocników z takim samym zakresem umocowania, każdy z nich może działaćsamodzielnie, chyba że co innego wynika z treści pełnomocnictwa.

13



Ad 4. Na czym polega zasada swobody umów i dlaczego należy ich przestrzegać? - 15minut. (CO) Zadaniem naszym jest tutaj uświadomić uczestnikom, że strony mogą się umówić co dobardzo wielu rzeczy i w bardzo różnych formach ale z pewnymi ograniczeniami.(PO CO) Aby zrozumieć, że mamy duży wpływ na kształt stosunków cywilnoprawnych,których stronami jesteśmy, ale pod pewnymi ograniczeniami.(JAK) mini wykład

Art. 353¹ kodeksu cywilnego. Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawnywedług swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze)stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Z. Radwański definiując zasadę swobody umów stwierdza, że „jest to norma prawnaprzyznająca podmiotom prawa cywilnego generalną kompetencję do swobodnegokształtowania stosunków zobowiązaniowych poprzez umowy, a nadto do interpretowaniakonkretnych norm prawnych na rzecz tej kompetencji”.1

Art. 353¹ kc dający podstawę funkcjonowania swobody umów jednocześnie wyraźniewskazuje jej konkretne ograniczenia. Art. 353¹ kc przewiduje trzy ograniczenia zasadyswobody umów. Są to:

ustawa,natura stosunku prawnego,zasady współżycia społecznego,

ustawa

Ograniczenie to jest oczywiste w systemie demokratycznego państwa prawnego. Nie możnaprzyznawać podmiotom stosunków cywilno – prawnych, kompetencji do kształtowaniaswoich zobowiązań przy jednoczesnym naruszeniu przez nich innych przepisów prawnych.Chodzi tu o postanowienia ustaw regulujących wszystkie dziedziny prawa i jest zgodne zpodstawową zasadą dobrego prawa czyli jego spójnością i niesprzecznością. Warto w tymmiejscu podkreślić, że ograniczenie to nie obejmuje tylko czynności bezpośrednioniezgodnych z ustawami ale również tych, które maja na celu obejście przepisów ustaw.

Art. 58 § 1 kodeksu cywilnego. Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celuobejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, wszczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodząodpowiednie przepisy ustawy.

właściwość (natura) stosunku zobowiązaniowego

W każdej umowie szczególnej wyróżnia się trzy zasadnicze elementy w tym tzw.: „essencialianegotii” bez których określona umowa nie może zostać zawarta, np. w umowie sprzedażymusimy mieć zawsze przeniesienie własności rzeczy i uiszczenie zapłaty w wysokościwartości sprzedawanej rzeczy, jeżeli brakuje elementu zapłaty ceny za kupowaną rzeczzostaje naruszona właściwość/istota umowy sprzedaży, przestaje ona być wówczas sprzedażstając się darowizną. Strony nie mogą zatem zawrzeć umowy sprzedaży przewidującej, że za

1 Z. Radwański (2001), Zobowiązania – część ogólna, C.H. Beck, Warszawa, str. 117

14


Wydział Prawa i Administracji , Uniwersytetu Warszawskiego sprzedawaną rzecz nie zostanie uiszczona żadna cena.

zasady współżycia społecznego

System prawny nie może dopuszczać także do tego, aby powstawały stosunki prawne o treścisprzecznej z powszechnie akceptowanymi w społeczeństwie regułami moralnymi,obyczajowymi czy kulturowymi. Ograniczenie to jest dodatkowo wymienione w odrębnymartykule: Art. 58 § 2 kc kodeksu cywilnego. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadamiwspółżycia społecznego.

Ad.5 Sprawdzenie:(CO) Dowiemy się czy potrafimy umowę lub dokonać innej czynności cywilno - prawnej(PO CO) Aby zrozumieć, że mamy duży wpływ na kształt stosunków cywilnoprawnych,których stronami jesteśmy, ale pod pewnymi ograniczeniami.(JAK)Heureza, praca w parach i wspólne jej omówienie.

Prosimy uczestników, żeby zawarli między sobą dowolne umowy cywilno prawne.Rozdajemy przykładowe wzory umów cywilnoprawnych. Musimy mieć przy sobie kodekscywilny, gdyby uczestnicy chcieli z niego skorzystać przy tworzeniu swoich umów. Pozakończeniu pracy prosimy każdą z par o odczytanie swojej umowy i omawiamy je wspólnie.Przed przystąpieniem do pracy warto zapytać uczestników jakie elementy muszą się znaleźćw każdej umowie, naprowadzamy uczestników metodą heurezy. Zadajemy pytanianaprowadzające: Czy muszą być oznaczone strony umowy, data jej zawarcia? Jak oznaczyćprzedmiot umowy? Czy trzeba wskazać termin realizacji umowy? Czy warto wprowadzićzapisy o odpowiedzialności w przypadku nie wykonania postanowień umowy? Czy umowabez podpisu jest ważna?

