lEUOVAH TAVtHII!

DiSSERTATIO ACADEMICA,DE

I NF L U X UTEMPERAMENTO-

RUM INMORES- HOMINUM,QUAM

Confenfu Ampliffimi Senatus Philofophiciin Regia Academia Aboenfi,

PRM S I D E

Mao. j o h a n n eBILMARK,

Hist. te Phil. Pract, PROF. Reg. te Ordin.Facultatis Philofoph. h. t. Decano,

PublicK disquifitioni fubmittitJOHANNES FAVORIN, Gabr. Fil.

Tavajtensis.

In AUDITORIO MAJORI Die 11. Decembr,Anni MDCCLXVII.

H, a. M, C,

ABQAi, Typis Regiae Academiae,

PERILLUSTRIS atque GENEROSISSIMECOME3 ac DOMINE,

D:ne JOH. CAROLE CREUTZ,CENTURIO ad Legionem Pedertrem Nylandenfern,MAECENAS MAGNE & NUTIUTiE haucl ita pridera

PROPENSISSIME.

Ne a2gre feras, M/ECENAS MAGNE, humilli-mus oro atque obfecro, quod inclytum TuumNoraen huic DifFertatiuncula?, quae praeter ma<*

terise dignitatem nihil habet nitoris, nihii fplendoris,praefigere aufus fim. Allexit me ad hoc faciendumFavorTuusplaneiingularis; allexerunt innumera ferebeneficia, quibus me fub quadriennio, quo Cariffi»morum Filiorum Tuorum, in fpem Patriae natorum,Studiis Divino fub aufpicio promovendls atque augen-dis praseffe raihi licuit, cumulare dignatns es. Allexiedenique mira facilitas Tua, quae neraini aditum prse»cludit. QuantumTibi, M/ECENAS, debeara, video;fed quidrependam, nefcio. Attaraen ne prorfus in>memor officii videar, pagellas has, qualescunque de-mum fint, in fignum gratiiiimi animiTibi dicatas at«que confecratas effe furnma cum cordis venerationevolui. Adfpice igitur munufculum hocce uti chartace°um,ita in fe leviflimum,hilari, uti foles,vnftu, raeque,codem,quahucusq:,amplesere favore. Quodreliquumeft,nunquam intermittam»votafundere calidifiima, ve-litSummus rerum Moderator, Te, GENEROSISSIMBCOMES, Farailiamque Tuam Perilluftrem per annosbene muitos omnigena &continua beare felicitate. Sicvqvet. vovebitque ad cineres ufque perraanfurus .

CENEROSiSSiMI NOMINIS TUIciicns JcvotiCiiins

JOHANNES FAVORIN.

VikO ddmodutn Revtrendo 'dtqut PriclJrt/ftmt,P:no JOHANNI ROTHOVIO,Ecclcfurum, qux- OEo in !ka!is & Stor.i coliiguntur, Paftori &: Ptaipoiito lon-ge Merrtiilimo , graviflimo, Avi loco ad urnasu ufque pia mcnte vcucrando.

4dmoium Reverenio atque PrttcUriffzno Vtro,

Dno GUSTAVO ROTHOVIO,Paracia: PaAkxntitSt Paflori longe Laudatiflimo, adjaccntisquc DiftnTtus Pra:-

polito Accuutiiiimo, Avi loco ad cincrcs ulque rcvercr.tcr colendo.Plurlmum Reverendo atque Pr_tchri//,ino Viro,

D:no Mag. ARVIDO TAULERO,Prftori in Kyri Mcriiiilimo, Vigiiantiflimo, Avunculo omni animi obfcrvan-tia icmper iuipicicndo.

VIRO SpeJljti/wo.,

D.:no NICOLAO FAVORIN,Commifiario tiqiiidationis ad Ilhiftre Regium Regnique, quod Aboa: floret,Dicaflermm, Vigilantiifimo, I'atruo uti unico, ita quovis lio:;oris cu:tu ffm-psr proicqucndo.