1. M.Płatek, Ł. Bojarski (1999) Z Prawem na Ty. Zakamycze. Kraków 2. Z. Radwański (2001) Zobowiązania – część ogólna, Wydawnictwo C.H. Beck,Warszawa3. W. Czachórski (2002) Zobowiązania – zarys wykładu, Wydawnictwo PrawniczeLexisNexis, Warszawa4. Z. Radwański (1999) Prawo cywilne – część ogólna, Wydawnictwo C.H. Beck,Warszawa5. A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk (2000), Prawo cywilne – zarys części ogólnej,Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa6. USTAWA Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz. U. Z dnia 18 maja 1964 r.,Nr 16, poz. 93 ze zm.)7. USTAWA Kodeks rodzinny i opiekuńczy z dnia 25 lutego 1964 r. (Dz. U. Nr 9, poz.59 ze zm.)

15


Wydział Prawa i Administracji , Uniwersytetu Warszawskiego 8. USTAWA Kodeks postępowania karnego z dnia 6 czerwca 2006 r. (Dz.U.97.89.555zezm.)

16



ANEKS ZE WZORAMI UMÓWUMOWA SPRZEDAŻYSAMOCHODUzawarta w Sopocie, w dniu 03.06.2004 r.pomiędzy:Magdaleną Szymbowską, zamieszkałą w Sopocie, ul. Mała 45/6, legitymującą się dowodemosobistym nr AB 2353646 wydanym przez Prezydenta Miasta Sopotu, zwaną dalejSPRZEDAWCĄaMarkiem Poluk, zamieszkałym w Gdańsku, ul. Mostowicza 34/5, legitymującym siędowodem osobistym nr AA 3526738 wydanym przez Prezydenta Miasta Gdańska, zwanymdalej KUPUJĄCYM§ 11. Sprzedawca oświadcza, że jest wyłącznym właścicielem samochodu osobowego markiFiat Punto, kolor niebieski, rocznik 2000, numer rejestracyjny GDA 2345, nr silnikaM7889Y780, pięciodrzwiowego, o przebiegu 100.000 km, garażowanego, serwisowanego wlicencjonowanych serwisach Fiata - stanowiący przedmiot niniejszej umowy.2. Sprzedawca oświadcza, że opisany w punkcie 1 samochód jest w pełni sprawny iokreśla jego stan techniczny jako dobry.3. Sprzedawca oświadcza ponadto, że opisany w pkt 1 samochód jest wolny odjakichkolwiek wad prawnych, w tym wszelki praw osób trzecich i jakichkolwiek innychobciążeń i zabezpieczeń.4. Sprzedawca oświadcza, że jest pierwszym właścicielem określonego w pkt 2samochodu.§ 21. Kupujący oświadcza, że samochód określony w pkt 1 § 1 umowy widział, a takżedokonał jego wnikliwego przeglądu technicznego osobiście i w autoryzowanym warsztacieFiata.2. Kupujący oświadcza ponadto, że nie wnosi jakichkolwiek zastrzeżeń zarówno co dostanu technicznego samochodu, jego właściwości, jego wszystkich parametrów, a także jegowyglądu.§ 31. Sprzedawca sprzedaje, a Kupujący kupuje samochód opisany w § 1 pkt 1 za cenę18.000 zł.2. Sprzedawca niniejszym kwituje odbiór ceny w kwocie 18.000 zł., która w momenciepodpisania umowy zostaje mu przekazana.3. Wydanie przedmiotu umowy nastąpi niezwłocznie po podpisaniu niniejszej umowy.4. Wraz z wydaniem przedmiotu umowy Sprzedawca przekaże Kupującemu wszelkieposiadane przez niego rzeczy służące do korzystania z samochodu w tym dwie sztukikluczyków, zestaw opon zimowych oraz koło zapasowe. Sprzedawca wyda także Kupującemuniezbędne dokumenty związane z samochodem, w tym dowód rejestracyjny, instrukcjęobsługi oraz wykaz autoryzowanych stacji i serwisów Fiata.§ 41. Koszty zawarcia niniejszej umowy ponosi Kupujący.2. Wszelkie zmiany niniejszej umowy pod rygorem nieważności wymagają formypisemnej.3. W sprawach nieuregulowanych zastosowanie znajdą przepisy kodeksu cywilnego.4. Dla sporów wynikłych na tle niniejszej umowy właściwy będzie Sąd w Sopocie.5. Załączniki do umowy stanowią integralna jej część.Umowę sporządzono w dwóch równobrzmiących egzemplarzach, umowę odczytano, zgodnieprzyjęto i podpisano.