Vobis, Patroni & Faufcores Honoratlflimt, bocquakcunque fpecimen Academicum, oh fura-

mura erga fe favorern innumeraque fere benefkiain fe collata, cum votis afdentiflimis pro VeftraVeftrorumque incolumitate perenni, fumma, quapar eft, animf veneratione offere

NOMINUM VESTRORUMcultor homiinmas

JOHANNES FAVORIN»

VWO Plurimum Ptverenit Atque Prteiartfm,

D:no GABRIELI FAVORINO,tcciciiae, tpac DEo in Acbat coKioitur, paft"ri Meritiflimo, Accuratiiiimo,

PARENTI INDULGENTISSIMO.

e longinquo petenda eft ratio, cur, fi cuiquam afiT,\ certe Tibi, Parens Optime, Differtationem hanc confe»cratam effe voluerim. Tot enim tanraque Tui amoris atqusbenevoientiae plaae fingularis in me funt documenta, ut iisdemjufto encomio prsdicandis, nedum compenfandis vires ncnfufficiant meae. Etenim Tibi non folum vitam, verum etjaisqus habeo, omnia poft DEum O. M. debeo. Tu memet verepaterno complexus es amore, adeo ut nullus adhuc praiteri-erit dies, quo non novumhujus, uti paterni, jta & tenerrimiadfedus experfus furo indicium, Saius mea Tibi femper curaecordique fuit, & quidem ita , ut nuilis, quibus unquam pareffe pocuifti, impenfi* peperceris, fed Tibi pocius, quam roi-hi deeffe volueris. PJura itaque Tibidebeo, quacn folvereunquam poffum. Quid vero reddam? Nihil certe fuppetit ali-ud, quam animus graciffimus sternaque pietace obftrifliffimus.Accipias ipitur, Parens Optime, publicam hanc gratae mentistefferam pro tot tantisque in me coilatis benefichs, hasque,quas devota mente offero, ftucliorum primitias paterno adfpi-cias vultu, huraillimus oro atque obteftor. Meumerit, Sum-mum Numen indefeffis compellare precibas, velit Te, PaterIndulgentiffime, una cum Matre mea Dilectiffima totaque Pa*terna Domo, quaai diutiffime fofpitem atque incolumem confer-vare, in Ecclefiae, cujus fedulam geris cutam, emolumentum,atque omnium, quotquot Tui fumus, gaudium, folatium & fui-crum fumiffimum, conftantiffimum, Sic ex intimis cordis pene»tralibus vovet vovtbitqu^

PARENTIS INDULGENTISSIMIiilius obedientiilimus

JOHANNES FAVORIN.

§. h

Sicut Hiftoria Litteraria generaliter docet, ©*mni fere sevo fuiile homines, eruditionis famaconfpicuos, qui de argumentis etjam gravis-fimi momenti proprias, ne dicam paradoxas,

foverint opiniones j ita eadem fpecialiterimonftrat,quod de commercio inter animam te corpus, tequidem in quaeftione: an tale revera detur, multlin diverfas abierint fententias. Inter illos, qvi hoceonnubium in dubium vocare aufi fuerunt» primoloco ponimusMAXIMUM TYRIUM, qui, poftquamnotam de ZOPYRO Hiftoriam expofuiflet, ftatim hsecfubneclitt toavniav a'cuCp/. Ttg ytf emfjitpia Trfeg ofjteii-nim tfg ■yvy/jg ng) cr/fia^g: id eft: Incerta profedoDivinatio. Qutd enim ctim anima commmie habet cor-pus? (s) Huic poliicem premit JOH. FRANC. PI-CUS MIRANDULANUS, qui illos carpit, quotquotex corporis motibus ad anima? ftatum concludereaudeant, ipfosque accufat, quod, pofthabitis re&seratiocinationis legibus, a fpecie ad genus te a ge«

A ne«(9) Vid, HAXIMI IYS.II Dhferi XV,

2nere ad certam quandam fpeciem adfirmativum du«cant argumentum. Sed juvat ipfius adduxiffe verba:J\'oji /ecus, inquit, aberrat, qui de corporit complexi*one ad mores ratiocinetttr, quam qui a corpore ad ani-mal, ab animali ad hominem rede fe argumentari pu*iarei. Piaculum hoc in arte Dialedica ponitur maxi-mum,fi in adfirmationibus a fuperiori, ut ajttnt, ad infe-ritts adfirmando defcendunt,verbi caufja, hoc eft corpus,ergo hoc efi animal, igitur bomo (b), Quid verbis ailatisfigmficare voluerit MIRANDULANUS, neminem fu-gere poteft. A corporis fcilicet habitu ad animaj huma-nae propenfionem nullam effe confequentiam arbitra-tur, ideo quod mentis cum corpore nullum fit com-mercium. Quamvis vero non dixerim, quod hi du-umviri malo propofito commercium modo mcmo-ratum fublatum iverint, ut potius credam, quod il-lorum ita fufllaminare voluerint conamina, quiPhyfiognomiam humanam plus aequo extenderint,non tamen propterea ipiis fuftragari poffum; nequeenim propter rei alicujusabufumerit ipfa res temeredeferenda. Profe&o qui arcYiifimumhoc inter animamte corpus connubium in dubium vocare audet,nonfatis fecum habitare videtur. Docet enim experien-tia, arcTifiimam adeo focietatem inter partes hashominis effentiales intercedere, ut certos corporismotus certi motus mentis, te vice verfa hos illicontinuo fequantur. Quis, quaefo, ignorat, quodcorpore noftro vegeto te bene affe&o mens quoque

biandam(b) Vid. JOH, XRJAC, tJC, MIRAND. Ltbr, VI, dt Rerum

prMtiot, (. 602. Tom, 11. Oper.

m)5 c iblandam fentiat voluptatem & velut in grato tri-umphet palatio? Contra ea fi corpus morbo autebrietate langueat, mens quoque velut torpida cva-dit, adeo ut cfiicii fui partibus, quantumvis velkt,defungi non valeat. Viciftim dum mens latabundaeft, gaudiiim fuum asgre continere poteft fed cor-pus una blando adficitur fenfu, frons explicatur, teomnes ccrporis partes veiuti revivifcere ac gsft.revidentur. At fi mens mcerore, ira aut alio gravi-ori afTeftu teneatur, corpus quoque in doloris ifti-us focietatem rapltur., corrugatur frons, fatiftuntvires te horoo vix femet ipfum ferre valet. Notumeft curiofum SANGTORH, Medici Patavini, expe-rimentum, quo unum eundemque hominera pro va-ria mentis dispofitione modo graviorem, modo le-viorem deprehenderit, graviorem fcilicet ac ponde-rofiorem, quoties vehementiori triftitia angeretur,at leviorem, dum frons exporre£ta aniroi vigoreraindicaret (c). Cujus quidem rei non alia fuppetitratio, quam mutuum animae te corporis coramer»ciurn; quo fit, ut duro mens veluti ovat, corpusfacilius perfpiret; qua autem mcerore adfecta, tran-fpiratic redditur impeditior. Quibus probe perpen-fis fatis apparet, quod animae te corporis com-raercium adftruentes, non a fpecie ad genus, nec abhoe ad certam fpeciero, ut opinatur MiRANDULA-NUS, argumententur, fed quod ab efledu ad cauiiararite ratioeinentur.

A % §, 11.

(c) Vid, SANCJIQRU MtdUhA StAiie*,

4§> ii.