17


Wydział Prawa i Administracji , Uniwersytetu Warszawskiego SPRZEDAWCA KUPUJĄCY............................................ ......................................

Zobacz następujące przepisy:Dz.U.64.16.93: art.535

Opracowanie:Balwicka-Szczyrba M.

UMOWA SPRZEDAŻYZ ZASTRZEŻENIEM PRAWA ODKUPUzawarta w Toruniu, w dniu 12.07.2005 r.pomiędzy: Pawłem Danielukiem, zamieszkałym wToruniu, ul. Piłsudskiego 6/4, legitymującym się dowodem osobistym nr AA 5673839wydanym przez Prezydenta Miasta Torunia, zwanym w dalszej części umowySPRZEDAWCĄ a Zdzisławem Paśnikiem, zamieszkałym w Toruniu, ul. Sosnkowskiego 1,legitymującym się dowodem osobistym nr DD 2590272 wydanym przez Prezydenta MiastaTorunia, zwanym w dalszej części umowy KUPUJĄCYMPRZEDMIOT UMOWY§ 11. Sprzedawca oświadcza, że jest właścicielem unikatowej kolekcji filatelistycznejpolskich znaczków pocztowych o tematyce motoryzacyjnej, których szczegółowa lista i opisstanowią załącznik nr 1 do niniejszej umowy.2. Sprzedawca oświadcza ponadto, że opisana w pkt 1 kolekcja znaczków pocztowychstanowi jego własność i, że została nabyta przez niego w latach 1950-1980.§ 2Kupujący oświadcza, że opisaną w § 1 umowy kolekcję znaczków pocztowych widział i niewnosi zastrzeżeń co do oryginalności kolekcji, jej unikatowego charakteru. Kupującypotwierdza także dobry stan kolekcji.§ 31. Sprzedawca sprzedaje, a Kupujący kupuje kolekcję znaczków pocztowych opisaną w §1 za cenę 500 zł.2. Kolekcja znaczków pocztowych zostanie wydana Kupującemu w 4 klaserachfilatelistycznych.§ 4Podpisując niniejszą umowę Sprzedawca kwituje odbiór ceny, a Kupujący potwierdzawydanie kolekcji znaczków pocztowych, stanowiącej przedmiot niniejszej umowy.PRAWO ODKUPU§ 51. Strony zgodnie ustalają, że Sprzedawcy będzie przysługiwać prawo odkupu opisanej w§ 1 kolekcji znaczków pocztowych.2. Sprzedawca jest uprawniony do skorzystania z prawa odkupu w terminie 2 lat.3. Wykonanie prawa odkupu nastąpi poprzez oświadczenie złożone Kupującemu wterminie określonym w pkt 2 niniejszego paragrafu. Oświadczenie o wykonaniu prawaodkupu winno zostać złożone w formie pisemnej pod rygorem nieważności.POSTANOWIENIA KOŃCOWE§ 6

18


Wydział Prawa i Administracji , Uniwersytetu Warszawskiego 1. Wszelkie zmiany niniejszej umowy pod rygorem nieważności wymagają formypisemnej.2. Załączniki do niniejszej umowy stanowią integralną jej część.3. W sprawach nieuregulowanych zastosowanie znajdą przepisy Kodeksu cywilnego.4. Dla sporów wynikłych na tle niniejszej umowy właściwy będzie Sąd powszechny wToruniu.Umowę sporządzono w dwóch równobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej zestron.Umowę odczytano, zgodnie przyjęto i podpisano.