Evi&o jam, quod animam inter & corpns inter*cedit, commercio, propius ad inftitutum noftrumaccedimus, in limine tamen vifuri, tum quid perlemperamenta, tum quid per Mores fit intelligendumoPer Temperamenta igitur indigitamus aptitudiaempartium tam foiidarum, quam fluidarum ad circu-lationem fanguinis perficiendam. Non noftrum jameft, Phyfiologicis nos immittere amoenitatibus; praee-untibus pcritls artis hujus Magiftris folummodo ob-fervamus, quod fanguis nofter ex particulis diver-fas indolis fit compofitus. Reperitur enim in eoferum: funt deinde particulae craffiores te terreftres;funt quoque oleaginof» te inftammabifes: danturdenique falinae, quae omnes diverfa adeo rationeinter fe funt commixta?, ut in quibusd3m homini-bus hse, in aliis vero aliJB abundent (a). Vafaetjam, per quae tam fanguis, quam ceteri defluuntbumores, differunt te qua ftrufturam te qua indo-lem. Qua ftrufturam alia funt capaciora, alia rur-fus magis exilia, quag minores habent diametros.Qua indolem quaedam majori, quaedam minori prse*dita funt elaftieitate te confiftentia. Ipfam deniquecorporis humani fabricam deprehendimus diverfam %aliud enim eft porofum te tranfpirationi aptum,pro quo aliud ftri£tius textum fuperfluos humoresaegrius emittit. Ex quibus omnibus diverfa propor-tione inter fe combinatis diverfa oriri tempera-

men-(a) Vid. Robert, BOTLS in adparatu ad Hifioriam Sangmnis.

»8)5(3*menfOium genera, mox pluribus oftendemus. PerMores autem intelligimus propeniiones hominum fivead virtutes five ad vitia. Uli igitur fefe exferunt peradiones Legibus tam Divinis quam humanis vei eon-venientes vel contrariar, WOL?IUS^?t?m;/ definit^rmodum conftantem ac perpeiuum determhiandi udionemfive pofitivamfive privativam clati generis vel data /pe-ciei; /ett per idcntitatem agendi in dato ca/u (b).Qua vero dtfinitione potius confuetudinem, quampropenfionem ad virtutes indigitare videtur. De-nique de influxu Temperamentorum in mores ho-minum, favente Summo Numine a&uri, Tuaraprius C. L. follicitamus benevolentiam, utqukquidin ardua hacmateria juveniie noftrum proferre valeatingenium, »r.it;ori perftringas cenfura; ita viciiTimcandidis Tuis moribus pretium, quod merentur,ftatucnt omnes boni.

§. 111.Quum quatuor vulgo pcni foleant Temperarr.en-

ta, ut ita dtcam cardinalia, a propofto noftro hauderit alienum, de flngulorum' indole pauca differuifle.Primum fibi locum vindicant Sanguinci, quorumfanguis falinis abundat particulis «Se ob harum pu»ritatem nec non ob nativum calorem valde fluiduseft. Vafa illorum, fanguinem te humores conti»nentia, exilia quidem funt, fed tamen facile per-via. Totum deniqne corpus eft ita porofum, utperfpirationi admodum inferviat. Quum itaque a-nima in ejusmodi domicilio fatis commode habitet,

A 3 te(b) Vid. Hilof Tom, U, §, 687-

m)* c ®te nihil fere metuat, hilaritati quoque impenfe in-dulget. Quapropter rairum non eft, fi Sanguineiin voluptates propendeant, iidemque in fecundafortuna facilem fpem concipiant, nec in adverfaetempeftatibus animum defpondeant Porro cunafanguinis te humorum motus apud hos fit fatis ve-lox, varietate rerum te negotiorum imprimis de-le&antur, te curiofa magis, quam utiiia confeftantur.Bilioforum feu Cholericorum fanguis, quum parti»culis oleaginofis te inflammabilibus luxnriet, vola-tilis potius eft, quam flaidus. Vafa illorum funt quj-dem capaciora, quam in Smguineis, kd quum ex-imia gaudeant elafticitate, raotum fanguinis te hu-morum apud illos intendunt. Quum itaque vitacorporis animalis in fanguinis te humorum dcbitacirculatione confiftat, atque Cholerici vitalem mo-tum fatis celerem experiantur, anima quoque intali domicilio non poteft non fibi placere , feipfamquafi admirari nec quidquam metuere. Quamob-rem biliofi eximiam tam de fe ipfis, quam de aliisrebus, in quas fernntur, concipere folent fpern;ad impedimenta fibi forte obje&a vivsda eorumindoles facile excandefcit, omnesque affeftus magisimpttuofi funt, quam diuturni. Non labores fugi-unt, nec pericuia exhorrefcunt; kd in iilis f#pe re-quiem te oble&amentum» in his autem propulfan-d!s gloriam aucupantur. Longe alia eft ratio eorum,qui atra iaborant bile te Melancholici nuncupantur.Horum enim fanguis particulis abundat tcrreftri-bus, ackoque craffior te fpiflioreft» quam ut faciles

con*

®)7 C &concipiat motus. Vafa quoque capacia te minuselaftica tarditati circulationis obftetricantur, undevitalitas minor exiftit. Anima igitur tam ruino-fum habitans domicilium, fibiraet perpetim timet,te tuca etjam non raro horret. Hinc oritur trifti-tia, metus, diffidentia» adeo ut ejusmodi vecordeshomines multa quidem moliri, kd nihil fere egre-gii eftkere queant. Ultimo loco ponim?,s tempera-mentumPbSegmaticuro, quod etjam oranium minimeeft optandum. Sanguine gaudent Phlegmatici par-ticuiis ferofis conftante, quae totam mafiam redduntdiiutiorem te fatis floidam. lidem porro vafa ha-bent perquam capacia, fed fibras fpongiofas; qua-re fanguinis motus facilis quidem eft, fed ob debi-lem impulfum non admodum celer, adeoque menstali circumdata corpore, nec metuit vehementer, necanxie fpirat, kd mira indifferentia in omnibus rebusverfatur, nulloque vel doloris vel voluptatis fenfuadmodum adficitur.

§, IV.Quamvis haud pauci fint, qui totam hanc de

temperamentis dodrinam, ceufidam, ne quid gra-vius dicam, penitus rejiciant? nos tamen fuccinfteoftendemus, iilam in Moralibus fuo non deftituiufu. Sicut enim aer pro diverfa cceli teraperie vari*qvaiitatis fpiritum herbis atque animantibus adfun-dit; ita, tefte experientia, humorum incorpore mo*deratio fuam animo vim impertit, illique aut falu»tarem v*rtutis auram adfpirat, aut exitiakm vitio-

rum

»1)8(8»rum peftem adfert. Vidimus modo, fanguinenmapta eorporis conftitutione gaudere, de qua fibigratulatur hofpita anima. Hinc primum in ipfoanimadvertimus facilitatem te urbanitatem, adeo«t omnes ad fe libenter admittat» te favore am-pleclatur. Idem aegre fert imnaeritas aliorum mo-leftias, easdemque fua liberalitate, fi opes ejus itaferant, fublevare ftudet. Porro ficut ex sequabilicorporis conftitutione animus ejus quafi coloratur;ita vindictae cupiditate non flagrat, fed manfuetumfefe praebet ac generofum, Idem quoque in utra-que fortuna eodem confiftit gradu, adeo ut nec infecunda criftas erigat, nec in adverfa fpem abjiciat.Hx fere funtfanguineorumdispofitiones ad virtutumexercitium. Sed quum ipfos totos occupent prasfen-tia, futura non profpiciunt, falutis fuae non ita,quemadmodum par effet, funt curiofi; verum c.om-mcditstum te otii amantes genio plerumque indul-gent, Ad ChoSericos hinc progredimur, apud quosquum anima corporis domicilio dele&etur, huiu-quevigjre adficiatur; fequitur, quod G.iolerici iint ho-norum cupidi, multique eorum imitentur THE-MI3TOCLBM, quem MILTIADIS tropiea priustranquille dorraire non permiferunt, quam paribusinclaruiffet facinpribus. Atque ut Apes, ceu canitPoeta : -- - lngentes animos parvo fub corpore ge-ffhnt; ita Cholericus modico in corpore magnos alitipiritus : iram faciie concipit, facife deponit. . Ob-jiciantur ilSi impedsaienta in propofito ftadio, hsctotidem funt ad progredier.dum .incitamenta; quare