UMOWA ZAMIANYZawarta w dniu 16 czerwca 1999 r. w Gdańsku pomiędzy:Andrzejem Doboszem, zamieszkałym w Gdańsku przy ul. Trzy Lipy 7/1, zwanym dalejZamieniającym 1,a Sabiną i Andrzejem Szymańskimi, zamieszkałymi w Pruszczu Gdańskim przy ul. Św.Wojciecha 10, zwanymi dalej Zamieniającymi 2,o treści następującej:§ 1.1. Zamieniający 1 oświadcza, iż jest właścicielem samochodu osobowego Polonez 1500rocznik 1997, nr rejestracyjny GKY 7191 o wartości szacunkowej 15.000 (piętnaście tysięcy)złotych.2. Zamawiający 1 oświadcza ponadto, że samochód wymieniony w ust. 1 nie jest obciążonyprawami osób trzecich. W szczególności samochód ten nie jest objęty małżeńską wspólnościąustawową, gdyż nabyty został przed zawarciem małżeństwa.§ 2.1. Zamieniający 2 oświadczają, iż są współwłaścicielami na prawach małżeńskiejwspólności ustawowej samochodu osobowego Ford Escort, rocznik 1994, nr rejestracyjnyGGX 2153 o wartości szacunkowej 20.000 (dwadzieścia tysięcy) złotych.2. Zamieniający 2 oświadczają ponadto, że samochód wymieniony w ust. 1 nie jest obciążonyprawami osób trzecich.§ 3.1. Zamieniający 1 przenosi własność samochodu, o którym mowa w § 1 ust. 1, na rzeczZamieniających 2 w zamian za przeniesienie przez Zamieniających 2 własności samochodu, októrym mowa w § 2 ust. 1, na rzecz Zamieniającego 1.2. Nabycie przez Zamieniających 2 samochodu, o którym mowa w § 1 ust. 1, następuje domajątku wspólnego.§ 4. Strony zgodnie oświadczają, że nie wnoszą zastrzeżeń do szacunkowej wartościsamochodów, będących przedmiotem zamiany.§ 5.1. Zamieniający 1 zobowiązuje się do zapłaty na rzecz Zamieniających 2 kwoty 5.000(pięć tysięcy) złotych tytułem dopłaty różnicy wartości przedmiotów zamiany.2. Zapłata kwoty, o której mowa w ust. 1, nastąpi w chwili odbioru samochodu,wymienionego w § 2 ust. 1.§ 6. Wzajemne wydanie przedmiotów zamiany nastąpi w miejscu zamieszkaniaZamieniających 2 w dniu 18 czerwca 1999 r.§ 7. Koszty zawarcia niniejszej umowy ponoszą obie strony w częściach równych.§ 8. W sprawach nie uregulowanych niniejszą umową zastosowanie mają przepisy Kodeksucywilnego.§ 9. Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej zestron.ZAMIENIAJĄCY 1: ZAMIENIAJĄCY 2:


Opracowanie:

19


Wydział Prawa i Administracji , Uniwersytetu Warszawskiego Bielski P.

UMOWAO POPROWADZENIE I OBSŁUGĘ MUZYCZNĄ UROCZYSTOŚCI WESELNEJzawarta w Olsztynie, dnia 05.09.2003 r., pomiędzy:Łukaszem Balwenckim, zam. w Olsztynie ul. Piłsudskiego 6/1, tel. 54190342, zwanym wdalszej części umowy Zamawiającym,aAgencją Weselną s.c. Anna Śpiewakowska Józef Śpiewakowski Maria Śpiewakowska, tel.567 78 87 reprezentowaną przez Annę Śpiewakowską, zwaną w dalszej części umowyWykonawcą.§ 1PRZEDMIOT UMOWY1. Zamawiający powierza Wykonawcy, a ten przyjmuje do wykonania poprowadzeniewraz z obsługą muzyczną, wokalną i artystyczną uroczystości weselnej według scenariusza:"Wesele polskie", który to scenariusz stanowi załącznik numer 1 do umowy.2. Uroczystość weselna odbędzie się w dniu 11.04.2003 r., w godzinach od 18.00wieczorem do 4.00 rano w Restauracji "Jacht " w Olsztynie, ul. Jeziorna 5.3. Wykonawca wykona umowę samodzielnie przy pomocy własnych instrumentów isprzętu muzycznego.4. Wykonawca oświadcza, że posiada odpowiednie zdolności, doświadczenie i środkimaterialne oraz sprzęt do wykonania przedmiotowej umowy oraz zobowiązuje się jąwykonywać z należytą starannością.§ 2WYNAGRODZENIEZa wykonanie przedmiotowej umowy Zamawiający zobowiązuje się zapłacić Wykonawcywynagrodzenie w kwocie 2.000 zł, płatne niezwłocznie po wykonaniu umowy i wystawieniuprzez Wykonawcę rachunku.§ 3UMOWNE PRAWO ODSTĄPIENIA1. Zamawiającemu przysługuje umowne prawo odstąpienia od umowy za zapłatąodstępnego w kwocie 800 zł, z którego może on skorzystać do 14 dni przed dniem weselawskazanym w § 1 pkt 2.2. Oświadczenie o odstąpieniu jest skuteczne, gdy zostało złożone równocześnie zzapłatą odstępnego.§ 4KOSZTY DODATKOWE1. Zamawiający zobowiązuje się pokryć wszystkie dodatkowe koszty związane zwykonaniem niniejszej umowy, w tym w szczególności koszty wynajmu sali, przygotowaniasceny, opłaty za energię elektryczną, opłaty parkingowe, tantiemy za prawa autorskie.2. Koszty dojazdu do miejsca wykonania umowy oraz koszty noclegu pokryjeWykonawca we własnym zakresie.§ 5ODPOWIEDZIALNOŚĆWykonawca nie odpowiada za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy, jeżeli jest to