fortt-

8)p c mfortitudo illi eft adferenda* Omnem fui contemtumgraviffime ulcifcuntur Cholerici, rebusque adver-iis excandefcunt quidetr. s fed in defperationem nonvertuntur. In Melancholicis, tamquam in asdificioad ruinara vergente, habitat anima; quare ipfi funtpufiilanimes. Vt atra nubes Soli offufa radios illi-us intercipit, ita bilis defiagrats cineres mentemobducunt, ingeniique lumen homini praeripiunt»nifi in eis rebus, quae imaginationem dcfiderant.Non fidunt pra?fentibus, te praeteritorum minuscomrrioda illis fuppetit meraoria, neque futurorumfv.nt fecuri. Hinc cupiditate habendi flagrant, Jkquanto plura posfident, tanto plura concupifcunt.lidem quoque invidiae ftimnlis torquentur : in fe«cundis nimis hilares, in adverfis animum dejiciunt.Phiegmaticorum miram effe d&atpt&tu nuper vidi-mus. H*c facit, ut eorum temperamentum nontam ad certos mores mentem impellat, quam igna*yia te torpore reliquas incSinationes impediat.

§, V.Hi ferme mores ex temperamentis, fi eadera

Cmplicia in hominibus invenirentur» exfifterent:fed dudum ab Eruditis obfervatum fuit, neminemmortalium unico tantum temperamento gaudere,verum in iingulis omnia ha&enus enumcrata, licetadmiranda mixturae te graduum diverfitate, reperiri,Ex hac varietate diverfas quoque in hominibus ori-ri dispoptioncs ad virtutes velvitia, & proinde di»verfcs exiftere mores, neceffq eft. QjJS fingula

B iiu*

18 ) io ( Bmomenta rite explicare quum propofita brevltashaud perraittat, uno aSterove propofito überioremaiiis cogitandi mattnam fuppeditabimus, Si igiturtria temperamenta in uno ponaraus horaine, tequidera Chglerico primum , Sanguineo fecundum teMelancholico tertium locum feu roinimara portio-nera concedamus; deprehendemus ejusmodi homi-nera amabiiem, gratiofum, miraque virtutis fpeciefalientem, fiquidem oranium fere teraperaraentoruitvitia fe invicem hbrant te ad quandara raodira-tionem funt adduSa, adeoque in aliorum oculosnon facile incurrunt. Taciturni erunt ejusraodihornines, fed non praster rem: diffiraulatores, fedcum quadam calliditates humani quidem, kd nonin fingulos promifcue : laborum patientes, exifti-mationis ac decori fine adfe«ftatione obfetvantes,graves te pro re nata magnifici, nec tamen profufi.Ponamus rurfus aliud teraperamentum mixtura, inquo regnatCholericum, proxime accedit Melancho-licura te Sanguineura ultimum occupat locum; ho-raines inveniemus, qui non tara amore, quam re-verentia quadara digni videntur. Erunt enim cir-cumfpefti te alacres, fed fimul fufpicaces te diffi-mulatores: affabiles, fed cum raaxima cautione :magnifici & Siberales, fi exiftimatio in eo vertitor,ceterura tenaces te parci: in fecunda fortuna anibi-tiofi, in adverfa cum quadara magnanimitate coroes& fedatiores: nec injuriarum patientes, nec vin-diftae cupidkate adraodum flagrantes: porro conti»nentes te frugales, nec tamtn fordidr. laborum fins

anxia

1 ) n ( g*anxia cura patientes & in alios officiofi, qnofeiesprsefertim fpes commodi adFulgeat. Quod fi eadeisitemperamenta alia ratione inter fe corobinerous,diverfas hominum propenfiones quara proxirae de-t-egere licet. Phlegmaticorum nullam heic habemusrationem, quod non tam fingularera propenfionera,qnara torporem quendam inducat te reliquas ad-fecliones ferme velut aqua ignem exftinguat.