20


Wydział Prawa i Administracji , Uniwersytetu Warszawskiego spowodowane siłą wyższą. Dla celów niniejszej umowy siłą wyższą jest zdarzenienadzwyczajne, zewnętrzne i niemożliwe do zapobieżenia i przewidzenia.§ 6POSTANOWIENIA KOŃCOWE1. W sprawach nieuregulowanych postanowieniami niniejszej umowy zastosowanie miećbędą przepisy kodeksu cywilnego.2. Wszelkie spory na tle wykonywania umowy rozstrzygać będzie właściwy sądpowszechny w Olsztynie.3. Wszystkie załączniki stanowią integralną część niniejszej umowy.Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, jednym dla Zamawiającego ijednym dla Wykonawcy.Umowę odczytano, zgodnie przyjęto i podpisano.ZAMAWIAJĄCY WYKONAWCA


Opracowanie:Szczyrba M.

21


Wydział Prawa i Administracji , Uniwersytetu Warszawskiego UMOWA PRZEWOZUZawarta w dniu 5 lipca 1999 r. w Gdańsku pomiędzy:Przedsiębiorstwem Usług Spedycyjnych "Spedpol" Spółka z ograniczoną odpowiedzialnościąz siedzibą w Gdańsku przy ul. Nad Motławą 7, reprezentowaną przez:Zofię Bystrzycką - członka zarządu,Roberta Kuśnierza - członka zarządu,zwanym dalej Nadawcą,a Przedsiębiorstwem Transportu Samochodowego "Pegaz" Spółka akcyjna z siedzibą w Gdyniprzy ul. Podlaskiej 18, reprezentowanym przez:Przemysława Szczukowskiego - prokurenta,zwanym dalej Przewoźnikiem,o treści następującej:§ 1. Nadawca zleca, a Przewoźnik zobowiązuje się do przewiezienia przesyłek towarowychdo odbiorców w kraju i za granicą.§ 2.1. Nadawca zobowiązuje się do powiadamiania Przewoźnika o gotowości do rozpoczęciazaładunku.2. Powiadomienie, o którym mowa w ust. 1, może być dokonane w formie pisemnej (fax) lubtelefonicznie z potwierdzeniem jego odebrania przez imiennie oznaczoną osobę.Powiadomienie to powinno zawierać informację o wielkości przesyłki, miejscu załadunkuoraz miejscu przeznaczenia.§ 3.1. Przewoźnik zobowiązuje się do podstawienia środka transportu w miejscu załadunku wdniu następnym po powiadomieniu, o którym mowa w § 1 ust. 2.2. W przypadku zwłoki w wykonaniu obowiązku, określonego w ust. 1, Przewoźnikzobowiązany będzie do zapłaty na rzecz Nadawcy kary umownej w wysokości 0,5% wartościprzesyłki, której dotyczy zwłoka, za każdy dzień zwłoki.§ 4.1. Nadawca zobowiązany jest do wydania Przewoźnikowi wypełnionego w sposóbprawidłowy listu przewozowego najpóźniej z chwilą podstawienia środka transportowego wmiejscu załadunku.2. Podstawą do ustalenia wynagrodzenia Przewoźnika za przewożone przesyłki towarowebędzie "Taryfa opłat za usługi przewozowe", sporządzona przez Przewoźnika i doręczonaNadawcy, co Nadawca przez zawarcie niniejszej umowy kwituje.§ 5.1. Nadawca zobowiązany jest do zwrotu wszystkich niezbędnych kosztów, które poniósłPrzewoźnik przy wykonywaniu niniejszej umowy.2. Zwrot kosztów następować będzie na podstawie udokumentowanego przez Przewoźnikafaktu ich poniesienia w terminie 14 dni od dnia przedstawienia zestawienia tych kosztówNadawcy.§ 6.1. Zapłata wynagrodzenia za usługi Przewoźnika następować będzie, po przedstawieniudowodu odebrania przesyłki przez Odbiorcę bez zastrzeżeń co do jej stanu, w terminie 14 dni.2. Zapłata dokonywana będzie na rachunek bankowy Przewoźnika w WBK o/Gdańsk nr79379-5534-994-1.3. Za dzień zapłaty uważany będzie dzień obciążenia rachunku Nadawcy.§ 7.1. Umowa zostaje zawarta na czas nie oznaczony.2. Każdej ze stron przysługuje prawo do rozwiązania umowy za wypowiedzeniem zeskutkiem na koniec drugiego miesiąca następującego po miesiącu, w którym doręczyła drugiejstronie wypowiedzenie w formie pisemnej pod rygorem nieważności.§ 8. W sprawach nie uregulowanych niniejszą umową zastosowanie mają przepisy ustawy -Prawo przewozowe i Kodeksu cywilnego.§ 9. Zmiana niniejszej umowy wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności.§ 10. Spory wynikłe na tle niniejszej umowy rozstrzygał będzie Sąd Arbitrażowy przyPolskim Towarzystwie Transportowym z siedzibą w Gdańsku.§ 11. Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdejze stron.

22



UMOWA ZLECENIAZawarta w dniu 2 czerwca 1999 r. w Gdańsku pomiędzy:Pomorskimi Zakładami Elektronicznymi "Elmor" Przedsiębiorstwo Państwowe z siedzibą wGdańsku przy ul. Podwale Staromiejskie 10/1, reprezentowanymi przez:Józefa Koniecznego - Dyrektora,Andrzeja Olesiaka - pełnomocnika,zwanymi dalej Dającym zlecenie,a "Kancelarią Adwokacką. A. Stefański i spółka" z siedzibą w Gdańsku przy ul. Rajskiej 8,reprezentowaną przez:Benedykta Abramowskiego - prokurenta,zwaną dalej Przyjmującym zlecenie,o treści następującej:§ 1.1. Dający zlecenie powierza, a Przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do przeprowadzeniaw imieniu i na rachunek Dającego zlecenie postępowania przetargowego w celu sprzedażyśrodków trwałych, stanowiących własność Dającego zlecenie.2. Wykaz środków trwałych, objętych przedmiotem umowy zawiera załącznik nr 1 niniejszejumowy.§ 2. Dający zlecenie zobowiązany jest wydać lub udostępnić Przyjmującemu zleceniewszystkie dokumenty, niezbędne do wykonania umowy, w terminie 14 dni od dnia zawarcianiniejszej umowy.§ 3. Przyjmujący zlecenie zobowiązuje się zorganizować przetarg najpóźniej do dwóchmiesięcy od dnia zawarcia niniejszej umowy.§ 4. Dający zlecenie udzieli Przyjmującemu zlecenie pełnomocnictwa do dokonaniaczynności objętych niniejszą umową.§ 5.1. Tytułem wynagrodzenia Przyjmujący zlecenie otrzyma kwotę 10.000 (dziesięć tysięcy)złotych. Kwota wymieniona w zdaniu poprzedzającym nie obejmuje podatku od towarów iusług, do którego zapłaty zobowiązany będzie Dający zlecenie.2. Zapłata wynagrodzenia nastąpi na podstawie faktury wystawionej przez Przyjmującegozlecenie po wykonaniu czynności objętych niniejszą umową w terminie 14 dni od dnia jejdoręczenia Dającemu zlecenie.3. Zapłata dokonana będzie na rachunek bankowy Przyjmującego zlecenie Kredyt Bank SAo/Gdańsk nr 53798-111-986-14.4. Za dzień zapłaty uważany będzie dzień obciążenia rachunku Dającego zlecenie.§ 6. W sprawach nie uregulowanych niniejszą umową zastosowanie mają przepisy Kodeksucywilnego.§ 7. Zmiana niniejszej umowy wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności.§ 8. Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej zestron.DAJĄCY ZLECENIE: PRZYJMUJĄCY ZLECENIE:


Opracowanie:Bielski P.

23

Documents

lekcja przygotowana przez Paulinę Wiktorską - psep.pl · 1. Strony umowy mają dużą swobodę w zawieraniu i kształtowaniu treści umów. 2. „Pacta sunt servanda” – należy