VI.Communi dici folet proverbio: Qaum duo fa-chnt iclem, non efl idem. Sciiicet utcorpus noftrura

pro diverutate veftimentorum» qtiibus eft indutum,vel grata fpecie fefe comraendat, vei rainus gratumapparet; ita quoque eadem aitio pro diverfitate ad-fediuum, quibus ipfa quafi circumveftitur, vel alio«rum nobis devincit araorem, vel etjam averfatio-nem quandam parit. Praeftat ex. gr. quispiara offi.cium fuum, fed tanto torpore te lentis adeo roo-tibus, ut merito cura Poeta ab ipfoquaeras: Hocci-ne agis, vel non ? Alius vero eadem detinetur acti-ene, ut in orani habitu, geftu atque labore decusappareat: corpus ita animadvertitur agere, ut ani-nia in illo a£tu videatur fpirare, eminere ae fulge-re, Pietate quid praeftantiut? Quid homine, fuaina Supremo Numtne dependentiam agnofcente, di-gnius? Attaroen in hujus exercitio magna cerniturdiscrepantia. Interna enim quorundam pietatis a<lumnorum tranquiflitas te raerum, quo prscordiaipforum blande ladantur, gaudium in vultu, in

B % voce

Q ) ift C Bvoce te \n geftibus venufte apparent; dum aSii rur-fus morofam adfe&ant pietatem & caperato ince-dunt fupercilio, quafi virtus eum huroanitate nihifcoramune haberet, faltem habere deberct- Kos itadrienbit Quidana ex Recentioribus: Ce qui mus dott-rte le pltts d'ehignement pour les Devots de profeflton,Cefl ceite aprete cles mcears _ qui les rend in/enfibles aV bumamte; c"efl cet orgueil excej/ive, qui letir fait ri*garder en pitie le refie du monde. Dans leur elevationfublime sr;ls daigvem s" abai/er d quelqne ade de bonte,feft dJune maniire fi humiliante, ilsphignent les autresdJun ton fi crv.ei_ leur jufticeefl fi rigonreufe, leur charitefi dure, leur Zele eft fi amir, leur mepris res/emble fifortd la haine, que Pin/etifibiliti mSme des gens cbi monde eftmoins barbare, qtte leurcommiferation, LJamour de Dieuleurfert d'excu/e pour traimer perfonne. Quisque auterofaciie animadvertit, hanc a&ionura discrepantiamnon aliunde quam ex varia ipforumhominum indole,te t ne quid diflimulemus, ex diverfitate temperamen-torum effe arceffendam. Ex quibus denuo lucuien-ter apparet, quantus fit temperamentorum in mo»res boniinum inftuxus»

& VII.

Quum circa mores formandos admodum vale*ant temperaroenta, quari fubinde folet in Moralibus:An temperawema hbertatem voluntatis "impediant ?Occafionem dabitandi inde fumfiffe videncur non-

nulli,

i 5 <l ( inulli» quod non tam rationis du«slum, ceu par erat',feroper fequantur mortales, fed, a?ftuantibus afftfti-bus, qui fuam temperamentis debent qualitatem, fein transverfum rapi non raro patiantur, Non equi-dem negamus, temperamenta in facukates anima?,ob arftiffimum, quod inter hanc te corpus interce-dit, commercium valde influere, non tamen pro-pterea iibertatera voluntatis fufflaroinare, nedum tolle-repoffont; adeo utachones hincexifterenttanturomo»do ntceffariae. Neccffarium enim eft id, quod.itaeft, ut aliter effe nequeat, Enimvero fi expenda-mus a&ioaes, quas Sanguineus exeropli gratia euit,eas haudquaquam. ita comparatas cfle inveniemus,ut aliter effe non poflint. Mutationi enim obnoxiasfunt iftae a«stiones: Si autem neceflari^ forent, nun«quam Sanguineus fuas reiinquere poffet vcluptates,aut aliam vitae rationem inftituere. Quod vero deaftionibus Sanguinei tradidimus, commode etjam ada&iones Cholerici, Melancholici te Phlegmatici ap-plicari poteft. Libere igifur adiones ab borninibuspatrantur te teraperaraentis refiftere poffnmus, els-demque, fl placet, tontiarias pt-ragere aCticnes. Ethoc jam pridem agnoverunt Pcaeftantiflimi Philofo-phi: Pnedare inter aiios SFNECA: Vitia mftra, quiaamamus, dtfendimus, /jr malim.us excu/are ills, quamexcutere. Satis ISatura homtfti dcdit roboris, fi illotttamur, fi vires nofiras ■colligamus, ac tetas pro no-bis, certe non contra nos, concttemus. ISolle in cauffaefi, tjon pof/e prAtenditur _ vid. hpift, CXVI.

§. VIII.B 3

la > 14 c &§. VIII.

Quod fi fingulos jam mittamus homines, afqueintegras potins confideremus gentes, Hiftoria facemprseferente, deprehendemus, quod harum raores foc-ceffu temporis, non culpa Do&orum, fed ex aliiseaufiis admodum fuerint mutati & jam mitioresevaferint, jam iterum deteriores facti fuerint. Deantiquisfimis Perfis conftat, quod exaftisfimam pri-mum obfervaverint difciplinam, & aequi juftiquefuerint amantiflimi, fed paullo poft te quidera unaeademque aetate ab avitis mafculis virtuttbus advitia non fenfim te pedetentira, fed concitato velutgradu, defciverint* In Republica quoque Roraana,dura ipfa floruit, quot fuerint Vsri virtutum actoeritorum laude confpicui, quam seraulo finguliflagraverint ftudio, patrise fuae commoda pro.rao-vendi, nerainem fugere poteft, Alio autem tem-pore fibi ita diflimiles fuerunt Quirites, ut avitameandemqve generofam indolera in nepotibus vix"quispiam agnofcere potuerit. - Quod fi harum rnu-tationum neriodos confideremus, facile animadver-teraus, cura aufta imperii raole te crefcente indies civiura opulentia mores plerumque deterioresfuiffe faclos. Mirum hoc cuiquam videri poteft,-fiqnidera opes fint nervi rerura gerendarura; adeo-que inftitutionem juventutis in bonis mcribuspromovere, non autem fufflaminare deberent. Sedi\ cogitemus, quod virtutis via afpera fit,'-ac vepri-bus & fentibus ©bfita, multi hominum eam non

ingre-

« ) '5 c mingredientur, nifi ut vei honores vel commodita'»tes in hoc obtineant ftadio; qvas praerogativasquura per pecuniarum furnraas in opulenta confe-qui queant civitate, Majorum alacritas te impigrumbene mereoJi ftudium in nepotibus quafi dtfervefcet.Mutantur enira per introduclam retum copiam vitaegenera te cum his ipfa temperamenta, quae a viftute amiciij, a quiete vel latore, adroodum aepen-d.*nt, Atque lu?c generafis c&uffa in fingulorunimores infltnt, eosdtmque corrumpit. Coinra ea ficives a duriori vitae genere non quidem ad opurafatiet&tem, fed modicam opulentiain pervcniant,diverfa haec vitae ratio acrimoniam huraoruro tem-perabit, fimulque efffoict, ut mores humanitatemfpirent.

§> IX.

Denique ficut plantae ejusdem fpeciei pro diver-fitate cceli ac folivariam quafi formara induunt, &vel praftantiffimos jaetitant foliorum colores, velluridae funt, vel pallentes te marcidac apparent,quarum facies in nitidiorem accedtnte debita bor-tulanorura cultura rautari poteft, ita etjara terape-ramenta hominum jatii in raeliora, induftria at-que circurafpec,tione noftra, jam iterura in deteric-la p:r quornndam focordiarn & inordinatam vitaerationera commutari folent. Quocirca quumcuili-bet homini incurabat, fuam proroovere felicitatem,quae per virtutuw ftudium obtinttur, nihi-1 etjam

inter-

IJiM Bintermittemus,.quo honum temperamentum confer-vemus, & deterius fenlim emendemus; prflefertimeuum ex ailatis affatim conftet, quantum hoc mo«do facilior reddatur bonorum morum cultura & fimulvitiis graviffima objiciantur impedimenta. Enimveroquum naturales noftri conatus in arduo hocce pro«ipofito faeiie fufflaminari queant, DEUM O. M.fuppiices rogamus, ut nos inter tot viarum anfracrusincedentes, ita Spiritu Suo ducat ae dirigat, uteviiatis vitiorum pra:eipitiis ac 4>«.&s?a_¥___j diverti*.

cuiis ad ingenuorum morum portum & verarafapientiam perveniamas, in eaque

unice acquiefeamus.